Challenger 13

13/2021

go wspomagających. W procesie logistyczny wyko- wość skompletowania zamówienia (Borowska i Ku-
rzystuje się wiele narzędzi wyspecjalizowanych. Na- delska, 2020, s. 174).
leżą do nich między innymi: elektroniczne wymia-
ny danych czy też technologie telekomunikacyjne Komisjonowanie to proces magazynowy, który
i  Internet. Natomiast narzędzia używane przy re- polega na rozdzielaniu jednostek ładunkowych na
alizacji przepływu dóbr to między innymi: system zbiory opakowań jednostkowych lub zbiorczych
just-in-time, kanban, metody pakowania towarów oraz zestawienie ich zgodnie z zamówieniem klien-
czy metody komisjonowania. ta. Wśród innowacyjnych metod komisjonowania,
Metody komisjonowania które pozwalają na szybsze i dokładniejsze realizo-
We współczesnej gospodarce istnieje coraz większa wanie zamówień, można wyróżnić sześć głównych
konkurencja na rynku oraz szybsze tempo zmian. narzędzi zaprezentowanych na rysunku 1.
Przedsiębiorstwa zmuszane są do poszukiwania no-
woczesnych rozwiązań w wielu obszarach - głównie Pick by Light jest to system przeznaczony do
w  logistyce. Szybkie reagowanie i  działanie nie są użytku wewnętrznego. Należy do procesu komple-
już wystarczające, dlatego pojawiła się konieczność tacji bez papieru, to znaczy, że zamiast listy produk-
rozwiązywania problemów z narastającą komplika- tów to skompletowania, magazynierowi wysyłane
cją i złożonością zadań. Rośnie również nacisk na są artykuły oraz ich liczba do poboru poprzez wy-
elastyczność przedsiębiorstw. Wszystko to wymu- świetlacz umieszczony na regale. Narzędzie to znaj-
sza ciągłe dostosowywanie się firm pod względem duje zastosowanie w każdym obszarze, gdzie wystę-
innowacyjności. Rozwiązania te mają charakter puje ręczne sortowanie i kompletowanie zamówień
rewolucyjny. Jednym z  najistotniejszych elemen- (Chudzik i Szymonik, 2018, s. 92). Każdy towar ma
tów w procesie magazynowania jest faza kompleta- swoje miejsce w magazynie, do którego przypisany
cji, która ściśle związana jest z  komisjonowaniem. jest moduł z  wyświetlaczem. Informacje potrzeb-
Efektywność tej fazy pozwala na zwiększenie po- ne do pobrania produktów wyświetlane są na re-
ziomu obsługi klienta. Trasa pokonywana w maga- gałach na wyświetlaczu, przy których znajdują się
zynie polega na przygotowywaniu zamówień, ich przyciski wykonania czynności lub wprowadzenia
pobraniu i złączeniu w celu skompletowania zlece- korekty. System Pick by Light może być używany
nia klienta. Za cały przebieg odpowiada pracownik, do równoczesnej kompletacji wielu linii zamówie-
który za pomocą różnych narzędzi posiada możli- niowych. Wysyła informację na temat zmiany zapa-
sów w czasie rzeczywistym do systemu zarządzania
Rysunek 1. Metody komisjonowania magazynem (Prałat i Jąder, 2016, s. 390). Gdy nastę-
puje realizacja zamówienia, lokalizacja towaru jest
Źródło: Chudzik i Szymonik, 2018, s. 92-95. automatycznie podświetlana oraz wskazuje liczbę
jednostek, które magazynier musi pobrać. Po wyję-
ciu odpowiedniej sumy jednostek, operator naciska
przycisk potwierdzenia realizacji operacji w  celu
powiadomienia systemu.

Pick by voice polega na używaniu głosu w celu
komunikacji między użytkownikiem – magazynie-
rem, a systemem informatycznym WMS. Komendy
głosowe precyzyjne informują jakie operacje muszą
być wykonane. Wykorzystywanie funkcji głoso-
wych jest szczególnie efektywne, gdy kompletacja
towarów odbywa się za pomocą kodów kreskowych
lub tagów RFID. Każdy pracownik loguje się do
odpowiedniej grupy i  otrzymuje określony przy-
dział pracy. System informatyczny w  komputerze
automatycznie rozpoznaje głos magazyniera oraz
poszczególne wyrażenia przekazywane przez niego
w celu komunikacji. System rejestruje każde pobra-

99

nie produktów z miejsc składowania, dzięki czemu s. 94). Narzędzie to wykorzystywane jest przede
na bieżąco śledzony jest ruch towarów w  całym wszystkim w przedsiębiorstwach, w których wystę-
kanale logistycznym. Komendy głosowe precyzyj- pują stałe trasy dostaw. Wózek może przemieszczać
ne informują użytkownika jaki produkt i z jakiego duże liczby i masy ładunku, dzięki czemu zwiększa
miejsca w magazynie ma go pobrać. Każda operacje się wydajność pracy. Proces kompletacji zaczyna
musi być głosowo zaakceptowana. Potwierdzenie się od wyznaczenia trasy, dzięki czemu efektywnie
wykonania zadania musi także odbywać się w spo- zaoszczędzony jest czas związany z  przemieszcza-
sób głosowy. W niektórych przypadkach pracownik niem wózka po całym magazynie (Kopczyńska,
używa klawiszy funkcyjnych na obudowie termina- 2017, s. 5).
la. Jest to używane w sytuacjach krytycznych, po-
nieważ znacznie obniża efektywność pracy (Bart- Pick by vision jest najnowszą i najrzadziej wyko-
czak i Barańska, 2016, s. 156-157). rzystywaną metodą w  przedsiębiorstwach, ponie-
waż znajduje się w  fazie testów i  rozwoju. Opiera
Pick by scan to metoda wykorzystująca skaner. się o model pick by voice, jednak zamiast wykorzy-
Jest to najbardziej rozpowszechniony rodzaj kom- stywaniu mowy, operator posiada specjalistyczne
pletacji. Magazynier posiada informacje na ekranie okulary, w których znajdują się wszystkie potrzeb-
skanera. Zawarte są w nim dane na temat ilości i lo- ne informacje (Chudzik i  Szymonik, 2018, s. 95).
kalizacji produktów pojawiające się w  odpowied- Innowacja opiera się o rozszerzoną rzeczywistość.
niej kolejności. Jeden taki system może być wyko- Okulary precyzyjnie określają położenie operato-
rzystywany w  kilku miejscach magazynowych. Po ra i  wyznaczają kierunek patrzenia. Przed jednym
wykonaniu czynności, pracownik potwierdza jej okiem znajdują się komendy do wykonania oraz
zakończenie, po czym pojawiają się kolejne instruk- lokalizacje, gdzie należy szukać towarów. Dodat-
cje. Główną korzyścią stosowania pick by scan jest kowym usprawnieniem może być skaner zakładany
łatwość obsługi. Pracownicy nie potrzebują dodat- na palec. Dzięki pick by vision kompletowanie jest
kowych szkoleń dotyczących obsługi skanera. Meto- możliwe bez użycia rąk. Aby uruchomić skanowa-
da ta jest odpowiednia dla przedsiębiorstw, które nie nie, pracownik musi przytrzymać głowę. Następnie
potrzebują dużej innowacyjności. Gdy produkt nie zintegrowany system wyszukuje kod na podstawie
jest mocno zróżnicowany oraz znajduje się w  jed- ruchu oczu magazyniera. Pick by vision zapewnia
nym magazynie, możliwe jest efektywne korzystanie wysoką jakość kompletacji dzięki dogłębnej pre-
z tego modelu (Chudzik i Szymonik, 2018, s. 93). zentacji wizualnej. Pozwala także zredukować czas
potrzebny na poznanie dokładnych informacji o za-
Pick by point to metoda polegająca na oświetle- mówieniu – wszystko wyświetla się jednocześnie na
niu gniazd magazynowych wiązką światła, która ścianie okularów (iVision, 2021).
posiada możliwość zmiany kolorów, koncentracji
oraz kształtu. Opiera się ona o informację świetlną Technologie ułatwiające komisjonowanie zostały
– pick by light oraz informację dźwiękową – pick wykorzystane przez 29% przedsiębiorstw. Najpo-
by voice. Światło wskazuje operatorowi lokalizację pularniejszymi rozwiązaniami są pick by point oraz
produktu, następnie pracownik potwierdza wy- pick by light, które są stosowane w około 70% firm.
konanie czynności i  zostaje mu wskazany kolejny Podobnie jak w przypadku systemów informatycz-
punkt poboru towarów. Główną zaletą tego mo- nych zapytano o  stosunek rzeczywistych kosztów
delu jest szybkość wykonywania poleceń. Wzrost wdrożenia technologii. 37% przedsiębiorstw wska-
efektywności pracy następuje w wyniku prędkości zało, że koszty były zgodne z planem. W co czwar-
wykonywania czynności i wspomagania pracowni- tej firmie koszty te były niższe niż zaplanowany bu-
ka (Chudzik i Szymonik, 2018, s. 93). dżet (Prałat i Jąder, 2016, s. 391).

Pick by frame opiera się o system pick by light, Światopogląd dotyczący nowoczesnych
lecz jego moduły znajdują się na specjalnej ramie. magazynów
Na wyświetlaczu wózka kompletacyjnego podawa- Na rysunku 2 przedstawiono odpowiedzi respon-
ne są lokalizacje miejsc magazynowych i informacje dentów na pytanie: „Uważam, że pick by light, czy-
o liczbie produktów. Przy ekranie znajdują się także li informowanie systemu o  pobraniu produktów
przyciski funkcjonalne (Chudzik i Szymonik, 2018,

100

13/2021

za pomocą wyświetlacza na regale jest stosownym stwierdzeniem stanowią respondenci w  wieku 21-
narzędziem operacji magazynowych”. 90% osób 30 lat. Są to osoby rozpoczynające swoją aktywność
zgadza się z  tym stwierdzeniem, w  tym 92% ko- zawodową, w której obsługują współczesne narzę-
biet oraz 83% mężczyzn. Obie płcie w podobnym dzia kompletowania. Co więcej, są to osoby młode
stopniu zgadzają się z  powyższym stwierdzeniem. posiadające wysoką wiedzę na temat nowoczesnych
Wysoka liczba twierdzących odpowiedzi może zagadnień związanych z pick by light.
wiązać się z powszechnością stosowania tej meto-
dy. Największą ilość osób zgadzających się z  tym Na rysunku 3 przedstawiono odpowiedzi respon-
dentów na pytanie: „Uważam, że Pick by Voice,

Rysunek 2. Opinia respondentów dotycząca pick by light [według płci i wieku; w liczbie osób]

Źródło: opracowanie własne.

Rysunek 3. Opinia respondentów dotycząca pick by voice [według płci i wieku; w liczbie osób]

Źródło: opracowanie własne.

101

Rysunek 4. Opinia respondentów dotycząca pick by frame [według płci i wieku; w liczbie osób]

Źródło: opracowanie własne.

czyli realizacja zamówienia za pomocą rozmowy by nie posiadają wystarczającej wiedzy fachowej na
między magazynierem a systemem jest przydatnym ten temat.
narzędziem operacji magazynowych”. Zdecydowa-
na większość ankietowanych (86%) zgadza się z po- Na rysunku 5 przedstawiono odpowiedzi re-
wyższym stwierdzeniem, w tym 84% kobiet i 92% spondentów na pytanie: „Uważam, że Pick by Scan,
mężczyzn. Tylko respondenci w  wieku 21-30 oraz czyli realizacja zamówień za pomocą skanera jest
41-50 lat nie zgadzają się z  danym stwierdzeniem. praktycznym narzędziem operacji magazynowych”.
Zjawisko to może wynikać ze znajomości wielu Większość ankietowanych (84%) uważa, że realiza-
narzędzi komisjonowania, przez co nie są w stanie cja zamówień za pomocą skanera jest praktycznym
stwierdzić, które z wymienionych metod są najbar- narzędziem operacji magazynowych. Według po-
dziej przydatne lub z braku możliwości przetesto- działu płci 89% kobiet oraz 67% mężczyzn utoż-
wania tego typu techniki. samia się z  powyższym stwierdzeniem. Większy
udział kobiet w  pozytywnych odpowiedział może
Na rysunku 4 przedstawiono odpowiedzi re- być spowodowany wykorzystywaniem skanerów
spondentów na pytanie: „Uważam, że Pick by Fra- w ich codziennej pracy, na przykład w pracy kasjera.
me, czyli zastosowanie technologicznych maszyn Respondenci do 20. roku życia udzielili najwięcej
(wózków kompletacyjnych) jest zasadniczym na- negatywnych odpowiedzi (43%), co może świad-
rzędziem realizacji zamówienia”. 74% kobiet oraz czyć o ich braku wiedzy fachowej i kompetencji ma-
92% mężczyzn udzieliło twierdzące odpowiedzi gazynowych.
na powyższe stwierdzenie. Więcej pozytywnych
odpowiedzi udzielonych przez mężczyzn może Na rysunku 6 przedstawiono odpowiedzi re-
wynikać z faktu, że prace magazynowe na różnego spondentów na pytanie: „Uważam, że Pick by Po-
typu wózkach są często przez nich wykonywane. int, czyli wskazywanie drogi do produktu w celu re-
Respondenci powyżej 20. roku życia w większości alizacji zamówienia jest funkcjonalnym narzędziem
zgadzają się z  danym stwierdzeniem (85%), nato- operacji magazynowych”. Większość ankietowa-
miast ankietowani do 20. roku życia udzielali naj- nych (92% – w tym 92% kobiet i mężczyzn) uważa,
częściej negatywnych odpowiedzi (57%). Zjawisko że wskazywanie drogi do produktu w celu realizacji
to może być spowodowane tym, że młodsze oso- zamówienia jest funkcjonalnym narzędziem opera-
cji magazynowych. Obie płcie w takim samym stop-

102

13/2021

Rysunek 5. Opinia respondentów dotycząca pick by scan [według płci i wieku; w liczbie osób]

Źródło: opracowanie własne.

Rysunek 6. Opinia respondentów dotycząca pick by point [według płci i wieku; w liczbie osób]

Źródło: opracowanie własne.

niu zgadzają się z powyższym stwierdzeniem. 11% Vision, czyli wykorzystywanie specjalistycznych
osób w  wieku do 30 lat oraz 17% ankietowanych i  wysoko rozwiniętych okularów jest pomocnym
w wieku 51-60 lat nie zgadza się z danym twierdze- narzędziem w skanowaniu produktów”. Większość
niem. Ich udział jest relatywnie mały i  może być ankietowanych (68%) zgadza się ze stwierdzeniem,
spowodowany brakami kompetencyjnymi. że wykorzystywanie specjalistycznych okularów
jest pomocnym narzędziem w skanowaniu produk-
Na rysunku 7 przedstawiono odpowiedzi re- tów. Pick by vision jest najnowocześniejszą techniką
spondentów na pytanie: „Uważam, że Pick by

103

Rysunek 7. Opinia respondentów dotycząca pick by vision [według płci i wieku; w liczbie osób]

Źródło: opracowanie własne.

wśród wszystkich metod komisjonowania, co może daryzowanie procesów magazynowych. Jednak
świadczyć o jej największej przydatności. 57% ko- mimo udoskonalania procesów składowania i prób
biet i  82% mężczyzn zgadza się z  powyższym ich zautomatyzowania, człowiek w  magazynie jest
stwierdzeniem. Mężczyźni udzielili więcej twier- istotnym elementem w  całym łańcuchu realizacji
dzących odpowiedzi, co może wynikać z ich duże- zadań magazynowych.
go zainteresowania i wyobrażeń na temat działania
tej technologii. 55% osób powyżej 41. roku życia Bibliografia
nie zgadza się z danym twierdzeniem. Może być to
spowodowane niewiedzą na temat możliwości na- Bartczak, K. i Barańska, A. (2016). Obszary i prz ydatność zasto-
rzędzia oraz brakiem doświadczenia zawodowego sowań voice picking w logistyce. Warszawa: Politechnika Warszaw-
ze specjalistycznymi okularami, których używanie ska.
wymaga dobrego wzroku. Beier, F.J. i Rutkowski, K. (2004). Logistyka. Warszawa: Szko-
ła Główna Handlowa.
Podsumowanie Borowska, O. i Kudelska, I. (2020). Znaczenie wprowadze-
Wiele z nowoczesnych technologii, które są obecnie nia innowacji organizacyjnej w procesie kompletacji. Zesz yty
wprowadzane, potrzebują do współpracy człowie- Studenckie „Nasze Studia”, (10), 171-181.
ka, aby móc sprawnie funkcjonować, np. pick by vi- Chudzik, D. i Szymonik, A. (2018). Logistyka nowoczesnej gospo-
sion. Narzędzia te nie stanowią głównego elementu darki magaz ynowej. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
całego procesu – są one tylko ułatwieniem komple- Fertsch, M. (2006). Słownik terminologii logistycznej. Poznań:
tacji zamówienia. Bez nadzoru człowieka urządze- Instytut Logistyki i Magazynowania.
nie nie jest zdolne do samodzielnej realizacji zadań. iVision. (2021). Pick-by-Scan und Pick-by-Vision als logische Weite-
rentwicklung. Pobrane 24 kwietnia 2021 z https://www.i-vision.
Respondenci w  83% zgadzają się ze stwierdze- eu/pick-by-scan/
niami postawionymi w  badaniu ankietowym. We- Kopczyńska, M. (2017). Rola nowoczesnych technologii
dług nich, narzędzia komisjonowania mogą ułatwić w podnoszeniu jakości pracy w magazynie. OAFL Studenckie
procesy magazynowania oraz zwiększyć poziom czasopismo internetowe, (1), 1-10.
innowacyjności przedsiębiorstwa. Krawczyk, S. (2001). Zarządzanie Procesami Logistycznymi.
Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Reasumując, nowoczesne i  innowacyjne tech- Prałat, E. i Jąder, K. (2016). Nowoczesne technologie wspomagające
nologie magazynowania wprowadzane w  przed- funkcjonowanie magaz ynu. Gliwice: Organizacja i Zarządzanie
siębiorstwach logistycznych mają na celu zestan- Politechnika Śląska.

104

13/2021

Regionalne Wszechstronne
Partnerstwo Ekonomiczne

Rywalizacja chińsko- amerykańska, konflikt ekonomiczny obu państw, oddziałuje silnie na
gospodarkę globu. Stworzenie przy udziale Chin największego na świecie wspólnego ryn-
ku to kolejny element tych zmagań. W artykule przedstawiono podstawowe założenia poro-
zumienia RCEP, historię jego powstania uwzględniając decyzję D. Trumpa o wycofaniu się
z Trans- Pacific Partnership. Wskazano najważniejsze spory między państwami sygnatariu-
szami oraz ukazano perspektywę Unii Europejskiej. Za cel artykułu przyjęto przybliżenie czy-
telnikowi istoty i uwarunkowań powstania RCEP.

Aleksander Pirecki Regionalne Wszechstronne Partnerstwo Ekonomiczne*
15 listopada 2020 r. piętnaście państw Azji i Pacyfiku podpisało wir-
[email protected] tualnie w  Hanoi porozumienie handlowe Regional Comprehensive
Economic Partnership (Wnukowski, 2020). Sygnatariuszami poro-
Uniwersytet Ekonomiczny zumienia są kraje członkowskie Stowarzyszenia Narodów Azji Połu-
w Poznaniu dniowo-Wschodniej (ASEAN) tj. Brunei, Kambodża, Indonezja, Laos,
kierunek: Ekonomia Malezja, Mjanma (Birma), Filipiny, Singapur, Tajlandia i Wietnam oraz
III rok, I stopień partnerzy organizacji (format ASEAN+1): Chiny, Japonia, Korea Płd.,
Australia i  Nowa Zelandia. Porozumienie osiągnięto po 9 latach od
Uniwersytet im. Adama rozpoczęcia rozmów i odbyciu 29 rund negocjacyjnych (Deborah, 2020
Mickiewicza w Poznaniu str. 3), w trakcie których (listopad 2019) z negocjacji wycofały się Indie
kierunek: Prawo (Deborah, 2020 str. 7). W wyniku podpisania umowy może powstać
II rok największy wspólny rynek na świecie, obejmujący 30% światowego
PKB oraz 30% populacji globu (Gao, Shaffer, 2021 str. 1). Łączne PKB
Koło naukowe: krajów sygnatariuszy wynosi 25,84 mld USD w  porównaniu z  24,37
SKN Pryzmat mld CUSMA (Canada- US- Mexico Agreement) oraz 18,85 mld Unii
Europejskiej. Zdaniem ekspertów JP Morgan największymi beneficjen-
Opiekun naukowy: tami wspólnego rynku będą Chiny (85 mld USD), Japonia (48 mld)
prof. dr hab. Przemysław oraz Korea Płd. (23 mld). Przywołane wyniki należy interpretować
Deszczyński w kontekście dotychczasowego braku umów o wolnym handlu między
tymi państwami (Wolf, Wang, Tang, 2020).
Artykuł recenzowany
Na treść umowy składa się 510 stron podzielonych na 20 rozdzia-
łów. Zakłada się w niej zniesienie ceł na ok. 90% grup produktowych
w ciągu 20 lat (Wnukowski, 2020). Warto podkreślić, że każdy z krajów
indywidualnie określił harmonogram znoszenia taryf na poszczegól-
ne grupy produktów. Sytuację komplikuje fakt, iż poszczególne taryfy

* W literaturze funkcjonuje również nazwa Regionalne Kompleksowe Part-

nerstwo Gospodarcze

105

znoszone będą równocześnie dla wszystkich krajów jeśli znajdowały się w nim podzespoły wyproduko-
(Australia, Brunei, Kambodża, Laos, Malezja, Nowa wane w Japonii. RCEP ma na celu zniesienie tego
Zelandia, Singapur, Tajlandia), bądź z pojedynczy- typu barier przez wprowadzenie reguł pochodze-
mi wyjątkami dla określonych grup produktów (Ja- nia- szczegółowych zasad określających prowenien-
ponia). Pozostałe kraje zdecydowały się na osobne cje produktu (Crivelli, Inama, 2021). Porozumienie
harmonogramy znoszenia opłat dla ASEAN oraz stanowi w pewien sposób rozwinięcie strefy wolne-
innych sygnatariuszy (indywidualnie) (Deborah, go handlu między państwami ASEAN na pozostałe
2020 str. 3). Poza liberalizacją handlu w  traktacie kraje. Traktat ma więc na celu stworzenie integracji
uregulowano także w różnym stopniu normy sani- regionalnej oraz zmianę struktury łańcucha dostaw,
tarne, techniczne, zasady pobytu okresowego, prze- co szczególnie w okresie odbudowy gospodarek po
pływ kapitału i inwestycji, reguły pochodzenia (ang. pandemii COVID-19 może mieć kluczowe znacze-
rules of origin), normy prawa własności intelektual- nie.
nej i konkurencji, e-commerce, współpracę gospo-
darczą i technologiczną, zamówienia publiczne (Su- Samo porozumienie nie weszło jeszcze w życie.
mmary of the RCEP Agreement, 2020). W traktacie Nastąpi to po ratyfikacji przez min. sześć z  dzie-
nie przewidziano powołania wspólnych instytucji, sięciu krajów należących do ASEAN oraz przez
ani swobodnego przepływu osób. Należy zauwa- min. trzy kraje z pozostałej piątki (Deborah, 2020
żyć, że RCEP stanowi także podstawę dla dalszych str. 5). Dotychczas ratyfikacji dokonały jedynie Chi-
regulacji związanych z digitalizacją gospodarki, czy ny 8 marca 2021 r. (Global Times, 2021), w czym
rozwojem takich sektorów jak e-commerce. można dopatrywać się pewnej symboliki. Ratyfika-
cji umowy w państwach o dojrzałych demokracjach
Porozumienie to stanowi swoiste uporządkowa- (Australia, Nowa Zelandia) towarzyszyć będzie
nie umów handlowych łączących strony. Do 2012 z  pewnością burzliwa debata, z  kolei w  Mjanmie,
r. kraje ASEAN (działając jako jeden podmiot) za- w której pierwszego lutego doszło do wojskowego
warły porozumienia handlowe z Chinami, Japonią, zamachu stanu, trwają protesty oraz niepokoje spo-
Koreą Płd. oraz multilateralną umowę z  Austra- łeczne, co także wpłynie na terminowość ratyfika-
lią i  Nową Zelandią (formuły ASEAN+1). Kraje cji traktatu.
partnerskie tj. Japonia, Korea Płd i  Chiny nie za-
warły takich porozumień między sobą, co utrud- Rezygnacja Donalda Trumpa z TPP, czyli
niało przepływ towarów (Deborah, 2020 str. 2-3). Trans-Pacific Partnership
Przykładowo, jeżeli dany towar wyprodukowany Powstanie RCEP należy rozważyć w  kontekście
w  kraju ASEAN-u  na mocy wcześniejszych poro- stosunków chińsko- amerykańskich. Zmiana poli-
zumień handlowych, powinien zostać zwolniony tyki USA wobec Chin zapoczątkowana w  2011 r.,
z cła w Chinach, to mógł mimo to zostać oclony, w Pivot to Asia Speech prezydenta Baracka Obamy,

Rysunek 1. Sygnatariusze RCEP, CPTPP i TPP przerodziła się w  kolejnych latach
w  otwartą rywalizację i  wojnę han-
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Ye M., 2015 dlową. Sam Pivot składać się miał
zarówno z  ramienia militarnego,
o czym wspomniał Obama w swoim
przemówieniu, jak i gospodarczego.
Tym gospodarczym ramieniem mia-
ło być TPP, czyli Trans- Pacific Part-
nership.

TPP początkowo nie było ini-
cjatywą amerykańską, za pierwo-
wzór porozumienia należy uznać
P4 Agreement podpisany w 2005 r.
przez Brunei, Chile, Nową Zelandię
i Singapur. W 2008 r. chęć przystą-

106

13/2021

pienia wyraziły USA, w marcu 2010 r. rozpoczęły ry, 23 stycznia 2017 r. wycofał się z porozumienia
się właściwe negocjacje, w  którym udział wzięły (White House, 2017). Decyzja ta z całą pewnością
także Australia, Peru, Wietnam, później także Ka- zaważyła na powstaniu RCEP. Upadek TPP, które
nada, Malezja, Meksyk i Japonia. Sama umowa poza przekształciło się w  CPTPP (Comprehensive and
sprawami handlu dot. m.in standardów z  zakresu Progressive Agreement for Trans-Pacific Partner-
ochrony środowiska. (Wilson, 2015 str 348). Co ship) stworzyło przestrzeń dla rozwoju inicjaty-
więcej był to traktat otwarty, strony zachęcały po- wy z udziałem Chin. Warto podkreślić także inny
zostałe państwa regionu do partycypacji. Z punktu wymiar obu porozumień, o  ile RCEP jest umową
widzenia Pekinu była to umowa typu: ABC-anyone opartą o praktyki ASEAN, o tyle TPP było umową
but China (de Lise, 2020 str. 69). Celem porozu- mocno zakorzenioną w systemie Światowej Organi-
mienia było stworzenie nie tylko wolnego rynku, zacji Handlu (WTO).
ale także pola współpracy krajów regionu pod
przywództwem USA. Traktat podpisano w  paź- W tym miejscu należy także zauważyć pewną, być
dzierniku 2015 r. (Ye, 2015 str. 206). Nie został może przypadkową, zbieżność dat. Traktat RCEP
ratyfikowany przez Stany Zjednoczone, co więcej został podpisany 15 listopada 2020 r., 12 dni po wy-
Donald Trump już na początku swojej prezydentu- borach w  USA, 8 dni po ogłoszeniu przez media
zwycięstwa Joe Bidena i  pierwszych oskarżeniach

107

Rysunek 2. Spory terytorialne na Morzu dlu w rejonie Azji i Pacyfiku. Powsta-
Południowochińskim nie RCEP, korzystne jak wskazano
wcześniej dla Chin, ogranicza wpły-
Źródło: UKEssays wy Waszyngtonu w regionie, umoż-
liwia przebudowę łańcucha dostaw
o  sfałszowanie wyborów przez zwolenników Do- z korzyścią dla Państwa Środka.
nalda Trumpa. Był to więc moment narastającego
kryzysu wewnętrznego w Stanach Zjednoczonych, Sprzeczności w łonie
którego szczytem był szturm na Kapitol. Czasowe sygnatariuszy RCEP
wycofanie się USA z  polityki zagranicznej, prze- Jak wskazano uprzednio porozumie-
widywane także w  Polsce (Dąb- Mirowski, 2020) nie RCEP nie weszło jeszcze w życie.
od listopada 2020 do stycznia 2021 działało w tym Wpływ na ratyfikację umowy będą
okresie z całą pewnością na korzyść Chin. miały z  pewnością konflikty mię-
dzy sygnatariuszami umowy. Klu-
Decyzja o wycofaniu się Stanów Zjednoczonych czowym źródłem antagonizmów
z  TTP osłabiła wpływy Waszyngtonu w  regionie w  regionie są spory terytorialne na
wschodniego Pacyfiku, stanowiła podważenie pi- Morzu Południowochińskim. Ten
votu Obamy oraz negatywnie wpłynęła na relacje obszar o  powierzchni ok. 4 mln
z  partnerami w  tej części świata. Być może zawa- km2, pokryty jest wieloma niewiel-
żyła na samej rywalizacji chińsko-amerykańskiej. kimi wyspami oraz rafami (Kusu-
W czasie podpisania TPP dyskutowano bowiem ma, Kurtia, Augustian, 2021 str. 53).
nad szansami, a właściwie koniecznością z punktu Akwen pokonuje połowa tonażu
widzenia długookresowych interesów Pekinu przy- światowych flot handlowych, łączna
stąpienia samych Chin do porozumienia (de Lise, wartość przepływających towarów to
2020 str. 63). Taki układ sił, diametralnie różny od 5,3 bln USD, z  czego 20% to han-
obecnego, byłby z  pewnością korzystny dla USA del amerykański. Co więcej, drogę tą
ponieważ narzucał by Pekinowi zasady gry w han- pokonuje 80% chińskiego importu
ropy naftowej, 66% surowców energetycznych Ko-
rei Południowej, czy 60% tychże surowców impor-
towanych do Japonii (Raine, 2013, str. 7). Jest to
także obszar zasobny w ropę naftową i gaz ziemny
(Kusuma, Kurtia, Augustian, 2021 str. 53).
Najważniejsze spory dotyczą wysp Paracel oku-
powanych przez Chiny, do których pretensje zgła-
szają Wietnam i  Tajwan, wysp Spratly częściowo
okupowanych przez Chiny, Tajwan, Malezję i Fi-
lipiny, do których wyłączne władztwo (nad całym
archipelagiem) roszczą sobie Chiny, Tajwan i Wiet-
nam, a w odniesieniu do części wysp Filipiny, Ma-
lezja i  Brunei. (Raine, 2013, str 8). Co więcej od
2015 r. Chiny przekształcają atole i rafy archipelagu
Spratly w sztuczne wyspy o przeznaczeniu wojsko-
wym (Huang, 2020). Same spory terytorialne na
terenie Morza Południowochińskiego cechują się
złożonością zarówno z  perspektywy krzyżujących
się interesów państw, rywalizacji chińsko-amery-
kańskiej i prawa międzynarodowego. Jest to także
wieloletni spór, którego początki sięgają lat 70- tych

108

13/2021

ubiegłego wieku (Kusuma, Kurtia, Augustian, 2021 warła umowy handlowe z Koreą Płd., Singapurem,
str. 54). Porozumienie RCEP może wpłynąć na po- Wietnamem i  Japonią, prowadzi także negocjacje
kojowe rozwiązanie tego antagonizmu (Malaysiaki- z  Indonezją, Australią, Nową Zelandią i  Filipina-
ni, 2020). Jednakże, należy zauważyć iż działania mi (Fabry, 2020). Dostęp europejskich wytwórców
chińskie na tym obszarze będą z pewnością wpły- na rynki Indonezji, Tajlandii i Malezji ograniczony
wać na decyzje o ratyfikacji traktatu. Co więcej, jest jest wysokimi stawkami celnymi (Dadush, 2020).
to obszar jak zauważono uprzednio o istotnym zna- Kluczowym z  perspektywy UE staje się współ-
czeniu z  perspektywy interesów USA, zatem tak- zawodnictwo na rynkach wschodniego Pacyfiku
że działania amerykańskie na tym obszarze mogą w sektorze produktów zaawansowanej technologii,
wpływać na stanowiska decydentów. w której europejskie firmy są znaczącą konkurencją
dla chińskich odpowiedników (Fabry, 2020). Po-
Kolejny istotny spór w  regionie, który może wstanie strefy umożliwia infiltrację rynków krajów
bezpośrednio przełożyć się na ratyfikację umowy Azji Płd- Wsch. także producentom z Korei i Japo-
RCEP, to chińsko- australijski konflikt dyploma- nii, co w jeszcze większym stopniu ograniczy możli-
tyczny. Handel z Państwem Środka to 35% austra- wości firm z Unii (Dadush, 2020). Przewidywane są
lijskiego eksportu oraz 25% importu (WITS, 2020). także pozytywne skutki powstania RCEP, ostrożne
Australia jest także istotnym partnerem Chin, które prognozy wskazują na wzrost PKB UE o 0,1%. Im-
importują stąd niemal 3/4 rudy żelaza, surowca klu- porterzy półproduktów skorzystają na spadku cen
czowego dla rozwoju chińskiego przemysłu (Zhang, w wyniku zwiększania wydajności łańcucha dostaw,
Arora, 2021). Spór zapoczątkowała australijska usta- eksporterzy na wzroście zamożności regionu (Da-
wa zakazująca zagranicznych dotacji na rzecz partii dush, 2020). Należy także zauważyć, że wraz z roz-
politycznych w 2017 r. (WestBrook, 2017). W lutym wojem gospodarczym krajów RCEP, zwiększeniem
2020 r. Australia wykluczyła Huawei z budowy in- zamożności tamtejszej klasy średniej a  co za tym
frastruktury 5G na swoim terytorium, co spotkało idzie popytu, ograniczenia, którym podlegają firmy
się z oskarżeniami o dyskryminację ze strony Chin europejskie mogą nie tyle negatywnie odbić się na
(The Guardian, 2020). W maju Canberra wezwała gospodarce Wspólnoty, co uniemożliwić jej czerpa-
do międzynarodowego śledztwa w  sprawie wybu- nie korzyści z rozwoju tych państw.
chu pandemii, co spotkało się ze zdecydowanym
sprzeciwem Pekinu. (The Guardian, 2020). Kryzys Podsumowanie
dyplomatyczny pogłębił się wraz z wprowadzeniem Porozumienie RCEP choć może zmienić układ
przez rząd chiński sankcji na towary australijskie, sił w  rejonie wschodniego Pacyfiku, pozostaje
takie jak jęczmień, wino, wołowina, węgiel czy ba- póki co na papierze. Znoszenie taryf trwać ma 20
wełna, co łamało umowę handlową z 2015 r. [BBC, lat, a samo powstanie strefy u wielu sygnatariuszy
2020). Trwający spór (marzec 2021) zdecydowanie budzi wspomnienie dawnego chińskiego systemu
wpłynie na stosunek Canberry do ratyfikacji RCEP, lennego (system trybutarny) (Pyffel, 2020). Istotną
jednakże samo trwanie kryzysu nie powstrzymało rolę odgrywają także Stany Zjednoczone. Prezydent
władz australijskich przed podpisaniem umowy. Joe Biden w marcu 2021 r. wziął udział w szczycie
Warto podkreślić, że cła chińskie łamią porozu- Quad razem z przywódcami Australii, Japonii i In-
mienie handlowe z 2015 r. co podważa wiarygod- dii (BBC, 2021). Formuła współpracy w  ramach,
ność Pekinu. której odbywają się wspólne ćwiczenia wojskowe
i uczestniczą w nich państwa sygnatariusze RCEP
Perspektywa Unii Europejskiej dobrze obrazuje dylemat wielu krajów Azji. Z jed-
Powstanie RCEP wpłynie także na relacje Unii Eu- nej strony ich najważniejszym partnerem gospodar-
ropejskiej z  krajami Azji Płd- Wsch. Przyspieszy czym pozostają Chiny, z drugiej kluczowym partne-
bowiem proces przenoszenia się centrum świato- rem militarnym są USA. Pytanie jak długo taki stan
wej gospodarki znad północnego Atlantyku nad rzeczy będzie można utrzymać? Powyższy artykuł
wschodni Pacyfik, co wpłynie na samą Wspólnotę. należy traktować jedynie jako przyczynek do dal-
Z perspektywy UE istotniejsza staje się obrona eu- szej dyskusji. Poza opisywanymi czynnikami należy
ropejskich interesów w tym rejonie świata. Unia za-

109

uwzględnić także przyczyny wyjścia Indii z  poro- Pyffel, R., (2020) Pyffel komentuje: Blaski i cienie największej strefy
zumienia, chińskie inicjatywy inwestycyjne takie wolnego handlu na świecie. Pobrane z z https://instytutsprawo-
jak Nowy Jedwabny Szlak, czy chińsko- europejską bywatelskich.pl/pyffel-komentuje-blaski-i-cienie-najwiekszej-
umowę inwestycyjną. -strefy-wolnego-handlu-na-swiecie/ (dostęp 18.03.2021).
Raine S., (2017). Regional Disorder: The South China Sea Disputes.
Bibliografia Abingdon-on-Thames: Routledge
Summary of the Regional Comprehensive Economic Part-
BBC. (2020). Australia accuses China of undermining trade nership Agreement (2020). Pobrane z https://asean.org/
agreement. Pobrane z https://www.bbc.com/news/world- summary-regional-comprehensive-economic-partnership-a-
-australia-55240898 (dostęp 16.03.2021). greement/
BBC. (2021). Covid: US and allies promise one billion jobs for The Guardian. (2020). China bristles at Australia’s call for
South East Asia. Pobrane z https://www.bbc.com/news/ investigation into coronavirus origin. Pobrane z https://www.
world-56381104 (dostęp 18.03.2021). theguardian.com/world/2020/apr/29/australia-defends-plan-
Crivelli P., Inama S.(2021, 12 lutego). Making RCEP suc- -to-investigate-china-over-covid-19-outbreak-as-row-deepens
cessful through business-friendly rules of origin (Wpis na (dostęp 16.03.2021).
blogu). Pobrane z https://blogs.adb.org/blog/making-rcep- The Guardian. (2020). China accuses Australia of discriminating
-successful-through-business-friendly-rules-origin (Dostęp against Huawei. Pobrane z https://www.theguardian.com/
13.03.2021). australia-news/2020/feb/17/china-accuses-australia-of-di-
Dadush, U. (2020, 19 listopada) The impact of the new Asian scriminating-against-huawei (dostęp 16.03.2021).
trade mega-deal on the European Union (Wpis na blogu). The White House Office of the Press Secretary (2017, 23
Pobrane z https://www.bruegel.org/2020/11/the-impact-of- stycznia). Presidential Memorandum Regarding Withdrawal of the
-the-new-asian-trade-mega-deal-on-the-european-union/ United States from the Trans­Pacific Partnership Negotiations and
(dostęp 15.03.2021). Agreement
Dąb-Mirowski, F., (2020). Artykuł: Szok wyborcz y (wpis na UKEssays. (2018). South China Sea Dispute. Pobrane z https://
blogu). Pobrane z https://globalnagra.pl/2020/10/16/artykul- www.ukessays.com/essays/law/south-china-sea-dispute.
-szok-wyborczy/ (dostęp 15.03.2021). php?vref=1 (dostęp 14.03.2021).
Deborah K. E., (2020). Getting RCEP across the Line. Westbrook, T. (2017). Australia, citing concerns over China, cracks
(W) World Trade Review (2021), 1–8, doi:10.1017/ down on foreign political influence. Pobrane z https://www.reuters.
S1474745620000592 com/article/uk-australia-politics-foreign-idUKKBN1DZ0D9
DeLisle, J., (2021). When Rivalry Goes Viral: COVID-19, (dostęp 15.03.2021).
U.S.-China Relations, and East Asia. Orbis, Volume 65, Issue 1, Wilson, D. J. (2015) Mega-Regional Trade Deals in the Asia-Pacific:
2021, https://doi.org/10.1016/j.orbis.2020.11.003. Choosing Between the TPP and RCEP?, Journal of Contemporary
Farby, E. (2020). RCEP: The geopolitical impact from a new Asia, 45:2, 345-353, DOI: 10.1080/00472336.2014.956138
wave of economic integration Pobrane z https://institutde- Wnukowski D., (2020). Podpisanie RCEP – największej na świecie
lors.eu/en/publications/rcep-the-geopolitical-impact-from-a- umowy o wolnym handlu. Pobrane z https://pism.pl/publikacje/
-new-wave-of-economic-integration/ (dostęp 14.03.2021). Podpisanie_RCEP___najwiekszej_na_swiecie_umowy_o_
Gao H., Shaffer G., (2021). The RCEP: Great Power Competition wolnym_handlu (dostęp 12.03.2021).
and Cooperation over Trade (W) Legal Studies Research Paper Wolf A., Wand J., Tang Y. (2020). Who will benefit the most from
Series No. 2021-09 the RCEP? Pobrane z https://privatebank.jpmorgan.com/gl/
Global Times. (2021). RCEP hits new milestone with China rati- en/insights/investing/who-will-benefit-the-most-from-R-
fying the free trade pact. Pobrane z https://www.globaltimes.cn/ CEP (dostęp 13.03.2021).
page/202103/1217760.shtml (dostęp 17.03.2021). World Integrated Trade Solution. (2021). Australia Trade.
Huang, K. (2020, 7 grudnia). China’s manmade islands in the Pobrane z https://wits.worldbank.org/countrysnapshot/en/
South China Sea are vulnerable to attack and may not be worth much in AUS (dostęp 15.03.2021).
a war. Pobrane z https://www.businessinsider.com/chinese- Ye, M., (2015). China and Competing Cooperation in Asia-Pacific:
manmade-south-china-sea-islands­‑vulnerable­‑in-a-war-2020- TPP, RCEP,
12?IR=T (dostęp 13.03.2021). and the New Silk Road, Asian Security, 11:3, 206-224, DOI:10.1
Kusuma, W., Kurnia, A. C., Augustian R. A., (2021). South 080/14799855.2015.1109509
China Sea: conflict, challenge and solution. Volume 3 Issue 1, 2021: Zhang, M., Arora, N. (2021). China bought most iron ore from
pp. 51-62. Faculty of Law, Universitas Lampung, Bandar Australia, Brazil in 2020, but imports from India up nearly 90%.
Lampung, Indonesia. Pobrane z https://www.reuters.com/article/china-economy-
Malaysiakini. (2020). RCEP may ease tensions in South China -trade-ironore-idUSL4N2JT29B (dostęp 14.03.2021).
Sea - Maritime Institute of Malaysia. Pobrane z https://www.
malaysiakini.com/news/507110 (dostęp 15.03.2021).

110

13/2021

Na skróty, czyli zastosowanie
heurystyki w podejmowaniu
decyzji zarządczych

Podejmowanie decyzji w przedsiębiorstwie jest procesem złożonym i wymagającym różnorod-
nej wiedzy. Od zawsze zagadnienie to znajduje się w centrum zainteresowania teorii i praktyki
zarządzania. Decydenci nieustanne poszukują sposobów na podwyższenie skuteczności podej-
mowanych decyzji. Wynika to przede wszystkim z szybkich zmian zachodzących w otoczeniu
organizacji oraz warunków, w których decyzje są podejmowane. Dlatego też od lat opracowuje
się i stosuje różne metody, które mają na celu wspomaganie procesu decyzyjnego. Obecnie
zaczęto w większym stopniu doceniać wpływ heurystyki na trafność decyzji zarządczych.

Daria Nowak Wstęp do teorii podejmowania decyzji
W literaturze z zakresu nauk o organizacji i zarządzania pojęcie decyzji
[email protected] rozumiane jest, jako „świadomy, nielosowy wybór jednego z, wielu (co
najmniej dwóch) możliwych sposobów działania” (Bolesta-Kukułka,
Uniwersytet Ekonomiczny 2000). Podjęcie decyzji wiąże się z dokonaniem wyboru przez decyden-
w Poznaniu ta, stanowiącym punkt wyjścia do konkretnych działań, wytyczających
kierunek: Zarządzanie drogę do rozwiązania sytuacji problemowej. Decyzja staje się rzeczy-
I rok, II stopień wistością dopiero wtedy, gdy zostanie wdrożona w życie. Aby wybrany
wariant był skuteczny, kluczowe jest poparcie wewnątrz organizacji, –
Uniwersytet Przyrodniczy jeżeli nie zyska pełnej akceptacji współpracowników, jego wprowadze-
w Poznaniu nie nie będzie efektywne.
kierunek: Biotechnologia
II rok, II stopień Początkowo tematyką podejmowania decyzji zajmowali się wojsko-
wi, ekonomiści matematycy oraz inżynierowie. W drugiej połowie XX
Koło naukowe: wieku rozważania w tym obszarze podjęli również psycholodzy i so-
Service Club, ESN UEP cjolodzy, a  wraz ze wzrostem dostępu do komputerów problematyką
tą zainteresowali się także informatycy. Teoria podejmowania decyzji,
Opiekun naukowy: jako indywidualna nauka wyłoniła się w  drugiej połowie XX wieku.
dr hab. Kamila Malewska, prof. UEP Problematyką z tego zakresu zajmuje się teoria decyzji, która skupia
się na analizie i wspomaganiu procesu podejmowania decyzji. Nauka ta
Artykuł recenzowany stanowi wspólny obszar zainteresowań wielu różnych dziedzin (Rysu-
nek 1.) (Malewska, 2016; Redziak, 2012,).

Modele podejmowania decyzji
Modele wykorzystywane w  procesie podejmowania decyzji zależą od
charakteru występujących problemów. Niektóre sytuacje problemowe
mogą być ustrukturalizowanie lub nieustrukturalizowane. Problemy

111

jak: racjonalne (preskryptywne), be-
hawioralne (deskryptywne), a  także
modele „podwójnego procesu” (Ry-
sunek.2) (Malewska, 2018).
Racjonalne (preskryptywne) mo-
dele decyzyjne posiadają przede
wszystkim charakter analityczny,
sprowadzający się do podziału pro-
blemu na mniejsze elementy skła-
dowe, dokonywania ich racjonalnej
analizy, a  następnie podejmowania
prób znalezienia rozwiązania dla
problemu decyzyjnego. Do instru-
mentów, po które w  praktyce naj-
Rysunek 1. Nauki wpływające na proces podejmowania

decyzji częściej sięgają decydenci w  tego

Źródło: Redziak, Z., (2013), Podstawy teorii podejmowania decyzji. rodzaju modelach, należą: progra-

dobrze ustrukturalizowane (ang. well-structured mowanie liniowe, programowanie
dynamiczne, programowanie całkowitoliczbowe,
problems) określamy, jako dobrze poznane, a  ich teoria gier, bayesowska teoria podejmowania decy-
rozwiązanie jest możliwe do osiągnięcia przy wy- zji, teoria masowej obsługi oraz teoria prawdopodo-
korzystaniu modeli matematycznych. Przykładami bieństwa. We współczesnych badaniach w obszarze
tego typu problemów występujących w  przedsię- zarządzania, wykorzystywanie takich technik ba-
biorstwach mogą być: planowanie wielkości zapa- dań często utożsamia się z  prowadzeniem analiz
sów, analiza wyników, wybór miejsca na lokalizację ilościowych wspierających podejmowanie decyzji
nowego zakładu. Problemów nieustrukturalizo- (Glöckner,2009). Współcześnie wielu decydentów
wanych (ang. unstructured problems) nie można korzysta z rozwiązań takiego typu, lecz nie wskazu-
jednoznacznie przedstawić w  sposób ilościowy. je na to, by przy ich pomocy można było rozwiązać
Zazwyczaj dotyczą zależności, których decydent wszystkie problemy związane z  podejmowaniem
w ogóle nie potrafi zmierzyć (Holska,
2016). Do problemów nieustruktu-
ralizowanych w  przedsiębiorstwach
należą: wprowadzanie innowacji,
tworzenie strategii, działania badaw-
czo-rozwojowe, reorganizacja przed-
siębiorstwa, rekrutacja pracowników.
W przypadku problemów dobrze
ustrukturalizowanych wszystkie ele-
menty procesu decyzyjnego mogą
tworzyć spójną sekwencję działań
uwarunkowaną logiczną kolejnością
postępowania decyzyjnego. Nato-
miast problemy nieustrukturalizo-
wane wymagają kreatywnego my-
ślenia, a ich rozwiązywanie nie daje
się wypracować za pomocą sztyw-
nej sekwencji działań. W literaturze
przedmiotu można odnaleźć różne
modele podejmowania decyzji, takie Rysunek 2. Wyszczególnienie poszczególnych modeli
podejmowania decyzji

112

13/2021

decyzji. Wykorzystanie tego typu modeli wymaga ka to praktyczna reguła postępowania, oparta na
wykorzystania zmiennych reprezentowanych tylko doświadczeniu, wykorzystywana przy podejmowa-
w postaci wskaźników ilościowych. Jednak w sytu- niu decyzji, regulująca proces oceniania albo roz-
acji, gdy konieczne jest podjęcie decyzji o  charak- wiązywania problemów bez stosowania algorytmu
terze jakościowym, powyższe narzędzia okazują albo gruntownego porównania wszystkich dostęp-
się zawodne. nych opcji (Guercin,2020). Jako dziedzina wiedzy
skupia się na poszukiwaniu i badaniu optymalnych
Dostrzegając niedoskonałości modeli racjo- metod oraz reguł odnajdywania odpowiedzi na sta-
nalnych (preskryptywnych), badacze opracowali wiane zapytania, zadania lub problemy. Wykorzy-
modele alternatywne, nazywane behawioralnymi stuje uproszczone reguły myślenia, umożliwiające
(deskryptywnymi). Mają one na celu wyjaśnienie, formułowanie sądów bez szczegółowej analizy in-
jak w rzeczywistości podejmowane są decyzje i dla- formacji, do których nie zawsze decydent ma do-
czego procesy decyzyjne mają właśnie taki prze- stęp (Ściborek, 2003). Heurystyki, jako praktyczne
bieg. Modele deskryptywne możemy podzielić na: metody postępowania, oparte w  dużej mierze na
modele ograniczonej racjonalności (m.in. model intuicyjnej ocenie rzeczywistości, są regułami po-
suboptymalizacji Simona) oraz modele heurystycz- mocnymi, gdy decyzje muszą być podejmowane
ne (w tym model „kosza na śmieci”). W modelach w sposób szybki i dokładny (Rysunek 3.).
ograniczonej racjonalności badacze odnoszą się do
interpretacji zachowań decydentów i  ograniczeń Metody heurystyczne w procesie
wynikających z ułomności poznawczych człowieka. decyzyjnym
Modele heurystyczne cechuje zaś odejście od zasad Metody heurystyczne są narzędziami wykorzysty-
i norm przyjętych w racjonalnym działaniu w celu wanymi w  różnych dziedzinach działalności czło-
stymulowania kreatywności (Redziak, 2013).

Genzeza i rozwój badań Rysunek 3. Schemat wykorzystania heurystyki
heurystycznych w współczesnym procesie podejmowania decyzji
Pojęcie heurystyki pojawiło się już
w starożytności. Nazywano ją umie- Źródło: What Is A Heuristic And Why Heuristics Matter In Business -FourWeekM-
jętnością odkrywania nowych prawd BA.
poprzez odpowiednie stawianie hi-
potez oraz metodę samodzielnego,
odkrywczego rozwiązywania pro-
blemów. Posługiwali się nią stoicy,
a zwłaszcza Sokrates. Własne okreś-
lenie heurystyki zaproponował rów-
nież matematyk i kryptolog Alan M.
Turing. W świetle jego słów oznacza
ona zdolność do rozpoznawania
danych, które następnie mogą być
sprawnie i  efektywnie wykorzysty-
wane do rozwiązywania problemów.
Udział w  rozwoju współczesnej
heurystyki posiadali głównie psy-
cholodzy, którzy w  drugiej połowie
XX wieku prowadzili intensywne
badania relacji zachodzących mię-
dzy inteligencją, inwencją twórczą
oraz kreatywnym rozwiązywaniem
problemów (Salhi, 2017). Heurysty-

113

wieka. Ze względu na swoją wysoką skuteczność mu myśleniu i pomaga w dostarczaniu kreatywnych
i efektywność w dochodzeniu do wyniku stanowią rozwiązań problemów. Narzędzia te prowadzą do
odpowiednie narzędzie dla poszukiwania pomy- dokonywania szybkich osądów, opinii i  decyzji.
słów ukierunkowanych na skuteczność podejmo- Dzięki nim możliwe jest równoczesne przetwa-
wania decyzji. Stosowanie metod heurystycznych rzanie informacji z  relatywnie dużej ilości źródeł.
opierających się na skrótach myślowych, regułach, Ponadto pozwalają one na wyszukiwanie odpo-
strategiach czy sposobach postępowania służą roz- wiednich zmodyfikowanych podejść czy działań,
wiązaniu skomplikowanych problemów oraz po- aby uzyskiwać większą skuteczność, efektywność
dejmowaniu szybkich decyzji przy ograniczonym i ekonomiczność. Do metod heurystycznych wyko-
dostępie do informacji. Narzędzie to nie daje wyni- rzystywanych w procesach decyzyjnych należą: bu-

ków przy pomocy funkcji „zaznacz, kopiuj i wklej”. rza mózgów, synektyka, myślenie lateralne i metoda
Ich zastosowanie wiąże się z  licznymi wyzwania- delficka (Holska, 2016). Obecnie jedną z najbardziej
mi i twórczymi niespodziankami, w których trzeba rozpowszechnionych i najczęściej stosowanych jest
wykazać się skutecznym przywództwem, twórczo- burza mózgów tzw. brainstorming. Twórcą tej me-
ścią i  przedsiębiorczością oraz odwagą w  przekra- todologii jest A. Osborn, kierownik agencji rekla-
czaniu barier metodycznych (Antoszkiewicz, 2016). mowej i pionier opisywania metod twórczych (Be-
Metodologia ta jest przeciwstawna systematyczne- sent, 2016). Burza mózgów oparta jest na dwóch

114

13/2021

podstawowych zasadach: niekrytykowaniu nowych powinna włączać do swojej praktyki metody heury-
pomysłów oraz stymulowaniu jak największej ich styczne i traktować je jako źródło swojej przewagi
liczby. Cała procedura wykorzystania tej metodo- konkurencyjnej. Należy również pamiętać, że me-
logii obejmuje trzy etapy: przygotowanie, tworze- tody heurystyczne z jednej strony pomagają radzić
nie oraz ocenianie. W ramach etapu przygotowania sobie z ogromną ilością informacji i niepewnością
najważniejsze jest sprecyzowanie problemu, zebra- w podejmowaniu decyzji, ale z drugiej strony, jeśli
nie odpowiednich informacji o badanym problemie stosowane będą w  całkowicie bezkrytyczny spo-
oraz skrupulatny wybór grupy ekspertów. W wyni- sób, narażają decydentów na ryzyko podejmowania
ku podziału fazy tworzenia i fazy oceniania, można błędnych decyzji.
wyróżnić dwie grupy ekspertów: zespół twórczy
oraz zespół oceniający. Celem pierwszego zespołu Bibliografia
jest analiza przedstawionego problemu decyzyjnego
i generowanie możliwych scenariuszy wyboru wraz Antoszkiewicz J.D., (2016), Metody heurystyczne w pro-
z  ich konsekwencjami. Zazwyczaj w  jego skład cesach przedsiębiorczych. International Entrepreneurship
wchodzą specjaliści z  wielu dziedzin, co pozwala Review (previously published as Przedsiębiorczość Między-
spojrzeć na problem decyzyjny z różnych perspek- narodowa), 2(1), 11-22.
tyw. Natomiast zespół oceniający zajmuje się anali- Acocella N., (2002) , Zasady polityki gospodarczej, WN
zowaniem wygenerowanych pomysłów, a następnie PWN, Warszawa.
przedstawieniem finalnego rozwiązania problemu. Besant H., (2016), The Journey of Brainstorming, Journal of
Podejmowanie decyzji za pomocą metody burzy Transformational Innovation Vol. 2 Iss. 1, Summer 2016.
mózgów jest efektywnym sposobem na znalezienie Bolesta-Kukułka K., (2000), Decyzje menedżerskie w teorii
dobrych rozwiązań w krótkim czasie. i praktyce zarządzania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Dlaczego warto stosować metody Firlej-Buzon A., (2015), Heurystyka-geneza oraz współczesne
heurystyczne? zastosowania, Uniwersytet Wrocławski.
Współczesna gospodarka spotyka się z  wieloma Glöckner A., (2009), Beyond dual-process models: A cate-
turbulencjami, pułapkami iluzji czy „czarnymi ła- gorisation of processes underlying intuitive judgement and
będziami1”, które wymuszają znaczne zwiększenie decision making, Thinking & Reasoning, 16:1, 1-25.
szybkości podejmowania decyzji (Taleb, 2015). Guercin S., Milanesi M., (2020), Heuristics in international
Ze względu na posiadane informacje można wy- business: A systematic literature review and directions for
różnić trzy typy warunków, w  jakich podejmowa- future research, Elsevier.
ne są decyzje: warunki pewności, warunki ryzyka Harrison R., (2015), Heuristics, learning and the business
oraz warunki niepewności. Jednak należy zwrócić angel investment decision-making proces, Entrepreneurship
uwagę, że obecnie kadra zarządzająca podejmuje & Regional Development An International Journal.
decyzje na podstawie niepełnych danych z powodu Holska A., Teorie podejmowania decyzji; Klincewicz, K.
braku możliwości identyfikowania wszystkich pro- (red.) (2016). Zarządzanie, organizacje i organizowanie –
cesów zachodzących w  otoczeniu, obiektów oraz przegląd perspektyw teoretycznych. Warszawa: Wydawnic-
zachodzących między nimi relacji. Dlatego też dla two Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszaw-
utrzymania swojej pozycji rynkowej, nie wystarczy skiego.
logiczne myślenie według ustalonego algorytmu Nosal, C., (1990), Psychologiczne modele umysłu. Warszawa:
działania, ale potrzebna jest umiejętność szybkiego Wydawnictwo Naukowe PWN.
analizowania zachodzących zmian, a  także prze- Malewska K., (2018), Intuicja w podejmowaniu decyzji
widywania przyszłych scenariuszy zdarzeń. Meto- kierowniczych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego
dy heurystyczne stanowią interesującą alternatywę w Poznaniu.
dla racjonalnego procesu podejmowania decyzji Redziak, Z., (2013), Podstawy teorii podejmowania decyzji.
menadżerskich. Wykorzystanie takiej metodologii Warszawa: Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej.
jest bardzo przejrzyste i  nie powoduje większych Salhi S., (2017), Heuristic Search: The Emerging Science of
problemów wdrożeniowych. Kadra zarządzająca Problem Solving, Springer.
Ściborek, Z., (2003), Podejmowanie decyzji. Warszawa: Agen-
cja Wydawnicza Ulmak.
Taleb N., (2015), The Black Swan. The Impact of the highly
improbable, Wydawnictwo PWN.

115

Zmiany w diecie Polaków oraz
ich znaczenie dla rynku mięsa
w Polsce

Żywienie ludności w  zrównoważony sposób, jest jednym z  największych wyzwań obecnych
czasów. Mięso jest uważane przez społeczeństwo za jeden z głównych składników odżywia-
nia, jednak z drugiej strony diety wegetariańskie i wegańskie oraz ich wszelkie odmiany zysku-
ją coraz większą popularność. Jeszcze kilka lat temu idąc do sklepu czy restauracji nie było
możliwości wyboru i zakupu z tak szerokiej oferty produktów bezmięsnych. Aktualnie coraz
więcej sieci i sklepów oferuje produkty pochodzenia roślinnego stanowiące podstawę diet we-
gańskich i wegetariańskich. Zastanawiające jest więc, jak te zmiany wpłyną na rynek mięsa i na
jego konsumpcję. Celem artykułu było określenie preferencji w zakresie wyboru rodzaju diety
na podstawie danych ankietowych.

Marta Pilarska Jagoda Stochaj Aleksander Winiarz Karolina Woźniak

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Uniwersytet Ekonomiczny Uniwersytet Ekonomiczny Uniwersytet Ekonomiczny Uniwersytet Ekonomiczny w Po-
w Poznaniu w Poznaniu w Poznaniu znaniu
kierunek: Ekonomia kierunek: Ekonomia kierunek: Ekonomia kierunek: Ekonomia
I rok, II stopień I rok, II stopień I rok, II stopień I rok, II stopień

Koło naukowe: Koło naukowe: Koło naukowe: Koło naukowe:
SKN Gospodarki Żywnościowej, SKN Gospodarki Żywnościowej, SKN Gospodarki Żywnościowej SKN Gospodarki Żywnościowej,
SKN Maksimus SKN HRview SKN Maksimus
Opiekun naukowy:
Opiekun naukowy: Opiekun naukowy: dr Michał Borychowski Opiekun naukowy:
dr Michał Borychowski dr Michał Borychowski dr Michał Borychowski
Artykuł recenzowany
Artykuł recenzowany Artykuł recenzowany Artykuł recenzowany

116

13/2021

„Czyste” jedzenie żywnościowym. Z uwagi na ten fakt błędem było-
Według Ritche i  Roser (2017) konsumpcja mięsa by przypisanie idei wegetarianizmu wyłącznie kwe-
rośnie wraz ze wzrostem dochodu, przynajmniej stii bytu zwierząt czy też zwrócenia uwagi na je-
porównując kraje pod względem wskaźnika PKB den problem. Dieta bezmięsna jest sprawą złożoną.
per capita. Jednakże biorąc pod uwagę nowoczesne W Stanach Zjednoczonych ta inicjatywa powstała
technologie produkcji bydła hodowlanego, takie jak w połowie lat 60. XX wieku jako chęć poszukiwania
preparaty paszowe czy ilość antybiotyków podawa- „czystego”, mniej przetworzonego jedzenia pozba-
nych zwierzętom mające na celu obniżenie kosztów wionego udziału zwierząt (Spencer, 2000). Aktual-
przetwórstwa mięsa oraz wzrost zysków, trudno się nie obawy zdrowotne są główną przyczyną przejścia
z  tą tezą zgodzić. Takie zachowanie producentów na dietę wegetariańską czy wegańską, a szczególnie
niesie poważne skutki zdrowotne wśród nabywców dotyczy to osób zmagających się z wysokim chole-
danych produktów. Według raportu amerykań- sterolem. Choć zdrowa dieta może zawierać mięso,
skiego Narodowego Instytutu Raka spożycie prze- istnieje coraz więcej badań nad szkodliwością jego
tworzonego czerwonego mięsa w  tym wołowiny, spożywania oraz przewagą korzyści zdrowotnych
wieprzowiny oraz jagnięciny i  baraniny powoduje diety „wege” (Sabate, 2013). Oczywiście w  diecie
wzrost zachorowalności na raka (2010). Prowadzi bezmięsnej nie chodzi o  to, żeby spożywać frytki
to do zmiany trendów konsumenckich na rynku z  restauracji fast food, które w  większości krajów
nie są nawet wegetariańskie. Przykładem może

117

Rysunek 1. Motywy ograniczenia mięsa wszystkim chodzi o białko i żelazo, których niedo-
przez Polaków w 2019 r. boru tak obawiają się osoby regularnie jedzące mię-
so (Pyrzyńska, 2013). Osoby te również nie muszą
Źródło: opracowanie własne na podstawie www.rp.pl być już pozbawione przyjemności ze spożywania
posiłku roślinnego. W obecnych czasach nie trzeba
być sieć KFC, która smaży frytki w jednej fryturze wybierać pomiędzy smacznym kotletem, a naszym
z kurczakiem. Z kolei sieć McDonald już na etapie zdrowiem czy przekonaniami, gdyż substytutów
produkcji frytek, pozbawia ziemniaki wegańskiego mięsa przybywa i  potrafią być one tak samo ape-
wymiaru, dodając do produktu finalnego naturalny tyczne (Reagan, 2004).
aromat wołowy, który jest pochodną między inny-
mi mleka (peta.org). Należy jednak dodać, że każda Dla osób, które chcą bądź muszą ograniczyć spo-
ze znanych sieci sprzedaje wersje wegetariańskie lub życia mięsa, pierwsze wrażenia zmysłowe odgrywa-
wegańskie swoich kanapek: w Polsce KFC oferuje ją znacząca role (Florek, 2014). Wzrost popularno-
Halloumi Burger oraz Twister Halloumi, McDo- ści weganizmu oraz diety roślinnych zdecydowanie
nald’s wprowadził w 2019 r. tymczasowo kanapkę nie pozostaje bez wpływu na producentów mięsa
Wege Burger Drwala, a w Burger Kingu są to Rebel i produkty odzwierzęce. Wraz z zapotrzebowaniem
Whopper oraz Halloumi Pocket (Pallus, 2020). wypełnienia luki na produkty dla konsumentów
będących na diecie roślinnej, na rynku pojawia
Według raportu Food Trendów portalu Pyszne. się coraz więcej producentów specjalizujących się
pl, jednego z  największych polskich serwisów do głównie w takich produktach. Idąc z duchem czasu
zamawiana posiłków online, pod koniec 2019 r. i popytu, wytwórcy produktów mięsnych sami po-
Polska mogła się pochwalić liczbą 1 mln wegeta- szerzają swój asortyment o  bezmięsne odpowied-
rian i wegan. Badanie to zrealizowano w kwietniu niki ich najpopularniejszych wyrobów (Mazurkie-
2019 na grupie 800 Polaków w wieku od 18 do 65 wicz, 2019).
lat. Główną przyczyną przejścia na dietę roślinną
wśród Polaków nie była troska o zwierzęta, a wła- Wyniki badań ankietowych
śnie dbanie o swoje zdrowie przez wątpliwość co do W celu weryfikacji opinii społecznej, przeprowa-
jakości spożywanego mięsa. dzono badanie na temat preferencji żywieniowych,
a  szczególnie spożycia mięsa. Formularz sporzą-
Pojawia się zatem pytanie, jak bardzo konsumen- dzono według metody CAWI i został on udostęp-
ci pożądają mięsa? Według Petera Singera (2001), niony na portalach mediów społecznościowych
popularnego, lecz dość kontrowersyjnego austra- (Facebook), w dniach 28.12.2020 r. - 05.01.2021 r.
lijskiego etyka oraz obrońcy moralności zwierząt, Próba wyniosła 800 respondentów, z  czego więk-
osoby wykluczające mięso ze swojego jadłospisu szość osób stanowią osoby w przedziale wiekowym
czerpią taką samą przyjemność z konsumpcji pro- od 15 do 30 lat (77,4%), a  w  szczególności kobie-
duktów roślinnych, jak te będące na diecie niewy- ty (87%). Ankietowani zostali zapytani o spożycie
kluczającej produktów odzwierzęcych. Współcze- mięsa (rys.2), co pozwoliło podzielić ich na dwie
śnie sięgając po odpowiednie składniki będąc na grupy: tych co spożywają mięso (54,4%) oraz tych,
diecie jarskiej, jesteśmy w  stanie zaopatrzyć orga- którzy są na dietach bezmięsnych (45,6%). Te wy-
nizm w  odpowiednie wartości odżywcze. Przede niki nieco różnią się od prezentowanych w innych
badaniach. Według Kukuła Healthy Food 2020 co
dziesiąty badany zadeklarował, że jest wegetariani-
nem/weganinem, a kolejne 15% respondentów pla-
nuje wypróbować dietę wegetariańską/wegańską
(Kukuła Healthy Food, 2020).

Osoby spożywające mięso zapytano o  często-
tliwość jego spożywania (rys.3). Ponad 55% spo-
żywa mięso kilka razy w  tygodniu, a  kolejne 21%
spożywa je codziennie. Można zatem zauważyć,

118

13/2021

Rysunek 2. Spożycie mięsa Rysunek 3. Częstotliwość spożywania mięsa

Źródło: Badanie własne Źródło: Badanie własne

że osoby, które jedzą mięso robią to stosunkowo Ankietowanych zapytano także o  powody, dla
regularnie. Najczęstszymi powodami konsumpcji których byliby skłonni zrezygnować ze spożywania
mięsa wśród badanych respondentów są przyzwy- mięsa. Wśród argumentów przeważały te, dotyczą-
czajenia, walory smakowe, a  także urozmaicenie ce ekologii i dbania o środowisko. Pojawiły się tak-
diety. Z badań autorów wynika, iż zdecydowana że liczne odpowiedzi sugerujące jakoby dieta roślin-
większość ankietowanych, spożywających mięso na niosła za sobą wiele korzyści, co w porównaniu
ma pozytywny stosunek do diet wegetariańskich do często przetworzonych wyrobów mięsnych jest
i  wegańskich (rys.4). Ponadto respondenci są co- według badanych znacznie zdrowsze. Nie zabra-
raz bardziej skłonni przechodzić na diety roślinne, kło także głosów osób, które nie wyraziły zamiaru
co wyraźnie zaobserwowano w badaniach, według przejścia na diety wegetariańskie/wegańskie, choć
których ponad 69% deklaruje właśnie takie chęci. było ich znaczenie mniej. Respondentom trudno
Takie tendencje odnotowano również w  badaniu byłoby zrezygnować ze spożywania mięsa głów-
przeprowadzonym przez Ibris w 2018, gdzie około nie przez przyzwyczajenia i to, że mięso po prostu
60% Polaków zadeklarowało zmniejszenie spożycia im smakuje. Przykładowe wypowiedzi badanych
mięsa (Otrębski, 2018). przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Argumenty za i przeciw przejścia na dietę roślinną – wybrane opinie respondentów

Argumenty za przejściem na dietę Argumenty przeciw przejściu na dietę

„Mam świadomość destrukcyjnego wpływu masowej „Nie zrezygnowałabym z jedzenia mięsa, lubię jego smak,
hodowli zwierząt na środowisko oraz okrucieństwa ma- a zmiana nawyków żywieniowych wydaje mi się dużym
jącego miejsce w rzeźniach, jednak przyzwyczajenia są problemem”
bardzo silne i czasem się złamię”

„Dieta roślinna daje po prostu ogromne korzyści. Ponadto „Bardzo lubię mięso, przez co ciężko jest mi zupełnie
coraz więcej sportowców, profesjonalistów jak i amato- z niego zrezygnować. Uważam, że na diecie całkowicie
rów, przechodzi na diety roślinne, ciesząc się lepszym bez mięsa i ryb ciężko jest nam uzupełnić niedobory np.
zdrowiem jak i osiągając bardzo dobre wyniki w swoich żelaza.”
dyscyplinach (np. Lewis Hamilton).”

„Żal mi zwierząt i wiem, jak cierpią. Uważam hodowle „Od 2 lat ograniczyłam spożycie mięsa z powodów etycz-
przemysłową za jedną z największych tragedii dzisiej- nych i zdrowotnych. Zdarza mi się jednak jeść mięso, ale
szych czasów. Wędlin i mleka już nie jem, uczę się także w znacznie mniejszych ilościach. Dużo czytam i oglądam
potraw wegańskich i docelowo zamierzam zrezygnować nt. weganizmu i wegetarianizmu, w pełni popieram, tylko
całkowicie z produktów odzwierzęcych.” ciężko mi całkowicie wyeliminować mięso, dlatego czasa-
mi zdarza mi się je zjeść.”
Źródło: Badania własne

119

Rysunek 4. Stosunek do diet roślinnych Rysunek 5. Powody bycia na diecie
wegetariańskiej/wegańskiej
Źródło: Badanie własne
Źródło: Badanie własne
W drugiej części badania kierowano pytania do
osób będących od jakiegoś czasu na diecie roślin- ekologicznych jakie niesie za sobą hodowla przemy-
nej. Ponad 56% ankietowanych przeszła na die- słowa zwierząt (rys.5).
tę bezmięsną w  przeciągu ubiegłego roku, z  kolei
pozostali respondenci nie spożywają mięsa już od Pomimo wielu korzyści płynących z  przejścia
kilku lat. Wyraźnie widać, że przechodzenie na na diety roślinne, istnieją także pewne zagrożenia
diety roślinne pojawia się na samym szczycie zesta- w postaci niedoborów niezbędnych składników od-
wienia dietetycznych trendów 2020 i przestaje być żywczych. Zapytano respondentów o to, czy pamię-
niszą, a  staje się globalnym zwyczajem (Redakcja tają by odpowiednio dbać o własne zdrowie i regu-
dietetycy, 2019). Istnieje wiele powodów, dla któ- larnie dostarczać organizmowi takich składników
rych ludzie decydują się nie jeść mięsa. Respondenci pokarmowych. Ponad 90% badanych przyznała, że
uczestniczący w badaniu w zdecydowanej większo- zdaje sobie sprawę z tego, iż muszą uzupełniać swo-
ści przeszli na dietę roślinną ze względów moral- ją dietę w  produkty zawierające chociażby białko
nych, ale także zdają sobie sprawę z konsekwencji czy żelazo i robią to regularnie. W związku z tym
postanowiono zapytać się ankietowanych o  opi-
nie dotyczącą dostępności produktów roślinnych,

Rysunek 6. Dostępność produktów, Rysunek 7. Wpływ diet roślinnych na rynek
które dostarczają niezbędnych wartości mięsa
odżywczych
Źródło: Badanie własne
Źródło: Badanie własne

120

13/2021

które są kluczowym źródłem wartości odżywczych Bibliografia
(rys.6). Ponad 90% badanych deklaruje, że z łatwo-
ścią znajdują na rynku szeroki wachlarz wyrobów Florek, M. (2014). Analogi mięsa – charakterystyka i perspek-
roślinnych. W Polsce przeprowadzono ranking su- tywy. SIGMA-NOT. T. 68 nr 1, s. 25-28.
permarketów posiadających w swoim asortymencie Kukuła Healthy Food. (2020). Raport: „Jak odżywiają się
produkty roślinne. Najszerszą ofertę takich wyro- Polacy? Kukuła Healthy Food 2020”. Pobrane z: https://
bów posiadają Auchan, Carrefour i Kaufland (Por- biznes.newseria.pl/biuro-prasowe/zdrowie/raport-jak-odzy-
tal spożywczy, 2020). wiaja,b72536077 (dostęp: 13.03.2021)
Mazurkiewicz, P. (2019). Polacy rezygnują z mięsa. Pobrane z:
W związku z rosnącą popularnością diet roślin- https://www.rp.pl/Ekonomia/310019879-Polacy-rezygnuja-
nych postanowiono sprawdzić, czy respondenci -z-miesa.html (dostęp: 14.03.2021)
uważają, że takie diety wpływają na rynek mięsa Otrębski, M. (2018). IBRIS: Prawie 60% Polaków deklaruje
i  jeżeli tak, to w  jakim stopniu (rys.7). Ponad po- ograniczenie spożycia mięsa. Pobrane z https://roslinnieje-
łowa badanych (53.5%) twierdzi, że diety roślinne my.org/blog/ibris-prawie-60-polakow-deklaruje-ogranicze-
wpłyną na rynek mięsa, ale w niewielkim stopniu, nie-spozycia-miesa (dostęp: 13.03.2021)
z kolei ponad 30% uważa, że diety bardzo wpłyną Pallus, P. (2020). „Mięso” coraz częściej bez mięsa. Sieci fast
na ten rynek. Według prognoz firmy AT Kearney food stawiają na ofertę wege.
do 2040r. mięso pochodzenia zwierzęcego będzie https://businessinsider.com.pl/finanse/handel/roslinne-mie-
stanowić około 40% mięsnego rynku, zaś 35% tego so-sieci-fast-food-staja-sie-coraz-bardziej-wege/bkx8k4d
rynku przejmie hodowla laboratoryjna. Co istotne (dostęp: 17.03.2021)
dla badanego obszaru, aż 25% udziałów w  rynku Peta. (b.d.). I heard that some vegetarians sued McDonald’s
mięsa przechwycą roślinne zamienniki, a w 2025 r. for using beef flavoring in its French fries. Who won?. Pobra-
szacuje się, że ich udział będzie wynosić 10% (Ma- ne z: https://www.peta.org/about-peta/faq/i-heard-that-so-
zurkiewicz, 2019). me-vegetarians-sued-mcdonalds-for-using-beef-flavoring-in-
-its-french-fries-who-won/ (dostęp: 22.04.2021)
Podsumowanie Portal spożywczy. (2020). Auchan, Carrefour i Kaufland wy-
Diety wegetariańskie i wegańskie od kilku lat coraz grywają ranking dostępności produktów roślinnych w skle-
bardziej zyskują na popularności. Można zauważyć, pach w Polsce. Pobrane z: https://www.portalspozywczy.pl/
że rośnie świadomość społeczeństwa w zakresie ży- handel/wiadomosci/auchan-carrefour-i-kaufland-wygrywaja-
wienia, co prowadzi do dużych zmian, a diety roślin- -ranking-dostepnosci-produktow-roslinnych-w-sklepach-w-
ne mają w tym znaczny udział. W badaniach prze- -polsce,183772.html (dostęp: 14.03.2021)
prowadzonych przez autorów artykułu wyraźnie Pyrzyńska, E. (2013). Dieta wegetariańska w świetle zasad
widać wzrostową tendencję przechodzenia na diety prawidłowego odżywiania - postawy i zachowania wegetarian
bezmięsne. Nawet jeżeli osoby nie zadeklarowały, w Polsce, Zesz. Nauk. UEK; 906: 27–36.
że są wegetarianami, to w zdecydowanej większo- Reagan, T. (2004). The Case of Animal Rights. Berkeley, CA:
ści starają się ograniczyć spożycie mięsa. Ponadto, University of California Press.
coraz więcej sieci handlowych zaspokaja potrzeby Redakcja dietetycy. (2019). Dietetyczne trendy 2020. Pobrane
konsumentów wprowadzając szeroki wachlarz pro- z: https://dietetycy.org.pl/dietetyczne-trendy-2020 (dostęp:
duktów pochodzenia roślinnego. Potwierdzają to 13.03.2021)
także respondenci uczestniczący w badaniu, którzy Ritchie, H., Roser, M., (2017). Meat and Dairy Production.
prawie jednogłośnie stwierdzili, że takie produkty Pobrane z: https://ourworldindata.org/meat-production#me-
są łatwo dostępne. Na nowe zmiany otwierają się at-consumption-tends-to-rise-as-we-get-richer (dostęp:
także liczne sieci fast food, takie jak McDoland’s 16.03.2021)
czy KFC poszerzając swoją ofertę o wegetariańskie Sabate, J. (2003). The Contribution of Vegetarian Diets to
dania. Czy diety roślinne wpływają na rynek mięsa? Health and Disease: A Paradigm Shift. American Journal of
Z pewnością tak, ale prognozy dotyczące skali od- Clinical Nutrition. 78(3): 502S–507S.
działywania i konsekwencje idące za tym trendem Singer, P. (2001). Animal Liberation. New York: HarperCol-
są niejednoznaczne, ponieważ jest to stosunkowo lins
nowa tendencja. Soil Association. (2021). Organic Horticultural Produce
Prices. Pobrane z:
https://www.soilassociation.org/farmers-growers/market-
-information/price-data/horticultural-produce-price-data/
(dostęp: 16.03.2021)
Spencer, C. (2000). Vegetarianism: A History. New York:
Four Walls Eight Windows.

121

Ciemne chmury nad
CD Projekt

Sytuacja CD Projekt w ciągu ostatniego roku to prawdziwa sinusoida, co widać po sytuacji
spółki na Giełdzie Papierów Wartościowych.
Celem artykułu jest przedstawienie oraz określenie przyczyn popularności CD Projekt, a tak-
że wskazanie determinant kształtowania się cen akcji spółki.
Na początku grudnia, tuż przed premierą najnowszej produkcji Cyberpunk 2077, kurs przed-
siębiorstwa osiągnął swój historyczny rekord – 464,20 zł. Poważne błędy gry spowodowały,
że cena akcji praktycznie zmniejszyła się o połowę w niecałe dwa tygodnie, sięgając nie-
spełna 250 zł. W styczniu cena akcji wróciła w okolice poziomu, który trzymała przez kilka
poprzednich miesięcy, osiągając nawet 376 zł. Jednak po ataku hackerskim i przesunięciu
poprawek do naszpikowanej błędami najnowszej produkcji, cena akcji spadła nawet poniżej
230 zł. polskiego giganta branży gier komputerowych

Filip Zmyślony CD Projekt – polski nież dystrybucję własnych gier
gigant branży gier (Iżyński, 2012). Przedsiębior-
[email protected] komputerowych stwo posiada stabilny i  profe-
sjonalny zarząd od ponad 10 lat,
Uniwersytet Ekonomiczny CD Projekt to największy polski a także stałą i wykwalifikowaną
w Poznaniu producent gier komputerowych, kadrę pracowniczą. Przez długie
kierunek: Finanse absolutny lider branży w  na- lata CD Projekt odbierane było
i rachunkowość biznesu szym kraju i  jedno z  najwięk- jako niezmiennie rozwijająca się
III rok, I stopień szych przedsiębiorstw branży firma, dla której na pierwszym
gamingowej w Europie, a nawet miejscu znajduje się konsument
Koło naukowe: na świecie. Geneza spółki CD i jego zadowolenie z produktów.
SKN Finansów Przedsiębiorstw Projekt sięga 1994 r., kiedy po- Przekładało się to na wysokie
„Kapitał” wołano do życia firmę handlo- noty na różnych portalach bran-
wą pod tą nazwą. CD Projekt żowych oraz wysoką jakość gier
Opiekun naukowy: utworzyli Marcin Iwiński i  Mi- w  ocenie użytkowników, naj-
dr Bartosz Kabaciński chał Kiciński – obecni główni lepszym na to przykładem jest
akcjonariusze i  zarządzający Wiedźmin 3: Dziki Gon, który na
Artykuł recenzowany grupą kapitałową. Początkowo portalu GRYOline.pl oceniany
działalność opierała się na dys- jest na 9.2 w  skali od 1 do 10,
trybucji oprogramowania i  gier natomiast na portalu metacritic
ze Stanów Zjednoczonych. Od gra zebrała 93 punkty w  stu
2002 r. spółka rozpoczęła rów- punktowej skali.

122

13/2021

Swoją popularność spółka zdobyła serią gier dawny blask i powróci do łask klientów oraz inwe-
o  Geralcie z  Rivii – wiedźminie, pochodzącym storów.
ze świata wykreowanego przez pisarza Andrzeja
Sapkowskiego. W 2003 r. zainicjowano pracę nad Marketing
pierwszą grą z serii, będącą jednocześnie pierwszą CD Projekt, jako producent gier komputerowych,
własną grą RPG polskiej spółki. Budżet produk- z pewnością charakteryzuje wyśmienity marketing.
cyjny Wiedźmina wyniósł 20 mln zł, a do prac pro- Należy zwrócić uwagę na wysoką aktywność w me-
dukcyjnych zaangażowano 100 osób (www.cdpro- diach cyfrowych i na targach branżowych. Do tego
jekt.com). Efekt końcowy przerósł oczekiwania jej spółka współpracuje z takimi markami jak Porsche,
twórców a sama gra otrzymała ponad 100 nagród Sprite czy Adiddas. Poza dystrybucją gier spółka
na całym świecie. Podobnie było z kolejną odsłoną produkuje rozmaite gadżety, które sprzedają się na
serii Wiedźmin 2: Zabójcy królów. Jednak międzyna- całym świecie, są to między innymi kolekcjonerskie
rodowy sukces i rozpoznawalność na całym świe- edycje gier, figurki, książki, płyty z muzyką, komik-
cie, przyniosła spółce gra wydana w 2015 r., a był sy, filmy, gry mobilne, a  także odzież czy napoje
nią Wiedźmin 3: Dziki Gon, który wywołał ogromne (Żuławiński i Torchała, 2020).
zainteresowanie spółką wśród inwestorów, również
tych zagranicznych. Wiedźmin 3: Dziki Gon to pierw- Mówiąc o  marketingu należy wspomnieć rów-
sza polska gra, który zdobyła nagrodę „Game of nież o niezależnym serialu na Netflixie – Wiedźmin,
the Year”. Jest to niesamowicie prestiżowa nagroda, który przyniósł kolejną falę zainteresowania na ca-
porównywalna z Oskarem w świecie filmu. Polska łym świecie grami o  przygodach Geralta z  Rivii.
produkcja wyprzedziła w rankingu – murowanego Przedstawiony serial dał Wiedźminowi 3 drugie życie:
kandydata do wygranej - Fallout 4, amerykańskie- jak wynika z danych SteamCharts po premierze se-
go studia Bethesda, pokazując przy tym, że polski rialu liczba osób jednocześnie grających w grę prze-
producent gier komputerowych nie odstaję jakością kroczyła 100 tys. użytkowników (Torchała, 2020).
na tle amerykańskich produkcji. Ogromny sukces Tak dużej liczby graczy nie osiągnięto nawet tuż po
przełożył się na ogromne obroty, osiągane przez premierze gry, gdzie liczba jednocześnie grających
spółkę, które uczyniły ją najbardziej obrotową spół- osób doszła maksymalnie do 92 tys. Również licz-
ką wśród wszystkich wchodzących w skład WIG20. ba sprzedanych sztuk na PC przekroczyła w 2019r.
wartości uzyskane zaraz po premierze (Hajdamo-
Najnowsza produkcja polskiego producenta gier wicz, 2020). W opinii autora kolejne sezony produk-
komputerowych odbiega klimatem od Wiedźmi- cji od Netflixa mogą również wzmocnić ogromne
na. Gra Cyberpunk 2077, bo o  niej mowa, osadzo- wyczekiwania fanów na kolejną odsłonę kultowej
na jest w cybernetycznym świecie, w mieście Night już serii gier.
City, pełnym maszyn i technologii. Po ogromnym
sukcesie poprzedniej gry, Cyberpunk 2077 był jed- Również w  przypadku gry Cyberpunk 2077 nie
ną z  najbardziej wyczekiwanych gier na świecie. zabrakło przejawu geniuszu marketingowego. Ba-
Z pewnością premiera ta jest najważniejszą premie- nery reklamowe znalazły się w 55 krajach na całym
rą dla polskiej branży gier komputerowych. Świad- świecie, a  ich wszechobecność w  Polsce sprawiła,
czy o tym chociażby liczba zamówionych w przed- że Cyberpunk 2077 stał się pierwszą grą, o premierze
sprzedaży 8 milionów kopii gry. Mimo to, trudno której wiedziała cała Polska, nawet przysłowiowy
uznać premierę Cyberpunka za jednoznaczny sukces. Kowalski, który nie jest zainteresowany branżą gier
Ogromne wady gry, głównie problemy z  płynną komputerowych. Budżet na marketing przekroczył
rozgrywką na konsolach starszych generacji, przy- milion złotych, co jest absolutnym przełomem na
niosły szereg negatywnych dla spółki skutków. Na polskim rynku. Twarzą gry Cyberpunk 2077 został
początku 2021 r. mają pojawić się poprawki do Cy- Keanu Reeves, który sam w  imieniu CD Projekt
berpunka 2077. Natomiast na 2022 r. planowana jest ogłosił początkową datę premiery. Keanu Reeves
niezależna wersja multiplayer tej gry. Od tego w jaki jest jako aktor rozpoznawalny na całym świecie i do
sposób CD Projekt poradzi sobie z aktualnymi pro- tego jego postać jest bardzo powiązana z  całym
blemami, zależy czy przedsiębiorstwo odzyska swój gatunkiem cyberpunk, głównie przez główną rolę
w serii Matrix.

123

Cyberpunk 2077 szych generacji, nie mogli być zadowoleni z zakupu.
Jak podaje Wikipedia - cyberpunk to odmiana fan- W konsekwencji 10 grudnia – w dniu premiery gry-
tastyki naukowej, która skupia się na konsekwen- spłynęła ogromna lawina skarg na grę i  twórców.
cjach funkcjonowania ludzi w  otoczeniu zaawan- Spowodowane to było mnogością błędów w  grze,
sowanej technologii komputerowej i informacyjnej. które często wzbudzały śmiech i  wprowadzały do
Gatunek ten jest ceniony szczególnie w Azji, a naj- cyfrowego świata Night City trochę groteski, lecz
ważniejszym rynkiem zbytu gier z  tego gatunku również uniemożliwiały graczom dalszą rozgrywkę
są Japonia oraz Chiny. Gra autorstwa CD Projekt i podążanie za fabułą gry.
powstała na podstawie i  jako kontynuacja gry fa-
bularnej Mike’a Pondsmitha Cyberpunk 2013, która Mimo błędów gry, premiera Cyberpunka była
powstała w latach 80. XX w. czymś wielkim. Niezaprzeczalnym sukcesem był
fakt, że Cyberpunk 2077, jedna z  najdroższych gier
Ogłoszenie pracy nad grą Cyberpunk 2077 odbyło komputerowych w historii, zwrócił się w dniu pre-
się na długi czas przed premierą gry, a konkretniej miery. Kosztowało to spółkę wiele godzin pracy,
– 19 października 2012 r. Gra zatem została za- wydaje się, że również wiele wyrzeczeń pracow-
powiedziana przed premierą Wiedźmina 3, co wy- ników, którzy w  ostatnich tygodniach pracy brali
wołało ogromne oczekiwania względem produkcji. nadgodziny i  pracowali 6 dni w  tygodniu. Takie
Temat ucichł, gdyż na pierwszym planie znalazł zjawisko nazywane jest „crunchem produkcyjnym”.
się Wiedźmin 3, który miał premierę 19 maja 2015 Cała firma robiła wszystko by gra była ukończona
r. W styczniu 2018 r. pojawił się wpis na Twiterze na czas, lecz jak widać nie wszystko poszło zgodnie
Cyberpunka 2077, co wywołało ożywienie wśród z planem. Zdaniem zarządu utrudnienia spowodo-
fanów. Absolutny wybuch zainteresowania spo- wane były głównie pracą w  trybie zdalnym, która
wodowało ogłoszenie premiery gry przez Keanu była następstwem pandemii coronavirusa. Spółka
Reeves’a  10 czerwca 2019. Keanu użyczył zarów- przekładała premierę gry tyle razy, że producen-
no twarzy, jak i głosu w wersjach anglojęzycznych ci zaryzykowali i  postanowili wypuścić produkt,
jednej z  dwóch głównych postaci, jaką jest John- wiedząc o  jego niekompletności. Było to również
ny Silverhand. spowodowane nadchodzącymi świętami Bożego
Narodzenia, przedsiębiorstwo kierując się poten-
Fani musieli jednak czekać dłużej na premierę cjalnym zyskiem, nie chciało zrezygnować z okre-
gry, niż początkowo zapowiadano. Premiera Cyber- su jakże atrakcyjnego dla wszystkich producentów,
punka była kilkukrotnie przekładana, pierwszy raz czyli okresu kupowania prezentów. Nie wyszło to
na początku 2020 r., później w czerwcu 2020 r. oraz jednak na dobre. Gra na konsole po prostu okazała
w  październiku 2020 r. Wzbudzało to zaniepoko- się niegrywalna. Brak płynności gry oraz tak zwane
jenie i  zdenerwowanie fanów, jednak wydłużenie „blockery”, czyli błędy, które uniemożliwiają ukoń-
czasu oczekiwania wzbudziło wśród graczy prze- czenie kolejnych etapów gry, sprawiły, że gra nie
świadczenie, że otrzymają produkt w  pełni goto- była kompletnym produktem, gotowym do sprze-
wy, dopracowany i  fantastyczny. Przedpremierowe daży. Posiadanie tak poważnych błędów gry powin-
recenzje gry wzbudzały ogromne nadzieje i  prze- no spowodować uniemożliwienie jej dystrybucji.
świadczenie o świetności gry. Ponad 900 tys. osób Za sprawą licznych negatywnych opinii CD Projekt
oglądało transmisje Cyberpunka na portalu Twitch zdecydował się nawet na deklarację zwrotu kosztów
tuż po zniesieniu embarga (stosowane jest, aby ek- zakupu gry dla każdego, kto zgłosi się do spółki do
skluzywne materiały dotyczące gier trafiły do fa- 21 grudnia 2020 r. Kolejnym krokiem była decyzja
nów w tym samym momencie.) na materiały wideo Sony, które to postanowiło całkowicie wstrzymać
z gry. Według danych portalu streamingowego daje sprzedaż Cyberpunka w  PlayStation Store. Żadna
to grze polskiego producenta jedenaste miejsce na inna gra AAA (Termin AAA lub Triple-A określa
liście najlepszych wyników wszechczasów. Jak się gry komputerowe o  najwyższych budżetach pro-
później okazało wszyscy recenzenci oceniali wer- dukcyjnych i marketingowych) nie została wycofa-
sje na komputery osobiste a w odróżnieniu od gra- na ze sprzedaży, tym samym Cyberpunk ustanowił
czy PC, posiadacze konsol, zwłaszcza konsol star- niechlubny rekord.

124

13/2021

Do tej pory pięć amerykańskich kancelarii praw- zuje się, że nastąpi to dopiero po drugim patchu,
niczych złożyło pozew zbiorowy przeciwko CD który w  pełni rozwiąże problemy z  rozgrywką.
Projektowi, w  związku z  nieudaną premierą gry Część graczy ma obawy, że problemy z  wersją na
Cyberpunk 2077 oraz z  brakiem płynności na sys- konsole starszej generacji to nie tylko pojedyncze
temach Xbox i  PlayStation starszej generacji. Jako błędy, których naprawa jest jedynie kwestią cza-
pierwsze pozew złożyły kancelarie: The Schall Law su, lecz problem tkwi w fatalnej optymalizacji gry
Firm oraz Rosen Law Firm. Pozwy zbiorowe zo- z konsolą, którą nie tak łatwo naprawić lub jest to
stały złożone przez kancelarie działające w imieniu wręcz niemożliwe i gra po prostu nie będzie działać
grupy posiadaczy amerykańskich papierów warto- na konsole starsze generacji. Stąd też głosy, że gra
ściowych notowanych pod symbolami „OTGLY” nigdy nie powinna się pojawić na tych konsolach,
oraz „OTGLF” i opartych na akcjach spółki. Kan- a  wydanie gry na ten sprzęt odbierane jest przez
celarie zarzuciły polskiemu deweloperowi złamanie część graczy jako zwykły „skok na kasę”, a jakość
ustawy o papierach wartościowych oraz wysyłanie i reputacja przegrała z chciwością zarządu. Dla in-
na rynek fałszywych lub wprowadzających w błąd westorów właśnie utrata doskonałej reputacji może
komunikatów o  grze Cyberpunk 2077. Od samego być kluczowa i to ona jest powodem znacznej ob-
początku CD Projekt zapowiedział, że podejmie niżki kursu akcji względem tego przed premierą.
aktywną obronę przed wszelkimi tego typu roszcze- Należy dodać, że obniżka kursu akcji producenta
niami. Amerykańscy inwestorzy oskarżają CD Pro- gier komputerowych po premierze dużej produkcji
jekt, że spółka złamała prawo, dotyczące obowiąz- jest czymś powszechnym, było tak też również po
ków emitentów informowania o sytuacji w spółce. premierze Wiedźmina 3, jednak aż tak potężny spa-
Sytuacja wydaje się dość nietypowa, gdyż pozwy dek jest spowodowany utratą zaufania, które i  tak
zostały złożone do sądu amerykańskiego, a nie pol- już było nadszarpnięte przez trzykrotne przekłada-
skiego, jednak podobną sprawę niedawno przegra- nie premiery gry. Odzyskanie utraconego zaufania
ła japońska firma – Toshiba (Toshiba od 2008 do może trwać latami. Drugi z  patchy miał pojawić
2014r. przeszacowywała zysk operacyjny – łącznie się w lutym 2021 r. jednak z powodu ataku hacker-
o 151,8 mld jenów (4,62 mld zł). Skandal ten wywo- skiego i wycieku danych, łatka naprawiające została
łał lawinę pozwów, opiewających łącznie na kwotę przeniesiona na drugą połowę marca.
15,3 mld dolarów, które miałyby zostać wypłacone
m.in. na rzecz wprowadzanych w błąd akcjonariu- Kolejne problemy, czyli atak hackerski
szy, por. Mateusz Gawin, 2016). Nie wiadomo jak 9 lutego 2021 r. CD Projekt potwierdził, że padł
w tym przypadku się sprawy potoczą, do tej pory ofiarą ataku hackerskiego. Jak się okazało 8 lute-
nie ma wyroku w  tej sprawie. Również w  Polsce go, czyli w  światowy dzień bezpiecznego Inter-
prawnie zajęto się problemami z grą. Urząd Ochro- netu, pracownicy CD Projekt nie mogli pracować
ny Konkurencji i Konsumentów zwrócił się do CD z  powodu zaszyfrowania danych na ich serwe-
Projekt o wyjaśnienie problemów z grą. Warto do- rze. Przestępcy również wykradli kody źródłowe
dać, że dotychczas UOKIK nie wszczął postępo- do Wiedźmina 3, Cyberpunka2077, gry karcianej ze
wania wobec CD Projektu. Gdyby jednak okazało świata wiedźmina – Gwint oraz niewydanej jesz-
się, że istnieją podstawy do rozpoczęcia postępowa- cze testowej wersji Wiedźmina 3. Nieznani spraw-
nia spółce mogłaby grozić kara w wysokości nawet cy uzyskali dostęp do sieci, a  następnie wykradli
do 10% obrotu z poprzedniego roku (Żuławiński, część danych należących do polskiego dewelopera
2021). gier, zostawiając notatkę z  żądaniem okupu. Ha-
kerzy chcieli wyłudzić pieniądze od spółki, dając
W styczniu 2021 r. pojawił się pierwszy, z dwóch CD Projekt 48 godzin, grożąc przy tym sprzedażą
zapowiedzianych, patchy naprawiających grę. Ze- i  upowszechnieniem ich danych. Spółka katego-
brał on mieszane opinie graczy, poprawił on roz- rycznie odmówiła wszelkich rozmów z  przestęp-
grywkę, jednak odbiorcy zwracają uwagę na nie- cami. W konsekwencji do Internetu wyciekł kod
wielką liczbę zmian. Pierwszy z dwóch patchy nie źródłowy Gwinta. Natomiast w darknecie na aukcje
naprawił największych problemów gry, która nadal wystawiono kody źródłowe Wiedźmina 3 i Cyberpun-
nie wróciła do internetowego sklepu Sony. Progno-

125

ka2077, z ceną wywoławczą milion dolarów za kod Okiem giełdy
i opcją kup teraz za 7 milionów dolarów. 9 lutego Seria gier Wiedźmin dała CD Projekt rozpoznawal-
przedstawiciel CD Projekt złożył zawiadomienie ność na całym świecie. Każda następna produkcja
na komendzie policji. Prokuratura rejonowa War- była coraz to większym sukcesem i  biła rekordy
szawa Praga-Północ nadzoruje postępowanie przy- sprzedaży poprzedniczki. Wysokie wyniki sprze-
gotowawcze, dotyczące włamania na serwery CD dażowe, a co za tym idzie również wysokie wyniki
Projekt RED (Dobrowolska, 2021). Kradzież kodu finansowe, przełożyły się na wzrost wartości przed-
źródłowego może być problematyczna, zwłaszcza siębiorstwa i  wzrost kursu akcji. Opisaną sytuację
dla zaplanowanego Cyberpunka multiplayer. Dzię- widać na wykresach giełdowych, na których kurs
ki kodowi źródłowemu będzie można oszukiwać akcji spółki sukcesywnie rósł z  każdym rokiem.
w  grze sieciowej co również pogorszy rozgrywkę I tak, w dniu premiery pierwszej odsłony Wiedźmina
i  da mniej satysfakcji uczciwym graczom. Warto cena akcji wynosiła 4,32 zł (październik 2007 r.),
dodać, że CD Projekt do tej pory zajmowało się a podczas premiery kolejnej gry o Geralcie z Rivii
tworzeniem rozgrywki i otwartego świata przezna- – Wiedźmin 2 kurs wynosił już 9 zł (maj 2011 r.), co
czonych jedynie dla jednego gracza, przez co nie oznaczało wzrost ceny akcji o ponad 100%, wzglę-
mają doświadczenia w  grach przeznaczonych do dem października 2007 r. Jeszcze większy wzrost
rozgrywki dla wielu graczy. Wykradzione zostały zauważyć można było podczas premiery Wiedźmi-
również dane pracowników spółki, w tym zdjęcia na 3 (maj 2015 r.), gdzie cena akcji wynosiła 23,40 zł
ich dowodów osobistych, za pomocą których cy- i  była to wzrost o  ponad 150%, względem kursu
berprzestępcy chcieli brać kredyty. Spółka podała, z dnia premiery Wiedźmina 2.
że według ich wiedzy, nie zostały skradzione dane
graczy. Firma nie jest w stanie obecnie ocenić dłu- Od tego czasu cena akcji sukcesywnie rosła
gotrwałych skutków ataku, ale w krótkim terminie osiągając swoje maksimum historyczne w  dniu
wpłynie on na tempo prac nad aktualnymi i przy- 464,2000 zł (07.12.2020 r.), czyli na trzy dni przed
szłymi produkcjami. Jest to kolejny krok niszczący premierą Cyberpunka 2077. Premiera Cyberpunka
reputacje CD Projekt oraz kolejny powód zmniej- (10.12.2020  r.) przyniosła obniżki kursu, poziom
szającego się zaufania graczy. ceny spadł momentami nawet do 240 zł. Obniżki

Rysunek 1. Kurs CD Projekt w latach 2007-2016

Źródło: opracowanie własne na podstawie stooq.pl

126

13/2021

Rysunek 2. Kurs CD Projekt w latach 2017 - 2021

Źródło: opracowanie własne na podstawie stooq.pl

trwały aż do wydania pierwszego patcha, po któ- Bibliografia
rym dało się zauważyć delikatny optymizm inwe-
storów, który spowodował wzrost ceny akcji. Cena Dobrowolska, H. (2021). Jest postępowanie ws. ataku haker-
pojedynczej akcji spółki po pierwszym patchu osią- skiego na CD Projekt RED, https://www.bankier.pl/wiado-
gnęła swój szczyt 28 stycznia – 365,00 zł, jednak mosc/Jest-postepowanie-ws-ataku-hakerskiego-na-CD-Pro-
po ataku hackerskim kurs CD Projekt ponownie za- jekt-RED-8054509.html (dostęp: 03.03.2021).
czął spadać, coraz bardziej zbliżając się do poziomu Gawin, M. (2016). Inwestorzy pozywają Toshibę na 162 mln
200 zł za akcję. USD, https://www.bankier.pl/wiadomosc/Inwestorzy-po-
Podsumowanie zywaja-Toshibe-na-162-mln-USD-7480811.html (dostęp:
Ciemne chmury, które zebrały się nie tylko nad Ni- 16.03.2021).
ght City, ale nad całym CD Projekt z pewnością są Hajdamowicz, A. (2020). Cyberpunk 2077 od CD Projektu. 10
niepokojące. Moim zdaniem jest to jedynie kwestia wykresów, które warto zobaczyć, https://www.bankier.pl/
czasu jak pozytywne nastroje inwestorów rozwieją wiadomosc/Cyberpunk-2077-od-CD-Projektu-10-wykresow-
wszystkie te chmury, a CD Projekt ponownie zo- -ktore-warto-zobaczyc-8016877.html (dostęp: 03.03.2021).
stanie ulubieńcem warszawskiej giełdy. Bez wątpie- https://pl.wikipedia.org/wiki/Cyberpunk
nia musi upłynąć trochę czasu aż polski deweloper Iżyński, R. (2012). Raport CD Projekt RED, https://www.sii.
gier odzyska zaufanie całego świata. Pozbycie się org.pl/5953/analizy/raporty-analityczne/raport-cd-projekt-
wszystkich błędów Cyberpunka, moim zdaniem je- -red.html#ak5953 (dostęp: 03.03.2021).
dynie uspokoi zdenerwowanych graczy i  inwesto- Torchała, A. (2020). Druga młodość Wiedźmina 3. Ponad
rów, a  dopiero kolejna odsłona serii o  Wiedźmi- 100 tys. graczy w Nowy Rok, https://www.bankier.pl/wia-
nach przywróci CD Projekt dawny blask i pozwoli domosc/Druga-mlodosc-Wiedzmina-3-Rekord-CD-Projek-
wrócić spółce na właściwe tory. Jestem przekona- tu-7797841.html (dostęp: 03.03.2021).
ny, że będzie spółka nie znajduję się w długotrwa- Torchała, A. i Żuławiński, M. (2020) Dlaczego premiera gry
łym dołku, a jedynie na zakręcie swojej drogi, peł- Cyberpunk 2077 jest tak ważna? Tłumaczymy, https://www.
nej sukcesów. bankier.pl/wiadomosc/Dlaczego-premiera-gry-Cyberpun-
k-2077-jest-tak-wazna-Tlumaczymy-8017248.html (dostęp:
03.03.2021).
www.stooq.pl
www.cdprojekt.com
Żuławiński, M. (2021). Cyberpunk 2077: gracze składają skargi
na CD Projekt do UOKiK, https://www.bankier.pl/wiado-
mosc/Cyberpunk-2077-gracze-skladaja-skargi-na-CD-Projek-
t-do-UOKiK-8035167.html (dostęp: 03.03.2021).

127

Rola controllera
w przedsiębiorstwie

Funkcjonowanie przedsiębiorstw od zawsze skupiało się na maksymalizacji korzyści finan-
sowych ich właścicieli poprzez zamianę materiałów w produkty gotowe, które dzięki sprze-
daży wpływały na zwiększanie się bilansu przedsiębiorstwa. Jednakże, w obecnych czasach
menedżerowie firm stoją przed nie lada wyzwaniem, które ze względu na stale wzrastającą
konkurencję na rynku gospodarczym oraz fakt, że wartości towarów i usług muszą często
zostać celowo obniżone by czerpać jednakowy zysk, skłania do poszukiwania nowych instru-
mentów, które umożliwią przedsiębiorstwu minimalizację ryzyka prowadzonej działalności
gospodarczej. Z pomocą przychodzi właśnie controlling. Jest to proces zarządczy, który
zestawia ze sobą trzy podstawowe elementy: planowanie, kontrolowanie oraz nadzorowanie.
Dzięki wdrażaniu ich w  życie kadra zarządcza w  skuteczniejszy i  wiarygodniejszy sposób
może podejmować decyzje skutkujące zapewnieniem stałego rozwoju oraz sukcesu danego
przedsiębiorstwa w perspektywie długofalowej. Na czele komórki controllingu stoi controller
– osoba biorąca udział w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, poszukująca odpowied-
niego rozwiązania kryzysowych sytuacji w celu realizacji zamierzonych przez przedsiębior-
stwo celów (Sierpińska-Sawicz, 2015).

Dawid Sojka Geneza oraz pojęcie na początku lat dziewięćdziesią-
controllera tych XX wieku i początkowo nie
[email protected] wzbudził większego zaintereso-
Pojęcie ,,controller” związane wania (Krzepkowska, 2008).
Uniwersytet Ekonomiczny jest z  systemem zwanym ,,con- Dopiero późniejszy rozwój firm
w Poznaniu trollingiem”, które wywodzi się doradczych, tj. Akademia Con-
kierunek: Finanse, audyt od angielskiego słowa ,,control” trollingu w Gdańsku czy Szko-
i inwestycje oznaczającego ,,sterowanie” ła Controllingu w  Katowicach,
II rok, I stopień (Gabrusewicz, 2010). Control- przyczynił się do rozwinięcia tej
ler wówczas rozumiany jest jako koncepcji w naszym kraju.
Opiekun naukowy: ,,regulator”. Controlling rozwi-
dr Tomasz Gabrusewicz nął się w  Europie Zachodniej Istnieje wiele myśli ekono-
w  latach pięćdziesiątych XX micznych definiujących jed-
Artykuł recenzowany wieku, gdzie największe popar- nostkę controllera. Najprościej
cie uzyskał w Niemczech, które mówiąc, jest on specjalistą ra-
z  biegiem czasu stały się euro- chunkowości zarządczej, który
pejskim centrum controllingu. pełni funkcję doradcy zarządu
W Polsce pojawił się dopiero kierującego danym przedsię-
biorstwem (Kawczyńska i Wnu-

128

13/2021

k-Pel, 2015). Controllerzy powoływani są w  celu firmy. Zatrudnienie controllera z zewnątrz wią-
nadania właściwego kierunku działań firmy. Jako żę się przeważnie z  większym doświadczeniem
partnerzy biznesowi skupiają się na rzetelnej ocenie tej osoby, które przełoży ona bezpośrednio na
sytuacji przedsiębiorstwa. Dzięki znajomości moc- implementację oraz rozwinięcie controllingu
nych oraz słabych stron jednostek organizacyjnych, w  firmie. Dodatkowo, osoba z  zewnątrz unika
potrafią kompleksowo odnaleźć skuteczne rozwią- konfliktów z  kierownikami wewnętrznymi. Za
zanie ze względu na cechujące ich indywidualne po- wprowadzeniem takiego rozwiązania przemawia
dejście w procesie zarządzania konkretnym przed- również fakt, że taki controller, bazując na swo-
siębiorstwem. im doświadczeniu, jest w  stanie przeprowadzić
szkolenie dyrekcji przedsiębiorstwa oraz zarządu.
Miejsce controllera w strukturze Dzięki temu, system controllingu może zacząć
organizacyjnej firmy sprawniej funkcjonować i firma będzie w stanie
Umiejscowienie pozycji controllera w danym przed- w  przyszłości wyszkolić i  zatrudnić własnego
siębiorstwie jest ściśle uwarunkowane wielkością controllera (Duda-Piechaczek, b.d).
tego przedsiębiorstwa: • W średnich oraz dużych przedsiębiorstwach
• W małych firmach, charakteryzujących się pro- pozycja controllera jest przeważnie wyodręb-
niona i  stanowi oddzielne stanowisko w  struk-
stą strukturą organizacyjną przyjmuje się zwy- turze organizacyjnej firmy (Nesterak, 2002).
kle scentralizowaną formę zarządzania i nie ma Wyróżniamy dwie pozycje: liniową oraz szta-
potrzeby tworzenia oddzielnej komórki con- bową. Pierwsze rozwiązanie jest korzystniejsze
trollingu (Nesterak, 2002). Funkcje controllera z  punktu widzenia średnich przedsiębiorstw,
w  takiej firmie najczęściej przejmuje zastępca ponieważ w  tego typu hierarchii pozycja con-
lub asystent dyrektora naczelnego, który miał- trollera znajduje się na tym samym poziomie,
by za zadanie raportować zarządowi organizacji co pozycja kierowników pozostałych działów.
o  wszelkich przyczynach odchyleń od założo- Struktura liniowa umożliwia zatem controllero-
nych celów. W tego typu strukturach, kiedy to wi bliższe współdziałanie z równorzędnie umiej-
pozycja controllera jest stosunkowo silna, ka- scowionymi komórkami firmy. Łatwiejsza droga
dra zarządzająca przedsiębiorstwem skupia się dotarcia do reszty działów w znacznym stopniu
przede wszystkim na monitorowaniu otoczenia, przekłada się na sprawniejsze oraz rzetelniejsze
wyznaczaniu strategii dalszego rozwoju spółki, pozyskiwanie informacji, podejmowanie decyzji
bieżącej korekcie kierunków tego rozwoju oraz i  realizowanie zamierzonych celów. Wadą nato-
na budowaniu pozycji firmy (Sierpińska-Sawicz, miast może okazać się trudność w opanowaniu
2015). Jednakże, w  tym przypadku problemem wszechstronnej wiedzy o  funkcjonowaniu jed-
okazać się może konieczność połączenia stano- nostki (Nesterak, 2002).
wiska controllera z funkcją kierowniczą. Docho- • Umiejscowienie pozycji controllera w  struktu-
dzi wtedy do sytuacji, w  której koncepcja con- rze sztabowej jest bardziej charakterystyczne dla
trollingu może nie rozwinąć się na tyle dobrze, dużych przedsiębiorstw. Jego osoba znajduje się
aby sprawnie kontrolować i wspomagać działa- wówczas na stanowisku wyższym niż w struktu-
nia firmy. rze liniowej, co sprawia, że podlega on bezpo-
• Innym rozwiązaniem dla małych przedsię- średnio zarządowi firmy. Tego typu wysoka po-
biorstw może być zatrudnienie jednostki contro- zycja sztabowa jest niezwykle ważna ze względu
llera z  zewnątrz (w  przeciwieństwie do tworze- na wprowadzanie dynamicznych zmian w  oto-
nia dodatkowego stanowiska wewnątrz firmy). czeniu firmy, skutkujących poprawą sytuacji na
Wówczas obowiązki spoczywające na wspoma- rynku. Jednakże, w  takim układzie controller
ganiu procesu zarządzania przedsiębiorstwem spełnia jedynie funkcje doradcze bez prawa wy-
można oddać w ręce specjalistów spoza jednost- dawania zarządzeń czy poleceń. Taka sytuacja
ki organizacyjnej w  ramach tzw. outsourcingu. prowadzi do braku wypełniania podstawowych
Taka forma jest korzystniejsza z punktu widzenia zadań przez jednostkę controllera tj. przetwa-

129

rzanie i analiza danych, co ogranicza rolę całego informacji związanych z realizacją określonych ce-
zespołu controllingowego w życiu przedsiębior- lów przedsiębiorstwa (Nesterak, 2015). Dlatego też,
stwa (Duda-Piechaczek, b.d.). utożsamianie go z  działem finansów i  rachunko-
wości oraz stwierdzenie, że controller amerykański
Rola oraz zakres zadań controllera swoim zakresem obowiązków przypomina euro-
w przedsiębiorstwie pejskiego głównego księgowego jest jak najbardziej
Rola controllera sprowadza się przede wszystkim trafne. Ponadto, należy również zwrócić uwagę, że
do przetwarzania oraz wykorzystywania wcześniej na drodze połączenia zadań tradycyjnej rachunko-
zgromadzonych informacji użytecznych w procesie wości oraz zadań controllingu w jedną funkcję, mo-
zarządzania przedsiębiorstwem (Janik i  Paździor, żemy dopatrywać się wielu zalet skutkujących silną
2012). Jego działania opierają się na szeroko poję- integracją rachunkowości, gospodarki finansowej,
tej implementacji oraz późniejszym nadzorowaniu planowania i instrumentów controllingu (Nesterak,
bieżącego funkcjonowania systemu controllingu. 2002).
W zależności od celów i zadań przypisanych contro-
llerowi możemy wyróżnić dwie wiodące koncepcje Nieco inaczej osoba controllera jest postrze-
postrzegania jego funkcji w zależności od przedsię- gana w  modelu niemieckim. W tym miejscu
biorstw: chciałbym przedstawić, jak wygląda główna lista
• amerykańskich, zadań przypisywanych tamtejszemu systemowi
• niemieckich. controllingu (Nesterak, 2002):
• wprowadzenie instrumentów i  narzędzi zarzą-
Podstawowe grupy zadań w koncepcji amerykań-
skiej zostały opracowane przez założoną w  1931r. dzania controllingowego,
organizację Finacial Executives International (FEI) • stosowanie zespołowego stylu zarządzania, –
w ,,Katalogu zadań controllera”. Wśród nich znaj-
dziemy (Świerkula, 2002): sprawdzenie i  poprawa struktury organizacyj-
• planowanie – opracowanie, realizacja i  koordy- nej,
• wyodrębnienie organizacyjne centrów odpowie-
nacja planów w przedsiębiorstwie, dzialności,
• opracowanie i interpretacja sprawozdań finanso- • sprawdzenie u  kierowników centrów zgodności
zakresu powierzonych im zadań, odpowiedzial-
wych – analiza i interpretacja wyników, porów- ności oraz kompetencji,
nywanie planu z wykonaniem, • koordynacja oraz rozbudowa planowania opera-
• ocena i  doradztwo – pomoc w  realizacji funk- cyjnego i strategicznego,
cji kierowniczych, • wprowadzanie i  rozwinięcie systemu. planowa-
• sprawozdawczość na zewnątrz organizacji – nia, kontroli i  kierowania opartego na ocenie
przygotowywanie informacji dla udziałowców, stopnia osiągnięcia zakładanych wyników,
banków, agend państwowych, • ustalenie celów centrów odpowiedzialności we
• nadzór nad realizacją zadań – prowadzenie kon- współpracy z ich kierownikami,
troli wewnętrznej, • wprowadzenie w centrach myślenia podporząd-
• analiza ekonomiczna – ustalenie i  interpretacja kowanego rentowności,
wyników ekonomicznych przedsiębiorstwa i oce- • wprowadzenie wiarygodnego systemu kalkulacji
na ich strony finansowej w celu kontroli kosztów kosztów oraz wyników,
i przychodów, • stworzenie i  włączenie do kalkulacji rachunku
• ujednolicanie informacji przepływających mię- marż pokrycia,
dzy centralą a jej oddziałami. • budowa systemu sprawozdawczego dostosowa-
W przedstawionej wyżej grupie zadań według nego do potrzeb odbiorców,
koncepcji amerykańskiej rola controllera skupia się • przeprowadzanie wspólnie z kierownikami kon-
przede wszystkim na bieżącej kontroli rezultatów troli ich centrów odpowiedzialności,
i  stałym ich porównywaniu z  planowanymi zało- • analiza i  interpretacja przyczyn odchyleń wiel-
żeniami oraz przekazywaniu kadrom zarządczym kości rzeczywistych od planu oraz prowadzanie
działań korygujących powstałe odchylenia,

130

13/2021

• likwidowanie wraz z  kierownikami słabych Ze względu na wyraźnie zaznaczone różnice
punktów ich centrów, w kompetencjach controllera dla obu modeli, zada-
nia oraz jego rola różnią się w zależności od tego,
• prowadzenie badań specjalnych (m.in. analiza jaką koncepcję controllingu przyjmuje dana firma.
potencjału firmy, celowości wprowadzania pro- Jednakże, organizacja International Group of Con-
dukcji określonych wyrobów czy analiza Make- trolling (IGC) podjęła się zadania ujednolicenia de-
-or-Buy). finicji controllingu, przedstawiając swój własny ka-
Dla systemu niemieckiego controlling oraz talog zadań, które wchodzą w zakres obowiązków
jednostki controllera.
funkcja pełniona przez jego wykonawcę, czyli
controllera jest czymś o wiele większym. Szeroko Według nich controller (Nesterak, 2002):
pojęty wykaz zadań, które przypadają na osobę • dba o przejrzystość finansów, procesów i strate-
controllera definiują jego pozycję w sposób, w któ-
rym poza pełnieniem jedynie funkcji doradczych gii, przez co przyczynia się do utrzymania wyso-
w procesie zarządzania, tak jak ma to miejsce w sys- kiej gospodarności,
temie amerykańskim, jego rola skupia się ogól- • koordynuje cele i plany cząstkowe w całość oraz
nie na wszystkich działach w  przedsiębiorstwie. organizuje zorientowany na przyszłość system
Można pokusić się o stwierdzenie, że controlling informacji, obejmujący całe przedsiębiorstwo,
w założeniu modelu niemieckiego, wspierając oraz • kształtuje proces controllingu tak, aby każdy me-
tworząc funkcje procesu zarządzenia, jest swego nedżer mógł podejmować działania skierowane
rodzaju systemem zarządzania (Nesterak, 2015). na cele,
Tym samym, postrzegając ów controlling oczami • umożliwia dostęp do niezbędnych dla osiągnię-
niemieckiego ekonomisty A.G. Coenenberga, jako cia tych celów danych i informacji,
,,koncepcję myślenia o sposobie kierowania”, rola • kształtuje i pielęgnuje system controllingu,
controllera wydaje się mieć ogromny wpływ na • jest gospodarczym doradcą wszystkich podejmu-
końcowy wynik zarządzania przedsiębiorstwem, jących decyzje i działa jako nawigator w procesie
gdyż działa on jako swoisty partner w relacji z kie- osiągania celów.
rownictwem, pełniąc przy tym funkcje strażnika Wersja zaprezentowana przez International
wspomagającego decyzyjność i działania w przed- Group of Controlling określa rolę współczesnego
siębiorstwie. controllera jako tego, który integruje cele i  plany
organizacji w jedną, spójną całość. Jest on tzw. su-
Różnice kompetencji w  zakresie controllingu mieniem ekonomicznym, tym samym będąc mocno
między systemem amerykańskim a niemieckim zo- zaangażowanym w  dobro organizacji jako całości.
stały zaprezentowane w sposób bardziej szczegóło- Przyjmuje postać nawigatora w  przedsiębiorstwie
wy poniżej w tabeli nr 1.

Tabela 1. Różnice między szkołą niemiecką i amerykańską Stany Zjednoczone

Niemcy

Controlling: Controlling:
• traktowany jako forma zarządzania przedsiębiorstwem, • traktowany jako forma pomocnicza w zarządzaniu
• swoim obszarem obejmuje całe przedsiębiorstwo,
• w pełni przejmuje funkcje zarządzania przedsiębior- przedsiębiorstwem,
• swoim obszarem obejmuje dział finansów lub rachun-
stwem,
• koncentruje się na skomplikowanych procesach infor- kowości,
• wykorzystuje prostsze bazy danych oparte na rachun-
macyjnych,
• ma kompetencje decydujące, kowości,
• rachunkowość jest źródłem informacji. • nie ma kompetencji decydujących,
• zajmuje się rachunkowością.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie J. Nesterak, Controlling zarządczy - projektowanie i wdrażanie, Wolters Kluwer, Warszawa
2015, s. 27.

131

uczestniczącego w procesach decyzyjnych oraz eli- liwość korzystania z  opinii wyspecjalizowanych
minującego powstałe odchylenia w czasie teraźniej- w danej dziedzinie ekspertów, niesie za sobą sporo
szym oraz w  przyszłości. Istota controllingu zaś, wad, wynikających głównie z  zaburzonej komuni-
traktowana jest przez IGC jako system obejmujący kacji w firmie na drodze: zespół controllingowy –
w całości proces określania celów za pomocą pla- pozostałe komórki funkcjonalne oraz z braku po-
nowania, sterowania, kontrolowania, decydowania dejmowania własnych decyzji (Sierpińska-Sawicz,
oraz regulacji czynników finansowych i pozafinan- 2015). Odpowiadając na postawioną przeze mnie
sowych (Nesterak, 2013). hipotezę, jestem w  stanie stwierdzić, że aby dane
Podsumowanie przedsiębiorstwo mogło w  sposób sprawny oraz
Controllerzy, a dokładniej ich działania w ramach efektywny funkcjonować na rynku gospodarczym,
rozbudowującego się systemu controllingu, wpły- jednostka controllera musi cechować się dobrą zna-
wają na sprawne funkcjonowanie danej firmy. Zwy- jomością struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa
kliśmy ich opisywać jako wewnętrznych doradców i wysokiej jakości koordynacją oraz realizować za-
zarządu, partnerów biznesowych w  kontaktach planowane wcześniej cele, a  także wykorzystywać
z  różnego rodzaju menedżerami, a  czasami nawet swoje umiejętności do podejmowania samodziel-
jako specjalistów ,,z zewnątrz”. Musimy sobie jed- nych decyzji na rzecz organizacji.
nak zadać jedno kluczowe pytanie: W jakim stop-
niu rola controllera wpływa na efektywność dane- Bibliografia
go przedsiębiorstwa? Możemy zauważyć, że wybór
koncepcji controllingu (amerykańskiej lub niemiec- Czubakowska K. (2000) Controlling jako instrument za-
kiej) mimo wyraźnie zaznaczonych różnic w obsza- rządzania, Zeszyty Metodyczne Rachunkowości, GOFIN,
rze zadań przypadających controllerowi, nie mają Gorzów Wielkopolski, nr 14. (s. 14).
aż tak wielkiego znaczenia. Tym, co rzeczywiście Duda-Piechaczek E. Controlling – wspieranie zarządzania
wpływa na skuteczne funkcjonowanie jednostki przedsiębiorstwem. Wydawnictwo Helion. (s. 44-46).
organizacyjnej jest zakres kompetencji, które powi- Gabrusewicz T. (2010). Rachunkowość zaawansowana. Con-
nien posiadać controller. Musi on traktować przed- trolling i jego narzędzia. Poznań: wyd. WSHiR. (s. 1).
siębiorstwo jako nieodłączną część swojego życia. Janik W. i Paździor M. (2012). Rachunkowość zarządcza
Wcielając się w rolę nawigatora, powinien stale ana- i controlling, Politechnika Lubelska, Lublin. (s. 132).
lizować obecną sytuację przedsiębiorstwa i  podej- Kawczyńska M. i Wnuk-Pel T. (2015) Zadania współczesnych
mować racjonalne kroki w  celu utrzymania kursu controllerów oraz ich rola w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
przyjętego przez zarząd firmy. Musi również posia- Ekonomiczno-społeczne wyzwania zarządzania organizacja-
dać najwyższej klasy umiejętności interpersonalne mi, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Łódź. (s.72).
oraz szeroki zakres wiedzy z  zakresu zarządzania Krzepkowska M. (2008). ,,Controlling jako narzędzie
finansowego, by ewentualne niespójności rozwią- zarządzania przedsiębiorstwem handlowym w warunkach
zywać bez najmniejszego problemu. Będąc jedynie globalizacji gospodarki”, Poznań.
bierną jednostką wykonującą narzucone z góry po- Nesterak J. (2002). Controller w strukturze organizacyjnej
lecenia, niemożliwe jest, aby diametralnie zmienić przedsiębiorstwa. W: red. nauk. Urbańczyk E., Zarządzanie
kierunek rozwoju firmy. Dodatkowo, kluczową rolę wartością przedsiębiorstwa – teoria i praktyka. Szczecin. (s.
odgrywa również miejsce, w  którym znajduje się 216-221).
controller. Pozycja w  strukturze liniowej daje mu Nesterak J. (2013). Ewolucja controllingu w Polsce i na świe-
szerokie pole do manewru, ponieważ w hierarchii cie., Zeszyty Naukowe/ Uniwersytet Ekonomiczny w Krako-
firmy usytuowany jest na równi z pozostałymi dzia- wie. ISSN: 1898-6447. Kraków 2013. (s. 42-43).
łami. Dzięki temu komunikacja w firmie przebiega Nesterak J. (2015). Controlling zarządczy – projektowanie
sprawniej, a sam controller skuteczniej realizuje za- i wdrażanie, Wolters Kluwer, Warszawa. (s. 26).
mierzone cele. Z kolei nadrzędna struktura sztabo- Sierpińska-Sawicz A. (2015). ,, Zadania i miejsce komórki
wa, skupiająca w sobie pozytywne aspekty tj. moż- controllingu w przedsiębiorstwie”, Zeszyty Naukowe Szkoły
Głównej Gospodarstwa Wiejskiego Ekonomika i Organiza-
cja Gospodarki Żywnościowej nr 112. (s. 125-126, 129).
Świerkula P. Controller - rola i zadania, https://controlling.
info.pl/artykuly/controller-rola-i-zadania,14.html, artykuł
z dnia 7.02.2002.

132