ΔΗΜΗΤΡΗΣ I. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Αρχές
Οικονομικής Θεωρίας
Γενικό και Επαγγελματικό Λύκειο (Γ΄ Ημερήσιου – Δ΄ Εσπερινού)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
Κεφάλαιο 1: Βασικές οικονομικές έννοιες ����������������������������������������������������������������
Κεφάλαιο 2: Η ζήτηση των αγαθών ����������������������������������������������������������������������������
Κεφάλαιο 3: Η παραγωγή της επιχείρησης και το κόστος ���������������������������������������
Κεφάλαιο 4: Η προσφορά των αγαθών ���������������������������������������������������������������������
Κεφάλαιο 5: Ο προσδιορισμός των τιμών �����������������������������������������������������������������
Κεφάλαιο 7: Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ����������������������������������������������������������������
Κεφάλαιο 9: Οικονομικές διακυμάνσεις – Πληθωρισμός – Ανεργία ��������������������
Ενδεικτικές απαντήσεις: ��������������������������������������������������������������������������������������������������
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το βιβλίο αυτό γράφτηκε με την επιθυμία να αποτελέσει ένα σημαντικό βοή-
θημα για τη μελέτη του μαθήματος Αρχές Οικονομικής Θεωρίας. Απευθύνεται
τόσο στους συναδέλφους εκπαιδευτικούς όσο και στους/στις μαθητές/τριες
της Γ΄ τάξης του Ημερήσιου Γενικού Λυκείου, της Δ΄ τάξης του Εσπερινού Γε-
νικού Λυκείου, της Γ΄ τάξης Ημερήσιου Επαγγελματικού Λυκείου και της Δ΄
τάξης του Εσπερινού Επαγγελματικού Λυκείου και είναι γραμμένο σύμφωνα
με τις τελευταίες οδηγίες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί προσπάθεια αρκετών ετών και προέκυψε ύστερα από
συνεχείς διορθώσεις, τροποποιήσεις και προσθήκες, σε συνεργασία με μα-
θητές και συναδέλφους εκπαιδευτικούς. Έχοντας συνέχεια στο μυαλό μου τις
απαιτήσεις των Πανελλήνιων εξετάσεων αλλά συγχρόνως και το περιεχόμενο
του αντίστοιχου βιβλίου-βοηθήματος που είδη κυκλοφορεί (και περιέχει τα
θέματα και τις λύσεις των Πανελλήνιων εξετάσεων, τις λύσεις του σχολικού
βιβλίου και κριτήρια αξιολόγησης) με συγκινητική αποδοχή από μαθητές και
συναδέλφους εκπαιδευτικούς, κατέβαλα κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε αυ-
τό το βιβλίο να διακρίνεται από πληρότητα και μεθοδικότητα.
Το βιβλίο αυτό περιέχει:
ZZ Αναλυτική και κωδικοποιημένη Θεωρία, βασισμένη στις παραγράφους του
σχολικού βιβλίου που εμπεριέχονται στη διδακτέα-εξεταστέα ύλη.
ZZ Ανάλυση «σκοτεινών» σημείων της θεωρίας.
ZZ Παρατηρήσεις στη θεωρία και στις ασκήσεις.
ZZ Αποδείξεις στη θεωρία.
ZZ Όλα τα είδη των ασκήσεων των Πανελλήνιων εξετάσεων μέσα από λυμέ-
να παραδείγματα.
ZZ «Κάνε το ίδιο», που περιλαμβάνονται ασκήσεις για λύση βασισμένες στα
λυμένα παραδείγματα και ενδεικτικές απαντήσεις.
Πιστεύω ότι τόσο η ποιότητα και το πλήθος των θεμάτων όσο και η γενικότερη
δομή του βιβλίου θα το καταστήσουν ένα χρήσιμο και αποτελεσματικό «εργα-
λείο» στα χέρια των συναδέλφων εκπαιδευτικών, προσφέροντάς τους άφθο-
νο υλικό και προτάσεις διδασκαλίας και θα εφοδιάσει κάθε μαθητή/τρια με
όλες τις απαραίτητες γνώσεις, ώστε να ανταποκριθεί με απόλυτη επιτυχία στις
ανάγκες του καθημερινού μαθήματος στην τάξη αλλά κυρίως στις απαιτήσεις
των Πανελλήνων εξετάσεων.
Ευχαριστώ θερμά τον σκιτσογράφο Σπύρο Ορνεράκη και τους συνεργάτες του
Κωνσταντίνο Ξύγκα και Περσεφόνη Νικολακοπούλου, οι οποίοι οικειοθελώς
και χωρίς καμία αμοιβή εμπλούτισαν την παρούσα έκδοση με τα σκίτσα τους,
καθώς και την Τζένη Ορνεράκη για την πολύτιμη βοήθειά της.
Ολοκληρώνοντας τον πρόλογο θα ήθελα να ευχαριστήσω τη σύζυγό μου Κι-
κή για την υπομονή και την κατανόηση που επέδειξε όλο το χρονικό διάστημα
προετοιμασίας και αυτού του βιβλίου.
Ο συγγραφέας
Δημήτρης Ι. Παναγιωτόπουλος
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Bασικές οικονοµικές έννοιες
Εισαγωγή
ΘΕΩΡΙΑ Αντικείμενο της Πολιτικής Οικονομίας είναι η μελέτη των οικονο-
μικών προβλημάτων που δημιουργούνται σε μια κοινωνία.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Οικονομικά προβλήματα:
● Η ζήτηση ενός αγαθού.
● Η προσφορά ενός αγαθού.
● Ο προσδιορισμός της τιμής ενός αγαθού.
● Η ανεργία.
● Ο πληθωρισμός.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 1 Να αναφέρετε οικονομικά προβλήματα.
ΘΕΩΡΙΑ Κάθε ανθρώπινη κοινωνία, είτε πρόκειται για μια αναπτυγμένη βιο-
μηχανική χώρα είτε για μια αναπτυσσόμενη χώρα, αντιμετωπίζει τα
παρακάτω τέσσερα θεμελιώδη οικονομικά προβλήματα:
Z Ποια προϊόντα παράγονται και σε τι ποσότητες;
Z Με ποιον τρόπο παράγονται αυτά τα προϊόντα;
Z Πώς γίνεται η διανομή των προϊόντων στα μέλη της κοινωνίας;
Z Πώς μπορεί να αυξηθεί διαχρονικά η ποσότητα των παραγόμενων
προϊόντων;
Η oικονοµία του Ροβινσώνα Κρούσου
ΘΕΩΡΙΑ Βασικά στοιχεία της οικονομίας του Ροβινσώνα Κρούσου:
Z Ο Ροβινσώνας Κρούσος είναι ο ήρωας του ομώνυμου έργου έρ-
γου του Daniel Defoe (1660-1731).
Z Ο Ροβινσώνας Κρούσος είναι ναυαγός σ’ ένα έρημο νησί.
Z Η κοινωνία είναι ο ίδιος ο Ροβινσώνας Κρούσος.
Z Η οικονομία του Ροβινσώνα Κρούσου θεωρείται η πιο απλή μορ-
φή οικονομίας.
Z Όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται από τον ίδιο τον Ροβινσώνα
Κρούσο, ενώ στις σύγχρονες οικονομίες εκατομμύρια άτομα παίρ-
11
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
νουν ταυτόχρονα αλλά χωριστά τις δικές τους αποφάσεις και το
αποτέλεσμα αυτών των αποφάσεων προκύπτει μέσω πολύπλοκων
μηχανισμών.
ΘΕΩΡΙΑ Πώς συνδυάζονται τα τέσσερα θεμελιώδη οικονομικά προβλήματα
με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Ροβινσώνας Κρούσος;
Z Ποια προϊόντα παράγονται και σε τι ποσότητες;
Καρπούς από δέντρα.
Να εξασφαλίσει τροφή: Κυνήγι.
Για να επιβιώσει πρέπει: Ψάρεμα.
Να εξασφαλίσει στέγη: Κατασκευή καλύβας.
Εντοπισμός σπηλιάς.
Z Με ποιον τρόπο παράγονται αυτά τα προϊόντα;
Υποθέτουμε ότι αποφασίζει Τι υλικά θα χρησιμοποιήσει;
να φτιάξει μια καλύβα: Πώς θα συνδυάσει τα υλικά αυτά;
Πού θα τη φτιάξει;
Z Π ώς γίνεται η διανομή των προϊόντων;
Στην οικονομία του Ροβινσώνα Κρούσου (του ενός ατόμου) δεν
έχει νόημα η έννοια της διανομής.
Z Πώς μπορεί να αυξηθεί διαχρονικά η ποσότητα των παραγόμενων
προϊόντων; Να φτιάξει σκάλες για την ευκολότερη συλλο-
γή των καρπών από τα δέντρα.
Εξασφάλιση της τροφής: Να φτιάξει δίχτυα για να ψαρεύει μεγαλύτε-
ρες ποσότητες ψαριών.
Να φτιάξει παγίδες για να πιάνει περισσότερα
θηράματα.
Οι ανάγκες
ΘΕΩΡΙΑ Ανάγκη είναι το δυσάρεστο αίσθημα μιας έλλειψης, που εκφράζε-
ται με την προσπάθεια ικανοποίησής της.
Z Την οικονομία ενδιαφέρουν οι οικονομικές ανάγκες, δηλαδή οι
ανάγκες εκείνες που για την ικανοποίησή τους χρησιμοποιούνται
οικονομικά αγαθά.
Οι ιδιότητες αναγκών είναι:
η εξέλιξη, η οποία αναφέρεται στο γεγονός ότι η ίδια ανάγκη ικα-
12
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
νοποιείται με διαφορετικά αγαθά
ο πολλαπλασιασμός, ο οποίος αναφέρεται στη δημιουργία νέων
αναγκών
ο κορεσμός (προσωρινός), ο οποίος αναφέρεται στην προσωρινή
ικανοποίηση μιας ανάγκης
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΤΑΑ ● Για την εξέλιξη: Την ανάγκη για θέρμανση ο άνθρωπος την ικανο-
ποιούσε στην πολύ παλιά εποχή ανάβοντας φωτιές, αργότερα με
σόμπες –αρχικά ξύλου, μετά υγραερίου ή ηλεκτρικού ρεύματος–
και στη σύγχρονη εποχή με καλοριφέρ ή κλιματιστικό μηχάνημα.
● Για τον πολλαπλασιασμό: Η ανάγκη για τηλεόραση δεν υπήρχε για
τον Έλληνα καταναλωτή πριν από το 1965, ενώ σήμερα υπάρχει σε
κάθε σπίτι τουλάχιστον μια συσκευή τηλεόρασης.
● Για τον (προσωρινό) κορεσμό: Η ανάγκη για νερό από ένα διψα-
σμένο άτομο παύει να υφίσταται προσωρινά μετά την κατανάλωση
ορισμένης ποσότητας νερού.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 2 Να αναφέρετε ένα παράδειγμα για καθεμία από τις ιδιότητες των
αναγκών.
ΘΕΩΡΙΑ Οι λόγοι που συντελούν στην εξέλιξη και στον πολλαπλασιασμό
των αναγκών είναι:
Z η τεχνολογία, η οποία οδηγεί με τη βελτίωσή της στη συνεχή ανα-
κάλυψη νέων προϊόντων
Z η μίμηση, η οποία αναφέρεται στην έμφυτη τάση των ανθρώπων
να μιμούνται τους άλλους ανθρώπους και συντελεί στη δημιουρ-
γία νέων αναγκών
Z η συνήθεια, η οποία αναφέρεται στην τάση των ανθρώπων να ζη-
τούν την επανάληψη μίας απόλαυσης
Z η διαφήμιση, η οποία επιδρά ψυχολογικά στον καταναλωτή και του
«επιβάλλει» προϊόντα που ίσως δεν τα έχει ανάγκη, οδηγώντας τον
σε «υπερκατανάλωση»
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΤΑΑ ● Για την τεχνολογία: η φωτογραφική μηχανή, ο ηλεκτρονικός υπο-
λογιστής.
● Για τη μίμηση: το χριστουγεννιάτικο δέντρο.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 3 Να αναφέρετε ένα παράδειγμα για καθέναν από τους λόγους που
συντελούν στην εξέλιξη και στον πολλαπλασιασμό των αναγκών.
13
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
ΘΕΩΡΙΑ Προϊόντα ή οικονομικά αγαθά
ΑΓΑΘΑ
(είναι τα μέσα με τα οποία οι
άνθρωποι ικανοποιούν τις ανάγκες)
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΓΑΘΩΝ
ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΑΓΑΘΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ή ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΑΓΑΘΑ
(επειδή παράγονται με κάποια διαδικασία)
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ή ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΑ (επειδή γίνονται
Z Βρίσκονται στη φύση σε απερι- αντικείμενο αγοράς και πώλησης)
όριστες ποσότητες.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Z Δεν καταβάλλεται τίμημα για
την απόκτησή τους. Z Βρίσκονται στη φύση σε περιορι-
σμένες ποσότητες.
Z Δεν αποτελούν αντικείμενο με-
λέτης της πολιτικής οικονομί- Z Καταβάλλεται τίμημα για την από-
ας. κτησή τους.
Π.χ. το φως του ήλιου, Z Αποτελούν αντικείμενο μελέτης της
η θερμότητα του ήλιου. πολιτικής οικονομίας.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
Με κριτήριο την Με κριτήριο τη Με κριτήριο τον
υπόστασή τους διάρκεια χρήσης τους σκοπό χρήσης τους
Υλικά Άυλα ή Διαρκή Καταναλωτά Κεφαλαιουχικά Καταναλωτικά
υπηρεσίες ή Επενδυτικά
ΘΕΩΡΙΑ Υλικά είναι τα αγαθά που έχουν υλική υπόσταση.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΤΑΑ ● Τα τρόφιμα.
● Τα ρούχα.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 4 Να αναφέρετε υλικά αγαθά.
14
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΘΕΩΡΙΑ Άυλα αγαθά ή υπηρεσίες είναι τα αγαθά που δεν έχουν υλική
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΤΑΑ υπόσταση.
● Ένα μουσικό κομμάτι.
● Μία διάλεξη.
● Η θερμότητα τον χειμώνα.
● Το φως το βράδυ.
● Οι υπηρεσίες ενός δικηγόρου.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 5 Να αναφέρετε άυλα αγαθά και υπηρεσίες.
ΘΕΩΡΙΑ Διαρκή είναι τα αγαθά που χρησιμοποιούνται πολλές φορές για
τον σκοπό που έχουν παραχθεί, χωρίς να μεταβάλλεται η φυσική
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ τους υπόσταση.
● Τα έπιπλα.
● Τα ρούχα.
● Τα αυτοκίνητα.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 6 Να αναφέρετε διαρκή αγαθά.
ΘΕΩΡΙΑ Καταναλωτά είναι τα αγαθά που χρησιμοποιούνται μία μόνο φορά
για τον σκοπό που έχουν παραχθεί.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ● Τα τρόφιμα.
● Τα καυσόξυλα.
● Η βενζίνη.
● Τα τσιγάρα.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 7 Να αναφέρετε καταναλωτά αγαθά.
ΘΕΩΡΙΑ Κεφαλαιουχικά ή επενδυτικά είναι τα αγαθά που χρησιμοποιού-
νται στην παραγωγική διαδικασία για την παραγωγή άλλων αγα-
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ θών.
● Τα μηχανήματα.
● Τα εργαλεία.
● Οι δρόμοι.
● Τα πλοία.
● Οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 8 Να αναφέρετε κεφαλαιουχικά (επενδυτικά) αγαθά.
15
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
ΘΕΩΡΙΑ Καταναλωτικά είναι τα αγαθά που χρησιμοποιούνται για την άμεση
ικανοποίηση των αναγκών των ανθρώπων.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ● Τα πορτοκάλια.
● Η γραβάτα.
● Το στερεοφωνικό.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 9 Να αναφέρετε καταναλωτικά αγαθά.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Ένα αγαθό μπορεί να ανήκει σε περισσότερες από μία κατηγορίες.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Να κατατάξετε στις κατηγορίες των οικονομικών αγαθών:
α. Τη σοκολάτα ενός μικρού παιδιού.
β. Το πιεστήριο ενός τυπογραφείου.
ΛΥΣΗ α. Η σοκολάτα ενός μικρού παιδιού είναι υλικό, καταναλωτό και κα-
ταναλωτικό αγαθό.
β. Το πιεστήριο ενός τυπογραφείου είναι υλικό, διαρκές και κεφαλαι-
ουχικό αγαθό.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Να κατατάξετε στις κατηγορίες των οικονομικών αγαθών:
α. Την κιθάρα ενός μαθητή.
β. Το πιάνο σε ένα ωδείο.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Ένα αγαθό μπορεί να ανήκει σε δύο κατηγορίες ανάλογα με τη
χρήση του.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Να κατατάξετε στις κατηγορίες των οικονομικών αγαθών:
α. Το βιβλίο στη βιβλιοθήκη ενός σπιτιού.
β. Το βιβλίο στη βιβλιοθήκη ενός πανεπιστημίου.
γ. Το αυτοκίνητο μιας οικογένειας.
δ. Το αυτοκίνητο μιας μεταφορικής εταιρείας.
ΛΥΣΗ α. Το βιβλίο στη βιβλιοθήκη ενός σπιτιού είναι υλικό, διαρκές και κα-
ταναλωτικό αγαθό.
β. Το βιβλίο στη βιβλιοθήκη ενός πανεπιστημίου είναι υλικό, διαρκές
και κεφαλαιουχικό αγαθό.
γ. Το αυτοκίνητο μιας οικογένειας είναι υλικό, διαρκές και καταναλω-
τικό αγαθό.
δ. Το αυτοκίνητο μιας μεταφορικής εταιρείας είναι υλικό, διαρκές και
16
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
κεφαλαιουχικό αγαθό.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Να κατατάξετε στις κατηγορίες των οικονομικών αγαθών:
α. Το ψυγείο ενός σπιτιού.
β. Το ψυγείο ενός εστιατορίου.
Η αγορά
ΘΕΩΡΙΑ Η έννοια της αγοράς περιλαμβάνει:
Z όλους τους σχετικούς χώρους στους οποίους μπορεί να πραγμα-
τοποιηθεί μία αγοραπωλησία.
Z όλα εκείνα τα μέσα με τα οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί μία
αγοραπωλησία.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Χώροι όπου πραγματοποιούνται αγοραπωλησίες:
● Η λαϊκή αγορά.
● Η λαχαναγορά.
● Η ψαραγορά.
● Το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών.
Μέσα με τα οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί μία αγοραπωλησία
● Το τηλέφωνο.
● Το φαξ.
● Το ίντερνετ.
ΘΕΩΡΙΑ Συχνά οι αγορές αναφέρονται με το όνομα των αγαθών που είναι
αντικείμενο αγοροπωλησίας.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ● Αγορά γης ή αγορά αγροτικής γης.
● Αγορά τίτλων (ομολόγων και μετοχών) στο χρηματιστήριο.
● Αγορά εργασίας.
ΘΕΩΡΙΑ Κοινωνικοί θεσµοί
Η λειτουργία της οικονομίας βασίζεται στην ύπαρξη και στη συμπε-
ριφορά ατόμων, τα οποία όμως είναι οργανωμένα σε κοινωνικές
οντότητες. Οι σπουδαιότερες είναι η οικογένεια (ή νοικοκυριό), η
επιχείρηση, το εργατικό σωματείο και το κράτος.
17
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
α. Η οικογένεια ή το νοικοκυριό
ZZ Το νοικοκυριό αποτελείται:
είτε από ένα άτομο
είτε από μια οικογένεια με την οποία ζει ένα άλλο ή και περισσότε-
ρα άτομα.
ZZ Το εισόδημα του νοικοκυριού προέρχεται:
είτε από περιουσιακά στοιχεία
είτε από εργασία.
ZZ Οι οικονομικές αποφάσεις του νοικοκυριού είναι:
πόσο μέρος του εισοδήματος θα καταναλωθεί και πόσο θα απο-
ταμιευθεί;
το μέρος του εισοδήματος που θα καταναλωθεί σε ποια προϊόντα
και σε ποιες αναλογίες θα δαπανηθεί;
το μέρος του εισοδήματος που θα αποταμιευθεί πότε θα χρησιμο-
ποιηθεί και για ποιο σκοπό;
ZZ Οι οικονομικές αποφάσεις του νοικοκυριού επηρεάζονται από:
το μέγεθος του εισοδήματος
το μέγεθος του νοικοκυριού και την ηλικία των μελών του
τη γεωγραφική θέση όπου είναι εγκατεστημένο
το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ζουν τα μέλη του.
ZZ Βασικός σκοπός του νοικοκυριού είναι η όσο το δυνατόν πληρέ-
στερη ικανοποίηση των αναγκών του με βάση το δεδομένο εισόδη-
μα που έχει στη διάθεσή του.
β. Η επιχείρηση
ZZ Οι επιχειρήσεις είναι παραγωγικές μονάδες με διάφορες νομικές
μορφές (ανώνυμη εταιρεία, εταιρεία περιορισμένης ευθύνης) με δι-
αφορετικό μέγεθος, στις οποίες ένα ή περισσότερα άτομα παίρ-
νουν αποφάσεις σχετικά με την παραγωγή.
ZZ Οι αποφάσεις της επιχείρησης είναι:
τι προϊόν θα παράγει;
σε τι ποσότητες;
με ποια μέθοδο παραγωγής;
σε ποιο μέρος θα εγκατασταθεί;
σε ποια τιμή θα πουλήσει το προϊόν της;
ZZ Αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης είναι η μεγιστοποίηση του
κέρδους.
ZZ Μια επιχείρηση, για να πετύχει μεγαλύτερο δυνατό κέρδος, πρέπει:
να πουλάει όσο το δυνατόν μεγαλύτερες ποσότητες
18
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
να πουλάει στη μεγαλύτερη δυνατή τιμή
να παράγει τις ποσότητες αυτές με το χαμηλότερο δυνατό κόστος.
γ. Το εργατικό σωματείο
Z Τα εργατικά σωματεία (ή εργατικές ενώσεις ή εργατικά συνδι-
κάτα) είναι οργανώσεις εργαζομένων που έχουν ως αντικειμενικό
σκοπό την προώθηση των κοινών συμφερόντων των μελών τους,
και συγκεκριμένα τη βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης.
δ. Το κράτος
Z Το κράτος:
παρεμβαίνει στην οικονομική ζωή των επιχειρήσεων με την επιβολή
φορολογίας και με την παροχή διάφορων διευκολύνσεων
παρεμβαίνει στην οικονομική ζωή των νοικοκυριών με την επιβολή
φόρων και με την παροχή επιδομάτων, διάφορων αγαθών κτλ.
ασκεί διάφορες παραγωγικές λειτουργίες για δωρεάν παροχή αγα-
θών στους πολίτες, όπως προστασία, παιδεία, περίθαλψη κτλ.
Z Επιδίωξη του κράτους είναι η επίτευξη και η διατήρηση οικονομικής
ευημερίας και κοινωνικής ισορροπίας, ώστε να μην υπάρχουν ή να
ελαχιστοποιούνται οι δυνάμεις που θα μπορούσαν να ανατρέψουν
το κοινωνικο-πολιτικό καθεστώς, που το ίδιο το κράτος εκφράζει.
Οι παραγωγικές δυνατότητες της οικονοµίας
ΘΕΩΡΙΑ Οι συντελεστές της παραγωγής
Z Η παραγωγική δυνατότητα της οικονομίας δείχνει τη δυνατότητα
που έχει η οικονομία να παράγει ένα σύνολο προϊόντων σε συγκε-
κριμένο χρονικό διάστημα.
Z Π αραγωγική διαδικασία είναι το σύνολο των τρόπων με τους οποί-
ους ο άνθρωπος μετασχηματίζει την ύλη, για να της δώσει μορφή
χρήσιμη για τη ζωή του.
Z Συντελεστές παραγωγής ονομάζουμε τα στοιχεία (ή τα μέσα) εκεί-
να τα οποία εισέρχονται στην παραγωγική διαδικασία και χρησι-
μοποιούνται από τον άνθρωπο, ώστε με τη βοήθειά τους να παρα-
χθούν αγαθά και υπηρεσίες. Οι συντελεστές παραγωγής είναι:
Η εργασία.
Το έδαφος ή γη.
Το κεφάλαιο.
Η επιχειρηματικότητα.
19
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
ΘΕΩΡΙΑ Εργασία είναι η καταβολή ανθρώπινης προσπάθειας, σωματικής και
πνευματικής, που απαιτείται για την παραγωγή κάποιου προϊόντος.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ● Ο εργάτης που χτίζει ένα σπίτι.
● Ο αγρότης που οργώνει τη γη.
● Ο δάσκαλος που διδάσκει.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Να αναφέρετε συντελεστές παραγωγής εργασία.
ΘΕΩΡΙΑ Το ανθρώπινο κεφάλαιο είναι το σύνολο των γνώσεων και ικανο-
τήτων που αποκτά ο άνθρωπος με τη μόρφωση και την εμπειρία και
ανήκει στον συντελεστή παραγωγής «εργασία».
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Για να θεωρηθεί εργασία η προσπάθεια του ανθρώπου (πνευματική
και σωματική), θα πρέπει να οδηγεί στην παραγωγή κάποιου προϊ-
όντος ή στην παροχή κάποιας υπηρεσίας.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Όταν αθλούμαστε, η καταβολή προσπάθειας έχει ψυχαγωγικό χα-
ρακτήρα και δε θεωρείται εργασία.
ΘΕΩΡΙΑ Έδαφος ή γη είναι η γεωγραφική έκταση καθώς και οι ιδιότητες του
εδάφους που είναι χρήσιμες για την παραγωγική διαδικασία. Το
έδαφος περιλαμβάνει γενικότερα, όλους εκείνους τους φυσικούς
πόρους τους οποίους δεν μπορούμε να παράγουμε αλλά θεωρού-
νται δεδομένοι από τη φύση και δεν έχουν υποστεί καμία επεξερ-
γασία από τον άνθρωπο.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ● Η επιφάνεια.
● Το υπέδαφος.
● Οι λίμνες.
● Τα ποτάμια.
● Οι θάλασσες.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Nα αναφέρετε συντελεστές παραγωγής «έδαφος» ή «γη».
ΘΕΩΡΙΑ Κεφάλαιο είναι όλα τα αγαθά που χρησιμοποιούνται στην παραγω-
γική διαδικασία για την παραγωγή άλλων αγαθών.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ● Τα μηχανήματα.
● Τα κτίρια.
20
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
● Οι εγκαταστάσεις.
● Τα εργαλεία.
● Τα σκεύη.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 ● Να αναφέρετε συντελεστές παραγωγής «κεφάλαιο».
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Ο συντελεστής παραγωγής «κεφάλαιο» δεν περιλαμβάνει το χρήμα.
Το χρήμα δε θεωρείται ότι παράγει αγαθά και επομένως δεν είναι
συντελεστής παραγωγής «κεφάλαιο». Το χρήμα θα έχει την έννοια
του μέσου συναλλαγής (ανταλλαγής), του μέσου δηλαδή το οποίο
διευκολύνει τις ανταλλαγές ή τη διακίνηση των αγαθών και υπηρε-
σιών μεταξύ των οικονομικών μονάδων μιας κοινωνίας.
ΘΕΩΡΙΑ Επιχειρηματικότητα είναι η ικανότητα που έχουν ορισμένοι άνθρω-
ποι να διαβλέπουν κέρδος από κάποιες οικονομικές δραστηριότη-
τες και η υποχρέωση που αναλαμβάνουν να συνδυάσουν τους άλ-
λους τρεις συντελεστές παραγωγής (εργασία, έδαφος, κεφάλαιο),
για να γίνει η παραγωγή.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ● Η σκέψη για την κατασκευή ενός εστιατορίου και όλες οι απαραί-
τητες ενέργειες για την υλοποίηση της σκέψης αυτής, δηλαδή για
τη λειτουργία του εστιατορίου.
● Η σκέψη για την κατασκευή ενός γηπέδου ποδοσφαίρου και όλες
οι απαραίτητες ενέργειες για την υλοποίηση της σκέψης αυτής, δη-
λαδή για τη λειτουργία του γηπέδου ποδοσφαίρου.
● Η σκέψη για την κατασκευή ενός αεροδρομίου και όλες οι απαραί-
τητες ενέργειες για την υλοποίηση της σκέψης αυτής, δηλαδή για
τη λειτουργία του αεροδρομίου.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Να αναφέρετε συντελεστές παραγωγής «επιχειρηματικότητα».
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Να αναφέρετε τους συντελεστές παραγωγής σε έναν υπαίθριο χώ-
ρο στάθμευσης αυτοκινήτων (Parking).
ΛΥΣΗ Συντελεστής παραγωγής «εργασία» θεωρείται ο παρκαδόρος και
ο φύλακας.
Συντελεστής παραγωγής «έδαφος» ή «γη» θεωρείται η έκταση του
οικοπέδου που καταλαμβάνει ο υπαίθριος χώρος στάθμευσης των
αυτοκινήτων.
Συντελεστής παραγωγής «κεφάλαιο» θεωρείται η ασφαλτόστρωση
21
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
του οικοπέδου και το σκέπαστρο όπου κόβονται τα εισιτήρια.
Συντελεστής παραγωγής «επιχειρηματικότητα» θεωρείται η σκέψη
για την κατασκευή ενός υπαίθριου χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων
και όλες οι απαραίτητες ενέργειες για την υλοποίηση της σκέψης
αυτής, δηλαδή για τη λειτουργία του υπαίθριου χώρου στάθμευσης
αυτοκινήτων.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Να αναφέρετε τους συντελεστές παραγωγής σε ένα θέατρο.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν πως ο συντελεστής παραγω-
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ γής «επιχειρηματικότητα» ταυτίζεται με τον συντελεστή παραγωγής
«εργασία».
Διαφορά μεταξύ εν ενεργεία και εν δυνάμει συντελεστή παρα-
γωγής.
Η εργασία, το έδαφος, το κεφάλαιο και η επιχειρηματικότητα μετα-
τρέπονται σε εν ενεργεία συντελεστές παραγωγής, όταν χρησιμο-
ποιούνται στην παραγωγική διαδικασία. Αν δε χρησιμοποιούνται
στην παραγωγική διαδικασία, χαρακτηρίζονται ως εν δυνάμει συ-
ντελεστές παραγωγής.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Ποιο από τα παρακάτω στοιχεία θεωρείται εν ενεργεία και ποιο εν
δυνάμει συντελεστής παραγωγής;
α. Ένα χωράφι που καλλιεργείται.
β. Ένα χωράφι που δεν καλλιεργείται.
ΛΥΣΗ α. Ένα χωράφι που καλλιεργείται θεωρείται «εν ενεργεία» συντελε-
στής παραγωγής «έδαφος».
β. Ένα χωράφι που δεν καλλιεργείται θεωρείται «εν δυνάμει» συντελε-
στής παραγωγής έδαφος.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Ποιο από τα παρακάτω στοιχεία θεωρείται εν ενεργεία και ποιο εν
δυνάμει συντελεστής παραγωγής;
α. Ένας άνθρωπος που εργάζεται.
β. Ένας άνθρωπος που δεν εργάζεται (άνεργος).
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Το χαρακτηριστικό στοιχείο των συντελεστών παραγωγής είναι ότι
για κάθε χρονική περίοδο και για κάθε οικονομία θεωρούνται δε-
δομένοι. Μακροχρόνια το μέγεθός τους μεταβάλλεται, αλλά βρα-
χυχρόνια μπορούν να θεωρηθούν δεδομένοι.
22
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΘΕΩΡΙΑ Το κύριο οικονομικό πρόβλημα
Z Προέρχεται από τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ του πλήθους των
αναγκών που οι άνθρωποι επιδιώκουν να ικανοποιήσουν και του πε-
ριορισμένου όγκου των αγαθών που υπάρχουν για την ικανοποίη-
ση αυτών των αναγκών.
Z Οφείλεται στην έλλειψη (ή στενότητα, ή ανεπάρκεια, ή σπανιότητα)
των παραγωγικών συντελεστών.
Z Αντιμετωπίζεται με την οργανωμένη δραστηριότητα, με την ανάπτυξη
της τεχνολογίας, με την εξεύρεση νέων παραγωγικών πόρων κτλ.
Z Απασχολεί κάθε κοινωνία και είναι μόνιμο.
ΘΕΩΡΙΑ Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (ΚΠΔ).
Z Τα όρια των παραγωγικών δυνατοτήτων μιας οικονομίας απεικονί-
ζονται διαγραμματικά με την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων.
Z Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων δείχνει τις μεγαλύτερες πο-
σότητες ενός προϊόντος που είναι δυνατόν να παραχθούν σε μια οι-
κονομία, για κάθε δεδομένη ποσότητα του άλλου προϊόντος.
Z Οι υποθέσεις κατασκευής της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτή-
των είναι:
Η οικονομία παράγει δύο μόνο αγαθά.
Η τεχνολογία παραγωγής είναι δεδομένη.
Η οικονομία χρησιμοποιεί όλους τους συντελεστές παραγωγής
που διαθέτει.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Βήματα κατασκευής της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων
● Κατασκευάζουμε δύο κάθετους άξονες.
ΒΗΜΑ 1
0
ΒΗΜΑ 2 ● Στον ένα άξονα τοποθετούμε τις τιμές του ενός αγαθού (του αγα-
θού «Χ») και στον άλλο άξονα τις τιμές του άλλου αγαθού (του
αγαθού «Ψ»).
23
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
Αγαθό «Ψ» Αγαθό «Χ»
ή 0 Αγαθό «Ψ»
0 Αγαθό «X»
ΒΗΜΑ 3 ● Βρίσκουμε τα σημεία της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων από
τον πίνακα της υποθετικής οικονομίας.
Πίνακας υ●π οθετικής οικονομίας Αγαθό «Ψ» Α(ΧΑ, ΨΑ)
ΨΒ Β (ΧΒ, ΨΒ)
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ» Γ (ΧΓ, ΨΓ)
0 ΧΒ Αγαθό «X»
Α ΧΑ ΨΑ
Β ΧΒ ΨΒ
Γ ΧΓ ΨΓ
ΒΗΜΑ 4 ● Ενώνουμε τα σημεία αυτά και κατασκευάζουμε την καμπύλη παρα-
γωγικών δυνατοτήτων της υποθετικής οικονομίας.
Αγαθό «Ψ» Α
Β
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Γ
0 Αγαθό «X»
24
Ο παρακάτω πίνακας αφορά μια υποθετική οικονομία στην οποία,
με δεδομένη την τεχνολογία, απασχολούνται όλοι οι παραγωγικοί
συντελεστές για την παραγωγή δύο μόνο αγαθών, του αγαθού «Χ»
και του αγαθού «Ψ»:
Βασικές οικονομικές έννοιες Ποσότητα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
αγαθού «Χ»
Συνδυασμοί Ποσότητα
ποσοτήτων 0 αγαθού «Ψ»
Α 85
Β 10 75
Γ 25 45
Δ 40 0
Να κατασκευάσετε την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων της
υποθετικής αυτής οικονομίας.
ΛΥΣΗ Από την εκφώνηση του παραδείγματος προκύπτει ότι ισχύουν οι
προϋποθέσεις κατασκευής της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτή-
των:
25
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
Αγαθό «Ψ» Α ΚΠΔ αγαθών «Χ», «Ψ»
90
Β
85
80
75
70
60
50
45 Γ
40
30
20
10
Δ
0 10 20 25 30 40 50 Αγαθό «X»
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Ο παρακάτω πίνακας αφορά μια υποθετική οικονομία στην οποία,
με δεδομένη την τεχνολογία, απασχολούνται όλοι οι παραγωγικοί
συντελεστές για την παραγωγή δύο μόνο αγαθών, του αγαθού «Χ»
και του αγαθού «Ψ»:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ»
Α 0 170
Β 40 150
Γ 100 90
Δ 160 0
26
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Να κατασκευάσετε την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων της
υποθετικής αυτής οικονομίας.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Ένας συνδυασμός (σημείο), ανάλογα με τη θέση όπου βρίσκεται
σε σχέση με την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων, μπορεί να
χαρακτηριστεί είτε ως εφικτός είτε ως ανέφικτος είτε ως μέγιστος
(ή άριστος).
ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ
Εφικτός Ανέφικτος Μέγιστος ή άριστος
Αγαθό «Ψ» Αγαθό «Ψ» Αγαθό «Ψ»
Εφικτός
0 Αγαθό «X» Ανέφικτός Μέγιστος Αγαθό «X»
ή άριστος
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1 0 Αγαθό «X»
0
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 2
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 3 Εφικτός συνδυασμός: Όλα τα σημεία (συνδυασμοί ποσοτήτων)
που βρίσκονται αριστερά ή κάτω από την καμπύλη παραγωγικών
δυνατοτήτων αντιπροσωπεύουν εφικτούς συνδυασμούς, δηλαδή
συνδυασμούς που μπορούν να παραχθούν επειδή εμπίπτουν στις
παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας, με την προϋπόθεση ότι
ορισμένοι ή όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές υποαπασχολούνται
ή δεν απασχολούνται αποτελεσματικά. Η οικονομία δηλαδή σ’ αυ-
τή την περίπτωση δε χρησιμοποιεί όλες τις παραγωγικές της δυνα-
τότητες.
Ανέφικτος συνδυασμός: Όλα τα σημεία (συνδυασμοί ποσοτήτων)
που βρίσκονται δεξιά ή πάνω από την καμπύλη παραγωγικών δυνα-
τοτήτων αντιπροσωπεύουν ανέφικτους συνδυασμούς, δηλαδή συν-
δυασμούς που δεν μπορούν να παραχθούν επειδή δεν εμπίπτουν
στις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας.
Μέγιστος ή άριστος συνδυασμός: Όλα τα σημεία (συνδυασμοί
ποσοτήτων) που βρίσκονται πάνω ή επί της καμπύλης παραγωγι-
κών δυνατοτήτων αντιπροσωπεύουν μέγιστους ή άριστους δυνα-
τούς συνδυασμούς, δηλαδή συνδυασμούς που μπορούν να παρα-
χθούν, με την προϋπόθεση ότι η οικονομία απασχολεί όλους τους
27
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ παραγωγικούς συντελεστές που διαθέτει. Τα σημεία αυτά δείχνουν
δηλαδή τη δυνατότητα παραγωγής που έχει η οικονομία.
Δίνεται η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μιας υποθετικής οι-
κονομίας στην οποία, με δεδομένη την τεχνολογία, απασχολούνται
όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές για την παραγωγή δύο μόνο αγα-
θών, του αγαθού «Χ» και του αγαθού «Ψ»:
Αγαθό «Ψ» ΚΠΔ αγαθών «Χ», «Ψ»
140
120 Α Β
Ζ
100
80
60 Γ
40 Ε
20
Δ
0 10 20 30 40
Αγαθό «X»
Να χαρακτηρίσετε τους συνδυασμούς Α, Β, Γ, Δ, Ε και Ζ.
ΛΥΣΗ ● Οι συνδυασμοί Α, Β, Γ, Δ, και όλοι οι ενδιάμεσοί τους, βρίσκονται
πάνω (επί) στην καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων και αντιπρο-
σωπεύουν μέγιστους ή άριστους δυνατούς συνδυασμούς, δηλαδή
συνδυασμούς που μπορούν να παραχθούν αν η οικονομία χρησι-
μοποιεί όλους τους συντελεστές παραγωγής που διαθέτει. Τα ση-
μεία αυτά δείχνουν τις παραγωγικές δυνατότητες που έχει η υποθε-
τική αυτή οικονομία.
Ειδικότερα, στον συνδυασμό Α όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές
χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του αγαθού «Ψ», ενώ στον
28
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
συνδυασμό Δ όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές απασχολούνται
για την παραγωγή του αγαθού «Χ».
● Ο συνδυασμός Ε βρίσκεται αριστερά (κάτω) της καμπύλης παρα-
γωγικών δυνατοτήτων και αντιπροσωπεύει έναν εφικτό συνδυασμό,
δηλαδή ένα συνδυασμό που μπορεί να παραχθεί επειδή εμπίπτει
στις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας. Η οικονομία σ’ αυ-
τή την περίπτωση δε χρησιμοποιεί όλες τις παραγωγικές της δυνα-
τότητες και ορισμένοι ή όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές της υπο-
απασχολούνται ή δεν απασχολούνται αποτελεσματικά.
● Ο συνδυασμός Ζ βρίσκεται δεξιά (πάνω) της καμπύλης παραγωγι-
κών δυνατοτήτων και αντιπροσωπεύει έναν ανέφικτον συνδυασμό,
δηλαδή ένα συνδυασμό που δεν μπορεί να παραχθεί επειδή δεν
εμπίπτει στις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Μορφές της της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων
Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μιας υποθετικής οικονομίας
η οποία παράγει δύο μόνο αγαθά, το αγαθό «Χ» και το αγαθό «Ψ»
μπορεί να έχει τις παρακάτω μορφές:
ΜΟΡΦΗ 1 ΜΟΡΦΗ 2
Κοίλη
Αγαθό «Ψ» Αγαθό «Ψ»
Κυρτή
0 Αγαθό «X» 0 Αγαθό «X»
Καθώς αυξάνεται η παραγωγή του ενός Καθώς αυξάνεται η παραγωγή του ενός
αγαθού (του αγαθού «Χ»), μειώνεται αγαθού (του αγαθού «Χ»), μειώνεται
(κατά την ίδια φορά) η παραγωγή του (κατά την ίδια φορά) η παραγωγή του
άλλου αγαθού (του αγαθού «Ψ»). άλλου αγαθού (του αγαθού «Ψ»).
29
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
Αγαθό «Ψ» ΜΟΡΦΗ 3 ΜΟΡΦΗ 4
Αγαθό «Ψ»
Ευθεία Τεθλασμένη
0 Αγαθό «X» 0 Αγαθό «X»
Καθώς αυξάνεται η παραγωγή του ενός Καθώς αυξάνεται η παραγωγή του ενός
αγαθού (του αγαθού «Χ»), μειώνεται αγαθού (του αγαθού «Χ»), μειώνεται
(κατά την ίδια φορά) η παραγωγή του (κατά την ίδια φορά) η παραγωγή του
άλλου αγαθού (του αγαθού «Ψ»). άλλου αγαθού (του αγαθού «Ψ»).
Σε όλες τις παραπάνω μορφές (κοίλη, κυρτή, ευθεία, τεθλασμένη),
καθώς αυξάνεται η παραγωγή του ενός αγαθού, μειώνεται (κατά
την ίδια φορά) η παραγωγή του άλλου αγαθού, γεγονός που οφεί-
λεται στην έλλειψη των παραγωγικών συντελεστών. Αν δηλαδή η
οικονομία επιθυμεί να παράγει περισσότερες μονάδες από ένα
αγαθό, πρέπει να μεταφέρει παραγωγικούς συντελεστές από την
παραγωγή ενός άλλου αγαθού και κατά συνέπεια η παραγωγή του
τελευταίου αγαθού μειώνεται.
ΠΡΟΣΟΧΗ Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μιας υποθετικής οικονο-
μίας η οποία παράγει δύο μόνο αγαθά, το «Χ» και το «Ψ», δεν
μπορεί να έχει τις παρακάτω μορφές οικονομίας:
Αγαθό «Ψ» Αγαθό «Ψ» Αγαθό «Ψ»
0 0 0 Αγαθό «X»
Αγαθό «X» Αγαθό «X»
Καθώς αυξάνεται η παραγωγή του α-
Καθώς αυξάνεται η παραγωγή του ε- Καθώς αυξάνεται η παραγωγή του α- γαθού «Ψ», η παραγωγή του αγαθού
«Χ» παραμένει σταθερή.
νός αγαθού, αυξάνεται (κατά την ίδια γαθού «X», η παραγωγή του αγαθού
φορά) και η παραγωγή του άλλου. «Ψ» παραμένει σταθερή.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Μετατόπιση της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων.
30
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1 Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μετατοπίζεται ομοιόμορφα
προς τα δεξιά (από τη θέση ΑΒ στη θέση Α΄Β΄):
είτε αν αυξηθούν αρκετά οι Αγαθό «Ψ»
συντελεστές παραγωγής
είτε αν βελτιωθεί σημαντι- A΄
κά η τεχνολογία παραγω-
γής A
είτε αν υπάρξει συνδυα-
σμός των δύο παραπάνω,
δηλαδή ταυτόχρονα να
αυξηθούν αρκετά οι συ- 0 Β Β΄
ντελεστές παραγωγής και Αγαθό «X»
να βελτιωθεί σημαντικά η
τεχνολογία παραγωγής.
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 2 Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μετατοπίζεται ομοιόμορφα
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ προς τα αριστερά (από τη θέση ΑΒ στη θέση Α΄Β΄):
είτε αν μειωθούν αρκετά οι Αγαθό «Ψ»
συντελεστές παραγωγής
είτε αν χειροτερεύσει ση- A
μαντικά η τεχνολογία πα-
A΄
ραγωγής
είτε αν υπάρξει συνδυα-
σμός των δύο παραπάνω,
δηλαδή ταυτόχρονα να 0
μειωθούν αρκετά οι συντε- Β΄ Β
λεστές παραγωγής και να Αγαθό «X»
χειροτερεύσει σημαντικά η
τεχνολογία παραγωγής.
Να εξηγήσετε και να δείξετε διαγραμματικά τι θα συμβεί στην κα-
μπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μιας υποθετικής οικονομίας αν
βελτιωθεί η τεχνολογία παραγωγής του αγαθού «Χ» και ταυτόχρο-
να αυξηθούν οι συντελεστές παραγωγής του αγαθού «Ψ», γνωρίζο-
ντας ότι και οι δύο μεταβολές επιδρούν κατά το ίδιο μέγεθος στην
παραγωγή των δύο αγαθών.
31
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
ΛΥΣΗ Αν βελτιωθεί η τεχνολογία
παραγωγής του αγαθού «Χ» Αγαθό «Ψ»
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 3 και ταυτόχρονα αυξηθούν A
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 1 οι συντελεστές παραγωγής A΄
του αγαθού «Ψ», τότε θα
ΛΥΣΗ
αυξηθεί η παραγωγή και του
αγαθού «Χ» και του αγαθού
«Ψ» κατά το ίδιο μέγεθος 0 Β΄ Β
(εφόσον γνωρίζουμε ότι και Αγαθό «X»
οι δύο μεταβολές επιδρούν
κατά το ίδιο μέγεθος στην
παραγωγή των δύο αγαθών) και η καμπύλη παραγωγικών δυνατο-
τήτων θα μετατοπιστεί ομοιόμορφα προς τα δεξιά, από τη θέση ΑΒ
στη θέση Α΄Β΄.
Να εξηγήσετε και να δείξετε διαγραμματικά τι θα συμβεί στην κα-
μπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μιας υποθετικής οικονομίας αν
χειροτερεύσει η τεχνολογία παραγωγής του αγαθού «Χ» και ταυτό-
χρονα μειωθούν οι συντελεστές παραγωγής του αγαθού «Ψ», γνω-
ρίζοντας ότι και οι δύο μεταβολές επιδρούν κατά το ίδιο μέγεθος
στην παραγωγή των δύο αγαθών.
Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων δε μετατοπίζεται ομοιόμορφα
Να εξηγήσετε και να δείξετε διαγραμματικά τι θα συμβεί στην κα-
μπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μιας υποθετικής οικονομίας αν
βελτιωθεί η τεχνολογία παραγωγής του αγαθού «Χ» και ταυτόχρο-
να μειωθούν οι συντελεστές παραγωγής του αγαθού «Ψ», γνωρίζο-
ντας ότι η μεταβολή στην ποσότητα του αγαθού «Χ» είναι μεγαλύτε-
ρη από τη μεταβολή στην ποσότητα του αγαθού «Ψ».
Αν βελτιωθεί η τεχνολογία παραγωγής του αγαθού «Χ» και ταυτό-
χρονα μειωθούν οι συντελεστές παραγωγής του αγαθού «Ψ», τότε
θα αυξηθεί η παραγωγή του αγαθού «Χ», ενώ ταυτόχρονα θα μειω-
θεί η παραγωγή του αγαθού «Ψ» και η καμπύλη παραγωγικών δυ-
νατοτήτων θα μετατοπιστεί από τη θέση ΑΒ στη θέση Α΄Β΄.
32
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Αγαθό «Ψ»
A
A΄
0Β Β΄ Αγαθό «X»
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 2 Να εξηγήσετε και να δείξετε διαγραμματικά τι θα συμβεί στην κα-
μπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μιας υποθετικής οικονομίας αν
ΛΥΣΗ χειροτερεύσει η τεχνολογία παραγωγής του αγαθού «Ψ».
Αν χειροτερεύσει η τεχνολογία παραγωγής του αγαθού «Ψ», τότε
θα μειωθεί η παραγωγή του αγαθού «Ψ» και η καμπύλη παραγωγι-
κών δυνατοτήτων θα μετατοπιστεί από τη θέση ΑΒ στη θέση Α΄Β.
Αγαθό «Ψ»
A
A΄
0 Β Αγαθό «X»
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Να εξηγήσετε και να δείξετε διαγραμματικά τι θα συμβεί στην κα-
μπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μιας υποθετικής οικονομίας αν
χειροτερεύσει η τεχνολογία παραγωγής του αγαθού «Χ» και ταυ-
τόχρονα αυξηθούν οι συντελεστές παραγωγής του αγαθού «Ψ»,
γνωρίζοντας ότι η μεταβολή στην ποσότητα του αγαθού «Χ» είναι
μικρότερη από τη μεταβολή στην ποσότητα του αγαθού «Ψ».
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Με ποιον τρόπο ένας ανέφικτος συνδυασμός μπορεί να μετατραπεί
σε εφικτό συνδυασμό;
Για να μετατραπεί ένας ανέφικτος συνδυασμός σε εφικτό συνδυα-
σμό, θα πρέπει να μετατοπιστεί η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτή-
των δεξιότερά του.
Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει:
είτε να αυξηθούν αρκετά οι συντελεστές παραγωγής
είτε να βελτιωθεί σημαντικά η τεχνολογία παραγωγής
33
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
είτε να υπάρξει συνδυασμός των δύο παραπάνω, δηλαδή ταυτό-
χρονα να αυξηθούν αρκετά οι συντελεστές παραγωγής και να βελ-
τιωθεί σημαντικά η τεχνολογία παραγωγής.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Έστω ΑΒ η αρχική καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μιας υποθε-
τικής οικονομίας η οποία παράγει δύο μόνο αγαθά, το αγαθό «Χ»
και το αγαθό «Ψ», και Γ είναι ένας ανέφικτος συνδυασμός.
Αγαθό «Ψ»
ΑΓ
0 B Αγαθό «X»
Να εξηγήσετε και να δείξετε διαγραμματικά πώς ο ανέφικτος συν-
δυασμός Γ μπορεί να μετατραπεί σε εφικτό συνδυασμό.
ΛΥΣΗ Για να μετατραπεί ο ανέφικτος συνδυασμός Γ σε εφικτό συνδυ-
ασμό, θα πρέπει να μετατοπιστεί η καμπύλη παραγωγικών δυνα-
τοτήτων δεξιότερα από τον συνδυασμό Γ, και συγκεκριμένα θα πρέ-
πει να μετατοπιστεί από τη θέση ΑΒ στη θέση Α΄Β΄.
Για να συμβεί αυτό θα πρέπει:
είτε να αυξηθούν αρκετά οι Αγαθό «Ψ»
συντελεστές παραγωγής
είτε να βελτιωθεί σημαντικά A΄
η τεχνολογία παραγωγής A
είτε να υπάρξει συνδυασμός Γ
των δύο παραπάνω, δηλαδή
ταυτόχρονα να αυξηθούν αρ-
κετά οι συντελεστές παραγω- 0 Β Β΄ Αγαθό «X»
γής και να βελτιωθεί σημαντι-
κά η τεχνολογία παραγωγής.
34
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Όταν η ανεργία μεταβάλλεται (αυξάνεται ή μειώνεται), παρατηρεί-
ται μετακίνηση από ένα σημείο σε ένα άλλο που βρίσκεται αριστε-
ρά της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων και όχι μετατόπιση της
καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων.
Όταν μεταβάλλεται (αυξάνε- Αγαθό «Ψ»
ται ή μειώνεται) η ανεργία, τότε
η καμπύλη παραγωγικών δυνα-
τοτήτων παραμένει αμετακίνητη. Λ΄΄΄
Όταν υπάρχει ανεργία, ο συντε- Λ΄΄
λεστής παραγωγής «εργασία»
υποαπασχολείται, δηλαδή η οι- Λ΄ Αγαθό «X»
κονομία παράγει σε ένα σημείο 0
που βρίσκεται αριστερά της κα-
μπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων (π.χ. στο σημείο Λ). Όσο αυξάνε-
ται η ανεργία, το σημείο απομακρύνεται ακόμη περισσότερο από την
καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (από το σημείο Λ στο σημείο Λ΄),
ενώ, όσο μειώνεται η ανεργία, το σημείο πλησιάζει την καμπύλη παρα-
γωγικών δυνατοτήτων (από το σημείο Λ στο σημείο Λ΄΄). Όταν η ανερ-
γία εξαλειφθεί η οικονομία παράγει σε ένα σημείο που βρίσκεται
πάνω στην καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (στο σημείο Λ΄΄΄).
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Έστω ΑΒ η αρχική καμπύλη παρα-
γωγικών δυνατοτήτων μιας υπο-
θετικής οικονομίας η οποία πα- Αγαθό «Ψ» Θ Ι
ράγει δύο μόνο αγαθά, το αγαθό Γ Η
«Χ» και το αγαθό «Ψ». Σε μια δε- Α ΒΔ
δομένη χρονική στιγμή η υποθε- Ζ Αγαθό «X»
τική αυτή οικονομία παράγει σύμ- Ε
φωνα με τον συνδυασμό Θ. 0
Να εξηγήσετε τι σημαίνει για
την υποθετική αυτή οικονομία
μια αύξηση του ποσοστού ανερ-
γίας.
ΛΥΣΗ Μια αύξηση του ποσοστού ανεργίας σημαίνει ότι η καμπύλη πα-
ραγωγικών δυνατοτήτων της υποθετικής οικονομίας θα παραμείνει
η ΑΒ και θα παρατηρηθεί μετακίνηση από τον συνδυασμό Θ στον
συνδυασμό Η.
35
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
ΘΕΩΡΙΑ Η έννοια του κόστους.
Z Κόστος ευκαιρίας (ΚΕ) ή εναλλακτικό κόστος ή πραγματικό κό-
στος ενός αγαθού καλείται η ποσότητα ενός άλλου ή άλλων αγα-
θών που πρέπει να θυσιαστεί για να παραχθεί μια επιπλέον μονά-
δα του αγαθού αυτού.
Z Έστω ότι μια οικονομία παράγει δύο μόνο αγαθά, το αγαθό «Χ» και
το αγαθό «Ψ».
Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του αγαθού «Ψ»
μας δείχνει την ποσότητα του αγαθού «Ψ» που πρέπει να θυσιαστεί
για να παραχθεί μία επιπλέον μονάδα του αγαθού «Χ».
Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους του αγαθού «Χ»
μας δείχνει την ποσότητα του αγαθού «Χ» που πρέπει να θυσιαστεί
για να παραχθεί μία επιπλέον μονάδα του αγαθού «Ψ».
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 1 Έστω ότι αποφασίζουμε να αγοράσουμε μια τηλεόραση. Το κό-
στος ευκαιρίας του αγαθού «τηλεόραση» περιλαμβάνει όλα τα άλ-
λα αγαθά που θα μπορούσαμε να αγοράσουμε αλλά δεν αγορά-
σαμε, π.χ. ένα κασετόφωνο ή έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, γιατί
τελικά αγοράσαμε την «τηλεόραση».
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 2 Έστω ότι αφιερώνουμε δύο ώρες για να παρακολουθήσουμε έναν
ποδοσφαιρικό αγώνα. Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «παρακο-
λούθηση ενός ποδοσφαιρικού αγώνα» περιλαμβάνει όλες τις άλ-
λες ασχολίες που θα μπορούσαμε να κάνουμε σε αυτό το χρονικό
διάστημα αλλά δεν κάναμε, π.χ. να ακούσουμε μουσική ή να δια-
βάσουμε ένα βιβλίο, γιατί τελικά «παρακολουθήσαμε τον ποδο-
σφαιρικό αγώνα».
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 3 Έστω ότι καλλιεργούμε ένα ολόκληρο χωράφι με ντομάτες. Το κό-
στος ευκαιρίας του αγαθού «ντομάτες» περιλαμβάνει όλες τις άλ-
λες χρήσεις του χωραφιού που θα μπορούσαν να γίνουν αλλά δεν
έγιναν, π.χ. να καλλιεργήσουμε το χωράφι με πατάτες, γιατί τελικά
καλλιεργήσαμε το χωράφι με «ντομάτες».
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ Να εξηγήσετε τι περιλαμβάνει το κόστος ευκαιρίας του αγαθού
«ηλεκτρονικός υπολογιστής».
ΘΕΩΡΙΑ Τύποι υπολογισμού του κόστους ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε
όρους του αγαθού «Ψ» (ΚΕΧ)
36
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Z Κ(όσσετοόςρεουυκςαιτροίαυςατογυαθαογαύθ«οΨύ «»Χ) »= _Μονάδες του α_γαθού «Ψ» πο_υ θυσιάζονται ΑΠΟΔΕ
�� Μονάδες του αγαθού «Χ» που παράγονται
ή KEX = _ΔΔΨΧ .
Z ΚΕΧ = _Κ1ΕΨ, δηλαδή το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους
του αγαθού «Ψ» είναι ίσο με το αντίστροφο του κόστους ευκαιρίας του
αγαθού «Ψ» σε όρους του αγαθού «Χ».
ΑΠΟΔΕΙΞΗ Ισχύει KEX = _ΔΨ [σχέση (1)] και
ΔΧ
ΘΕΩΡΙΑ
KEψ = _ΔΨ ⇒ ΔΧ = ΔΨ · ΚΕΨ [σχέση (2)].
ΠΡΟΣΟΧΗ ΔΧ
Η σχέση (1) γίνεται λόγω της σχέσης (2):
KEX = _ΔΨ ΔΧ = ΔΨ · ΚΕΨ KEX = _ΔΨ ⇒ KEX = _1 [σχέση (2)].
ΔΧ ΔΨ · ΚΕΨ ΚΕΨ
Τύποι υπολογισμού του κόστους ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε
όρους του αγαθού «Χ» (ΚΕΨ)
Z KEψ = _ΔΔΨΧ .
Z KEψ = _Κ1Εχ.
Στους τύπους KEX = _ΔΨ και KEψ = _ΔΔΨΧ , από καθαρά υπολογιστική
ΔΧ
άποψη οι διαφορές στον αριθμητή και στον παρονομαστή παίρνο-
νται κατ’ απόλυτη τιμή, δηλαδή πάντα από τη μεγαλύτερη τιμή αφαι-
ρούμε τη μικρότερη τιμή. Κατά συνέπεια το κόστος ευκαιρίας θα εί-
ναι πάντα θετικός αριθμός.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Το κόστος ευκαιρίας υπολογίζεται μόνο μεταξύ μέγιστων (ή άρι-
στων) διαδοχικών ή μη διαδοχικών συνδυασμών.
Υπολογίζουμε το κόστος ευκαιρίας μόνο μεταξύ μέγιστων (ή άρι-
στων) διαδοχικών (δηλαδή το ΚΕ(Α→Β) και το ΚΕ(Β→Γ)) ή μη διαδοχι-
κών (δηλαδή το ΚΕ(Α→Γ)) συνδυασμών.
37
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
Αγαθό «Ψ»
ΑΕ
Β
Δ
Γ
0 Αγαθό «X»
Υπολογίζουμε το κόστος ευκαιρίας μεταξύ μέγιστων (ή άριστων) μη
διαδοχικών συνδυασμών, εφόσον ζητηθεί. Σε περίπτωση που ζητη-
θεί να υπολογίσουμε το κόστος ευκαιρίας (χωρίς να μας προσδιο-
ρίζουν μεταξύ ποιων συνδυασμών), το υπολογίζουμε μόνο μεταξύ
των μέγιστων (ή άριστων) διαδοχικών συνδυασμών.
ΠΡΟΣΟΧΗ Δεν υπολογίζουμε το κόστος ευκαιρίας μεταξύ συνδυασμών που
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ δεν είναι μέγιστοι ή άριστοι (δηλαδή δεν υπάρχει το ΚΕ(Α→Δ),
το ΚΕ(Α→Ε), το ΚΕ(Β→Δ), το ΚΕ(Β→Ε), το ΚΕ(Γ→Δ), το ΚΕ(Γ→Ε) και το
ΚΕ(Δ→Ε)).
Ο παρακάτω πίνακας αφορά μια υποθετική οικονομία στην οποία,
με δεδομένη την τεχνολογία, απασχολούνται όλοι οι παραγωγικοί
συντελεστές για την παραγωγή δύο μόνο αγαθών, του αγαθού «Χ»
και του αγαθού «Ψ»:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ»
Α 0 50
Β 10 40
Γ 15 25
Δ 20 0
38
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Να υπολογίσετε και να εξηγήσετε:
α. το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του αγαθού «Ψ».
β. το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους του αγαθού «Χ».
γ. το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του αγαθού «Ψ»
μεταξύ των συνδυασμών Α και Δ.
δ. το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους του αγαθού «Χ»
μεταξύ των συνδυασμών Β και Δ.
ΛΥΣΗ α. Υπολογίζουμε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του
αγαθού «Ψ» μεταξύ όλων των μέγιστων διαδοχικών συνδυασμών,
εφαρμόζοντας τον τύπο ΚΕΧ = _ΔΔΨΧ :
_ΔΨ(Α→Β)
ΚΕΧ(Α→Β) = ΔΧ (Α→Β) = 5_100––400 = _10 = 1.
10
Δηλαδή, για να παραχθεί 1 επιπλέον μονάδα του αγαθού «Χ» μεταξύ
των συνδυασμών Α και Β, θυσιάζεται 1 μονάδα του αγαθού «Ψ».
ΚΕΧ(Β→Γ) = _ΔΨ(Β→Γ) = 4_105 – 2150 = _15 = 3.
ΔΧ (Β→Γ) 5
Δηλαδή, για να παραχθεί 1 επιπλέον μονάδα του αγαθού «Χ» μεταξύ
των συνδυασμών Β και Γ, θυσιάζονται 3 μονάδες του αγαθού «Ψ».
ΚΕΧ(Γ→Δ) = _ΔΨ(Γ→Δ) = _2205––105 = _25 = 5.
ΔΧ (Γ→Δ) 5
Δηλαδή, για να παραχθεί 1 επιπλέον μονάδα του αγαθού «Χ» μεταξύ
των συνδυασμών Γ και Δ, θυσιάζονται 5 μονάδες του αγαθού «Ψ».
ΤΡΟΠΟΣ 1 β. Υπολογίζουμε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους του
αγαθού «Χ».
Υπολογίζουμε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους του
αγαθού «Χ» μεταξύ όλων των μέγιστων διαδοχικών συνδυασμών,
εφαρμόζοντας τον τύπο :
ΚΕΨ = _ΔΔΨΧ : _ΔΧ(Α→Β)
ΔΨ(Α→Β)
ΚΕΨ(Α→Β) = = _5100––400 = _10 = 1.
10
Δηλαδή, για να παραχθεί 1 επιπλέον μονάδα του αγαθού «Ψ» μετα-
ξύ των συνδυασμών Α και Β, θυσιάζεται 1 μονάδα του αγαθού «Χ».
ΚΕΨ(Β→Γ) = _ΔΧ(Β→Γ) = 1_450 – 1205 = _5 = _31.
ΔΨ (Β→Γ) 15
Δηλαδή, για να παραχθεί 1 επιπλέον μονάδα του αγαθού «Ψ» μεταξύ
39
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
των συνδυασμών Β και Γ, θυσιάζονται _1 μονάδες του αγαθού «Χ».
3
ΚΕΨ(Γ→Δ) = _ΔΧ(Γ→Δ) = 2_205––105 = _5 = _1 .
ΔΨ(Γ→Δ) 25 5
Δηλαδή, για να παραχθεί 1 επιπλέον μονάδα του αγαθού «Ψ» μεταξύ
των συνδυασμών Γ και Δ, θυσιάζονται _1 μονάδες του αγαθού «Χ».
5
ΤΡΟΠΟΣ 2 Υπολογίζουμε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους του
αγαθού «Χ» μεταξύ όλων των μέγιστων διαδοχικών συνδυασμών,
εφαρμόζοντας τον τύπο ΚΕΨ = _1 :
ΚΕΧ
ΚΕΨ(Α→Β) = _1 = _1 =1.
ΚΕΧ(Α→Β) 1
ΚΕΨ(Β→Γ) = _1 = _1 .
ΚΕΧ(Β→Γ) 3
ΚΕΨ(Γ→Δ) = _1 = _1 =1.
ΚΕΧ(Γ→Δ) 5
γ. Υπολογίζουμε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του
αγαθού «Ψ» μεταξύ των συνδυασμών Α και Δ, εφαρμόζοντας τον
τύπο ΚΕΧ = _ΔΔΨΧ :
ΚΕΧ(Α→Δ) = _ΔΨ(Α→Δ) = _5200 – 00 = _50 = 2,5.
ΔΧ(Α→Δ)� 20
Δηλαδή, για να παραχθεί 1 επιπλέον μονάδα του αγαθού «Χ» με-
ταξύ των συνδυασμών Α και Δ, θυσιάζονται 2,5 μονάδες του αγα-
θού «Ψ».
δ. Υπολογίζουμε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους του
αγαθού «Χ» μεταξύ των συνδυασμών Β και Δ, εφαρμόζοντας τον
τύπο ΚΕΨ = _ΔΔΨΧ :
ΚΕΨ(Β→Δ) = _ΔΧ(Β→Δ) = _2400––100 = _10 = _1 .
ΔΨ(Β→Δ) 40 4
Δηλαδή, για να παραχθεί 1 επιπλέον μονάδα του αγαθού «Ψ» μεταξύ
των συνδυασμών Β και Δ, θυσιάζονται _1 μονάδες του αγαθού «Χ».
4
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Ο παρακάτω πίνακας αφορά μια υποθετική οικονομία στην οποία,
με δεδομένη την τεχνολογία, απασχολούνται όλοι οι παραγωγικοί
40
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
συντελεστές για την παραγωγή δύο μόνο αγαθών, του αγαθού «Χ»
και του αγαθού «Ψ»:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ»
Α 0 200
Β 10 180
Γ 20 140
Δ 30 80
Ε 40 0
Να υπολογίσετε και να εξηγήσετε:
α. το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του αγαθού «Ψ».
β. το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους του αγαθού «Χ».
γ. το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του αγαθού «Ψ»
μεταξύ των συνδυασμών Β και Δ.
δ. το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους του αγαθού «Χ»
μεταξύ των συνδυασμών Α και Ε.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Χαρακτηρισμός του κόστους ευκαιρίας.
ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ
Αυξανόμενο Σταθερό Φθίνον
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1 Αυξανόμενο κόστος ευκαιρίας: Το κόστος ευκαιρίας ενός αγαθού
χαρακτηρίζεται ως αυξανόμενο όταν, καθώς αυξάνεται η παραγω-
γή του αγαθού, αυξάνεται και το κόστος ευκαιρίας του αγαθού, δη-
λαδή θυσιάζονται ολοένα και περισσότερες μονάδες του άλλου
αγαθού. Η περίπτωση του αυξανόμενου κόστους ευκαιρίας είναι η
πλέον ρεαλιστική περίπτωση.
41
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
Όταν το κόστος ευκαιρίας είναι αυξανόμενο, τότε:
οι παραγωγικοί συντελεστές δεν είναι εξίσου κατάλληλοι για την
παραγωγή και των δύο αγαθών
τα αγαθά είναι ανομοιογενή (π.χ. ντομάτες και ηλεκτρονικοί υπο-
λογιστές)
η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων είναι κοίλη ως προς την αρ-
χή των αξόνων.
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 2 Σταθερό κόστος ευκαιρίας: Το κόστος ευκαιρίας ενός αγαθού χα-
ρακτηρίζεται ως σταθερό, όταν, καθώς αυξάνεται η παραγωγή του
αγαθού, παραμένει σταθερό το κόστος ευκαιρίας του αγαθού, δη-
λαδή θυσιάζονται οι ίδιες μονάδες του άλλου αγαθού.
Όταν το κόστος ευκαιρίας είναι σταθερό τότε:
οι παραγωγικοί συντελεστές είναι εξίσου κατάλληλοι για την παρα-
γωγή και των δύο αγαθών
τα αγαθά είναι ομοιογενή (π.χ. κριθάρι και σιτάρι)
η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων είναι ευθεία γραμμή.
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 3 Φθίνον κόστος ευκαιρίας: Το κόστος ευκαιρίας ενός αγαθού χα-
ρακτηρίζεται ως φθίνον, όταν, καθώς αυξάνεται η παραγωγή του
αγαθού, μειώνεται το κόστος ευκαιρίας του αγαθού, δηλαδή θυσι-
άζονται ολοένα και λιγότερες μονάδες του άλλου αγαθού.
Όταν το κόστος ευκαιρίας είναι φθίνον, τότε:
οι παραγωγικοί συντελεστές δεν είναι εξίσου κατάλληλοι για την
παραγωγή και των δύο αγαθών
τα αγαθά είναι ανομοιογενή (π.χ. πατάτες και αυτοκίνητα)
η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων είναι κυρτή ως προς την αρ-
χή των αξόνων.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Διαδικασία χαρακτηρισμού του κόστους ευκαιρίας
Για να χαρακτηρίσουμε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε
όρους του αγαθού «Ψ», κατασκευάζουμε την καμπύλη του κόστους
ευκαιρίας του αγαθού «Χ», τοποθετώντας στον οριζόντιο άξονα τις
ποσότητες του αγαθού «Χ» και στον κάθετο άξονα τις τιμές του κό-
στους ευκαιρίας του αγαθού «Χ».
Για να χαρακτηρίσουμε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε
όρους του αγαθού «Χ», κατασκευάζουμε την καμπύλη του κόστους
ευκαιρίας του αγαθού «Ψ», τοποθετώντας στον οριζόντιο άξονα
τις ποσότητες του αγαθού «Ψ» και στον κάθετο άξονα τις τιμές του
κόστους ευκαιρίας του αγαθού «Ψ».
42
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Ο παρακάτω πίνακας αφορά μια υποθετική οικονομία στην οποία,
με δεδομένη την τεχνολογία, απασχολούνται όλοι οι παραγωγικοί
συντελεστές για την παραγωγή δύο μόνο αγαθών, του αγαθού «Χ»
και του αγαθού «Ψ»:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ»
Α 0 35
Β 10 25
Γ 15 15
Δ 20 0
α. Να χαρακτηρίσετε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους
του αγαθού «Ψ».
β. Να χαρακτηρίσετε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους
του αγαθού «Χ».
γ. Να κατασκευάσετε την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων της
υποθετικής αυτής οικονομίας. Τι μορφή έχει;
ΛΥΣΗ α. Υπολογίζουμε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του
αγαθού «Ψ» μεταξύ όλων των μέγιστων διαδοχικών συνδυασμών,
εφαρμόζοντας τον τύπο ΚΕΧ = _ΔΔΨΧ :
ΚΕΧ(Α→Β) = _ΔΨ(Α→Β) = _3150––205 = _10 = 1.
ΔΧ(Α→Β) 10
ΚΕΧ(Β→Γ) = _ΔΨ(Β→Γ) = _2155 – 1150 = _10 = 2.
ΔΧ(Β→Γ) 5
ΚΕΧ(Γ→Δ) = _ΔΨ(Γ→Δ) = _2105––105 = _15 = 3.
ΔΧ(Γ→Δ) 5
Με βάση τα στοιχεία αυτά προκύπτει ο πίνακας:
43
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
Ποσότητα Κόστος ευκαιρίας αγαθού «Χ»
αγαθού «Χ» (σε όρους του αγαθού «Ψ»)
0 1
10 2
15 3
20
Για να χαρακτηρίσουμε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε
όρους του αγαθού «Ψ», κατασκευάζουμε την καμπύλη του κόστους
ευκαιρίας του αγαθού «Χ», τοποθετώντας στον οριζόντιο άξονα τις
ποσότητες του αγαθού «Χ» και στον κάθετο άξονα τις τιμές του κό-
στους ευκαιρίας του αγαθού «Χ»:
Καμπύλη του κόστους ευκαιρίας του αγαθού «Χ»
ΚΕΧ 3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0 5 10 15 20
Ποσότητα αγαθού «Χ»
Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του αγαθού «Ψ»
χαρακτηρίζεται ως αυξανόμενο, γιατί, καθώς αυξάνεται η παραγω-
γή του αγαθού «Χ», αυξάνεται και το κόστος ευκαιρίας του αγαθού
«Χ», δηλαδή θυσιάζονται ολοένα και περισσότερες μονάδες του
αγαθού «Ψ». Αυτό σημαίνει ότι οι παραγωγικοί συντελεστές δεν εί-
44
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ναι εξίσου κατάλληλοι για την παραγωγή και των δύο αγαθών.
β. Υπολογίζουμε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους του
αγαθού «Χ» μεταξύ όλων των μέγιστων διαδοχικών συνδυασμών,
εφαρμόζοντας τον τύπο KEΨ = _ΔΔΨΧ :
ΚΕΨ(Α→Β) = _ΔΔΨΧ((ΑΑ→→ΒΒ)) = _3150––205 = _1100 = 1.
ΚΕΨ(Β→Γ) = _ΔΔΨΧ((ΒΒ→→ΓΓ)) = _1255 – 1105 = _150 = _12 .
ΚΕΨ(Γ→Δ) = _ΔΔΨΧ((ΓΓ→→ΔΔ)) = _2105––105 = _ 155 = _13 .
Με βάση τα στοιχεία αυτά προκύπτει ο πίνακας:
Ποσότητα Κόστος ευκαιρίας αγαθού «Ψ»
αγαθού «Ψ» (σε όρους του αγαθού «Χ»)
35 1
25 1/2
15 1/3
0
Για να χαρακτηρίσουμε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε
όρους του αγαθού «Χ», κατασκευάζουμε την καμπύλη του κόστους
ευκαιρίας του αγαθού «Ψ», τοποθετώντας στον οριζόντιο άξονα
τις ποσότητες του αγαθού «Ψ» και στον κάθετο άξονα τις τιμές του
κόστους ευκαιρίας του αγαθού «Ψ».
45
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
Καμπύλη του κόστους ευκαιρίας του αγαθού «Ψ»
ΚΕΨ 1,1 5 10 15 20 25 30 35 40
1 Ποσότητα αγαθού «Ψ»
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους του αγαθού «Χ»
χαρακτηρίζεται ως αυξανόμενο, γιατί, καθώς αυξάνεται η παραγω-
γή του αγαθού «Ψ», αυξάνεται και το κόστος ευκαιρίας του αγαθού
«Ψ», δηλαδή θυσιάζονται ολοένα και περισσότερες μονάδες του
αγαθού «Χ». Αυτό σημαίνει ότι οι παραγωγικοί συντελεστές δεν εί-
ναι εξίσου κατάλληλοι για την παραγωγή και των δύο αγαθών.
γ. Από την εκφώνηση του παραδείγματος προκύπτει ότι ισχύουν οι
προϋποθέσεις κατασκευής της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτή-
των.
46
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΚΕΧ 35 Κ.Π.Δ. αγαθών «Χ», «Ψ»
30 B
25
20
15 Γ
10
5
0Δ
0 5 10 15 20 25
Αγαθό «Χ»
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Παρατηρούμε ότι η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων είναι κοίλη
ως προς την αρχή των αξόνων.
Ο παρακάτω πίνακας αφορά μια υποθετική οικονομία στην οποία,
με δεδομένη την τεχνολογία, απασχολούνται όλοι οι παραγωγικοί
συντελεστές για την παραγωγή δύο μόνο αγαθών, του αγαθού «Χ»
και του αγαθού «Ψ»:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ»
Α 0 120
Β 20 80
Γ 40 40
Δ 60 0
47
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
α. Να χαρακτηρίσετε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους
του αγαθού «Ψ».
β. Να χαρακτηρίσετε το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Ψ» σε όρους
του αγαθού «Χ».
γ. Να κατασκευάσετε την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων της
υποθετικής αυτής οικονομίας. Τι μορφή έχει;
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Υπολογισμός των μέγιστων παραγωγικών δυνατοτήτων ενός αγα-
θού με δεδομένη την ποσότητα του άλλου αγαθού.
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1 Υπολογίζουμε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Ψ» για δεδομένη
ποσότητα του αγαθού «Χ».
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Δίνεται ο παρακάτω πίνακας που αφορά μια υποθετική οικονομία:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα Κόστος ευκαιρίας αγαθού «Χ»
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ» (σε όρους του αγαθού «Ψ»)
Α 70 ΨΑ = ; 5
Β 180 30
Να υπολογίσετε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Ψ» (ΨΑ) που μπο-
ρεί να παραχθεί όταν παράγονται 70 μονάδες από το αγαθό «Χ».
ΛΥΣΗ Εφόσον γνωρίζουμε ότι ΚΕX(Α→Β) = 5, υπολογίζουμε τη μέγιστη πο-
σότητα του αγαθού «Ψ», έστω ΨΑ, που αντιστοιχεί σε 70 μονάδες
του αγαθού «Χ»:
ΚΕX(Α→Β) = 5 ⇒ _ΔΨ(Α→Β) =5⇒ _Ψ18Α0––3700 = 5 ⇒ ΨΑ – 30 = 550 ⇒
ΔΧ(Α→Β)
⇒ ΨΑ = 580.
Άρα, όταν η υποθετική αυτή οικονομία παράγει 70 μονάδες από το
αγαθό «Χ», έχει τη δυνατότητα να παράγει μέχρι και 580 μονάδες
από το αγαθό «Ψ».
ΠΡΟΣΟΧΗ Η διαφορά ΔΨ(Α→Β) είναι ίση με ΨΑ – 30 και όχι με 30 – ΨΑ , γιατί
και εδώ αφαιρούμε από τη μεγαλύτερη τιμή τη μικρότερη τιμή και,
επειδή το αγαθό «Χ» αυξάνεται από πάνω προς τα κάτω, το αγαθό
«Ψ» μειώνεται κατά την ίδια φορά (από πάνω προς τα κάτω). Άρα
το ΨΑ είναι μεγαλύτερο από το 30.
48
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 2 Υπολογίζουμε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Χ» για δεδομένη
ποσότητα του αγαθού «Ψ».
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Δίνεται ο παρακάτω πίνακας που αφορά μια υποθετική οικονομία:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα Κόστος ευκαιρίας αγαθού «Χ»
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ» (σε όρους του αγαθού «Ψ»)
Α 50 40 8
Β ΧΒ = ; 120
Να υπολογίσετε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Χ» (ΧΒ) που
μπορεί να παραχθεί όταν παράγονται 120 μονάδες από το αγα-
θό «Ψ».
ΛΥΣΗ Εφόσον γνωρίζουμε ότι ΚΕΧ(Α→Β) = 8, υπολογίζουμε τη μέγιστη πο-
σότητα του αγαθού «Χ», έστω ΧΒ, που αντιστοιχεί σε 120 μονάδες
του αγαθού «Ψ»:
ΚΕΧ(Α→Β)= 8 ⇒ _ΔΨ(Α→Β) = 8 ⇒ _15200––Χ4Β0 = 8 ⇒ 400 – 8 · ΧΒ = 80 ⇒
ΔΧ(Α→Β)
⇒ 8 · ΧΒ = 320 ⇒ ΧΒ = _320 ⇒ ΧΒ = 40.
80
Άρα, όταν η υποθετική αυτή οικονομία παράγει 120 μονάδες από
το αγαθό «Ψ», έχει τη δυνατότητα να παράγει μέχρι και 40 μονά-
δες από το αγαθό «Χ».
ΠΡΟΣΟΧΗ Η διαφορά ΔΧ(Α→Β) είναι ίση με 50 – XB και όχι με XB– 50 , γιατί και
εδώ αφαιρούμε από τη μεγαλύτερη τιμή τη μικρότερη τιμή και, επει-
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 3 δή το αγαθό «Ψ» αυξάνεται από πάνω προς τα κάτω, το αγαθό «Χ»
μειώνεται κατά την ίδια φορά (από πάνω προς τα κάτω). Άρα το 50
είναι μεγαλύτερο από το XB.
Υπολογίζουμε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Χ» για δεδομένη
ενδιάμεση ποσότητα του αγαθού «Ψ».
49
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Δίνεται ο παρακάτω πίνακας που αφορά μια υποθετική οικονομία:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ»
Α 10 90
Β 20 40
Να υπολογίσετε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Χ» που μπορεί
να παραχθεί, όταν παράγονται 50 μονάδες από το αγαθό «Ψ».
ΛΥΣΗ Η ποσότητα Ψ = 50 βρίσκεται ανάμεσα στους συνδυασμούς Α και Β.
Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του αγαθού «Ψ»
μεταξύ των συνδυασμών Α και Β είναι:
ΚΕΧ(Α→Β) = 8 ⇒ _ΔΨ(Α→Β) = _9200– 4100 = _50 = 5.
ΔΧ(Α→Β) 10
Έστω A΄ το σημείο το οποίο αντιστοιχεί σε ποσότητα Ψ = 50. Κάνο-
ντας την υπόθεση ότι και σε οποιονδήποτε ενδιάμεσο συνδυασμό
το κόστος ευκαιρίας είναι σταθερό, με τη βοήθεια του παρακάτω
πίνακα υπολογίζουμε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Χ», έστω
ΧΑ΄, που αντιστοιχεί σε 50 μονάδες του αγαθού «Ψ»:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα Κόστος ευκαιρίας αγαθού «Χ»
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ» (σε όρους του αγαθού «Ψ»)
Α 10 90 5
Α΄ ΧΑ΄ = ; 50
Β 40
20
ΚΕΧ(Α→Α΄) = 5 ⇒ _ΔΨ(Α→Α΄) = 5 ⇒ _9Χ0Α΄– 1500 = 5 ⇒ 5 · ΧΑ΄ – 50 = 40 ⇒
ΔΧ(Α→Α΄)
5 · ΧΑ΄ = 90 ⇒ ΧΑ΄ = _90 ⇒ ΧΑ΄ = 18
5
ή ΚΕΧ(Α΄→Β)= 5 ⇒ _ΔΔΨΧ((ΑΑ΄΄→→ΒΒ)) = 5 ⇒ _5200– Χ4Α0΄ = 5 ⇒ 100 – 5 · ΧΑ΄ = 10 ⇒
⇒ –5 · ΧΑ΄ = –90 ⇒ ΧΑ΄ = _––950 ⇒ ΧΑ΄ = 18.
Άρα, όταν η υποθετική αυτή οικονομία παράγει 50 μονάδες από το
αγαθό «Ψ» έχει τη δυνατότητα να παράγει μέχρι και 18 μονάδες
από το αγαθό «Χ».
50
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 4 Υπολογίζουμε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Ψ» για δεδομένη
ενδιάμεση ποσότητα του αγαθού «Χ».
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Δίνεται ο παρακάτω πίνακας που αφορά μια υποθετική οικονομία:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ»
Α 5 90
Β 10 60
Να υπολογίσετε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Ψ» που μπορεί
να παραχθεί, όταν παράγονται 8 μονάδες από το αγαθό «Χ».
ΛΥΣΗ Η ποσότητα Χ = 8 βρίσκεται ανάμεσα στους συνδυασμούς Α και Β.
Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του αγαθού «Ψ»
μεταξύ των συνδυασμών Α και Β είναι:
ΚΕΧ(Α→Β)= _ΔΨ(Α→Β) = _9100––650 = _30 = 6.
ΔΧ(Α→Β) 5
Έστω A΄ το σημείο το οποίο αντιστοιχεί σε ποσότητα Χ = 8. Κάνο-
ντας την υπόθεση ότι και σε οποιονδήποτε ενδιάμεσο συνδυασμό
το κόστος ευκαιρίας είναι σταθερό, με τη βοήθεια του παρακάτω
πίνακα υπολογίζουμε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Ψ», έστω
ΨΑ΄, που αντιστοιχεί σε 8 μονάδες του αγαθού «Χ»:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα Κόστος ευκαιρίας αγαθού «Χ»
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ» (σε όρους του αγαθού «Ψ»)
Α 5 90 6
Α΄ 8 ΨΑ΄ = ;
Β 10
60
ΚΕΧ(Α→Α΄)= 6 ⇒ _ΔΔΨΧ((ΑΑ→→ΑΑ΄΄)) = 6 ⇒ _908––Ψ5Α΄ = 6 ⇒ 90 – ΨΑ΄ = 18 ⇒
⇒ –ΨΑ΄ = –72 ⇒ ΨΑ΄ = 72
ή ΚΕΧ(Α΄→Β)= 6 ⇒ _ΔΔΨΧ((ΑΑ΄΄→→ΒΒ)) = 6 ⇒ _Ψ1Α0΄ ––680 = 6 ⇒ ΨΑ΄ – 60 = 12 ⇒
⇒ ΨΑ΄ = 72.
51
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Άρα, όταν η υποθετική αυτή οικονομία παράγει 8 μονάδες από το
αγαθό «Χ» έχει τη δυνατότητα να παράγει μέχρι και 72 μονάδες
από το αγαθό «Ψ».
Ο παρακάτω πίνακας αφορά μια υποθετική οικονομία στην οποία,
με δεδομένη την τεχνολογία, απασχολούνται όλοι οι παραγωγικοί
συντελεστές για την παραγωγή δύο μόνο αγαθών, του αγαθού «Χ»
και του αγαθού «Ψ»:
Ποσότητα Ποσότητα Κόστος ευκαιρίας Κόστος ευκαιρίας
αγαθού αγαθού
Συνδυασμοί αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ»
ποσοτήτων «Χ» «Ψ»
(σε όρους του (σε όρους του αγαθού
Α 0 675
Β αγαθού «Ψ») «Χ»)
Γ α 625
2δ
Δ 100 β ε 1/3
4ζ
γ 0
α. Κάνοντας τους σχετικούς υπολογισμούς να βρείτε τις τιμές των α,
β, γ, δ, ε και ζ.
β. Να υπολογίσετε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Ψ» που μπορεί
να παραχθεί, όταν παράγονται 30 μονάδες από το αγαθό «Χ».
γ. Να υπολογίσετε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Χ» που μπορεί
να παραχθεί, όταν παράγονται 300 μονάδες από το αγαθό «Ψ».
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Χαρακτηρίζουμε ένα συνδυασμό είτε ως εφικτό, είτε ως ανέφικτο,
είτε ως μέγιστο με τη βοήθεια του κόστους ευκαιρίας (υπολογιστι-
κά).
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Ο παρακάτω πίνακας αφορά μια υποθετική οικονομία στην οποία,
με δεδομένη την τεχνολογία, απασχολούνται όλοι οι παραγωγικοί
συντελεστές για την παραγωγή δύο μόνο αγαθών, του αγαθού «Χ»
και του αγαθού «Ψ»:
52
Βασικές οικονομικές έννοιες Ποσότητα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
αγαθού «Χ»
Συνδυασμοί Ποσότητα
ποσοτήτων 0 αγαθού «Ψ»
Α 140
Β 20 100
Γ 30 60
Δ 40 0
Με τη βοήθεια του κόστους ευκαιρίας να χαρακτηρίσετε (υπολογι-
στικά) τους παρακάτω συνδυασμούς:
α. Χ = 5 και Ψ = 130.
β. Χ = 28 και Ψ = 78.
γ. Χ = 32 και Ψ = 42.
ΛΛΥΥΣΣΗΗ α. Η ποσότητα Χ = 5 βρίσκεται ανάμεσα στους συνδυασμούς Α και Β.
Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του αγαθού «Ψ»
μεταξύ των συνδυασμών Α και Β είναι:
ΚΕΧ(Α→Β)= _ΔΨ(Α→Β) = _14200––1000 = _40 = 2.
ΔΧ(Α→Β) 20
Έστω A΄ το σημείο το οποίο αντιστοιχεί σε ποσότητα Χ = 5. Κάνο-
ντας την υπόθεση ότι και σε οποιονδήποτε ενδιάμεσο συνδυασμό
το κόστος ευκαιρίας είναι σταθερό, με τη βοήθεια του παρακάτω
πίνακα υπολογίζουμε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Ψ», έστω
ΨΑ΄, που αντιστοιχεί σε 5 μονάδες του αγαθού «Χ»:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα Κόστος ευκαιρίας αγαθού «Χ»
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ» (σε όρους του αγαθού «Ψ»)
Α 0 140 2
5 ΨΑ΄ = ;
Α΄
Β 20 100
ΚΕΧ(Α→Α΄) = 2 ⇒ _ΔΨ(Α→Α΄) = 2⇒ _1450––0ΨΑ΄ =2⇒ 140 – ΨΑ΄ = 10 ⇒
ΔΧ(Α→Α΄)
53
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Βασικές οικονομικές έννοιες
⇒ –ΨΑ΄ = –130 ⇒ ΨΑ΄ = 130
ή ΚΕΧ(Α΄→Β) = 2 ⇒ _Δ ΔΨΧ((ΑΑ΄΄→→ΒΒ)) = 2 ⇒ _Ψ 2Α΄0– – 1 50 0 = 2 ⇒
⇒ ΨΑ΄ – 100 = 30 ⇒ ΨΑ΄ = 30.
Άρα, όταν η υποθετική αυτή οικονομία παράγει 5 μονάδες από το
αγαθό «Χ», έχει τη δυνατότητα να παράγει μέχρι και 130 μονάδες
από το αγαθό «Ψ».
Συνεπώς ο συνδυασμός Χ = 5 και Ψ = 130 είναι μέγιστος ή άριστος.
β. Η ποσότητα Χ = 28 βρίσκεται ανάμεσα στους συνδυασμούς Β και Γ.
Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του αγαθού «Ψ»
μεταξύ των συνδυασμών Β και Γ είναι:
ΚΕΧ(Β→Γ) = _Δ ΔΨΧ((ΒΒ→→ΓΓ)) = _1 3000– – 2 600 = _14 00 = 4.
Έστω Β΄ το σημείο το οποίο αντιστοιχεί σε ποσότητα Χ = 28. Κάνο-
ντας την υπόθεση ότι και σε οποιονδήποτε ενδιάμεσο συνδυασμό
το κόστος ευκαιρίας είναι σταθερό, με τη βοήθεια του παρακάτω
πίνακα υπολογίζουμε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Ψ», έστω
ΨΒ΄, που αντιστοιχεί σε 28 μονάδες του αγαθού «Χ»:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα Κόστος ευκαιρίας αγαθού «Χ»
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ» (σε όρους του αγαθού «Ψ»)
Β 20 100 4
28 ΨΒ΄ = ;
Β΄
Γ 30 60
ΚΕΧ(Β→Β΄)= 4 ⇒ _Δ ΔΨΧ((ΒΒ→→ΒΒ΄΄)) = 4 ⇒ 1_ 2080 –– 2Ψ0Β ΄ = 4 ⇒ 100 – ΨΒ΄ = 32 ⇒
⇒ –ΨΒ΄ = –68 ⇒ ΨΒ΄ = 68
ή ΚΕΧ(Β΄→Γ)= 4 ⇒ _Δ ΔΨΧ((ΒΒ΄΄→→ΓΓ)) = 4 ⇒ _Ψ 30Β΄ –– 2 680 = 4 ⇒ ΨΒ΄ – 60 = 8 ⇒
⇒ ΨΒ΄ = 68.
Άρα, όταν η υποθετική αυτή οικονομία παράγει 28 μονάδες από το
αγαθό «Χ», έχει τη δυνατότητα να παράγει μέχρι και 68 μονάδες
από το αγαθό «Ψ».
54
Βασικές οικονομικές έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Συνεπώς ο συνδυασμός Χ = 28 και Ψ = 78 είναι ανέφικτος.
γ. Η ποσότητα Χ = 32 βρίσκεται ανάμεσα στους συνδυασμούς Γ και Δ.
Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού «Χ» σε όρους του αγαθού «Ψ»
μεταξύ των συνδυασμών Γ και Δ είναι:
_ΔΨ(Γ→Δ)
ΚΕΧ(Γ→Δ)= ΔΧ(Γ→Δ) = _4600––300 = _60 = 6.
10
Έστω Γ΄ το σημείο το οποίο αντιστοιχεί σε ποσότητα Χ = 32. Κάνο-
ντας την υπόθεση ότι και σε οποιονδήποτε ενδιάμεσο συνδυασμό
το κόστος ευκαιρίας είναι σταθερό, με τη βοήθεια του παρακάτω
πίνακα υπολογίζουμε τη μέγιστη ποσότητα του αγαθού «Ψ», έστω
ΨΓ΄, που αντιστοιχεί σε 32 μονάδες του αγαθού «Χ»:
Συνδυασμοί Ποσότητα Ποσότητα Κόστος ευκαιρίας αγαθού «Χ»
ποσοτήτων αγαθού «Χ» αγαθού «Ψ» (σε όρους του αγαθού «Ψ»)
Γ 30 60 6
32 ΨΓ΄ = ;
Γ΄
Δ 40 0
ΚΕΧ(Γ→Γ΄)= 6 ⇒ _ΔΔΨΧ((ΓΓ→→ΓΓ΄΄)) = 6 ⇒ 6_302 –– Ψ30Γ΄ = 6 ⇒ 60 – ΨΓ΄ = 12 ⇒
⇒ –ΨΓ΄ = –48 ⇒ ΨΓ΄ = 48
ή ΚΕΧ(Γ΄→Δ)= 6 ⇒ _ΔΨ(Γ΄→Δ) = 6⇒ _4Ψ0Γ΄––302 = 6 ⇒ ΨΓ΄ = 48.
ΔΧ(Γ΄→Δ)
Άρα, όταν η υποθετική αυτή οικονομία παράγει 32 μονάδες από το
αγαθό «Χ», έχει τη δυνατότητα να παράγει μέχρι και 48 μονάδες
από το αγαθό «Ψ».
Συνεπώς ο συνδυασμός Χ = 32 και Ψ = 42 είναι εφικτός.
ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ 0 Ο παρακάτω πίνακας αφορά μια υποθετική οικονομία στην οποία,
με δεδομένη την τεχνολογία, απασχολούνται όλοι οι παραγωγικοί
συντελεστές για την παραγωγή δύο μόνο αγαθών, του αγαθού Χ’
και του αγαθού «Ψ»:
55
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
AOTH pathelpbook
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search