หนังสือ ต้นไม้ลดฝุ่น PM 2.5 จัดทำโดย สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม

ต้นไม้ลดฝุ่น PM2.5

สำ�นักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช
กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

ท่ปี รึกษา ธัญญา เนติธรรมกุล อธิบดีกรมอทุ ยานแห่งชาติ สัตว์ปา่ และพนั ธุ์พชื
สมหวงั เรืองนวิ ัติศัย รองอธบิ ดีกรมอทุ ยานแห่งชาติ สัตวป์ ่า และพันธ์ุพืช

บรรณาธกิ าร ธัญนรินทร์ ณ นคร ผอู้ ำ�นวยการสำ�นักวจิ ัยการอนรุ กั ษ์ป่าไม้และพันธุพ์ ชื

ผู้เรยี บเรียง ราชนั ย์ ภูม่ า ปิยชาติ ไตรสารศร ี จริ พรรณ โสภี
นยั นา เทศนา มานพ ผ้พู ฒั น์ โสมนัสสา ธนกิ กูล

จัดรูปเล่ม โสมนสั สา ธนกิ กูล ธิดารัตน์ ลามา กานตมิ า อ่อนทรพั ย์

ภาพประกอบ ภาพตน้ ไม้ : ราชันย์ ภูม่ า ปยิ ชาติ ไตรสารศร ี ปรีชา การะเกตุ
นนั ทนน์ ภสั ภัทรหริ ญั ไตรสิน มานพ ผู้พฒั น ์
สคุ นธท์ ิพย์ ศิริมงคล โสมนสั สา ธนกิ กูล ตอ่ สกุล นวนิล
ภาพลายเส้น : มสารกา รุ่งกระจ่าง
ภาพผวิ ใบ : ผ้ชู ว่ ยนักวิจัย กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ปา่ ไม้

พมิ พค์ รง้ั ท่ี 1 2,000 เลม่

ข้อมูลทางบรรณานุกรมของหอสมุดแห่งชาติ
ต้นไม้ลดฝุ่น PM2.5.-- กรุงเทพฯ : สำ�นักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ
สัตว์ป่า และพันธุ์พืช กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม, 2563. 68 หน้า.
1. ต้นไม้. I. ราชันย์ ภู่มา. II. ช่ือเร่ือง.

635.977
ISBN 978-616-316-578-7

จัดพิมพ์โดย สำ�นักวิจยั การอนรุ กั ษป์ ่าไม้และพันธพ์ุ ืช กรมอทุ ยานแห่งชาติ สัตวป์ ่า และพันธุ์พชื
61 ถ.พหลโยธิน แขวงลาดยาว เขตจตุจกั ร กรุงเทพฯ 10900
พิมพ์ท่ี ห้างหุ้นส่วนจำ�กัด วังทองกราฟฟิคอาร์ต 2/15 ลาดพร้าว 101 แขวงคลองจ่ัน
เขตบางกะปิ กรุงเทพฯ 10240

คำ�ปรารภ

ปัญหาหมอกควัน (Haze) และฝุ่นละออง (Particulate Matter) เป็นปัญหาท่ีนับวันจะทวี
ความรุนแรงและส่งผลกระทบต่อปัญหาสุขภาพของประชาชนมากย่ิงขึ้น โดยเฉพาะฝุ่นละอองขนาด
เล็กไม่เกิน 2.5 ไมครอน หรอื PM2.5 ทม่ี แี หลง่ กำ�เนดิ ฝนุ่ ละอองทส่ี ำ�คญั ไดแ้ ก่ การเผาในทโี่ ลง่ การ
จราจร การขนสง่ อตุ สาหกรรม และหมอกควนั ขา้ มพรมแดน คณะรัฐมนตรจี ึงไดม้ มี ตเิ ม่อื วนั ที่ 12
กมุ ภาพนั ธ์ 2562 ใหก้ ารแกไ้ ขปญั หามลภาวะดา้ นฝนุ่ ละอองเปน็ วาระแหง่ ชาติ เพอ่ื ใหก้ ารดำ�เนนิ การ
แกไ้ ขปญั หาดงั กลา่ วเปน็ ไปอยา่ งมปี ระสทิ ธิภาพและประสิทธผิ ล ภายใต้แผนปฏบิ ตั กิ ารขบั เคล่อื นวาระ
แห่งชาติ “การแก้ไขปญั หามลพษิ ดา้ นฝนุ่ ละออง” พ.ศ. 2562–2567 เพอ่ื นำ�ไปสเู่ ปา้ หมายของประเทศ
“สรา้ งอากาศดี เพอื่ คนไทย และผมู้ าเยือน”
กรมอุทยานแห่งชาติ สตั วป์ า่ และพนั ธพุ์ ชื ในฐานะเป็นสว่ นราชการทมี่ บี ทบาทสำ�คัญในการ
อนุรักษ์ ส่งเสริม และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ในเขตพื้นท่ีป่าเพ่ือการอนุรักษ์
ตระหนักถึงความสำ�คัญของปัญหาดังกล่าวและได้พิจารณาเห็นว่า นอกเหนือจากการอนุรักษ์ป่าท่ีมี
สภาพสมบูรณเ์ พอ่ื รักษาสมดลุ ทางธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดล้อมแลว้ การสรา้ งพน้ื ทส่ี เี ขยี วโดยการปลูก
ตน้ ไมเ้ พอื่ เปน็ แหลง่ ดดู ซบั ฝนุ่ ละอองในอากาศจะสามารถชว่ ยลดปญั หาฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ ไดเ้ ปน็ อยา่ งดี
อีกทางหนึ่ง และสามารถด�ำเนินการได้ทันทีทุกพื้นที่ในทุกภาคส่วนของสังคม ซ่ึงต้นไม้ท่ีปลูก
นอกจากจะชว่ ยดดู ซบั ฝนุ่ ละอองและมลพษิ ทางอากาศแลว้ ยงั ชว่ ยเสรมิ สรา้ งสภาวะแวดลอ้ มทางธรรมชาติ
ให้มคี วามรม่ ร่นื ชมืุ่ เยน็ และสวยงามน่าอยนู่ า่ อาศัยอกี ด้วย จงึ ขอขอบคุณสำ�นกั วจิ ัยการอนุรกั ษ์ปา่ ไม้
และพนั ธ์พุ ชื ทไ่ี ดต้ ระหนกั ถงึ ปญั หาดงั กลา่ วและมสี ว่ นรว่ มในการขบั เคลอ่ื นวาระแหง่ ชาตใิ นการแกไ้ ข
ปญั หามลภาวะด้านฝุ่นละออง โดยการจัดทำ�หนังสือเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับการแนะนำ�ต้นไม้ลดฝุ่น
PM2.5 ข้ึน และหวงั วา่ หนงั สอื นจี้ ะเปน็ ประโยชนต์ อ่ ผทู้ ส่ี นใจจะสรา้ งพนื้ ทสี่ เี ขยี ว เพอ่ื เปน็ แหลง่ ดดู ซบั ฝนุ่
ละออง เสรมิ สรา้ งคณุ ภาพชีวติ และคุณภาพสิง่ แวดล้อมทางธรรมชาติท่ดี ตี ่อไป

(นายธัญญา เนตธิ รรมกุล)
อธบิ ดกี รมอุทยานแหง่ ชาติ สตั วป์ ่า และพันธุ์พชื

คำ�นำ�

การเพมิ่ พน้ื ทส่ี เี ขยี วจากการปลกู ตน้ ไมใ้ นเมอื ง นอกจากเปน็ ทพี่ กั ผอ่ นหยอ่ นใจของชาวเมอื ง
และช่วยลดอุณหภูมิภายในตัวเมืองแล้ว ยังมีบทบาทสำ�คัญในการแก้ไขปัญหามลพิษด้านฝุ่นละออง
เนือ่ งจากตน้ ไม้มีคุณสมบตั ิในการดูดซับมลพิษทางอากาศได้อย่างมปี ระสทิ ธิภาพ อีกทง้ั ยงั ช่วยรักษา
สมดลุ ของระบบนเิ วศและส่ิงแวดลอ้ ม ซ่งึ หากเรามพี ้ืนที่สีเขยี วมากพอ มีผลการศกึ ษาบ่งชว้ี า่ สามารถ
ลดปรมิ าณฝุ่นได้เฉลยี่ รอ้ ยละ 7–24 และยังทำ�ใหอ้ ากาศทเี่ ราหายใจสะอาดข้นึ อีกดว้ ย
สำ�นักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ซึ่งเป็น
หนว่ ยงานหลกั ทม่ี หี นา้ ทศ่ี กึ ษาวจิ ยั พรรณพชื และระบบนเิ วศปา่ ไมข้ องประเทศไทยจงึ ไดเ้ รยี บเรยี งนำ�เสนอ
ชนิดต้นไม้ท่ีเหมาะสมสำ�หรับปลูกในเขตเมืองเพื่อใช้สร้างพ้ืนที่สีเขียวหรือป่าในเมือง โดยได้รวบรวม
ขอ้ มูลท่ีอ้างอิงจากบทความวิจยั ตา่ ง ๆ โดยเฉพาะบทความวจิ ยั การดกั จับฝนุ่ ละอองของตน้ ไม้ทป่ี ลกู
ในเขตเมอื งของประเทศในเอเชยี เขตรอ้ น นำ�มาประกอบกบั ลกั ษณะทางสนั ฐานวทิ ยาของตน้ ไมช้ นดิ ตา่ ง ๆ
ทีม่ คี ณุ สมบตั ิในการดกั จับฝนุ่ ละอองหรอื มลพษิ ในอากาศ เพอื่ จัดทำ�เป็นหนังสอื “ตน้ ไมล้ ดฝุ่น PM2.5”
ให้ทุกภาคส่วนได้ใช้เป็นแนวทางในการคัดเลือกชนิดพรรณไม้สำ�หรับปลูกเพ่ือสร้างพ้ืนที่สีเขียวในการ
ชว่ ยลดมลพษิ ดา้ นฝนุ่ ละอองโดยเฉพาะฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ ไมเ่ กนิ PM2.5 โดยหวงั วา่ หนงั สอื ตน้ ไมล้ ดฝนุ่
PM2.5 นี้จะเปน็ ประโยชนต์ อ่ การขับเคลอ่ื นวาระแห่งชาติ “การแกไ้ ขปัญหามลพิษด้านฝนุ่ ละออง” ใน
การสร้างพ้ืนท่ีสีเขียวด้วยการปลูกต้นไม้ท่ีมีศักยภาพในการช่วยลดฝุ่นละอองและเสริมสร้างสภาวะ
แวดล้อมทดี่ ใี หก้ ับชมุ ชนในเขตเมืองอยา่ งยงั่ ยนื ตลอดไป



(นายธัญนรนิ ทร์ ณ นคร)
ผอู้ ำ�นวยการสำ�นักวจิ ัยการอนุรักษป์ ่าไมแ้ ละพันธพุ์ ืช

สารบัญ 1
8
บทท่ี 1 ฝุ่น PM2.5 12
16
บทท่ี 2 ต้นไม้ลดฝุ่น PM2.5 ได้อย่างไร
19
บทท่ี 3 พื้นท่ีและรูปแบบการปลูก 19
20
บทท่ี 4 ต้นไม้ลดฝุ่น 20
21
ไม้ต้นและไม้พุ่ม 21
22
ชาข่อย Acalypha siamensis Oliv. ex Gage 22
ตะเคียนหนู Anogeissus acuminata (Roxb. ex DC.) Guill. & Perr. 23
ตาเป็ดตาไก่ Ardisia crenata Sims 23
รามใหญ่ Ardisia elliptica Thunb. 24
ตะลิงปลิง Averrhoa bilimbi L. 24
สะเดา Azadirachta indica A. Juss. 25
ปอกระสา Broussonetia papyrifera (L.) L’Hér. ex Vent. 25
หางนกยูงไทย Caesalpinia pulcherrima (L.) Swartz 26
แปรงล้างขวด Callistemon viminalis (Sol. ex Gaertn.) G.Don 26
รัก Calotropis gigantea (L.) Dryand. 27
เฉียงพร้านางแอ Carallia brachiata (Lour.) Merr. 27
องุ่นทะเล Coccoloba uvifera (L.) L. 28
สะตือ Crudia chrysantha (Pierre) K.Schum. 28
สั่งทำ� Diospyros buxifolia (Blume) Hiern 29
แคนา Dolichandrone serrulata (Wall. ex DC.) Seem. 29
ชาฮกเก้ียน Ehretia microphylla Lam. 30
ทองหลางลาย Erythrina variegata L. 30
ลิ้นกระบือ Excoecaria cochinchinensis Lour.
โกงกางเขา Fagraea ceilanica Thunb.
ไทรย้อยใบแหลม Ficus benjamina L.
มะเดื่อปล้อง Ficus hispida L.
ไทรย้อยใบยาว Ficus maclellandii King
ไทรย้อยใบทู่ Ficus microcarpa L.f.
สนอินเดีย Greillea robusta A.Cunn. ex R.Br.

สารบัญ (ต่อ)

โพทะเล Hibiscus tiliaceum L. 31

เข็ม Ixora spp. 31

อินทรชิต Lagerstroemia loudonii Teijsm. & Binn. 32

อินทนิลน�้ำ Lagerstroemia speciosa (L.) Pers. 32

หงส์ฟู่ Loropetalum chinense (R.Br.) Oliv. var. rubrum Yieh 33

แจง Maerua siamensis (Kurz) Pax 33

กาสะลองคำ� Mayodendron igneum (Kurz) Kurz 34

ลำ�ดวน Melodorum fruticosum Lour. 34

ปีบ Millingtonia hortensis L.f. 35

พิกุล Mimusops elengi L. 35

อโศกเซนคาเบรียล Monoon longifolium (Sonn.) B.Xue & R.M.K.Saunders 36

หม่อน Morus alba L. 36

ตะขบฝรั่ง Muntingia calabura L. 37

แก้ว Murraya paniculata (L.) Jack 37

ย่ีโถ Nerium oleander L. 38

กรรณิการ์ Nyctanthes arbor-tristis L. 38

หอมหม่ืนล้ี Osmanthus fragrans Lour. 39

เข็มพญาอินทร์ Pseuderanthemum graciliflorum (Nees) Ridl. 39

สามพันตา Sampantaea amentiflora (Airy Shaw) Airy Shaw 40

โสกน�้ำ Saraca indica L. 40

โสกเหลือง Saraca thaipingensis Cantley ex Prain 41

รวงผ้ึง Schoutenia glomerata subsp. peregrina (Craib) Roekm. 41

ทรงบาดาล Senna surattensis (Burm.f.) H.S.Irwin & Barneby 42

ข่อย Streblus asper Lour. 42

คริสติน่า Syzygium australe (J.C.Wendl. ex Link) B.Hyland 43

แดง Syzygium myrtifolium (Roxb.) Walp. 43

ทองอุไร Tecoma stans (L.) Juss. ex Kunth 44

หูกระจง Terminalia mantaly H.Perrier 44

ง้วนภู Viburnum odoratissimum Ker Gawl. 45

โมกบ้าน Wrightia religiosa (Teijsm. & Binn.) Benth. ex Kurz 45

สารบัญ (ต่อ)

ไม้เถา 47
47
กันภัย Afgekia sericea Craib 48
การเวก Artabotrys hexapetalus (L.f.) Bhandari 48
เล็บมือนาง Combretum indicum (L.) DeFilipps 49
เครือออน Congea tomentosa Roxb. 49
เหลืองชัชวาลย์ Dolichandra unguis-cati (L.) L.G.Lohmann 50
พลูด่าง Epipremnum aureum (Linden & André) G.S.Bunting 50
ตีนตุ๊กแก Ficus pumila L. 51
พลูแฉก Monstera deliciosa Liebm. 51
กะทกรก Passiflora foetida L. 52
พวงคราม Petrea volubilis L.
ใบสีทอง Phanera aureifolia (K.Larsen & S.S.Larsen) Bandyop., 52
P.P.Ghoshal & M.K.Pathak 53
เงินไหลมา Syngonium podophyllum Schott 53
ตาลหม่อน Tarlmounia elliptica (DC.) H.Rob., S.C.Keeley, Skvarla & R.Chan
สร้อยอินทนิล Thunbergia grandiflora (Roxb. ex Rottler) Roxb. 55
55
ปาล์มและไผ่ 56
57
หมากเหลือง Dypsis lutescens (H.Wendl.) Beentje & J.Dransf.
ไผ่เล้ียง Bambusa multiplex (Lour.) Raeusch. ex Schult. & Schult.f.

บรรณานุกรม

รายช่ือต้นไม้ที่เหมาะสมสำ�หรับปลูกเพื่อลดฝุ่นและมลพิษในเขตเมือง



PM2.5 ¤×ÍÍÐäà ?

PM ‹ÍÁÒ¨Ò¡ Particulate Matters

໚¹¤ÓàÃÕ¡¢Í§Í¹ØÀÒ¤¢¹Ò´àÅç¡·Õèá¢Ç¹ÅÍÂ
Í‹ãÙ ¹ÍÒ¡ÒÈÃÇÁ¡Ñºä͹Óé ¤Ç¹Ñ áÅСÒ«µ‹Ò§ æ
໚¹ÍѹµÃÒµ͋ ÊØ¢ÀÒ¾

½Ø†¹ ầ‹ µÒÁ¢¹Ò´à»¹š 2 ÊÇ‹ ¹ ¤×Í
½Ø†¹ÅÐÍͧ¢¹Ò´ãËÞ‹ ¨Ðµ¡Å§¾×é¹

µÒÁáç⹌Á¶Ç‹ §¢Í§âÅ¡

½Ø†¹ÅÐÍͧ¢¹Ò´àÅç¡ ¨ÐÅÍÂÍÂÙ‹ã¹

ÍÒ¡ÒÈä´ŒËÅÒÂÊÑ»´Òˏ áÅж١¡Ó¨Ñ´â´Â½¹
ËÃÍ× ËÂÒ´¹Óé ͹×è æ

ầ‹ ໹š 2 ª¹´Ô ä´áŒ ¡‹ PM10 áÅÐ PM2.5
µÒÁ¢¹Ò´¢Í§àʹŒ ¼‹Ò¹È¹Ù ¡ ÅÒ§

ฝ½ุ่น؆¹ PPMM22.5.5 หËมÁาÒยÂถ¶ึงÖ§ อÍน¹ุภØÀาÒค¤ข¢น¹าÒด´เàลÅ็กç¡
·ÕèÁÕàÊทŒ¹ี่ม¼ีเส‹Ò้น¹ผÈ่าÙ¹นÂศ¡ูนÅยÒ์ก§ลà©าÅงÕèÂไม¹่เŒÍกÂิน¡2Ç.‹Ò5 2ไม.5โคäรÁเâม¤ตÃรàÁµÃ

1 ต้นไมล้ ดฝนุ่ PM2.5

ࡳ±Áҵðҹ½¹Ø† PM2.5

(National Ambient Air Quality Standards for PM2.5)

äÁâ¤Ã¡ÃÑÁ ¤Í× Ë¹‹Ç¢ͧ¹Óé ˹ѡ

1 äÁâ¤Ã¡ÃÁÑ Á¤Õ Ò‹ ෋ҡѺ 1 ã¹ 1,000,000 ¢Í§ 1 ¡ÃÑÁ

Á¤¡./ź.Á. ¤Í× äÁâ¤Ã¡ÃÁÑ µÍ‹ ÅÙ¡ºÒÈ¡àÁµÃ

·ÕèÁÒ : ¡ÃÕ¹¾«Õ àÍàªÂÕ µÐÇ¹Ñ ÍÍ¡à©ÂÕ §ãµŒ

ตน้ ไมล้ ดฝ่นุ PM2.5 2

´Ñª¹¤Õ سÀÒ¾ÍÒ¡ÒÈ ·ÁÕè Ò : ¡ÃÁ¤Çº¤ÁØ ÁžÔÉ

(Air Quality Index : AQI)

໚¹¢ŒÍÁÙŤسÀÒ¾ÍÒ¡ÒÈ ´Ñª¹Õ¤Ø³ÀÒ¾ÍÒ¡ÒÈ
1 ¤‹Ò ໚¹µÑÇá·¹¤‹Ò¤ÇÒÁࢌÁ¢Œ¹¢Í§ÊÒÃÁžÔÉ
6 ª¹Ô´ 䴌ᡋ ½Ø†¹ PM2.5 ½Ø†¹ PM10
¡Ò «âÍ⫹ (O3)
¡Ò «¤Òú ͹Á͹¹Í¡ä«´ (CO)
¡Ò«ä¹âµÃਹä´ÍÍ¡ä«´ (NO2) áÅÐ
¡Ò ««ÅÑ à¿ÍÃä ´ÍÍ¡ä«´ (SO2)

´Ñª¹¤Õ ³Ø ÀÒ¾ÍÒ¡ÒÈ 100 ¨ÐÁÕ¤Ò‹ à·ÂÕ ºà·Ò‹ Áҵðҹ
¤Ø³ÀÒ¾ÍÒ¡ÒÈ㹺ÃÃÂÒ¡ÒÈâ´Â·ÑÇè ä»
ËÒ¡´Ñª¹¤Õ ³Ø ÀÒ¾ÍÒ¡ÒÈÁ¤Õ Ò‹ Ê§Ù à¡¹Ô ¡Ç‹Ò 100
áÊ´§Ç‹Ò¤‹Ò¤ÇÒÁà¢ÁŒ ¢¹Œ ¢Í§ÁžÔÉ·Ò§ÍÒ¡ÒÈÁÕ¤‹Ò
à¡¹Ô ÁҵðҹáÅФسÀÒ¾ÍÒ¡ÒÈã¹Ç¹Ñ ¹Ñ¹é ¨ÐÁռšÃзº
µ‹ÍÊØ¢ÀҾ͹ÒÁÂÑ ¢Í§»ÃЪҪ¹

3 ต้นไมล้ ดฝุ่น PM2.5

ʶҹ¡Òó½ †Ø¹ PM2.5

¤Ø³ÀÒ¾ÍÒ¡ÒÈã¹¾×é¹·Õè¡Ãا෾ÁËÒ¹¤ÃáÅлÃÔÁ³±Å
ª‹Ç§»‚ ¾.È. 2554 - 2561 ʶҹ¡Òó½Ø†¹ PM2.5 ÁÕ¤‹Òà©ÅÕèÂÃÒÂÇѹà¡Ô¹à¡³±Áҵðҹ
áÅоºÇ‹ÒÁÑ¡à¡Ô´ã¹ª‹Ç§à´×͹Á¡ÃÒ¤Á¶Ö§à´×͹ÁÕ¹Ò¤Á áÅÐà´×͹¸Ñ¹ÇÒ¤Á¢Í§·Ø¡»‚
ª‹Ç§»‚ ¾.È. 2559 -2562 ½†¹Ø PM2.5 ÁÕ¤‹Òà©ÅÕèÂÃÒÂÇѹà¡Ô¹à¡³±Áҵðҹ㹪‹Ç§à´×͹
Á¡ÃÒ¤Á¶Ö§à´×͹àÁÉÒ¹

* ·èÕÁÒ : ¡ÃÁ¤Çº¤ØÁÁžÉÔ
¡ÃзÃǧ·ÃѾÂҡøÃÃÁªÒµáÔ ÅÐÊè§Ô áÇ´ÅÍŒ Á
¢ÍŒ ÁÅÙ »‚ ¾.È. 2554 - ¾.È. 2562

ตน้ ไม้ลดฝนุ่ PM2.5 µÔ´µÒÁʶҹ¡Òó½Ø†¹ PM2.5 ẺµÒÁàÇÅÒ¨ÃÔ§ (Real Time) ¼‹Ò¹áÍ»¾ÅÔपÑè¹
Air4Thai (´Ùà¾ÔèÁàµÔÁä´Œ·Õè http://air4thai.pcd.go.th/webV2/)

4

ÊÒà˵ÁØ Ò¨Ò¡ ªÇ‹ §à´Í× ¹Á¡ÃÒ¤Á – ¡ÁØ ÀÒ¾¹Ñ ¸ »ÃÐà·Èä·ÂÁÍÕ Ò¡ÒÈ˹ÒÇàÂ¹ç ¨Ò¡¤ÇÒÁ¡´ÍÒ¡ÒÈʧÙ
·ÕèἋŧÁÒ¨Ò¡¨Õ¹ËÃ×ÍÅÁÁÃÊØÁµÐÇѹÍÍ¡à©Õ§à˹×Í áµ‹ÁÕºÒ§ª‹Ç§·Õè¤ÇÒÁ¡´ÍÒ¡ÒÈÊÙ§ÁÕ¡ÓÅѧ͋͹ Ê‹§¼ÅãËŒ
ÅÁÁÃÊØÁ´Ñ§¡Å‹ÒÇÁÕ¡ÓÅѧ͋͹µÒÁä»´ŒÇ »ÃСͺ¡ÑºÁÕ¡Òü¡¼Ñ¹¡ÅѺ¢Í§ÍسËÀÙÁÔ (inversion) ¤×Í ÁÕªÑé¹
ÍÒ¡ÒÈÍØ‹¹ä»á·Ã¡ÍÂÙ‹ÃÐËÇ‹Ò§¡ÅÒ§ÍÒ¡ÒÈ ·ÕèàÂ繡NjҷÑ駴ŒÒ¹Å‹Ò§´ŒÒ¹º¹ÃдѺྴҹ ¡ÒÃÅ͵ÑÇáÅСÒÃ
¡ÃШÒµÇÑ ¢Í§½Ø†¹ÅÐÍͧÍÂã‹Ù ¹ÃдºÑ µÓè ·ÓãË»Œ ÃÁÔ Ò³½†Ø¹ÅÐÍͧÁžÉÔ à¾ÔÁè ʧ٠¢¹éÖ

¹Í¡¨Ò¡¹ÕéÂѧÁÒ¨Ò¡¡ÒÃà¼ÒäËÁŒàª×éÍà¾ÅÔ§¨Ò¡ÂÒ¹¾Ò˹зÕèà¾ÔèÁÊÙ§¢Öé¹ ¡ÒûŋÍÂÁžÔɨҡâç§Ò¹
ÍصÊÒË¡ÃÃÁ ¡Òá‹ÍÊÌҧÍÒ¤Òà áÅÐÃкº¢¹Ê‹§ÁÇŪ¹Ã¶ä¿¿‡Ò·Õè¢ÂÒµÑÇ ÃÇÁ·Ñ駡ÒÃà¼ÒÇÑÊ´Ø¡ÒÃà¡ÉµÃ
·ÕèÁÑ¡à¡Ô´¢Öé¹ã¹ª‹Ç§àÇÅҴѧ¡Å‹ÒÇ «Ö觻ÃÒ¡¯¡Òó¹ÕéÊÒÁÒöà¡Ô´ä´Œã¹à¢µàÁ×ͧãËÞ‹ æ ·ÑèÇ»ÃÐà·È´ŒÇÂÊÒà˵Ø
ઋ¹à´ÕÂǡѹ¹éÕ

“ÊÀÒÇн†Ø¹ PM2.5 ·Õèà¡Ô¹à¡³±Áҵðҹ ÁÑ¡à¡Ô´ã¹ª‹Ç§àÇÅÒ·Õè¾×é¹·Õèࢵã¹àÁ×ͧÁÕÅÁ͋͹ æ ËÃ×Íʧº
·ÕèäÁ‹ÊÒÁÒö¾Ñ´¾Ò½Ø†¹ÅÐÍͧ仨ҡࢵàÁ×ͧ䴌 ·ÓãËŒà¡Ô´»ÃÒ¡¯¡Òó¤ÅŒÒÂàÁ×ͧÁÕËÁÍ¡¤Çѹ»¡¤ÅØÁ
¤ÅŒÒ¡Ѻ¡ÒÃà¡Ô´ËÁÍ¡ã¹·Õè·ÕèÁÕÍÒ¡ÒÈàÂç¹áÅÐÅÁʧºã¹ª¹º·¹Ñè¹àͧ”

ÀÒ¾ : ´Ñ´á»Å§¨Ò¡ NC State University

¡ÒÃà¡Ô´»ÃÒ¡¯¡ÒóÍسËÀÙÁÔ¼¡¼Ñ¹ (Temperature inversion)
»ÃÒ¡¯¡Òó·ÕèÁÕ¡ÒÃàÃÕ§ÊÅѺ¢Í§ÍسËÀÙÁԢͧÍÒ¡ÒÈ㹪Ñé¹â·Ãâ¾Êà¿‚ÂÏ (Troposphere)
«Öè§â´Â»¡µÔÍسËÀÙÁԢͧÍÒ¡ÒȨФ‹ÍÂŴŧ»ÃÐÁÒ³ 6.4–6.5 ͧÈÒà«Åà«ÕÂʵ‹Í¤ÇÒÁÊ٧˹Ö觡ÔâÅàÁµÃ
ᵋàÁ×èÍÁÕ¡ÒÃà¡Ô´»ÃÒ¡¯¡ÒóÍسËÀÙÁÔ¼¡¼Ñ¹ ¨ÐÁÕªÑé¹ÍÒ¡ÒÈÍØ‹¹ä»á·Ã¡ÍÂÙ‹ÃÐËÇ‹Ò§¡ÅÒ§ÍÒ¡ÒÈ·ÕèàÂ繡NjÒ
·Ñ駴ŒÒ¹Å‹Ò§áÅдŒÒ¹º¹ ·ÓãËŒÅӴѺªÑ鹢ͧÍسËÀÙÁԢͧÍÒ¡ÒÈà¡Ô´¤ÇÒÁ¼Ô´»¡µÔ ¢Ñ´¢ÇÒ§¡ÒþҤÇÒÁÌ͹
(Convection) µÒÁ¸ÃÃÁªÒµÔ Ê‹§¼Åµ‹Í¡ÒþѲ¹ÒµÑǢͧàÁ¦ ¡ÒÃà¡Ô´½¹ áÅзÓãËŒà¡Ô´ÅѡɳФŌÒÂ

ྴҹ·¡Õè Ñ¡½¹†Ø ÅÐÍͧËÃ×Íá¡Ê ÁžÔÉ·¡Õè ‹ÍµÇÑ ã¹ÃдºÑ ¾é×¹¼ÔÇâÅ¡äÁ‹ãËŒÅÍ¢éÖ¹ÊÙà‹ ºÍ×é §º¹

5 ตน้ ไมล้ ดฝุ่น PM2.5

½¹Ø† PM2.5 ÀÒÂã¹ÍÒ¤ÒÃ

½Ø†¹ PM2.5 ·Õ辺ã¹à¢µàÁ×ͧ ʋǹÁÒ¡à¡Ô´¨Ò¡ÀÒ¹͡ÍÒ¤ÒÃáÅзÕèÍÂÙ‹ÍÒÈÑÂ
Í‹ҧäáçµÒÁ ½Ø†¹ PM2.5 Âѧà¡Ô´ä´Œ¨Ò¡ÀÒÂã¹µÑÇÍÒ¤ÒÃáÅзÕèÍÂÙ‹ÍÒÈÑ·ÑèÇä»
ºÒ§¤Ãѧé ÍÒ¨à¡¹Ô à¡³±Á ҵðҹÁÒ¡¡Ç‹Ò¹Í¡ÍÒ¤ÒÃàÊÂÕ ÍÕ¡

½Ø†

à¹×èͧÁÒ¨Ò¡½Ø†¹ÅÐÍͧ¨Ò¡ÀÒ¹͡á¾Ã‹¡ÃШÒÂࢌÒÊÙ‹ÀÒÂã¹µÑÇÍÒ¤Òà ËÇÁ¡Ñº
¡ÒôÓà¹¹Ô ªÕÇµÔ »ÃШÓÇѹà¾Íè× ¡ÒôÓçªÕ¾ ઋ¹ ¡ÒÃ褯 ËÒÍÒËÒÃáÅСÒèشä¿
໚¹µŒ¹ ´Ñ§¹Ñé¹ ¡ÒÃཇÒÃÐÇѧáÅФǺ¤ØÁ½Ø†¹ PM2.5 ¨Ò¡ÀÒÂã¹ÍÒ¤Òè֧໚¹ÊÔè§
¨Ó໚¹¤Çº¤ä‹Ù »´ŒÇÂ

ตน้ ไมล้ ดฝุน่ PM2.5 6

»ÃÔÁÒ³½Ø†¹ÅÐÍͧ¢¹Ò´àÅç¡ PM2.5
¡Ñº

¨Ó¹Ç¹ºØËÃÕè

¶ŒÒÍÒ¡ÒÈ·ÕèàÃÒËÒÂã¨à¢ŒÒä» Áս؆¹ PM2.5
à©ÅÕèÂÃÒÂÇѹ »ÃÔÁÒ³ 50 Á¤¡./ź.Á.
¨ÐÁռšÃзºµ‹ÍÊØ¢ÀҾ͋ҧäÃ?

¨Ðà·Õº෋ҡѺ¡ÒÃÊÙººØËÃÕè
¨Ó¹Ç¹ 2.27 Áǹµ‹ÍÇѹ

¼Å¡Ãзºµ‹ÍÊØ¢ÀÒ¾ÁÕ¤‹Ò෋ҡѹ·Ø¡à¾È·Ø¡ÇÑÂ
¤Ó¹Ç¹¨Ò¡¡ÒÃÊÙººØËÃÕè 1 Áǹµ‹ÍÇѹ
¤Ô´à»š¹»ÃÔÁÒ³ PM2.5 à·ÕÂºà·‹Ò 22 Á¤¡./ź.Á.
·ÕèÁÒ : http://berkeleyearth.org/air-pollution

-and-cigarette-equvalence

7 ตน้ ไมล้ ดฝ่นุ PM2.5

ผิวใบท่ีขรขุ ระและมีขนมาก

ผิวใบทเี่ รียบและมีขนบาง

trichome (ขน)
cuticle(คิวตเิ คลิ )
upper epidermis

mesophyll

H2O lower epidermis
stoma (ปากใบ)
CO2 O2 H2O guard cell
PM2.5
vascular bundle

CO2 O2
PM2.5

1. ´ÇŒ ¢͌ à·ç¨¨Ã§Ô ·ÕÇè Ò‹ µŒ¹äÁÊŒ ÒÁÒö´´Ù «Ñº¡ÅèÔ¹ ÁžÉÔ

áÅн؆¹ÅÐÍͧ ¼‹Ò¹·Ò§ãºáÅÐà»Å×Í¡ËÃ×ÍÅÓµŒ¹ ´Ñ§¹Ñé¹

㺢ͧµ¹Œ äÁŒ äÁÇ‹ Ò‹ ª¹´Ô ã´¡µç ÒÁ Á¤Õ ³Ø ÊÁºµÑ ´Ô ¡Ñ ¨ºÑ ½¹†Ø ÅÐÍÍ1§. ´ÇŒ ¢4ŒÍ. ཷ†¹Ø 稨PÃM§Ô 2·.5ÕèÇÒ‹ÊÒµÁŒ¹ÒäÃÁ¶ŒÊàÒ¢ÁÒŒ Òä»Ãʶдʴ٠Á«ÍѺ¡Ùã‹ ¹ÅàÔè¹¹é×ÍÁàžÍ×è ¢ÔÉͧ¾ª×

¢¹Ò´àÅç¡ã¹ÍÒ¡ÒÈä´Œ áÅн؆¹äÅ´ÐŒ·ÍÒͧ§ª¼‹Í‹Ò§¹à»·´Ò¢§Í㺧á»ÅÒСà»ãºÅá×ÍÅ¡Ð˪ËÍקÍÍÅÒÓ¡µÒŒ¹È´µÑ§Ò¹ÁÑ鹡Ôè§áÅÐ

㺢ͧµÅ¹ŒÓäµÁ¹Œ Œ äÁà¹Ç‹ Íè×Ò‹ ª§¹¨Ò´Ô ¡ã´»¡Òµç ¡ÒãÁºÁÁ¢Õ ¤Õ ¹³Ø ÒÊ´Á¡ºÇµÑÒŒ ´Ô§¡Ñ 10¨ºÑ –½¹†Ø 8Å0ÐÍäÍÁ§¤Ã͹4. ½¹†Ø PM2.5 Ê

2. ÍÒ¡ÒÈ·ÁèÕ ÁÕ Å¾ÉÔ àÁÍè× äËżҋ ¹àÃÍ× ¹ÂÍ´¢Í§µ¹Œ äÁጠŢnj ¹Ò´àÅç¡ã¹ÍÒ¡ÒÈä´Œ ä´Œ·Ò§ª‹Í§à»´

ÊÒÁÒöŴ»ÃÔÁÒ³½Ø†¹ PM2.5 ä´Œ 10–50 % áÅзÓãËŒ 5. ¡ÒÃ椄 à¤ÃÒÐËᏠʧ¢Í§¾ª× ¨ÐªÇ‹ ´´Ù ½Ø†¹ PM2.5 áÅÅÐ Óµ¹Œ à¹Íè× §¨Ò

Í³Ø ËÀÙÁÅÔ ´Å§ 0.4–3 ͧÈÒà«Åà«ÂÕ Ê 2. ÍÒ¡¡ÒÒÈ«·¾ÁèÕ ÔÉÁÕ Åµ¾‹ÒÉÔ§àÁæ Íè× à¢äËŒÒÅ仼ҋ á¹ÅàÃŒÇÍ× à»¹ÅÂÕèÂÍ´¹¢à»Íš¹§µ¡¹ŒÒä«ÁÍጠÍÅ¡ÇŒ «Ôਹ

ÊÒÁÒÃá¶ÅÅÐä´Í»¹ÃéÓÔÁÍÍÒ³¡Á½Ò؆¹á·P¹M·2Õè .5¨Ö§ä´·Œ Ó10ãË–Œ¤5س0 À%Òá¾ÅÍзҡÓãÒËÈŒ ´Õ¢Öé¹5. ¡ÒÃ椄 à¤ÃÒ

3. ½¹†Ø PM2.5 ¨Ðà¡ÒÐá¹¹‹ ¡ºÑ ¼ÇÔ ¢Í§ãºäÁ·Œ àèÕ »¹š ª¹éÑ ¤ÇÔ µàÔ ¤ÍÅÔ ³Ø ËÀàÁÙ »ÔÅôÕÂź§àÊ0Á.×4͹–3¡ÑºÍ৤ÈÃÒ×èÍ૧šàëÕÂÍʧáÅÐà¤Ã×èͧ»ÃѺÍÒ¡ÒÈ¡Ò«¾Ôɵ‹Ò§ æ

ËÃ×ÍàÂ×èͺؼÔǹ͡ ·ÕèÁÕÊÒäŌÒ¢Õé¼Öé§Ë‹ÍËØŒÁÍÂÙ‹ºÒ§ æ ·ÕÁè ªÕ ÕÇÔµ¹èѹàͧ áÅÐä͹éÓÍÍ¡Á

(epicuticular wax) áÅÐÁÕàÊŒ¹¢¹ (trichome) ·Õ軡¤Å3ØÁ. ½¹†Ø PM2.5 ¨Ðà¡ÒÐá¹¹‹ ¡ºÑ ¼ÇÔ ¢Í§ãºäÁ·Œ àèÕ »¹š ª¹éÑ ¤ÇÔ µàÔ ¤ÅÔ à»ÃÕºàÊÁ×͹

º¹¼ÔÇ㺠ÃÇÁ·Ñ駵ÒÁà»Å×Í¡¢Í§¡Ô觡ŒÒ¹ËÃ×ÍÅӵˌ¹Ã×ÍàÂ×èͺؼÔǹ͡ ·ÕèÁÕÊÒäŌÒ¢Õé¼Öé§Ë‹ÍËØŒÁÍÂÙ‹ºÒ§ æ ·ÁèÕ ªÕ ÕÇÔµ¹¹èÑ àͧ

½¹†Ø ·àèÕ ¡ÒФҌ §Íµ‹Ù ÒÁµ¹Œ äÁàŒ ËÅÒ‹ ¹¨éÕ Ð¶¡Ù ¹Óé ½¹ËÃÍ× ¡Òþ¹‹ ¹(Óé epicuticular wax) áÅÐÁÕàÊŒ¹¢¹ (trichome) ·Õ軡¤ÅØÁ

ãÊà‹ ÃÍ× ¹ÂÍ´µ¹Œ äÁ¨Œ ЪNj ªÐÅÒŒ §½¹†Ø ÍÍ¡áÅÇŒ äËÅŧʾ‹Ù ¹é× ´º¹Ô ¹¼ÔÇ㺠ÃÇÁ·Ñ駵ÒÁà»Å×Í¡¢Í§¡Ô觡ŒÒ¹ËÃ×ÍÅÓµŒ¹

ËÃ×Í·Í‹ ÃкÒ¹éӵ͋ ä» ½¹†Ø ·àèÕ ¡ÒФҌ §Íµ‹Ù ÒÁµ¹Œ äÁàŒ ËÅ“áÒ‹ ¹¹Ç¨éÕ ¤Ð¶Ô´¡Ù ã¹¹¡Óé ҽù¤ËÇúÍ× ¤¡ØÁÒ½Ã؆¹¾¹‹PM¹Óé2.5

ÊÇ‹ ¹½¹†Ø ·ÁèÕ ¢Õ ¹Ò´ãËÞ¡‹ ÇÒ‹ ¨Ðà¡ÒеÇÑ ä´ÍŒ ÂÒ‹ §ËÅÇÁãÊæà‹ ÃÍ× ¹ÂÍ´µ¹Œ äÁ¨Œ ЪNj ªÐÅ«ÒŒ Ö觧ཻš¹¹†Ø ·ÍÕèÂÍÍ¡ÁáÃÅѺnj¡äѹËÍÅÂÅ‹Ò§§¡ÊǾ‹Ù ŒÒ¹éק¢´Ç¹Ô Ò§

áÅкҧÊÇ‹ ¹¡¨ç п§‡Ø ¡ÃШÒÂ仵ÒÁ¡ÃÐáÊÅÁÃ͵¡Ê¼‹Ù ÇÔ ´Ë¹Ô ÃÍ× ·‹ÍÃкÒ¹éÓµ‹Íä» ¤×Í ¡ÒÃà¾ÔèÁ¾×é¹·ÕèÊÕà¢ÕÂÇËÃ×Í¡ÒÃ

ตน้ ไมล้ ดฝุ่น PM2.5 8 ÊÇ‹ ¹½¹†Ø ·ÁèÕ ¢Õ ¹Ò´ãËÞ¡‹ ÊÇÃÒ‹ŒÒ§¨»Ðà†Ò¡ã¹ÒàÐÁµ×ÍÇÑ §ä´´ŒÇÍŒ ¡ҋÒç»ËÅÅ١ǵÁŒ¹äÁ挔

áÅкҧÊÇ‹ ¹¡¨ç п§‡Ø ¡ÃШÒÂ仵ÒÁ¡ÃÐáÊÅÁÃ͵¡Ê¼‹Ù ÇÔ ´¹Ô

µÐ¢º½ÃÑè§
ÁÕ¢¹»¡¤ÅØÁ¼ÔÇãº
¨Ó¹Ç¹ÁÒ¡ ·ÓãËŒÊÒÁÒö
´Ù´«Ñº½Ø†¹ÅÐÍͧ䴌´Õ

¤Ø³ÊÁºÑµÔ¢Í§µŒ¹äÁŒ

µ¹Œ äÁŒ·ÕÁè Õ¡ÒÃà¨ÃÔÞàµÔºâµàÃçÇáÊ´§ÇÒ‹ ÁÕ¡ÒÃ椄 à¤ÃÒÐˏáʧã¹ÍµÑ ÃÒ·èÊÕ §Ù áÅÐÁÕ¡ÒôٴÁžÉÔ ã¹ÍÒ¡ÒÈÁÒ¡¢Öé¹

1. ¡ÒÃÁջҡ㺨ӹǹÁÒ¡¨Ðª‹ÇÂà¾ÔèÁ»ÃÐÊÔ·¸ÔÀÒ¾ 4. ÊѴʋǹ¢Í§á¶ÇáÅТ¹Ò´¢Í§»Ò¡ãº (stomata)
¡Òôѡ¨Ñº½Ø†¹ PM2.5 ÁÒ¡¢Öé¹ à»š¹¤Ø³ÊÁºÑµÔ¡Òôѡ¨Ñº½Ø†¹ PM2.5 ä´ŒÁÕ»ÃÐÊÔ·¸ÔÀÒ¾
¡Ç‹ÒÊÔ觻¡¤ÅØÁ¼ÔÇãºáÅФÇÒÁ˹Òṋ¹¢Í§»Ò¡ãº
2. â¤Ã§ÊÌҧ¢¹Ò´àÅ硢ͧ¼ÔÇ㺷ÕèäÁ‹àÃÕº ઋ¹
໚¹ÃÔéÇ ¾Ñº¨ÕºÁյ؋Á »Ø†Á ËÃ×Í¢¹¢¹Ò´àÅç¡ ÁÕª‹Í§ 5. äÁŒãº¡ÇŒÒ§áÅÐäÁŒãºá¤ºÁÕ»ÃÐÊÔ·¸ÔÀҾ㹡ÒÃ
ËÃ×ÍÃÙ¢¹Ò´àÅç¡ËÃ×ÍÁÕ䢻¡¤ÅØÁ ÁÕʋǹÊÓ¤ÑÞã¹ ´Ñ¡¨Ñº½Ø†¹ PM2.5 ä´Œã¡ÅŒà¤Õ§¡Ñ¹ ¢Öé¹ÍÂÙ‹¡Ñº¾×é¹·Õè
¡Òôٴ«Ñº½Ø†¹ PM2.5 ËÇÁ¡Ñº¢ºÇ¹¡Òôٴ«Ñº¢Í§ ¢Í§¼ÔÇãºâ´ÂÃÇÁ
¾×ªáµ‹ÅЪ¹Ô´ã¹áµ‹ÅЪ‹Ç§àÇÅÒ
“¤Ø³ÊÁºµÑ àÔ ËÅ‹Ò¹¨Õé §Ö ¶Ù¡ãªàŒ »¹š ËÅѡࡳ±ã¹¡ÒÃàÅ×Í¡
3. ¾Ø‹Á㺷Õè˹Òṋ¹ ໚¹¡ÒÃà¾ÔèÁ¾×é¹·Õè¼ÔÇ·Õè¨Ð´Ñ¡¨Ñº µ¹Œ äÁ·Œ àÕè ËÁÒÐÊÁÊÓËÃѺ¡ÒûÅÙ¡à¾×èÍ´¡Ñ ¨ºÑ ½¹†Ø ÅÐÍͧ
áÅСѡ½Ø†¹ÅÐÍͧ䴌à¾ÔèÁ¢Öé¹ ã¹ÍÒ¡ÒÈ”

¤³Ø ÊÁºµÑ ¢Ô ͧµ¹Œ äÁŒ·èàÕ ËÁÒÐÊÁÊÓËÃѺ ½Ø†¹ÅÐÍͧÊÒÁÒöࢌÒä»ÊÐÊÁÍÂÙ‹ã¹

»ÅÙ¡à¾Í×è ´¡Ñ ¨ºÑ ½†Ø¹ÅÐÍͧã¹ÍÒ¡ÒÈ à¹×éÍàÂ×èͧ͢¾×ªä´Œ·Ò§ª‹Í§à»´¢Í§

1. äÁ⌠µàÃçÇ »Ò¡ãº¤ÅŒÒ¡ÒÃÊѧà¤ÃÒÐˏáʧ

2. ¼ÇÔ ãºäÁà‹ ÃÂÕ º Á¢Õ ¹ËÃÍ× ä¢»¡¤ÅÁØ ¢Í§¾×ª ¨Ö§ª‹Ç´ٴ½Ø†¹ PM2.5 áÅÐ

9 ¡Ò «¾ÉÔ ä´Œ ตน้ ไม้ลดฝ่นุ PM2.5

¡ÒÃàÅ×Í¡µŒ¹äÁŒ

¡Ãا෾ÁËÒ¹¤Ã ÁÕ˹ŒÒ·Õè㹡ÒúÃÔËÒèѴ¡ÒÃÊǹÊÒ¸ÒóзÕèà»ÃÕºàÊÁ×͹໚¹»†Òã¹àÁ×ͧ
»ÅÙ¡áÅдÙáÅÊǹË‹ÍÁËÃ×͵Œ¹äÁŒµÒÁÃÔÁ¶¹¹ ·Ò§à·ŒÒ áÅÐà¡ÒСÅÒ§¶¹¹ ÃÇÁ·Ñé§à¾ÔèÁ¾×é¹·ÕèÊÕà¢ÕÂÇ
µÒÁàÊŒ¹·Ò§Ã¶ä¿¿Ò‡ áÅзҧ´Ç‹ ¹ à¾è×ÍÅ´¤ÇÒÁá¢§ç ¡ÃдŒÒ§¢Í§â¤Ã§ÊÃÒŒ §·àÕè »š¹»Ù¹ áÅÐÅ´ÁžÉÔ ã¹ÍÒ¡ÒÈ
·àèÕ ¡Ô´¨Ò´ÂÇ´ÂÒ¹¾Ò˹Ð

¡ÒûÅÙ¡µŒ¹äÁŒã¹à¢µàÁ×ͧà¾×èÍÅ´»˜ÞËҽ؆¹ÅÐÍͧáÅÐÁžÔÉ·ÕèàËÁÒÐÊÁà¾×èÍ
ª‹Ç¡ÃͧÍÒ¡ÒÈ â´Â¡ÒûÅÙ¡¼ÊÁ¼ÊÒ¹¡Ñ¹´ŒÇ¾ÃóäÁŒ·ÕèËÅÒ¡ËÅÒÂ
áÅСÒèѴÊǹá¹ÇµÑ駨Ъ‹ÇÂà¾ÔèÁ»ÃÐÊÔ·¸ÔÀҾ㹡Òôѡ¨Ñº½Ø†¹ÅÐÍͧáÅÐ
ÁžÔÉä´Œ´ÕÂÔ觢Öé¹

สÊำ�ÓหËรÃับѺภÀาÒยÂใãน¹อÍาÒค¤าÒรÃตµ้นŒ¹ไมäÁท้ Œ·่ีมÕèÁปี Õ»รÃะสÐÊิทÔ·ธ¸ิภÔÀาÒพ¾ในã¹ก¡ารÒÃด´ดู Ù´ซับ«ÑºสาÊรÒพþษิ ÔÉ
ด¡ูดÒก«๊า¤ซÒคÃาºรÍ์บ¹อäน´ไÍดÍอ¡อäก«ไ´ซÁดÕÍ์ มѵีอÃัตÒร¡าÒกÃา¡รÒคÃา¤ยÒนÂ้�ำ¹สíéÒูงÊÙ§แลáะÅทÐน·ร¹่มËÁ
เปà»น็ ¹š ค¤ุณ³Ø สÊมÁบºัตѵทิ ·Ô ี่สÊÕè ำ�Óค¤ญั ÑÞ

ตน้ ไม้ลดฝุ่น PM2.5 10

¡ÃÁÍ·Ø ÂÒ¹áË‹§ªÒµÔ Êѵǻ Ò† áÅо¹Ñ ¸Ø¾ ת µŒ¹äÁŒ·Ø¡ª¹Ô´·ÕèÁդسÊÁºÑµÔ´Ñ¡¨Ñº
½Ø†¹ÅÐÍͧâ´Â੾Òн؆¹ PM2.5 áÅÐÁžÔÉ
໚¹Ë¹‹Ç§ҹ·ÕèÁÕ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÇԨѴŒÒ¹¾ÃóäÁŒáÅÐ ã¹ÍÒ¡ÒÈä´ŒÁÒ¡¹ŒÍÂᵡµ‹Ò§¡Ñ¹µÒÁ
Å¡Ñ É³Ð·Ò§Ê³Ñ °Ò¹Ç·Ô ÂÒ
Ãкº¹ÔàÇÈ»†ÒäÁŒ ¨Ö§ä´ŒÃǺÃÇÁ¢ŒÍÁÙŵŒ¹äÁŒ·Õè
»Ò† ¸ÃÃÁªÒµÁÔ »Õ ÃÐÊ·Ô ¸ÀÔ Ò¾ã¹¡Òô´Ù «ºÑ
àËÁÒÐÊÁÊÓËÃѺ»ÅÙ¡ã¹à¢µàÁ×ͧ â´Â͌ҧÍÔ§¢ŒÍÁÙÅ ½Ø†¹ÅÐÍͧáÅÐÁžÔÉä´Œ´Õ ᵋ¡ÒÃÊÌҧ»†Òã¹
ࢵàÁ×ͧà¾×èÍàÅÕ¹Ẻ¸ÃÃÁªÒµÔ·Óä´ŒÂÒ¡
¨Ò¡º·¤ÇÒÁÇÔ¨ÂÑ ·Õàè ¡ÕÂè Ç¢ŒÍ§ ¡Ñº»ÃÐÊÔ·¸ÔÀҾ㹡Òô¡Ñ ¨ºÑ â´Â੾ÒСÒÃàÅÍ× ¡µ¹Œ äÁ·Œ ÊèÕ ÒÁÒöà¨ÃÞÔ àµºÔ âµ
ä´ãŒ ¹à¢µàÁÍ× § ¡ÒÃ»ÃºÑ µÇÑ áÅз¹·Ò¹µÍ‹ ÊÀÒ¾
½Ø†¹ÅÐÍͧ ¤ÇÒÁ·¹µ‹ÍÁžÔÉã¹à¢µàÁ×ͧáÅÐÅѡɳзҧ áÇ´ÅÍŒ Á·ÁèÕ ÁÕ Å¾ÉÔ Ê§Ù

สÊัณѳฐ°Òา¹นÇวÔ·ิทÂยÒา·ทÕèÁี่เหÕ¤มسาÊะสÁมºตѵ่Ôอã¹ก¡าÒรÃด´ักÑ¡จ¨ับѺฝ½ุ่น؆¹อÅะÐลÍอÍง§ËหÃร×ืÍอ ´§Ñ ¹¹éÑ ª¹´Ô µ¹Œ äÁ·Œ äèÕ ÁÁ‹ ÃÕ ÒªÍè× ã¹Ë¹§Ñ ÊÍ× ¹éÕ
มÁลÅพ¾ิษÔÉใãน¹อÍาÒก¡าÈศÊ‹Çย¹ก¡เวÒน้ Ãข´อ้ Ñ¡ม¨ูลѺป½ร؆¹ะสÅิทÐÍธÍภิ §า¢พ¹กÒา´รàดÅักç¡จËับÃฝ×Íนุ่ äÁä‹ ´ËŒ ÁÒ¤ÇÒÁÇÒ‹ äÁÁ‹ ¤Õ ³Ø ÊÁºµÑ ãÔ ¹¡Òô¡Ñ ¨ºÑ
ลPะMอ2อ.5งµขนŒÍา§ดÈเÖ¡ลÉก็ Òห»รÒือ¡ãPºM(2s.5toผmา่aนtaท)าÍงÂป‹Òา§กÅใบÐà ÍจำÕÂ�´เปà็น¾ตÃอ้ ÒงÐ ½Ø†¹ÅÐÍͧ ËÅÒª¹Ô´¹ÔÂÁ»ÅÙ¡ã¹à¢µàÁ×ͧ
รอผลงานวิจยั ด้านนี้โดยตรงมากย่งิ ขนึ้ ต่อไป ´ŒÇ¤سÊÁºÑµÔ·Ò§Êѳ°Ò¹ÇÔ·ÂÒ·ÕèàËÁÒÐÊÁ
໹š ·Ò§à¢ÒŒ ÍÍ¡¢Í§¹éÓáÅÐÍÒ¡ÒȢͧ¾×ªâ´ÂµÃ§ ÊÓËÃºÑ ¡Òè´Ñ ÀÁÙ ·Ô ÈÑ ¹ áÅФÇÒÁªÍºÊÇ‹ ¹º¤Ø ¤Å
Í‹ҧäáçµÒÁ ¡ç໚¹¡ÒÃà¾ÔèÁ¾×é¹·ÕèÊÕà¢ÕÂÇ
รายชื่อต้นไม้ในหนังสือคู่มือนี้ เป็นชนิดที่ ã¹à¢µàÁ×ͧáÅФÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒ¢ͧµŒ¹äÁŒ
มีประสÃิทÒธÂิภªา×èÍพµใŒ¹นäกÁาŒã¹รËด¹ักѧจÊับ×Íฝ¤ุ่นÙ‹Áล×Íะ¹อÕé อà»งš¹ทª่ัว¹ไÔป´ «§èÖ ¨ÐªÇ‹ Âà¾ÁèÔ »ÃÐÊ·Ô ¸ÀÔ Ò¾ã¹¡Òô¡Ñ ¨ºÑ ½¹†Ø PM2.5
โ·ดÕèÁยÕ»ใชÃ้คÐÊุณÔ·ส¸มÔÀบÒัต¾ิทã¹าง¡สÒัณôฐÑ¡า¨นѺว½ิทØย†¹าÅÐÍคÍือ§·เÑèÇรือä»น ã¹¾¹é× ·¹Õè é¹Ñ æ ä´´Œ Õ§Ôè ¢¹Öé
ยâ´อดÂมãªพี Œ¤มุ่ ใسบแÊลÁะกº่ิงѵกÔ·า้ นÒห§นÊาѳแน°น่ Ò¹ÇเปÔ·น็ ÂกÒาร¤เ×Íพ่ิมàÃพ×Íืน้ ¹ทÂผี่ Íิว´ใÁบÕ

แ¾ลØ‹Áะãกº่งิ áÅÐผÁิวÕ¡ใÔè§บ¡ไมŒÒ่เ¹รËีย¹บÒá¹ม‹¹ีส่งิ à»ปš¹ก¡คÒลÃุมàห¾รÔèÁือ¾ข×é¹น·Õè¼ÔÇกãาºรáเÅจÐร¡ิญÔè§
เ¼ตÔÇิบãโºตäทÁี่ร‹àวÃดÕÂเรºว็ ÁÕÊ(Ôè§ด»ูด¡ม¤ลพÅษิØÁแËลÃ้ว×Íค¢า¹ยน¡้�ำÒหÃรàอื ¨อÃอÔÞกซàµเิ จÔºนâไµด้
ม¤าÇกÒÁ)·ค¹วµาÍ‹ มÁทÅน¾ทÔÉาáนÅตÐÍอ่ Òม¡ลÒพÈษิ ÃแÍŒ ล¹ะãอ¹าàก¢µาศàÁรÍ× อ้ §นä´ในŒ´เÕมอื งได้ดี

นอ¹กÍจา¡ก¨นÒี้ย¡งั ¹มÕéÂีปÑจั§จÁัยÕ»อ˜¨ื่น¨ๆÑÂÍป×รè¹ะกæอบ»ÃไดСแ้ กÍ่ºลักä´ษŒáณ¡ะ‹
วÅิส¡Ñ ัยɳ(ÐhÇaÊÔ bÂÑ it)(hแaลbiะtร) ูปáทÅÐรÃง»Ù พ·มุ่ Ãท§่ีม·ÁèีคÕ ¤ÕวÇาÒมÁสำÊ�Óค¤ัญÞÑ ด´า้ ÒŒ น¹ภÀูมÁÙ ทิ·Ô ศัÈÑ น¹์
การมหี รอื ไม่มหี นามหรือขนพิษ การแตกกิ่ง การผลัดใบ
ร¡ะÒบÃบÁรÕËาÃก×Íทäี่แÁข‹Á็งÕËแ¹รงÒแÁตË่ไÃม×Íช่ ¢อ¹น¾ไชÔÉร¡ุนÒแÃรáงµ¡ด¡อÔè§กส¡วÒยÃง¼าÅมÑ´ãºมี
กÃลкน่ิ ºหÃอÒม¡·ผÕèáล¢เปç§น็áÃอ§าáหµา‹äรÁส‹ªตั Íว¹พ์ äªวก´นÍก¡แÊลÇะÂก§รÒะÁรอÁกÕ¡ÅทÔè¹นËทÍานÁ
ต¼่อÅàค»ว¹š าÍมÒแËลÒ้งÃÊนµÑ ำ้� Çท¾ ว่ Çม¡¹ท¡นáตÅ่อÐร¡่มÃÐเงÃาÍ¡โร·ค¹แ·ลÒะ¹แมµลÍ‹ ง¤ÇอÒาÁยáุยÅนื§Œ
¹Óé ·‹ÇÁ ÃÁ‹ à§Ò âäáÅÐáÁŧ ÍÒÂع×

11 ตน้ ไมล้ ดฝ่นุ PM2.5

¾×é¹·ÕèáÅÐÃٻẺ¡ÒûÅÙ¡

µ¹Œ äÁŒÅ´½¹†Ø พื้นทีแ่ ละรูปแบบการปลูก แบง่ ได้เป็น
7 ประเภทตามลักษณะวิสัย
การปลกู ต้นไม้ในเขตเมอื งเพ่อื ลดปญั หา 1. ไม้พุ่มทนร่ม ที่ตัดแต่งเป็นพุ่มได้
พนื้ ทป่ี ลกู เปน็ พน้ื ทร่ี ม่ รำ�ไรทไี่ ดร้ บั แสงแดดโดยตรง
ฝุ่นละอองและมลพิษที่เหมาะสม เช่น พื้นท่ีที่ฝุ่น น้อยกว่า 3 ช่ัวโมง/วัน เช่น ใต้แนวรถไฟฟ้า
ทางยกระดับ ทางเทา้ ท่อี ยู่ในเขตรม่ เงาแนวทาง
ละอองและมลพิษเกิดจากการปล่อยไอเสียของ ยกระดบั /รถไฟฟา้ และโถงใตอ้ าคารทส่ี งู มากกวา่
6 เมตร
รถยนต์และงานก่อสร้างต่าง ๆ การปลูกต้นไม้ ต้นไม้แนะนำ� ขอ่ ย แกว้ ไทรยอ้ ยใบทู่
หรอื ไทรเกาหลี ไทรยอ้ ยใบแหลม ไทรยอ้ ยใบยาว
ริมถนนซึ่งเป็นเสมือäนÁกำŒµ�แŒ¹พงáสÅีเขÐียäวÁช่วŒ¾ย‹ØÁกรอง ชาข่อย ชาฮกเกี้ยน จ๋ังญ่ีปุ่น จ๋ังจีน จ๋ังไทย
หมากเหลอื ง กะพอ้ โมกบา้ น ครสิ ตนิ า่ รามใหญ่
อากาศ โดยปลูกไม้พุ่มเตี้ยในระดับใกล้พื้นดิน เขม็ พญาอนิ ทร์ และตาเป็ดตาไก่

ในลำ�ดบั แรก ตอ่ มาจงึ เปน็ ไมพ้ มุ่ หรอื ไมต้ น้ ขนาด

เล็ก สำ�หรับพ้นื ท่ีโลง่ การปลูกตน้ ไมข้ นาดใหญ่

จำ�นวนมากจะเป็นการเพิ่มชั้นกรองอากาศได้ดี

äÁŒà¶Òยง่ิ ขนึ้ ตามอาคารบา้ นเรอื นทพ่ี นื้ ทจี่ ำ�กดั การปลกู

ไม้พุ่มหรือไม้เล้ือยลงในกระถางตามแนวรั้ว

หลังคา ริมหน้าต่าง หรือปลูกไม้ล้มลุกลงใน

กระถางแขวน จดั เปน็ สวนแนวตง้ั จะชว่ ยกรองฝนุ่

และมลพษิ ทจ่ี ะเขา้ มาในอาคารบา้ นเรอื นได้ เปน็ ตน้

»ÒÅÁ áÅÐ伋

“การปลกู ตน้ ไมผ้ สมผสานกนั
หลายชนดิ จะชว่ ยเพิ่มประสิทธิภาพ
ในการดักจบั ฝุ่นละอองไดด้ ยี ง่ิ ข้ึน”

จ๋ัง ไม้พุ่มทนร่ม ท่ีมีประสิทธิภาพในการลดฝุ่นละออง
และดดู ซบั สารพิษกาซคารบ อนไดออกไซดไ์ ด้ดี สามารถนำ� มา
ปลกู ภายในอาคารได้

ตน้ ไม้ลดฝุน่ PM2.5 12

2. ไม้พุ่มทนแดด ต้องการแสงมาก 3. ไม้ต้นทนร่ม ในพื้นท่ีร่มและมีมลพษิ
ปลูกเป็นแนวและตัดแต่งรูปทรงได้ พื้นที่ปลูก จำ�เป็นต้องมีการเอาใจใส่ต้นไม้มากกว่าปกติ
ควรไดร้ บั แสงแดดโดยตรงมากกวา่ 3 ชว่ั โมง/วนั เนอ่ื งจากมคี วามชน้ื ในอากาศนอ้ ย จงึ ควรมกี าร
เชน่ ตามทางเท้า ขา้ งถนน แนวรว้ั หรือกำ�แพง ให้น้ำ�หรือพ่นละอองน้ำ�เป็นประจำ� พื้นที่ปลูก
ของสถานที่ราชการ บา้ นเรือนทอ่ี ยูต่ ิดถนน เป็นทางเท้าที่ร่มรำ�ไร กว้าง 2–5 เมตร ได้รับ
ต้นไม้แนะนำ� ไมพ้ มุ่ ในขอ้ ท่ี 1 และไมพ้ มุ่ แสงแดดโดยตรง 2–3 ชัว่ โมง/วัน เช่น ทางเทา้
ที่เติบโตได้ดีทั้งในร่มและที่โล่ง ไม้พุ่มประดับ ในเขตใต้แนวรถไฟฟ้าหรือทางยกระดับ และมี
มีดอกสวยงาม เช่น กรรณิการ์ ทองอุไร ยี่โถ ตึกสูงมากกวา่ 3 ชน้ั ขนาบขา้ ง
ทรงบาดาล หางนกยูงไทย พรวด เข็ม รัก ต้นไม้แนะนำ� โกงกางเขา พกิ ลุ สง่ั ทำ�
ลำ�โพงกาสลกั หรอื ไมพ้ มุ่ พน้ื เมอื ง เชน่ สามพนั ตา มะเกลอื กา มหาพรหม ลำ�ดวน แจง กาสะลองคำ�
เสียว ชาข่อย ชาฮกเกี้ยน แดง หงษ์ฟู่ ง้วนภู กลาย หมักม่อ โสกนำ้ � โสกเขา และโสกเหลอื ง
โมกบา้ น รามใหญ่ และหอมหมนื่ ล้ี หรือปลกู ไผ่
เปน็ แนวรว้ั เชน่ ไผร่ วก ไผเ่ ลย้ี ง ไผห่ วาน ไผเ่ พก็
และไผ่โจด ซึ่งไผ่แทบทุกชนิดมีระบบรากที่ลึก
และแผ่กระจาย ใบยังหลุดร่วงจำ�นวนมาก
อาจเกดิ ปญั หาในการตดั แตง่ และทำ�ความสะอาด

โกงกางเขา ไม้พุ่ม ปลูกได้ทงั้ กลางแจ้งและท่รี ำ�ไร
โดยเฉพาะที่มตี กึ สงู ขนาบข้าง

4. ไม้ต้นทนแดด มีพืน้ ท่จี ำ�กดั ไม้ตน้

ควรมขี นาดเลก็ หรอื ขนาดใหญท่ ต่ี ดั แตง่ ทรงพมุ่

ได้ง่าย ระบบรากลึกไมช่ อนไช สำ�หรับทางเท้าท่ี

เปน็ ทโ่ี ลง่ กวา้ ง 2–5 เมตร และไดร้ บั แสงโดยตรง

มากกว่า 3 ชั่วโมง/วัน เช่น ทางเท้าที่ไม่มีแนว

รถไฟฟ้าหรือทางยกระดบั ผา่ น

ต้นไม้แนะนำ� สนประดิพัทธ์ สนทะเล

รวงผึ้ง ตะลิงปลิง มะกล่ำ�ต้น ตะเคียนหนู ปีบ

ไผ่เล้ียง ปลกู เปน็ แนวรว้ั ทรงพมุ่ แคบ ระบบรากลกึ แจง หม่อน แปรงล้างขวด อโศกเซนคาเบรียล
ไมแ่ ผก่ ระจายมากรกั หม่ี สงั่ ทำ� มะเกลือกา มะขาม เฉยี งพร้านางแอ
พกิ ุล ลำ�ดวน กลาย และมหาพรหม

13 ตน้ ไม้ลดฝุน่ PM2.5

5. ไม้ต้นทนแดด ส�ำหรับพ้ืนที่กว้าง 6. ไม้เล้ือย ปลกู ทำ�เป็นซมุ้ มวี ัสดุให้
ไม้ตน้ ขนาดใหญ่ สูง 20–30 เมตร มพี ุม่ ใบหนา เลื้อยเกาะ หรอื ให้เล้ือยพนั ตน้ ไม้ใหญ่ ทนตอ่ โรค
แนน่ และกวา้ ง พนื้ ทป่ี ลกู จงึ ไมค่ วรมสี งิ่ ก่อสร้าง แมลง และทนแลง้ พ้นื ท่ีปลูกเป็นพ้ืนท่ีได้รบั
หรือสายไฟฟ้ากีดขวาง แสงแดดโดยตรงมากกวา่ 3 ชว่ั โมง/วนั
ตามแนวรัว้ หรอื ผนงั อาคาร ในพ้ืนที่มากกวา่
ต้นไม้แนะนำ� สนทะเล สนประดิพัทธ์ 6 ตารางเมตร
ทองกวาว นนทรี มะขาม มะกลำ�่ ตน้ มะเดอ่ื ปลอ้ ง ต้นไม้แนะนำ� เล็บมือนาง เครือออน
มะยมป่า โมกมัน ปีบ รวงผึ้ง ปอกระสา พิกุล พวงคราม ต่ิงต่ัง การเวก นมแมว กะทกรก
แปรงลา้ งขวด หูกระจง กลั ปพฤกษ์ ชยั พฤกษ์ อรพมิ ใบสที อง กมุ ารกิ า ตาลหมอ่ น สรอ้ ยอนิ ทนลิ
สะตอื สะเดา ตะขบฝรงั่ ตะเคยี นทอง ตะเคยี นหนู กันภยั พวงแสด ลดาวลั ย์ และใบระบาด
ตะแบก เสลา อินทนิลน�้ำ หมี่ เฉียงพร้านางแอ
นโิ ครธ ศรมี หาโพธ์ิ ไทรยอ้ ยใบทู่ ไทรยอ้ ยใบแหลม ตาลหมอ่ น พชื ทนโรคแมลงและทนแลง้ นิยมปลกู
ไทรยอ้ ยใบยาว และอโศกเซนคาเบรยี ล เป็นไม้เลื้อยเกาะตามแนวร้ัวและผนงั อาคาร
ชนิดที่มีระบบรากท่ีใหญ่เป็นอันตราย
ตอ่ ทางเทา้ หรอื มกี งิ่ กา้ นทแี่ ผก่ วา้ ง เชน่ ไทรตา่ ง ๆ
หกู ระจง ยางนา และจามจุรี เหมาะสำ�หรบั ปลูก
ในพ้นื ที่กว้างมากกวา่ 50 เมตร หรือทางเทา้ ท่ี
กว้างมากกวา่ 5 เมตร เกาะกลางถนนที่กวา้ ง
มากกว่า 3 เมตร หรือสวนสาธารณะ

สนทะเลและสนประดิพัทธ์ มีเรือนยอด
ทโี่ ปรง่ บางใหร้ ม่ เงาไดไ้ มด่ นี กั การปลกู บนทางเทา้
ควรท่ีจะปลูกสลับกับต้นไม้ที่ให้ร่มเงาได้ดีชนิด
อ่ืน ๆ หรือปลูกสลับกับซุ้มไม้เลื้อย แต่ข้อดี
อย่างย่ิงของมันคือ การแตกกิ่งก้านจ�ำนวน
มากและเหนียวกบั มใี บที่เรียวยาว ลู่ไปตาม
ลมได้ดีท�ำให้เกิดไฟฟ้าสถิตตามผิวได้ง่าย มี
ประสิทธิภาพต่อการดักจับไอเกลือจากทะเลที่มี
ขนาดเล็ก 0.05–10 ไมครอน รวมถึงฝุ่น
ขนาดเล็กในเมอื ง

หกู ระจง ปลกู เกาะกลางถนนทก่ี วา้ งมากกวา่ 5 เมตร

ตน้ ไมล้ ดฝนุ่ PM2.5 14

7. ไม้เล้ือยที่มีรากยึดผนัง สามารถ
ยึดเกาะผนังปูน ผนังอิฐ หรือเปลือกต้นไม้
ล�ำต้นแนบไปกับผนัง ไม่มีก่ิงก้านระเกะระกะ
ข้ึนได้ดีตามท่ีร่มร�ำไร แต่ถ้าเป็นชนิดที่โตเร็ว
จำ�เป็นต้องตัดแต่งกิ่งอย่างสม�่ำเสมอ สำ�หรับ
ต้นท่ีปลูกใต้ทางยกระดับที่ไม่ได้รับน้�ำฝนการ
พ่นน�้ำใส่ใบและการรดน�้ำอย่างน้อยสัปดาห์ละ
1 ครั้ง/สัปดาห์ในฤดูฝน และ 2 คร้ัง/สัปดาห์
ในฤดแู ลง้
ต้นไม้แนะนำ� เหลอื งชชั วาลย์ ตนี ตกุ๊ แก
พลูแฉก เงินไหลมา และพลดู ่าง

เหลอื งชชั วาลย์ นยิ มปลกู ใหเ้ ลอ้ื ยขน้ึ บนผนงั บา้ น
จะเกาะยดึ ผนงั ขรขุ ระไดด้ กี วา่ ผนงั เรยี บ แตค่ วรทำ�ตาขา่ ย
หรือขงึ ลวดสลงิ ชว่ ยเพือ่ ไมใ่ หไ้ ม้เลอ้ื ยโค่นลม้ ลงมาได้ง่าย
และไมค่ วรปลกู เปน็ ไมเ้ ลอ้ื ยบนอาคารสงู ทม่ี ลี มพดั แรง

ตีนตุ๊กแก ไม้เลื้อยท่ีรากสามารถยึดผนังปูน อิฐ
หรอื เปลอื กไมไ้ ดด้ ี สง่ ลำ� ตน้ ใหแ้ นบไปกบั ผนงั แตผ่ นงั ไมค่ วร
มีรอยร้าวให้รากชอนไชท�ำให้เกิดความเสยี หายได้ และควร
ตดั เล็มก่งิ ขนาดใหญอ่ อกอย่างสม�่ำเสมอ หรืออาจปลกู ผสม
ผสานกบั ไมเ้ ลื้อยชนดิ อื่นๆ เพอ่ื ลดความหนาแนน่ เปน็ การ
ควบคมุ กันเอง และยังสร้างสสี รรความมมี ติ ิ เชน่ พลดู ่าง

15 ต้นไมล้ ดฝ่นุ PM2.5

¾×é¹·ÕèáÅÐÃٻẺ¡ÒûÅÙ¡
µŒ¹äÁŒÅ´½†¹Ø

ต้นไม้ท่ีเหมาะสำ�หรับการปลูกเพื่อลด ต้นไม้บางชนิดมีคุณสมบัติดักจับฝุ่น
ละอองแตไ่ ม่เหมาะสำ�หรับปลูกในเขตเมือง เชน่
ฝุ่นละอองและมลพษิ äในÁเขµŒ ตเ¹Œ มอื áงÅมÐีทäัง้ ÁไมŒ¾พ้ ืน้ ‹ØÁเมอื ง ศรมี หาโพธิ์ และนโิ ครธ เนอื่ งจากมที รงพมุ่ แผ่
กวา้ ง รากอากาศขนาดใหญห่ นาแนน่ ชอนไช
และไมต้ า่ งประเทศ แยกเปน็ ไมต้ น้ และไมพ้ มุ่ ไมเ้ ลอ้ื ย ทำ�ลายอาคารและถนน เหมาะสำ�หรบั ปลกู ตาม
ทโ่ี ลง่ เปน็ แนวบงั การแพรก่ ระจายของฝนุ่ ละออง
ปาล์ม และไผ่ เรียงลำ�ดับตามชื่อพฤกษศาสตร์ จากนอกเขตเมืองหรือโรงงานอุตสาหกรรม
เข้ามาในเขตเมืองได้ ต้นไม้พื้นเมืองบางชนิด
ข้อมูลลักษณะรูปพรรณสัณฐานภายนอกและ ของไทยมีคุณสมบัตทิ างสัณฐานวิทยาทีเ่ หมาะ
สมแตไ่ ม่แนะน�ำให้ปลูกในเขตเมือง เช่น สักและ
คุณสมบัติในการดักจับฝุ่นละออง ถิ่นก�ำเนิด ซ้อ ซ่ึงมีใบขนาดใหญ่ ผิวใบไม่เรียบ แต่หน้า
แล้งท้ิงใบ มีโรคและแมลงรบกวนง่าย และไม่
พ้ืนท่ีและรูปแบบการปäลÁูกàŒ ท¶ี่เหÒมาะสม การดูแล ทนต่อสภาพแวดล้อมในเมอื ง โดยเฉพาะทร่ี าบ
ลมุ่ ที่มีระดบั นำ�้ ใต้ดินตื้น เชน่ ในเขตกรงุ เทพฯ
รักษา การขยายพันธุ์ และแหล่งต้นไม้ ต้นไม้

บางชนิดมีผลการศึกษาพบว่ามีประสิทธิภาพ

ในการดักจับฝุ่น PM2.5 และฝนุ่ ทว่ั ไป โดยเฉพาะ

การศึกษาในประเทศที่ได้รับผลกระทบจากฝุ่น

ละอองและมลพษิ ในอา»กาÒศสÅงู Áเชáน่ ÅจÐนี äแ¼ละ‹อนิ เดยี

ซึ่งอยูในเขตร้อน ต้นไม้ดังกล่าวจึงเหมาะสม

สำ�หรับการปลกู ในประเทศไทย

โพศรมี หาโพ มที รงพ่มุ แผ่กว้างและรากขนาดใหญ่
ชอนไชท�ำลายอาคารและถนน

ต้นไม้ลดฝนุ่ PM2.5 16

ตัวอย่างข้อมูลการศึกษาวิจัย

• Li et al. (2019) พบว่า หอมหมื่นล้ี และหงส์ฟู่ มีประสิทธิภาพในการดักจับฝุ่นละออง
ในพ้ืนท่ีท่ีมีการจราจรหนาแน่น เนื่องจากลักษณะผิวใบขรุขระ มีขน และจำ�นวนปากใบ
หนาแนน่

• Liang (2016) พบว่าสัดส่วนของร่องบนแผ่นใบ ขนาดของปากใบ และพื้นที่ผิวใบมีผล
ต่อประสทิ ธภิ าพการดักจับฝ่นุ PM2.5 โดย ทองหลางลาย และสนอินเดีย มปี ระสิทธภิ าพสงู
ในหอ้ งทดลอง

• Pallawala et al. (2013) ศึกษาต้นไม้สองข้างทางในศรีลังกา พบว่า ทรงบาดาล
มีประสิทธิภาพการดักจับฝุ่นละอองจากลักษณะทรงพุ่มท่ีหนาแน่นโครงสร้างผิวใบ
ไม่เรียบและแผ่นใบด้านล่างมีขนยาว

• Rahul & Jain (2016) และ Singh & Pal (2017) ศกึ ษาตน้ ไมท้ ป่ี ลกู สองขา้ งถนนในอนิ เดยี
พบว่า มะเด่ือปล้อง รัก ทองกวาว นิโครธ และสะเดา มีประสิทธิภาพในการดักจับ

ฝ่นุ ละอองสงู

• Wang et al. (2011) ท�ำการศึกษาประสิทธิภาพในการดักจับฝุ่น PM2.5 ของชนิดไม้
กับโครงสร้างขนาดเล็กของผิวใบ พบว่า ง้วนภู มีประสิทธิภาพการดักจับฝุ่น PM2.5
เนื่องจากแผ่นใบมีพ้ืนผิวที่ขรุขระ มีไข มีปุ่มและหลุมขนาดเล็กจำ�นวนมาก และปากใบมีลักษณะจม

ภายในอาคาร

• Wolverton et al. (1989) ได้แนะนำ�พรรณไม้ทีม่ ีประสิทธิภาพในการลดฝนุ่ ละออง
และดดู ซบั สารพษิ กา ซคารบ อนไดออกไซด์ โดยเฉพาะชนดิ ทม่ี อี ตั รา
การคายน�้ำสูง ได้แก่ จั๋ง ยางอินเดีย เฟิร์นบอสตัน และ
เฟิร์นดาบออสเตรเลีย
• Wolverton (1997) พบวา่ ล้ินมังกร มีคุณสมบัติ
ปล่อยออกซิเจนตอนกลางคืนผ่านขบวนการ Crassulacean
acid metabolism (CAM) ที่ปากใบจะเปดตอนกลางคืนเพื่อ
ดูดซับกาซคารบอนไดออกไซด์ ซ่ึงตางจากต้นไมท่ัวไปที่ตอน
กลางคืนจะคายกาซคารบอนไดออกไซด์ จึงเหมาะส�ำหรับ
ปลูกทั้งภายนอกอาคารและภายในอาคาร โดยเฉพาะหอ้ งนอน

ลิ้นมงั กร มคี ณุ สมบตั ิปล่อยออกซเิ จนตอนกลางคนื ต้นไม้ลดฝนุ่ PM2.5
17

µ¹Œ äÁŒÅ´½Ø†¹
äÁµŒ ¹Œ áÅÐäÁŒ¾Ø‹Á

äÁŒà¶Ò

»ÒÅÁ áÅÐ伋

ความหมายของสัญลักษณ์

การออกดอก มธ..-คค..ออกดอกตลอดทงั้ ปี ปานกลาง มาก
การตดิ ผล มธ..-คค..ตดิ ผลตลอดทัง้ ปี แสงร�ำไร ตลอดทง้ั วนั
ความต้องการน�้ำ ตอนกง่ิ
ความตอ้ งการแสงแดด น้อย แยกหน่อ
การขยายพันธุ์ ปลกู ในร่ม
เพาะเมลด็
พ้นื ทแ่ี ละรูปแบบการปลูก ปกั ช�ำ
แหลง่ ตน้ ไม้

ชาข่อย Acalypha siamensis Oliv. ex Gage
วงศ์ Euphorbiaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไม้พมุ่ แตกกิ่งหนาแน่น กิ่งมีริ้วตามยาว กิ่งอ่อนและ
ก้านใบมขี นประปราย ใบขนาดเลก็ แผ่นใบหนา มีขนสาก
ประปรายทั้งสองด้าน ด้านบนมีต่อมกระจาย ช่อดอก
แบบชอ่ เชงิ ลดสเี ขยี วอมเหลอื ง ผลมหี นามออ่ น มถี น่ิ กำ�เนดิ
ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต ้

• ตลาดต้นไม้ ริมทางเดิน ริมรั้ว หรือใช้เป็นไม้ในสวน
ประดิษฐ์ พุ่มหนา ตัดแต่งเป็นรูปทรงต่าง ๆ ได้
ปลูกในร่มใบจะเขียวเข้มและมีขนาดใหญ่กว่าปลูก
กลางแจ้ง สามารถปลูกในที่มีแสงรำ�ไร รอบไม้ต้น
หรอื แทรกกับไม้พุ่มอ่นื ๆ

ตะเคียนหนู Anogeissus acuminata (Roxb.
ex DC.) Guill. & Perr.

วงศ์ Combretaceae

กม.ี.-พค.. พมิ..-ยค..

ไม้ต้นกึ่งผลัดใบ ขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ อาจสูงได้ถึง
40 ม. ทรงพุ่มแคบ ปลายก่ิงห้อยย้อย ใบขนาดเล็กออก
หนาแนน่ แผน่ ใบมขี นหนาแนน่ ทง้ั สองดา้ น ชอ่ ดอกทรงกลม
ออกดก มีกลิ่นหอมอ่อนๆ มีถ่ินก�ำเนิดในเอเชียใต้และ

ภูมิภาคอินโดจีน

• ศนู ยเ์ พาะชำ�กลา้ ไม้ รมิ ถนนหรอื สวนสาธารณะ ทนแลง้ ทรงพมุ่
ที่แคบ จึงสามารถปลูกไม้พุ่มรอบโคนต้นได้ แต่
อาจมีอัตราการผลัดใบสูงในช่วงหน้าแล้ง ใบและ
ผลมขี นาดเลก็ เกบ็ กวาดไดง้ า่ ย ไมอ่ ดุ ตนั ทอ่ ระบายนำ้�

19 ตน้ ไม้ลดฝนุ่ PM2.5

ตาเปด็ ตาไก่ Ardisia crenata Sims
วงศ์ Primulaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไมพ้ ุ่มเตย้ี แตกก่ิงกา้ นมาก แต่เรอื นยอดโปรง่ แผ่นใบ
ค่อนข้างหนา แผ่นใบมีต่อมหนาแน่น ด้านล่างมีเกล็ด
สีน้�ำตาลแดงละเอียด ดอกสีขาวหรือชมพูอ่อน ผลกลม
สีแดง มีถ่ินกำ�เนิดเอเชียเขตร้อนและก่ึงเขตร้อน ผลแดง
คล้ายตาเป็ดหรือตาไก่ จึงมีช่ือสามัญ Hen’s Eye หรือ
Christmas berry หรือ coralberry ตามลักษณะช่อผล
มกี ารปรบั ปรงุ พนั ธใ์ุ หผ้ ลมสี แี ดงสดและดก มรี สหวานทานได้

ปลูกเป็นแนวรั้วเต้ีย ๆ ใต้ไม้ต้นใหญ่ ทนร่ม
ทนแลง้ และทนมลพิษ ทำ�เป็นไม้กระถางในอาคารได้

• ตลาดต้นไม้

รามใหญ่ Ardisia elliptica Thunb.
วงศ์ Primulaceae

พก..-ยค.. พก..-ยค..

ไม้พุ่ม ใบออกหนาแน่น แผ่นใบหนา มีต่อมหนาแน่น
ท้ังสองด้าน ช่อดอกแบบช่อซ่ีร่ม ออกที่ปลายก่ิงหรือ
ซอกใบ ดอกสชี มพู ผลสแี ดงเปลยี่ นเปน็ สดี ำ�คลา้ ยตาเปด็
จงึ มชี อื่ สามญั Duck’s eyes มถี นิ่ กำ�เนดิ ในอนิ เดยี ศรลี งั กา
และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ พบมากตามชายฝั่งทะเล
หรือแนวหลงั ป่าชายเลน

• ตลาดตน้ ไม้ รมิ ทางเดนิ เปน็ กลมุ่ ตามมมุ อาคารหรอื ปลกู
• ศนู ยเ์ พาะชำ�กล้าไม้ แทรกไม้ต้นอื่น ทรงพุ่มแคบ ทนมลพิษในเขตเมือง
แต่ไมท่ นแลง้ มากนัก

ตน้ ไมล้ ดฝ่นุ PM2.5 20

ตะลงิ ปลิง Averrhoa bilimbi L.
วงศ์ Oxalidaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไม้ต้นขนาดเล็ก สูงได้ถึง 15 ม. ทรงพุ่มแน่นแต่ไม่แผ่
กว้าง ก่ิงและใบมีขนส้ันนุ่ม ใบประกอบออกหนาแน่น แผ่นใบ
ด้านล่างมีขน ช่อดอกออกตามก่ิงและลำ�ต้น ผลรูปรีป้อม
คลา้ ยแตงกวา จงึ มชี อ่ื สามญั วา่ Cucumber tree มถี น่ิ กำ�เนดิ
ในอินโดนีเซียและมาเลเซีย ผลรสเปรย้ี ว

ปลูกแซมระหว่างไมพ้ ุม่ เตยี้ ริมทางเดนิ
หรือมมุ อาคาร

• ตลาดต้นไม้

สะเดา Azadirachta indica A.Juss.

วงศ์ Meliaceae

มธ.ี.-คค.. มมี..ิ-คย..

ไม้ตน้ ไมผ่ ลดั ใบ ส่วนมากสงู 15–20 ม. เปลือกแตกเป็น
ร่องลึก ทรงพุ่มกลมหรือรูปไข่ แต่ไม่แผ่กว้างมากนัก
ใบหนาแน่น แผ่นใบด้านล่างผิวขรุขระและมีคราบขาว
ใบมีรสขมทานได้ มีถิ่นกำ�เนิดเอเชียใต้และภูมิภาคอินโดจีน
นยิ มปลกู เปน็ ไมส้ วนปา่ วนเกษตรและไมส้ องขา้ งถนน ในเอเชยี
เขตรอ้ น และแอฟรกิ า มสี รรพคณุ ดา้ นสมนุ ไพรหลายอย่าง

• ตลาดตน้ ไม้ สวนสาธารณะ สองขา้ งหรือเกาะกลางถนน
• ศูนยเ์ พาะชำ�กลา้ ไม้ เพ่ือให้ร่มเงาและกำ�บงั ลม ทนแล้งและทนต่อมลพิษใน
เขตเมือง โตเรว็ ขึน้ ได้ดีในทแี่ หง้ แลง้ และทุกสภาพภูมิ
อากาศในเขตรอ้ น

21 ตน้ ไม้ลดฝุ่น PM2.5

ปอกระสา Broussonetia papyrifera (L.) L’Hér. ex Vent.
วงศ์ Moraceae

กม..ี-พค.. เพม.-.คย..

ไม้ต้นขนาดเล็ก ผลัดใบ ส่วนมากสูงไม่เกิน 10 ม.
แผ่นใบใหญ่ ด้านบนสาก ด้านล่างมีขนส้ันนุ่มหนาแน่น

มถี นิ่ กำ�เนดิ ในอนิ เดยี จนี ญปี่ นุ่ ภมู ภิ าคอนิ โดจนี และไทย
ปลกู เอาเสน้ ใยจากเปลอื กเพอ่ื ผลติ กระดาษ จงึ มชี อื่ สามญั
วา่ Paper Mulberry เปน็ วัชพืชในหลายพนื้ ท่ี

• ตลาดต้นไม้ ปลกู สองขา้ งถนนหรอื แซมตน้ ไมอ้ น่ื ทท่ี รงพมุ่
• ศูนย์เพาะชำ�กล้าไม้ หนาแน่น เนื่องจากมีทรงพุ่มค่อนข้างโปร่ง เป็นไม้
โตเร็ว ทนแล้ง และปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมใน
เมืองได้ดี มีคุณสมบัติในการดูดซับธาตุโลหะหนัก
ขอ้ ควรระวัง ละอองเกสรอาจทำ�ให้เกดิ ความระคาย
เคืองหรอื แพ้ได้

หางนกยงู ไทย Caesalpinia pulcherrima (L.) Swartz
วงศ์ Fabaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไมพ้ มุ่ สงู ไดถ้ งึ 5 ม. ทรงพุม่ กลม ใบประกอบสองชั้น
ใบย่อยขนาดเลก็ ออกหนาแนน่ แผน่ ใบมคี ราบขาว ชอ่ ดอก
แบบช่อกระจะ ดอกสีเหลือง สีแดง หรือสีส้ม กลีบดอก
5 กลีบ มีกลีบกลางด้านบนขนาดใหญ่และสีสด 1 กลีบ
เกสรเป็นเส้นกระจุกคล้ายหงอนของนกยูงจึงมีชื่อสามัญ
Peacock’s Crest มถี ่ินกำ�เนิดในทวีปอเมรกิ าเขตรอ้ น

รมิ ทางเดิน เกาะกลางถนน ทรงพมุ่ ไม่
แผ่ขยายมากนกั เป็นไมป้ ระดับทนแลง้

• ตลาดต้นไม้

ตน้ ไมล้ ดฝุ่น PM2.5 22

แปรงลา้ งขวด Callistemon viminalis (Sol. ex
Gaertn.) G.Don

วงศ์ Myrtaceae

กม..ิ-พย.. กก..-พย..

ไมต้ ้น ส่วนมากสูงประมาณ 10 ม. เปลือกแตกเปน็ ร่องลกึ
ก่ิงย้อยลง ใบขนาดเลก็ รูปขอบขนานหรอื รูปใบหอก เรยี ง
เวยี นหนาแนน่ แผน่ ใบดา้ นลา่ งมคี ราบไข ขนสนั้ นมุ่ และ ตอ่ ม
หนาแนน่ ชอ่ ดอกออกใกลป้ ลายกง่ิ แบบชอ่ เชงิ ลด มเี กสรเปน็ พู่
หนาแน่นสีแดงคลา้ ยแปรงล้างขวด จงึ มี ชอื่ สามญั วา่ Bottle

brush tree มถี น่ิ กำ�เนดิ ในออสเตรเลยี เป็นไมป้ ระดบั ทว่ั ไป

สองขา้ งถนน สวนสาธารณะ หรอื รมิ ทางเดนิ
ทรงพมุ่ แคบ ทนแลง้ ปรบั ตวั ในเขตทม่ี มี ลพษิ สงู ไดด้ ี

• ตลาดต้นไม้

รัก Calotropis gigantea (L.) Dryand.
วงศ์ Apocynaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไม้พุ่ม สว่ นต่าง ๆ มีขนเหนียว โดยเฉพาะแผน่ ใบดา้ นลา่ ง
ใบเรียงตรงกันข้าม แผ่นใบหนา ช่อดอกออกตามซอกใบ
หรือปลายก่ิง ดอกสีขาวหรือม่วง กลางดอกมีรยางค์
5 อัน คล้ายมงกุฎ จึงมีชื่อสามัญ Crown flower หรือ
Milkweed เน่ืองจากทุกส่วนมีน�้ำยางสีขาว และเป็นวัชพืช
มีถ่นิ กำ�เนิดในทวปี แอฟรกิ า และอนิ เดีย

• ตลาดต้นไม้ ริมถนนหรอื ริมทางเดินที่เป็นที่โลง่ ทนต่อ
สภาพแวดลอ้ มไดด้ ี ข้อควรระวงั สว่ นตา่ ง ๆ มีพิษ
โดยเฉพาะน�้ำยาง

23 ต้นไมล้ ดฝุ่น PM2.5

เฉยี งพรา้ นางแอ Carallia brachiata (Lour.) Merr.
วงศ์ Rhizophoraceae

กธ..-พค.. เกม.-.พย..

ไม้ต้นไม่ผลัดใบ สูงได้ถึง 40 ม. ทรงพุ่มกลมแน่น
ปลายกง่ิ มหี ใู บแหลม ใบเรยี งตรงขา้ ม แผน่ ใบหนา ผวิ เกลยี้ ง
มนั เงา ดา้ นลา่ งมตี อ่ มสดี ำ�กระจาย ชอ่ ดอกแบบชอ่ กระจกุ
ส้ัน ๆ ดอกขนาดเล็กสีขาวอมเหลือง มีถ่นิ กำ�เนิดในเอเชีย
เขตรอ้ น และออสเตรเลีย

ริมถนนหรือริมทางเดินที่เป็นท่ีโล่ง ระบบรากลึก
ไม่แผ่กว้าง ปลกู ใกล้อาคารและสิ่งก่อสร้างได้ การเตบิ โต
ในระยะแรกตอ้ งการรม่ และความชมุ่ ชนื้ ตน้ ใหญท่ นตอ่ สภาพ
มลพิษ และทนน�้ำทว่ ม เมล็ดอายุสัน้ กลา้ ไมโ้ ตช้า สามารถ
ยา้ ยปลูกไดเ้ ม่ือมอี ายุมากกว่า 2 ปี ขยายพนั ธุ์จำ�นวนมาก
ดว้ ยการปกั ชำ�แบบควบแน่น และชบุ ดว้ ยฮอร์โมน

• ศนู ย์เพาะชำ�กล้าไม้

องุน่ ทะเล Coccoloba uvifera (L.) L.
วงศ์ Polygonaceae

กธ..-พค.. มธ..-คค..

ไมพ้ ุม่ ขนาดใหญ่ แตอ่ าจสูงได้ถงึ 15 ม. แตกก่งิ แผ่กว้าง
ใบกลม ขนาดใหญ่ แผ่นใบหนา ด้านล่างมีคราบขาวและ
ตอ่ มละเอยี ด มถี นิ่ กำ�เนดิ ในอเมรกิ าใต้ มกั พบตามชายทะเล
ผลกลมตดิ เปน็ ช่อแนน่ คลา้ ยพวงองุ่น จึงมชี อ่ื สามัญว่า
Sea grape ผลกินได้

• ตลาดต้นไม้ มุมอาคารท่ีมีช่องว่าง ริมถนนหรือสวน
สาธารณะ ควรมกี ารตดั แตง่ กง่ิ ทแ่ี ผร่ ะเกะระกะอยู่
เสมอในช่วง 5 ปีแรก หรือปลูกเป็นไม้กระถาง
ทนแล้ง ทนดินเค็ม เน้ือไม้แข็ง โตค่อนข้างช้า และ
ข้ึนในสภาพดินเลวไดด้ ี

ตน้ ไม้ลดฝ่นุ PM2.5 24

สะตอื Crudia chrysantha (Pierre) K.Schum.
วงศ์ Fabaceae

มม.ี.-คค.. เกม.-.คย..

ไม้ต้นไม่ผลัดใบ สูงได้ถึง 25 ม. ทรงพุ่มแผ่กว้าง กลม
หนาแน่น ใบประกอบ แผ่นใบมีขนประปรายถึงเกล้ียง
สีเขียวเข้ม ช่อดอกคล้ายหางกระรอกสีขาวอมเขียว มี
ถนิ่ กำ�เนิดในภูมภิ าคอินโดจนี และไทย ขึ้นตามท่รี าบริมน้ำ�
หรอื ท้องนาในเขตท่ีราบลุ่ม เป็นไม้ปา่ ดง่ั เดมิ ท่ีเคยพบมาก
ของกรุงเทพฯ และปริมณฑล

แตกกงิ่ แผก่ วา้ ง มใี บดกใหร้ ม่ เงาไดม้ ากกวา่
ประดบู่ า้ น แตโ่ ตคอ่ นขา้ งชา้ กวา่ ทนนำ้� ทว่ มขงั ไดด้ ี
ควรปลูกในพืน้ ทีก่ ว้างไม่นอ้ ยกวา่ 3 ม.

• ศูนย์เพาะชำ�กล้าไม้

สัง่ ทำ� Diospyros buxifolia (Blume) Hiern
วงศ์ Ebenaceae

กม..-พค.. พก..-คค..

ไมต้ น้ ไมผ่ ลัดใบ สูงไมเ่ กนิ 20 ม. เปลอื กสีเทาดำ� กงิ่ แตก
ตง้ั ฉากกบั ลำ�ตน้ เปน็ ชนั้ ๆ ทรงพมุ่ รปู กรวยแหลม สว่ นตา่ ง ๆ
มีขนส้ันนุ่ม ใบขนาดเล็กเรียงสลับระนาบเดียว สีเขียวเข้ม
มถี นิ่ กำ�เนดิ ในเอเชยี เขตรอ้ น ในไทยพบมากทางภาคตะวนั ออก
และภาคใต้

• ตลาดต้นไม้ สองข้างถนน ริมทางเดิน มุมอาคารและ
• ศนู ยเ์ พาะชำ�กล้าไม้ สวนสาธารณะ เพื่อรักษาทรงพุ่มให้สวยงาม ได้
สมมาตร ควรปลูกในพ้ืนท่ีกว้างอย่างน้อย 3 ม.
และได้รบั แสงรำ�ไร-โดยตรงอย่างนอ้ ยวนั ละ 4 ชม.
ใบและผลมีขนาดเลก็ เก็บกวาดได้งา่ ย ไมอ่ ดุ ตันท่อ
ระบายน�้ำ โตค่อนขา้ งชา้

25 ตน้ ไมล้ ดฝุน่ PM2.5

แคนา Dolichandrone serrulata (Wall. ex DC.) Seem.
วงศ์ Bignoniaceae

เมม.-.คย.. มธ..ี คค..

ไมต้ น้ กง่ึ ผลดั ใบ สงู 10–20 ม. ทรงพมุ่ แคบรปู ทรงกระบอก
ใบประกอบแบบขนนก ออกหนาแน่น แผ่นใบด้านล่าง
มีต่อมกระจาย ดอกสีขาวรูปแตรมีหลอดยาวสีเขียว
ถิน่ กำ�เนดิ ในพมา่ และภูมภิ าคอินโดจีน

• ตลาดต้นไม้ รมิ ทางเดิน มมุ อาคาร เนื่องจากทรงพุ่ม
ไม่แผ่กว้าง นิยมนำ�ไม้ขุดล้อมขนาดใหญ่มาปลูก
ตามรมิ ทางเดนิ ซง่ึ ขดุ หาไดง้ า่ ยตามทอ้ งไรท่ อ้ งนา
การปลกู จากไมข้ ดุ ลอ้ มอาจไมแ่ ขง็ แรง ตอ้ งมไี มป้ กั
ค�้ำยนั

ชาฮกเกี้ยน Ehretia microphylla Lam.
วงศ์ Boraginaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไมพ้ มุ่ แตกกิง่ หนาแน่น กิง่ ออ่ นมขี น ใบขนาดเลก็ รปู ไขก่ ลบั
หรือรูปใบพาย แผ่นใบทั้งสองด้านมีขนสากคาย โคนขน
มีจุดสดี ำ� ดอกขนาดเล็กสขี าวหรืออมชมพู มีถนิ่ กำ�เนิด
ในจนี ตอนใต้ จงึ มชี ื่อสามญั วา่ Fukien tea และยังพบท่ี
ไห่หนาน ไต้หวัน อินโดนีเซีย ญ่ีปุ่น (เกาะรีวกีว) และ
ออสเตรเลีย เดิมช่ือวิทยาศาสตร์ Carmona retusa
(Vahl) Masam.

• ตลาดตน้ ไม้ ริมทางเดิน ริมรั้ว หรือใช้เป็นไม้ในสวน
ประดิษฐ์ พุ่มหนา ตัดแต่งเป็นรูปทรงต่าง ๆ ได้
ควรปลูกให้ได้รับแสงร�ำไร-โดยตรงอย่างน้อย
วันละ 4 ชม. ขนทีส่ ากคายอาจทำ�ใหค้ ันได้

ตน้ ไมล้ ดฝ่นุ PM2.5 26

ทองหลางลาย Erythrina variegata L.
วงศ์ Fabaceae

กธ..-พค.. กม..ี-พค..

ไมต้ น้ ผลดั ใบ สงู ไดถ้ งึ 20 ม. ทรงพมุ่ โปรง่ ตน้ อายนุ อ้ ย
เปลอื กมหี นาม ปลายกิ่งมหี นาม ใบประกอบมสี ามใบยอ่ ย

แผ่นใบเกลี้ยง มีลายด่างสีครีมตามแนวเส้นใบ แผ่นใบ
ดา้ นบนมคี ราบไข ช่อดอกสีแดงสด ออกหลงั จากผลดั ใบ

มถี ่ินกำ�เนิดในทวีปแอฟริกาดา้ นตะวนั ออก เอเชยี เขตร้อน
ออสเตรเลยี และหมเู่ กาะแปซฟิ กิ เปน็ พชื ทนเคม็ ชว่ ยบำ�รงุ ดนิ

• ตลาดต้นไม้ ระบบรากคอ่ นขา้ งตน้ื กงิ่ ไมแ่ ขง็ แรงและมหี นาม
ควรปลกู ชดิ กนั เปน็ กลมุ่ เพอื่ เพมื่ ความโดดเดน่ เปน็ แถว
ตามแนวรวั้ หรอื ผนงั อาคาร ไมค่ วรปลกู ตามทางเดนิ
หรือเกาะกลางถนน โตเร็ว ทนแลง้ และมลพิษไดด้ ี แต่
ไม่ทนนำ�้ ทว่ ม

ลน้ิ กระบือ Excoecaria cochinchinensis Lour.
วงศ์ Euphorbiaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไม้พุ่ม ตามส่วนต่าง ๆ มีน�้ำยางสีขาว ก่ิงมีช่องอากาศ
หนาแน่น ใบเรียงตรงข้ามหรือเรียงสลับระนาบเดียว
แผน่ ใบยน่ เลก็ นอ้ ย ดา้ นลา่ งสแี ดงอมมว่ ง ขอบใบจกั ฟนั เลอื่ ย
ชอ่ ดอกสั้นสเี ขยี วอมเหลอื ง ผลจกั เป็น 3 พู มีถ่นิ กำ�เนิดใน
เวียดนาม ปลกู เป็นไม้ ประดับท่ัวไปในเขตร้อน มีสายพันธ์ุ

ดา่ ง เรียกว่า ‘Firestorm’

• ตลาดตน้ ไม้ ปลกู เป็นแนวริมทางเดนิ หรอื ปลูกเป็นไมพ้ ุ่ม
เตย้ี ใตแ้ นวพมุ่ ไมใ้ หญห่ รอื ใตต้ น้ ไมใ้ หญ่ นำ้� ยางเปน็ พษิ
ต่อผิวหนงั ออ่ นหรอื เนอื้ เย่ือ

27 ตน้ ไม้ลดฝ่นุ PM2.5

โกงกางเขา Fagraea ceilanica Thunb.
วงศ์ Gentianaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไม้พุ่มหรือไม้ต้น หรืออิงอาศัย อาจสูงได้ถึง 10 ม.
ใบเรียงตรงข้าม แผ่นใบใหญ่ เนื้อหนา ผิวเรียบเกลี้ยง
เปน็ มนั เงา มีคราบไข ช่อดอกออกท่ีปลายกิ่ง ดอกรูป
แตรสขี าว-สคี รมี มกี ลนิ่ หอม จงึ มชี อ่ื สามญั วา่ Perfume
flower tree มีถ่ินกำ�เนิดในเอเชียเขตร้อน นิยมปลกู เปน็
ไม้ประดบั

• ตลาดต้นไม้ ช่ือทางการค้านิยมเรียก “แก้วมุกดา”
ปลูกใต้อาคาร ทางด่วน หรือรถไฟฟ้า เป็นไม้
ทนรม่ ขนึ้ ได้ในทแ่ี สงรำ�ไรแตเ่ ติบโตไดด้ กี ลางแจง้
และดินรว่ ยซุย

ไทรยอ้ ยใบแหลม Ficus benjamina L.
วงศ์ Moraceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไทรขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ มีน้�ำยางสีขาว มีราก
อากาศ ทรงพุ่มหนาแน่นและแผ่กว้าง ปลายก่ิงห้อยลง
จงึ มชี อื่ สามญั weeping fig แผน่ ใบเรยี บเกลย้ี ง เปน็ มนั เงา
คอ่ นขา้ งหนา ชนั้ ควิ ตเิ คลิ ขรขุ ระ เสน้ แขนงใบถ่ี ปลายใบ
เรียวแหลม มีถ่ินกำ�เนิดในเอเชียเขตร้อน ออสเตรเลีย
และหม่เู กาะแปซฟิ ิค

• ตลาดต้นไม้ ปล่อยให้ต้นใหญ่เป็นร่มเงาในที่โล่งสวน
สาธารณะ ไมค่ วรใหเ้ ปน็ ไมใ้ หญบ่ นทางเทา้ ทก่ี วา้ ง
นอ้ ยกวา่ 4 ม. ปลกู ไมก้ ระถางรมิ หนา้ ตา่ งในอาคาร
ปลกู เปน็ พมุ่ ตามแนวถนนเพอ่ื ใหร้ ม่ เงา บงั ลมหรอื
แสงไฟรถยนต์ ตัดแต่งทรงพุ่มได้ง่าย ทนแล้ง
และมลภาวะไดด้ ี

ตน้ ไมล้ ดฝ่นุ PM2.5 28

มะเดอ่ื ปลอ้ ง Ficus hispida L.
วงศ์ Moraceae

มม.ี.-คค.. เพม.-.คย..

ไมพ้ มุ่ หรอื ไมต้ น้ สงู ไดถ้ งึ 15 ม. มนี ำ�้ ยางสขี าว กงิ่ กลวง
มีข้อปล้อง ทรงพุ่มโปร่ง ใบเรียงตรงข้าม มีขนสากคาย
หนาแน่น เน้ือใบมีจุดโปรง่ แสง ออกช่อผลยาวตามลำ�ตน้
และกง่ิ หลกั มถี น่ิ กำ�เนดิ ในเอเชยี เขตรอ้ น มกั พบตามทโี่ ลง่
ท่ีรกร้าง โตเรว็

เนอ่ื งจากทรงพมุ่ โปรง่ ควรปลกู เปน็ กลมุ่ ใกลก้ นั
ตามขา้ งถนนทไ่ี มม่ ีผู้คนเดนิ ผ่าน ริมคลองหรือรมิ รั้ว
ควรปลูกแซมกับไม้ต้นชนิดอื่นเพื่อเพ่ิมก�ำแพงต้นไม้
ท่ีหนาแน่นหลายชั้น ทนแล้งและน้�ำท่วม ผลัดใบบ่อย
ติดผลตลอดทง้ั ปเี ปน็ อาหารของนกและกระรอก

• ศนู ยเ์ พาะชำ�กล้าไม้

ไทรย้อยใบยาว Ficus maclellandii King
วงศ์ Moraceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไทรขนาดเล็ก-ใหญ่ สูงได้ถึง 30 ม. มีน�้ำยางสีขาว
มีรากอากาศ แตกกิ่งหนาแน่นปลายกิ่งห้อยย้อย ใบค่อน

ข้างหนา ผิวเกลี้ยง สีเขียวเข้ม รูปขอบขนานเรียวยาว
คล้ายใบกล้วย จึงมีชื่อสามัญ Banana-leaf Ficus หรือ
Long Leafed Fig มีถนิ่ กำ�เนดิ ในอนิ เดยี ภมู ิภาคอนิ โดจนี
และคาบสมทุ รมลายู

• ตลาดตน้ ไม้ ปลกู เปน็ พมุ่ หรอื ไมต้ น้ คลา้ ยการปลกู ไทรยอ้ ย
ใบแหลม สำ�หรบั สายพนั ธ์ุ ‘Alii’ นยิ มทำ�เปน็ ไมก้ ระถาง
ในอาคาร เนอ่ื งจากมใี บเรยี วยาวและลลู่ ง ไมท่ งิ้ ใบงา่ ย

29 ต้นไม้ลดฝุ่น PM2.5

ไทรยอ้ ยใบทู่ Ficus microcarpa L.f.
วงศ์ Moraceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไทรขนาดเลก็ ถงึ ขนาดกลาง มนี ำ้� ยางสขี าว มรี ากอากาศ
แตกกง่ิ และพมุ่ ใบหนาแนน่ ปลายกงิ่ ยอ้ ยเลก็ น้อย แผน่ ใบ
หนาเรยี บเกลย้ี ง ปลายใบมน-หยกั เปน็ ตงิ่ สน้ั มถี น่ิ กำ�เนดิ
ในประเทศจีน จึงมีชื่อสามัญว่า Chinese Banyan และ
ยงั พบทวั่ ไปในอนิ เดยี และเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้ ออสเตรเลยี

และหมู่เกาะแปซฟิ ิก

• ตลาดตน้ ไม้ พนื้ ทโี่ ลง่ รมิ ถนน หรอื ทวี่ า่ งระหวา่ งอาคาร แตไ่ มค่ วร
ปลูกชิดอาคารเนื่องจากมรี ากอากาศทีแ่ ผก่ วา้ ง หรอื ปลกู เป็น
ไมก้ ระถางทำ�เปน็ ไมบ้ อนไซ สว่ น ไทรเกาหลี เปน็ สายพนั ธห์ุ นง่ึ
ของไทรย้อยใบทู่ ในชื่อ var. hillii ‘Flash’ มีถ่ินก�ำเนิดจาก
ออสเตรเลยี ไม่มีรากอากาศ ทรงพุม่ เรยี วแคบ นิยมปลูกเปน็
แนวเพือ่ บังอาคาร

สนอินเดีย Greillea robusta A.Cunn. ex R.Br.
วงศ์ Proteaceae

กม..-พค.. -

ไม้ต้น สูง 12–25 ม. แต่อาจสูงได้ถึง 40 ม. ทรงพุ่ม
โปร่ง รูปกรวยคล้ายต้นสน ใบจักเป็นแฉกลึกคล้าย
ใบเฟิร์น แผ่นใบหนา ด้านล่างมีขนเงาคล้ายเส้นไหม
หนาแน่น ดอกสีส้ม มีถน่ิ กำ�เนิดในออสเตรเลยี นิยมปลูก
ตามสวนสาธารณะ สองข้างถนนในออสเตรเลีย และ
แอฟริกา

• ตลาดตน้ ไม้ สองข้างถนน ริมทางเดิน มุมอาคาร
เพ่อื จดั ภูมทิ ศั น์ ปลูกเป็นกลมุ่ หรอื มีต้นไมอ้ ืน่ แทรก
เพ่อื ป้องกนั ความรอ้ นหรอื ลมทแ่ี รงเกินไป ทนแล้ง
ใ บ อ า จ ท�ำ ใ ห ้ ผิ ว ห นั ง เ ป ็ น ผ่ื น ไ ด ้ ใ น ค น ท่ี แ พ ้
สาร tridecylresorcinol

ตน้ ไม้ลดฝ่นุ PM2.5 30

โพทะเล Hibiscus tiliaceum L.
วงศ ์ Malvaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไมพ้ ุ่มหรือไม้ต้น สงู ไดถ้ ึง 10 ม. ลำ�ตน้ คดเล็กนอ้ ย มีขน
รปู ดาวละเอยี ดตามสว่ นตา่ ง ๆ ใบรปู หวั ใบคลา้ ยใบโพ กา้ นใบ
มักมีสีแดง แผ่นใบด้านล่างมีเกล็ดรังแค ดอกออกเดี่ยวที่
ปลายกง่ิ สเี หลอื ง ใกลโ้ รยเปน็ สอี มชมพู ใจกลางดอกสแี ดง
อมน้�ำตาล ถ่ินก�ำเนิดในเอเชียเขตร้อน และออสเตรเลีย
มกั พบตามชายปา่ โกงกาง นยิ มปลกู เปน็ ไมป้ ระดบั มสี ายพนั ธ์ุ
ใบดา่ งด้วย

ทโี่ ลง่ มมุ อาคาร สองขา้ งทางเดนิ ทก่ี วา้ งไมน่ อ้ ย
กว่า 3 ม. ทนดินเค็ม และทนน้�ำท่วมได้ดี โตเร็ว ก่ิงไม่
ค่อยแข็งแรงแต่ตดั แตง่ ง่าย

• ตลาดตน้ ไม้

เข็ม Ixora spp.
วงศ์ Rubiaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไม้พุ่ม ใบเรียงตรงข้าม แตกกิ่งและมีพุ่มใบหนาแน่น
ใบมีหลายขนาด แผ่นใบด้านล่างมีคราบละเอียด ช่อดอก
คลา้ ยรม่ ออกตามปลายกง่ิ ดอกเปน็ หลอดยาวปลายกลบี
แยก 4-5 กลบี มหี ลายสี บางชนดิ มกี ลนิ่ หอม ในไทยมกี วา่
10 ชนิด ที่นิยมปลูกเป็นไม้ประดับ เช่น เข็มบ้าน (Ixora
coccinea) เขม็ แดงใหญ่ (I. casei) เขม็ ขาว (I. finlaysoniana)
และเขม็ ญ่ีปนุ่ (I. chinensis) เปน็ ตน้

• ตลาดตน้ ไม้ ริมทางเดิน แนวร้ัว ปลูกเป็นกลุ่มกลางแจ้ง
รอบโคนไมต้ ้นหรอื แทรกระหว่างไมพ้ ่มุ เพอ่ื เพมิ่ สีสนั ตัด
แต่งทรงพุ่มได้ง่าย ปลูกกลางแจ้งจะออกดอกง่ายและ
ตลอดท้งั ปี

31 ตน้ ไมล้ ดฝุ่น PM2.5

อนิ ทรชติ Lagerstroemia loudonii Teijsm. & Binn.
วงศ์ Lythraceae

เกม.-.พย.. กก..-พย..

ไมต้ น้ ผลัดใบ สูงไดถ้ งึ 25 ม. เปลอื กแตกเป็นรอ่ งตาม
ยาว ใบเรียงตรงขา้ ม ด้านล่างมขี นสน้ั นมุ่ หนาแน่น เป็น

เสน้ ใบชดั เจน ช่อดอกตง้ั ข้นึ ยาว 10-30 ซม. กลบี เล้ียง
และกลบี ดอก 6-8 กลบี ดอกบานกวา้ ง 3-4 ซม. สมี ว่ ง
ชมพู ถึงสีขาว ผลรูปไข่ยาว 2 ซม. มีกลีบเล้ียงติดทน
ดา้ นนอกมขี นสนั้ นมุ่ ถน่ิ กำ�เนดิ ในพมา่ และภมู ภิ าคอนิ โดจนี

• ตลาดต้นไม้ ชื่อทางการคา้ อกี ช่ือคือ “เสลา“ นิยมปลกู
• ศูนยเ์ พาะชำ�กล้าไม้ สองข้างถนน สวนสาธารณะ หรอื ริมทางเดิน ทรง
พุ่มไมแ่ ผก่ ว้างมากนกั ทนแลง้ แต่จะผลัดใบหมดต้น
ในช่วงปลายฤดูหนาวแลว้ ออกดอก โตเรว็

อินทนลิ น้ำ� Lagerstroemia speciosa (L.) Pers.
วงศ์ Lythraceae

มม.ี.ิ-คย.. ตธ..-คค..

ไม้ต้นผลัดใบ สูงได้ถึง 20 ม. ทรงพุ่มค่อนข้างกลม
เปลือกเรียบ ใบเรียงตรงข้าม แผ่นใบเกล้ียง ด้านบนเป็น

คลน่ื ดา้ นลา่ งเห็นเสน้ ใบย่อยไม่ชัด ชน้ั คิวติเคลิ เป็นคราบ
ขาว ชอ่ ดอกตง้ั ขนึ้ ยาว 30-40 ซม. กลบี เลยี้ งและกลบี ดอก

อยา่ งละ 6 กลีบ ดอกสีมว่ งอมชมพูบานกว้าง 4-6 ซม.
ถนิ่ กำ�เนดิ ในอนิ เดีย ศรีลงั กา และเอเชยี ตะวันออกเฉียงใต้

• ตลาดต้นไม้ สวนสาธารณะ สองข้างถนนหรือริมทาง
• ศนู ย์เพาะชำ�กล้าไม้ เดิน ควรตัดแต่งกิ่งอยู่เสมอ เปลือกต้นเป็นแผลได้
งา่ ย ต้นกล้าเจริญเตบิ โตชา้ ทนแลง้ ทนนำ้� ทว่ ม และ
ทนมลพิษในเขตเมืองไดด้ ี

ตน้ ไมล้ ดฝุ่น PM2.5 32

หงสฟ์ ู่ Loropetalum chinense (R.Br.) Oliv.
var. rubrum Yieh

วงศ์ Hamamelidaceae

มธ..-คค.. -

ไม้พุ่ม สูง 1-2 ม. กิ่งและแผ่นใบทั้งสองด้านมีขนกระจุก
รูปดาวสั้นนุ่ม โดยเฉพาะตามกิ่งและกิ่งอ่อนมีหนาแน่น
ใบขนาดเลก็ รปู ไข่ สีเขยี วอมแดง-สีน้ำ� ตาลอมมว่ ง แผน่ ใบ
ดา้ นล่างมเี กล็ดรงั แคละเอยี ดหนาแนน่ ช่อดอกออกสนั้ ๆ
ที่ปลายก่ิง ดอกสีชมพูเข้ม กลีบดอกเรียวแคบดูคล้ายพู่
มถี นิ่ กำ�เนดิ ในประเทศจนี จงึ มชี อื่ สามญั Chinese fringe flower

ริมทางเดิน แนวร้ัว หรือเกาะกลางถนนท่ี
มกี ารจราจรหนาแนน่ หรอื ปลกู แทรกระหวา่ งไมพ้ มุ่
สำ�หรับจัดภมู ิทัศน์ ใบและดอกสวยงาม ทนแล้ง

• ตลาดต้นไม้

แจง Maerua siamensis (Kurz) Pax
วงศ์ Capparaceae

มธ..ี-คค.. เกม.-.พย..

ไม้พุ่มหรือไม้ต้นไม่ผลัดใบ สูงได้ถึง 10 ม. เปลือกเรียบ
ทรงพมุ่ กลม กง่ิ หนาแนน่ ใบประกอบมี 3 ใบยอ่ ย สเี ขยี วเขม้
แผ่นใบบางและเกล้ียง ชั้นคิวติเคิลเป็นคราบขาว ดอกและ
ผลสีเขียวอ่อน ทนความแห้งแล้งได้ดี มีถิ่นกำ�เนิดในไทย
กมั พูชา และเวยี ดนาม

• ตลาดตน้ ไม้ ใบหนาแน่นสีเขียวเข้มขนาดเล็กช่วยดูดซับ
แสงและฝุ่นได้ดี ดูสบายตา ให้ร่มเงาได้ดี ใบและผล
มีขนาดเล็กย่อยสลายได้ดี เก็บกวาดง่าย ไม่อุดตัน
ท่อระบายน้�ำ เหมาะท่ีจะปลูกริมทางเดินเกาะกลาง
รมิ อาคาร บางต้นคดงอดูคล้ายบอนไซนยิ มมากใน
งานจดั สวน แตโ่ ตค่อนขา้ งชา้

33 ตน้ ไม้ลดฝุ่น PM2.5

กาสะลองคำ� Mayodendron igneum (Kurz) Kurz
วงศ์ Bignoniaceae

มส..-คค.. มส..-คค..

ไมต้ ้นไมผ่ ลัดใบ สงู 7–20 ม. เปลอื กหนาน่มุ แตกเปน็
ร่องตื้น ทรงพุ่มแคบ ค่อนข้างโปร่ง ใบประกอบแบบ

ขนนก 2 ชั้น แผน่ ใบเกลี้ยง ผิวมันเงา ช้นั คิวตเิ คิล ดา้ น
ล่างขรุขระ ช่อดอกแบบกระจุกออกตามก่ิงใหญ่ ดอก

สีแสด เป็นหลอดคล้ายแตร มีกล่ินหอมคล้ายดอกมะลิ
ตามช่ือสามัญ Jasmine tree ถิ่นก�ำเนิดที่จีนตอนใต้
ภมู ภิ าคอนิ โดจนี

• ตลาดตน้ ไม้ ปลกู เปน็ แนวสองขา้ งถนนหรอื รมิ ทางเดนิ
• ศนู ยเ์ พาะชำ�กล้าไม้ เพ่ือเพิ่มสีสันในช่วงการออกดอก ทนแล้ง แต่โต
ค่อนขา้ งชา้

ลำ�ดวน Melodorum fruticosum Lour.
วงศ์ Annonaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไม้พุ่มหรือไม้ต้นไม่ผลัดใบ สูงได้ถึง 15 ม. ทรงพุ่ม
ค่อนข้างกลม แตกกิ่งหนาแน่น ไม่แผ่กว้างนัก แผ่นใบ
เรียบ เกล้ียง ด้านบนสีเขียวเข้ม ด้านล่างมีคราบหรือ
นวลขาว กลีบดอก 6 กลีบเรียง 2 ช้ัน สีเหลืองครีม
บางครง้ั อมสแี ดง มกี ลนิ่ หอมเยน็ โดยเฉพาะชว่ งตอนเยน็
ถิ่นกำ�เนดิ ในภมู ิภาคอนิ โดจีน

• ตลาดตน้ ไม้ สวนสาธารณะ สองข้างถนน รมิ ทางเดิน
• ศูนยเ์ พาะชำ�กลา้ ไม้ หรือเกาะกลาง ตัดแต่งพุ่มได้ง่าย ระบบรากลึก
ควรปลูกสลบั กบั ไมต้ น้ ทท่ี รงพ่มุ โปรง่ ๆ

ตน้ ไม้ลดฝ่นุ PM2.5 34

ปบี Millingtonia hortensis L.f.
วงศ์ Bignoniaceae

กธ..-คย.. กพ..-พย..

ไมต้ ้นขนาดกลาง สูงได้ถึง 20 ม. ลำ�ตน้ ตรง เปลือกเปน็
คอร์ก ทรงพุ่มแคบ ใบประกอบ 2–3 ชั้น ห้อยลง แผ่นใบ
ด้านล่างมีต่อมละเอียดและขนตามเส้นแขนงใบ ดอกบาน
เต็มท่ชี ว่ งกลางคนื รว่ งโรยตอนเช้า มกี ลน่ิ หอม จึงมีชอ่ื
สามญั วา่ Tree jasmine หรอื Indian cork tree ตามลกั ษณะ
เปลือก มีถ่ินกำ�เนิดท่ีพม่าและภูมิภาคอินโดจีน ปลูกเป็น

ไมป้ ระดับทั่วไปในเขตรอ้ น

• ตลาดตน้ ไม้ มมุ อาคาร สองขา้ งถนน หรือรมิ ทางเดนิ
• ศนู ย์เพาะชำ�กลา้ ไม้ ทรงพุม่ ไม่เกะกะ ระบบรากลึก ไมแ่ ผก่ ว้าง โตเร็ว
ทนแล้งและทนมลพษิ

พิกุล Mimusops elengi L.
วงศ์ Sapotaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไมต้ น้ อาจสงู ไดถ้ งึ 30 ม. ทรงพมุ่ กลมหนาแนน่ ก้านใบ
เป็นร่องด้านบน ยอดอ่อนมีขนสีสนิมและน�้ำยางสีขาว
แผ่นใบเกล้ียง ด้านล่างมีขนประปรายตามเส้นกลางใบ
เสน้ แขนงใบถ่ี กลบี ดอกจำ�นวนมากสขี าวคลำ�้ มกี ลน่ิ หอม
ผลเป็นอาหารของกระรอก นก และคา้ งคาว มถี น่ิ กำ�เนดิ
ในเอเชียเขตรอ้ น แปซิฟิก และออสเตรเลยี

• ตลาดตน้ ไม้ รมิ ทางเดนิ สองขา้ งถนน หรอื เกาะกลาง
• ศนู ยเ์ พาะชำ�กล้าไม้ ถนน ใต้ทางด่วน หรือรถไฟฟ้า ระบบรากลึก
ไม่แผ่กว้างทำ�ลายทางเท้า ทนแล้ง ทนน้�ำท่วม
ทนดินเค็ม ทนร่ม และทนมลพิษ เหมาะสำ�หรับ
ให้ร่มเงา บังลม หรอื แสง

35 ต้นไม้ลดฝุ่น PM2.5

อโศกเซนคาเบรยี ล Monoon longifolium (Sonn.)
B.Xue & R.M.K.Saunders

วงศ์ Annonaceae

มมี..-คค.. กม.ิ.-พย..

ไม้ต้น สงู ไดถ้ ึง 15 ม. แตกกง่ิ ตำ่� ลลู่ ง ทรงพุม่ รปู กรวย
เรยี วแคบ ใบเรยี วยาวหอ้ ยลง ออกหนาแนน่ แผน่ ใบเกลยี้ ง
ดา้ นลา่ งมคี ราบละเอยี ด มถี นิ่ กำ�เนดิ ในอนิ เดยี และศรลี งั กา

ปลูกเป็นแนวร้ัว ริมอาคาร หรือริมทางเดิน
เกาะกลางถนน ใต้ทางด่วนหรือแนวรถไฟฟ้า ในที่
แคบ ๆ สามารถปลูกชิดกัน ระบบรากลึกแข็งแรง
ไม่ชอนไชอาคารและทางเดินรุนแรง ลำ�ต้นแข็งแรง
กง่ิ และเนอื้ ไมเ้ หนยี ว กำ�บังลมและแสงไดด้ ี ทนแลง้ และ
น�ำ้ ท่วมไดด้ ี ตดั ให้เปน็ พมุ่ เต้ียได้

• ตลาดต้นไม้

หม่อน Morus alba L.
วงศ์ Moraceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไมพ้ มุ่ หรอื ไมต้ น้ ขนาดเลก็ แตกกง่ิ ตำ่� ทรงพมุ่ หนาแนน่
ไม่แผ่กว้าง แผ่นใบค่อนข้างใหญ่ มีขนสากทั้งสองด้าน
เปน็ ต้นไม้สารพดั ประโยชน์ มีถ่ินกำ�เนิดในประเทศแถบ
เทือกเขาหิมาลัย จีน และญี่ปุ่น เป็นไม้เศรษฐกิจเพื่อ
เลีย้ งไหมและไมผ้ ล

ปลูกเป็นกลุ่มชิดกันให้เป็นแนวร้ัวหนาแน่น
หรือแทรกระหว่างไม้พุ่มริมทางเดินหรือโน้มดัดก่ิงทำ�
เปน็ ซมุ้ โคง้ ตามตอ้ งการ ปลกู บนเกาะกลางถนน ระบบ
รากลกึ ตัดแตง่ ทรงพุ่มไดง้ า่ ย โตเร็ว ทนแล้ง

• ตลาดต้นไม้
• ศนู ย์เพาะชำ�กลา้ ไม้

ตน้ ไม้ลดฝ่นุ PM2.5 36

ตะขบฝรง่ั Muntingia calabura L.
วงศ์ Muntingiaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไมต้ น้ ขนาดเลก็ สงู ไดถ้ งึ 10 ม. แตกพมุ่ กวา้ งคลา้ ยรม่
แผน่ ใบดา้ นลา่ งมขี นสน้ั นมุ่ หนาแนน่ และเมอื กเหนยี ว ขอบใบ
จกั ฟนั เลอ่ื ย โคนใบเบย้ี ว เนอ้ื ผลฉำ�่ นำ้� มเี มลด็ เลก็ จำ�นวนมาก
สกุ รสหวานทานได้ เปน็ อาหารนกและ กระรอก ถนิ่ กำ�เนดิ
ในทวปี อเมริกาเขตรอ้ นรวมถงึ จาไมกา้ จงึ มชี ่ือสามัญว่า
Jamaica cherry พบปลกู หรอื ขนึ้ เปน็ วชั พชื ทว่ั ไปในเอเชยี เขตรอ้ น

• ตลาดต้นไม้ พ้นื ทโ่ี ล่ง เนอ่ื งจากทรงพุม่ แผ่กวา้ ง โตเรว็
• ศนู ยเ์ พาะชำ�กลา้ ไม้ แตอ่ ายขุ ยั ปกตไิ มเ่ กนิ 20 ปี จะลม้ เอง ทนแลง้ ขนึ้ ใน
ดนิ เกอื บทกุ ชนดิ หรอื พนื้ ทท่ี ม่ี มี ลพษิ สงู เชน่ กองขยะ
เก่า แต่ไม่เหมาะปลูกตามทางเท้า หรือพื้นที่กว้าง
นอ้ ยกว่า 5 ม.

แกว้ Murraya paniculata (L.) Jack
วงศ์ Rutaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไม้พุ่ม สูงถึง 5 ม. แตกกิ่งหนาแน่น ใบประกอบแบบ
ขนนก แผน่ ใบเกลยี้ ง มตี อ่ มนำ�้ มนั เปน็ จดุ โปรง่ แสงและมกี ลนิ่
คล้ายส้ม ดอกสีขาวมีกล่ินหอมแรงช่วงพลบค�่ำถึงเช้า
จงึ มชี อื่ สามญั วา่ Orange jasmine ผลสกุ สแี ดง มถี นิ่ กำ�เนดิ
ในเอเชียเขตร้อน

• ตลาดต้นไม้ พื้นที่โล่ง มีแสงร�ำไร หรือค่อนข้างร่ม
ปลูกในกระถาง หรือปลูกเป็นกลุ่ม เป็นแนวร้ัว
ตัดแต่งทรงพุ่มเป็นรูปทรงต่าง ๆ ได้ง่าย ทนแล้ง
และทนมลพิษ

37 ตน้ ไมล้ ดฝุน่ PM2.5

ยโ่ี ถ Nerium oleander L.
วงศ์ Apocynaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไมพ้ มุ่ ทรงพมุ่ กลม แตกกง่ิ ตำ่� มนี ำ้� ยางสขี าว ใบเรยี ว
แคบ เรยี งรอบขอ้ ออกหนาแนน่ แผน่ ใบหนา ผวิ ใบเรยี บ
เกลยี้ ง ดา้ นลา่ งมขี ยุ สขี าวละเอยี ดชอ่ ดอกแบบชอ่ กระจกุ
ออกตามปลายก่งิ สีชมพหู รอื ขาว มีกลนิ่ หอมอ่อน จงึ
มชี ื่อสามญั วา่ Sweet oleander มีถ่นิ กำ�เนดิ ทางยุโรป
ตอนใต้ทโ่ี ปรตเุ กสถงึ โมรอ็ กโก และแอฟรกิ าตอนบน

• ตลาดต้นไม้ ริมถนน ทางเดิน เกาะกลาง มุมอาคาร
พื้นที่โล่ง เจริญเติบโตได้ในแทบทุกสภาพ ทนแล้ง
ข้อควรระวัง ยางมีพิษ ห้ามถูกผิวหนังอ่อนหรือ
แผล การกนิ หรอื สูดดมจากการเผายางทำ�ให้ปวด
แสบปวดร้อน

กรรณิการ์ Nyctanthes arbor-tristis L.
วงศ์ Oleaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไม้พมุ่ หรือไม้ตน้ ขนาดเล็ก สูงได้ถงึ 8 ม. ทรงพุ่มทึบ
แผ่กว้าง ก่ิงและแผน่ ใบทงั้ สองด้านมขี นสาก ดอกสขี าว
คลา้ ยดอกมะลิ แตใ่ จกลางดอกสสี ม้ แดง มกี ลน่ิ หอมแรง
ช่วงกลางคืนและหอมอ่อน ๆ ช่วงกลางวัน จึงมีชื่อ
สามญั วา่ Night jasmine มถี น่ิ กำ�เนดิ ในอนิ เดยี และเนปาล
ปลกู เปน็ ไมป้ ระดบั ทวั่ ไปในเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้

พ้ืนท่ีโล่ง ทางเดิน เกาะกลางถนน หรือ
มุมอาคาร ในพน้ื ทก่ี ว้างไมน่ อ้ ยกวา่ 3 ม. ตดั แต่ง
ก่งิ จัดทรงพ่มุ ง่าย เพราะแตกกง่ิ ได้ดี ทนแลง้ ได้ดี

• ตลาดต้นไม้

ตน้ ไม้ลดฝ่นุ PM2.5 38

หอมหมน่ื ล้ี Osmanthus fragrans Lour.
วงศ์ Oleaceae

มธ..-คค.. ธ.ค.

ไมพ้ มุ่ หรอื ไมต้ น้ ขนาดเลก็ สงู ไดถ้ งึ 12 ม. กงิ่ มชี อ่ งอากาศ
ใบดคู ลา้ ยตน้ ชา เรยี งตรงขา้ ม คอ่ นขา้ งหนา แผน่ ใบเรยี บ
เกล้ียง แต่ช้ันคิวติเคิลขรุขระทั้งสองด้าน ช่อดอกแบบ
ชอ่ กระจกุ สนั้ ออกตามซอกใบ ดอกสขี าว เหลอื ง หรอื สสี ม้
มีกลิ่นหอมแรง จึงมีชื่อสามัญ Fragrant tea olive มี
ถนิ่ กำ�เนดิ แถบเอเชยี เขตรอ้ น ในไทยพบตามปา่ ดบิ เขา นยิ ม
ปลกู เปน็ ไมป้ ระดบั สายพนั ธท์ุ ด่ี อกสเี หลอื งชอื่ พนั ธ์ุ “Conger

Yellow” และดอกสีสม้ ชื่อพันธุ์ forma aurantiacus

• ตลาดต้นไม้ ไม้กระถางริมหน้าต่าง แนวก�ำแพง ทางเท้า
มุมอาคาร ใต้ทางด่วนหรือรถไฟฟ้า ทรงพุ่มไม่แผ่ขยาย
มากนัก ออกดอกตลอดปี ทนแลง้ ดแู ลง่าย

เขม็ พญาอนิ ทร์ Pseuderanthemum graciliflorum
(Nees) Ridl.

วงศ์ Acanthaceae

มธ..-คค.. มธ..-คค..

ไมพ้ มุ่ สูงไดถ้ ึง 2 ม. แตกก่ิงกา้ นมาก ใบเรยี งตรงข้าม
สเี ขยี วสดเปน็ มนั แผน่ ใบดา้ นบนเปน็ คลนื่ ผวิ เกลยี้ งมนั เงา
ด้านล่างมีขนประปราย-เกลี้ยง ช่อดอกออกที่ปลายก่ิง

ดอกเปน็ หลอดยาวสีม่วงคล้ายดอกเข็ม จงึ มีชอ่ื สามัญวา่
Violet Ixora มถี ิ่นกำ�เนดิ ในเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต ้

ปลูกประดับสวนริมน�้ำตกและล�ำธารหรือใต้
รม่ เงาไมต้ น้ ตดั แตง่ ทรงพมุ่ ไดง้ า่ ย หากปลกู กลางแจง้
ใบจะมีสีเขียวอมเหลอื ง และจะต้องหมนั่ รดน้�ำ

• ตลาดต้นไม้

39 ตน้ ไม้ลดฝนุ่ PM2.5

สามพนั ตา Sampantaea amentiflora (Airy Shaw)
Airy Shaw

วงศ์ Euphorbiaceae

มธ.ี.-คค.. มธ..-คค..
ไม้พุ่มรูปทรงกระบอกแคบ สูงได้ถึง 5 ม. แตกกิ่งต�่ำ
เปน็ พมุ่ หนาแนน่ ใบเรียงเวยี นตั้งข้นึ แผน่ ใบดา้ นบนเป็น

คลน่ื เลก็ นอ้ ย เกลย้ี ง ดา้ นลา่ งมขี นประปรายตามเสน้ ใบ
และมคี ราบขาว ตามซอกเสน้ แขนงใบมีตุ่มใบเป็นรูมขี น
ด้านใน ใบอ่อนสีน�้ำตาลแดง ช่อดอกแยกเพศ ห้อยลง
ชอ่ ดอกเพศผูค้ ล้ายหางกระรอก ผลมี 3 พู มถี ่นิ กำ�เนิดใน
ไทยและกัมพชู า

• ตลาดต้นไม้ ไม้ใบปลูกลงกระถาง หรือปลูกลงดินเป็น กลมุ่
(พบน้อย) รมิ ทางเดนิ รมิ อาคาร ลานจอดรถ เกาะกลางถนน หรือ
ล้อมเสาตอม่อ สำ�หรับบังสายตา บังลม ทนแลง้ ทนรม่
หรอื ปลกู กลางแจง้ กไ็ ด้

โสกนำ้ � Saraca indica L.
วงศ์ Fabaceae

มธ.ิ.-คย.. เมม.ิ-.ยย..

ไม้ต้นไม่ผลัดใบ สูงได้ถึง 15 ม. ทรงพุ่มกลม แตกก่ิง
หนาแน่น ใบประกอบแบบขนนก ผิวเรียบเกลี้ยง แผ่นใบ
ดา้ นลา่ งมคี ราบขาว ชอ่ ดอกกระจกุ กลม กวา้ ง 6-10 ซม.
กลบี ดอก 4 กลีบ สเี หลอื งส้ม-อมแดง เกสรเพศผมู้ ี 6-
8 อนั มกี ลนิ่ หอม มถี น่ิ กำ�เนดิ ในเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้
ขึ้นตามริมลำ�ธาร คล้ายกับโสกเขา Saraca declinata
(Jack) Miq. (เกสรเพศผู้มี 3–5 อัน) คำ�ระบุชื่อ “indica”

หมายถงึ อนิ เดยี เนอ่ื งจากเคยเขา้ ใจผดิ วา่ พบทอ่ี นิ เดยี

• ตลาดตน้ ไม้ ให้ร่มเงาและความชุ่มชื้นดีมาก ในสวนสาธารณะ
• ศนู ย์เพาะชำ�กล้าไม้ รมิ คู สระนำ้� นำ้� ตก ยดึ ตลงิ่ ดี เนอื่ งจากระบบรากหนาแนน่
ทนนำ�้ ทว่ ม แตไ่ มค่ วรปลกู ใกลถ้ นน เพราะฝกั คอ่ นขา้ งใหญ่
ตน้ ไมล้ ดฝ่นุ PM2.5 และแข็ง แตกกระเด็นได้ไกล

40

โสกเหลอื ง Saraca thaipingensis Cantley ex Prain
วงศ์ Fabaceae

เกม.-.พย.. เสม.-.คย..

ไมต้ น้ ไมผ่ ลดั ใบ สงู 10–25 ม. ทรงพมุ่ รปู รม่ ปลายกงิ่
โนม้ ลงไมแ่ ผก่ วา้ งนกั ใบประกอบแบบขนนก ใบยอ่ ยคอ่ นขา้ ง
ใหญ่ แผน่ ใบเกลยี้ ง ดา้ นลา่ งมคี ราบขาว ใบออ่ นสขี าวหอ้ ยลง

ชอ่ ดอกขนาดใหญ่ ออกตามลำ�ตน้ และกงิ่ ใหญ่ รปู รม่ กวา้ ง
20-40 ซม. สเี หลอื ง-สสี ม้ มถี น่ิ กำ�เนดิ ทพี่ มา่ และไทยตอนใต้
คาบสมทุ รมลายู และชวา ขน้ึ ตามรมิ ลำ�ธาร

• ตลาดตน้ ไม้ ให้ร่มเงาได้ดี มดี อกสวยงามสะดดุ ตาแก่ผูเ้ ดินผา่ นใต้
• ศนู ย์เพาะชำ�กลา้ ไม้ เรือนยอด สามารถปลกู ออกดอกได้ทุกภาคแตต่ ้องมีช้นั ดนิ ลกึ
และมคี วามช้ืนในดนิ ตลอดปี ตามริมอาคาร รมิ น�ำ้ พ้นื ทก่ี ว้าง
ไม่นอ้ ยกว่า 4 ม. หากปลูกริมถนนควรห่างจากขอบถนนไม่
น้อยกวา่ 3 ม. เพราะฝกั มขี นาดใหญ่ ตดั แตง่ กงิ่ ได้ง่าย โตคอ่ น
ข้างเรว็ ทนน�ำ้ ท่วม

รวงผ้ึง Schoutenia glomerata subsp.
peregrina (Craib) Roekm.

วงศ์ Malvaceae

ตก..-คค.. ตก..-คค..

ไมต้ น้ ไมผ่ ลดั ใบ สงู ไดถ้ งึ 15 ม. แตกกงิ่ ตำ่� เปน็ พมุ่ รหี นาแนน่
แผ่นใบด้านบนสีเขียวเข้ม ด้านล่างมีเกล็ดสีเงินหนาแน่น
เสน้ แขนงใบออกจากโคนใบ 1 คู่ ดอกเปน็ ชอ่ กระจกุ ตามปลาย

กง่ิ ดอกรูปดาว 5 แฉก สเี หลอื ง มักบานพรอ้ มกนั จำ�นวน
มาก มีกล่ินหอมหวาน มีถ่ินก�ำเนิดในกัมพูชา ภาคเหนือ
ตอนลา่ งและภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ตอนบนของไทย ขนึ้ ตาม
ริมน้�ำในเขตทรี่ าบน�ำ้ ท่วมถึงและป่าบ่งุ ป่าทาม

• ตลาดตน้ ไม้ สวนสาธารณะ สองขา้ งถนนรมิ ทางเดนิ มมุ อาคาร
• ศนู ย์เพาะชำ�กลา้ ไม้ และที่อยู่อาศัย ที่มีพื้นท่ีจำ�กัด ระบบรากลึก การเจริญ
เตบิ โตค่อนขา้ งช้า

41 ต้นไม้ลดฝุ่น PM2.5