รายงานการวิจัย(เปลือกโกโก้)

82 การวิเคราะห์การด าเนินกิจกรรมการแปรรูปวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (เปลือกโกโก้) จากการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ส่งผลให้เกษตรกรมีทัศนะคติที่เปลี่ยนไปจากเดิมและมองเห็น ทางเลือกเพิ่มขึ้นที่จะน าวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรมาใช้ให้เกิดประโยชน์และตระหนักเห็นคุณค่าการแปรรูปเป็น ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ที่สร้างรายได้ ลดต้นทุนการผลิตและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมจากการร่วมกันวิเคราะห์ของสมาชิก “กลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูปวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรจังหวัดตาก” แสดงการเปรียบเทียบการด าเนินการของ สมาชิกฯ ดังตาราง ก่อนด าเนินโครงการวิจัยฯ ระหว่างด าเนินโครงการวิจัยฯ 1. จ านวนเปลือกโก้ที่ขายได้เฉพาะเมล็ด 1. การแปรรูปสร้างมูลค่าเพิ่ม 2. เปลือกโกโก้จ านวนมากที่วางทิ้งไม่เกิด ประโยชน์ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม 2. แปรรูปเป็นอาหารสัตว์ เป็นส่วนผสมดินปลูก และถ่านไบโอชาร์ 3. ระยะเวลาในการย่อยสลายนาน 3. ลดปัญหาขยะ / ลดปัญหาสิ่งแวดล้อม 4. ไม่มีสถานที่ทิ้งที่เหมาะสม 4. ใช้ประโยชน์คุ้มค่า 5. เป็นขยะในพื้นที่ 5. ลดต้นทุนเกษตรกร 6. เปลือกโกโก้ถูกทิ้ง 100 % 6. มีทางเลือกเพิ่มขึ้นให้กับเกษตรกร 7. มีเครือข่ายเพิ่มขึ้น 8. สร้างส านึกรักษ์สิ่งแวดล้อม สรุปผลการด าเนินงานตามจุดประสงค์ข้อที่ 2 พัฒนาถ่ายทอดรูปแบบการแปรรูปผลิตภัณฑ์จาก เปลือกโกโก้ การด าเนินการวิจัยเพื่อให้ได้มาซึ่งค าตอบตามจุดประสงค์ที่ 2 นั้นทีมนักวิจัยได้ศึกษาองค์ความรู้และประสาน ผู้เชี่ยวชาญปัญหาขยะที่เกิดจากการแปรรูปผลโกโก้สดส่งผลกระทบต่อสุขภาพ สังคม และสิ่งแวดล้อม เมื่อขยะคือ ภาระของทุกคน จึงเป็นที่มาของการต้องการใช้ชีวิตแบบ Zero Waste คือการหมุนเวียนทรัพยากรกลับมาใช้ใหม่ให้ เกิดประโยชน์สูงสุดจะไม่สร้างขยะใหม่ ๆ โดยพยายามไม่ให้มีอะไรหลงเหลือจนเป็นขยะได้ โดยยึดหลักปฏิบัติง่าย ๆ 1A3R ประกอบด้วย Avoid หลีกเลี่ยงใช้สิ่งที่ก่อให้เกิดขยะเพิ่ม Reduce ใช้วัสดุที่ก่อให้เกิดขยะให้น้อยลง Reuse การน ากลับมาใช้ใหม่ และ Recycle การหมุนเวียนน ากลับมาใช้ใหม่ ซึ่งเราสามารถน าแนวทางนี้มาปรับใช้กับสมาชิก ของวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก ด้วยการปรับเปลี่ยน Mind set เห็นคุณค่าและสามารถบริหารจัดการให้เกิดประโยชน์ ทีมนักวิจัยจึงได้พัฒนารูปแบบการพัฒนารูปแบบการแปรรูปจากเปลือกโกโก้ที่เป็นนวัตกรรมที่เลือกใช้ เพื่อให้บรรลุ การใช้ชีวิตแบบ Zero Waste ของสมาชิกวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก ประกอบด้วย การผลิตอาหารสัตว์จาก เปลือกโกโก้การผลิตปุ๋ยอินทรีย์และดินพร้อมปลูกโดยใช้เปลือกโกโก้เป็นส่วนผสม การผลิตถ่านชีวภาพ หรือ Biochar จากผลและเปลือกโกโก้ผลจากการเปรียบเทียบราคาแสดงให้เห็นว่า ราคาวัตถุดิบหลักเมื่อเปรียบเทียบกับวัตถุดิบ ที่เกษตรกรเคยใช้อยู่เดิม เปลือกโกโก้มีราคาถูกกว่า ท าให้ต้นทุนการผลิตน้อยกว่า กากมันส าปะหลัง หญ้าเนเปียร์

83 และต้นข้าวโพดสด และเมื่อเทียบอาหารสัตว์ส าเร็จรูปในท้องตลาดกับเปลือกโกโก้หมักยีสต์โดยน าไปผสมกับ วัสดุอื่นที่เกษตรกรให้วัวกินตามปกติ เปลือกโกโก้ที่ใช้ท าอาหารสัตว์ต้องใช้วิธีบดละเอียด สูตร 1 เปลือกโกโก้ หมักยีสต์100% สูตร 2 เปลือกโกโก้หมักยีสต์ 70% ผสมร าละเอียด30% สูตร 3 เปลือกโกโก้หมักยีสต์ 70% ผสม ข้าวโพดบด30% และสูตร 4 เปลือกโกโก้หมักยีสต์ 70% ผสมร าละเอียด 20% และข้าวโพดบด10% การเพิ่ม ส่วนผสมร าละเอียดและเมล็ดข้าวโพดบดเป็นการเพิ่มคุณค่าทางอาหารที่เกษตรกรที่เป็นปราชญ์ชาวบ้านแนะน าและ เมื่อเทียบอัตราการเจริญเติบโตกับโคพื้นเมืองเพศผู้ อายุ 2 – 3 ปี น้ าหนักประมาณ 300 กิโลกรัม จ านวน 5 ตัว โดยใช้ระยะเวลาในการเก็บข้อมูล 4 สัปดาห์ พบว่าอาหารสูตรที่ 4 ซึ่งประกอบด้วย เปลือกโกโก้หมักยีสต์ 70% ผสมร าละเอียด 20% และข้าวโพดบด 10% ผสมกับอาหารส าเร็จรูปที่เกษตรกรใช้ในอัตราส่วน 50 : 50วัวชอบกิน มากที่สุด และเมื่อเทียบอัตราการเจริญเติบโตระหว่างอาหารที่เกษตรกรใช้ในปัจจุบันกับการอาหารที่ผลิตโดยใช้ เปลือกโกโก้หมักยีสต์ สูตรที่ 4 โดยทดลองกับโคของสมาชิกสหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก แบ่งเป็น 2 กลุ่ม ๆ ละ 3 ตัว เป็นโคพื้นเมืองเพศผู้ อายุ 2 –3 ปี น้ าหนักประมาณ 300 กิโลกรัมต่อตัว ท าการทดลองเป็นระยะเวลา90 วัน โคกลุ่ม ที่ 1 จ านวน 3 ตัว เลี้ยงโดยใช้อาหารที่สหกรณ์ใช้อยู่ในปัจจุบันคืออาหารหยาบและอาหารข้น อาหารหยาบ ประกอบด้วย ฟางข้าว 3% หญ้าสด 4% ของน้ าหนักตัว ส่วนอาหารข้นวันละ 3 กิโลกรัม แบ่งให้ 2 ครั้ง ครั้งแรก เวลา 08.00 น. ครั้งที่ 2 เวลา 15.30 น. กลุ่มที่ 2 จ านวน 3 ตัว เลี้ยงโดยใช้อาหารหยาบชนิดเดียวกันกับกลุ่มที่ 1 เปลี่ยนอาหารข้นเป็นใช้อาหารของทีมวิจัย (สูตรที่ 4) พบว่า ผลต่างการเจริญเติบโตของโคในกลุ่มที่ 1 และ กลุ่มที่ 2 ต่างกัน 11 กิโลกรัม แสดงให้เห็นว่าคุณภาพอาหารที่ใช้ขุนโคทั้ง 2 กลุ่ม มีคุณภาพที่ใกล้เคียงกัน อัตราการ เจริญเติบโตของโค กลุ่มที่ 1 เฉลี่ย 0.495 : ตัว : วัน กลุ่มที่ 2 เฉลี่ย 0.445 : ตัว : วัน ราคาอาหารของทีมวิจัยถูกกว่า ราคาอาหารที่สหกรณ์ขุนโคจังหวัดตากใช้อยู่วันละ 12 บาท ต่อตัวต่อวัน ดังนั้น ค่าอาหารที่ใช้ในการขุนโคของโค กลุ่มที่ 2 ถูกกว่า ตลอดการทดลอง 90 วัน สามารถประหยัดต้นทุนได้ตัวละ 1,080 บาท โคขุน 3 ตัว ประหยัด ค่าอาหารได้ 3,240 บาท แสดงว่า เกษตรกรจะมีก าไรเพิ่มขึ้น 1,080 บาท ต่อตัว ส่วนการใช้เปลือกโกโก้เป็นอินทรียวัตถุทดแทน สามารถลดรายจ่ายการซื้อวัตถุดิบและสามารถแก้ไขการ ขาดแคลนวัตถุดิบ เนื่องจากเปลือกโกโก้เป็นวัตถุที่มีตลอดทั้งปี ส่วนวัตถุดิบอย่างอื่นจะมีเฉพาะฤดูกาลปลูกเท่านั้น เมื่อต้นทุนอินทรียวัตถุที่ใช้ผลิตปุ๋ยอินทรีย์ลดลง ต้นทุนของการท าดินพร้อมปลูกย่อมลดลงไปด้วย ท าให้ธุรกิจมี ก าไรมากขึ้น ผลการด าเนินการวิจัยตามจุดประสงค์ข้อที่ 3 ส่งเสริมช่องทางการจัดจ าหน่ายผลิตภัณฑ์จากเปลือก โกโก้ พบว่า 1. ผลจากการหาช่องทางการจัดจ าหน่ายการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้จากแบบสอบถามชุดที่ 1 ส่วนที่ 3 ข้อมูลเพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ์ช่องทางการจัดจ าหน่าย และการท าการตลาดของผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ เพื่อสร้างอาชีพและรายได้ให้กับประชาชนในพื้นที่จังหวัดตาก พบว่า ความต้องการช่องทางการจัดจ าหน่ายสินค้าจากเปลือกโกโก้ (เลือกได้มากกว่า 1ข้อ) พบว่า ความต้องการ ช่องทางการจัดจ าหน่ายสินค้าจากเปลือกโกโก้ของผู้ตอบแบบสอบถาม มากที่สุด คือ กลุ่มภาคีเครือข่าย จ านวน 31 คน (ร้อยละ 38.75) รองลงมาคือ ช่องทางกลุ่มไลน์ จ านวน 28 คน (ร้อยละ 35.00) และทางเฟสบุ๊ค จ านวน

84 21คน (ร้อยละ 26.25) ตามล าดับ ตารางที่ 1.11 แสดงช่องทางสื่อประชาสัมพันธ์ที่ท าให้ผู้บริโภคเข้าถึงสินค้าจาก เปลือกโกโก้ (เลือกได้มากกว่า 1 ข้อ) พบว่า ช่องทางสื่อประชาสัมพันธ์ที่ท าให้ผู้บริโภคเข้าถึงสินค้าจากเปลือก โกโก้ มากที่สุด คือ สื่อสังคมออนไลน์ Facebook, line, Instagram จ านวน 36 คน (ร้อยละ 45.00) รองลงมาคือ การบอกต่อ จ านวน 34 คน (ร้อยละ 42.50) และแผ่นพับ จ านวน 10 คน (ร้อยละ 12.50) ตามล าดับ จากการด าเนินกิจกรรมทดลองการแปรรูปจากเปลือกโกโก้ที่สามารถแปรรูปเป็นอาหารสัตว์ดินปลูกและ ถ่านไบโอชาร์ ทีมนักวิจัยไปประสานภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้องในเบื้องต้นประกอบด้วย กลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก สหกรณ์โคขุนจังหวัดตากและผู้ประกอบการดินปลูก เพื่อน าเสนอผลการวิจัยและหาช่องทางหาช่องทางการตลาด ซึ่งจากการหารือวงสนทนาทางกลุ่มวิสาหกิจออร์แกนิกด าเนินการขายวัตถุดิบคือเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าให้กับ กลุ่มเป้าหมายดังนี้ 1.สหกรณ์โคขุนจังหวัดตากร่วมการด าเนินการผลิตและต่อยอดการท าอาหารสัตว์ในเบื้องต้น แต่ต้องใช้ระยะเวลาทดลองอย่างน้อย 8 เดือน เพื่อตรวจหาคุณภาพเนื้อโคที่เลี้ยงจากอาหารสัตว์เพื่อสร้างความ เชื่อมั่นในกระบวนการผลิตและคุณค่าทางโภชนาการ 2.ผู้ประกอบการดินปลูกและถ่านไบโอชาร์ผู้ประกอบการ ดินปลูกน าไปทดลองผลิตและจ าหน่ายไปยังเครือข่ายโดยจากเดิมท าดินปลูกกับวัสดุทั่วไปและท าดินปลูกโดยเพิ่ม จากวัสดุเปลือกโกโก้เป็น 2 สูตร ผลิตและส่งจ าหน่ายไปยังเครือข่ายภายใต้แบรนสินค้าดินดีห้าดาว กระบวนการ ผลิตในเบื้องต้นพบว่าถุงสีเขียวคือสูตรเดิม ถุงสีแดงคือสูตรที่ใช้เปลือกโกโก้ ขายได้ทั้ง 2 สูตร ราคาส่งเท่ากัน ถุงละ 11 บาท เครือข่ายรับไปจ าหน่าย 20 บาท ถุงละ 8 กก. สูตรเดิมต้นทุน 7.50 บาท สูตรใหม่ต้นทุน 5.50 บาท ต้นทุนลดลง 2 บาทต่อถุง คิดเป็นร้อยละร้อยละ 27 ดังภาพ ภาพที่ 4.10 ท าดินปลูกโดยเพิ่มจากวัสดุเปลือกโกโก้เป็น 2 สูตร

85 จากกิจกรรมการส่งเสริมช่องทางการตลาดท าให้เห็นถึงความเชื่อมโยงกันของเครือข่ายเกษตรกรในพื้นที่ จังหวัดตาก ดังนี้ กลุ่มวิสาหกิจออร์แกนิกมีช่องทางการสร้างมูลค่าเพิ่มจากเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าและสามารถ ก าหนดราคาขายได้ด้วยการมีกระบวนการวิจัยการสร้างมูลค่าเพิ่มวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (เปลือกโกโก้) เพิ่มรายได้จากการน ามาแปรรูปหรือขายเปลือกโกโก้สดให้กับกลุ่มเป้าหมายประกอบด้วย 1.กลุ่มสหกรณ์โคขุน จังหวัดตาก 2.ผู้ประกอบการดินปลูกกระบวนการดังกล่าวส่งผลเปลือกโกโก้ที่ทิ้งเปล่ามีราคา จากกระบวนการการพัฒนากลุ่มที่สนใจเข้าร่วมโครงการจากการชักชวนของภาคีเครือข่ายกลุ่มวิสาหกิจ ออร์แกนิกและนักวิจัยในกระบวนการจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจแปรรูปอาจต้องด าเนินการในรูปแบบกลุ่มเมื่อต้องการ ก าลังผลิตจ านวนมาก จึงต้องเชื่อมประสานการท าอาหารสัตว์โดยร่วมมือกับสหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก ดินปลูกและ ถ่านไบโอชาร์ท าความร่วมมือกับผู้ประกอบการดินปลูกโดยการเชิญชวนสมาชิกเข้าร่วมกลุ่มภายใต้ชื่อ “กลุ่ม วิสาหกิจชุมชนแปรรูปวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรจังหวัดตาก” เพื่อจัดตั้งเป็นกลุ่มและรับซื้อวัตถุดิบเปลือกโกโก้ จากกลุ่มวิสาหกิจออร์แกนิก และด าเนินการผลิตและแปรรูปภายใต้ “กลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูปวัสดุเหลือใช้ทาง การเกษตรจังหวัดตาก” ที่มีสมาชิกสนใจเข้าร่วมทั้งสิ้นจ านวน 32 คน แต่การด าเนินการกลุ่มยังเป็นเพียงข้อตกลง ร่วมกันยังไม่ได้จดทะเบียนกลุ่มวิสาหกิจชุมชนอย่างถูกต้องในช่วงระยะเวลาของการด าเนินการวิจัย แต่ กระบวนการผลิต ทดลองได้เริ่มต้นการผลิตออกสู่ตลาดภายใต้แบรนดินดี 5 ดาวที่สนใจน าวัตถุดิบจากวิสาหกิจ ออร์แกนิกไปใช้เพื่อลดต้นทุนการผลิตดังนั้นการรวกลุ่มภายใต้ชื่อกลุ่ม “กลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปรรูปวัสดุเหลือใช้ ทางการเกษตรจังหวัดตาก” จึงยังไม่บรรลุเป้าหมายตามระยะเวลาของการวิจัย 2. ผลการส ารวจกลุ่มเกษตรกรผู้เกี่ยวข้อง เกษตรกรผู้เลี้ยงสัตว์ ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการใช้ผลิตภัณฑ์ จากเปลือกโกโก้เพื่อหาช่องทางการจัดจ าหน่ายถ่ายทอดและต่อยอดผลิตภัณฑ์ พบว่า รูปแบบผลิตภัณฑ์จาก เปลือกโกโก้ที่ผู้ตอบแบบสอบถามชื่นชอบมากที่สุด คือ อาหารสัตว์ จ านวน 47 คน (ร้อยละ 58.75) รองลงมาคือ ดินปลูก จ านวน 23 คน (ร้อยละ 28.75) และถ่านไบโอชาร์ (Biochar) จ านวน 10 คน (ร้อยละ 12.50) ตามล าดับ ตารางที่ 1.8 แสดงจ านวนและร้อยละของผู้ตอบแบบสอบถาม จ าแนกตามคุณสมบัติจากเปลือกโกโก้ที่จะ ตัดสินใจซื้อ (เลือกได้มากกว่า 1ข้อ) พบว่า คุณสมบัติจากเปลือกโกโก้ที่ผู้ตอบแบบสอบถามจะตัดสินใจซื้อมากที่สุด คือ เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม จ านวน 26 คน (ร้อยละ 32.50) รองลงมาคือ ไม่อันตรายต่อการใช้งาน จ านวน 23 คน (ร้อยละ 28.75) ราคาถูก จ านวน 22คน (ร้อยละ 27.50) และหาซื้อได้ง่ายและสะดวก จ านวน 9 คน (ร้อยละ 11.25) ตามล าดับ ตารางที่ 1.9 แสดงจ านวนและร้อยละของผู้ตอบแบบสอบถาม จ าแนกตามปัจจัยที่มีอิทธิพลในการเลือก ซื้อผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ (เลือกได้มากกว่า 1 ข้อ) พบว่า ปัจจัยที่มีอิทธิพลในการเลือกซื้อผลิตภัณฑ์จาก เปลือกโกโก้ของผู้ตอบแบบสอบถามมากที่สุด คือ ราคา จ านวน 37 คน (ร้อยละ 46.25) รองลงมาคือ ตัวท่านเอง จ านวน 30 คน (ร้อยละ 37.50) และบรรจุภัณฑ์ จ านวน 13 คน (ร้อยละ 16.25) ตามล าดับ

86 ตารางที่ 4.11 แสดงการเปรียบเทียบราคาก่อนและหลังการใช้สินค้าจากเปลือกโกโก้ต่อ 1 ตัน ชนิด ราคาก่อนใช้ สินค้าต่อ หน่วย (1 ตัน/บาท) ราคาหลัง ใช้สินค้า ผลต่างของ ราคาก่อน ใช้และหลัง ใช้สินค้า (บาท) ค่าผลต่าง (เปอร์เซ็นต์) 1.การผลิตเปลือกโกโก้เป็นอาหาร สัตว์ - - - - 1.1 ผลิตเปลือกโกโก้หมักยีสต์ 11670 1420 10250 87.83% 1.2 เปลือกโกโก้หมักยีสต์ + ร าละเอียด 11670 4000 7670 65.72% 1.3 เปลือกโกโก้หมักยีสต์ + ข้าวโพดบด 11670 10000 1670 14.31% 1.4 เปลือกโกโก้หมักยีสต์ + ร าละเอียด + ข้าวโพดบด 11670 6000 5670 48.59% 2. การผลิตปุ๋ยหมักและดินพร้อม ปลูกโดยใช้เปลือกโกโก้เป็นส่วนผสม - - - - 2.1 ต้นถั่ว เปลือกถั่ว 600 300 300 50.00% 2.2 ฟางข้าว 1000 300 700 70.00% 2.3 ต้นข้าวโพด 800 300 500 62.50% 2.4 ขุยมะพร้าว 1000 300 700 70.00% 3. การผลิตถ่านชีวภาพ 1000 300 700 70.00% จากตารางสามารถจะเห็นว่าราคาต้นทุนเดิมเกษตรกรที่ใช้ในการเลี้ยงสัตว์ การผลิตปุ๋ยหมักและการท า ถ่านชีวภาพต่อตันนั้นมีราคาที่สูงกว่าการใช้สินค้าจากเปลือกโกโก้ ดังนี้ การผลิตเปลือกโกโก้เป็นอาหารสัตว์

87 โดยสูตรที่ 1 เปลือกโกโก้หมักยีสต์นั้นสามารถลดรายจ่ายของเกษตรกรได้ถึง 87.83%, สูตรที่ 2 เปลือกโกโก้หมัก ยีสต์ + ร าละเอียดสามารถลดรายจ่ายของเกษตรกรได้ถึง 65.72%, สูตรที่ 3 เปลือกโกโก้หมักยีสต์ + ข้าวโพดบด สามารถลดรายจ่ายของเกษตรกรได้ 14.31% และสูตรที่ 4 เปลือกโกโก้หมักยีสต์ + ร าละเอียด + ข้าวโพดบด สามารถลดรายจ่ายของเกษตรกรได้ถึง 48.59% นอกจากจะลดรายจ่ายของอาหารสัตว์แล้ว ยังมีการลดค่าใช้จ่าย ในการท าปุ๋ยหมักและดินพร้อมปลูกอีกด้วย หากเปลี่ยนจากต้นถั่ว เปลือกถั่วเป็นเปลือกโกโก้สามารถลดรายจ่าย ของเกษตรกรได้ 50%, เปลี่ยนฟางข้าวและขุยมะพร้าว เป็นเปลือกโกโก้สามารถลดรายจ่ายของเกษตรกรได้ถึง 70% และยังสามารถลดค่าใช้จ่ายในการท าถ่านชีวภาพที่จากเดิมใช้ขุยมะพร้าวในการท าเปลี่ยนมาใช้เปลือกโกโก้ สามารถรถค่าใช้จ่ายได้ถึง 70% ภาพที่ 4.11 แผนภูมิแสดงการเปรียบเทียบราคาก่อนและหลังใช้สินค้าจากเปลือกโกโก้ต่อ 1 ตัน ทีมนักวิจัยได้ท าการทดลองและสรุปผลการแปรรูปวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรเพื่อให้เห็นถึงกระบวนการ ในการลดค่าใช้จ่ายและเพิ่มรายได้เกิดช่องทางการตลาด ดังนี้

88 ภาพที่ 4.12 ช่องทางการตลาดเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้ในพื้นที่จังหวัดตาก (2) ออกแบบสัญลักษณ์และบรรจุภัณฑ์ของโกโก้โดยการประสานความร่วมมือของนักวิชาการ จากสถาบันการศึกษาและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จากกระบวนการพัฒนาเกษตรกรที่เกี่ยวข้องทีมนักวิจัยได้เชิญวิทยากรจากมหาวิทยาลัยราชภัฏ ก าแพงเพชรและอาจารย์จากวิทยาลัยชุมชนตาก เพื่ออบรมทักษะที่จ าเป็นให้กับเกษตรกร เช่น การตลาดและทักษะ ด้านการท าสื่อประชาสัมพันธ์ผลจากการเข้าอบรมโดยการแบ่งกลุ่มปฏิบัติการเพื่อออกแบบตราสินค้าผลงานจาก การพัฒนา ดังภาพ ภาพที่ 4.13 การอบรมเชิงปฏิบัติการการตลาดและทักษะด้านการท าสื่อประชาสัมพันธ์ (3) การสื่อสารและการประชาสัมพันธ์การผลิต และการจ าหน่ายการแปรรูปผลิตภัณฑ์จาก เปลือกโกโก้ จากกระบวนการศึกษา พัฒนาและถ่ายทอดองค์ความรู้การแปรรูปผลิตภัณฑ์วัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร เปลือกโกโก้ตลอดกระบวนการส่งผลให้เกิดช่องทางการตลาด 4P ดังนี้Product, Price, Promotion และ Place 1. Product มีสินค้าอยู่ 3 ตัว 1. ผลิตภัณฑ์เปลือกโกโก้หมักยีสต์2. ดินปลูก 3. ถ่านไบโอชาร์ซึ่งเป็น สินค้าหรือผลิตภัณฑ์ ที่เป็นเหมือนหัวใจหลักที่สนองความต้องการของผู้บริโภค

89 2. Price วัสดุที่ใช้เป็นวัสดุหาง่ายในพื้นถิ่น วัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรเป็นตัวหลักจึงท าให้ราคาผลิต มีต้นทุนต่ าแต่คุณภาพไม่แตกต่างจากสินค้าทั่วไปจึงส่งผลให้ผู้ใช้ลดต้นทุนได้ 3. Place สถานที่จัดจ าหน่ายแบ่งออกเป็น 2 แนวทาง 1. สหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก 2. ผู้ประกอบการ ดินปลูกโดยมีวิธีการขายไปยังเครือข่ายเดิมที่มีและสมาชิกของกลุ่มผ่านช่องทางการการสร้างการรับรู้ผ่านเครือข่าย การจัดส่งให้ลูกค้าตามระบบ เช่น ดินปลูก จ าหน่ายผ่านช่องทางผู้ประกอบการรายย่อยในพื้นที่จังหวัดตาก ส่วนเปลือกโกโก้หมักยีสต์จ าหน่ายตามรูปแบบสหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก 4. Promotion มีการจ าหน่ายให้เฉพาะสมาชิกในราคาถูกกว่าท้องตลาด ภาพที่ 4.14 ช่องทางการตลาด 4P สรุปผลการด าเนินการวิจัยตามจุดประสงค์ข้อที่ 3 ส่งเสริมช่องทางการจัดจ าหน่ายผลิตภัณฑ์จาก เปลือกโกโก้ พบว่า ความต้องการช่องทางการจัดจ าหน่ายสินค้าจากเปลือกโกโก้ผ่านช่องทางการจัดจ าหน่ายผ่าน กลุ่มภาคีเครือข่ายรองลงมาคือผ่านช่องกลุ่มไลน์และทางเฟสบุ๊ค ส่วนช่องทางสื่อประชาสัมพันธ์ที่ท าให้ผู้บริโภค เข้าถึงสินค้าจากเปลือกโกโก้ มากที่สุด คือ สื่อสังคมออนไลน์ Facebook, line, Instagram รองลงมาคือ การบอก ต่อและแผ่นพับตามล าดับจากการด าเนินกิจกรรมทดลองการแปรรูปจากเปลือกโกโก้ที่สามารถแปรรูปเป็น อาหารสัตว์ ดินปลูกและถ่านไบโอชาร์ ทีมนักวิจัยไปประสานภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้องในเบื้องต้นประกอบด้วย กลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก สหกรณ์โคขุนจังหวัดตากและผู้ประกอบการดินปลูกเพื่อน าเสนอผลการวิจัยและ หาช่องทางหาช่องทางการตลาดซึ่งจากการหารือวงสนทนาทางกลุ่มวิสาหกิจออร์แกนิกด าเนินการขายวัตถุดิบ คือเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าให้กับกลุ่มเป้าหมายดังนี้ 1.สหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก 2.ผู้ประกอบการดินปลูกและ ถ่านไบโอชาร์หากภาคีดังกล่าวเลือกใช้เปลือกโกโก้เป็นส่วนประกอบการพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารสัตว์และดินจะ ช่วยลดต้นทุนการผลิต การส่งเสริมช่องทางการตลาดท าให้เห็นถึงความเชื่อมโยงกันของเครือข่ายเกษตรกร

90 ในพื้นที่จังหวัดตาก ดังนี้ กลุ่มวิสาหกิจออร์แกนิกเห็นช่องทางการสร้างมูลค่าเพิ่มจากเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าก าหนด ราคาขาย เพิ่มรายได้จากการน ามาแปรรูปหรือขายเปลือกโกโก้สดให้กับกลุ่มเป้าหมายประกอบด้วย 1.กลุ่ม สหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก 2.ผู้ประกอบการดินปลูก ซึ่งส่งผลเปลือกโกโก้ที่ทิ้งเปล่ามีราคา จากการส ารวจผู้มีส่วนได้ ส่วนเสียในการใช้ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้เพื่อหาช่องทางการจัดจ าหน่ายถ่ายทอดและต่อยอดผลิตภัณฑ์ พบว่า รูปแบบผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ที่ผู้ตอบแบบสอบถามชื่นชอบมากที่สุด คือ อาหารสัตว์ รองลงมาคือ ดินปลูก และถ่านไบโอชาร์ตามล าดับ การตัดสินใจซื้อมากที่สุด คือ เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม รองลงมา คือ ไม่อันตรายต่อ การใช้งานและหาซื้อได้ง่าย และสะดวกปัจจัยที่มีอิทธิพลในการเลือกซื้อผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้มากที่สุด คือ ราคารองลงมาคือ ตัวท่านเอง และบรรจุภัณฑ์ตามล าดับสามารถซึ่งการส่งเสริมช่องทางการตลาดของเครือข่าย เกษตรกรผู้ปลูกโกโก้สรุปได้ดังนี้ ความต้องการช่องทางการจัดจ าหน่ายสินค้าจากเปลือกโกโก้กับกลุ่มภาคีเครือข่าย เกษตรกรผู้ปลูกโกโก้ในพื้นที่จังหวัดตาก ประกอบด้วย กลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก มีช่องทางการเพิ่มมูลค่าเพิ่ม จากวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรสามารถขายเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าไปยังสหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก และผู้ประกอบการ ดินปลูก สหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก ผลิตอาหารสัตว์จ าหน่ายแก่สมาชิกและผู้ประกอบการดินปลูก ผลิตดินปลูกขาย กับเครือข่ายผู้ประกอบการรายย่อยซึ่งเป็นการลดต้นทุนการผลิตและลดปัญหาสิ่งแวดล้อมเกิดเศรษฐกิจชุมชน 4.1 ผลผลิต ปีที่ เดือนที่ แผนงานวิจัย ผลผลิต (Output) 1 (2565) 1-6 1. ศึกษาบริททพื้นที่ การใช้ประโยชน์ และวิธีการก าจัดเปลือกโกโก้ ได้แก่ (1) ศึกษาบริบทพื้นที่การปลูก วิธีการ ก าจัดเปลือกโกโก้การแปรูปโกโก้และ ประโยชน์จากเปลือกโกโก้ของกลุ่ม เกษตรกรผู้ปลูกโกโก้เพื่อการทบทวน องค์ความรู้ที่มีอยู่ในชุมชน (2) ประสาน รวมกลุ่มเกษตรกร และ ทาบทามปราชญ์ชาวบ้าน นักวิชาการ เพื่อสร้างภาคีเครือข่าย (3) ศึกษาช่วงเวลาการเก็บเกี่ยวโกโก้ ประโยชน์และการด าเนินกิจกรรมของ กลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้และกลุ่ม เกษตรกรผู้เลี้ยงสัตว์ในพื้นที่ชุมชน ใกล้เคียง 1.ได้องค์ความรู้ทักษะ การแปรรูป 2. ได้กลุ่มได้ภาคีเครือข่ายร่วมพัฒนา 3. ได้รูปแบบการแปรรูปผลิตภัณฑ์จาก เปลือกโกโก้

91 ปีที่ เดือนที่ แผนงานวิจัย ผลผลิต (Output) 2. หารูปแบบที่เหมาะสมของการสร้าง นวัตกรรมจากโกโก้และเปลือกโกโก้ เพื่อสร้างอาชีพและรายได้ให้กับชุมชน ในพื้นที่จังหวัดตาก (1) ศึกษาสรรพคุณ คุณสมบัติของ เปลือกโกโก้ โดยการประสานความ ร่วมมือกับนักวิชาการมหาวิทยาลัย เทคโนโลยีราชมงคลล้านนาตาก มหาวิทยาลัยราชภัฏก าแพงเพชร วิทยาลัยเกษตรตาก (2) การศึกษาดูงาน รูปแบบการแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ การ ออกแบบผลิตภัณฑ์และการใช้ประโย ชนจากโกโก้ (3) ประชุมภาคีเครือข่ายเพื่อร่วมกัน ก าหนดรูปแบบการแปรรูปผลิตภัณฑ์ จากเปลือกโกโก้กับวัสดุหรือพืชผลอื่นๆ ในชุมชนที่ช่วยเพิ่มสรรพคุณของ ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ในชุมชนและ น าไปทดลองใช้ ประเมินผล สรุปผล การทดลอง 7-12 3. พัฒนากลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้และ กลุ่มแปรรูปผลิตภัณฑ์จากโกโก้เพื่อ สร้างอาชีพและรายได้ให้กับชุมชนใน พื้นที่จังหวัดตาก (1) รวมกลุ่มสมาชิกในการแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากโกโก้ เปลือกโกโก้ ประกอบด้วย คนรุ่นใหม่ ผู้ว่างงาน และผู้มีรายได้น้อย กลุ่มเกษตรกรผู้ ปลูกโกโก้และประชาชนที่สนใจ (2) พัฒนารูปแบบการแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากโกโก้ เปลือกโกโก้ และ 1. เกษตรกรผู้ปลูกโกโก้มีทักษะ ความรู้ ประสบการณ์การแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ 2. ได้ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ที่เป็น มิตรกับสิ่งแวดล้อม 3. เกิดช่องทางการตลาดระหว่าง เครือข่ายเกษตรกรและกลุ่มวิสาหกิจ ชุมชนออร์แกนิก

92 ปีที่ เดือนที่ แผนงานวิจัย ผลผลิต (Output) พัฒนามาตรฐานผลิตภัณฑ์โดยการ ประสานความร่วมมือกับนักวิชาการ จากสถาบันการศึกษาและผู้เชี่ยวชาญ (3) อบรมเชิงปฏิบัติการแปรรูปจาก เปลือกโกโก้หลายรูปแบบโดยการ ประสานความร่วมมือกับภาคีภาคี วิชาการสถาบันการศึกษา (4) พัฒนาศักยภาพของกลุ่มแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ ในชุมชน โดยการพัฒนากลไกโครงสร้างของกลุ่ม เช่น การบริหารจัดการกลุ่ม การระดม ทุนในการสมัครสมาชิกกลุ่ม (5) พัฒนาศักยภาพการบริหารจัดการ กลุ่มของเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้ (6) ประชุมติดตามและประเมินผล 4. หาช่องทางการจัดจ าหน่ายการแปร รูปผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ เพื่อสร้าง อาชีพและรายได้ให้กับประชาชนใน พื้นที่ จังหวัดตาก (1) ส ารวจกลุ่มเกษตรกรผู้เกี่ยวข้อง เกษตรกรผู้เลี้ยงสัตว์ ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ในการใช้ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้เพื่อ หาช่องทางการจัดจ าหน่ายถ่ายทอด และต่อยอดผลิตภัณฑ์ (2) ออกแบบสัญลักษณ์และบรรจุภัณฑ์ ของโกโก้โดยการประสานความร่วมมือ ของนักวิชาการจากสถาบันการศึกษา และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง (3) การสื่อสารและการประชาสัมพันธ์ การผลิต และการจ าหน่ายการแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้

93 ปีที่ เดือนที่ แผนงานวิจัย ผลผลิต (Output) 5. สังเคราะห์ข้อมูลงานวิจัยเพื่อชุมชน “การพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก ด้วย การสร้างนวัตกรรมจาก เปลือกโกโก้ ในพื้นที่ จังหวัดตาก” ที่เน้นการปรับ โครงสร้างเศรษฐกิจสู่การพัฒนาอย่าง ยั่งยืนโดยชุมชนมีส่วนร่วมการถ่ายทอด ความรู้ให้กับคนในชุมชนและพื้นที่ ใกล้เคียง 6. สรุปผลการวิจัยเพื่อจัดท ารายงาน ความก้าวหน้าและรายงานฉบับสมบูรณ์ 4.2 ผลลัพธ์ ปีที่ เดือนที่ แผนงานวิจัย ผลลัพธ์ (Outcome) 1 (2565) 1-6 1. ศึกษาบริบทพื้นที่ การใช้ประโยชน์ และวิธีการก าจัดเปลือกโกโก้ ได้แก่ (1) ศึกษาบริบทพื้นที่การปลูก วิธีการ ก าจัดเปลือกโกโก้การแปรูปโกโก้และ ประโยชน์จากเปลือกโกโก้ของกลุ่ม เกษตรกรผู้ปลูกโกโก้เพื่อการทบทวน องค์ความรู้ที่มีอยู่ในชุมชน (2) ประสาน รวมกลุ่มเกษตรกร และ ทาบทามปราชญ์ชาวบ้าน นักวิชาการ เพื่อสร้างภาคีเครือข่าย (3) ศึกษาช่วงเวลาการเก็บเกี่ยวโกโก้ ประโยชน์และการด าเนินกิจกรรมของ กลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้และกลุ่ม เกษตรกรผู้เลี้ยงสัตว์ในพื้นที่ชุมชน ใกล้เคียง 2. หารูปแบบที่เหมาะสมของการสร้าง นวัตกรรมจากโกโก้และเปลือกโกโก้ 1.ได้องค์ความรู้ทักษะ การแปรรูป 2. ได้กลุ่มได้ภาคีเครือข่ายร่วมพัฒนา 3. ได้รูปแบบการแปรรูปผลิตภัณฑ์จาก เปลือกโกโก้

94 ปีที่ เดือนที่ แผนงานวิจัย ผลลัพธ์ (Outcome) เพื่อสร้างอาชีพและรายได้ให้กับชุมชน ในพื้นที่จังหวัดตาก (1) ศึกษาสรรพคุณ คุณสมบัติของ เปลือกโกโก้ โดยการประสานความ ร่วมมือกับนักวิชาการมหาวิทยาลัย เทคโนโลยีราชมงคลล้านนาตาก มหาวิทยาลัยราชภัฏก าแพงเพชร วิทยาลัยเกษตรตาก (2) การศึกษาดูงาน รูปแบบการแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ การ ออกแบบผลิตภัณฑ์และการใช้ประโย ชนจากโกโก้ (3) ประชุมภาคีเครือข่ายเพื่อร่วมกัน ก าหนดรูปแบบการแปรรูปผลิตภัณฑ์ จากเปลือกโกโก้กับวัสดุหรือพืชผลอื่นๆ ในชุมชนที่ช่วยเพิ่มสรรพคุณของ ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ในชุมชนและ น าไปทดลองใช้ ประเมินผล สรุปผล การทดลอง 7-12 3. พัฒนากลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้และ กลุ่มแปรรูปผลิตภัณฑ์จากโกโก้เพื่อ สร้างอาชีพและรายได้ให้กับชุมชนใน พื้นที่จังหวัดตาก (1) รวมกลุ่มสมาชิกในการแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากโกโก้ เปลือกโกโก้ ประกอบด้วย คนรุ่นใหม่ ผู้ว่างงาน และผู้มีรายได้น้อย กลุ่มเกษตรกรผู้ ปลูกโกโก้และประชาชนที่สนใจ (2) พัฒนารูปแบบการแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากโกโก้ เปลือกโกโก้ และ พัฒนามาตรฐานผลิตภัณฑ์โดยการ 1. เกษตรกรผู้ปลูกโกโก้มีทักษะ ความรู้ ประสบการณ์การแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ 2. ได้ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ที่เป็น มิตรกับสิ่งแวดล้อม 3. เกิดช่องทางการตลาดระหว่าง เครือข่ายเกษตรกรและกลุ่มวิสาหกิจ ชุมชนออร์แกนิก

95 ปีที่ เดือนที่ แผนงานวิจัย ผลลัพธ์ (Outcome) ประสานความร่วมมือกับนักวิชาการ จากสถาบันการศึกษาและผู้เชี่ยวชาญ (3) อบรมเชิงปฏิบัติการแปรรูปจาก เปลือกโกโก้หลายรูปแบบโดยการ ประสานความร่วมมือกับภาคีภาคี วิชาการสถาบันการศึกษา (4) พัฒนาศักยภาพของกลุ่มแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ ในชุมชน โดยการพัฒนากลไกโครงสร้างของกลุ่ม เช่น การบริหารจัดการกลุ่ม การระดม ทุนในการสมัครสมาชิกกลุ่ม (5) พัฒนาศักยภาพการบริหารจัดการ กลุ่มของเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้ (6) ประชุมติดตามและประเมินผล 4. หาช่องทางการจัดจ าหน่ายการแปร รูปผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ เพื่อสร้าง อาชีพและรายได้ให้กับประชาชนใน พื้นที่ จังหวัดตาก (1) ส ารวจกลุ่มเกษตรกรผู้เกี่ยวข้อง เกษตรกรผู้เลี้ยงสัตว์ ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ในการใช้ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้เพื่อ หาช่องทางการจัดจ าหน่ายถ่ายทอด และต่อยอดผลิตภัณฑ์ (2) ออกแบบสัญลักษณ์และบรรจุภัณฑ์ ของโกโก้โดยการประสานความร่วมมือ ของนักวิชาการจากสถาบันการศึกษา และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง (3) การสื่อสารและการประชาสัมพันธ์ การผลิต และการจ าหน่ายการแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ 5. สังเคราะห์ข้อมูลงานวิจัยเพื่อชุมชน “การพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก ด้วย

96 ปีที่ เดือนที่ แผนงานวิจัย ผลลัพธ์ (Outcome) การสร้างนวัตกรรมจาก เปลือกโกโก้ ในพื้นที่ จังหวัดตาก” ที่เน้นการปรับ โครงสร้างเศรษฐกิจสู่การพัฒนาอย่าง ยั่งยืนโดยชุมชนมีส่วนร่วมการถ่ายทอด ความรู้ให้กับคนในชุมชนและพื้นที่ ใกล้เคียง 6. สรุปผลการวิจัยเพื่อจัดท ารายงาน ความก้าวหน้าและรายงานฉบับสมบูรณ์ 4.3 ผลกระทบ ด้านวิชาการ รายละเอียดผลกระทบ เกิดBCG Model เป็นการพัฒนาเศรษฐกิจแบบองค์รวมที่จะพัฒนา3 เศรษฐกิจ ไปพร้อมกัน ได้แก่ เศรษฐกิจชีวภาพ (Bioeconomy) ที่มุ่งเน้นการใช้ทรัพยากรชีวภาพเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม โดยเน้น การพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์มูลค่าสูง เชื่อมโยงกับเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) ที่ค านึงถึงการน าวัสดุต่าง ๆ กลับมาใช้ประโยชน์ให้มากที่สุด และทั้ง 2 เศรษฐกิจนี้อยู่ภายใต้เศรษฐกิจสีเขียว (Green Economy) ซึ่งเป็นการ พัฒนาเศรษฐกิจที่ไม่ได้มุ่งเน้นเพียงการพัฒนาเศรษฐกิจเท่านั้น แต่ต้องพัฒนาควบคู่ไปกับการพัฒนาสังคมและ การรักษาสิ่งแวดล้อมได้อย่างสมดุลให้เกิดความมั่นคงและยั่งยืนไปพร้อมกัน ด้านสังคม ด้านสาธารณะ ด้านชุมชนและพื้นที่ ด้านสิ่งแวดล้อม รายละเอียดผลกระทบ ดังนี้ 1. เกิดทางเลือกและทางรอดในการสร้างอาชีพและรายได้กับกลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้ 2. สร้างความสามัคคีในชุมชนให้มีส่วนร่วมและมีวงสนทนาพูดคุย ได้ทางเลือกในการแก้ไขปัญหา แบบมีส่วนร่วม 3. เกิดกลุ่มชุมชนที่มีพลังคานงัดที่จะต่อรองกับบุคคลหรือหน่วยงานภายนอกทั้งทางตรงและ ทางอ้อม 4. กระบวนการพัฒนาผลิต แปรรูปที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมเกิดแหล่งการเรียนรู้ที่เป็นต้นแบบใน การแก้ปัญหาที่เกิดจากการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วนในชุมชน ด้านนโยบาย รายละเอียดผลกระทบ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องน าองค์ความรู้ไปพัฒนาส่งเสริมแก่กลุ่มเกษตรกรผู้เลี้ยงสัตว์ และเกษตรจังหวัดตากส่งเสริมสนับสนุนผลักดันผลการวิจัยและพัฒนาไปถ่ายทอดแก่เกษตรกรในพื้นที่จังหวัดตาก ด้านเศรษฐกิจ

97 รายละเอียดผลกระทบ ผลจากการวิจัยจะช่วยด้านกระบวนการมีส่วนร่วมของเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูก โกโก้ และเชื่อมโยงการขับเคลื่อนการลดต้นทุนการผลิต การเพิ่มรายได้ ลดรายจ่ายแก่เครือข่ายวิสาหกิจออร์แกนิก และเกษตรกรผู้เลี้ยงสัตว์ได้อย่างเป็นระบบ

บทที่ 5 อภิปรายและวิจารณ์ผล การวิจัยเรื่อง “การสร้างมูลค่าเพิ่มจากวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (เปลือกโกโก้) ของเครือข่าย เกษตรกร ผู้ปลูกโกโก้ในพื้นที่จังหวัดตาก” ครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ข้อที่ 1) ศึกษาบริบทพื้นที่ การใช้ประโยชน์และ วิธีการก าจัดเปลือกโกโก้และเครือข่ายกลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้และกลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก ในพื้นที่ จังหวัดตาก 2) พัฒนาถ่ายทอดรูปแบบการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ 3) ส่งเสริมช่องทางการจัดจ าหน่าย ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้การด าเนินการวิจัยผู้วิจัยได้อภิปรายผลและวิจารณ์ผลตามวัตถุประสงค์ดังนี้ อภิปรายผลการวิจัย 1. ผลการศึกษาบริบทพื้นที่ การใช้ประโยชน์ และวิธีการก าจัดเปลือกโกโก้และเครือข่ายกลุ่มเกษตรกร ผู้ปลูกโกโก้และกลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก ในพื้นที่จังหวัดตาก พบว่า พื้นที่จังหวัดตากเริ่มปลูกโกโก้มาเมื่อปี 2560 หลากหลายสายพันธุ์โดยเฉพาะกลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก ส่งเสริมการปลูกโกโก้สายพันธุ์ M1 มีพื้นที่การปลูกกระจายอยู่หลายแห่งปลูกมากที่อ าเภอพบพระนิยมปลูกเป็น พืชแซมกับพืชเศรษฐกิจอื่น ประโยชน์จากโกโก้เช่น น าใบมาท าจานลดภาวะโลกร้อน ส่วนเมล็ดแปรรูปเป็นอาหาร และเครื่องดื่ม ส่วนฝักน ามาย้อมผ้าหรือแปรรูปเป็นอาหารสัตว์หรือหมักท าปุ๋ย ปัจจุบันในพื้นที่ยังไม่มีการน า เปลือกโก้โก้มาใช้ประโยชน์ กลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิกที่ส่งเสริมการปลูกโกโก้พันธุ์ M1 รับซื้อผลโกโก้น ามา แปรรูปส่งผลให้เกิดปัญหาสิ่งแวดล้อมเป็นขยะในพื้นที่เปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าหลังการเก็บเกี่ยวมีปริมาณสูง 70 เปอร์เชนต์ เพื่อลดปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมเราสามารถน าเปลือกโกโก้มาแปรรูปได้ 3 รูปแบบ ดังนี้ 1.อาหารสัตว์ 2.ดินปลูก และ 3.ถ่านไบโอชาร์ (Biochar) 2. ผลการพัฒนาถ่ายทอดรูปแบบการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้พบว่า ขยะจากผลโกโก้สดส่งผลกระทบต่อสุขภาพ สังคม และสิ่งแวดล้อม เมื่อขยะคือภาระของทุกคน จึงเป็น ที่มาของความต้องการใช้ชีวิตแบบ Zero Waste คือการหมุนเวียนทรัพยากรกลับมาใช้ใหม่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด สมาชิกวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิกร่วมท าการวิจัยและทดลองการแปรรูปผลิตภัณฑ์เปลือกโกโก้อาหารสัตว์ช่วยลด ต้นทุนการเลี้ยงโคได้ถึงร้อยละ 14. 81 เมื่อเทียบอาหารสัตว์ส าเร็จรูปในท้องตลาด และเมื่อเทียบอัตราการ เจริญเติบโตกับโคพื้นเมืองเพศผู้ อายุ 2 – 3 ปี น้ าหนักประมาณ 300 กิโลกรัม จ านวน 5 ตัวแสดงให้เห็นว่า คุณภาพอาหารที่ใช้ขุนโคทั้ง 2 กลุ่ม มีคุณภาพที่ใกล้เคียงกัน อัตราการเจริญเติบโตของโคกลุ่มที่ 1 เฉลี่ย 0.495 : ตัว : วัน กลุ่มที่ 2 เฉลี่ย 0.445 : ตัว : วัน ราคาอาหารของทีมวิจัยถูกกว่าราคาอาหารที่สหกรณ์ขุนโคจังหวัดตาก ใช้อยู่วันละ 12 บาท ประหยัดต้นทุนได้ตัวละ 1,080 บาท ตลอดช่วงการทดลอง 90 วัน เกษตรกรจะมีก าไร เพิ่มขึ้น 1,080 บาท ต่อตัว

99 ส่วนการใช้เปลือกโกโก้เป็นอินทรียวัตถุทดแทน สามารถลดรายจ่ายการซื้อวัตถุดิบและสามารถแก้ไขการ ขาดแคลนวัตถุดิบเนื่องจากเปลือกโกโก้มีตลอดทั้งปี ส่วนวัตถุดิบอย่างอื่นจะมีเฉพาะฤดูกาลปลูกเท่านั้นเมื่อต้นทุน อินทรียวัตถุที่ใช้ผลิตปุ๋ยอินทรีย์ลดลง ต้นทุนของการท าดินพร้อมปลูกย่อมลดลงไปด้วย ท าให้ธุรกิจมีก าไรมากขึ้น 3. ผลการส่งเสริมช่องทางการจัดจ าหน่ายผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้พบว่า ความต้องการช่องทางการจัดจ าหน่ายสินค้าจากเปลือกโกโก้กับกลุ่มภาคีเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้ ในพื้นที่จังหวัดตาก ประกอบด้วย กลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิกมีช่องทางการเพิ่มมูลค่าเพิ่มจากวัสดุเหลือใช้ ทางการเกษตร สามารถขายเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าไปยังสหกรณ์โคขุนจังหวัดตากและผู้ประกอบการดินปลูก สหกรณ์ โคขุนจังหวัดตากผลิตอาหารสัตว์จ าหน่ายแก่สมาชิกและผู้ประกอบการดินปลูกผลิตดินปลูกขายกับเครือข่าย ผู้ประกอบการรายย่อย ซึ่งเป็นการลดต้นทุนการผลิตและลดปัญหาสิ่งแวดล้อมเกิดเศรษฐกิจชุมชน วิจารณ์ผลการวิจัย 1. การด าเนินกิจกรรมตามวัตถุประสงค์ข้อที่ 1 ศึกษาบริบทพื้นที่ การใช้ประโยชน์และวิธีการก าจัด เปลือกโกโก้และเครือข่ายกลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้และกลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิกในพื้นที่จังหวัดตาก พื้นที่จังหวัดตากเริ่มปลูกโกโก้มาเมื่อปี 2560 หลากหลายสายพันธุ์โดยเฉพาะกลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก ส่งเสริมการปลูกโกโก้สายพันธุ์ M1 มีพื้นที่การปลูกกระจายอยู่หลายแห่งปลูกมากที่อ าเภอพบพระนิยมปลูกเป็น พืชแซมกับพืชเศรษฐกิจอื่น ประโยชน์จากโกโก้เช่น น าใบมาท าจานลดภาวะโลกร้อน ส่วนเมล็ดแปรรูปเป็นอาหาร และเครื่องดื่ม ส่วนฝักน ามาย้อมผ้าหรือแปรรูปเป็นอาหารสัตว์หรือหมักท าปุ๋ย ปัจจุบันในพื้นที่ยังไม่มีการน า เปลือกโก้โก้มาใช้ประโยชน์ กลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิกที่ส่งเสริมการปลูกโกโก้พันธุ์ M1 รับซื้อผลโกโก้น ามา แปรรูปส่งผลให้เกิดปัญหาสิ่งแวดล้อม เป็นขยะในพื้นที่เปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าหลังการเก็บเกี่ยวมีปริมาณสูง 70 เปอร์เซ็นต์ เพื่อลดปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมเราสามารถน าเปลือกโกโก้มาแปรรูปได้ 3 รูปแบบ ดังนี้ 1.อาหารสัตว์ 2.ดินปลูก และ 3.ถ่านไบโอชาร์ (Biochar) ผลการวิจัยของ (Karim et.al, 2014) เปลือกผลโกโก้ (cacao pod husk) สามารถน ามาแปรรูปเป็นอาหารสัตว์ปุ๋ยอินทรีย์ใส่บ ารุงตันโกโก้เป็นการประหยัดต้นทุนในการผลิตโกโก้ การท าสีย้อมผ้าจากเปลือกโกโก้ นอกจากนี้มีการศึกษาพบว่าสารสกัดจากเปลือกผลโกโก้มีสารต้านอนุมูลอิสระสูง ผู้วิจัยเห็นว่าการท าเกษตรเป็นอาชีพหลักของประชากรส่วนใหญ่ในจังหวัดตากหากมีการน าวัสดุเหลือใช้ ทางการเกษตรมาออกแบบแปรรูปแปรรูปเป็นอาหารสัตว์ดินปลูกและถ่านไบโอชาร์ (Biochar) จากผลการวิจัย ของ (Karim et.al, 2014) เปลือกผลโกโก้ (cacao pod husk) สามารถน ามาแปรรูปเป็นอาหารสัตว์ปุ๋ยอินทรีย์ ใส่บ ารุงต้นโกโก้เป็นการประหยัดต้นทุนในการผลิตโกโก้การท าสีย้อมผ้าจากเปลือกโกโก้ นอกจากนี้มีการศึกษา พบว่า สารสกัดจากเปลือกผลโกโก้มีสารต้านอนุมูลอิสระสูง การแปรรูปวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (เปลือกโกโก้) หรือนวัตกรรมที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมจะช่วยลดปัญหาการเกิดมลพิษด้านสิ่งแวดล้อมและเป็นการสร้างเศรษฐกิจ หมุนเวียนที่ส่งผลให้เกิดความสมดุลระหว่างมนุษย์และทรัพยากรธรรมชาติ เพื่อแก้ไขปัญหาการใช้ทรัพยากร เกินความจ าเป็นจากการขยายตัวของประชากรโลก จนน าไปสู่การขับเคลื่อนระบบเศรษฐกิจที่ยั่งยืนในการ เก็บเกี่ยวผลผลิตจากโกโก้เปลือกทิ้งเปล่ามีปริมาณสูงถึง 70 เปอร์เซ็นต์หากไม่มีการท าประโยชน์สร้างมูลค่าเพิ่ม ดังค ากล่าวของ ดนัย จันทร์ฉาย, 2547 การสร้างมูลค่าเพิ่ม คือ การพัฒนาตัวผลิตภัณฑ์ให้เกิดความพึงพอใจต่อ

100 ผู้บริโภคสูงสุด และเกินความคาดหมายของผู้บริโภค อีกทั้งมูลค่าเพิ่มอาจเกิดจากการเพิ่มสิ่งที่ นอกเหนือจากสิ่งที่ ผู้บริโภคคาดว่าจะได้รับ ก็จะส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมประกอบกับปัญหาด้านการเกษตรที่ต้นทุนสูงขึ้นอย่าง ต่อเนื่องการคิดค้นนวัตกรรมหรือการน าวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรจะสามารถสร้างเศรษฐกิจชุมชนได้ดังค ากล่าว ของเป้าหมายส าคัญของการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนดังค ากล่าวของ สยามรัฐออนไลน์, “ประเทศไทย 4.0 อย่าลืม เศรษฐกิจชุมชน” เพื่อพัฒนาศักยภาพตั้งแต่ระดับบุคคล ครอบครัวและชุมชน โดยใช้กิจกรรมเศรษฐกิจสร้าง “กระบวนการเรียนรู้” ซึ่งจะทาให้ชุมชนพึ่งตนเองได้ ในขณะเดียวกันยังมุ่งพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ฟื้นฟู ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม อนุรักษ์วัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่นหรือเพื่อพัฒนาชุมชนท้องถิ่นอย่าง บูรณาการ 2. ผลการพัฒนาถ่ายทอดรูปแบบการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ ขยะจากผลโกโก้สดส่งผลกระทบต่อสุขภาพ สังคมและสิ่งแวดล้อม เมื่อขยะคือภาระของทุกคน จึงเป็น ที่มาของความต้องการใช้ชีวิตแบบ Zero Waste คือการหมุนเวียนทรัพยากรกลับมาใช้ใหม่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด สมาชิกวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิกร่วมท าการวิจัยและทดลองการแปรรูผลิตภัณฑ์เปลือกโกโก้อาหารสัตว์ช่วยลด ต้นทุนการเลี้ยงโคได้ถึง 14.81 เมื่อเทียบอาหารสัตว์ส าเร็จรูปในท้องตลาด และเมื่อเทียบอัตราการเจริญเติบโต กับโคพื้นเมืองเพศผู้ อายุ 2 – 3 ปี น้ าหนักประมาณ 300 กิโลกรัม จ านวน 5 ตัว แสดงให้เห็นว่าคุณภาพอาหารที่ ให้ขุนโคทั้ง 2 กลุ่ม มีคุณภาพที่ใกล้เคียงกัน อัตราการเจริญเติบโตของโคกลุ่มที่ 1 เฉลี่ย 0.495 : ตัว : วัน กลุ่มที่ 2 เฉลี่ย 0.445 : ตัว : วัน ราคาอาหารของ ทีมวิจัยถูกกว่าราคาอาหารที่สหกรณ์ขุนโคจังหวัดตากใช้อยู่วันละ 12 บาท ประหยัดต้นทุนได้ตัวละ 1,080 บาท ตลอดช่วงการทดลอง 90 วัน เกษตรกรจะมีก าไรเพิ่มขึ้น 1,080 บาท ต่อตัว ส่วนการใช้เปลือกโกโก้เป็นอินทรียวัตถุทดแทน สามารถลดรายจ่ายการซื้อวัตถุดิบ และสามารถแก้ไขการ ขาดแคลนวัตถุดิบ เนื่องจากเปลือกโกโก้มีตลอดทั้งปี ส่วนวัตถุดิบอย่างอื่นจะมีเฉพาะฤดูกาลปลูกเท่านั้นเมื่อต้นทุน อินทรียวัตถุที่ใช้ผลิตปุ๋ยอินทรีย์ลดลง ต้นทุนของการท าดินพร้อมปลูกย่อมลดลงไปด้วย ท าให้ธุรกิจมีก าไรมากขึ้น ผู้วิจัยเห็นว่าการพัฒนารูปแบบและถ่ายทอดสามารถสร้างระบบการท าเกษตรที่มุ่งแก้ไขสถานการณ์ ที่เผชิญในการใช้ต้นทุนสูงและเป็นการแก้ไขปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมการสร้างมูลค่าเพิ่มจากวัสดุเหลือใช้ทาง การเกษตรจะช่วยลดต้นทุนให้กับภาคีที่เกี่ยวข้องในพื้นที่จังหวัดตากได้ภายใต้ต้นทุนที่มีในพื้นที่เกษตรกร กลุ่มวิสาหกิจออร์แกนิกที่มุ่งผลิตพืชผลทาการเกษตรอินทรีย์สู่ผู้บริโภคเพื่อส่งเสริมการท าเกษตรแบบครบวงจร จึงหันมาสนใจสร้างนวัตกรรม แปรรูปวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรเปลือกโกโก้ให้กับเครือข่ายเกษตรกร โดยการ สร้างการมีส่วนร่วมดังค ากล่าวของ อคิน รพีพัฒน์ (2547) ได้แบ่งขั้นตอนการมีส่วนร่วมออกเป็น 4 ขั้นตอน คือ (1)การก าหนดปัญหาและค้นหาสาเหตุของปัญหา ตลอดจนแนวทางแก้ไข การตัดสินใจเลือก แนวทางการพัฒนา (2)การวางแผนพัฒนาแก้ไขปัญหา (3)การปฏิบัติงานในกิจกรรมการพัฒนาตามแผน (4)การประเมินผลงาน กิจกรรมการพัฒนา เพื่อเป็นแนวทางต้นแปรรูปเปลือกโกโก้เป็นอาหารสัตว์ช่วยลดต้นทุนเกษตรกรผู้เลี้ยงโค และการน าเปลือกโกโก้มาท าดินปลูกช่วยลดต้นทุนให้กับเกษตรกรที่สนใจ ทั้งยังเพิ่มรายได้ต่อกลุ่มวิสาหกิจจาก การจ าหน่ายเปลือกโกโก้ซึ่งเป็นการส่งเสริมการใช้ทรัพยากรที่มีอย่างคุ้มค่าด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมของ เครือข่ายเกษตรกรในพื้นที่จังหวัดตาก ดังค ากล่าวของ ท านอง ภูเกิดพิมพ์ (2551) ได้ให้ความหมายของการมี

101 ส่วนร่วมว่า การมีส่วนร่วม หมายถึง การท างานร่วมกันเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสภาพความคิด ความเชื่อ และความยึดมั่นของแต่ละบุคคล แต่ละหน่วยงาน แต่ละองค์กร อีกทั้งยังขึ้นอยู่กับกาลเวลาแต่ละยุค แต่ละสมัยอีกด้วยการมีส่วนร่วม เป็นหัวใจของการเสริมสร้างพลังการท างานร่วมกันเป็นกลุ่ม 3. ผลการส่งเสริมช่องทางการจัดจ าหน่ายผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้พบว่า ความต้องการช่องทางการจัดจ าหน่ายสินค้าจากเปลือกโกโก้กับกลุ่มภาคีเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้ ในพื้นที่จังหวัดตาก ประกอบด้วย กลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิกมีช่องทางการเพิ่มมูลค่าเพิ่มจากวัสดุเหลือใช้ทาง การเกษตรสามารถขายเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าไปยังสหกรณ์โคขุนจังหวัดตากและผู้ประกอบการดินปลูก สหกรณ์ โคขุนจังหวัดตากผลิตอาหารสัตว์จ าหน่ายแก่สมาชิกและผู้ประกอบการดินปลูกผลิตดินปลูกขายกับเครือข่าย ผู้ประกอบการรายย่อย ซึ่งเป็นการลดต้นทุนการผลิตและลดปัญหาสิ่งแวดล้อมเกิดเศรษฐกิจชุมชน ผู้วิจัยเห็นว่าการด าเนินกิจกรรมการแปรรูปจากเปลือกโกโก้ดังแนวคิด BCG Model เป็นการพัฒนา เศรษฐกิจแบบองค์รวม ที่จะพัฒนาเศรษฐกิจ 3 มิติไปพร้อมกัน ได้แก่ เศรษฐกิจชีวภาพ (Bioeconomy) ระบบ เศรษฐกิจชีวภาพ มุ่งเน้นการใช้ทรัพยากรชีวภาพเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม โดยเน้นการพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์มูลค่าสูง เชื่อมโยงกับเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) ค านึงถึงการน าวัสดุต่าง ๆ กลับมาใช้ประโยชน์ให้ มากที่สุด และทั้ง 2 เศรษฐกิจนี้อยู่ภายใต้เศรษฐกิจสีเขียว (Green Economy) ซึ่งเป็นการพัฒนาเศรษฐกิจที่ไม่ได้ มุ่งเน้นเพียงการพัฒนาเศรษฐกิจเท่านั้น แต่ต้องพัฒนาควบคู่ไปกับการพัฒนาสังคมและการรักษาสิ่งแวดล้อมได้ อย่างสมดุล ให้เกิดความมั่นคงและยั่งยืนไปพร้อมกัน คือ โมเดลเศรษฐกิจสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน เป็นแนวคิดการน า วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมไปยกระดับความสามารถในการแข่งขันอย่างยั่งยืนเป็นอาหารสัตว์ ดินปลูก และถ่านไบโอชาร์ส่งผลให้เกิดช่องทางการตลาดที่เชื่อมโยงกันของเครือข่ายเกษตรกร กลุ่มวิสาหกิจออร์แกนิก เห็นช่องทางการสร้างมูลค่าเพิ่มจากเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าก าหนดราคาขาย เพิ่มรายได้จากการน ามาแปรรูปหรือขาย เปลือกโกโก้สดให้กับกลุ่มเป้าหมายดังค ากล่าวของ Kotler (2003) ได้ให้ความหมายของตลาด ว่าเป็นกิจกรรมของ มนุษย์ที่จะด าเนินเพื่อให้มีการตอบสนองความพอใจ และความต้องการต่าง ๆ โดยอาศัยกระบวนการแลกเปลี่ยน เพื่อค้นหาความจ าเป็นและความต้องการของมนุษย์ แล้วจึงวิเคราะห์ออกมาเพื่อที่จะหาสินค้าหรือบริการที่มา สนองตอบความต้องการนั้น ๆ กลุ่มเป้าหมายประกอบด้วย 1.กลุ่มสหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก 2.ผู้ประกอบการ ดินปลูก ซึ่งส่งผลเปลือกโกโก้ที่ทิ้งเปล่ามีราคาและการตัดสินใจซื้อ มากที่สุด คือเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ไม่อันตราย ต่อการใช้งานและหาซื้อได้ง่ายและสะดวก และปัจจัยที่มีอิทธิพลในการเลือกซื้อผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้มากที่สุด คือราคารองลงมาคือ ตัวท่านเอง และบรรจุภัณฑ์ตามล าดับ

บทที่ 6 สรุปผลการวิจัยและข้อเสนอแนะ การวิจัยเรื่อง “การสร้างมูลค่าเพิ่มจากวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (เปลือกโกโก้) ของเครือข่าย เกษตรกร ผู้ปลูกโกโก้ในพื้นที่จังหวัดตาก” ครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ข้อที่ 1) ศึกษาบริบทพื้นที่ การใช้ประโยชน์และ วิธีการก าจัดเปลือกโกโก้และเครือข่ายกลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้และกลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก ในพื้นที่ จังหวัดตาก 2) พัฒนาถ่ายทอดรูปแบบการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ 3) ส่งเสริมช่องทางการจัดจ าหน่าย ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้โดยใช้กระบวนการงานวิจัยเพื่อท้องถิ่นที่คนในชุมชนมีส่วนร่วมเรียนรู้ ลงมือ ปฏิบัติการวิจัยในทุกขั้นตอนการด าเนินการวิจัยผู้วิจัยสรุปผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ดังนี้ 6.1 สรุปผลการวิจัย 6.1.1 การด าเนินกิจกรรมเพื่อตอบวัตถุประสงค์ข้อที่ 1 ศึกษาบริบทพื้นที่ การใช้ประโยชน์ และ วิธีการก าจัดเปลือกโกโก้และเครือข่ายกลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้และกลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก ในพื้นที่ จังหวัดตาก สรุปผลการศึกษาบริบทพื้นที่ การใช้ประโยชน์ และวิธีการก าจัดเปลือกโกโก้และเครือข่ายกลุ่มเกษตรกร ผู้ปลูกโกโก้และกลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิกในพื้นที่จังหวัดตาก พบว่า พื้นที่จังหวัดตากเริ่มมีการปลูกโกโก้มา เมื่อปี 2560 หลากหลายสายพันธุ์โดยเฉพาะกลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิกส่งเสริมการปลูกโกโก้สายพันธุ์ M1 มี พื้นที่การปลูกกระจายอยู่หลายแห่งประกอบไปด้วยอ าเภอพบพระ อ าเภอแม่สอด อ าเภอแม่ระมาด อ าเภออุ้มผาง และอ าเภอวังเจ้า อ าเภอสามเงาและอ าเภอท่าสองยาง การปลูกโกโก้ของกลุ่มวิสาหกิจออร์แกนิกมี3 ระบบ คือ 1) ปลูกเป็นพืชเชิงเดี่ยวต้องท าร่มเงาพลางแสง 2) ปลูกเป็นพืชแซมกับพืชเศรษฐกิจอื่น ๆ 3) ปลูกแซมในสภาพป่า ธรรมชาติและสวนสมุนไพรส่วนใหญ่นิยมปลูกแซมกับพืชเศรษฐกิจอื่น ๆ ประโยชน์จากโกโก้สามารถใช้ได้ทุกส่วน เช่น น าใบมาท าจานลดภาวะโลกร้อน หรือเอาสารจากเปลือกโกโก้มาเคลือบบาง ๆ ที่ยารับประทาน การน าเมล็ด มาแปรรูปหลากหลายรูปแบบ เช่น ช็อกโกแลต สกัดเป็นไขมันท าเครื่องส าอาง ส่วนฝักน ามาย้อมผ้าและแปรรูป เป็นอาหารสัตว์ หรือน ามาหมักใส่ต้นโกโก้เพราะฝักโกโก้มีธาตุอาหารอยู่ครึ่งหนึ่งน ามาท าปุ๋ย ลดต้นทุนให้กับ เกษตรกรได้การใช้ประโยชน์จากเปลือกโกโก้ของสมาชิกกลุ่มวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิกและเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้ ที่มีผลผลิตเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องท าให้มีเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องเช่นกัน ส่งผลให้เป็นปัญหา สิ่งแวดล้อม เกิดขยะในพื้นที่เพราะจ านวนเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าต่อการเก็บเกี่ยวสูงถึง 70 เปอร์เซ็นต์กลุ่มวิสาหกิจ ชุมชนออร์แกนิกจึงได้สนใจในการสร้างมูลค่าเพิ่มจากเปลือกโกโก้ ทีมนักวิจัยจึงได้เก็บรวมข้อมูลที่เกี่ยวข้องและแบบสอบถามเพื่อน ามาก าหนดเป็นรูปแบบในการแปรรูป เพื่อใช้ประโยชน์จากเปลือกโกโก้เหลือทิ้งให้เกิดประโยชน์ พบว่า มีความต้องการแปรรูปวัสดุเหลือใช้ดังกล่าวเพื่อ ช่วยลดภาวะโลกร้อน ลดปัญหาขยะและลดค่าใช้จ่ายให้กับเกษตรกร จากการส ารวจข้อมูลหารูปแบบสามารถ สรุปออกมาเป็น 3 รูปแบบ ดังนี้ รูปแบบผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้ที่ผู้ตอบแบบสอบถามชื่นชอบมากที่สุด คือ

103 อาหารสัตว์ จ านวน 47คน (ร้อยละ 58.75) รองลงมาคือ ดินปลูก จ านวน 23คน (ร้อยละ 28.75) และถ่านไบโอชาร์ (Biochar) จ านวน 10 คน (ร้อยละ 12.50) คุณสมบัติจากเปลือกโกโก้ที่จะตัดสินใจซื้อมากที่สุด คือ เป็นมิตรกับ สิ่งแวดล้อม จ านวน 26 คน (ร้อยละ 32.50) รองลงมาคือ ไม่อันตรายต่อการใช้งาน จ านวน 23คน (ร้อยละ 28.75) ราคาถูก จ านวน 22คน (ร้อยละ 27.50) และหาซื้อได้ง่ายและสะดวก จ านวน 9 คน (ร้อยละ 11.25) ตามล าดับ 6.1.2 การด าเนินกิจกรรมเพื่อตอบวัตถุประสงค์ข้อที่ 2 ศึกษาความต้องการของตลาด และแนวทาง การสร้างมูลค่าเพิ่มจากเปลือกโกโก้ สรุปผลการพัฒนาถ่ายทอดรูปแบบการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้พบว่าการด าเนินการวิจัยเพื่อให้ ได้มาซึ่งค าตอบตามจุดประสงค์ที่ 2 นั้น ทีมนักวิจัยได้ศึกษาองค์ความรู้และประสานผู้เชี่ยวชาญปัญหาขยะที่เกิดจาก การแปรรูปผลโกโก้สดส่งผลกระทบต่อสุขภาพ สังคม และสิ่งแวดล้อม เมื่อขยะคือภาระของทุกคน จึงเป็นที่มาของ การต้องการใช้ชีวิตแบบ Zero Waste คือการหมุนเวียนทรัพยากรกลับมาใช้ใหม่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด จะไม่สร้าง ขยะใหม่ ๆ โดยพยายามไม่ให้มีอะไรหลงเหลือจนเป็นขยะได้ โดยยึดหลักปฏิบัติง่าย ๆ 1A3R ประกอบด้วย Avoid หลีกเลี่ยงใช้สิ่งที่ก่อให้เกิดขยะเพิ่ม Reduce ใช้วัสดุที่ก่อให้เกิดขยะให้น้อยลง Reuse การน ากลับมาใช้ใหม่ และ Recycle การหมุนเวียนน ากลับมาใช้ใหม่ ซึ่งเราสามารถน าแนวทางนี้มาปรับใช้กับสมาชิกของวิสาหกิจชุมชน ออร์แกนิก ด้วยการปรับเปลี่ยน Mind set เห็นคุณค่าและสามารถบริหารจัดการให้เกิดประโยชน์ทีมนักวิจัยจึงได้ พัฒนารูปแบบการพัฒนารูปแบบการแปรรูปจากเปลือกโกโก้ที่เป็นนวัตกรรมที่เลือกใช้ เพื่อให้บรรลุการใช้ชีวิตแบบ Zero Waste ของสมาชิกวิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก ประกอบด้วย การผลิตอาหารสัตว์จากเปลือกโกโก้การผลิตปุ๋ย อินทรีย์และดินพร้อมปลูกโดยใช้เปลือกโกโก้เป็นส่วนผสม การผลิตถ่านชีวภาพ หรือ Biochar จากผลและเปลือก โกโก้ผลจากการเปรียบเทียบราคาแสดงให้เห็นว่า ราคาวัตถุดิบหลักเมื่อเปรียบเทียบกับวัตถุดิบที่เกษตรกรเคยใช้ อยู่เดิม เปลือกโกโก้มีราคาถูกกว่า ท าให้ต้นทุนการผลิตน้อยกว่า กากมันส าปะหลัง หญ้าเนเปียร์และต้นข้าวโพดสด และเมื่อเทียบอาหารสัตว์ส าเร็จรูปในท้องตลาดกับเปลือกโกโก้หมักยีสต์โดยน าไปผสมกับวัสดุอื่นที่เกษตรกรให้วัว กินตามปกติเปลือกโกโก้ที่ใช้ท าอาหารสัตว์ต้องใช้วิธีบดละเอียด สูตร 1 เปลือกโกโก้หมักยีสต์100% สูตร 2 เปลือกโกโก้หมักยีสต์ 70% ผสมร าละเอียด 30% สูตร 3 เปลือกโกโก้หมักยีสต์ 70% ผสมข้าวโพดบด 30% และ สูตร 4 เปลือกโกโก้หมักยีสต์ 70% ผสมร าละเอียด 20% และข้าวโพดบด 10% การเพิ่มส่วนผสมร าละเอียดและ เมล็ดข้าวโพดบด เป็นการเพิ่มคุณค่าทางอาหารที่เกษตรกรที่เป็นปราชญ์ชาวบ้านแนะน า และเมื่อเทียบอัตราการ เจริญเติบโตกับโคพื้นเมืองเพศผู้ อายุ 2 – 3 ปี น้ าหนักประมาณ 300 กิโลกรัม จ านวน 5 ตัว โดยใช้ระยะเวลาในการ เก็บข้อมูล 4 สัปดาห์ พบว่าอาหารสูตรที่ 4 ซึ่งประกอบด้วย เปลือกโกโก้หมักยีสต์ 70% ผสมร าละเอียด 20% และ ข้าวโพดบด 10% ผสมกับอาหารส าเร็จรูปที่เกษตรกรใช้ในอัตราส่วน 50 : 50 วัวชอบกินมากที่สุดและเมื่อเทียบ อัตราการเจริญเติบโตระหว่างอาหารที่เกษตรกรใช้ในปัจจุบันกับการอาหารที่ผลิตโดยใช้เปลือกโกโก้หมักยีสต์ สูตรที่ 4 โดยทดลองกับโคของสมาชิกสหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก แบ่งเป็น 2 กลุ่มๆ ละ 3 ตัว เป็นโคพื้นเมืองเพศผู้ อายุ 2 – 3 ปี น้ าหนักประมาณ 300 กิโลกรัมต่อตัว ท าการทดลองเป็นระยะเวลา 90 วันโคกลุ่มที่ 1 จ านวน 3 ตัว เลี้ยงโดยใช้อาหารที่สหกรณ์ใช้อยู่ในปัจจุบัน คือ อาหารหยาบและอาหารข้น อาหารหยาบประกอบด้วย ฟางข้าว 3% หญ้าสด 4% ของน้ าหนักตัว ส่วนอาหารข้นวันละ 3 กิโลกรัม แบ่งให้ 2 ครั้ง ครั้งแรกเวลา 08.00 น. ครั้งที่ 2 เวลา 15.30 น. กลุ่มที่ 2 จ านวน 3 ตัว เลี้ยงโดยใช้อาหารหยาบชนิดเดียวกันกับกลุ่มที่ 1 เปลี่ยนอาหารข้นเป็นใช้

104 อาหารของทีมวิจัย (สูตรที่ 4) พบว่า ผลต่างการเจริญเติบโตของโคในกลุ่มที่ 1 และกลุ่มที่ 2 ต่างกัน 11 กิโลกรัม แสดงให้เห็นว่าคุณภาพอาหารที่ใช้ขุนโคทั้ง 2 กลุ่ม มีคุณภาพที่ใกล้เคียงกัน อัตราการเจริญเติบโตของโค กลุ่มที่ 1 เฉลี่ย 0.495 : ตัว : วัน กลุ่มที่ 2 เฉลี่ย 0.445 : ตัว : วัน ราคาอาหารของทีมวิจัยถูกกว่าราคาอาหารที่สหกรณ์ขุนโค จังหวัดตากใช้อยู่วันละ 12 บาท ต่อตัวต่อวัน ดังนั้น ค่าอาหารที่ใช้ในการขุนโคของโคกลุ่มที่ 2 ถูกกว่า ตลอดการ ทดลอง 90 วัน สามารถประหยัดต้นทุนได้ตัวละ 1,080 บาท โคขุน 3 ตัว ประหยัดค่าอาหารได้ 3,240 บาท แสดงว่าเกษตรกรจะมีก าไรเพิ่มขึ้น 1,080 บาท ต่อตัว ส่วนการใช้เปลือกโกโก้เป็นอินทรียวัตถุทดแทน สามารถลดรายจ่ายการซื้อวัตถุดิบ และสามารถแก้ไข การขาดแคลนวัตถุดิบ เนื่องจากเปลือกโกโก้เป็นวัตถุที่มีตลอดทั้งปี ส่วนวัตถุดิบอย่างอื่นจะมีเฉพาะฤดูกาล ปลูกเท่านั้น เมื่อต้นทุนอินทรียวัตถุที่ใช้ผลิตปุ๋ยอินทรีย์ลดลง ต้นทุนของการท าดินพร้อมปลูกย่อมลดลงไปด้วย ท าให้ธุรกิจมีก าไรมากขึ้น 6.1.3 สรุปผลการด าเนินการวิจัยตามจุดประสงค์ข้อที่ 3 ส่งเสริมช่องทางการจัดจ าหน่ายผลิตภัณฑ์ จากเปลือกโกโก้พบว่า ความต้องการช่องทางการจัดจ าหน่ายสินค้าจากเปลือกโกโก้ผ่านช่องทางกรจัดจ าหน่ายผ่านกลุ่มภาคี เครือข่าย รองลงมา คือ ผ่านช่องกลุ่มไลน์และทางเฟสบุ๊ค ส่วนช่องทางสื่อประชาสัมพันธ์ที่ท าให้ผู้บริโภคเข้าถึง สินค้าจากเปลือกโกโก้ มากที่สุด คือ สื่อสังคมออนไลน์ Facebook, line, Instagram รองลงมา คือ การบอกต่อและ แผ่นพับตามล าดับจากการด าเนินกิจกรรมทดลองการแปรรูปจากเปลือกโกโก้ที่สามารถแปรรูปเป็นอาหารสัตว์ ดินปลูกและถ่านไบโอชาร์ ทีมนักวิจัยไปประสานภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้องในเบื้องต้นประกอบด้วย กลุ่มวิสาหกิจ ชุมชนออร์แกนิก สหกรณ์โคขุนจังหวัดตากและผู้ประกอบการดินปลูก เพื่อน าเสนอผลการวิจัยและหาช่องทาง การตลาด ซึ่งจากการหารือวงสนทนาทางกลุ่มวิสาหกิจออร์แกนิกด าเนินการขายวัตถุดิบคือเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่า ให้กับกลุ่มเป้าหมายดังนี้ 1. สหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก 2.ผู้ประกอบการดินปลูกและถ่านไบโอชาร์ หากภาคีดังกล่าว เลือกใช้เปลือกโกโก้เป็นส่วนประกอบการพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารสัตว์และดินจะช่วยลดต้นทุนการผลิต การส่งเสริมช่องทางการตลาดท าให้เห็นถึงความเชื่อมโยงกันของเครือข่ายเกษตรกรในพื้นที่จังหวัดตาก ดังนี้ กลุ่มวิสาหกิจออร์แกนิกเห็นช่องทางการสร้างมูลค่าเพิ่มจากเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าก าหนดราคาขาย เพิ่มรายได้จาก การน ามาแปรรูปหรือขายเปลือกโกโก้สดให้กับกลุ่มเป้าหมาย ประกอบด้วย 1. กลุ่มสหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก 2. ผู้ประกอบการดินปลูก ซึ่งส่งผลเปลือกโกโก้ที่ทิ้งเปล่ามีราคา จากการส ารวจผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการใช้ ผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้เพื่อหาช่องทางการจัดจ าหน่ายถ่ายทอดและต่อยอดผลิตภัณฑ์ พบว่า รูปแบบผลิตภัณฑ์ จากเปลือกโกโก้ที่ผู้ตอบแบบสอบถามชื่นชอบมากที่สุด คือ อาหารสัตว์ รองลงมาคือ ดินปลูก และถ่านไบโอชาร์ ตามล าดับการตัดสินใจซื้อมากที่สุด คือ เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม รองลงมา คือ ไม่อันตรายต่อการใช้งานและหาซื้อ ได้ง่าย และสะดวกปัจจัยที่มีอิทธิพลในการเลือกซื้อผลิตภัณฑ์จากเปลือกโกโก้มากที่สุด คือ ราคารองลงมาคือ ตัวท่านเอง และบรรจุภัณฑ์ตามล าดับสามารถซึ่งการส่งเสริมช่องทางการตลาดของเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้

105 6.2 ข้อเสนอแนะ ข้อเสนอแนะต่อการวิจัยต่อเนื่อง 1. เผยแพร่ผลงานวิจัยให้กับปศุสัตว์อ าเภอและวิทยาลัยชุมชนตากเพื่อต่อยอดท าหลักสูตรบริการวิ ชาการให้กับผู้สนใจและในกระบวนการพัฒนาหลักสูตรจะเป็นขั้นตอนที่ช่วยเติมเต็มหลักวิชาการเพื่อต่อยอด ขยายผลการแปรรูปวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรเพื่อช่วยสร้างเศรษฐกิจชุมชนและช่วยลดปัญหาด้านสิ่งแวดล้อม 2. การต่อยอดงานวิจัยไปสู่การขยายผลไปยังเครือข่ายที่เกี่ยวข้องเพื่อช่วยลดต้นทุนการผลิตต่อ เกษตรกรภาคีที่เกี่ยวข้องและเพื่อการน าวัสดุเหลือใช้ทางงการเกษตรมาสร้างมูลค่าเพิ่มส่งเสริมการใช้ทรัพยากร อย่างคุ้มค่าและเกิดประโยชน์สูงสุดและถ่ายทอดองค์ความรู้ไปยังพื้นที่ใกล้เคียงให้เกิดเป็นต้นแบบการแก้ไข สถานการณ์ต้นทุนด้านการเกษตรที่สูงขึ้นอย่างต่อเนื่องเพื่อน าไปสู่ความยั่งยืน 3. สนับสนุนส่งเสริมกระบวนการงานวิจัยเพื่อท้องถิ่นเพื่อสอดรับกับหลักการของเศรษฐกิจ หมุนเวียน (BCG) เพิ่มโอกาสให้กับประชาชน ชุมชนท้องถิ่นเข้าถึงทุนของงานวิจัยเพราะกระบวนการงานวิจัย จะเป็นเครื่องมือส าคัญในการพัฒนาชุมชนฐานรากได้อย่างทั่วถึงของภาครัฐ เพื่อเพิ่มโอกาสในการได้รับ มาตรฐานผลิตภัณฑ์จากหน่วยงานต่าง ๆ 4. ต่อยอดงานวิจัยการแปรรูปอาหารสัตว์เพื่อรองรับสถานการณ์ต้นทุนอาหารสัตว์ที่มีราคาสูง เกษตรกรประสบปัญหาขาดทุน เศรษฐกิจถดถอย หากมีการต่อยอดงานวิจัยจะช่วยแก้ไขปัญหาการประกอบ อาชีพของเกษตรกรและลดรายจ่ายได้ส่งเสริมเศรษฐกิจฐานรากยกระดับคุณภาพชีวิต ข้อเสนอแนะการด าเนินงาน 1. การท างานวิจัยด้วยกระบวนการงานวิจัยเพื่อท้องถิ่น (CBR) เป็นเครื่องมือในการพัฒนา ศักยภาพ ทีมนักวิจัยและชุมชนที่สามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงกับตัวบุคคลในทิศทางที่ดี มีความรู้มีวิธีคิด สร้างความ สามัคคี สร้างการมีส่วนร่วมสร้างกระบวนการท างานอย่างเป็นระบบที่ใช้แก้ไขปัญหาร่วมกันได้ 2. การเก็บข้อมูลท าให้ทีมวิจัยได้เรียนรู้ทักษะและเครื่องมือการจัดเก็บข้อมูลได้เทคนิคและวิธีการให้ ได้มาซึ่งข้อมูลที่เป็นจริง ได้ร่วมวิเคราะห์และตรวจสอบข้อมูลร่วมกับปราชญ์ นักวิชาการ ผู้รู้ ส่งผลต่อการพัฒนาที่ บูรณาการวิชาการกับผู้ปฏิบัติเกิดเป็นนวัตกรรมที่ช่วยลดปัญหาสิ่งแวดล้อม ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจของ เครือข่ายเกษตรได้ 3. การด าเนินการวิจัยเชิงทดลองโดยการแปรรูปเป็นอาหารสัตว์ต้องใช้ระยะเวลาในการกระบวน การผลิต การทดลอง ประเมินผลและสรุปผล ทีมนักวิจัยจึงต้องมีการวางแผนการท างานอย่างเป็นระบบตาม ขั้นตอนเพื่อช่วยกระชับเวลาและด าเนินการให้บรรลุผลได้ตามแผน 4. การสร้างความเชื่อมั่นทางวิชาการด้วยการขอ “ใบรับรอง” คุณค่าทางโภชนาการ จะเป็นเครื่องมือ สร้างความน่าเชื่อถือต่อผู้เกี่ยวข้องได้และสามารถต่อยอดขยายผลหรือการดัดแปลงการน าไปใช้ประโยชน์แต่การ ตรวจหาคุณค่าทางโภชนาการนั้นอาจมีค่าใช้จ่ายใช้เวลาทีมนักวิจัยควรวางแผนการท างานให้ชัดเจน

106 6.3 การน าไปใช้ประโยชน์ 6.3.1หน่วยงานที่เกี่ยวข้องน ารูปแบบ แนวทาง การน าวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร ท าให้เกิดสินค้าใหม่ ตามแนวทางการพัฒนาของโลกตามหลักการ BCG มีการส่งเสริมสนับสนุนให้ท าเอกสารคู่มือ “การน าเปลือกโกโก้ ไปใช้ประโยชน์ ลดขยะ สร้างรายได้” ออกเผยแพร่ 6.3.2 บุคลากรหน่วยงาน องค์กร ชุมชนที่เกี่ยวข้องน าแนวทางการพัฒนาชุมชนด้วยกระบวนการงานวิจัย เพื่อท้องถิ่น (CBR) มาเป็นเครื่องมือในการด าเนินกิจกรรมที่ช่วยสร้างและพัฒนาคนเพื่อให้เกิดการพัฒนาที่ยั่งยืน 6.3.3 เครือข่ายเกษตรกรที่เกี่ยวข้องน าองค์ความรู้ ทักษะ ประสบการณ์ที่ได้รับผ่านกระบวนการ งานวิจัยที่ ได้รับการพัฒนาไปปรับใช้ในการด ารงชีวิต พัฒนาอาชีพและสร้างส านึกรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติได้ 6.3.4 สถาบันการศึกษาน าองค์ความรู้ กระบวนการด าเนินงาน และผลการวิจัยไปพัฒนาต่อยอด ถ่ายทอด ต่อนักเรียน นักศึกษา ประชาชนและผู้สนใจ

บรรณานุกรม ดรรชนี เอมพันธุ์. 2550. การพัฒนาการท่องเที่ยวโดยชุมชนและการจัดกิจกรรมโฮมสเตย์. กรุงเทพฯ : ส านักพิมพ์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. ตติตราภรณ์ ชูศรี. 2529. อุตสาหกรมมการผลิตเยื่อกระดาษ ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม. ว. วิทยาศาสตร์ขอนแก่น. เชาว์ ชิโนรักษณ์. 2522. ชีววิทยา. กรุงเทพฯ : ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. ท านอง ภูเกิดพิมพ์. (2551). แนวคิดการบริหารแบบมีส่วนร่วมในการจัดการศึกษาของชุมชน. หลักการบริหาร แบบมีส่วนร่วมในการจัดการศึกษาของชุมชน. กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. นพรัตน์ อุทัยพันธ์.(2539). การผลิตถาดจากเส้นใยของเปลือกโกโก้. กรุงเทพมหานคร : ฐานข้อมูลวิทยานิพนธ์ไทย. ปรีชา เปี่ยมพงศ์สานต์. (2540). สิ่งแวดล้อมและการพัฒนา. กรุงเทพมหานคร : คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. ปิยนุช นาคะ. (2537). วิทยาการหลังการเก็บเกี่ยวโกโก้. เอกสารประกอบการอบรมการแปรรูปผลิตภัณฑ์จาก น้ าโกโก้. 22 ธันวาคม 2537 ณ ศูนย์วิจัยพืชสวนชุมพร. หน้า 1-12. ปิยนุช นาคะ, เสรี อยู่สถิตย์, บุญให้ แหลมเพชร และอานุภาพ ธีระกุล. (2538) (ก). การผลิตน้ าโกโก้จากเยื่อ หุ้มเมล็ดโกโก้และผลกระทบที่มีต่อคุณภาพของเมล็ดโกโก้. รายงานผลงานวิจัยประจ าปี 2537-2538 ศูนย์วิจัยพืชสวนชุมพร สถาบันวิจัยพืชสวน กรมวิชาการเกษตร. 156-169. ปิยนุช นาคะ, เสรี อยู่สถิตย์, บุญให้ แหลมเพชร และอานุภาพ ธีระกุล. (2538) (ข). ศึกษาการท าโกโก้เยลลี่ จากเยื่อหุ้มเมล็ดโกโก้พันธุ์แนะน า 3 พันธุ์. รายงานผลงานวิจัยประจ าปี 2537-2538 ศูนย์วิจัย พืชสวนชุมพร สถาบันวิจัยพืชสวน กรมวิชาการเกษตร. 170-181. ปิยนุช นาคะ. (2539). เอกสารประกอบการปรับระดับ. นักวิชาการเกษตร 7. กรมวิชาการเกษตร. ปิยนุช นาคะ, จิตส าเริง พยัคฆ์พงษ์, ผานิต งานกรณาธิการ, อานุภาพ ธีระกุล และมลิวัลย์ รัตนพฤกษ์. 2532 เปรียบเทียบการท าให้แห้งของเมล็ดโกโก้โดยการตากแดด อบโดยใช้ความร้อนและพลังงาน แสงอาทิตย์. รายงานผลงานวิจัยประจ าปี 2532 ศูนย์วิจัยพืชสวนชุมพร สถาบันวิจัยพืชสวน กรมวิชาการเกษตร. 156-175. พรสนอง วงศ์สิงห์ทอง. (2545). วิธีวิทยาการวิจัยการออกแบบผลิตภัณฑ์. พิมพ์ครั้งที่ 1 กรุงเทพฯ : ส านักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. ไพบูลย์ ธรรมรัตน์วาสิก, กนก ติระวัฒน์, ไพศาล วุฒิจ านงค์, เสาวลักษณ์ จิตรบรรเจิดกุล, พรชัย ศรีไพบูลย์, มนัส ชัยสวัสดิ์, สมชาย สุคนธสิงห์, เสริมศักดิ์ชื่นเจริญ และ บียะนุช นาคะ. (2534). โครงการวิจัย และพัฒนากรรมวิธีการผลิตเมล็ดโกโก้แห้ง, รายงานการวิจัย. ภาควิชาอุตสาหกรรมเกษตร คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.

108 บรรณานุกรม (ต่อ) รุ่งนภา ประกอบกิจ, “การสกัดใยอาหารจากเปลือกโกโก้และการประยุกต์ใช้ในผลิตภัณฑ์คุกกี้”, กรุงเทพมหานคร : ฐานข้อมูลวิทยานิพนธ์ไทย; 2538. วิมาลี วิวัฒนกุลพาณิชย์. 2021. แบรนด์ระดับโลกแห่ใช้ “เนื้อโกโก้” เป็นวัตถุดิบเติมความหวานในอาหารแทน น้ าตาล. SME Thailand: สืบค้นออนไลน์: www.theceomagazine.com/business/innovation-technology/nestle-incoachocolate/. วิลัดดา เตชะเวช. (2547). รายงานการศึกษาวิจัยฉบับสมบูรณ์โครงการศึกษาวิจัยลักษณะความต้องการ รูปแบบบ้านมิติใหม่และปัญหาเศรษฐกิจสังคมด้านที่อยู่อาศัยส าหรับผู้มีรายได้น้อย สถาบันวิจัยและให้ค าปรึกษาแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. ศิริพร สัจจานันท์, “แนวคิดเศรษฐศาสตร์ทางเลือก แนวคิดเศรษฐกิจชุมชน”, สาขาวิชาเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, http://www.stou.ac.th/stouonline/lom/data/sec/Alternative/home.html. (สืบค้นเมื่อวันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2565). ศิริวรรณ เสรีรัตน์และคณะ. (2541). การบริหารการตลาดยุคใหม่. กรุงเทพฯ : บริษัท ธีระฟิล์ม และไซเท็กซ์ จ ากัด. สยามรัฐออนไลน์, “ประเทศไทย 4.0 อย่าลืม เศรษฐกิจชุมชน”, https://siamrath.co.th/n/9124 (สืบค้นเมื่อวันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2565). เสน่ห์ จามริก. (2527). นโยบาย กลวิธีการมีส่วนร่วมของประชาชนในการพัฒนาชุมชน. กรุงเทพฯ : ศูนย์ศึกษานโยบายสาธารณสุข. สุดาดวง เรืองรุจิระ. (2540). หลักการตลาด. พิมพ์ครั้งที่ 7. กรุงเทพฯ : ประกายพรึกอนันต์. ส านักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรมแห่งชาติ. (2562). ข้อเสนอ BCG in Action: The New Sustainable Growth Engine โมเดลเศรษฐกิจสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน. สืบค้นจาก https://www.nxpo.or.th/th/wp-content/uploads/2020/03/BCG-inaction_Final-V16_เผยแพร่.pdf อังคณา หาญบรรจง และ ดวงสมร สินเจิมสิร. 2532. การวิเคราะห์และประเมินคุณภาพอาหารสัตว์. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.

109 บรรณานุกรม (ต่อ) Belwal, T.; Cravotto, C.;Ramola, S.; Thakur, M.; Chemat, F.;Cravotta, G. (2022). Bioactive Compounds from Cocoa Husk: Extraction, Analysis and Applications in Food Production Chain. Foods. https://doi.org/10.3390/foods11060798. Cohen, John M. and Uphoff, Norman T. (1977). Rural Participation: Concepts and Measures for Project Design, Implementation and Evaluation. In Rural Development Monograph No.2, The Rural Development Committee Center for International Studies, Cornell. University, January. Cohen, J. M., & Uphoff, N. T. (1981). Rural Development Participation: Concept and Measures for Project Design Implementation and Evaluation. Ithaca, NY: Rural Development Committee Center for International Studies, Cornell University F. Alemawor,VP. Dzogbefia,EOK. Oddoye,JH. Oldham. (2009). Effect of Pleurotus ostreatus fermentation on cocoa pod husk composition: Influence of fermentation period and Mn 2+ supplementation on the fermentation process. https://www.ajol.info/index.php/ajb/article/view/60454. Fornaroff, A. (1980). Community Involvement in Health System for Primary Health Care. Geneva: World Health Organization. Fuller, G.W. New Food Product Development. (1994). From Concept to Marketplace. CRC M. Syamsiro,H. Saptoad,B.H. Tambunan,N.A. Pambudi. (2011). A preliminary study on use of cocoa pod husk as a renewable source of energy in Indonesia. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0973082611000834. Nilson, T.H. (1992). Creating Customer Value. The Part to Sustainable Competitive Advantage, Thompson Executive Press, OH. Rachmat, Devita; Johar Mawarani, Lizda; Dewi Risanti, Doty. (2018). Utilization of Cacao Pod Husk (Theobroma cacao l.) as Activated Carbon and Catalyst in Biodiesel Production Process from Waste Cooking Oil. https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2018MS&E.299a2093R/abstract. Sanyang, M. L.; Sapuan, S. M.; Haron, M. (2017). Effect of cocoa pod husk filler loading on tensile properties of cocoa pod husk/polylactic acid green biocomposite films. https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2017AIPC.1891b0126S/abstract.

110 บรรณานุกรม (ต่อ) Wisri Puastuti dan SusanaIWR. (2014). Potensi dan Pemanfaatan Kulit Buah Kakao sebagaiPakan AlternatifTernak Ruminansia. http://medpub.litbang.pertanian.go.id/index.php/wartazoa/article/view/1072/ 1083. Philip Kotler และ E. Jerome McCarth (1967). Marketing Management. สืบค้นจาก https://thedigitaltips.com/blog/news/marketing-mix/. Oranuch Tantisook. (2557). ความหมายและที่มา (Marketing Theory). สืบค้นจาก http://youtube206.blogspot.com/2014/11/theory-and-models-inmarketing.html.

ภาคผนวก - แบบฟอร์มสรุปผลงานวิจัย/โครงการวิจัย 1 หน้ากระดาษ A4 - แบบฟอร์มสรุปผลงานวิจัย/โครงการวิจัย 5 บรรทัด - แบบฟอร์มประเมินผลการวิจัยในการน าไปใช้ประโยชน์อย่างเป็นรูปธรรมที่ได้รับ การจัดสรรงบประมาณ - หัวหน้าโครงการและคณะนักวิจัย

112 แบบฟอร์มสรุปผลงานวิจัย/โครงการวิจัย 1 หน้ากระดาษ A4 (ส าหรับประชาสัมพันธ์) 1. ชื่อผลงาน/โครงการ (ภาษาไทย) การสร้างมูลค่าเพิ่มจากวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร(เปลือกโกโก้)ของ เครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้ในพื้นที่จังหวัดตาก (ภาษาอังกฤษ) Value added of agricultural waste (Cocoa Pod Husk) by the agricultures of Cocoa growth network in Tak province area. 2. ชื่อ นามสกุล นักวิจัย (ภาษาไทย) นางสวาท ไพศาลศิริทรัพย์ (ภาษาอังกฤษ) Mrs.Sawart Phaisarnsirisap 3. ที่อยู่ที่ติดต่อได้ 14 ถนนประสาทวิถี ต าบลแม่สอด อ าเภอแม่สอด จังหวัดตาก 63110 เบอร์โทรศัพท์ 08 6328 7999 E-mail:[email protected] 4. ชื่อหน่วยงาน วิทยาลัยชุมชนตาก 5. ปี พ.ศ. ที่ด าเนินการเสร็จ พ.ศ. 2566 6. ค าค้น Keyword (ภาษาไทย) การสร้างมูลค่าเพิ่ม และ วัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (ภาษาอังกฤษ) Value added / Agriculture waste 7. อ้างอิง.(ใส่ URL ที่สามารถเข้าถึงเอกสารได้กรณีเผยแพร่ผลงานฉบับเต็มทางอินเตอร์เน็ต ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้) 8. รูปภาพ หรือภาพเคลื่อนไหว (สามารถแยกไฟล์ หรือใส่รวมไว้ในเนื้อหาได้) 9. ค าอธิบาย 1 หน้ากระดาษ A4 (font Tahoma ขนาด 10 แบบ Regular) (สรุปรายละเอียดผลงานวิจัย/โครงการวิจัย มีความยาว 1 หน้ากระดาษ A4 เนื้อหาครอบคลุมถึง ความส าคัญ ของงานวิจัยชิ้นนี้ วัตถุประสงค์ วิธีการด าเนินงาน ผลการด าเนินงาน และประโยชน์ของผลงานวิจัย) วัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (เปลือกโกโก้) แปรรูปเป็นอาหารสัตว์ ดินปลูกและถ่านไบโอชาร์ (Biochar) สร้างมูลค่าเพิ่มให้กับเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าช่วยลดรายจ่ายเกษตรกรที่เกี่ยวข้องและเพิ่มรายได้ให้กับเกษตรกรผู้ปลูก โกโก้เกิดเศรษฐกิจหมุนเวียน ด้วยกระบวนการศึกษา พัฒนา ทดลอง ถ่ายทอดและส่งเสริมช่องการตลาดด้วย กระบวนการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายเกษตรกรในพื้นที่จังหวัดตากและเกิดเป็นผลิตภัณฑ์ที่ช่วยลดปัญหา สิ่งแวดล้อมเกิดช่องทางการจัดจ าหน่ายเกิดเศรษฐกิจชุมชน

113 แบบฟอร์มสรุปผลงานวิจัย/โครงการวิจัย 5 บรรทัด (ส าหรับเผยแพร่ในระบบ EXPLORE ผ่านทางเว็บไซต์ www.thai-explore.net) 1. ชื่อผลงาน/โครงการ (ภาษาไทย) การสร้างมูลค่าเพิ่มจากวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (เปลือกโกโก้) ของ เครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้ในพื้นที่จังหวัดตาก (ภาษาอังกฤษ) Value added of agricultural waste (Cocoa Pod Husk) by the agricultures of Cocoa growth network in Tak province area. 2. ชื่อ นามสกุล นักวิจัย (ภาษาไทย) นางสวาท ไพศาลศิริทรัพย์ (ภาษาอังกฤษ) Mrs.Sawart Phaisarnsirisap 3. ที่อยู่ที่ติดต่อได้ 14 ถนนประสาทวิถี ต าบลแม่สอด อ าเภอแม่สอด จังหวัดตาก 63110 เบอร์โทรศัพท์ 08 6328 7999 E-mail:[email protected] 4. ชื่อหน่วยงาน วิทยาลัยชุมชนตาก 5. ปี พ.ศ. ที่ด าเนินการเสร็จ พ.ศ. 2566 6. ค าค้น Keyword (ภาษาไทย) การสร้างมูลค่าเพิ่ม และ วัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (ภาษาอังกฤษ) Value added / Agriculture waste 7. อ้างอิง.(ใส่ URL ที่สามารถเข้าถึงเอกสารได้กรณีเผยแพร่ผลงานฉบับเต็มทางอินเตอร์เน็ต ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้) 8. รูปภาพ หรือภาพเคลื่อนไหว 9. ค าอธิบาย 5 บรรทัด (font Tahoma ขนาด 10 แบบ Regular) (สรุปรายละเอียดผลงานวิจัย/โครงการวิจัย มีความยาวไม่เกิน 5 บรรทัด อธิบายด้วยภาษาง่ายๆ เข้าใจได้ง่าย ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อผู้ใช้งานทุกระดับ) 10. สรุปงานวิจัยในรูปแบบ info graphic โดยให้มีตราสัญลักษณ์ของ วช. และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง น าเข้าข้อมูลสรุปผลงานวิจัย/โครงการวิจัย 5 บรรทัด ในระบบ EXPLORE ผ่านทางเว็บไซต์ www.thaiexplore.net วัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (เปลือกโกโก้) แปรรูปเป็นอาหารสัตว์ ดินปลูกและถ่านไบโอชาร์ (Biochar) สร้างมูลค่าเพิ่มให้กับเปลือกโกโก้ทิ้งเปล่าช่วยลดรายจ่ายเกษตรกรที่เกี่ยวข้องและเพิ่มรายได้ให้กับเกษตรกรผู้ปลูก โกโก้เกิดเศรษฐกิจหมุนเวียน ด้วยกระบวนการศึกษา พัฒนา ทดลอง ถ่ายทอดและส่งเสริมช่องการตลาดด้วย กระบวนการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายเกษตรกรในพื้นที่จังหวัดตากและเกิดเป็นผลิตภัณฑ์ที่ช่วยลดปัญหา สิ่งแวดล้อมเกิดช่องทางการจัดจ าหน่ายเกิดเศรษฐกิจชุมชน

114 Info graphic การสร้างมูลค่าเพิ่มจากวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (เปลือกโกโก้) ของเครือข่ายเกษตรกร ผู้ปลูกโกโก้ในพื้นที่จังหวัดตาก

115 แบบฟอร์มประเมินผลการวิจัยในการน าไปใช้ประโยชน์อย่างเป็นรูปธรรม ที่ได้รับการจัดสรรงบประมาณ ********************************************** ส่วนที่ 1 ข้อมูลทั่วไป ชื่อแผนงานวิจัย/ชื่อโครงการวิจัย การสร้างมูลค่าเพิ่มจากวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร (เปลือกโกโก้) ของเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้ในพื้นที่จังหวัดตาก ชื่อนักวิจัย นางสวาท ไพศาลศิริทรัพย์ หน่วยงาน วิทยาลัยชุมชนตาก งบประมาณที่ได้รับการสนับสนุน 300,000 (บาท) (สามแสนบาทถ้วน) ปีงบประมาณที่ได้รับการสนับสนุน 2565 วัน/เดือน/ปี ที่ด าเนินการวิจัยแล้วเสร็จ 10 กุมภาพันธ์ 2566 เป้าหมายด าเนินการ สร้างมูลค่าเพิ่มวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร(เปลือกโกโก้) พื้นที่การใช้ประโยชน์ จังหวัดตาก ส่วนที่ 2 ผลการวิจัยและการน าไปใช้ประโยชน์อย่างเป็นรูปธรรม 2.1 การน าไปใช้ประโยชน์อย่างเป็นรูปธรรม (สามารถตอบได้มากกว่า 1 มิติ) มิตินโยบาย หมายถึง การมีเอกสารแสดงความสนใจ ความต้องการ หรือการน าข้อมูลและแนว ทางแก้ไขซึ่งได้จากผลงานวิจัย สิ่งประดิษฐ์และนวัตกรรมมาใช้ประกอบการแก้ไขปัญหาส าคัญและ ปัญหาเร่งด่วนของประเทศในองค์กร หรือหน่วยงานภาครัฐและภาคเอกชน - ปัญหาส าคัญ/ปัญหาเร่งด่วนของประเทศ คือ BCG เศรษฐกิจหมุนเวียน - ชื่อองค์กร หรือหน่วยงานภาครัฐและภาคเอกชน ที่น างานวิจัยไปใช้ประโยชน์ วิทยาลัยชุมชน ตากน าผลการวิจัยต่อยอดการบริการวิชาการและพัฒนาหลักสูตรการผลิตโกโก้ - ช่วงเวลาที่น างานวิจัยไปใช้ประโยชน์ (วัน/เดือน/ปี) 27 มกราคม 2566 - ลักษณะการน างานวิจัยไปใช้ประโยชน์ (โปรดให้ค าอธิบาย พร้อมแนบเอกสาร/ภาพประกอบ) หลักสูตรเกษตรปลอกภัยในพื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษ

116 ภาพผังวิเคราะห์งานหลักสูตรเกษตรปลอกภัยในพื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษ - การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นต่อองค์กร หรือหน่วยงานภาครัฐและภาคเอกชน (โปรดให้ค าอธิบาย พร้อมแนบเอกสาร/ภาพประกอบ) สถาบันการศึกษามีช่องทางการพัฒนาหลักสูตรเพื่อบริการ วิชาการให้กับผู้สนใจ มิติวิชาการ หมายถึง การมีเอกสารแสดงถึงการอ้างอิง (Citations) บทความวิจัย ที่ได้รับการตีพิมพ์ ในวารสารวิชาการระดับนานาชาติ ซึ่งมี Peer-review (โปรดแนบเอกสาร/หลักฐานอ้างอิง) - . มิติเชิงสังคม/ชุมชน หมายถึง การมีเอกสารแสดงความสนใจ หรือความต้องการเข้ารับการถ่ายทอด ความรู้ของชุมชน ท้องถิ่น หรือองค์กร (ไม่ใช่หน่วยงานต้นสังกัดของนักวิจัย/หน่วยงานให้ทุน) ที่แสดง ให้เห็นถึงการน างานวิจัยไปใช้ประโยชน์ และรูปแบบการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นต่อชุมชน ท้องถิ่น องค์กร - ชื่อชุมชน ท้องถิ่น หรือองค์กร ที่น างานวิจัยไปใช้ประโยชน์ วิสาหกิจชุมชนออร์แกนิก สหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก ผู้ประกอบการสินค้าทางการเกษตร(ดินปลูก) ช่วงเวลาที่น างานวิจัยไปใช้ประโยชน์ (วัน/เดือน/ปี) 1 มกราคม 2565 เป็นต้นไป - ลักษณะการน างานวิจัยไปใช้ประโยชน์ (โปรดให้ค าอธิบาย พร้อมแนบเอกสาร/ภาพประกอบ) น าไปเปลือกโกโก้ไปผลิตดินปลูกขาย ทดแทนวัสดุท้องถิ่นอื่นที่มีตามฤดูกาลแต่เปลือกโกโก้มี ตลอดทั้งปีช่วยลดต้นทุนการผลิต - การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นต่อชุมชน ท้องถิ่น องค์กร (โปรดให้ค าอธิบาย พร้อมแนบเอกสาร/ ภาพประกอบ) การน าผลิตภัณฑ์เปลือกโกโก้เป็นอาหารสัตว์ลดต้นทุน น าเปลือกโกโก้ผสม ดินปลูกลดต้นทุน วิสาหกิจออร์แกนิกและเกษตรกรผู้ปลูกโกโก้มีรายได้เพิ่มจากการขาย เปลือกโกโก้ทิ้งเปล่า

117 ภาพการน าไปเปลือกโกโก้ไปผลิตดินปลูกขาย มิติพาณิชย์ หมายถึง การมีเอกสารแสดงความสนใจ หรือความต้องการในการน าผลงานวิจัย สิ่งประดิษฐ์และนวัตกรรมไปพัฒนา/ปรับปรุง กระบวนการผลิตและจ าหน่ายในภาคการผลิตและ ภาคอุตสาหกรรม - ภาคการผลิต/ภาคอุตสาหกรรม ที่น างานวิจัยไปใช้ประโยชน์ - - ช่วงเวลาที่น างานวิจัยไปใช้ประโยชน์ (วัน/เดือน/ปี) - - ลักษณะการน างานวิจัยไปใช้ประโยชน์ (โปรดให้ค าอธิบาย พร้อมแนบเอกสาร/ภาพประกอบ) - - การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นต่อภาคการผลิตและภาคอุตสาหกรรม (โปรดให้ค าอธิบาย พร้อมแนบ เอกสาร/ภาพประกอบ) - 2.2 ทรัพย์สินทางปัญญาที่เกิดจากงานวิจัย (โปรดระบุเดือน/ปี ที่ยื่นขอและได้รับ) - 2.3 ผู้ได้รับผลประโยชน์อย่างเป็นรูปธรรม (โปรดระบุหน่วยงาน บุคคล หรือพื้นที่ที่น างานวิจัยไปใช้ประโยชน์) วิสาหกิจออร์แกนิก สหกรณ์โคขุนจังหวัดตาก ผู้ประกอบการดินปลูก

118 ปัญหาและอุปสรรคในการด าเนินงานวิจัย (งานวิจัยที่แล้วเสร็จ) ไม่มีปัญหาและอุปสรรค มีปัญหาและอุปสรรค (โปรดระบุสาเหตุ) 2.4 ผลกระทบจากการน าผลงานวิจัยไปใช้ประโยชน์(งานวิจัยที่แล้วเสร็จ) ไม่มีผลกระทบ มีผลกระทบ (โปรดระบุสาเหตุ) สร้างเศรษฐกิจชุมชน ลงชื่อ ( นางสวาท ไพศาลศิริทรัพย์ ) ต าแหน่ง หัวหน้าโครงการฯ

119 หัวหน้าโครงการและคณะนักวิจัย ชื่อ-สกุล หน่วยงาน ต าแหน่ง ในโครงการ ที่อยู่ เบอร์โทรศัพท์ ที่ติดต่อ/E-mail นางสวาท ไพศาลศิริทรัพย์ วิทยาลัยชุมชนตาก หัวหน้า โครงการวิจัย 14 ถ.ประสาทวิถี ต.แม่สอด อ.แม่สอด จ.ตาก 63110 086-328-7999 [email protected] นางสาวหฤทัย ศิระวงษ์ วิทยาลัยเกษตรและ เทคโนโลยีตาก ผู้ร่วมวิจัย 208 หมู่ 3 ต.ประดาง อ.วังเจ้า จ.ตาก 63180 081-710-9870 [email protected] นายภิรมย์ ทองคุ้ม สมาพันธ์ เกษตรกรรมยั่งยืน ตาก ผู้ร่วมวิจัย 3/19 ถ.สายเอเชีย ต.แม่สอด อ.แม่สอด จ.ตาก 63110 083-939-3661 [email protected] นายธีรรัตน์ ใจโปร่ง วิสาหกิจชุมชน ออร์แกนิก ผู้ร่วมวิจัย 13/11 ถ.บัวคูณ ต.แม่สอด อ.แม่สอด จ.ตาก 63110 081-786-4310 [email protected] นายพัฒน์นาวิน ตรัยวิริยกูล วิทยาลัยชุมชนตาก ผู้ร่วมผู้วิจัย 3/14 ถ.บัวคูณ ต.แม่สอด อ.แม่สอด จ.ตาก 63110 094-694-5532 [email protected] นายสุริยาศักดิ์ ปินขาว วิสาหกิจชุมชน ออร์แกนิก ผู้ร่วมวิจัย 256/161 ม.13 ต.พิชัย อ.เมือง จ.ล าปาง 062-413-5354 [email protected] นางสาวพรนภา โวหาร วิสาหกิจชุมชน ออร์แกนิก ผู้ร่วมวิจัย 9 ถ.ราษฏร์อุทิศ ต.แม่สอด อ.แม่สอด จ.ตาก 63110 096-416-5897 [email protected] นายธีรศิลป์ กันธา มหาวิทยาลัยราชภัฏ ก าแพงเพชร ที่ปรึกษาโครงการ 222 หมู่ 7 ต.แม่ปะ อ.แม่สอด จ.ตาก 63110 081-111-8176 [email protected]