หน่วยที่ 2 สี อุณหภูมิและสเปกตรัมของดาวฤกษ์

45

เฉลยแบบทดสอบก่อนและหลงั เรียน

เอกสารประกอบการเรยี น เร่อื ง ดาวฤกษแ์ ละระบะสรุ ิยะ
กลมุ่ สาระการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศกึ ษาปที ่ี 6
หนว่ ยที่ 2 สี อุณหภมู ิ และสเปกตรมั ของดาวฤกษ์

ก่อนเรียน หลงั เรียน

1. ง 1. ก
2. ง 2. ก
3. ค 3. ข
4. ก 4. ง
5. ข 5. ค
6. ค 6. ข
7. ก 7. ง
8. ข 8. ค
9. ง 9. ก
10. ก 10. ง

46

จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้
วเิ คราะห์ และอธิบายความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งสี อุณหภูมผิ วิ และชนดิ สเปกตรัมของดาวฤกษ์

วสั ดุ – อปุ กรณ์

1. ตารางแสดงข้อมูลสี อุณหภูมผิ ิวของดาวฤกษท์ ี่กาหนด
2. ตารางแสดงข้อมลู แสดงสเปกตรัม สแี ละอณุ หภมู ิผวิ ทสี่ ัมพนั ธ์กนั ของดาวฤกษ์

ตารางท่ี 1 แสดงข้อมูลสี อุณหภูมิผวิ ของดาวฤกษ์ท่ีกาหนด

ดาว สี อณุ หภูมิผิวโดยประมาณ (เคลวิน)
ดวงอาทิตย์ เหลอื ง 5,780
ดาวรวงขา้ ว ขาวแกมเหลือง 6,760
ดาวซิรอิ สั ขาว 9,940
ดาวไรเจล น้าเงินแกมขาว 11,000
ดาวโพรซิออน (A) ขาวแกมเหลือง 6,530
ดาวคาเพลลา เหลือง 4,900
ดาวปารชิ าต แดง 3,570
ดาวหวั ใจสงิ ห์ นา้ เงนิ แกมขาว 10,300
ดาวเวกา ขาว 9,600
ดาวเบเทลจสุ แดง 3,500
ดาวอัลนีแทค น้าเงิน 30,000

47

ตารางท่ี 2 แสดงขอ้ มลู ชนิดสเปกตรมั สี และอุณหภมู ิผวิ ของดาวฤกษ์

ชนิดสเปกตรัม สี อณุ หภมู ิผิวโดยประมาณ (เคลวิน)
O นา้ เงิน มากกวา่ 30,000
B นา้ เงนิ แกมขาว 10,000 – 30,000
A ขาว 7,500 – 10,000
F ขาวแกมเหลือง 6,000 – 7,500
G เหลือง 4,900 – 6,000
K สม้ 3,500 – 4,900
M แดง 2,500 – 3,500

วิธที า

1. ให้นกั เรยี นศึกษาตารางข้อมลู สี อณุ หภมู ิผิวของดาวฤกษ์ที่กาหนด
2. เรยี งลาดับดาวตามอุณหภูมผิ ิวจากอณุ หภมู ติ ่าไปอณุ หภูมิสงู
3. ระบุชนดิ สเปกตรัมของดาวฤกษ์ โดยให้สัมพันธก์ บั สีและอุณหภูมิผวิ
4. จาแนกดาวฤกษ์ตามกณฑ์ท่ีตนเองกาหนด พร้อมทั้งระบุเกณฑ์ท่ใี ช้

บนั ทึกผลการทากจิ กรรม

ตาราง ชนิดสเปกตรมั ของดาวฤกษ์ โดยให้สัมพันธก์ ับสีและอุณหภูมผิ วิ

ช่ือดาวฤกษ์ อุณหภูมผิ ิวโดยประมาณ สี ชนิดสเปกตรมั
(เคลวนิ )
ดวงอาทติ ย์ G
ดาวรวงขา้ ว 5,780 เหลอื ง F
ดาวซริ ิอสั A
ดาวไรเจล 6,760 ขาวแกมเหลือง B
ดาวโพรซอิ อน (A) F
ดาวคาเพลลา 9,940 ขาว G
ดาวปารชิ าต M
11,000 น้าเงนิ แกมขาว

6,530 ขาวแกมเหลือง

4,900 เหลอื ง

3,570 แดง

48

ชอ่ื ดาวฤกษ์ อุณหภูมผิ ิวโดยประมาณ สี ชนิดสเปกตรัม
(เคลวนิ )
ดาวหวั ใจสงิ ห์ B
ดาวเวกา 10,300 นา้ เงินแกมขาว A
ดาวเบเทลจสุ M
ดาวอลั นีแทค 9,600 ขาว O

3,500 แดง

30,000 น้าเงนิ

จาแนกดาวฤกษไ์ ดเ้ ปน็ 6 กลุม่ ดงั น้ี O B A F G K M

เกณฑ์ท่ีใช้ในการจาแนก จาแนกดาวฤกษ์ตามชนดิ สเปกตรัม โดยเรียงลาดบั จาก
อุณหภูมิผวิ สงู ไปอณุ หภมู ิผิวต่า

49

จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้
สืบค้นข้อมลู และอธบิ ายความสัมพันธ์ระหว่างสี อุณหภมู ิผวิ และชนดิ สเปกตรัมของดาวฤกษ์

วัสดุ – อปุ กรณ์
-

วิธีทา
1. ใหน้ ักเรียนแบง่ กลุ่มออกเปน็ 6 กลุ่ม กลมุ่ ละ 5 – 6 คน
2. ให้นักเรียนแต่ละกลุ่มศกึ ษา สืบคน้ ข้อมลู และระบุชนิดสเปกตรัมของดาวฤกษ์ท่ี

กาหนดให้สัมพนั ธก์ บั สีและอุณหภูมิผวิ
3. แต่ละกลุม่ นาเสนอและอภิปรายผลการทากิจกรรม

50

บนั ทกึ ผลการทากจิ กรรม

51

จุดประสงค์การเรียนรู้
วเิ คราะห์ และอธบิ ายความสัมพันธร์ ะหวา่ งสี อุณหภูมผิ ิว และชนดิ สเปกตรัมของดาวฤกษ์

วสั ดุ – อปุ กรณ์
-

วธิ ีทา
1. ให้นักเรยี นแตล่ ะกลุ่มเขียนแผนผังมโนทศั นส์ รปุ องคค์ วามร้เู ก่ียวกับสี อุณหภมู ิ และ

ชนดิ สเปกตรัมของดาวฤกษ์ โดยนาแผนผังมโนทศั นข์ องสมาชิกกลมุ่ แต่ละคน มาสรุปเป็นแผนผงั มโน
ทัศน์ของกลุ่ม

2. นาเสนอผลงานกลุ่มหนา้ ชนั้ เรียน 3 กลุ่ม (โดยจบั ฉลาก) นกั เรยี นอกี 3 กลุ่ม ใหซ้ กั ถาม
แล้วเสนอแนะเพ่ิมเติม รว่ มกันอภิปราย และปรับปรุงแกไ้ ขเพื่อใหผ้ ลงานสมบรู ณ์

3. ตอบคาถามท้ายกิจกรรม

52

คาถามทา้ ยกจิ กรรม

1. ดาวฤกษด์ วงใดที่มอี ุณหภูมผิ วิ ทีส่ ูงทส่ี ดุ มคี ่าเท่าใด มีสีใดและมสี เปกตรัมชนิดใด
ดาวอลั นีแทค มีอุณหภูมิผวิ 30,000 เคลวนิ มีสีนา้ เงนิ และมสี เปกตรัมชนดิ O

2. ดาวฤกษ์ดวงใดมีอุณหภูมิผวิ ตา่ ที่สุด มคี า่ เท่าใด มีสใี ดและมีสเปกตรัมชนิดใด
ดาวเบเทลจุส มอี ณุ หภูมิผวิ 3,500 เคลวนิ มสี แี ดง และมสี เปกตรัมชนดิ M

3. อณุ หภูมิผวิ ของดาวมีความสัมพันธ์กบั สแี ละสเปกตรัมของดาวอย่างไร
ดาวฤกษ์ท่ีมอี ุณหภูมิผิวต่างกันจะมสี ีและชนดิ สเปกตรมั แตกตา่ งกนั โดยดาวฤกษท์ ี่มอี ุณหภูมผิ วิ

สูงจะมีสนี ้าเงนิ และชนิดสเปกตรัม O ส่วนดาวฤกษ์ที่มีอุณหภมู ผิ วิ ต่า จะมสี แี ดงชนิดสเปกตรัม M

4. ดาวท่ีมสี เปกตรมั O และดาวทีม่ สี เปกตรมั M ดาวทง้ั สองจะมสี มบัตใิ ดแตกต่างกันบา้ ง และ
แตกตา่ งกนั อย่างไร

มีอุณหภูมิผิวและสเปกตรัมแตกต่างกนั โดยดาวที่มีสเปกตรัม O จะมสี เปกตรมั สนี า้ เงิน ซง่ึ จะมี
อณุ หภมู ิผวิ สงู กวา่ ดาวท่มี สี เปกตรมั M ซ่งึ มีสเปกตรมั สีแดง

สรุปผลการทากจิ กรรม
จากกจิ กรรมพบว่าสีของดาวฤกษม์ ีความสมั พันธก์ ับอุณหภมู ิผิว และสเปกตรมั ของดาวฤกษ์

โดยดาวฤกษท์ ่ีมีอุณหภมู ิผวิ สงู จะมีสนี ้าเงนิ หรือน้าเงินแกมขาว ดาวที่มีอณุ หภมู ผิ วิ ต่าลงมาจะมีสขี าว
ดาวฤกษ์ท่มี ีอุณหภูมิผิวปานกลางจะมีสีเหลอื ง และดาวฤกษอ์ ณุ หภมู ผิ ิวค่อนข้างต่า จะมสี ีส้มและสแี ดง
ตามลาดับ

53

คาช้แี จง ให้นักเรียนจับคภู่ าพและชนดิ ของสเปกตรมั ของดาวฤกษ์ให้ถูกต้อง
สเปกตรัมชนดิ O

อณุ หภูมมิ ากกว่า 30,000 เคลวิน

สเปกตรัมชนดิ B
อณุ หภูมิ 10,000 - 30,000 เคลวนิ

สเปกตรมั ชนิด A
อณุ หภมู ิ 7,500 - 10,000 เคลวิน

สเปกตรัมชนดิ F
อณุ หภูมิ 6,000 - 7,500 เคลวนิ

สเปกตรัมชนดิ M
อุณหภูมิ 2,500 - 3,500 เคลวนิ

สเปกตรัมชนดิ G
อุณหภมู ิ 4,900 - 6,000 เคลวิน

สเปกตรัมชนดิ K
อณุ หภูมิ 3,500 - 4,900 เคลวิน

54

คาชีแ้ จง ใหน้ กั เรยี นตอบคาถามต่อไปนใ้ี ห้ถูกต้อง

1. ดาวฤกษ์จัดกลมุ่ ตามชนดิ ของอะไร และจดั ได้เปน็ กกี่ ลุ่ม อะไรบา้ ง
จัดกล่มุ ของดาวฤกษต์ ามชนดิ ของสเปกตรัม จดั ได้เป็น 7 กลุ่ม คอื O, B, A, F, G, K, M

2. สีของดาวฤกษ์ ขน้ึ อยู่กับอุณหภมู ิของดาวฤกษ์อยา่ งไร
สีของดาวฤกษ์จะขึ้นอยกู่ บั อณุ หภูมิพื้นผิวของดาวฤกษ์ คือ ดาวทีม่ ีอุณหภมู ิพน้ื ผวิ ตา่ จะมี

สคี อ่ นข้างแดง พวกท่ีมีอุณหภูมิสูงจะมสี ไี ปทางขาวหรือขาวแกมนา้ เงิน

3. อธบิ ายลักษณะของดาวฤกษ์ที่มสี เปกตรมั ชนดิ O
เป็นดาวฤกษส์ ีน้าเงินทม่ี ีกาลังส่องสว่างและอุณหภมู สิ งู มากประมาณ 30,000 - 60,000 เคลวิน

แผร่ ังสใี นช่วงอลั ตร้าไวโอเลต ดูดกลืนความยาวคล่ืนของก๊าซฮเี ลยี มได้ดี แตม่ ีเส้นไฮโดรเจนทอี่ ่อน
มากเพราะมแี กนกลางร้อนมากจึงเผาไหม้เชื้อเพลิงไฮโดรเจนผา่ นไดอ้ ยา่ งรวดเร็วและเปน็ ดาวแรกที่
ออกจากกระบวนหลัก จานวน 1 ใน 3,000,000 ของดาวในกระบวนหลกั
4. อธบิ ายลกั ษณะของดาวฤกษท์ ี่มสี เปกตรมั ชนดิ B

เป็นดาวฤกษ์สีฟา้ ที่มกี า๊ ซไฮโดรเจนห่อห้มุ รอบ ๆ ดาว อุณหภมู ิประมาณ 10,000 -
30,000 องศาเคลวิน ดดู กลืนไฮโดรเจนระดับปานกลาง เส้นโลหะบริสุทธิ์ Mg II และ Si II อายสุ ั้น
มาก จานวน 1 ใน 800 ของดาวในกระบวนหลกั
5. อธบิ ายลกั ษณะของดาวฤกษท์ ี่มสี เปกตรัมชนิด A

เปน็ ดาวฤกษส์ ีขาวปนฟา้ อณุ หภมู ปิ ระมาณ 7,500-10,000 องศาเคลวนิ มเี สน้
ไฮโดรเจนเข้มท่สี ุดและเสน้ โลหะ Fe II, Mg II, Si II จานวน 1 ใน 160 ของดาวในกระบวนหลัก

55

6. อธิบายลกั ษณะของดาวฤกษท์ ่ีมสี เปกตรัมชนิด F
เป็นดาวฤกษส์ ีขาว อุณหภมู ิประมาณ 6,000 - 7,500 องศาเคลวนิ เสน้ ไฮโดรเจนเรม่ิ

ออ่ นลง เร่ิมเห็นเส้นของ Fe I, Cr I, K และ Ca II เข้มมากขึ้นจานวน 1 ใน 33 ของดาวใน .
กระบวนหลกั

7. อธิบายลกั ษณะของดาวฤกษ์ที่มีสเปกตรัมชนดิ G
เปน็ ดาวฤกษ์สเี หลืองอุณหภมู ิประมาณ 5,000 - 6,000 องศาเคลวนิ มเี สน้ สเปกตรัม

ไฮโดรเจนอ่อนกว่า F เร่ิมมีโมเลกุล CH และเสน้ โลหะไอออไนซม์ ากข้นึ

8. อธบิ ายลกั ษณะของดาวฤกษ์ท่ีมสี เปกตรัมชนดิ K
เปน็ ดาวฤกษ์สสี ม้ อณุ หภมู ปิ ระมาณ 3,500 - 5,000 องศาเคลวนิ สว่ นใหญม่ เี ส้น

โลหะ Mn I, Fe I, Si I, K และเริ่มมีโมเลกลุ ของไทเทเนียมออกไซด์ จานวน 1 ใน 8 ของดาวใน
แถบกระบวนหลกั เหมาะสาหรบั สงิ่ มีชีวิต

9. อธบิ ายลกั ษณะของดาวฤกษ์ท่ีมสี เปกตรมั ชนิด M
เปน็ ดาวฤกษ์สแี ดง อุณหภมู ินอ้ ยกว่า 3,500 องศาเคลวนิ เส้นโลหะและโมเลกลุ ของ

ไทเทเนยี มออกไซดเ์ ข้มข้ึน เร่ิมมีโมเลกุลวาเนเดยี มออกไซด์ จานวน 1 ใน 3 ของดาวในแถบ
กระบวนหลกั

10. ดวงอาทิตย์เปน็ ดาวสเปกตรมั ชนิดใด มีสี และอณุ หภูมเิ ทา่ ใด
ดวงอาทติ ยเ์ ปน็ ดาวสเปกตรัมชนดิ G มสี เี หลือง มอี ุณหภมู ิ 5,780 องศาเคลวิน