มิตร ในเรือนใจ

มิตรใน 50 เรือนใจ

หา้ ป ี ไมใ่ ชเ่ พราะอดอยากหวิ โหยนะ อาหารอตั คดั กจ็ รงิ อย ู่ แตว่ า่ ที่
อยู่ไม่รอดก็เพราะประสาทจะกิน  การอยู่คนเดียวในคุกมืดถึงห้าปี
มนั ยง่ิ กวา่ ตกนรกเสียอกี  ส่วนใหญ่ตายเพราะเปน็ บา้

ปาปิญองรวู้ า่ จะเกิดอะไรขึน้ กบั ตัวเอง ดงั นั้นสง่ิ แรกทเี่ ขาท�ำ
เม่ือเข้าไปในคุกมืด  คือเดินนับก้าว  หรือที่เราเรียกว่าเดินจงกรม
นั่นเอง  คุกเล็กนิดเดียว  เดินไม่กี่ก้าวก็ชนก�ำแพงแล้ว  แต่เขาก็
พยายามเดิน  เดินนับก้าวท้ังวัน  ท�ำไมถึงต้องท�ำอย่างน้ัน  ก็เพ่ือ
สะกดความคิดไม่ให้ปรุงแต่ง  เพราะว่าในสภาพเช่นน้ันสิ่งที่เป็น
อนั ตรายตอ่ ตวั เองมากทสี่ ุดกค็ ือ ความคดิ

ความคิดที่ฟุ้งซ่านปรุงแต่ง  หวนระลึกถึงอดีตที่เคยสุขสบาย
หรือไม่ก็กังวลกับความล�ำบากท่ีรออยู่ข้างหน้า  ฉันจะรอดไหมน ี่
ถ้าตายใครจะมาดูใจฉัน  จะปรุงแต่งไม่หยุด  แถมเฝ้านับวันให้ผ่าน
ไปเร็วๆ  ท�ำให้ยิ่งคิดก็ย่ิงทุกข์  ถ้าไม่มีอะไรให้จิตท�ำ  ความกลัว 
ความวิตก  ความกังวล  ความฟุ้งซ่านจะเข้ามาหลอกหลอนตลอด
๒๔ ชว่ั โมง ไมท่ นั ขา้ มปกี จ็ ะบา้ ตาย คนเราจะบา้ หรอื ไมก่ เ็ พราะใจ
เราน่ีแหละ  ใจเราจึงสามารถเป็นศัตรูท่ีน่ากลัวที่สุดของเราถ้าคุม
หรือฝกึ ไมไ่ ด้

พระไพศาล 51 วิสาโล

ปาปญิ องรดู้  ี เขาจงึ หางานใหจ้ ติ ทำ� ดว้ ยการเดนิ จงกรมนบั กา้ ว
ทั้งวัน  ตื่นข้ึนมาก็เดิน  เดินตลอดเวลาท่ีรู้สึกตัว  ปรากฏว่าพอครบ
หา้ ป ี พน้ โทษออกมาจากคกุ มดื  ตาแทบจะบอด เพราะวา่ ไมไ่ ดเ้ หน็
แสงอาทติ ยม์ านาน แตท่ ที่ ำ� ใหค้ นแปลกใจมากทส่ี ดุ กค็ อื  เขารอดมาได้ 
อย่างไร เพราะส่วนใหญต่ อ้ งเปน็ บ้าตายเสียกอ่ น

ปาปญิ องอาจเปน็ ตวั อยา่ งทสี่ ดุ โตง่ สกั หนอ่ ย เพราะคงมนี อ้ ย
คนที่จะตกอยู่ในสภาพเช่นนั้น  แต่ความจริงที่เราปฏิเสธไม่ได้ก ็
คือว่า  ในชีวิตของเราบ่อยครั้งเราต้องอยู่คนเดียว  ในยามท่ีเรา 
เศร้าโศกเสียใจ  ในยามที่เราพลัดพรากสูญเสียคนรัก  ในยามท่ีเรา
ประสบความล้มเหลว ในยามท่ีไมม่ ีใครมารว่ มฉลองชัยชนะกบั เรา
เพราะเราไม่มีชัยชนะอะไรจะให้ใครมาร่วมฉลองด้วย  วันดีคืนดีก็
อาจล้มป่วยนอนอยู่คนเดียว  หรือถึงไม่เจ็บป่วย  แต่พอถึงเวลาแก่
เฒ่าท�ำอะไรไม่ได้  ก็ต้องน่ังจับเจ่าอยู่คนเดียว  เคยเป็นคนท�ำงาน
มาตลอด  แต่พอไม่ได้ท�ำ  ก็เครียดอึดอัด  ระบายความเครียดใส ่
คนอ่ืน  จนลูกหลานไม่อยากอยู่ใกล้ๆ  เลยอยู่กับใครไม่ได้นอกจาก
ตัวเอง แต่ถา้ ในยามน้ีเรายงั อย่กู บั ตัวเองไมไ่ ด้ เราจะทำ� อย่างไร

มิตรใน 52 เรือนใจ

มีคนแก่หลายคนท่ีอยู่ท่ามกลางลูกหลาน  ก็อยู่ไม่ได้  เพราะ
อยากจะท�ำงาน  ท�ำงานมาตลอดชีวิต  แต่ครั้นจะกลับไปท�ำงาน 
กส็ รา้ งปญั หาให้กบั คนต่างๆ เพราะวา่ ความจ�ำหลงลืมบา้ ง คดิ เลข
ไม่ถูกบ้าง  อารมณ์บูดบ้าง  ที่จริงไม่ต้องรอให้แก่หรอก  จะมีหลาย
ช่วงในชีวิตของเราท่ีรู้สึกว้าเหว่  อ้างว้าง  หรือมีปัญหากลัดกลุ้มใจ
ในยามนั้นแหละท่ีเราจะเห็นคุณค่าของการรักตัวเอง  และมีตัวเอง
เป็นมิตร  แต่ถ้าเราไม่รู้จักท�ำใจให้เป็นมิตรกับตัวเอง  ไม่สามารถ 
อยู่กับตัวเองอย่างสงบสันติได้  เราก็คิดแต่จะหนีตัวเอง  ซึ่งก็หน ี
ไปได้ชั่วคราวเท่าน้ันแหละ  ถึงท่ีสุดแล้วคนเราต้องเผชิญหน้ากับ 
ตวั เราเอง

บางวนั เราอาจจะตน่ื ขน้ึ มาแลว้ มองไปทก่ี ระจกแลว้ กส็ งสยั วา่
ไอค้ นทอี่ ยู่ในกระจกเปน็ ใครกนั แน ่ เพราะเรารสู้ กึ เหนิ หา่ งแปลกแยก
กับตัวเอง  คงจะมีบางวันบางช่วงท่ีเรารู้สึกแบบนั้น  เพราะฉะน้ัน 
จึงจ�ำเป็นอย่างย่ิงท่ีเราจะต้องเรียนรู้วิธีที่จะอยู่กับตัวเองให้ได้  ส่วน
หน่ึงก็โดยการสร้างสติให้เป็นเครื่องช่วยรักษาใจให้สงบสันติ  หรือ
ช่วยรักษาความรู้สึกนึกคิดของเราให้อยู่ในร่องในรอย  ไม่อาละวาด
วนุ่ วายใสเ่ รา

พระไพศาล 53 วิสาโล

คนเฒ่าคนแก่ชอบบอกว่า  “อยู่คนเดียวให้ระวังความคิด” 
อนั นเี้ ปน็ ความจรงิ ทอี่ มตะมาก อยคู่ นเดยี วใหร้ ะวงั ความคดิ  อยกู่ บั
มติ รใหร้ ะวงั วาจา” ไมง่ า่ ยนะ โดยเฉพาะขอ้ แรก อยคู่ นเดยี วใหร้ ะวงั
ความคิด  แต่ถ้าเรามีสติ  รักษาสติอยู่เสมอ  สติก็จะช่วยรักษาเรา
ช่วยใหจ้ ติ ใจเปน็ มิตรกบั เรา เกดิ ความสงบสันตภิ ายใน

เราทำ� อะไรกบั สง่ิ ใดกต็ าม มนั ไมเ่ คยสญู เปลา่  ในทสี่ ดุ กจ็ ะยอ้ น 
กลบั มาสเู่ รา เหมอื นเราปลกู ตน้ ไม ้ เราดแู ลรกั ษาตน้ ไม ้ เมอื่ ตน้ ไม้
เติบโตสูงใหญ่  เขาก็จะดูแลเรา  เช่น  ให้ร่มเงาแก่เรา  ให้ปัจจัยส ี่
แกเ่ รา เวลาเราจดั แต่งดอกไมใ้ นแจกัน มันไม่ใชแ่ ค่ดอกไมเ้ ทา่ น้ัน
ที่ถูกจัดแต่งให้งดงาม  ใจเราก็ถูกดอกไม้จัดแต่งให้งดงามด้วย 
เช่นกนั  อันนแี้ หละที่เรยี กว่า “กฎแหง่ กรรม”

เราท�ำอะไรไปไม่เคยสูญเปล่า  ไม่ช้าก็เร็วมันจะย้อนกลับมา
ที่เรา  ดังน้ันการกระท�ำของเรา  ไม่ว่ากับอะไร  จึงเป็นส่ิงส�ำคัญ 
ถา้ เราทำ� ดว้ ยความละเอยี ดถถ่ี ว้ น ไมว่ า่ จะเปน็ เรอื่ งเลก็ ๆ นอ้ ยๆ เชน่  
ลา้ งจาน กวาดบา้ น หรอื วา่ เกยี่ วขอ้ งกบั ผคู้ น ถา้ ทำ� ดว้ ยความใสใ่ จ
ท�ำด้วยความละเอียดถี่ถ้วน  นอกจากงานจะออกมาดี  หรือผู้คนมี
ความสุขแลว้  ใจเราก็พลอยมคี วามสขุ  มีสต ิ มรี ะเบยี บไปดว้ ย

มิตรใน 54 เรือนใจ

เวลาเราใช้ของด้วยความใส่ใจ ด้วยความประณตี  ไม่ใชด่ ว้ ย
อาการลวกๆ  ใจเราก็พลอยละเอียดลออไปด้วย  แล้วจะส่งผลไปถึง
พฤตกิ รรมของเรา ทำ� ใหม้ ีความประณตี ละเอยี ดลออไปด้วยเชน่ กนั

วนั นเ้ี รารกั ษาใจเรา วันหนา้ ใจจะดแู ลรกั ษาเรา เวลาประสบ
ความทกุ ข ์ ประสบความพลดั พรากสญู เสยี  เจอความผนั ผวนปรวนแปร
ในชีวติ  ลม้ เจ็บข้นึ มา ใจนแ่ี หละจะชว่ ยเรา

ทุกวันนี้เราอาจจะบอกว่า  เรารักตนเอง  เราใส่ใจตนเอง  แต่
สิ่งที่เราใส่ใจนั้นมันเป็นเร่ืองทางกายเสียส่วนใหญ่  เช่น  หาอาหาร
มาเลย้ี งตวั  หาสง่ิ เอรด็ อรอ่ ยมาปรนเปรอตวั เอง หาเสอ้ื ผา้  หาบา้ น
หาเพชรนลิ จนิ ดามาใสต่ วั  ทง้ั หมดนเ้ี ปน็ เรอ่ื งของทางกายทง้ั นนั้  แม้
กระทั่งวิชาความรู้ที่เราเล่าเรียนก็เป็นเรื่องของกายเสียส่วนใหญ่
เพราะใชส้ �ำหรบั ท�ำมาหากนิ เพือ่ ใหเ้ รามีความสะดวกสบายทางกาย

แต่ขอถามว่า เราท�ำอะไรให้กับจิตใจของเราบ้าง  ลองคิดดู
ให้ดี  ความสุขท่ีเราแสวงหาส่วนใหญ่เป็นการปรนเปรอทางกาย
เท่านั้น  แต่ไม่ได้ปรนเปรอจิตใจจริงๆ  เพราะจิตใจไม่ได้ต้องการ
ความสะดวกสบาย หรอื ความสนกุ สนานผวิ เผนิ  สงิ่ ทจ่ี ติ ใจตอ้ งการ

พระไพศาล 55 วิสาโล

คือความสงบเย็น  ความสุขอันประณีต  ซ่ึงหาไม่ได้ด้วยการใช้ชีวิต
อยา่ งทคี่ นสว่ นใหญเ่ ขาทำ� กนั  เพราะนนั่ เปน็ การปรนเปรอกายมากกวา่
อนั นเี้ รยี กวา่ เราไมไ่ ดใ้ หค้ วามเปน็ ธรรมแกจ่ ติ ใจของเราเลย เปน็ ชวี ติ
ทต่ี อ้ งเรียกว่าขาดความสมดลุ มาก เป็นชีวิตทเ่ี อียงไปทางด้านของ
กายเสียมาก

ถึงเวลาแล้วที่เราจะต้องท�ำชีวิตให้สมดุลระหว่างกายกับใจ
สรา้ งความเป็นธรรมให้เกดิ ข้นึ กบั จิตใจของเรา

เรามหี น้าที่ตอ่ จติ ใจของเรา ไม่ตา่ งจากพอ่ แมท่ ตี่ อ้ งเอาใจใส่
ในการดูแลลูก  และรู้จักเล้ียงลูกให้ดี  ไม่ใช่ปล่อยปละละเลย  หรือ
ตามใจลูกทา่ เดยี ว พ่อแมบ่ างคนอาจจะหาของมาปรนเปรอลูก ให้
เงินลูกไม่อ้ัน  แต่ไม่มีเวลาให้กับลูกเลย  และไม่เคยใส่ใจความรู้สึก
ของลกู  ไมม่ เี วลาทจี่ ะกลอ่ มเกลาลกู  แนน่ อนวา่ ลกู กจ็ ะกลายเปน็ คน 
เอาแต่ใจตวั  และคอยสรา้ งปญั หารอ้ ยแปดใหก้ บั พอ่ แม ่ ถงึ ตอนนนั้
พ่อแม่ก็อาจจะบ่นว่าลูกคนนี้มันไม่ได้เรื่องเลย  เกเร  ไม่รักดี  แต ่
ความจริงแล้วพ่อแม่ควรต้องกลับมาถามตัวเองว่า  ลูกเป็นเช่นนี้
เพราะเราใชห่ รอื ไม ่ เราเคยมเี วลาใหก้ บั ลกู บา้ งหรอื เปลา่  เราใหแ้ ตเ่ งนิ
เป็นอย่างน้ีกันท้ังน้ัน  จนกระทั่งก�ำลังจะกลายเป็นส่ิงท่ีคนบางคน

มิตรใน 56 เรือนใจ

เรียกกันว่า  “สัตว์เล้ียงลูกด้วยเงิน”  ไปแล้ว  เราให้แต่เงิน  แต่ว่า
ไม่มเี วลาที่จะให้ความรกั แก่เขา แลว้ เราจะโทษใครดี

ใจเรากเ็ ชน่ กนั  ทกุ วนั นค้ี งไมต่ า่ งจากเดก็ ทถี่ กู เลย้ี งจนเสยี คน
เราได้แต่ตามใจตัวเอง  แต่ไม่มีเวลาให้กับจิตใจของเรา  ไม่มีเวลา
เอาใจใส่กล่อมเกลาจิตใจของเรา  สุดท้ายคนที่รับเคราะห์ก็คือ 
เรานั่นเอง  เช่นเดียวกับพ่อแม่ท่ีต้องรับเคราะห์เพราะตามใจลูก 
มาตลอด

อยา่ ปล่อยใหใ้ จของเราเปน็ อยา่ งนนั้  อย่าปล่อยให้ใจของเรา
เป็นเด็กเกเรหรืออันธพาลมากไปกว่าน้ี  ทุกวันนี้มันคอยก่อกวน
อาละวาดสรา้ งความปน่ั ปว่ นแกเ่ ราเวลาอยคู่ นเดยี ว จนเกดิ ความเครยี ด
อดึ อดั  ทรุ นทรุ าย นเี่ รยี กวา่ เปน็ เพราะใจอนั ธพาล บางทกี ป็ รงุ แตง่
ให้โกรธ  อาฆาต  พยาบาท  เกิดความโกรธ  เศร้า  ท้อแท้  ส้ินหวัง
จนกระทงั่ แทบจะเอาตวั ไมร่ อด ถา้ ปลอ่ ยไปมากกวา่ น ้ี ใจเราจะเปน็
ย่งิ กว่าอนั ธพาล

นเี่ ปน็ เรอ่ื งทเ่ี ราตอ้ งตระหนกั  และเตรยี มตวั เสยี แตเ่ นนิ่ ๆ ถา้
เราลงมือท�ำสิ่งท่ีควรท�ำเสียแต่วันน้ี  เราจะมีความพร้อมมากข้ึนใน

พระไพศาล 57 วิสาโล

การเผชญิ หนา้ กบั ความผนั ผวนตา่ งๆ และเมอื่ ถงึ คราวจะตอ้ งอยกู่ บั
ตวั เอง ก็จะอยู่ได้อย่างไมท่ กุ ข ์ จะท�ำอยา่ งน้ีได้ตอ้ งใชเ้ วลา

สขุ ภาพกายหรอื สขุ ภาพใจ ลว้ นเปน็ เรอื่ งทตี่ อ้ งสะสมดว้ ยเวลา
ไม่สามารถเนรมิตให้เกิดขึ้นเพียงชั่วข้ามคืนได้  เราอยากมีสุขภาพ
กายท่ีแข็งแรง  ก็ต้องหม่ันออกก�ำลังกายทุกวัน  เป็นเดือนเป็นปีถึง
จะเหน็ ผล ถงึ จะมเี งนิ เทา่ ไหร ่ ก็ไมส่ ามารถเนรมติ ใหม้ สี ขุ ภาพดไี ด้
ภายในเวลา  ๒  -  ๓  วนั

สขุ ภาพใจหรอื การรกั ษาจติ ใจกเ็ ชน่ กนั  ตอ้ งใชเ้ วลา ทำ� ทลี ะนดิ  
แต่ท�ำทกุ วัน กจ็ ะเหน็ ไดใ้ นทส่ี ุด เหมอื นกบั การหยอดเงนิ ทลี ะบาท
ทีละบาท  ลงในกระปุกออมสิน  ต้องใช้เวลาเป็นเดือนเป็นปี  ถึงจะ
เหน็ ผลเป็นกอบเป็นกำ�

การรกั ษาใจยงั เปรยี บไดก้ บั การปลกู ตน้ ไม ้ เราไมส่ ามารถเรง่
ต้นไม้ให้โตหรือออกดอกออกผลได้ภายในวันสองวัน  หรืออาทิตย์
สองอาทิตย์  การปลูกต้นไม้เป็นเร่ืองที่ต้องใช้เวลา  เพราะว่าเขา
เตบิ โตทลี ะนดิ  ทลี ะนดิ  เราตอ้ งยอมใหเ้ วลากบั เขา ทจ่ี รงิ ไมจ่ ำ� เปน็
ต้องให้เวลามากก็ได้  รดน�้ำต้นไม้แต่ละต้นใช้เวลาไม่มาก  แต่ต้อง

มิตรใน 58 เรือนใจ

ทำ� ทกุ วนั เปน็ ประจำ�  เมอื่ เขาโตแลว้ เขาจะใหป้ ระโยชนไ์ ดอ้ ยา่ งยง่ั ยนื
ยาวนาน

ผลพวงหรอื อานสิ งสแ์ หง่ การดแู ลจติ ใจของเรา ดว้ ยการเจรญิ
สตหิ รอื ทำ� สมาธภิ าวนากเ็ ชน่ กนั  ไมไ่ ดใ้ ชเ้ วลาเยอะเมอ่ื เทยี บกบั งาน
อย่างอื่น  ลองคิดดู  วันๆ  หนึ่งเราใช้กับเร่ืองทางกายเกือบ  ๒๔
ชวั่ โมง แคน่ อนอยา่ งเดยี วซงึ่ เปน็ การพกั ผอ่ นกาย เราก็ใชเ้ วลานอน
หน่ึงในสามของวัน  เราใช้เวลากับการท�ำและกินอาหารวันละเกือบ 
สองชวั่ โมง ใชเ้ วลากบั การทำ� ความสะอาดรา่ งกาย รวมทงั้ ถา่ ยหนกั
ถ่ายเบา  ล้างหน้า  ถูฟัน  อาบน�้ำวันละไม่น้อยกว่าสองชั่วโมง 
เราใชเ้ วลากบั การหาเงินเพอ่ื มาบ�ำรุงกายวันละ ๘ - ๙ ชวั่ โมง

เพยี งแคท่ ำ� สมาธภิ าวนาวนั ละครง่ึ หรอื หนงึ่ ชว่ั โมง ไมเ่ รยี กวา่
มากเลย  เมื่อเทียบกับกิจกรรมอื่นๆ  ในวันหนึ่งๆ  แต่ถ้าท�ำได้นาน

พระไพศาล 59 วิสาโล

กวา่ นนั้ กย็ ง่ิ ด ี ผลพวงและอานสิ งสน์ น้ั จะยงั่ ยนื มาก รา่ งกายของเรา
ไมว่ า่ จะดแู ลปรนเปรอแคไ่ หน ถงึ เวลากต็ อ้ งแก ่ ตอ้ งเจบ็  ตอ้ งเสอื่ ม
ไป  แต่ใจเราไม่ใช่เช่นน้ัน  ในขณะท่ีร่างกายเส่ือม  แต่ใจสามารถท่ี
จะเจริญงอกงามสวนทางกับร่างกายก็ได้

คนบางคนแกช่ รา รา่ งกายเส่อื มโทรมลงไปเร่ือยๆ บางคนก็
พิการ  ร่างกายมีแต่แย่ลงๆ  แต่ใจเขากลับดีข้ึนๆ  เพราะว่าเราดูแล
รักษาใจอย่างต่อเนอ่ื ง แม้กระท่ังในวาระสุดท้ายของชีวิต ขณะที่
รา่ งกายกำ� ลงั จะแตกดบั  ขณะทกี่ ำ� ลงั จะหมดลม เรากย็ งั มสี ทิ ธริ กั ษา
ใจให้สงบไมท่ รุ นทุรายได้

ท้ังหมดนอี้ ยทู่ ่กี ารให้เวลาแก่จติ ใจของเราเสียแตว่ นั น ้ี แต่ละ
นาทีท่ีเราให้เวลาแก่จิตใจของเราอย่างถูกต้อง  จะไม่มีวันสูญเปล่า
ไม่วันนี้ก็วันหน้า  ย่อมอ�ำนวยผลให้เรามีความสุข  และสามารถ 
เผชิญหนา้ กับความทกุ ขไ์ ด้อย่างไมจ่ นตรอกแนน่ อน 



ทุกข์หลดุ  เพราะปล่อย

บรรยายเยน็ วันท่ี ๒๘ สิงหาคม ๒๕๔๙

ใครๆ กอ็ ยากมที รพั ย ์ มสี ขุ ภาพด ี แตห่ ลายคนมแี ลว้ กย็ งั ทกุ ข์ 
แมม้ เี งนิ มากแตก่ ย็ งั กลมุ้ อกกลมุ้ ใจ เพราะวา่ อยากจะไดเ้ พมิ่ อกี  หรอื
รสู้ กึ ว่ายงั ไดไ้ มพ่ อ บางคนมสี ุขภาพด ี ไม่เจ็บไม่ป่วย แตก่ ย็ ังทุกข์
เพราะไปคดิ วา่ ตวั เองยงั มรี ปู รา่ งหนา้ ตาไมส่ วยพอ ทรวดทรงไมด่ พี อ 
พดู สน้ั ๆ กค็ อื วา่ ไมว่ า่ เราจะมสี งิ่ ทนี่ า่ พงึ พอใจแคไ่ หนกต็ าม ก็ไมไ่ ด้
หมายความวา่ เราจะมคี วามสขุ  ตราบใดทเี่ รายงั วางใจไมถ่ กู ตอ้ ง ใน
ทางตรงข้าม  คนบางคนซ่ึงแม้ประสบสิ่งที่ไม่พึงปรารถนา  เช่น 
เจ็บป่วย  หรือขาดแคลนเงินทอง  แต่ถ้าเขาวางใจได้ถูกต้อง  เขาก็
มคี วามสขุ ได ้ และอาจสขุ มากกวา่ คนทมี่ เี งนิ หลายรอ้ ยลา้ น หรอื สขุ
มากกว่าคนท่ีมรี า่ งกายแข็งแรงด้วยซำ้�

ทุกข์หลุด 62 เพราะปล่อย

ความสขุ จงึ อยทู่ ใี่ จ จะสขุ หรอื ทกุ ขม์ นั อยทู่ ี่ใจเปน็ สำ� คญั  มนั
ไม่ได้ข้ึนอยู่กับว่ามีอะไรเกิดขึ้นกับเรา  สิ่งดีๆ  แม้จะเกิดขึ้นกับเรา
แต่ถ้าเราวางใจไม่เป็น  เราก็ทุกข์ได้  ในทางตรงข้าม  สิ่งที่ไม่ดีแม้
จะเกดิ ขน้ึ กบั เรา แตถ่ า้ วางใจใหถ้ กู  ใหฉ้ ลาด เรากเ็ ปน็ สขุ ไดเ้ หมอื นกนั  
ฉะนั้น การวางใจใหถ้ กู จงึ เปน็ เร่อื งสำ� คญั

จะว่าไปแล้วสิ่งท่ีเป็นตัวการส�ำคัญที่สุด  ท่ีท�ำให้เราทุกข์หรือ
ไมท่ กุ ขก์ ค็ อื  ความยดึ ตดิ ถอื มน่ั  นเ่ี ปน็ ตน้ ทางของความทกุ ขท์ งั้ หลาย 
ของคนเรา

เวลาเงินหาย  หรือคนรักของเราเกิดมีอันเป็นไปข้ึนมา  เรา
จะทุกข์มากเลย  เพราะว่าเรายังไปยึดส่ิงน้ันอยู่  ส่ิงน้ันสูญไปแล้ว 
ละจากโลกน้ีไปแล้ว  ไม่สามารถจะเอาคืนมาได้แล้ว  แต่ใจของเรา
ยังยึดเอาไว้ไม่ยอมปล่อยให้มันผ่านเลยไป  ทั้งๆ  ที่เราไม่สามารถ
จะเอากลบั คนื มาไดแ้ ล้ว

การยดึ สง่ิ ทเ่ี ปน็ อดตี ไปแลว้ เปน็ สาเหตสุ ำ� คญั ทที่ ำ� ใหผ้ คู้ นเปน็
ทกุ ขก์ นั มาก บางทยี งั ไมร่ ดู้ ว้ ยซำ้� วา่  ตวั เองกำ� ลงั ยดึ มน่ั กบั สงิ่ นน้ั อยู่

พระไพศาล 63 วิสาโล

ที่น่าคิดก็คือ  เราไม่ได้ยึดสิ่งที่เป็นของรักของโปรดเท่านั้น 
สง่ิ ไมด่ เี รากย็ ดึ เหมอื นกนั  เชน่  คนทตี่ อ่ วา่ เรา ทำ� ความเจบ็ ชำ�้ นำ�้ ใจ
ให้เรา  คนที่ทรยศหักหลังเรา  คดโกงเรา  แม้เหตุการณ์จะผ่านไป
แลว้  แตเ่ รากย็ งั นกึ ถงึ เขาชนดิ ขา้ มวนั ขา้ มคนื  ครนุ่ คดิ ถงึ เหตกุ ารณ์
เหล่านั้นซ้�ำแล้วซ�้ำเล่า  นอนก็คิด  กินก็คิด  คิดแล้วก็ทุกข์  แต่ก็ยัง
คิดอยู่น่ันแหละ  แทนท่ีจะสลัดมันไปแล้วเร่ิมต้นใหม่  ก็ไม่ยอม 
นแ่ี สดงว่าสิ่งท่ีไม่ดเี รากย็ ดึ เหมอื นกัน ไม่ใช่ยดึ แต่ส่ิงดีๆ

มันน่าแปลกไหม  ส่ิงที่ไม่ดีท�ำไมเรายังยึดเอาไว้  ครุ่นคิดถึง
มนั ไมย่ อมเลิก ทงั้ ๆ ทเี่ สยี เวลาเปลา่  แถมยังเสยี ความรสู้ กึ อีกต่าง
หาก  การยึดส่ิงดีๆ  ท่ีสูญไปแล้วยังพอเข้าใจได้  แต่การไปยึดส่ิงที่
ไมด่ ี นึกถงึ คนทีท่ ำ� ร้ายเรา นึกถงึ เหตุการณ์แย่ๆ นึกแลว้ กร็ สู้ ึกแย่
แต่ท�ำไมยังไปนึกถงึ เรอ่ื งเหล่านนั้ อกี

ตวั อยา่ งทย่ี กมา เปน็ เรอ่ื งของอดตี ทงั้ นนั้  แตส่ งิ่ ทเี่ ปน็ ปจั จบุ นั
ก็อาจท�ำให้เราทุกข์ได้เหมือนกัน  ถ้าเรายึดเอาไว้  เช่น  บางคนมี
กิจการซ่ึงอุตส่าห์สร้างมากับมือ  เสร็จแล้ววันหน่ึงเกิดมีปัญหาทาง
ธุรกิจขึ้นมา  ท�ำให้ต้องกู้เงินมา  แต่กู้มาเท่าไหร่  ก็ไม่มีทางกอบกู้
สถานการณ์ให้ดีข้ึนได้  หนี้สินจึงพอกพูนมากขึ้นๆ  ทางออกท่ีดีก็

ทุกข์หลุด 64 เพราะปล่อย

คือต้องเลิกกิจการไปเลย  แต่เขาก็ไม่ยอมขาย  ยังทู่ซ้ีดิ้นรนต่อไป
หน้ีสนิ กย็ งิ่ พอกพูน ท�ำให้สถานการณ์เพียบหนัก เปน็ ทุกขม์ ากข้ึน
คำ� ถามกค็ อื ทำ� ไมเขาจงึ ทำ� อยา่ งนน้ั  กเ็ พราะเขายงั ยดึ ตดิ กบั กจิ การ
ของตัวนั่นเอง เนอ่ื งจากเป็นกิจการท่ีสร้างมากับมือ เลยไม่ยอม
ปล่อย ท้ังๆ ที่ยง่ิ แบกเอาไวเ้ ท่าไหร่ก็ยง่ิ แย่

บอ่ ยครง้ั คนเรากเ็ ลอื กทจ่ี ะแกป้ ญั หาดว้ ยการยดึ เอาไว ้ แทนท่ี
จะปลอ่ ย เลยไมต่ า่ งจากคนทกี่ อดหบี ทองเอาไวแ้ นน่  ขนาดมนั ตกลง
ไปในนำ้� กย็ งั กอดอยดู่ ว้ ยความเสยี ดายทมี่ นั จะจมลงไป ขณะเดยี วกนั
ก็พยายามพยุงมันข้ึนมา  แต่มันหนักเกินกว่าท่ีจะพยุงขึ้นมาได้ 
ผลก็คอื หีบทองนน้ั ฉดุ เขาดง่ิ ลึกลงไปเร่ือยๆ จนสำ� ลักนำ้�  ในสภาพ
เช่นนี้มีวิธีเดียวเท่านั้นที่จะช่วยให้เขารอดได้ก็คือปล่อยหีบทอง 
ไปเสยี  แตเ่ ขาก็ไมย่ อมปลอ่ ย ยดึ เอาไวก้ บั ตวั  เพราะความเสยี ดาย
หรอื เพราะความโลภกแ็ ลว้ แต ่ เลยดงิ่ ลงไปพรอ้ มกบั หบี ทอง ในกรณี
อย่างนี้จะโทษใครดี  โทษหีบทองที่หนักอึ้ง  หรือโทษตัวเราท่ีไปยึด
มันเอาไว้  หีบทองจะหนักแค่ไหน  แต่ถ้าเราไม่ไปกอดเอาไว้  มันก็
ท�ำให้เราจมด่ิงไปไม่ได้  เป็นเพราะเราไปกอดมันเอาไว้ต่างหาก 
จงึ ถกู ฉดุ ด่งิ ลงไป

พระไพศาล 65 วิสาโล

ความทุกข์ของผู้คนจ�ำนวนมาก  ก็ไม่ต่างจากคนท่ีกอดหีบ
ทองเอาไว้  จึงด่ิงลงไปในความทุกข์หรืออันตรายย่ิงขึ้นทุกที  ส่ิงท่ี
ยดึ อาจไมใ่ ชก่ จิ การทเ่ี คยรงุ่ เรอื ง แตอ่ าจเปน็ รา่ งกายทเ่ี คยเปลง่ ปลง่ั
แต่บัดน้ีก�ำลังแก่หง่อม  ทรวดทรงท่ีเคยเต่งตึง  แต่บัดน้ีก�ำลัง 
หย่อนยาน  หรือคนรักท่ีนอกใจเรา  สิ่งเหล่าน้ีมันท�ำให้เราจมลงไป
ในความทกุ ขม์ ากขน้ึ  แลว้ เราจะไปโทษใคร จะโทษกจิ การ โทษรา่ งกาย 
ทรวดทรง คนรกั  หรอื โทษใจเราท่ีไม่ยอมปล่อย

ปลอ่ ยในทน่ี ้ีไมไ่ ดห้ มายถงึ ท้งิ ไปไม่เอาใจใส ่ แต่อาจหมายถงึ
การยอมรบั มนั ตามทเ่ี ปน็ จรงิ  ไมพ่ ยายามฝนื ความจรงิ ที่ไมถ่ กู ใจเรา
ลองสังเกตให้ดีๆ  ความทุกข์ของเราส่วนใหญ่มักเกิดเพราะการไป
ยึดกับสิ่งดีๆ  ท่ีเป็นอดีตไปแล้ว  หรือส่ิงไม่ดีที่ก�ำลังเกิดในปัจจุบัน
และบอ่ ยครงั้ แมแ้ ตส่ ง่ิ ไมด่ ที ผ่ี า่ นไปแลว้  กย็ งั ยดึ เอาไวไ้ มย่ อมปลอ่ ย

ท�ำไมเราถึงไม่ยอมปล่อย  ท�ำไมยังยึดเอาไว้  ทั้งๆ  ท่ีมันฉุด
เราใหจ้ มลงไปในความทกุ ขม์ ากขนึ้ ทกุ ท ี คำ� ตอบคอื เพราะเรา ลมื ตวั
ไม่ว่าเราจะยึดเพราะความอยาก ความเสยี ดาย ความกลวั เสียหนา้

ทุกข์หลุด 66 เพราะปล่อย

หรือความโกรธก็ตาม  อารมณ์เหล่าน้ีแม้จะต่างกัน  แต่เหมือนกัน
อยา่ งหนงึ่ คอื ทำ� ใหเ้ ราลมื ตวั  เราจงึ ยดึ ไวแ้ นน่ ไมย่ อมปลอ่ ย ทง้ั ๆ ท่ี
มนั กำ� ลังฉดุ เราลงไปในกองทกุ ข์

การลืมตัวเป็นเหตุให้เราท�ำร้ายตัวเอง  เปรียบเหมือนกับเรา
ก�ำเศษแก้วไว้ในมือ  ถ้าก�ำไว้เฉยๆ  ก็ไม่เป็นไร  แต่พอเครียดหรือ
ตกใจขนึ้ มา เรากจ็ ะเผลอกำ� มอื แนน่  ทำ� ใหเ้ ศษแกว้ บาดมอื  บาดมอื  
แลว้ บางทกี ย็ งั กำ� แนน่ อย ู่ ถามวา่ เจบ็ ไหม เจบ็  แตท่ ำ� ไมยงั กำ� แนน่
อยู่  ก็เพราะลืมตัว  กรณีอย่างนี้จะไปโทษเศษแก้วไม่ได้  ถ้าเรา 
ไม่ก�ำเอาไว้  หรือก�ำแต่ไม่บีบ  ก็ไม่เป็นไร  ถ้าจะให้ดี  ควรโยนเศษ
แกว้ ท้ิงไป จะไดไ้ ม่ตอ้ งเจบ็ ปวดเพราะเศษแก้วอกี

ทกุ วนั นเี้ รามเี ศษแกว้ อยใู่ นใจกนั มากนอ้ ยเพยี งใด เหตกุ ารณ์
ในอดตี ทที่ ำ� ใหเ้ จบ็ ปวด เป็นเสมอื นเศษแกว้ ที่เราควรจะปลอ่ ยทิง้ ไป
ไม่ใช่เก็บเอาไว้ในใจ  การครุ่นคิดถึงมันแต่ละคร้ังไม่ต่างจากการ 
ก�ำมือท่ีมีเศษแก้วไว้ข้างใน  มีแต่จะถูกมันบาด  พูดอย่างน้ี  ไม่ได้
หมายความว่าไม่ต้องนึกถึงมันเลย  นึกได้หากต้องการหาบทเรียน
จากส่งิ น้นั  แต่ไม่ใช่นกึ เพือ่ ทจ่ี ะมาท�ำร้ายตวั เอง

พระไพศาล 67 วิสาโล

การลมื ตวั เปน็ เหตใุ หเ้ ราพลดั เขา้ ไปในความทกุ ข ์ ทำ� อยา่ งไร
จงึ จะไม่ลืมตัว ก็ตอ้ งมสี ตแิ ละสมั ปชัญญะ

สต ิ คอื  ไมล่ มื  สมั ปชญั ญะ คอื  ไมห่ ลง เปน็ ฝาแฝดทค่ี กู่ นั
แต่บางทีเราก็เรียกสั้นๆ  ว่า  “สติ”  เฉยๆ  เวลาพูดถึงสติ  ขอให้
เข้าใจว่า หมายถงึ  ความไมล่ มื  และ ไมห่ ลง หรอื พดู อกี อยา่ ง คอื
ความระลกึ ได ้ และ ความรตู้ วั

ระลกึ ได้ หมายความวา่ ก�ำลงั ขับรถอยู่แลว้ เผลอไปนกึ ถึงคน
ทเี่ ราโกรธหรอื เกลยี ด นกึ แลว้ ก็โมโห แตท่ นั ใดกร็ ะลกึ ไดว้ า่ เรากำ� ลงั
ขับรถอยู่  หรือรู้ตัวว่าก�ำลังใจลอยและอารมณ์เสีย  ก็ดึงจิตกลับมา
อยกู่ บั การขบั รถ ทำ� ใหถ้ งึ ทหี่ มายโดยสวสั ดภิ าพ ไมไ่ ปเจออบุ ตั เิ หตุ
เพราะความใจลอยหรอื อารมณ์เสยี

ลองพิจารณาใหด้  ี เวลาเราทกุ ขเ์ รอ่ื งอะไรก็ตาม เราจะเผลอ
เขา้ ไปในความทกุ ข ์ จมอยู่ในอารมณท์ เ่ี ปน็ ลบ แลว้ ยงั ไปยดึ อารมณ์
น้ันเอาไว้ไม่ยอมปล่อย  ทั้งๆ  ท่ีย่ิงยึดก็ยิ่งทุกข์  แต่ทันทีที่เรารู้ตัว
เราจะปล่อยมันทนั ท ี หรอื ดึงจติ กลบั มาสคู่ วามปกติ

ทุกข์หลุด 68 เพราะปล่อย

การรู้ตัวทุกครั้งที่โกรธ  ทุกครั้งที่โมโห  ทุกคร้ังท่ีเศร้าโศก
เสียใจ  จะช่วยให้เราหลุดจากอารมณ์เหล่านี้ได้ง่ายข้ึน  แต่อย่าลืม
วา่ อารมณเ์ หลา่ นสี้ ว่ นใหญม่ กั จะเกดิ จากการไปยดึ ตดิ กบั สงิ่ ทเี่ คยให้
ความพอใจกับเรา แลว้ มันไมเ่ ปน็ ไปตามใจเรา แต่เรากย็ งั ติดใจใน
รสชาติท่ีน่าพึงพอใจอยู่ เช่นคนรักที่นอกใจเรา ท�ำความเจ็บชำ้� ใจ
ใหแ้ กเ่ รา แตเ่ นอ่ื งจากเรายงั ตดิ ยดึ กบั ความสขุ ในอดตี ทเี่ คยมกี บั เขา
ก็เลยท�ำให้ไม่ยอมปล่อยวางคนๆ  นั้นไปจากใจเราได้  แต่ย่ิงคิดถึง
เขา  ก็ยิ่งแค้นท่ีเขานอกใจเรา  ทั้งๆ  ที่ยึดก็เป็นทุกข์  แต่ก็ยังยึด
อย่างนแี้ หละที่เรียกวา่  ความหลง

อย่างท่ีบอกไว้ตอนต้น  เราไม่ได้เราหลงใหลในสิ่งท่ีเคยให้
ความพงึ พอใจกับเราเทา่ นั้น อนั นีพ้ อจะเข้าใจได ้ แตท่ ่ีแย่กวา่ น้ันก็
คอื  เรายงั ไปหลงใหลในสง่ิ ทนี่ ำ� ความทกุ ขม์ าใหเ้ รา เปน็ การหลงใน
ส่ิงท่ีมันไม่เข้าท่าเลย  เช่น  ความโกรธ  ความเกลียด  คือไปจมอยู่
กบั มนั  ยดึ มนั เอาไว ้ ไมย่ อมปลอ่ ย อนั นเ้ี กดิ ขนึ้ ไดอ้ ยา่ งไร ถา้ ไม่ใช่
เพราะความลมื ตวั  เพราะไมม่ สี ต ิ เพราะฉะนนั้  สตจิ งึ เปน็ ดา่ นแรก
ทจ่ี ะปอ้ งกนั ไมใ่ หเ้ ราพลดั เขา้ ไปจมอย่ใู นความทกุ ข ์ เมอื่ เราประสบกบั  
ความพลดั พรากสญู เสยี  ประสบกบั สงิ่ ที่ไมพ่ งึ ปรารถนา เชน่  ความ
เจบ็  ความปว่ ย ความแก ่ ซง่ึ เปน็ ธรรมดาของชวี ติ  เราไมจ่ �ำเปน็ ตอ้ ง

พระไพศาล 69 วิสาโล

ทกุ ขก์ ็ได ้ ถา้ เรามสี ตเิ ตอื นใจใหป้ ลอ่ ยวาง ไมไ่ ปยดึ ตดิ กบั ความหนมุ่
ความสาว ความแขง็ แรง หรอื ความรสู้ กึ ดๆี  ทกี่ ลายเปน็ อดตี ไปแลว้
ขณะเดียวกันก็ไม่ไปยึดกับความเจ็บความปวดท่ีก�ำลังเกิดข้ึนจาก
ความผนั ผวนปรวนแปรดังกล่าว

การเจรญิ สตจิ งึ เปน็ เรอ่ื งสำ� คญั มาก บางคนอาจคดิ วา่  สตเิ ปน็
เรอ่ื งธรรมดา ฉนั กม็ อี ยแู่ ลว้  เพราะฉนั ไมไ่ ดส้ ลบไสลหรอื ไมไ่ ดน้ อน
หลบั  กแ็ สดงวา่ ฉนั มสี ตแิ ลว้  นน่ั เปน็ สตแิ บบพน้ื ๆ แบบหยาบๆ ซงึ่
พอเพยี งใหเ้ ราด�ำเนนิ ชวี ติ ประจ�ำวนั ไปไดเ้ ทา่ นนั้  แตช่ วี ติ ของเราใช่
ว่าจะราบร่ืนเสียหมด  บางครั้งก็ต้องประสบกับสิ่งท่ีไม่พึงปรารถนา
ประสบกับความผันผวนปรวนแปร  ความสูญเสีย  ความพลัดพราก
ท้ังที่เป็นเรื่องสุขภาพ  งานการ  ทรัพย์สมบัติหรือความสัมพันธ์กับ
ผคู้ น บางครง้ั ก็ไมห่ นกั หนา แตบ่ างครง้ั กอ็ าจกลายเปน็ วกิ ฤตการณ์
แบบทเ่ี ราไมท่ นั ไดต้ ง้ั ตวั  บางคนกำ� ลงั มชี วี ติ ทรี่ งุ่ โรจน ์ แตว่ นั ดคี นื ดี
ก็สูญหมดทุกอย่าง  ไม่ว่าจะเป็นคนรัก  กิจการ  ทรัพย์สินเงินทอง
หรือแม้แต่ช่ือเสียง  เกียรติยศ  แถมยังสูญเสียความม่ันใจ  และ 

ทุกข์หลุด 70 เพราะปล่อย

ความภูมิใจในตัวเอง  ทุกอย่างถล่มทลายภายในเวลาช่ัวข้ามคืน
เหตกุ ารณแ์ บบน้ีไมม่ ีใครรับรองไดว้ ่ามนั จะไมเ่ กดิ ข้นึ กับเรา

บางคนกำ� ลงั มคี วามสขุ สบายในรสี อรท์ ชนั้ หรรู มิ ทะเล แตแ่ ลว้
กเ็ กดิ สนึ ามคิ ลน่ื นรกถาโถมอยา่ งไมท่ นั ตง้ั ตวั  สวรรคก์ ลายเปน็ นรก
ฉบั พลนั  รสี อรท์ หา้ ดาวกลายเปน็ สสุ านฝงั คนนบั พนั ในชวั่ พรบิ ตา นี่
คอื ความเปน็ จรงิ ของชวี ติ  เราไมอ่ าจคาดหวงั ไดเ้ ลยวา่ ชวี ติ เดมิ ๆ ท่ี
เราคนุ้ เคย จะต้องอยูก่ บั เราไปจนชัว่ ฟา้ ดนิ สลาย

เราจงึ ตอ้ งเตรยี มใจไวเ้ สมอวา่ อะไรจะเกดิ ขน้ึ กบั เราก็ได ้ และ
เม่ือมันเกิดข้ึน  มีแต่สติและปัญญาเท่านั้นท่ีจะช่วยเราได้  แต่เราก็
ตอ้ งตระหนกั วา่  สตทิ เ่ี รามตี ามธรรมชาตนิ น้ั ยงั ไมเ่ พยี งพอทจี่ ะชว่ ย
ใหเ้ ราเผชญิ กบั วกิ ฤตติ า่ งๆ ในชวี ติ ไดด้ ว้ ยด ี มนั แคช่ ว่ ยใหเ้ ราประคอง
ตัวอยู่ได้ในชีวิตประจ�ำวันที่มีความพลัดพรากหรือความไม่สมหวัง
เลก็ ๆ นอ้ ยๆ เทา่ นน้ั  แตก่ ็ไมแ่ น ่ บางทเี หตกุ ารณเ์ ลก็ ๆ นอ้ ยๆ เชน่
นัดแล้วไม่มา  รถติด  โทรศัพท์มือถือหาย  เพ่ือนไม่ย้ิมให้  แค่นี้ก็
ท�ำให้เราเครียดหรือกลัดกลุ้มได้เป็นวันๆ  นับประสาอะไรกับการ 
สูญเสียคนรัก  การเป็นมะเร็ง  หรือธุรกิจล้มละลาย  ซ่ึงอาจเกิดขึ้น
กบั เราเมอ่ื ไหรก่ ็ได้

พระไพศาล 71 วิสาโล

ฉะนนั้ อยา่ วางใจในสตทิ อี่ ยตู่ อนน ี้ จำ� เปน็ อยา่ งมากทเ่ี ราตอ้ ง
พัฒนาสติให้เจริญ  เข้มแข็ง  คล่องแคล่วว่องไวให้มากกว่าน้ี  เพื่อ
เราจะไดไ้ มล่ มื  ไมห่ ลงเขา้ ไปในอารมณ ์ ลองสงั เกตดคู นเราเมอื่ หลง
เข้าไปในอารมณแ์ ลว้  มันจะคอ่ ยๆ ฉุดเราให้ดิง่ ลกึ ลงไปเหมอื นกบั
ก้อนหิน  ท่ีถ่วงเราลงไปในน�้ำ  เราจะถูกฉุดให้ด่ิงลงไปเร่ือยๆ 
ในหลุมอารมณ์  และอาการจะแย่ลงเรื่อยๆ  จากความหงุดหงิด 
กลายเป็นความขุ่นเคือง  และลามขยาย  กลายเป็นความโกรธ 
จากความโกรธ กลายเป็นความเดือดดาล และจากความเดอื ดดาล
กลายเป็นความคลมุ้ คล่ัง อันนเี้ ป็นพฒั นาการซง่ึ เกิดจากความหลง
เขา้ ไปในอารมณ ์ และท�ำไมถงึ จมลงไปได ้ ท้งั ๆ ทร่ี ้วู ่ามนั เปน็ ทกุ ข์
ท้ังๆ  ท่ีนอนไม่หลับกินไม่ได้  ก็เพราะลืมตัวน่ันเอง  ลืมตัวเลยยึด
อารมณน์ น้ั ไว ้ ลมื ตวั เลยพลดั หลงเขา้ ไปในอารมณ ์ และในทสี่ ดุ ความ
ลืมตัวก็ท�ำให้เราท�ำในส่ิงท่ีไม่ถูกต้อง  เป็นโทษกับตัวเองและผู้อ่ืน
เชน่  ไปด่าเขา ทำ� รา้ ยเขา หรอื ท�ำรา้ ยตวั เอง

สติที่เข้มแข็งว่องไว  จะท�ำให้เรารู้ทันความรู้สึกนึกคิดและ
อารมณต์ า่ งๆ เพยี งแคห่ งดุ หงดิ รำ� คาญใจกร็ ตู้ วั แลว้  เพราะวา่ ความ
หงุดหงิดร�ำคาญใจท�ำให้จิตเสียสมดุล  ไม่ปกติ  สติช่วยให้ใจอยู่ใน
ความปกติอย่างต่อเนอ่ื ง จนกระท่ังจ�ำภาวะท่ีปกติได้ คุ้นเคยกับ

ทุกข์หลุด 72 เพราะปล่อย

ภาวะปกติได ้ เวลาอะไรก็ตามมาทำ� ให้ใจไมป่ กติ แมเ้ พยี งนิดเดียว
เราก็จะรู้ตวั

เหมอื นตาชง่ั ท่ีไวมาก เพยี งแคข่ องหนกั ไมถ่ งึ กรมั  หรอื แมแ้ ต่
เส้นผมตกลงมา  ตาช่ังมันก็บอกให้เรารู้ได้  สติก็เช่นกัน  เวลามี
อารมณอ์ ะไรมากระทบใจทำ� ใหก้ ระเพื่อม เราก็รอู้ ยา่ งรวดเรว็  ถ้ามี
สติท่ีว่องไว  เพียงแค่ใจกระเพ่ือมเท่านั้นแหละก็รู้แล้ว  เหมือนกับ
สญั ญาณปอ้ งกนั ไฟ แคม่ คี วนั จางๆ เกดิ ขน้ึ มนั กบ็ อกเราแลว้  ไม่ใช่
ปล่อยให้ไฟลุกไหม้หรือลามไปมากแล้วถึงค่อยรู้ตัว  ถึงตอนนั้นไฟ
อาจจะแรงจนเกนิ ก�ำลังทจ่ี ะดับแลว้ ก็ได้

ความทุกข์นั้น  เพียงแค่เรารู้ตัวเท่านั้น  มันก็จะหลุดทันที
เพราะใจจะปลอ่ ยไปเอง ไม่ยดึ เอาไว้ต่อไป

มีผู้หญิงคนหนึ่งพบความจริงว่า  สามีซ่ึงอยู่กันมาสิบกว่าปี
ไปแอบมีผู้หญิงอ่ืน  ความรู้สึกแรกท่ีเกิดขึ้นคือ  ความแค้น  แค้นที่
เขาทรยศ  แค้นท่ีเขาท�ำลายความไว้วางใจของเธอ  แต่ก็แค้นได ้
สามวนั  พอวนั ทส่ี ก่ี ด็ ขี นึ้  เธอคดิ วา่ เปน็ เพราะการปฏบิ ตั ธิ รรมของเธอ 
ผ่านไปหกเดือน  หลังจากแยกทางกันแล้ว  เธอก็ไปเข้ากรรมฐาน

พระไพศาล 73 วิสาโล

ปรากฏวา่ ความแคน้ ทเ่ี ธอคดิ วา่ หายไปแลว้  มนั ผดุ ขนึ้ มาอยา่ งรนุ แรง
ตลอดท้ังวันท่ีปฏิบัติธรรม  ใจจะหวนกลับไปขุดคุ้ยเร่ืองราวในอดีต
มาทมิ่ แทงตัวเอง ยง่ิ คดิ กย็ ง่ิ แค้น ใจหาความสงบไม่ไดเ้ ลย

แต่ในทสี่ ดุ เธอกห็ ายทกุ ข ์ เธอเลา่ ตอ่ วา่  ตอนนน้ั เธอเดนิ จงกรม
โดยเอามือประสานไว้ท่ีท้อง  เธอรู้สึกเม่ือยมากเพราะกุมมือในท่า
นั้นนานนับชั่วโมง  แล้วจึงปล่อยมือลง  พอปล่อยมือความเม่ือยก็
หายไป ชวั่ ขณะนนั้ เธอไดค้ ดิ  โอ ้ ฉนั ทกุ ขก์ เ็ พราะยดึ  ถา้ ปลอ่ ยก็ไม่
ทุกข์  พอคิดได้เช่นน้ี  เธอก็ปล่อยเร่ืองร้ายๆ  ในอดีตออกไปจากใจ
ทนั ท ี พอปลอ่ ยแลว้ กร็ สู้ กึ สบายใจมาก เรยี กวา่ แคป่ ลอ่ ยมอื  กส็ บาย
ทัง้ กายและใจ

ผู้หญิงคนนี้  ทุกข์ก็เพราะไปยึดติดกับเหตุการณ์ในอดีตท่ี 
เจ็บปวด  แต่เธอก็ไม่รู้ว่าไปยึดติดกับส่ิงนั้น  ใจมัวแต่ไปร้ือฟื้นเร่ือง
ราวในอดตี  ยงิ่ รอื้ ฟน้ื  กย็ งิ่ แคน้ ยง่ิ ทกุ ข ์ แตก่ ็ไมย่ อมปลอ่ ย แถมยงั
ยึดความแคน้ เอาไวอ้ กี  ทงั้ หมดน้ีทำ� ไปโดยไม่รู้ตวั  แต่พอปล่อยมอื
แล้วรู้สึกสบาย  ก็ได้คิด  เกิดมีสติขึ้นมา  เลยเห็นชัดว่าตัวเองก�ำลัง 
ยดึ อย ู่ พอรเู้ ทา่ นน้ั ใจกป็ ลอ่ ยทนั ท ี พอปลอ่ ยมนั กห็ ลดุ ไปเอง ไมต่ อ้ ง 
ไปทำ� อะไรกบั มัน

ทุกข์หลุด 74 เพราะปล่อย

คนเราทกุ ขเ์ พราะลมื ตวั  จงึ ไปยดึ สงิ่ ทเ่ี ปน็ โทษ บางทอี นั ตราย
มาถงึ ตวั แลว้  กย็ งั ยดึ ไวอ้ กี  ไมย่ อมปลอ่ ย เหมอื นกบั ลงิ ทตี่ ดิ กบั ดกั
ของชาวบา้ น ชาวบา้ นจบั ลงิ ดว้ ยการเอากระบอกไมไ้ ผ ่ เจาะรเู ลก็ ๆ
แลว้ เอาถว่ั ใสเ่ ขา้ ไปในกระบอกไมไ้ ผ ่ ลงิ มนั ไดก้ ลน่ิ  ลงมาจากตน้ ไม้
เอามอื ลอดเขา้ ไปในกระบอกไม้ไผ่แล้วก�ำถ่ัวไว ้ แตพ่ อดงึ มอื  ก็เอา
ออกมาไม่ได้  เพราะรูมันเล็ก  ดึงเท่าไหร่ก็ไม่ออก  ชาวบ้านเห็นก็
ออกมาไลจ่ บั  มนั กห็ น ี แตป่ นี ขน้ึ ตน้ ไมไ้ มไ่ ด ้ เพราะมอื ตดิ กระบอก
ไม้ไผ่  ท่ีจริงแค่มันคลายมือออก  ก็สามารถหลุดจากกระบอกไม้ไผ่
และปีนต้นไม้หนีได้  แต่มันไม่ยอมคลายมือ  ท�ำไมไม่คลายมือ 
ก็เพราะความโลภมันอยากได้ถ่ัว  ความโลภท�ำให้มันลืมตัว  ก�ำถ่ัว
เอาไว้ไมย่ อมปลอ่ ย เลยถูกชาวบ้านจับได ้

ร้ทู ันความอยาก รูท้ ันความเจบ็  รู้ทนั ความโกรธ ก็ปลอ่ ยได้
ง่ายข้ึน  โดยเฉพาะถ้ามีความรู้ตัวท่ีว่องไว  จึงอยากให้เรามาเจริญ
สติกัน  แล้วจะพบว่าสติเป็นกุญแจพาเราออกจากทุกข์  และเข้าถึง
ความสุขได้

จริงอยู่  วันน้ีเราอาจมีความสุขอยู่แล้ว  แต่น่ันเป็นเพราะเรา
ยังไม่เจอวิกฤตการณ์ในชีวิต  หรือเจอเหตุร้าย  ก็เลยพอมีความสุข

พระไพศาล 75 วิสาโล

ตามอตั ภาพ แต่เราไม่รู้หรอกว่าอะไรจะเกดิ กบั เราขา้ งหน้า ฉะน้ัน
ในขณะทเ่ี หตรุ า้ ยยงั มาไมถ่ งึ  กต็ อ้ งฝกึ เตรยี มความพรอ้ มเอาไวก้ อ่ น
อยา่ งทเ่ี ขาพดู เปน็ สำ� นวนวา่  ยามศกึ เรารบ ยามสงบเราฝกึ  ตอนนี้ 
เรายังอยู่ในช่วงสงบก็ต้องฝึกให้พร้อมเสมอ  ถ้าเราเตรียมพร้อมไว้
ดี ชีวิตกจ็ ะเปน็ ปกตสิ ุขในทุกสถานการณ์ หากไม่มเี หตรุ ้ายเกิดขนึ้
ชีวิตก็จะด�ำเนินไปตามปกติ  เราก็จะมีความสุขกว่าเม่ือก่อน  เป็น
ความสขุ ท่ีเกิดจากความสงบ ปลอดจากสิ่งรบกวนใจ และเม่ือต้อง
ประสบกบั สงิ่ ไมพ่ งึ ปรารถนา ประสบความผนั ผวนปรวนแปรในชวี ติ
มันก็ไม่สามารถท�ำให้เราทุกข์ได้  อย่างนี้แหละที่เรียกว่าตกน�้ำ 
ไมไ่ หล ตกไฟไมไ่ หม ้



เปล่ียนได้ เพราะใฝ่ดี

บรรยายเย็นวนั ท่ ี ๒๘ สิงหาคม ๒๕๔๙

อาตมารู้จักกับครูอาวุโสท่านหน่ึง  บางคนในท่ีนี้อาจจะรู้จัก
และเคยได้ยินช่ือครูสุรินทร์  กิจนิตชีว์  เคยเป็นครูใหญ่ที่โรงเรียน 
สาคลีวิทยา  จังหวัดอยุธยา  ท่านได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้บริหาร
โรงเรียนชุมชนที่มีบทบาทดีเด่น  ในการพัฒนาชุมชน  จนเป็นแบบ
อย่างของโรงเรียนชุมชนในเมืองไทย  ท่านเกษียณแล้ว  แต่ก็ยังมี
บทบาททางดา้ นงานพฒั นาชมุ ชน ปจั จบุ นั ทา่ นเปน็ ทป่ี รกึ ษากองทนุ
สนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ  หรือ  สสส.  ครูสุรินทร์เคยเล่าว่า
เม่ือตอนหนุ่มๆ  ท่านเป็นคนท่ีติดการพนันมาก  ไม่ว่าจะเป็นไฮโล
ไพ ่ ชนไก ่ ถว่ั  โป เอาหมด ถงึ ขนาดลงขนั กบั เพอ่ื นตง้ั บอ่ นไกห่ นา้
โรงเรียนเลย ทั้งแม่และภรรยาพยายามขอร้องเทา่ ไหรก่ ็ไมไ่ ดผ้ ล

เปล่ียนได้ 78 เพราะใฝ่ดี

ครูสุรินทร์เล่าว่า  แล้ววันหนึ่งชีวิตก็เกิดจุดเปล่ียนส�ำคัญ 
วันน้ันเป็นวันครู  ท่านไปร่วมพิธีวันครูที่อ�ำเภอ  นายอ�ำเภอมาเปิด
งานโดยพูดสน้ั ๆ ว่า

“วันนี้เป็นวันคร ู ผมดีใจ ผมไหว้ครูได้สนิทใจ เพราะครเู ป็น
ปูชนยี บุคคล ผมได้ดีมาทกุ วันน้ีก็เพราะคณุ คร”ู

พอไดย้ นิ เทา่ น ี้ ครสู รุ นิ ทรก์ ็ใจหาย เกดิ ละอายใจขนึ้ มา คอ่ ยๆ
เอามือไปแอบข้างหลัง  เพราะตอนนั้นครูสุรินทร์ทาขมิ้นให้ไก่เป็น
ประจ�ำจนมือมีสีเหลืองอร่าม  ครูสุรินทร์เกิดความกลัวขึ้นมาว่าถ้า
นายอำ� เภอเหน็ มอื ของเราจะรวู้ า่ เราชอบตไี ก ่ แลว้ นายอำ� เภอจะไหว้
เราลงหรือนี่

ครูสุรินทร์บอกว่า  ท่านรู้สึกกระทบใจย่ิงขึ้นเม่ือนายอ�ำเภอ 
เล่าวา่  ตอนท่ีได้เป็นนายอำ� เภอใหม่ๆ กลับไปบ้านถามแมว่ ่า

“ดีใจไหม ท่ีผมไดเ้ ปน็ นายอ�ำเภอ” แม่ตอบว่า
“เอ็งเป็นนายอ�ำเภอ  แม่ไม่ดีใจหรอก  เอ็งเป็นคนดีต่างหาก
แมถ่ งึ จะดีใจ”

พระไพศาล 79 วิสาโล

พอได้ยินเช่นนี้ครูสุรินทร์ก็นึกถึงแม่ของท่านท่ีเฝ้าอ้อนวอน
ให้เลิกเล่นการพนันเสียที  รู้สึกซาบซึ้งใจในค�ำพูดของแม่มาก  นับ
ต้ังแต่วันนน้ั ครสู รุ นิ ทรก์ เ็ ลกิ เลน่ การพนัน รวมทัง้ เลิกเหล้าเลกิ บุหร่ี
หมด และกลายเปน็ ครทู ่ีใครๆ ก็นับถอื

ครสู รุ นิ ทรเ์ ปลย่ี นแปลงชวี ติ ไดโ้ ดยไมม่ ีใครมาดา่ หรอื บบี บงั คบั
แต่เปลี่ยนหลังจากท่ีได้ฟังจากนายอ�ำเภอพูด  และสิ่งที่นายอ�ำเภอ
พดู กล็ ว้ นเปน็ สงิ่ ดๆี  ทงั้ นน้ั  แตเ่ ปน็ สง่ิ ดๆี  ทค่ี รสู รุ นิ ทรร์ วู้ า่ ตวั เองไม่
ค่อยมีเท่าไหร่  แต่ในส่วนลึกของครูสุรินทร์ก็มีความใฝ่ดีอยู่  ฉะน้ัน
พอนายอำ� เภอพดู สงิ่ ทดี่ ๆี  เกยี่ วกบั คร ู กเ็ กดิ ความละอายใจ เกดิ ความ 
อยากจะทำ� ดหี รอื เปน็ ครทู ดี่  ี ใหส้ มกบั ทน่ี ายอำ� เภอยกยอ่ ง อนั นเี้ ปน็
ตัวอย่างของคนซง่ึ เปล่ยี นแปลงได ้ เพราะมคี วามใฝด่ อี ยู่ในจติ ใจ

กรณขี องครสู รุ นิ ทรไ์ มใ่ ชก่ รณพี เิ ศษ ทกุ คนสามารถจะเปลย่ี นแปลง 
เพราะแรงผลักดนั ของความใฝด่ ีได้ทั้งนนั้

  คนเราน้ันมีสองส่วน  คือส่วนท่ีเห็นแก่ตัว  เช่น  ความโลภ
ความโกรธ เกลยี ด หลงใหลในสง่ิ ทเ่ี ปน็ โทษ หรอื ทเ่ี ราเรยี กวา่ ความใฝต่ ำ�่  
อกี สว่ นก็คอื ความใฝ่ดี ธรรมชาตสิ องส่วนนพี้ ยายามต่อสูก้ นั

เปล่ียนได้ 80 เพราะใฝ่ดี

การทเ่ี ราทำ� สงิ่ ไมด่ ีลงไป สาเหตสุ �ำคญั ก็เพราะความใฝ่ดีมนั
ไม่มีก�ำลัง  ไม่มีแรงสู้กับความเห็นแก่ตัว  แต่พอความใฝ่ดีถูกเสริม
กำ� ลงั ขนึ้ มา หรอื ไมก่ ม็ ใี ครมาพดู ใหก้ ำ� ลงั ใจ ความใฝด่ กี ม็ พี ลงั ขน้ึ มา 
จนกระทงั่ สามารถทจี่ ะสยบความใฝต่ ำ�่ หรอื ความเหน็ แกต่ วั ได ้ อยา่ ง
เช่นค�ำพูดของนายอ�ำเภอซึ่งยกย่องคุณงามความดีของครู  ท�ำให้
ความใฝด่ ีในใจของครสู รุ นิ ทรม์ กี ำ� ลงั ขน้ึ มา และกส็ ามารถกอ่ ใหเ้ กดิ
การเปลย่ี นแปลงได้อย่างฉบั พลัน

เราทกุ คนมคี วามใฝด่ อี ยใู่ นตวั ดว้ ยกนั ทง้ั นน้ั  แตบ่ างครง้ั ความ
ใฝ่ดีก็อ่อนแรง  ท�ำให้เราท�ำส่ิงไม่เหมาะสมไม่สมควร  วิธีการท่ีจะ
ท�ำให้คนเราเปล่ียนแปลงไปในทางที่ดี  ส่วนหน่ึงก็โดยการควบคุม
หรอื เลน่ งานความใฝต่ ำ่� เพอ่ื ใหม้ นั ออ่ นแรงลง เชน่  พดู ตกั เตอื น ตำ� หนิ 
ชี้ให้เห็นถึงความไม่ดีของเขา  เพ่ือให้เขาเกิดความละอายใจ  หรือ
ไม่ก็ใช้วิธีขู่จะลงโทษ  ท�ำให้เกิดความกลัว  ไม่กล้าท�ำส่ิงไม่ดีต่อไป
พูดรวมๆ  เรียกว่าวิธีเชิงลบ  แต่อีกวิธีหนึ่งก็คือเชิงบวก  ท่ีเราชอบ
ใชก้ นั กค็ อื การใหร้ างวลั เวลาท�ำความด ี แตท่ ี่ไมค่ อ่ ยนกึ ถงึ เทา่ ไหรก่ ็

พระไพศาล 81 วิสาโล

คือการพูดกระตุ้นความใฝ่ดีของเขาให้เกิดก�ำลังข้ึนมา  จนผลักดัน
ใหเ้ กดิ การเปลย่ี นแปลงพฤตกิ รรมไปในทางท่ดี ไี ด้

มีอีกตัวอย่างท่ีน่าสนใจ  เป็นเรื่องของครูคนหนึ่งซ่ึงปวดหัว
มากกบั นกั เรยี นทงั้ ชน้ั  เพราะนกั เรยี นเปน็ วยั รนุ่ ไมส่ นใจเรยี นหนงั สอื
เลย เวลาครสู อนก็ไมส่ นใจฟงั  เอาแตค่ ยุ กนั  นกั เรยี นเกเรเหลอื เกนิ
ใหก้ ารบา้ นก็ไมค่ ่อยท�ำ ครพู ยายามหลายวิธี ทง้ั สอนทงั้ บน่ ก็ไมไ่ ด้
ผล จนกระทง่ั ครเู กือบจะถอดใจแลว้

แต่วันหนึ่งก็เกิดความคิดอย่างหนึ่งข้ึนมา  จึงอยากจะลองดู
วนั รงุ่ ขน้ึ ครกู บ็ อกใหน้ กั เรยี นจดชอื่ เพอ่ื นรว่ มชนั้ ทกุ คนลงในกระดาษ
คนหน่ึงก็แผ่นหน่ึง  แล้วก็ให้เขียนความดีของเพื่อนลงในกระดาษ
แตล่ ะแผน่  นกั เรยี นเขยี นเสรจ็ ครกู ร็ วบรวมกระดาษทกุ แผน่ เอากลบั
ไปบ้าน  แล้วก็เอาความดีที่นักเรียนเขียนถึงเพ่ือนๆ  แต่ละคน  มา
รวมไว้ในกระดาษแผน่ เดยี วกัน วันร่งุ ขน้ึ ครูกเ็ อากระดาษทีร่ วบรวม
ความดขี องแตล่ ะคนแจกใหแ้ กค่ นทถี่ กู กลา่ วถงึ  หลายคนพอไดอ้ า่ น
แลว้ กแ็ ปลกใจ นกึ ไมถ่ งึ วา่ ตวั เองจะมคี วามดอี ยา่ งนนั้  แลว้ ครกู พ็ บ
วา่ นบั ตง้ั แตว่ นั นน้ั บรรยากาศในหอ้ งเรยี นกเ็ ปลย่ี นไป นกั เรยี นตงั้ ใจ
เรียนมากขึน้  เกเรนอ้ ยลง จนเรียนจบไปด้วยดี

เปล่ียนได้ 82 เพราะใฝ่ดี

สิบปีต่อมา  นักเรียนหน่ึงในนั้นเสียชีวิต  เพ่ือนๆ  จึงมาร่วม
งานศพ แมข่ องผตู้ ายเหน็ เพอ่ื นๆ ของลกู กจ็ ำ� ได ้ เลยเขา้ ไปพดู ดว้ ย
สักพักแม่ก็หยิบเอากระดาษแผ่นหนึ่งซ่ึงยับยู่ยี่มาให้เพ่ือนของลูกดู
พร้อมกับบอกวา่

“นเ่ี ปน็ กระดาษท่ลี ูกของฉนั เก็บติดตวั จนกระทัง่ ตาย”
ปรากฏวา่ กระดาษแผน่ นนั้ เปน็ แผน่ เดยี วกบั ที่ไดร้ บั จากคร ู คอื
เป็นแผ่นที่รวบรวมความดีท่ีเพ่ือนๆ  เขียนถึงเขาเอาไว้  แม่ของ 
ผ้ตู ายบอกว่า
“เวลาทล่ี กู ฉนั เกดิ ทอ้ แทข้ น้ึ มา เขากจ็ ะหยบิ เอากระดาษแผน่ น ้ี
ขึ้นมาอา่ น ทำ� ใหเ้ กดิ กำ� ลังใจ”

พอเพอ่ื นๆ เหน็ กระดาษแผน่ นกี้ จ็ �ำได ้ หลายคนบอกวา่ กระดาษ
แผน่ ทีต่ ัวเองไดร้ ับจากครูเมือ่ สิบปีกอ่ น เขากย็ งั พกตดิ ตัวอยู่จนทุก
วันน ี้ ว่าแล้วกห็ ยิบมาให้แม่ของผูต้ ายและเพ่อื นๆ ดู

กระดาษเพียงแผ่นเดียว  บางครั้งสามารถเปลี่ยนชีวิตคนได้
และทเ่ี ปลยี่ นไดก้ เ็ พราะกระดาษแผน่ นนั้ เตอื นใหเ้ ขาระลกึ ไดว้ า่ ตวั เอง
ก็มีความดีอยู่เหมือนกัน  ความดีที่เพื่อนๆ  เห็นในตัวเขา  สามารถ
กระตนุ้ ความใฝ่ดใี นใจของเขาให้มกี �ำลังข้นึ มา

พระไพศาล 83 วิสาโล

จะว่าไปแล้วสาเหตุที่นักเรียนเกเรอาจเป็นเพราะคิดว่าตัวเอง
ไม่มีค่า  ไม่มีความหมาย  ก็เลยไม่มีก�ำลังใจหรือความหวังที่จะท�ำ 
ความดี เมอื่ เอาดีไมไ่ ด้ก็เลยไปทำ� ช่วั แทน หรือทำ� ตวั ใหเ้ ดน่ ในทาง
ไมด่  ี ความใฝต่ ำ่� มนั รอคอยโอกาสอยแู่ ลว้  เมอื่ ทอ้ แทท้ จ่ี ะทำ� ความดี 
ความใฝต่ ำ่� กม็ ายดึ ครองจติ ใจแทน แตเ่ มอ่ื ใดกต็ ามทม่ี คี นมาตอกยำ้�
วา่ เธอกม็ คี วามดอี ยเู่ หมอื นกนั นะ ความใฝด่ กี ถ็ กู ปลกุ ขน้ึ มาใหม้ กี ำ� ลงั
จนอาจครองจิตครองใจ  หรือยึดพื้นที่ในจิตใจได้  ท�ำให้พฤติกรรม
เปลีย่ นแปลงไปในทางที่ดี

อันน้ีเป็นตัวอย่างของการเปล่ียนแปลงผู้คนโดยการกระตุ้น 
พลังฝ่ายบวก เร่ืองนเ้ี ป็นเรือ่ งส�ำคัญ เพราะบ่อยครงั้ เรามกั จะลมื ที่
จะใชพ้ ลงั ฝา่ ยบวก เราอาจจะเนน้ หรอื ถนดั วธิ เี ชงิ ลบ คอื  การตำ� หนิ
วิพากษ์วิจารณ์  หรือตักเตือนให้เห็นความไม่ดีหรือความผิดพลาด
ของเขา  ซึ่งก็มีประโยชน์แต่ว่าส่ิงที่ควรท�ำควบคู่ไปด้วยและมิอาจ 
มองขา้ มไปไดก้ ค็ อื  การใชว้ ธิ เี ชงิ บวก คอื การพยายามเสรมิ พลงั ให้
แก่ความดี  วิธีน้ีมักจะถูกมองข้ามไปก็เพราะต้องอาศัยความรู้สึก
นึกคดิ ท่ีเจือดว้ ยเมตตา หรือมศี รทั ธาในความดีของอกี ฝ่ายหนึง่

เปลี่ยนได้ 84 เพราะใฝ่ดี

เวลาเราเหน็ ใครทำ� สงิ่ ท่ีไมด่  ี ความรสู้ กึ อยา่ งแรกทเ่ี กดิ ขน้ึ กค็ อื  
ความไมพ่ อใจ และความไมพ่ อใจนมี้ นั งา่ ยทจ่ี ะนำ� ไปสกู่ ารพดู ตำ� หนิ
หรือขุดคุ้ยเอาส่วนท่ีไม่ดีของเขาออกมา  ท�ำให้เราไม่สามารถท่ีจะ
เห็นสว่ นดีของเขาได ้ แต่ถา้ เรามคี วามเขา้ ใจหรือมีศรัทธาในตวั เขา
ก็มีโอกาสท่ีจะเหน็ ความดีในตัวเขา หรอื มั่นใจว่าเขามีความใฝ่ดีอยู่
อันน้ีแหละท่ีเรียกว่าความไว้วางใจ

ความไวว้ างใจ เกดิ จากความเชอ่ื วา่ เขามคี วามด ี หรอื มนั่ ใจวา่  
เขามคี วามสามารถดๆี  อยใู่ นตวั  ตรงนจ้ี ะทำ� ใหเ้ ราเกดิ ความมนั่ ใจวา่  
ถ้าเราเสรมิ แรงส่วนนใี้ หแ้ ก่เขาหรอื วา่ กระตนุ้ ดว้ ยพลังฝา่ ยบวก เขา
กจ็ ะมพี ลงั ทจ่ี ะท�ำความดไี ด ้ หรอื มกี �ำลงั ใจทจี่ ะปรบั ปรงุ เปลย่ี นแปลง
ตวั เองได ้ บางครง้ั มนั กก็ อ่ ใหเ้ กดิ ความเปลยี่ นแปลงไดร้ วดเรว็ อยา่ ง
ทีเ่ รานกึ ไมถ่ งึ

สองกรณีที่เล่ามาน้ีช้ีให้เห็นว่า  คนเราสามารถเปล่ียนแปลง
ตวั เองได ้ โดยไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งมีใครไปตำ� หนติ รงๆ วา่ เธอไมด่ อี ยา่ งโนน้  
เธอไมด่ อี ยา่ งน ี้ เพยี งแคเ่ ราพดู ถงึ สว่ นทดี่ ขี องเขากส็ ามารถผลกั ดนั
ใหเ้ ขาทำ� ความดไี ด ้ แตจ่ ะทำ� อยา่ งนี้ไดเ้ ราตอ้ งมศี รทั ธาในตวั เขา มี
ความไว้วางใจวา่ เขามีความดี หรือเชื่อม่ันว่าเขามคี วามดีอยู่ในตัว

พระไพศาล 85 วิสาโล

มอี กี กรณหี นง่ึ ทอ่ี ยากเลา่ ใหฟ้ งั  ไมไ่ ดเ้ กย่ี วกบั คร ู แตเ่ ปน็ เรอ่ื ง
ของคนทม่ี หี น้าท่ีดูแลคุณภาพปมั๊ นำ้� มนั ยห่ี ้อหน่ึง ป๊ัมนำ�้ มนั เดย๋ี วน้ี
จะแขง่ กนั เรอ่ื งหอ้ งนำ�้ สะอาด คนๆ นเ้ี วลาไปตรวจปม๊ั นำ้� มนั จงึ ชอบ
ไปดูห้องน�้ำด้วย  แล้ววันหน่ึงเขาไปเจอห้องหน่ึงที่สะอาดพอใช ้
แต่ยังต�่ำกว่ามาตรฐานของบริษัทเขาเลยเข้าไปคุยกับแม่บ้านซ่ึง
มีหน้าที่ท�ำความสะอาดห้องน้�ำนั้น  แต่แทนที่เขาจะต�ำหนิแม่บ้าน
กบ็ อกแมบ่ า้ นวา่ ตอนทเ่ี ขา้ หอ้ งนำ�้ ไดย้ นิ ลกู คา้ คยุ กบั เพอ่ื น วา่ หอ้ งนำ�้
ท่ีปัม๊ นี้สะอาดมาก พูดจบเขากถ็ ามแม่บา้ นวา่

“ปา้ ทำ� ความสะอาดอยา่ งไรหรอื ครับ”

ท่ีเขาถามอย่างนกี้ เ็ พ่อื ตรวจดูวา่ แมบ่ า้ นท�ำความสะอาดตาม
ขน้ั ตอนทีบ่ รษิ ทั ไดก้ �ำหนดไวห้ รอื ไม่

พอป้าได้ยินค�ำชม กเ็ ลา่ ถึงข้นั ตอนการท�ำความสะอาดอย่าง
ละเอยี ด พดู จบเขากช็ มแมบ่ า้ นวา่  “ปา้ เกง่ จงั ” แมบ่ า้ นไดย้ นิ กป็ ลม้ื
ประเดี๋ยวเดียวแม่บ้านก็ขอตัว  แม่บ้านขอตัวไปไหนรู้ไหม?  ขอตัว
ไปท�ำความสะอาดห้องน้�ำอีกคร้ังหน่ึง  คราวน้ีไม่ต้องบอกก็คงรู้ว่า
แม่บ้านทำ� ความสะอาดห้องน�้ำอย่างดีเย่ียมเลย

เปลี่ยนได้ 86 เพราะใฝ่ดี

คำ� ชมสามารถทำ� ให้คนเราเกดิ ก�ำลังใจในการท�ำความด ี พดู
อีกอย่างคือเปน็ การกระตุ้นความใฝ่ดใี หม้ พี ลัง ความใฝด่ ีนนั้ จะมไี ด้
เพียงแต่ต้องมีการกระตุ้นอยู่เสมอ  แรงกระตุ้นนั้นอาจจะมาจาก
ภายในก็ได ้ จากภายนอกก็ได ้ จากภายในก็ไดแ้ กก่ ารมคี วามสขุ จาก
การทำ� ความด ี จะมคี นเหน็ หรอื ไมฉ่ นั กย็ งั ทำ� ความดอี ยนู่ น่ั เอง เพราะ
ทำ� แลว้ มคี วามสขุ  หรอื มคี วามภมู ิใจท่ีไดท้ ำ� ความด ี อยากทำ� ใหช้ วี ติ
มีคุณค่ามีความหมาย  ส่วนแรงกระตุ้นจากภายนอกก็เช่นค�ำชม 
คำ� ยกยอ่ ง หรอื ความเชอื่ มน่ั จากคนอนื่  คนเราพอไดร้ บั คำ� ชมกเ็ กดิ
ก�ำลังใจ  ก�ำลังใจตรงนี้อาจมีเร่ืองของตัวตนเข้ามาเจือปนอยู่  คือ
อตั ตารสู้ กึ พองโตท่ีไดร้ บั ค�ำชม กเ็ ลยเกดิ เรย่ี วแรงท�ำใหม้ ากขน้ึ ดขี น้ึ
เพอ่ื จะไดร้ บั คำ� ชมอย ู่ อนั นเ้ี ปน็ เรอ่ื งธรรมดา ปถุ ชุ นกต็ อ้ งการคำ� ชม 
แตส่ ว่ นหนง่ึ กเ็ ปน็ เรอ่ื งของความใฝด่ ดี ว้ ย ถา้ จะใหเ้ ลอื กระหวา่ งเปน็
คนช่ัวกับคนดี  ใครๆ  ก็อยากเป็นคนดี  ไม่ใช่เพราะเป็นคนดีแล้วมี
คนชมเท่านน้ั  แตเ่ พราะเรากเ็ ห็นคณุ ค่าของความดีดว้ ย

แต่ก็อย่างที่บอก  ความใฝ่ดีของคนเราบางครั้งก็อ่อนแอ 
เพราะถูกปล่อยปละละเลย  อ่อนแอเหมือนกับต้นไม้ท่ีไม่มีก�ำลัง
เพราะขาดน้�ำและถูกวัชพืชขึ้นมาปกคลุมจนเกือบมิด  แต่ถ้าต้นไม้
ตน้ นเี้ ราบำ� รงุ ใหเ้ จรญิ งอกงาม ดแู ลเอาใจใสด่ ๆี  กจ็ ะเขม้ แขง็  วชั พืช 

พระไพศาล 87 วิสาโล

ที่อยู่รอบๆ  ก็จะหายไปหมด  เพราะต้นไม้เม่ือสูงใหญ่ก็แผ่ก่ิงก้าน
สาขา จนวชั พชื ไมม่ แี สงพอที่จะเติบโตได้

ใครทที่ ำ� งานเกยี่ วขอ้ งกบั ผอู้ น่ื  เชน่  ทำ� งานบรหิ าร หรอื ดแู ล
ลกู นอ้ ง จำ� เปน็ ตอ้ งเขา้ ใจเรอ่ื งน ี้ ขณะเดยี วกนั กต็ อ้ งมศี รทั ธาวา่ เขา
ก็มีความดีและความใฝ่ดีอยู่เหมือนกัน  เม่ือศรัทธาแล้วก็พยายาม
เขา้ ถงึ ความดแี ละความใฝด่ ขี องเขา แลว้ หาทางกระตนุ้ ใหม้ นั มพี ลงั

วิธีกระตุ้นความดีน้ันไม่มีอะไรท่ีมีประสิทธิภาพเท่ากับการ 
ทำ� ดตี อ่ เขา หรอื เอาความดเี ขา้ หาเขา รวมทงั้ เอาความดขี องเขาขน้ึ
มาเปน็ จุดเรม่ิ  พดู งา่ ยๆ คอื ใช้ความดีเปน็ สะพานนัน่ เอง

มลี กู ศษิ ยข์ องคานธคี นหนงึ่ ชอ่ื  วโิ นภา ภเว วโิ นภาพดู ไวน้ า่
สนใจมากว่า

“ความดเี หมอื นกับประตู สว่ นความช่วั เหมือนก�ำแพง”

เวลาเราจะเข้าบ้านใครสักคน  เราต้องเข้าทางประตู  ถ้าเรา
พยายามฝ่าก�ำแพงเข้าไปก็ไม่มีทางท่ีจะเข้าไปในบ้านน้ันได้เลย 
แถมเจ็บตวั อีกตา่ งหาก

เปลี่ยนได้ 88 เพราะใฝ่ดี

วโิ นภาตอ้ งการจะบอกวา่  การทเ่ี ราจะเขา้ ไปนง่ั อยใู่ นใจของใคร 
หรอื เขา้ ไปเปลยี่ นแปลงใครได ้ ตอ้ งอาศยั ความดขี องเขาเปน็ ชอ่ งทาง 
ความดขี องเขาจะเปน็ ประตเู ปดิ ทางใหเ้ ราเขา้ ไปนง่ั ในใจเขาได ้ หรอื
สามารถก่อให้เกิดการเปล่ียนแปลงพฤติกรรม  ซ่ึงจะเป็นการ
เปลยี่ นแปลงทยี่ ่งั ยนื  เพราะออกมาจากภายใน

สว่ นใหญเ่ รานยิ มกอ่ ใหเ้ กดิ ความเปลยี่ นแปลง โดยอาศยั แรง
กดดันจากภายนอก  เช่น  ใช้กฎหมาย  ใช้การลงโทษเพ่ือจะให้ 
เขากลัว  หรือว่าใช้รางวัล  อันนี้เป็นการเปลี่ยนแปลงโดยอาศัยแรง
ผลกั จากภายนอก ใช้วิธที ั้งขู่ ทง้ั ปลอบ แต่ว่ามันไมย่ ัง่ ยนื

ความเปลยี่ นแปลงที่จะมีผลย่ังยืน ต้องเป็นการเปลย่ี นแปลง
จากภายใน และวธิ หี นงึ่ ทจ่ี ะทำ� ใหเ้ กดิ การเปลย่ี นแปลงจากภายในได้ 
กค็ ือกระตุ้นความดแี ละความใฝด่ ีในตัวเขาใหต้ ื่นหรือมีพลงั ขึ้นมา

หนา้ ทข่ี องคนทเี่ ปน็ คร ู หรอื เปน็ พอ่ แม ่ คอื  สามารถเหน็ ความดี 
ของเขา รวู้ า่ ความดขี องเขาอยตู่ รงไหน แมม้ นั จะถกู บดบงั ดว้ ยนสิ ยั
บางอยา่ งทไี่ มด่ กี ็ตาม เมือ่ เหน็ แล้วก็พยายามดงึ ความดนี นั้ ออกมา
หรือเสริมสร้างความดีนั้นให้มีมากขึ้น  ขณะเดียวกันก็รู้จักกระตุ้น

พระไพศาล 89 วิสาโล

ความใฝ่ดีในใจเขาให้มีพลังในการท�ำความดี  จนกระท่ังสามารถ
ควบคุมความไม่ดี  ความใฝ่ต�่ำ  หรือความเห็นแก่ตัวได้  หรือถ้าจะ
ให้ดกี วา่ นั้นกค็ อื เปลยี่ นความใฝต่ �่ำใหก้ ลายเปน็ ความใฝ่ดีให้หมด

แต่อยา่ ลืมวา่  ก่อนทจ่ี ะเปล่ยี นแปลงใคร เราตอ้ งเริม่ ตน้ จาก
การเปลย่ี นแปลงตนเอง ดงั นน้ั เราจงึ ตอ้ งเชอื่ มน่ั ในตวั เองดว้ ยวา่ เรา
กม็ คี วามด ี และความใฝด่ อี ย่ใู นตวั  และรจู้ กั วธิ ที จ่ี ะเสรมิ สรา้ งความดี 
และความใฝด่ ีให้มพี ลงั อย่เู สมอ แต่สง่ิ หน่ึงทจ่ี ะตอ้ งระวงั กค็ อื ความ
ใฝ่ดีนนั้ ถ้าเราไมร่ ะวัง มันอาจท�ำใหเ้ ราเกิดความคดิ ทเ่ี ป็นอกุศลขึ้น
มาได้  เช่น  อิจฉาคนอ่ืนเพราะเขาดีกว่าเรา  ความใฝ่ดีนั้นบางทีมี
อัตตามาแฝงอยู่  เลยท�ำให้อยากดีกว่าคนอ่ืน  ใครจะดีกว่าฉันไม่ได้
เราจึงจ�ำเป็นต้องมีสติรู้เท่าทัน  ไม่เผลอปล่อยให้ความใฝ่ดีเป็น 
ความตดิ ด ี เพราะวา่ ถา้ ความใฝด่ กี ลายเปน็ ความตดิ ดแี ลว้ เราจะทกุ ข์
ทกุ ขเ์ พราะฉนั ไมด่ ถี งึ ขนาด ทกุ ขเ์ พราะฉนั ทำ� ดแี ตไ่ มม่ คี นเหน็  หรอื
ไม่ก็เกลียดตัวเองท่ียังดีไม่พอ  พอเกลียดตัวเองมากๆ  ก็เลย 
หมดแรงจะทำ� ความดี เลยไปเอาดีในการท�ำความชั่วเสียเลย

เด๋ียวนี้มีคนเกลียดตัวเองมาก  นอกจากจะเป็นเพราะการตั้ง
มาตรฐานความดีไว้สูงจนตัวเองไปไม่ถึงแล้ว  อีกส่วนหน่ึงยังเป็น

เปลี่ยนได้ 90 เพราะใฝ่ดี

เพราะการถกู ปลกู ฝงั จากคนรอบขา้ ง วา่ ฉนั เปน็ คนไมด่  ี ไมเ่ อาไหน
ทำ� อะไรก็ไมส่ ำ� เรจ็  คนรอบขา้ งก็ไมใ่ ชใ่ ครทไี่ หน สว่ นใหญก่ เ็ ปน็ พอ่
แม่หรือครู  ซ่ึงไม่รู้วิธีกระตุ้นความใฝ่ดีของเด็ก  คอยแต่ต�ำหนิ  บ่น
ต่อว่า ซ่งึ กลายเปน็ การท�ำลายความใฝ่ดีของเขา

วธิ ีนอี้ าจมปี ระโยชนอ์ ยูบ่ ้างในระยะแรก เชน่  ผลกั ดันใหเ้ ดก็
ท�ำความดีอย่างที่พ่อแม่หรือครูต้องการ  แต่ในระยะยาวจะกลาย
เป็นการบั่นทอนความใฝ่ดีของเด็ก  เพราะเด็กนอกจากจะเกลียด 
ตวั เอง ดถู กู ตวั เองแลว้  ยงั อาจพาลเกลยี ดคนอน่ื ทเ่ี กง่ กวา่ ตวั หรอื ดี
กวา่ ตวั ดว้ ย เดย๋ี วนม้ี เี ดก็ จำ� นวนไมน่ อ้ ยทเี่ กลยี ดคนด ี เพราะวา่ เวลา
พ่อแมจ่ ะกระตุน้ ให้ลกู ท�ำอะไรก็ตาม หลายคนก็มักจะพดู วา่

“เดก็ บา้ นนนั้ เขาเรยี นเกง่  พดู จาก็ไพเราะ แตเ่ ธอมนั ไมไ่ ดเ้ รอื่ ง 
เลย สเู้ ขาไมไ่ ด ้ มมี อื มขี าเทา่ เขา แตท่ ำ� ไมเรยี นสเู้ ขาไมไ่ ด ้ เดก็ บา้ นโนน้  
เขาเรยี บรอ้ ยเชอ่ื ฟงั พอ่ แม ่ ขยนั เรยี น แตเ่ ธอมนั ไมเ่ อาไหนเสยี เลย”

เด็กท่ีถูกพ่อแม่พูดแบบนี้มาตั้งแต่เล็ก  เขาอาจจะเกิดมานะ
ขยนั เรยี น หรอื ทำ� ตวั ใหด้ อี ยา่ งทพี่ อ่ แมต่ อ้ งการก็ได ้ แตว่ า่ ในสว่ นลกึ  
ของจิตใจ เขาจะเกลยี ดคนดี เขาจะนกึ ในใจอยเู่ สมอวา่

พระไพศาล 91 วิสาโล

“กเ็ พราะไดค้ นดพี วกนแ้ี หละทำ� ใหฉ้ นั ถกู ดา่ อยเู่ ปน็ ประจำ�  ทำ� ให้
พอ่ แม่ไมร่ กั ฉนั  ท�ำใหฉ้ ันกลายเปน็ ตวั เลวร้ายของพอ่ แม่”

เดก็ ทถ่ี กู เลย้ี งดมู าแบบนจี้ ะสงั่ สมความรสู้ กึ เกลยี ดคนดเี อาไว้
จนโต  และในที่สุดก็จะเกลียดความดีไปด้วย  ไม่ว่าเขาจะท�ำอะไร
ก็ตาม  จะไม่ท�ำเพราะมันเป็นสิ่งดี  แต่เพราะกลัวถูกลงโทษ  หรือ
เพราะต้องการได้รางวัล  คือท�ำไปเพราะอ�ำนาจของกิเลส  เพราะ
ตอ้ งการผลประโยชน ์ ไมไ่ ดท้ �ำเพราะความใฝ่ดจี ากสว่ นลึกในใจ

เราจงึ ตอ้ งระวงั อยา่ ใชแ้ ตว่ ธิ เี ชงิ ลบเพอื่ ผลกั ดนั ใหค้ นทำ� ความดี 
เฉพาะหน้า  แต่กลายเป็นการบ่มเพาะความรู้สึกไม่ดี  ท�ำให้เกลียด
ตัวเองหรือเกลียดคนดีในระยะยาว  พยายามใช้วิธีเชิงบวกเพื่อเพ่ิม
พลงั ใหแ้ กค่ วามใฝด่ หี รอื ดงึ เอาความดขี องเขาออกมา ขณะเดยี วกนั
ก็ต้องระวังอย่าให้ความใฝ่ดีนั้นกลายเป็นความติดดี  ซึ่งก็อาจท�ำให้
เกลียดตัวเองที่ไม่ดีเหมือนคนอื่น  หรือเกลียดคนอื่นที่ดีกว่าตัวเอง
ความใฝด่ นี นั้ เปน็ กศุ ล แตอ่ าจกลายเปน็ อกศุ ลไดห้ ากไมม่ สี ต ิ ปลอ่ ย
ใหอ้ ตั ตาเขา้ มาครอบงำ�  กศุ ลกบั อกศุ ลนน้ั  บางทกี ็ใกลก้ นั มาก เหมอื น
กับความรักกบั ความเกลียดก็ใกล้กนั มาก รกั ใครมากกม็ ีโอกาสท่ีจะ
เกลยี ดกนั มาก คนรกั หลายคจู่ บลงดว้ ยการฆา่ ครู่ กั เพราะความโกรธ

เปลี่ยนได้ 92 เพราะใฝ่ดี

เกลยี ดอยา่ งรนุ แรง ทำ� นองเดยี วกนั ความใฝด่ กี บั ความใฝต่ ำ�่ กอ็ ยู่ใกล้
กนั มาก เมอื่ ฉนั ดไี มถ่ งึ ขนาดฉนั กข็ อทำ� ชว่ั ดกี วา่  หรอื วา่ เมอื่ ฉนั ทำ�
ดไี มไ่ ด ้ เลยเกลยี ดตวั เอง แลว้ กพ็ าลเกลยี ดคนดไี ปดว้ ย เพราะเจอ
คนดีเม่ือไหร่  ย่ิงท�ำให้รู้สึกว่าตัวเองเป็นคนไม่ดี  เป็นการตอกย้�ำ
ความรสู้ ึกผิดในตวั เองให้รนุ แรงย่งิ ข้นึ

ทงั้ หมดนี้มรี ากฐานมาจากความใฝ่ดีทว่ี บิ ัติ หรอื ถูกอัตตามา
ครอบง�ำ  เราต้องรู้เท่าทัน  อย่าให้มันวิบัติหรือเพี้ยนไป  พยายาม
รกั ษาความใฝด่ ขี องเราใหเ้ จรญิ งอกงามไปในทางทถ่ี กู ตอ้ ง แลว้ รจู้ กั
กระตุน้ ความใฝด่ ขี องผ้อู นื่ ด้วย ซ่ึงจะชว่ ยใหเ้ กิดความเปลยี่ นแปลง
ทงั้ แกต่ วั เราเองและแกผ่ อู้ น่ื ไดใ้ นทางทด่ี งี าม กอ่ ใหเ้ กดิ ทง้ั ประโยชน์
ตนและประโยชน์ทา่ นอย่างพร้อมมลู  

ของใครกันแน่

บรรยายเยน็ วันท ี่ ๒๙ สิงหาคม ๒๕๔๙

เราทำ� อะไรกต็ าม สิง่ น้ันจะมผี ลยอ้ นกลับมาถงึ เรา เราสรา้ ง
อะไรก็ตาม  ส่ิงนั้นก็กลับมาหล่อหลอมตัวเรา  เราสร้างเทคโนโลยี
ขึ้นมา  เสร็จแล้วเทคโนโลยีก็มาก�ำหนดชีวิตเรา  จนกระทั่งเดี๋ยวนี้
เราแทบอยู่ไม่ได้  ถ้าไม่มีเทคโนโลยี  ทีแรกเราเป็นคนสร้างทาง 
เรากำ� หนดวา่ จะให้ทางตรงไปไหน เล้ยี วตรงไหน แตพ่ อสรา้ งเสร็จ
ทางมันก็มาก�ำหนดว่าเราจะเดินตรงหรือเล้ียวท่ีไหน  ในท�ำนอง
เดียวกัน เราจดั ดอกไม้ ดอกไมก้ ็กลับมาจัดจิตใจของเรา ทกุ อยา่ ง
ท่ีเราเก่ียวข้อง  ล้วนกลับมาก�ำหนดตัวเรา  เราเป็นทั้งผู้กระท�ำและ 
ผู้ถกู กระท�ำ

ของใคร 94 กันแน่

ทรัพย์สินของเราก็เช่นกัน  ทีแรกคิดว่ามันเป็นของเรา  แต่
ไปๆ มาๆ เรากลับกลายเปน็ ของมัน

ค�ำว่า  “ของเรา”  เป็นค�ำที่หลอกเราได้ง่าย  เวลาเราบอก 
ว่าอะไรก็ตามเป็นของเรา  เช่น  บ้านของเรา  รถของเรา  มันชวน
ให้คิดว่า  เราจะท�ำอย่างไรกับมันก็ได้  แต่ว่าจริงๆ  แล้วเราท�ำอะไร
กบั มนั ไดน้ อ้ ยมาก โดยเฉพาะเวลาทเ่ี ราจะสงั่ ใหม้ นั เปน็ ไปตามใจเรา
อย่างเช่นเราสั่งให้มันไม่เส่ือม  ไม่เสีย  มันก็ไม่ยอมท�ำตามเรา 
ถา้ มนั เปน็ ของเราจรงิ ๆ เรากต็ อ้ งบงั คบั บญั ชามนั ได ้ แมแ้ ตร่ า่ งกาย
ของเรา  เราก็บังคับบัญชาไม่ได้  จะส่ังมันให้มีสุขภาพดี  ไม่เจ็บ 
ไมป่ ว่ ย หนมุ่ เสมอ สาวเสมอ มที รวดทรงงดงามมนั ก็ไมย่ อมตามใจ
เรา อย่างนีแ้ ล้วยงั จะคดิ อย่อู ีกหรอื วา่  มันเป็นของเรา

นอกจากมนั ไมเ่ ปน็ ของเราแลว้  ทรี่ า้ ยกวา่ นน้ั  ไปๆ มาๆ เรา
กลับกลายเป็นของมันเสียนี่  อย่างเรามีรถคันสวย  เป็นรถท่ีเพ่ิงจะ
ซ้ือมา  เวลาจอดรถไว้ที่ไหนก็กังวลว่าจะมีใครมาลักไปหรือเปล่า

พระไพศาล 95 วิสาโล

เวลาไปขดู หรอื กระแทกกบั อะไรกเ็ สยี ใจ จนบางทไี มเ่ ปน็ อนั กนิ อนั นอน 
ลกู เมียมากระแทกแรงๆ เราก็โกรธ วนั ๆ เรายังตอ้ งท�ำงานตวั เปน็
เกลยี วจะไดม้ เี งนิ มาดแู ลรกั ษามนั  ไปๆ มาๆ เราเลยเปรยี บเสมอื น
เปน็ คนใชห้ รือทาสของรถคนั นน้ั  มันกลายเปน็ นายเราไปแลว้

เงนิ ทองกเ็ หมอื นกนั  เราอาจจะคดิ วา่ นเ่ี ปน็ เงนิ ของเรา แตว่ า่
บ่อยคร้งั เราก็กลับเปน็ ของมันไป มีเงนิ เทา่ ไหร่ก็ยงั ไม่พอ ยอมอด
ตาหลับขับตานอน  เพื่อหาเงินมาให้มากๆ  แม้จะมีเงินร้อยล้าน 
พันล้านก็ยังไม่ยอมหยุด  จนไม่มีเวลาให้กับตัวเองหรือลูกเมีย 
เจ็บปว่ ยก็ยังไมย่ อมหยดุ  เหน็ แกเ่ งินมากกวา่ สุขภาพตัวเอง

วันดีคืนดีถูกโจรมาจี้  บอกให้ส่งกระเป๋าเงินมา  หลายคนก็
กลับสู้  น่ีเป็นเพราะอะไร  เพราะเห็นแก่เงินยิ่งกว่าชีวิตใช่ไหม 
แสดงว่าเงินมันเป็นนายเรา  หรือว่าเราเป็นนายของเงินกันแน่ 
เราเป็นของเงิน  หรือว่าเงินเป็นของเรากันแน่  ค�ำว่า  “ของเรา” 
เป็นค�ำท่ีหลอกเราให้ตายใจ  เวลาเรารู้สึกว่าเงินเป็นของเรา  เราก็
สบายใจ  แต่ไม่เฉลียวใจสักนิดว่าชีวิตเรากลายเป็นของมันไปแล้ว
อนั นร้ี วมถงึ สมบตั อิ ยา่ งอนื่ ดว้ ย เชน่  โทรศพั ทม์ อื ถอื  รองเทา้ ราคา
แพง  ทีแรกก็นึกว่ามันเป็นของเรา  แต่ว่าในท่ีสุดเราก็เอาชีวิตไป

ของใคร 96 กันแน่

ทุ่มเทให้กับส่ิงเหล่าน้ี  ยอมเหน่ือย  ยอมยาก  ยอมเจ็บ  ยอมป่วย
ยอมทะเลาะเบาะแว้งกับเพื่อน  กระทบกระทั่งกับแฟนก็เพราะสิ่ง
เหล่านี้  แม้กระทั่งยอมตายเพื่อรักษามันเอาไว้กับเรา  ยิ่งเพชรนิล
จนิ ดากย็ ง่ิ ชดั เจน พรอ้ มจะตายเพอ่ื มนั ได ้ บางคนมที องเทา่ หนวดกงุ้  
แต่สะดุ้งท้ังวัน  อย่างที่ส�ำนวนไทยว่าเอาไว้  จนเรานอนไม่เป็นสุข
ทองมันไม่รู้สึกรู้สาอะไรเลย  แต่คนเป็นเจ้าของหรือคนที่คิดว่าเป็น
เจ้าของมันกลับไม่เป็นอันหลับไม่เป็นอันนอน  แล้วอย่างน้ี 
มันเปน็  “ของเรา” หรอื เราเปน็  “ของมัน” กนั แน่

คนรักก็เหมือนกัน  เราบอกว่าน่ีเป็นคนรักของเรา  แต่เพียง
แคเ่ ขาไมย่ ม้ิ ให้ เราก็เสยี ใจจนนอนไม่หลับ คำ� พดู ของเขาเพยี งไม่
กี่ค�ำก็อาจท�ำให้เราคลุ้มคลั่งหรือท�ำร้ายตัวเองได้  กลายเป็นว่าเขา
มิใช่เปน็  “ของเรา” ตรงกนั ข้าม เรากลบั เปน็  “ของเขา”

แม่บางคนบอกว่า  “นี่ลูกของฉัน”  แต่ไปๆ  มาๆ  แม่อาจจะ
เป็นของลูกแทนก็ได้

แมบ่ างคนเหน็ ลกู เลน่ เกมออนไลนท์ งั้ วนั  แมก่ ต็ อ่ วา่  ลกู ก็ไม่
สนใจ  เอาแต่เล่นอยู่นั่นแหละ  การบ้านก็ไม่ท�ำ  นอนก็ไม่นอน 

พระไพศาล 97 วิสาโล

พอแม่วา่ หนกั ๆ เขา้  ลกู ก็ไมค่ ยุ กบั แม่ แมก่ ็นอ้ ยใจ นอ้ ยเนอ้ื ตำ่� ใจ
เลยยน่ื คำ� ขาดวา่  ถา้ ลกู ไมพ่ ดู กบั แม ่ แมจ่ ะฆา่ ตวั ตาย ลกู กท็ ำ� หทู วน
ลม  ไม่พูดกับแม่สักค�ำ  แม่ใจสลาย  กระโดดตึกลงมาทันทีเลย 
แมท่ ำ� อะไรลกู ไมไ่ ด ้ แตล่ กู สามารถทำ� ใหแ้ มท่ ำ� รา้ ยตวั เองได ้ ตกลง
ลกู เป็นของแม ่ หรอื แม่เปน็ ของลูกกันแน่

ลองพิจารณาดูดีๆ  อะไรท่ีเราคิดว่าเป็นของเรา  มันเป็นของ
เราจริงหรือเปล่า  หรือว่าเราเป็นของมันกันแน่  ความคิดของเราก็
เชน่ กนั  เราคดิ อะไรได ้ เรากบ็ อกวา่ นเี่ ปน็ ความคดิ ของเรา แตบ่ อ่ ย
คร้ังเรากลับเป็นของมัน  ยอมทะเลาะเบาะแว้งกับเพื่อน  กับแฟน
กบั พอ่ แม ่ กเ็ พอ่ื ปกปอ้ งความคดิ นนั้ เอาไว ้ เรายอมเสยี สละทกุ อยา่ ง
กเ็ พอื่ รกั ษาและปกปอ้ งความคดิ ทนี่ กึ วา่ มนั เปน็ ของฉนั เอาไว ้ สดุ ทา้ ย
เราก็กลายเป็นของมันไปแทน

คนเรายอมตายได้เพราะความคิด  ที่ท�ำสงครามกันเป็นบ้า 
เปน็ หลงั  ไมว่ า่ เปน็ สงครามศาสนา สงครามระหวา่ งคอมมวิ นสิ ตก์ บั
ทุนนิยม หรือแม้แต่การก่อการร้ายท่ีก�ำลงั ลุกลามไปท่ัวโลก ก็เป็น
เพราะถูกความคิดมันผลักไสให้ท�ำทั้งน้ัน  เราหลงคิดว่าความคิดนี้
เป็นของเรา แตส่ ดุ ท้ายเรากต็ ายเพราะมนั

ของใคร 98 กันแน่

ค�ำว่า  “ของเรา”  เป็นค�ำที่มีอิทธิพลต่อเรามาก  เราสร้างค�ำ
ค�ำน้ีขึ้นมา  แต่แล้วค�ำนี้มันก็มาครอบง�ำเรา  มาหลอกเราให้เราคิด
ว่าสิ่งทั้งหลายท้ังปวงท่ีอยู่กับเราน้ัน  มันเป็นของเราจริงๆ  และเรา
ยอมทำ� ทกุ อยา่ งกเ็ พอื่ มนั  แตพ่ อเราไปยดึ ตดิ ถอื มนั่ กบั มนั มากๆ สงิ่
ทเี่ รายดึ วา่ เปน็ ของเรากก็ ลบั กลายมาครอบงำ� เรา หรอื สง่ ผลเสยี กลบั
มาท่เี ราเอง ทำ� ใหเ้ ราท�ำในสิ่งท่ีคนมสี ติสัมปชญั ญะเขาไม่ท�ำกัน

มีบางคนรักสนามหญ้ามาก  ตกแต่งสนามหญ้าอย่างด ี
วนั เสาร-์ อาทติ ย ์ หรอื เลกิ งานก็ไมไ่ ปไหน เอาแตด่ แู ลตกแตง่ สนาม
หญ้า ท้ังตัดหญา้  บำ� รงุ หญ้าดว้ ยปยุ๋ อย่างด ี วนั ดคี นื ดีกม็ ีตนุ่ มาขุด
รูอยู่ใต้สนามหญ้า  และขยายเป็นเครือข่าย  ท�ำให้พ้ืนหญ้าเป็นโป่ง
นนู ขน้ึ มาเปน็ รอ่ ง สนามหญา้ เลยไมส่ วย เขากพ็ ยายามทำ� ทกุ อยา่ ง
เพอื่ จะไลม่ นั  แตม่ นั ก็ไม่ยอมไป สดุ ทา้ ยเขาก็ใชไ้ มต้ าย เอานำ�้ มนั
ฉดี เขา้ ไปในรตู นุ่  พอนำ้� มนั กระจายไปทว่ั แลว้ กจ็ ดุ ไฟ ปรากฏวา่ ตนุ่
ตายไมเ่ หลอื  แต่สนามหญา้ กพ็ งั พินาศไปดว้ ย

ทีแรกเขาคิดว่าสนามหญ้าเป็นของเขา  แต่ว่าเขากลายเป็น
ของสนามหญา้ ไป นอนไมห่ ลบั เพราะวา่ สนามหญา้ สดุ รกั สดุ หวงแหน
ถกู กองทพั ตนุ่ ทำ� ใหเ้ สยี โฉม ทนี เ้ี ลยทำ� ทกุ อยา่ งเพอ่ื รกั ษาสนามหญา้

พระไพศาล 99 วิสาโล

เอาไว ้ จนกลบั กลายเปน็ การทำ� ลายเสยี เอง เสรจ็ แลว้ กน็ อนไมห่ ลบั
เสียใจมาก  สนามหญ้าสุดท่ีรักพินาศไปเสียแล้ว  ทั้งหมดน้ีเกิดข้ึน
เพราะอะไร กเ็ พราะความยดึ ตดิ ถอื ม่ัน

เวลาเรายึดตดิ ถอื มน่ั กับอะไรกต็ าม เราก็เอาสขุ ทกุ ข์ของเรา
ไปฝากไวก้ บั สง่ิ นนั้  เรายดึ ตดิ ถอื มนั่ กบั รถ กบั ทรพั ยส์ มบตั  ิ กบั คนรกั  
เราก็เอาสุขทุกข์ของเราไปฝากไว้กับส่ิงนั้นก็ท�ำให้สุขทุกข์ของเรา
ง่อนแง่นก็เพราะว่ามันขึ้นอยู่กับส่ิงน้ัน  ข้ึนอยู่กับเงิน  ข้ึนอยู่กับรถ
ขน้ึ อยกู่ บั คนรกั  และพอแปรเปลยี่ นไปเรากท็ นไมไ่ ด ้ ฉะนนั้ จงึ พยายาม
ท�ำทุกอยา่ งเพ่อื ให้มนั เปน็ เหมอื นเกา่ หรอื อยกู่ ับเราตามเดมิ  แตเ่ รา
หารู้ไม่ว่า  เม่ือเราท�ำเช่นน้ัน  เราก�ำลังเป็นทาสของมันไปแล้ว  เรา
ปลอ่ ยใหม้ ันเป็นนายเราไปโดยไมร่ ตู้ วั

เรายึดติดถือม่ันกับอะไรก็ตาม  ในใจก็นึกว่ามันเป็นของเรา
แตจ่ รงิ ๆ แลว้ มนั หนั กลบั เปน็ นายเรา อยา่ งรา่ งกายของเรา เรานกึ
ว่ามันเป็นของเรา  ปรับแต่งให้มันเป็นไปตามใจเรา  แต่สุดท้ายเรา
ยอมตายไดเ้ พอ่ื รา่ งกายของเรา มนั ไมส่ วย นำ�้ หนกั มากไป ก็ไปผา่
ไปดูด  เรากินยาสารพัด  ทั้งๆ  ที่อันตราย  น่ีเรียกว่า  ยอมตายเพื่อ
ร่างกาย  เด๋ียวน้ีเป็นกันเยอะมาก  ยอมสละชีวิตเพื่อรักษาอวัยวะ