ammaret-bluebook

คูม‹ อื การจดั กจิ กรรม

ผูสŒ ูงวยัสง‹ เสรม� จต� วท� ยาเชิงบวกสำหรับผูŒสงู อายุ
ใจช�ตชŒ ววี ท� ต� ยตาาเชมิงแบนววกคดิ
ผชŒู ว‹ ยศาสตราจารย ดร.อัมเรศ เนตาสทิ ธิ์
คณะครศุ าสตร มหาวิทยาลยั ราชภฏั ลำปาง



ค่มู อื การจัดกจิ กรรมสง่ เสรมิ จิตวทิ ยาเชิงบวก
สำ� หรับผู้สูงอายุ

ผู้สูงวจัยิตวใชิท้ชยีวาิตเชติงาบมวแกนวคิด

คู่มือการจัดกิจกรรมส่งเสริมจิตวิทยาเชิงบวก
ส�ำหรับผู้สูงอายุ

ชื่อชุด ผู้สูงวัย ใช้ชีวิตตามแนวคิดจิตวิทยาเชิงบวก

ISBN 978-616-577-382-9
ผู้เขียน ผู้ช่วยศาสตรจารย์ ดร.อัมเรศ เนตาสิทธ์ิ
คณะครุศาสตร์
มหาวิทยาลัยราชภัฏล�ำปาง
พิมพ์คร้ังท่ี 1 ธันวาคม 2561
จ�ำนวนพิมพ์ 50 เล่ม

จัดพิมพ์และเผยแพร่โดย ผู้ช่วยศาสตรจารย์ ดร.อัมเรศ เนตาสิทธิ์
คณะครุศาสตร์
มหาวิทยาลัยราชภัฏล�ำปาง
119 ม.9 ถนนล�ำปาง-แม่ทะ ต�ำบลชมพู
อ�ำเภอเมือง จังหวัดล�ำปาง 52100
โทรศัพท์ 054-237399
โทรสาร 054-237388-389
ออกแบบและพิมพ์ท่ี บริษัท ดีเซมเบอร่ี จ�ำกัด
โทรศัพท์ 08 5997 7220

2 ผสู้ งู วัย ใชช้ วี ิตตามแนวคดิ จิตวิทยาเชิงบวก

สารบัญ

ค�ำน�ำ หน้า
บทนำ� 5
บทบาทของวิทยากร / ผู้ช่วยวิทยากร ในการจัดกิจกรรม 6
ตวั อยา่ งแผนการจัดกจิ กรรมส่งเสรมิ จติ วทิ ยาเชิงบวก ส�ำหรับผ้สู งู อายุ 8
10

กิจกรรมท่ี 1 เรื่อง “ส่งิ ประดษิ ฐ์ ส่งก�ำลังใจ” 13
กิจกรรมท่ี 2 เรอ่ื ง “ฉนั ทำ� ได้ เธอทำ� ดี” 21
กจิ กรรมท่ี 3 เรื่อง “คดิ บวกกับส่งิ ท่ีเปน็ ” 29
กิจกรรมที่ 4 เรอ่ื ง “บนั ทกึ ขอบคุณ” 37
กิจกรรมท่ี 5 เร่อื ง “นิทรรศการผสู้ งู วยั ” 45
กิจกรรมที่ 6 เรอ่ื ง “หอคอยแหง่ ความหวัง” 53
กิจกรรมที่ 7 เรอ่ื ง “แลกเปล่ียนเรียนร้”ู 61
กจิ กรรมท่ี 8 เรื่อง “กเู กลิ (google) ฟน้ื พลัง” 69

รายการอ้างอิง 75

ผ้สู งู วยั ใช้ชีวิตตามแนวคดิ จติ วทิ ยาเชิงบวก 3

4

ค�ำน�ำ

คมู่ อื การจดั กจิ กรรมสง่ เสรมิ จติ วทิ ยาเชงิ บวกสำ� หรบั ผสู้ งู อายุ ชอ่ื ชดุ “ผสู้ งู วยั
ใช้ชีวิตตามแนวคิดจิตวิทยาเชิงบวก” เป็นผลจากการวิจัยเร่ือง การส่งเสริมการใช้
ชีวิตตามแนวคิดจิตวิทยาเชิงบวกส�ำหรับผู้สูงอายุ โดยใช้ครอบครัวและชุมชน
เป็นฐาน ในเขตเทศบาลเมืองเขลางคน์ คร อ.เมืองลำ� ปาง จ.ลำ� ปาง ซ่งึ ได้น�ำไปใช้ใน
การจดั กจิ กรรมเสรมิ หลกั สตู รใหก้ บั ผสู้ งู อายใุ นศนู ยผ์ สู้ งู วยั เทศบาลเมอื งเขลางคน์ คร
แลว้ ลกั ษณะของกจิ กรรมโดยเนน้ ไปทก่ี ารสนบั สนนุ จดุ แขง็ ของผสู้ งู อายุ จะสง่ ผลให้
ผู้สูงอายุมีจิตวิทยาเชิงบวก มองโลกในแง่ดี มีความหวัง แม้ว่าต้องเผชิญกับปัญหา
อุปสรรคหรือสถานการณ์ที่ไม่พึงประสงค์ สามารถปรับตัวและด�ำเนินชีวิตได้อย่าง
มีความสขุ
คณะผู้วิจัยมีความคาดหวังว่าชุดกิจกรรม “ผู้สูงวัย ใช้ชีวิตตามแนวคิด
จิตวิทยาเชิงบวก” จะเป็นแนวทางให้โรงเรียนผู้สูงอายุ หน่วยงานท่ีเกี่ยวข้อง และ
ชุมชนอน่ื ๆ ทัว่ ประเทศได้น�ำไปปรับใชต้ ่อไป

ผูช้ ่วยศาสตรจารย์ ดร.อัมเรศ เนตาสทิ ธิ์
อาจารย์คณะครศุ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏลำ� ปาง

ผวู้ ิจยั

ผู้สงู วัย ใชช้ ีวิตตามแนวคิดจติ วิทยาเชงิ บวก 5

บทน�ำ

คู่มือการจัดกิจกรรม กิจกรรมส่งเสริมจิตวิทยาเชิงบวกส�ำหรับผู้สูงอายุ
มีวัตถปุ ระสงคเ์ พอ่ื ใช้เป็นแนวทางในการจัดกิจกรรมส�ำหรบั ผสู้ ูงอายุ เพือ่ ให้สามารถ
รับรู้ความสามารถของตนเอง (Self-efficacy) การมองโลกในแง่ดี (Optimism)
มคี วามหวงั (Hope) และมคี วามสามารถในการการฟน้ื พลงั (Resilience) เมอื่ พบกบั
ความทุกข์ยาก สามารถกลับมาสู่สภาพเดิม และสภาพที่ดีกว่าเดิมเพ่ือบรรลุ
ความสำ� เร็จ

คมู่ อื การจดั กจิ กรรมนช้ี อ่ื ชดุ กจิ กรรม “ผสู้ งู วยั ใชช้ วี ติ ตามแนวคดิ จติ วทิ ยา
เชงิ บวก” ประกอบไปดว้ ยกจิ กรรมยอ่ ย 8 กจิ กรรม ดังน้ี

กจิ กรรมที่ 1 เร่อื ง “ส่ิงประดิษฐ์ ส่งก�ำลังใจ” และ กจิ กรรมที่ 2 เร่อื ง
“ฉนั ทำ� ได้ เธอทำ� ด”ี มงุ่ สง่ เสรมิ ใหผ้ สู้ งู อายกุ ารมคี วามเชอื่ มน่ั ในการทำ� งานและเชอ่ื
มนั่ ในความสามารถของตนเอง รวมถงึ ใชค้ วามพยายามในการทำ� ภารกจิ ทที่ า้ ทายให้
สำ� เรจ็

6 ผ้สู งู วยั ใชช้ วี ติ ตามแนวคิดจติ วทิ ยาเชงิ บวก

กจิ กรรมที่ 3 เรอื่ ง “คดิ บวกกบั สงิ่ ทเี่ ปน็ ” และ กจิ กรรมที่ 4 เรอ่ื ง “บนั ทกึ
ขอบคุณ” มุ่งส่งเสริมให้ผู้สูงอายุคิดเชิงบวกถึงสถานการณ์ในปัจจุบันและอนาคต
รวมถึงเสรมิ สร้างให้ผูส้ งู อายุคดิ เชงิ บวกในสถานการณ์ท่ีไม่ดีได้อีกด้วย

กจิ กรรมท่ี 5 เรอ่ื ง “นทิ รรศการผสู้ งู วยั ” และ กจิ กรรมท่ี 6 เรอื่ ง “หอคอย
แห่งความหวัง” มุ่งส่งเสริมให้ผู้สูงอายุมีความอุสาหะต่อเป้าหมาย รวมท้ังสามารถ
ปรบั แนวทางทม่ี ุ่งสู้เปา้ หมายเพ่ือความส�ำเรจ็ ได้

กิจกรรมที่ 7 เร่ือง “แลกเปล่ียนเรียนรู้” และ กิจกรรมท่ี 8 เรื่อง
“กเู กลิ (google) ฟน้ื พลงั ” มงุ่ สง่ เสรมิ ใหผ้ สู้ งู อายมุ คี วามสามารถเผชญิ กบั ปญั หาและ
ความทกุ ขย์ าก นอกจากนน้ั ยงั สามารถกลบั มาสสู่ ภาพเดมิ หลงั จากพบกบั ปญั หาและ
ความทกุ ข์ยากได้

ผู้สูงวยั ใชช้ ีวติ ตามแนวคดิ จติ วิทยาเชิงบวก 7

บทบาทของวิทยากร / ผู้ช่วยวิทยากร
ในการจัดกิจกรรม

วิทยากรที่สามารถน�ำชุดกิจกรรมนี้ไปประยุกต์ใช้ ได้แก่ ครู อาจารย์
บคุ ลากรทางการศกึ ษาทมี่ คี วามรดู้ า้ นจติ วทิ ยา ครใู นโรงเรยี นผสู้ งู อายุ บคุ ลากรประจำ�
โรงพยาบาลส่งเสริมสขุ ภาพประจำ� ต�ำบล และโรงพยาบาลประจ�ำจังหวัด ทต่ี ้องการ
ส่งเสริมจิตวิทยาเชิงบวกให้กับผู้สูงอายุ โดยด�ำเนินการตามกระบวนการของ
ชดุ กจิ กรรม ซ่งึ วทิ ยากร/ผู้ชว่ ยวิทยากร ตอ้ งด�ำเนินการตามบทบาทท่สี �ำคญั ดงั น้ี

บทบาททีส่ �ำคัญในการนำ� กจิ กรรม
1. ท�ำความเข้าใจเกี่ยวกับองค์ประกอบของจิตวิทยาเชิงบวกของลูธานศ์

และคณะ (Lethans; el al, 2007) ก่อนจดั กจิ กรรม
2. วางแผนเกีย่ วกับการจัดการเวลาให้เหมาะสมกับจ�ำนวนของผ้สู งู อายุ
3. จดั กจิ กรรมเพอ่ื มงุ่ เนน้ ใหผ้ สู้ งู อายมุ พี ฤตกิ รรมตามเปา้ หมายของแตล่ ะ

กิจกรรม
4. สร้างบรรยากาศของการท�ำกิจกรรมร่วมกัน ท�ำให้เกิดบรรยากาศที่

อบอนุ่ และมไี มตรตี อ่ กนั
5. ฟังความคิดเห็นของผู้สูงอายุ วางตัวเป็นกลาง และกรณีที่เกิดปัญหา

ตอ้ งตดั สินปญั หาอย่างยุติธรรม

8 ผสู้ ูงวยั ใชช้ ีวติ ตามแนวคิดจิตวทิ ยาเชิงบวก

6. จัดกิจกรรมโดยมุ่งเน้นให้ผู้สูงอายุเกิดการเรียนรู้ด้วยตนเอง
โดยคณะวิทยากรเป็นผู้คอยท�ำหน้าที่ในการสนับสนุนให้ผู้ร่วมท�ำ
กิจกรรมเกิดการเรยี นร้ตู ามวัตถปุ ระสงค์ของกจิ กรรมทตี่ งั้ ไว้

7. ชุดกิจกรรมน้ี เป็นชุดกิจกรรมท่ีจัดให้กับผู้สูงอายุที่อาจมีข้อจ�ำกัด
ท่ีแตกต่างกันออกไป เช่น สายตาไม่ค่อยดี หูไม่ดี หรือเขียนหนังสือ
ไมไ่ ด้ เปน็ ตน้ ดงั นนั้ วทิ ยากร/ผชู้ ว่ ยวทิ ยากร ควรคอยใหค้ วามชว่ ยเหลอื
ผ้สู ูงอายใุ นกรณีที่จ�ำเปน็

8. มีความสามารถในการสรุปปัญหาได้ชัดเจน และจับประเด็นใจ
ความได้ถกู ตอ้ ง

บทบาททีส่ ำ� คัญในการส่งเสริมจิตวิทยาเชิงบวกใหก้ บั ผสู้ งู อายุ
1. ระหว่างการน�ำท�ำกิจกรรมควรแสดงอารมณ์ในเชิงบวกเท่าน้ัน เช่น

สนุกสนาน รสู้ กึ ขอบคุณ ซาบซงึ้ มีแรงบันดาลใจ มีความหวัง รกั ร้สู กึ
เคารพ รู้สึกเพลดิ เพลนิ มคี วามตนื่ เต้นสนใจ รู้สึกภาคภมู ิใจ เป็นต้น
2. ให้ผู้สูงอายุมีความรู้สึกมีส่วนร่วมในสิ่งท่ีท�ำ โดยการเปิดโอกาสให้
ผูส้ งู อายุทกุ คนมีสว่ นร่วมในกิจกรรม
3. ระหว่างการท�ำกิจกรรมควรให้ก�ำลังใจ และให้โอกาสผู้สูงอายุประสบ
ความสำ� เรจ็ ในกจิ กรรม เพอ่ื สรา้ งความเชอื่ มนั่ และภาคภมู ใิ จในตนเอง
4. กรณที ผี่ สู้ งู อายทุ ำ� กจิ กรรมใด ๆ ไดส้ ำ� เรจ็ ควรสรปุ เนน้ ยำ�้ ใหผ้ สู้ งู อายรุ บั รู้
ในความสามารถของตนเอง มคี วามเช่อื มน่ั ว่าตนเองมคี วามสามารถ
5. ใชค้ ำ� พดู ในการจงู ใจผสู้ งู อายใุ หม้ คี วามพยายามในการทำ� กจิ กรรมใด ๆ
ใหส้ ำ� เรจ็
6. สรา้ งความความตระหนักใหผ้ ู้สงู อายุเหน็ คุณค่าของตนเอง

ผู้สูงวัย ใช้ชีวติ ตามแนวคดิ จติ วทิ ยาเชงิ บวก 9

ตัวอย่างแผนการจัดกิจกรรมส่งเสริม
จิตวิยาเชิงบวก ส�ำหรับผู้สูงอายุ

ครั้งที่ กิจกรรม 9.00-9.30 น. 9.30-10.30 น.

ทดสอบ RQ ก่อนท�ำกิจกรรม (ใช้เวลาประมาณ 20 นาที)

1 ส่ิงประดิษฐ์ ส่งก�ำลังใจ ข้ันน�ำ ข้ันด�ำเนินกิจกรรม

2 ฉันท�ำได้ เธอท�ำดี ขั้นน�ำ ข้ันด�ำเนินกิจกรรม

3 คิดบวกกับส่ิงที่เป็น ขั้นน�ำ ขั้นด�ำเนินกิจกรรม

4 บันทึกขอบคุณ ขั้นน�ำ ขั้นด�ำเนินกิจกรรม

5 นิทรรศการผู้สูงวัย ขั้นน�ำ ข้ันด�ำเนินกิจกรรม

6 หอคอยแห่งความหวัง ข้ันน�ำ ขั้นด�ำเนินกิจกรรม

7 แลกเปล่ียนเรียนรู้ ข้ันน�ำ ข้ันด�ำเนินกิจกรรม

8 กูเกิล (google) ฟื้นพลัง ข้ันน�ำ ขั้นด�ำเนินกิจกรรม

ทดสอบพลังสุขภาพจิต หลังท�ำกิจกรรม (ใช้เวลาประมาณ 20 นาที)

หมายเหต ุ 1. แผนการจดั กจิ กรรมนเี้ ปน็ กำ� หนดการจดั กจิ กรรมสปั ดาหล์ ะ 1 ครงั้
ทง้ั นอี้ าจปรบั เปลย่ี นไดต้ ามบรบิ ทของชมุ ชน และตามความคดิ เหน็
ของผนู้ ำ� ไปปรบั ใช้

10 ผู้สูงวยั ใชช้ ีวติ ตามแนวคดิ จติ วิทยาเชงิ บวก

10.30-11.00 น. 11.00-12.00 น. 12.00-13.00 น.

พักรับประทานอาหารว่าง ข้ันสรุป รับประทานอาหารกลางวัน
พักรับประทานอาหารว่าง ข้ันสรุป รับประทานอาหารกลางวัน
พักรับประทานอาหารว่าง ขั้นสรุป รับประทานอาหารกลางวัน
พักรับประทานอาหารว่าง ข้ันสรุป รับประทานอาหารกลางวัน
พักรับประทานอาหารว่าง ข้ันสรุป รับประทานอาหารกลางวัน
พักรับประทานอาหารว่าง ข้ันสรุป รับประทานอาหารกลางวัน
พักรับประทานอาหารว่าง ขั้นสรุป รับประทานอาหารกลางวัน
พักรับประทานอาหารว่าง ข้ันสรุป รับประทานอาหารกลางวัน

2. สามารถน�ำกิจกรรมไปจัดซ้�ำกับผู้สูงอายุได้ แต่ควรปรับเปล่ียน
สอ่ื ประกอบการทำ� กจิ กรรม เพอ่ื ใหเ้ กดิ ความนา่ สนใจ
3. ระยะเวลาในการทำ� กจิ กรรมสามารถยดื หยนุ่ ไดต้ ามความเหมาะสม

ผสู้ ูงวยั ใชช้ วี ิตตามแนวคิดจิตวิทยาเชงิ บวก 11



กิจกรรมท่ี 1

สิ่งประดิษฐ์ ส่งก�ำลังใจ

13

14

กิจกรรมที่ 1

เร่ือง “สิ่งประดิษฐ์ ส่งก�ำลังใจ”

ค�ำชี้แจง

1. กิจกรรมน้ีเป็นกิจกรรมท่ีสามารถใช้ส�ำหรับส่งเสริมการใช้ชีวิตตาม
แนวคิดจติ วทิ ยาเชิงบวกให้กบั ผู้สงู อายุ

2. กิจกรรมน้ีเหมาะสมส�ำหรับผู้สูงอายุ ที่มีอายุกลุ่มติดสังคม และกลุ่ม
ติดบ้าน ท่มี ีอายุตงั้ แต่ 60-69 ปี และสามารถรว่ มกจิ กรรมได้

3. ผู้สูงอายุสามารถน�ำสมาชิกในครอบครัวไม่จ�ำกัดอายุ มาท�ำกิจกรรม
รว่ มได้ 1 คน

4. กจิ กรรมนสี้ อดคลอ้ งกบั แนวคดิ การสง่ เสรมิ จติ วทิ ยาเชงิ บวก (Positive
Psychology) ของลูธานศ์และคณะ (Luthans et al., 2007)
ดา้ นการรับร้คู วามสามารถของตนเอง (Self-efficacy)

5. ระหว่างการท�ำกิจกรรมควรมีผู้ช่วยวิทยากรประจ�ำกลุ่ม คอยให้
ความชว่ ยเหลือ/ใหค้ ำ� ปรกึ ษาแก่ผ้สู งู อายุ

6. เวลาที่ใช้ในการท�ำกิจกรรมประมาณ 3 ช่ัวโมง ทั้งน้ีวิทยากรต้อง
วางแผนให้เหมาะสมกับจ�ำนวนผู้เข้าร่วมกิจกรรม และความพร้อมใน
การเรียนรูข้ องผู้เขา้ ร่วมกจิ กรรมด้วย

ผสู้ ูงวัย ใชช้ ีวิตตามแนวคดิ จติ วิทยาเชิงบวก 15

วัตถุประสงค์

1. เพอื่ สง่ เสรมิ ใหผ้ สู้ งู อายกุ ารมคี วามเชอ่ื มน่ั ในการทำ� งานและความสามารถ
ของตนเอง

2. เพ่ือส่งเสริมให้ผู้สูงอายุใช้ความพยายามในการท�ำภารกิจท่ีท้าทายให้
ส�ำเร็จ

อุปกรณ์

1. วสั ด/ุ อปุ กรณท์ หี่ าไดง้ า่ ย และประหยดั คา่ ใชจ้ า่ ย เชน่ ตะเกยี บ กระดาษ
หนงั สอื พิมพ์ ลกู อม หลอดดูด ดนิ นำ้� มัน กระดาษทิชชู่ กระดาษ A4
เป็นตน้ (แตล่ ะกลมุ่ ไม่จ�ำเป็นต้องได้วสั ดุ/อปุ กรณ์ เหมือนกัน)

สาระส�ำคัญ

ความสามารถของคนเราน้ันไม่ตายตัว หากแต่ยืดหยุ่นตามสภาพการณ์
ดังน้ันสิ่งท่ีจะก�ำหนดประสิทธิภาพของการแสดงออก จึงขึ้นอยู่กับการรับรู้
ความสามารถของตนเองในสภาวะการณน์ น้ั ๆ นนั่ เอง นน่ั คอื ถา้ เรามคี วามเชอ่ื วา่ เรามี
ความสามารถ เรากจ็ ะแสดงออกถงึ ความสามารถนน้ั ออกมา คนทเ่ี ชอ่ื วา่ ตนเองมคี วาม
สามารถจะมคี วามอดทน อตุ สาหะ ไมท่ อ้ ถอยงา่ ย และจะประสบความสำ� เรจ็ ในทส่ี ดุ

16 ผู้สูงวัย ใช้ชีวติ ตามแนวคิดจิตวทิ ยาเชิงบวก

วิธีด�ำเนินกิจกรรม

วิธีด�ำเนินกิจกรรม เน้ือหา/ส่ือ/อุปกรณ์
ขั้นน�ำ
1. วิทยากรให้ตัวแทนผู้สูงอายุน�ำสวดมนต์

และฝึกสมาธิ ประมาณ 15 นาที
2. วิทยากรชี้แจงข้ันตอนการท�ำกิจกรรมให้

ผู้สูงอายุฟังอย่างละเอียด
ข้ันด�ำเนินกิจกรรม
3. วิทยากรให้ผู้สูงอายุแบ่งกลุ่ม กลุ่มละ

ประมาณ 5 คน
4. วิทยากรให้ผู้สูงอายุกันเล่าความสามารถ

ของตนเอง เช่น ด้านอาชีพ ความสามารถ
พิเศษท่ีตนเองภูมิใจ (เป็นความสามารถ
ด้านใดก็ได้ เช่น ด้านอาชีพ ด้านความคิด
สร้างสรรค์ ด้านดนตรี เป็นต้น) ให้เพ่ือนใน
กลุ่มฟัง
5. วิทยากรให้ผู้สูงอายุทุกคนในกลุ่มผลัดกันเล่า
จนครบทุกคน

ผ้สู ูงวัย ใชช้ ีวิตตามแนวคิดจติ วิทยาเชงิ บวก 17

วิธีด�ำเนินกิจกรรม เน้ือหา/สื่อ/อุปกรณ์
6. วิทยากรให้เลือกตัวแทนของผู้สูงอายุ 1 คน 1. วัสดุ/อุปกรณ์ท่ีหาได้ง่าย

ในกลุ่มออกมาเล่าให้เพ่ือนกลุ่มอื่น ๆ ฟัง และประหยัดค่าใช้จ่าย
ว่าตนเองมีความสามารถพิเศษอะไรที่รู้สึก เช่น ตะเกียบ กระดาษ
ภูมิใจท่ีสุด หนังสือพิมพ์ ลูกอม
7. วิทยากรแจกวัสดุ/อุปกรณ์ ในการประดิษฐ์ หลอดดูด ดินน้�ำมัน
ส่ิงของอะไรก็ได้ท่ีให้คนในกลุ่มช่วยกัน กระดาษทิชชู่ เป็นต้น
ประดิษฐ์ และประดิษฐ์ให้เหมาะสมกับคน (แต่ละกลุ่มไม่จ�ำเป็นต้อง
ท่ีออกมาเล่า (จ�ำนวนตามคนท่ีออกมาเล่า) ได้วัสดุ/อุปกรณ์เหมือน
เพื่อมอบให้เป็นก�ำลังใจส�ำหรับตัวแทนกลุ่ม กัน)
ท่ีออกมาเล่าความสามารถของตนเอง
พร้อมกับเขียนข้อความช่ืนชมติดไว้ด้วย

8. วิทยากรให้ตัวแทนของแต่ละกลุ่มออกมา
มอบส่ิงประดิษฐ์ให้ก�ำลังใจกับตัวแทนที่ออก
มาเล่าความสามารถ

ข้ันสรุป
9. วิทยากรให้ผู้สูงอายุสะท้อนถึงส่ิงที่ได้จาก

การท�ำกิจกรรมในวันนี้ และเน้นย้�ำให้น�ำไป
ใช้ในชีวิตประจ�ำวัน

18 ผ้สู งู วยั ใชช้ วี ติ ตามแนวคดิ จิตวทิ ยาเชิงบวก

การประเมินผล

1. สังเกตจากการมีสว่ นรว่ มในกจิ กรรม
2. สังเกตจากการน�ำเสนอและส่งิ ประดษิ ฐ์

ผสู้ ูงวัย ใชช้ วี ติ ตามแนวคิดจติ วทิ ยาเชงิ บวก 19



กิจกรรมที่ 2

ฉันท�ำได้ เธอท�ำดี

21

22

กิจกรรมท่ี 2

เร่ือง “ฉันท�ำได้ เธอท�ำดี”

ค�ำช้ีแจง

1. กิจกรรมน้ีเป็นกิจกรรมที่สามารถใช้ส�ำหรับส่งเสริมการใช้ชีวิตตาม
แนวคิดจติ วิทยาเชงิ บวกใหก้ บั ผสู้ งู อายุ

2. กิจกรรมน้ีเหมาะสมส�ำหรับผู้สูงอายุ ท่ีมีอายุกลุ่มติดสังคม และกลุ่ม
ติดบา้ น ท่ีมีอายตุ ั้งแต่ 60-69 ปี และสามารถรว่ มกิจกรรมได้

3. ผู้สูงอายุสามารถน�ำสมาชิกในครอบครัวไม่จ�ำกัดอายุ มาท�ำกิจกรรม
รว่ มได้ 1 คน

4. กจิ กรรมนส้ี อดคลอ้ งกบั แนวคดิ การสง่ เสรมิ จติ วทิ ยาเชงิ บวก (Positive
Psychology) ของ ของลูธานศ์และคณะ (Luthans et al., 2007)
ด้านการรับรู้ความสามารถของตนเอง (Self-efficacy)

5. ระหว่างการท�ำกิจกรรมควรมีผู้ช่วยวิทยากรประจ�ำกลุ่ม คอยให้
ความชว่ ยเหลือ/ใหค้ ำ� ปรึกษาแก่ผู้สูงอายุ

6. เวลาที่ใช้ในการท�ำกิจกรรมประมาณ 3 ช่ัวโมง ท้ังน้ีวิทยากรต้อง
วางแผนให้เหมาะสมกับจ�ำนวนผู้เข้าร่วมกิจกรรม และความพร้อมใน
การเรียนรูข้ องผูเ้ ข้าร่วมกิจกรรมด้วย

ผสู้ ูงวยั ใชช้ ีวิตตามแนวคดิ จติ วทิ ยาเชงิ บวก 23

วัตถุประสงค์

1. เพอื่ สง่ เสรมิ ใหผ้ สู้ งู อายกุ ารมคี วามเชอ่ื มน่ั ในการทำ� งานและความสามารถ
ของตนเอง

2. เพ่ือส่งเสริมให้ผู้สูงอายุใช้ความพยายามในการท�ำภารกิจที่ท้าทายให้
ส�ำเร็จ

อุปกรณ์

1. ใบกิจกรรม แบบบันทกึ ความสามารถของผูส้ ูงอายุ
2. ปากกา
3. สี

สาระส�ำคัญ

ความสามารถของคนเราน้ันไม่ตายตัว หากแต่ยืดหยุ่นตามสภาพการณ์
ดงั นน้ั สง่ิ ทจี่ ะกำ� หนดประสทิ ธภิ าพของการแสดงออก จงึ ขน้ึ อยกู่ บั การรบั รคู้ วามสามารถ
ของตนเองในสภาวะการณน์ น้ั ๆ นน่ั เอง นนั่ คอื ถา้ เรามคี วามเชอ่ื วา่ เรามคี วามสามารถ
เรากจ็ ะแสดงออกถงึ ความสามารถนน้ั ออกมา คนทเ่ี ชอ่ื วา่ ตนเองมคี วามสามารถจะมี
ความอดทน อตุ สาหะ ไม่ท้อถอยง่าย และจะประสบความสำ� เรจ็ ในท่สี ุด

24 ผูส้ งู วยั ใช้ชีวิตตามแนวคดิ จิตวิทยาเชงิ บวก

วิธีด�ำเนินกิจกรรม

วิธีด�ำเนินกิจกรรม เนื้อหา/สื่อ/อุปกรณ์
ขั้นน�ำ 1. แบบบันทึกความสามารถ
1. วิทยากรน�ำผู้สูงอายุท�ำกิจกรรมกลุ่มสัมพันธ์
ของผู้สูงอายุ
เพื่อเตรียมความพร้อม
2. วิทยากรชี้แจงขั้นตอนการท�ำกิจกรรมให้

ผู้สูงอายุฟังอย่างละเอียด
ขั้นด�ำเนินกิจกรรม
3. วิทยากรเล่าประสบการณ์ความสามารถ

ของวิทยากรให้ผู้สูงอายุฟัง หรือ เปิดคลิป
เก่ียวกับตัวอย่างความสามารถด้านต่าง ๆ
ของผู้สูงอายุ
4. วิทยากรแจกแบบบันทึกความสามารถของ
ผู้สูงอายุ เขียน หรือวาดภาพความสามารถ
ของตนเอง ท้ังทางด้านร่างกาย
ด้านความคิด ด้านอารมณ์ และด้านจิตใจ
เช่น ร่างกายแข็งแรง อารมณ์ดี คิดบวก
จิตใจเบิกบาน เป็นต้น

ผู้สงู วยั ใชช้ ีวิตตามแนวคิดจติ วิทยาเชิงบวก 25

วิธีด�ำเนินกิจกรรม เนื้อหา/สื่อ/อุปกรณ์
5. วิทยากรให้ผู้สูงอายุส่งแบบบันทึกน้ันให้ 1. แบบบันทึกความสามารถ

เพ่ือน ๆ ในห้องช่วยเติมความสามารถที่ ของผู้สูงอายุ
เพ่ือนมองเห็น ในด้านใดก็ได้ เม่ือเพื่อนเขียน
แบบบันทึกความสามารถครบทุกคน
ให้ส่งคืนให้เจ้าของ
6. วิทยากรสุมถามความรู้สึกของผู้สูงอายุว่า
มีความรู้สึกอย่างไรกับความสามารถของ
ตนเองที่เพื่อนมองเห็น
ขั้นสรุป
7. วิทยากรให้ผู้สูงอายุสะท้อนถึงส่ิงที่ได้จาก
การท�ำกิจกรรมในวันน้ี และเน้นย�้ำให้น�ำไป
ใช้ในชีวิตประจ�ำวัน

การประเมินผล

1. สังเกตจากการมีสว่ นร่วมในกจิ กรรม
2. สงั เกตจากแบบบนั ทึกความสามารถของผู้สงู อายุ

26 ผ้สู ูงวยั ใชช้ ีวติ ตามแนวคิดจิตวทิ ยาเชงิ บวก

ใบกิจกรรม
แบบบันทึกความสามารถของผู้สูงอายุ

ชอ่ื .........................................นามสกลุ .............................หมบู่ า้ น................................

ความสามารถของตนเอง
ดา้ นรา่ งกาย.................................................................................................
ดา้ นความคิด...............................................................................................
ดา้ นอารมณ.์ ..................................................................................................
ดา้ นจติ ใจ.....................................................................................................

ความสามารถทเ่ี พอื่ นมองเห็น
ความสามารถ................................................................................................
ชอ่ื ผู้บอก.....................................................................................................
ความสามารถ................................................................................................
ชือ่ ผูบ้ อก.....................................................................................................
ความสามารถ................................................................................................
ชอ่ื ผูบ้ อก.....................................................................................................

ผ้สู ูงวัย ใช้ชีวิตตามแนวคดิ จติ วิทยาเชิงบวก 27



กิจกรรมท่ี 3

คิดบวกกับส่ิงท่ีเป็น

29

30

กิจกรรมท่ี 3

เร่ือง “คิดบวกกับสิ่งท่ีเป็น”

ค�ำชี้แจง

1. กิจกรรมน้ีเป็นกิจกรรมที่สามารถใช้ส�ำหรับส่งเสริมการใช้ชีวิตตาม
แนวคิดจิตวิทยาเชงิ บวกใหก้ บั ผสู้ งู อายุ

2. กิจกรรมน้ีเหมาะสมส�ำหรับผู้สูงอายุ ที่มีอายุกลุ่มติดสังคม และกลุ่ม
ติดบา้ น ทม่ี ีอายุตั้งแต่ 60-69 ปี และสามารถรว่ มกจิ กรรมได้

3. ผู้สูงอายุสามารถน�ำสมาชิกในครอบครัวไม่จ�ำกัดอายุ มาท�ำกิจกรรม
รว่ มได้ 1 คน

4. กจิ กรรมนส้ี อดคลอ้ งกบั แนวคดิ การสง่ เสรมิ จติ วทิ ยาเชงิ บวก (Positive
Psychology) ของ ของลูธานศ์และคณะ (Luthans et al., 2007)
ด้านการมองโลกในแง่ดี (Optimism)

5. ระหว่างการท�ำกิจกรรมควรมีผู้ช่วยวิทยากรประจ�ำกลุ่ม คอยให้
ความช่วยเหลือ/ให้ค�ำปรึกษาแก่ผ้สู งู อายุ

6. เวลาที่ใช้ในการท�ำกิจกรรมประมาณ 3 ชั่วโมง ท้ังน้ีวิทยากรต้อง
วางแผนให้เหมาะสมกับจ�ำนวนผู้เข้าร่วมกิจกรรม และความพร้อมใน
การเรยี นรู้ของผ้เู ข้ารว่ มกจิ กรรมด้วย

ผูส้ งู วัย ใชช้ วี ิตตามแนวคิดจติ วิทยาเชงิ บวก 31

วัตถุประสงค์

1. เพื่อเสริมสร้างให้ผู้สูงอายุคิดเชิงบวกถึงสถานการณ์ในปัจจุบันและ
อนาคต

2. เพื่อเสรมิ สร้างใหผ้ ูส้ ูงอายคุ ิดเชงิ บวกในสถานการณ์ทไ่ี มด่ ไี ด้

อุปกรณ์

1. กระดาษการ์ดสี
2. ดินสอ
3. สี
4. วัสดุท่ใี ชใ้ นการตกแต่งทห่ี าได้ง่าย
เชน่ ยางวง กาว
กระดาษสี ใบไม้ เปน็ ต้น

สาระส�ำคัญ

การท่ีจิตใจสงบลงท�ำให้ผู้สูงอายุคิดเร่ืองท่ีเป็นเหตุเป็นผลได้มากข้ึน
การปรบั ความคดิ ทำ� ไดห้ ลายวธิ ี เชน่ เปรยี บกบั คนทแ่ี ยก่ วา่ เรา ลองมองสว่ นดที เ่ี หลอื
อยู่ หรือมองว่าเป็นธรรมดา หรือมันก็สามารถเกิดข้ึนได้กับทุกครอบครัว การปรับ
ความคิดจะท�ำให้เรายอมรับว่ามีปัญหาใหญ่เกิดขึ้น และมีก�ำลังใจท่ีจะต่อสู้ต่อไป
เพราะการที่เรายอมรบั ความจรงิ ปัญหาทกุ อยา่ งจะถูกแก้ไขอยา่ งตรงจดุ

32 ผู้สงู วัย ใช้ชวี ิตตามแนวคดิ จติ วทิ ยาเชงิ บวก

วิธีด�ำเนินกิจกรรม

วิธีด�ำเนินกิจกรรม เน้ือหา/สื่อ/อุปกรณ์
ขั้นน�ำ
1. วิทยากรน�ำผู้สูงอายุท�ำกิจกรรมเพื่อเตรียม

ความพร้อม
2. วิทยากรช้ีแจงขั้นตอนการท�ำกิจกรรมให้

ผู้สูงอายุฟังอย่างละเอียด
ขั้นด�ำเนินกิจกรรม
3. วิทยากรให้ผู้สูงอายุแบ่งกลุ่ม กลุ่มละ

ประมาณ 5 คน
4. วิทยากรให้ผู้สูงอายุฝึกมองหาสิ่งดี ๆ ใน

สถานการณ์เลวร้าย โดยเริ่มจากสถานการณ์
การใกล้ตัว คือการเปลี่ยนแปลงด้านร่างกาย
โดยให้ทุกคนคิดถึงการเปล่ียนแปลงด้าน
ร่างกายในด้านลบของตนเอง เช่น เข่าเสื่อม
สายตาไม่ดี ฟันหลุด ผิวหนังเห่ียวย่น เป็นต้น
และเขียนลงในกระดาษการ์ดสีที่แจกให้

ผู้สงู วัย ใช้ชวี ิตตามแนวคิดจิตวทิ ยาเชงิ บวก 33

วิธีด�ำเนินกิจกรรม เนื้อหา/สื่อ/อุปกรณ์
5. วิทยากรชวนให้ผู้สูงอายุคิดถึงผลด้านบวก 1. กระดาษการ์ดสี
2. ดินสอ
ที่เกิดข้ึนจากการเปลี่ยนแปลงด้านร่างกายน้ัน 3. สี
เช่น เมื่อเข่าเส่ือมท�ำให้คุณตาต้องคอยพยุงเวลา 4. วัสดุที่ใช้ในการตกแต่ง
เดิน “ท�ำให้ได้อยู่ใกล้ชิดกันมากข้ึน สายตา
ไม่ดีท�ำให้ได้ฟังเพลงมากข้ึน” “ฟันหลุดท�ำให้ ท่ีหาได้ง่าย เช่น
ต้องรับประทานอาหารท่ีย่อยง่าย ส่งผลให้ดีต่อ ยางวง กาว กระดาษสี
สุขภาพ” “การมีผิวหนังเหี่ยวย่น ท�ำให้ทราบ ใบไม้ เป็นต้น
ว่าเราควรมองกันที่จิตใจมากกว่ารูปลักษณ์
ภายนอก” เป็นต้น และเขียนลงในกระดาษ
การ์ดสีท่ีแจกให้
6. วิทยากรให้ผู้สูงอายุส่งกระดาษการ์ดสีท่ีเขียน
ข้อความแล้วสลับไปให้ท่ัวห้อง (ไม่ให้ได้การ์ด
ของตนเอง) แล้วให้คนท่ีได้รับการ์ดนั้น ตกแต่ง
การ์ดให้สวยงาม เหมาะกับข้อความที่อยู่ใน
การ์ดน้ัน ด้วยการวาดภาพ ระบายสี หรือ
ตกแต่งด้วยวัสดุที่แจกให้
7. ผู้สูงอายุส่งการ์ดน้ันคืนให้เจ้าของ พร้อมกับพูด
ค�ำพูดด้านบวกอะไรก็ได้กับเจ้าของการ์ดน้ัน
ข้ันสรุป
8. วิทยากรให้ผู้สูงอายุสะท้อนถึงส่ิงท่ีได้จากการท�ำ
กิจกรรมในวันน้ี และเน้นย้�ำให้น�ำไปใช้ในชีวิต
ประจ�ำวัน

34 ผ้สู ูงวัย ใชช้ ีวติ ตามแนวคิดจิตวทิ ยาเชงิ บวก

การประเมินผล

1. สังเกตจากการมีส่วนร่วมในกจิ กรรม
2. สงั เกตจากการเขยี นการ์ด

ผู้สูงวยั ใช้ชวี ติ ตามแนวคิดจิตวทิ ยาเชิงบวก 35



กิจกรรมที่ 4

บันทึกขอบคุณ

37

38

กิจกรรมท่ี 4

เร่ือง “บันทึกขอบคุณ”

ค�ำช้ีแจง

1. กิจกรรมนี้เป็นกิจกรรมท่ีสามารถใช้ส�ำหรับส่งเสริมการใช้ชีวิตตาม
แนวคดิ จิตวิทยาเชิงบวกใหก้ ับผสู้ งู อายุ

2. กิจกรรมน้ีเหมาะสมส�ำหรับผู้สูงอายุ ที่มีอายุกลุ่มติดสังคม และกลุ่ม
ติดบ้าน ทมี่ อี ายุตัง้ แต่ 60-69 ปี และสามารถรว่ มกิจกรรมได้

3. ผู้สูงอายุสามารถน�ำสมาชิกในครอบครัวไม่จ�ำกัดอายุ มาท�ำกิจกรรม
รว่ มได้ 1 คน

4. กจิ กรรมนสี้ อดคลอ้ งกบั แนวคดิ การสง่ เสรมิ จติ วทิ ยาเชงิ บวก (Positive
Psychology) ของ ของลูธานศ์และคณะ (Luthans et al., 2007)
ด้านการมองโลกในแง่ดี (Optimism)

5. ระหว่างการท�ำกิจกรรมควรมีผู้ช่วยวิทยากรประจ�ำกลุ่ม คอยให้
ความช่วยเหลือ/ให้คำ� ปรกึ ษาแกผ่ ้สู งู อายุ

6. เวลาที่ใช้ในการท�ำกิจกรรมประมาณ 3 ชั่วโมง ทั้งน้ีวิทยากรต้อง
วางแผนให้เหมาะสมกับจ�ำนวนผู้เข้าร่วมกิจกรรม และความพร้อมใน
การเรียนรู้ของผ้เู ขา้ รว่ มกิจกรรมดว้ ย

ผสู้ งู วัย ใชช้ วี ิตตามแนวคดิ จิตวิทยาเชงิ บวก 39

วัตถุประสงค์

1. เพื่อเสริมสร้างให้ผู้สูงอายุคิดเชิงบวกถึงสถานการณ์ในปัจจุบันและ
อนาคต

2. เพ่ือเสริมสร้างให้ผู้สูงอายคุ ิดเชิงบวกในสถานการณท์ ไี่ ม่ดีได้

อุปกรณ์

1. กระดาษ
2. ปากก

สาระส�ำคัญ

การท่ีจิตใจสงบลงท�ำให้ผู้สูงอายุคิดเร่ืองที่เป็นเหตุเป็นผลได้มากข้ึน
การปรบั ความคดิ ทำ� ไดห้ ลายวธิ ี เชน่ เปรยี บกบั คนทแ่ี ยก่ วา่ เรา ลองมองสว่ นดที เี่ หลอื
อยู่ หรือมองว่าเป็นธรรมดา หรือมันก็สามารถเกิดข้ึนได้กับทุกครอบครัว การปรับ
ความคิดจะท�ำให้เรายอมรับว่ามีปัญหาใหญ่เกิดข้ึน และมีก�ำลังใจที่จะต่อสู้ต่อไป
เพราะการทเ่ี รายอมรบั ความจริง ปัญหาทุกอย่างจะถูกแก้ไขอย่างตรงจุด

40 ผสู้ ูงวัย ใชช้ วี ติ ตามแนวคดิ จติ วิทยาเชงิ บวก

วิธีด�ำเนินกิจกรรม

วิธีด�ำเนินกิจกรรม เนื้อหา/สื่อ/อุปกรณ์
ขั้นน�ำ 1. กระดาษ
1. วิทยากรน�ำผู้สูงอายุท�ำกิจกรรมเพื่อเตรียม 2. ปากกา

ความพร้อม
2. วิทยากรช้ีแจงข้ันตอนการท�ำกิจกรรมให้

ผู้สูงอายุฟังอย่างละเอียด
ข้ันด�ำเนินกิจกรรม
3. วิทยากรเกลิ่นถึงผลดีของการมองโลกใน

แง่บวกต่อท้ังร่างกายและจิตใจ เช่น
อายุยืนขึ้น ระบบภูมิคุ้มกันท่ีดีขึ้น อัตรา
ความเส่ียงจากการเสียชีวิตจากโรค
เกี่ยวกับหัวใจและหลอดเลือดหัวใจท่ีลดลง
และทักษะที่ดีข้ึนในการแก้ไขสถานการณ์
ท่ียากล�ำบากและเวลาที่เครียด เป็นต้น
4. วิทยากรเชิญชวนให้ผู้สูงอายุนึกถึง
สถานการณ์ที่เกิดข้ึนกับผู้สูงอายุเม่ือวาน
น้ี แล้วเขียนบันทึกขอบคุณใครก็ได้ที่อยู่ใน
สถานการณ์เม่ือวานนี้ คนละ 2-3 ประโยค

ผสู้ ูงวัย ใชช้ ีวิตตามแนวคิดจติ วิทยาเชิงบวก 41

วิธีด�ำเนินกิจกรรม เนื้อหา/สื่อ/อุปกรณ์
5. วิทยากรให้ผู้สูงอายุจับกลุ่ม กลุ่มละ

ประมาณ 5 คน แล้วผลัดกันเล่าถึง
สถานการณ์ และประโยคที่เขียนบันทึก
ขอบคุณ
ขั้นสรุป
6. วิทยากรให้ผู้สูงอายุสะท้อนถึงสิ่งท่ีได้จาก
การท�ำกิจกรรมในวันน้ี และเน้นย�้ำให้น�ำไป
ใช้ในชีวิตประจ�ำวัน

การประเมินผล

1. สังเกตจากการมสี ว่ นร่วมในกจิ กรรม
2. สงั เกตจากการเขียนบันทกึ ขอบคณุ

42 ผูส้ ูงวัย ใช้ชวี ติ ตามแนวคดิ จติ วทิ ยาเชิงบวก

ผสู้ ูงวยั ใชช้ ีวติ ตามแนวคิดจติ วทิ ยาเชงิ บวก 43



กิจกรรมท่ี 5

นิทรรศการผู้สูงวัย

45

46

กิจกรรมที่ 5

เร่ือง “นิทรรศการผู้สูงวัย”

ค�ำชี้แจง

1. กิจกรรมน้ีเป็นกิจกรรมท่ีสามารถใช้ส�ำหรับส่งเสริมการใช้ชีวิตตาม
แนวคิดจติ วทิ ยาเชงิ บวกให้กับผู้สูงอายุ

2. กิจกรรมนี้เหมาะสมส�ำหรับผู้สูงอายุ ที่มีอายุกลุ่มติดสังคม และกลุ่ม
ตดิ บา้ น ท่ีมีอายตุ ั้งแต่ 60-69 ปี และสามารถรว่ มกิจกรรมได้

3. ผู้สูงอายุสามารถน�ำสมาชิกในครอบครัวไม่จ�ำกัดอายุ มาท�ำกิจกรรม
รว่ มได้ 1 คน

4. กจิ กรรมนส้ี อดคลอ้ งกบั แนวคดิ การสง่ เสรมิ จติ วทิ ยาเชงิ บวก (Positive
Psychology) ของ ของลูธานศ์และคณะ (Luthans et al., 2007)
ด้านความหวงั (Hope)

5. ระหว่างการท�ำกจิ กรรมควรมีผู้ช่วยวทิ ยากรประจ�ำกลมุ่ คอยให้ความ
ชว่ ยเหลือ/ใหค้ ำ� ปรึกษาแกผ่ ู้สูงอายุ

6. เวลาท่ีใช้ในการท�ำกิจกรรมประมาณ 3 ช่ัวโมง ท้ังน้ีวิทยากรต้อง
วางแผนให้เหมาะสมกับจ�ำนวนผู้เข้าร่วมกิจกรรม และความพร้อมใน
การเรยี นรขู้ องผเู้ ขา้ ร่วมกจิ กรรมด้วย

ผ้สู งู วยั ใชช้ วี ติ ตามแนวคิดจติ วทิ ยาเชิงบวก 47

วัตถุประสงค์

1. เพือ่ เสริมสรา้ งให้ผูส้ ูงอายมุ ีความอสุ าหะต่อเปา้ หมาย
2. เพื่อเสริมสร้างให้ผู้สูงอายุสามารถปรับแนวทางที่มุ่งสู้เป้าหมายเพื่อ

ความสำ� เร็จ

อุปกรณ์

1. กระดาษเทาขาว
2. ขอ้ มลู สำ� หรบั จดั แผน่ ปา้ ยนทิ รรศการ
3. กระดาษสี
4. สี
5. ดอกไมก้ ระดาษสำ� หรบั ตกแตง่
6. กาวลาเทก็
7. กาวสองหนา้

สาระส�ำคัญ

การมีความเช่ือ ความศรัทธา จะท�ำให้ผู้สูงอายุมีจิตใจท่ีเข้มแข็งและมี
ความหวัง เชน่ เชอ่ื วา่ ชีวติ มีช่วงข้ึนและลง วนั นม้ี ีปัญหามากมาย ไม่วา่ จะเป็นปัญหา
สุขภาพ ปัญหาในครอบครัว ปัญหาเศรษฐกิจ หรือปัญหาอื่น ๆ หากอดทนและ
พยายามแกไ้ ข วนั ขา้ งหนา้ ตอ้ งดขี นึ้ เพราะเราเชอ่ื วา่ เราตอ้ งผา่ นมนั ไปใหไ้ ด้ นอกจากน้ี
อาจใช้ความศรทั ธาทางศาสนามาช่วยทำ� ให้เราใจเยน็ และมสี ติขึ้นก็ได้

48 ผูส้ ูงวัย ใช้ชีวติ ตามแนวคิดจิตวิทยาเชงิ บวก