ชุด ชุ กิจ กิ กรรมการเรีย รี นรู้ Predict-Observe-Explain กลุ่มลุ่ สาระการเรียรีนรู้วิรู้ทวิยาศาสตร์แร์ละเทคโนโลยี แรงในชีวิ ชี ต วิ ประจำ วัน วั โครงการพัฒพันาคุณคุภาพการศึกษาและการพัฒพันาท้องถิ่น โดยมีสมีถาบันบัอุดมศึกษา เป็นป็พี่เ พี่ ลี้ยง เครือรืข่าข่ยเพื่อพื่การพัฒพันาอุดมศึกษา ประจำ ปีงปีบประมาณ พ.ศ. 2566 มหาวิทวิยาลัย ลั ราชภัฏ ภั สวนสุนัน นั ทา คู่มืคู่ อ มื
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบ Predict-Observe-Explain (POE) กลุ่ม สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเรื่อง แรงในชีวิตประจำวัน ประกอบด้วย 2 ชุดกิจกรรม ได้แก่ ชุดกิจกรรมที่ 1 แรงลัพธ์(resultant force) และชุดกิจกรรมที่ 2 แรงเสียดทาน (Friction force) ให้ครูผู้สอนได้ใช้เป็นแนวทางในการจัดการเรียนรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีโดยใช้แนวทางการจัดการเรียนรู้ แบบ Predict-Observe-Explain (POE) ซึ่งเป็นกระบวนการที่เน้นให้ผู้เรียนสามารถ สร้างองค์ความรู้ใหม่ เน้นให้ผู้เรียนปฏิบัติด้วยตนเอง และผู้เรียนได้แสดงแนวคิดอย่าง เป็นระบบ ประกอบด้วย 3 ขั้นตอน ได้แก่ ขั้นทำนาย (Predict) ขั้นการสังเกตหรือ ทดลอง (Observe or Experimentation) และขั้นอธิบายหรือสรุป (Explain or Summarize) โดยเน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ ฝึกให้นักเรียนสืบเสาะหาความรู้ คิดเป็น ทำ เป็น แก้ปัญหาด้วยตัวเอง และให้นักเรียนได้ร่วมกิจกรรมเป็นกลุ่ม เพื่อแลกเปลี่ยน ความคิดเห็นและประสบการณ์ซึ่งกันและกัน คณะผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบ PredictObserve-Explain (POE) กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเรื่อง แรง ในชีวิตประจำวันนี้ จะเป็นประโยชน์แก่ผู้เรียน ครู และผู้สนใจ เพื่อช่วยให้การดำเนิน กิจกรรมการจัดการเรียนรู้มีประสิทธิภาพ และนักเรียนสามารถเรียนรู้ได้อย่างเต็ม ศักยภาพ ขอขอบคุณทุกท่านที่มีส่วนเกี่ยวข้องในครั้งนี้ คำนำ PREFACE
หน้า คำนำ ก สารบัญ ข คำชี้แจงสำหรับครู ค คำชี้แจงสำหรับนักเรียน ง รายละเอียดของชุดกิจกรรม 1 แบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง แรงในชีวิตประจำวัน 3 ชุดกิจกรรมที่ 1 : แรง 6 แบบทดสอบท้ายบท เรื่อง แรง 26 ชุดกิจกรรมที่ 2 : แรงเสียดทาน 28 แบบทดสอบท้ายบท เรื่อง แรงเสียดทาน 41 แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง แรงในชีวิตประจำวัน 43 การประเมินทักษะการเรียนรู้ 46 บรรณานุกรม 52 สารบัญ CONTENT
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบ Predict-Observe-Explain (POE) กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเรื่อง แรงในชีวิตประจำวัน มีข้อเสนอแนะสำหรับครูผู้สอน ดังนี้ 1. ขั้นตอนก่อนกิจกรรมการเรียนรู้ 1.1 ศึกษารายละเอียดของชุดกิจกรรมการเรียนรู้ให้เข้าใจก่อนทำการสอน 1.2 จัดเตรียมสภาพแวดล้อม จัดเตรียมอุปกรณ์ในชุดทดลอง ระบบ สนับสนุนเครื่องมือวัดผลให้พร้อมใช้ 2. ขั้นตอนการสอน 2.1 ครูให้คำแนะนำและเป็นผู้อำนวยความสะดวกในการดำเนิน กิจกรรม โดยกระตุ้นและส่งเสริมให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการทำกิจกรรม เพื่อพัฒนา ทักษะการคิด การทำงานเป็นทีม และรับผิดชอบต่อหน้าที่ 2.2 ครูให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน ก่อนทำกิจกรรมการ เรียนรู้ เพื่อตรวจสอบความรู้เดิม 2.3 ในระหว่างการทำกิจกรรมให้ครูสังเกต ประเมินทักษะด้านการ สื่อสาร (Communication) ทักษะด้านการคิดวิเคราะห์ (Critical Thinking) และ ทักษะด้านการร่วมมือ (Collaboration) โดยประเมิน 3 ระดับ ได้แก่ ปฏิบัติบ่อยครั้ง ปฏิบัติบางครั้ง และไม่ปฏิบัติเลย 2.3 เมื่อสิ้นสุดการทำกิจกรรมการเรียนรู้ทุกขั้นตอน ครูให้นักเรียนทำ แบบทดสอบท้ายบท และเมื่อทำกิจกรรมครบทั้ง 2 ชุดกิจกรรม ให้นักเรียนทำ แบบทดสอบหลังเรียน เพื่อตรวจสอบความรู้ 3. ขั้นสรุป เมื่อสิ้นสุดการทำกิจกรรมการเรียนรู้ ให้ครูบันทึกคะแนนด้านความรู้ จากแบบทดสอบ และด้านทักษะจากแบบประเมินทักษะการเรียนรู้ คำชี้แจงสำหรับครู
1. นักเรียนต้องทำแบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง แรงในชีวิตประจำวัน จำนวน 20 ข้อ เพื่อทดสอบความรู้พื้นฐาน 2. นักเรียนศึกษาเนื้อหาและกิจกรรมตามลำดับ ในชุดกิจกรรมการ เรียนรู้แบบ Predict-Observe-Explain (POE) กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี เรื่อง แรงในชีวิตประจำวัน 3. รับฟังคำชี้แจงจากครูผู้สอนเกี่ยวกับการปฏิบัติกิจกรรมการเรียนรู้ หากนักเรียนไม่เข้าใจ ไม่แน่ใจ ต้องปรึกษาครู หรือศึกษาทบทวนใหม่อีกครั้ง 4. ในการปฏิบัติกิจกรรมการเรียนรู้นักเรียนควรปฏิบัติงานให้ทันเวลา ที่กำหนดให้ 5. ให้ความร่วมมือในการจัดการเรียนรู้ การปฏิบัติงานกลุ่ม การแสดง ความคิดเห็นด้วยความเต็มใจ ร่วมกันแสดงความคิดเห็น และยอมรับเสียงส่วนใหญ่ใน การปฏิบัติกิจกรรม 6. ขั้นตอนสุดท้ายของการเรียนด้วยชุดกิจกรรมแต่ละชุดนักเรียนต้อง ทำแบบฝึกกิจกรรม และแบบทดสอบท้ายบท 7 . เมื่อศึกษาครบทุกชุดจบแล้ว นักเรียนต้องทำแบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง แรงในชีวิตประจำวันจำนวน 20 ข้อ เพื่อประเมินผลพัฒนาการเรียนรู้ คำชี้แจงสำหรับนักเรียน
ว 2.2 เข้าใจธรรมชาติของแรงในชีวิตประจำวัน ผลของแรงที่กระทำต่อวัตถุ ลักษณะการ เคลื่อนที่แบบต่างๆ ของวัตถุ รวมทั้งนำความรู้ไปใช้ประโยชน์ ป.5/1 อธิบายวิธีการหาแรงลัพธ์ของแรงหลายแรงในแนวเดียวกัน ที่กระทำต่อวัตถุในกรณีที่ วัตถุอยู่นิ่งจากหลักฐานเชิงประจักษ์ ป.5/2 เขียนแผนภาพแสดงแรงที่กระทำต่อวัตถุที่อยู่ในแนวเดียวกันและแรงลัพธ์ที่กระทำต่อ วัตถุ ป.5/3 ใช้เครื่องชั่งสปริงในการวัดแรงที่กระทำต่อวัตถุ ป.5/4 ระบุผลของแรงเสียดทานที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุจากหลักฐาน เชิงประจักษ์ ป.5/5 เขียนแผนภาพแสดงแรงเสียดทานและแรงที่อยู่ในแนวเดียวกันที่กระทำต่อวัตถุ 1. การหาแรงลัพธ์ของแรงหลายแรงในแนวเดียวกันที่กระทาต่อวัตถุอยู่นิ่ง 2. แรงเสียดทานเป็นแรงที่เกิดขึ้นระหว่างผิวสัมผัสของวัตถุ เพื่อต้านการเคลื่อนที่ของวัตถุนั้น 3. การเพิ่มหรือลดแรงเสียดทานสามารถนาไปใช้ประโยชน์ต่างๆ ในชีวิตประจาวันได้ มาตรฐานการเรียนรู้ รายละเอียดชุดกิจกรรม แบบ Predict-Observe-Explain (POE) เรื่อง แรงในชีวิตประจำวัน สาระการเรียนรู้
2 ชุดกิจกรรมการเรียนรู้แบบ Predict -Observe -Explain (POE)เรื่อง แรงในชีวิตป ระจ าวัน 1. ด้านความรู้ (Knowledge) 1.1 อธิบายการหาแรงลัพธ์ของแรงหลายแรงในแนวเดียวกันที่กระทำต่อวัตถุได้ 1.2 สังเกตและระบุผลของแรงเสียดทานที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุได้ 1.3 ระบุประโยชน์ของแรงเสียดทานที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุได้ 2. ด้านทักษะกระบวนการ (Process) 2.1 ทำการทดลองเกี่ยวกับการหาแรงลัพธ์ของแรงหลายแรงในแนวเดียวกันที่กระทำต่อวัตถุได้ 2.2 เขียนแผนภาพแสดงแรงที่กระทำต่อวัตถุที่อยู่ในแนวเดียวกันได้ 2.3 เขียนแผนภาพแสดงแรงลัพธ์ที่กระทำต่อวัตถุได้ 2.4 ทดลองและสรุปผลเกี่ยวกับแรงเสียดทานที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุได้ 3. ด้านคุณลักษณะอันพึงประสงค์ (Attitude) 3.1 มีความมุ่งมั่นในการเรียนรู้และการทำงานที่ได้รับมอบหมายตลอดเวลา 3.2 ให้ความสนใจและให้ความร่วมมือในการเรียนรู้ตลอดเวลา การจัดการเรียนรู้แบบ Predict-Observe-Explain (POE) ประกอบด้วย 3 ขั้นตอน 1. ขั้นทำนาย (Predict) เป็นขั้นให้ผู้เรียนทำนายหรือตั้งสมมติฐาน คาดการณ์กับสถานการณ์ ปัญหาที่ผู้สอนกำหนด ว่าผลที่เกิดขึ้นจะเป็นอย่างไร รวมทั้งให้เหตุผลประกอบ 2. ขั้นการสังเกตหรือทดลอง (Observe or Experimentation) เป็นขั้นค้นหาข้อมูลหรือ สืบหาคำตอบ ให้ผู้เรียนได้ลงมือปฏิบัติ โดยใช้วิธีการทดลอง หรือการสืบค้นข้อมูลจากแหล่ง เรียนรู้ 3. ขั้นอธิบายหรือสรุป (Explain or Summarize) เป็นขั้นอธิบายผลเกี่ยวกับการทำนาย และผลที่เกิดขึ้นจริง ทั้งที่เป็นไปในทางเดียวกันหรือขัดแย้งกันระหว่างการทำนายหรือ ตั้งสมมติฐานกับการสังเกตหรือทดลอง จุดประสงค์การเรียนรู้ กิจกรรมการเรียนรู้
คำชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคำตอบเดียว 1. แรงมีหน่วยเป็นอะไร ก. เมตร ข. กิโลเมตร ค. นิวตัน ง. จูล 2. หากมี 2 แรงผลักวัตถุไปตามพื้นราบในทิศทางเดียวกัน แรงทั้งสองแรงจะรวมเข้าด้วยกัน เป็นแรงอะไร ก. แรงผลัก ข. แรงลัพธ์ ค. แรงเสียดทาน ง. แรงพยุง 3. เมื่อมีแรง 2 แรงที่เท่ากันกระทำต่อวัตถุในทิศทางตรงข้ามกัน ผลลัพธ์ของแรง ทั้งสองจะทำ ให้วัตถุเคลื่อนอย่างไร ก. วัตถุเคลื่อนที่ไปทางซ้าย ข. วัตถุเคลื่อนที่ไปทางขวา ค. วัตถุไม่เคลื่อนที่ ง. วัตถุเคลื่อนที่ไปทางทิศใต้ 4. จากภาพแรงลัพธ์มีค่าเท่าไร ก. 2 N ข. 3 N ค. 4 N ง. 5 N 5. ข้อใดไม่มีแรงเข้ามาเกี่ยวข้อง ก. การเปิดปิดประตู ข. หนังสือวางอยู่บนโต๊ะ ค. การเล่นตุ๊กตาล้มลุก ง. การเล่นชักเย่อ 6. ถ้ามีแรง 4 นิวตัน และแรง 5 นิวตัน กระทำต่อโต๊ะในทิศทางเดียวกัน แรงลัพธ์จะมีค่าเท่าไร ก. 3 นิวตัน ข. 6 นิวตัน ค. 9 นิวตัน ง. 12 นิวตัน 7. ปัญญาออกแรงผลักตู้ 50 นิวตัน แต่มีแรงต้านในทิศตรงกันข้ามจากพื้นหรือแรงเสียดทาน 20 นิวตัว แรงลัพธ์จะมีค่าเท่าไร ก. 20 นิวตัน ข. 25 นิวตัน ค. 30 นิวตัน ง. 35 นิวตัน แบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง แรงในชีวิตประจำวัน 8 N 5 N
4 แบบทดสอบก่อนเรียนเรื่อง แรงในชีวิตป ระจ ำวัน 8. แรงลัพธ์ในข้อใดเท่ากับผลของการหักล้างของแรงที่กระทำต่อวัตถุ ก. ข. ค. ง. 9. สิ่งของในข้อใดใช้ประโยชน์จากแรงลัพธ์ ก. กระถางต้นไม้แบบแขวน ข. หลอดหยด ค. หลอดฉีดยา ง. กาลักน้ำ 10. ข้อใดไม่ใช่การนำแรงลัพธ์มาใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวัน ก. การสร้างสะพานแขวน ข. การปั่นจักรยานพ่วง ค. การใช้สุนัขหลาย ๆ ตัวลากเลื่อน ง. การลากของทางลาดชัน 11. แรงที่ต่อต้านการเคลื่อนที่ของวัตถุเรียกว่าอะไร ก. แรงดึง ข. แรงลัพธ์ ค. สัมประสิทธิ์ ง. แรงเสียดทาน 12. ข้อใดหมายถึงสมบัติของแรงเสียดทาน ก. แรงเสียดทานมีค่าเป็นศูนย์ เมื่อวัตถุไม่มีแรงภายนอกมากระทำ ข. แรงเสียดทานมีทิศทางตรงกันข้ามกับการเคลื่อนที่ของวัตถุ ค. แรงเสียดทานขึ้นอยู่กับน้ำหนักหรือแรงกดของวัตถุที่กดลงบนพื้น ง. ถูกทุกข้อที่กล่าวมา 13. แรงเสียดทานจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับข้อใด ก. พื้นผิวของวัตถุ ข. แรงกระทำ ค. แรงสมดุล ง. ทิศทางของแรง 14. แรงเสียดทานมีทิศทางเป็นอย่างไร ก. ทิศตั้งฉากกับการเคลื่อนที่ของวัตถุ ข. ทิศเดียวกับการเคลื่อนที่ของวัตถุ ค. ทิศตรงข้ามกับการเคลื่อนที่ของวัตถุ ง. ทิศทำมุม 45 องศากับการเคลื่อนที่ของวัตถุ 15. เมื่อดันกล่องใบหนึ่งลงบนโต๊ะ กล่องไม่เคลื่อนที่เลยเพราะเหตุใด ก. กล่องมีน้าหนักมาก ข. โต๊ะมีแรงเสียดทานมาก ค. กล่องมีแรงปฏิกิริยาโต้ตอบเท่ากับแรงดัน ง. ถูกทุกข้อ 16. กลิ้งลูกบอลไปบนพื้นผิวใดจะกลิ้งไปได้ไกลที่สุด ก. พื้นทราย ข. พื้นลูกรัง ค. พื้นห้อง ง. พื้นสนามหญ้า
5 แบบทดสอบก่อนเรียนเรื่อง แรงในชีวิตป ระจ ำวัน 17. เหตุใดยางรถยนต์จึงมีลวดลายและผิวขรุขระ ก. เพิ่มแรงเสียดทาน ข. ลดแรงเสียดทาน ค. ให้ความสวยงาม ง. สะดวกสบายเวลาเปลี่ยนยาง 18. ข้อใดเป็นการลดแรงเสียดทาน ก. ลวดลายของยางรถยนต์ ข. น้ำมันหล่อลื่นในเครื่องจักร ค. การทำงานของเบรกรถจักรยาน ง. การออกแบบพื้นรองเท้ากีฬาที่มีปุ่ม 19. ข้อใดต่อไปนี้เป็นการเพิ่มแรงเสียดทาน ก. ลงขี้ผึ้งบนผิวพื้นห้อง ข. ใส่น้ำมันหล่อลื่นในโซ่จักรยาน ค. ใช้รองเท้าที่มีดอกยาง ง. เทน้าลงบนพื้นซีเมนต์ 20. ข้อใดเป็นการนำแรงต้านการเคลื่อนที่ไปใช้ประโยชน์น้อยที่สุด ก. การหยิบจับสิ่งของ ข. การตอกตะปูไม้ ค. การใช้เข็มฉีดยาผู้ป่วย ง. การเหยียบเบรกรถขณะรถแล่น
ว 2.2 เข้าใจธรรมชาติของแรงในชีวิตประจำวัน ผลของแรงที่กระทำต่อวัตถุ ลักษณะการ เคลื่อนที่แบบต่างๆ ของวัตถุ รวมทั้งนำความรู้ไปใช้ประโยชน์ ป.5/1 อธิบายวิธีการหาแรงลัพธ์ของแรงหลายแรงในแนวเดียวกัน ที่กระทำต่อวัตถุในกรณีที่ วัตถุอยู่นิ่งจากหลักฐานเชิงประจักษ์ ป.5/2 เขียนแผนภาพแสดงแรงที่กระทำต่อวัตถุที่อยู่ในแนวเดียวกันและแรงลัพธ์ที่กระทำต่อ วัตถุ ป.5/3 ใช้เครื่องชั่งสปริงในการวัดแรงที่กระทำต่อวัตถุ 1. อธิบายการหาแรงลัพธ์ของแรงหลายแรงในแนวเดียวกันที่กระทำต่อวัตถุได้ (K) 2. ทำการทดลองเกี่ยวกับการหาแรงลัพธ์ของแรงหลายแรงในแนวเดียวกันที่กระทำต่อวัตถุได้ (P) 3. เขียนแผนภาพแสดงแรงที่กระทำต่อวัตถุที่อยู่ในแนวเดียวกันได้ (P) 4. เขียนแผนภาพแสดงแรงลัพธ์ที่กระทำต่อวัตถุได้ (P) 5. มีความมุ่งมั่นในการเรียนรู้และการทำงานที่ได้รับมอบหมายตลอดเวลา (A) 1 แรงลัพธ์ Resultant force มาตรฐานการเรียนรู้ จุดประสงค์การเรียนรู้
7 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ ในชีวิตประจำวันของเรามักจะเกี่ยวข้องกับแรงอยู่เสมอ เช่น การออกแรงเคลื่อนย้ายสิ่งของต่าง ๆ การออกแรงตีกลอง การออกแรงเปิด-ปิดประตูและการออกแรงพับกระดาษเป็น รูปร่างต่าง ๆ และ ดังนั้น การเรียนรู้และทำความเข้าใจเกี่ยวกับ แรงจะทำให้นักเรียนสามารถนำความรู้ดังกล่าวไปใช้ใน ชีวิตประจำวันได้ แรง คือ สิ่งที่กระทำต่อวัตถุแล้วทำให้วัตถุเคลื่อนที่ หยุดนิ่ง หรือเปลี่ยนแปลงรูปร่าง เช่น การออกแรงถีบจักรยานให้เคลื่อนที่ไปข้างหน้าด้วยความเร็วต่าง ๆ อาจมีการเปลี่ยน ทิศทาง หรือลดความเร็วด้วยการเบรกทำให้จักรยานเคลื่อนที่ช้าลง หรือหยุดการเคลื่อนที่ได้ เราสามารถเขียนแผนภาพแสดงแรงที่กระทำต่อวัตถุได้โดยใช้ลูกศร ซึ่งกำหนดให้ หัวลูกศรแสดงทิศทางของแรง และความยาวของลูกศรแสดงขนาดของแรงที่กระทำต่อวัตถุ ซึ่งถ้าออกแรงมากลูกศรก็จะยาว แต่ถ้าออกแรงน้อยลูกศรก็จะสั้น เช่น การออกแรงลากรถเข็นด้วยแรงน้อย การออกแรงเข็นรถยนต์ด้วยแรงมาก 1 แรง
8 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ ลองทำดู ทิศของแรง ให้นักเรียนสังเกตภาพกิจกรรมต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับแรงที่กระทำต่อวัตถุ จากนั้น เขียนทิศทางของแรง แรงไม่สามารถมองเห็นหรือสัมผัสได้ แต่เราสามารถบอกหรือกำหนดแรงโดยพิจารณา ผลที่เกิดจากแรงได้ เช่น เมื่อเราออกแรงกระทำต่อสปริงจะทำให้สปริงยืดออก ถ้า เรายิ่งเพิ่มแรงมากขึ้น สปริงก็จะยืดตัวออกได้มากขึ้น และเมื่อเรา หยุดออกแรงกระทำต่อสปริง สปริงก็จะหดตัวกลับสู่สภาพปกติ ในทำนองเดียวกัน เมื่อเราออกแรงกดทำให้สปริงหดตัวและเมื่อ เราหยุดออกแรงกดสปริง สปริงก็จะยึดตัวกลับสู่สภาพปกติ
9 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ ความสามารถในการยึดตัวและหดตัวของสปริงนี้ นักวิทยาศาสตร์ได้ใช้เป็นเครื่องมือวัด แรง เครื่องมือวัดแรงที่รู้จักในปัจจุบัน ได้แก่ เครื่องชั่งสปริง เครื่องชั่งสปริงประกอบด้วยสปริง อยู่ภายใน โดยมีจุดคงที่ติดตรึงไว้กับตัวสปริง เมื่อเราแขวนวัตถุที่ขอเกี่ยวหรือวางวัตถุบนจาน รอง วัตถุจะออกแรงกระทำต่อสปริง ทำให้สปริงยึดหรือหดตัว จุดคงที่และเข็มชี้ที่ติดตรึงไว้กับ ตัวสปริงก็จะเคลื่อนที่บนสเกล (มาตรวัด) ที่กำหนดไว้ หน่วยที่ใช้วัดแรงคือ นิวตัน (Newton: N) ซึ่งนิวตันเป็นหน่วยการวัดในระบบเอสไอ (SI) เครื่องชั่งสปริงแบบแขวน ใช้สมบัติการยืดตัวของขดลวดสปริง เครื่องชั่งสปริงที่นิยมใช้ใน ครัวเรือนใช้สมบัติการหดตัวของขดลวดสปริง เครื่องชั่งสปริงแบบแขวน (Spring Balance) สามารถชั่งน้ำหนักของวัตถุโดยใช้ หลักการยืดและหดของสปริง ดูว่าน้ำหนักของวัตถุดึงให้สปริงยืดได้เท่าไร โดยน้ำหนักมากก็ทำ ให้สปริงยืดมาก เครื่องชั่งสปริงแบบแขวน จะวัดปริมาณของแรงที่กระทำต่อวัตถุ โดยที่ปลาย ข้างหนึ่งของเครื่องชั่งสปริงแบบแขวนจะถูกดึง ให้ยืดขยายออกเมื่อมีน้ำหนักมาถ่วงตามแนว แรงโน้มถ่วงของโลก ที่ตำแหน่งเดียวกันของโลก แรงโน้มถ่วงของโลกหรือแรงดึงดูดของโลกที่ กระทำต่อวัตถุต่างๆจะมีค่าเท่ากันเสมอ แต่วัตถุ ต่างๆ บนโลกมีมวลต่างกัน แรงดึงดูดของโลกที่ กระทำต่อมวลของวัตถุเหล่านั้นจึงมีค่าแตกต่าง กัน วัตถุจึงมีน้ำหนักไม่เท่ากัน เช่น ส้มโอมี มวลขนาดใหญ่แรงดึงดูดจึงมากกว่ามะนาวซึ่งมี มวลขนาดเล็กกว่า ทำให้ส้มโอมีน้ำหนักมากกว่า มะนาว
10 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ ลองทำดู เครื่องชั่งสปริง ให้นักเรียนบอกค่าขนาดของแรงจากเครื่องชั่งสปริง ค่าที่อ่านได้ จากเครื่องชั่งสปริง เท่ากับ ........................ หน่วยเป็น ............................ มวลของวัตถุ A เท่ากับ ...................................... หน่วยเป็น ....................................... ค่าที่อ่านได้ จากเครื่องชั่งสปริง เท่ากับ ........................ หน่วยเป็น ............................ มวลของวัตถุ B เท่ากับ ...................................... หน่วยเป็น ....................................... ค่าที่อ่านได้ จากเครื่องชั่งสปริง เท่ากับ ........................ หน่วยเป็น ............................ มวลของวัตถุ C เท่ากับ ...................................... หน่วยเป็น ....................................... 4 นิวตัน 400 กรัม 8 นิวตัน 800 กรัม 1 นิวตัน 100 กรัม
11 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ ในชีวิตประจำวันของเรา เราต้องออกแรงกระทำต่อวัตถุใดวัตถุหนึ่ง ซึ่งไม่จำเป็นต้องมี แรงที่กระทำเพียงแรงเดียว แต่อาจมีแรงหลายแรงมากระทำต่อวัตถุนั้น โดยแรงทั้งหมดจะ รวมกันเหมือนเป็นแรงแรงเดียว เรียกว่า แรงลัพธ์ การเล่นชักเย่อมีการออกแรง สามารถรู้ได้จากการที่แต่ละคนดึงเชือกเข้าหาตัวผู้เล่นเอง และเมื่อผู้เล่นทั่ง 2 ฝ่าย ดึงเชือกทำให้เชือกเคลื่อนที่ได้ 2 แรงลัพธ์
12 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ ปัญหา :แรง 2 แรงที่กระทำต่อวัตถุในทิศทางเดียวกันมีค่าเท่ากับแรง 1 แรง หรือไม่ ให้นักเรียนพิจารณารูปต่อไปนี้ นักเรียนคิดว่า เครื่องชั่งสปริงจะอ่านค่าได้เท่ากัน หรือไม่ เท่ากัน ไม่เท่ากัน เครื่องชั่งสปริงในรูปใดจะอ่านค่าได้มากกว่ากัน รูป A รูป B อธิบาย ....................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... กิจกรรมที่ 1 แรงลัพธ์ของแรงในทิศทางเดียวกัน (A) (B)
13 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ อุปกรณ์ 1. ถุงทราย 2 ถุง 2. เครื่องชั่งสปริงแบบแขวน 2 อัน 3. ถุงพลาสติกหูหิ้ว 1 ใบ ขั้นตอน 1. นำถุงทรายใส่ในถุงพลาสติก จากนั้นใช้เครื่องชั่งสปริงเกี่ยวที่หูหิ้วข้างละ 1 อัน ดังรูป (ก) 2. ชั่งมวลของถุงทรายโดยดึงเครื่องชั่งสปริงแต่ละอันพร้อมกันให้ถุงพลาสติกอยู่ในแนวดิ่ง แล้วบันทึกค่าของแรงที่อ่านได้จากเครื่องชั่งสปริงแต่ละอัน 3. ชั่งมวลของถุงทรายโดยเปลี่ยนไปใช้เครื่องชั่งสปริงเพียง 1 อัน เกี่ยวหูหิ้วของ ถุงพลาสติกทั้ง 2 ข้าง ดังรูป (ข) แล้วบันทึกค่าของแรงที่อ่านได้จากเครื่องชั่งสปริง 4. ดำเนินการเช่นเดียวกับข้อ 1 - 3 แต่เพิ่มถุงทรายเป็น 2 ถุง 5. เขียนแผนภาพแสดงขนาดและทิศทางของแรงที่เครื่องชั่งสปริงกระทำต่อถุงทราย ที่มา : หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ชนิกานต์ นุ่มมีชัย และคณะ, 2563 : 7)
14 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ บันทึกผล ขนาดของแรงและแรงลัพธ์ที่อ่านได้เมื่อดึงถุงทรายในแนวดิ่งด้วยเครื่องชั่งสปริง จำนวนถุง ทราย ค่าอ่านได้จากเครื่องชั่งสปริง 2 อัน (นิวตัน) ค่าอ่านได้จากเครื่องชั่ง สปริง 1 อัน (นิวตัน) อันที่ 1 อันที่ 2 ผลรวม 1 2 แผนภาพแสดงขนาดและทิศทางของแรงที่เครื่องชั่งสปริงกระทำต่อถุงทราย 1. แรง 2 แรงที่ดึงถุงทรายมีค่าสัมพันธ์กับแรง 1 แรงที่ดึงถุงทรายลักษณะใด .................................................................................................................................................... 2. นักเรียนนำความรู้ที่ได้จากกิจกรรมไปใช้ประโยชน์ในเรื่องใด .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................
15 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ จากการสังเกตจะพบว่า เมื่อเราใช้เครื่องชั่งสปริง 2 อัน ชั่งมวลของถุงทราย 1 ถุง ขนาดของแรงที่อ่านได้จากเครื่องชั่งสปริงแต่ละอันมีค่าเท่ากัน และเมื่อรวมขนาดของแรงจาก เครื่องชั่งสปริงทั้ง 2 อัน มีค่าเท่ากับค่าของแรงที่อ่านได้จากเครื่องชั่งสปริง 1 อัน ที่ชั่งถุงทราย ซึ่งกรณีที่ชั่งถุงทราย 2 ถุง ก็ให้ผลการสังเกตลักษณะเดียวกัน นั่นแสดงว่า เมื่อมีแรงกระทำต่อ วัตถุมากกว่า 1 แรงในทิศทางเดียวกัน ผลรวมของแรงทั้งหมดที่กระทำต่อวัตถุจะมีค่าเท่ากับ แรงลัพธ์เพียงแรงเดียวที่กระทำต่อวัตถุนั้น กรณีที่ 1 เมื่อมีแรง 2 แรงกระทำต่อวัตถุเดียวกันในแนวเดียวกันและมี ทิศทางเดียวกัน แรงลัพธ์จะมีขนาดเท่ากับผลรวมของแรงทั้งสอง ซึ่งวัตถุจะเคลื่อนที่ไปในทิศทางเดียวกับทิศทางของแรงที่มากระทำ แรง 2 แรงกระทำต่อวัตถุเดียวกันในทิศทางเดียวกัน ตัวอย่างของการออกแรง 2 แรงกระทำต่อวัตถุเดียวกันในแนวเดียวกันและมีทิศทาง เดียวกัน เช่น นักเรียน 2 คน ออกแรงผลักตู้เสื้อผ้าไปตามพื้นราบและเรียบในทิศทางเดียวกัน โดยตู้เสื้อผ้าจะเคลื่อนที่ไปในทิศทางเดียวกับแรงผลักของนักเรียนทั้ง 2 คน การเคลื่อนย้ายวัตถุต่าง ๆ เราควรช่วยกันออกแรงกระทำ ต่อวัตถุนั้นในทิศทางเดียวกัน เพื่อให้วัตถุเคลื่อนที่ไปได้ง่ายขึ้น - แรงลัพธ์มีค่าเท่ากับผลรวมของแรงย่อยทั้งหมดที่กระทำต่อวัตถุในทิศทางเดียวกัน -
16 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ ลองทำดู แรง 2 แรงกระทำต่อวัตถุเดียวกันในทิศทางเดียวกัน ให้นักเรียนพิจารณารูปต่อไปนี้ แล้วบอกทิศทางที่วัตถุเคลื่อนที่และขนาดของแรงลัพธ์ แรงกระทำกับวัตถุ ขนาดของแรงลัพธ์ ทิศทางการเคลื่อนที่ของวัตถุ 13 N 7 N 13 N 10 N 8 N 14 N
17 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ ปัญหา : แรง 2 แรง มีขนาดไม่เท่ากันและมีทิศทางตรงกันข้ามกระทำต่อวัตถุจะเกิดผลอย่างไร ให้นักเรียนพิจารณารูปต่อไปนี้ - ลองเขียนลูกศรแทนทิศทางของแรง และขนาดลูกศรแทนขนาดของแรง - นักเรียนคิดว่า การเล่นชักเย่อในครั้ง นี้ทีมใดจะเป็นฝ่ายชนะ ทีม A ทีม B อธิบาย ....................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... กิจกรรมที่ 2 แรงลัพธ์ของแรงที่มีขนาดไม่เท่ากัน (A) (B) กระทำต่อวัตถุในทิศทางตรงกันข้าม
18 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ อุปกรณ์ 1. ถาดพลาสติก 1 ใบ 2. แท่งไม้ 1 แท่ง 3. ตะปู 2 ตัว 4. เชือก 2 เส้น 5. ตะขอ 2 อัน 6. น็อตตัวเมียขนาดเท่ากัน 9 ตัว 7. ลูกปัดพลาสติก 1 ถุง 8. นาฬิกาจับเวลา 1 เรือน 9. โต๊ะ 1 ตัว ขั้นตอน 1. นำเม็ดพลาสติกมาเกลี่ยให้ทั่วลงในถาดพลาสติก จากนั้นนำถาดพลาสติกวางไว้บนโต๊ะ 2. ตอกตะปูด้านบนแท่งไม้ข้างละ 1 ตัว นำปลายเชือกข้างหนึ่งผูกกับตะปู ส่วนอีกข้าง ของปลายเชือกผูกกับตะขอ ให้ห้อยอยู่ทั้ง 2 ข้าง นำแท่งไม้ไปวางตรงถาดพลาสติก 3. ใส่น็อตที่ตะขอด้านขวา 1 ตัว สังเกตการเคลื่อนที่ของแท่งไม้ จับเวลาที่มาถึงขอบ พลาสติก 4. ดำเนินการเช่นเดียวกับข้อ 3 แต่ใช้จำนวนน็อตตามที่กำหนดในตาราง สังเกตการ เคลื่อนที่ของแท่งไม้ พร้อมทั้งเขียนแผนภาพแสดงแรงลัพธ์ที่กระทำต่อแท่งไม้ ภาพการจัดอุปกรณ์เพื่อสังเกตแรงลัพธ์ที่มีขนาดไม่เท่ากันกระทำต่อวัตถุในทิศทางตรงกันข้าม ที่มา : หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ชนิกานต์ นุ่มมีชัย และคณะ, 2563 : 11)
19 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ บันทึกผล จำนวนน็อต ทิศทางที่แท่งไม้เคลื่อนที่ เวลาที่ถึงขอบ (วินาที) ด้านซ้าย ด้านขวา 0 1 1 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 4 แผนภาพแสดงแรงลัพธ์ที่กระทำต่อแท่งไม้ 1. จากการปฏิบัติกิจกรรมแท่งไม้เคลื่อนที่ไปในทิศทางใด .................................................................................................................................................... 2. จำนวนน็อตมีผลต่อการเคลื่อนที่ของแท่งไม้หรือไม่ เพราะอะไร .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... 3. การเพิ่มหรือลดจำนวนนอตมีผลต่อแรงลัพธ์ลักษณะใด ....................................................................................................................................................
20 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ จากกิจกรรมพบว่า แท่งไม้เคลื่อนที่ไปในทิศทางที่มีแรงมากกว่า ซึ่งเมื่อมีแรง 2 แรง ที่กระทำต่อวัตถุในทิศทางตรงกันข้าม ก็เสมือนว่ามีแรงเพียงแรงเดียวที่กระทำต่อวัตถุซึ่งเป็น ผลต่างของแรงทั้ง 2 แรงนั่นเอง กรณีที่ 2 เมื่อมีแรง 2 แรงมากระทำต่อวัตถุเดียวกันในแนวเดียวกัน แต่มี ทิศทางตรงกันข้าม แรงลัพธ์จะมีขนาดเท่ากับผลต่างของแรงทั้ง สอง ซึ่งวัตถุจะเคลื่อนที่ไปในทิศทางที่มีแรงมากกว่า แรง 2 แรง ที่มีขนาดต่างกันกระทำต่อวัตถุเดียวกันในทิศทางตรงกันข้าม ตัวอย่างของการออกแรง 2 แรงที่กระทำต่อวัตถุเดียวกันในแนวเดียวกัน แต่มีทิศทาง ตรงกันข้าม เช่น การเล่นชักเย่อที่กำหนดจำนวนผู้เล่นของแต่ละฝ่ายเท่า ๆ กัน ผู้เล่นของแต่ละ ฝ่ายจะออกแรงดึงเพื่อลากอีกฝ่ายให้ข้ามเข้ามาในเขตของตน เมื่อฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งอ่อนแรงก็จะ ถูกลากข้ามเขตเข้ามาถือว่าเป็นฝ่ายแพ้ แสดงว่า ฝ่ายชนะมีแรงมากกว่า การเล่นชักเย่อ ถ้าต้องการเป็นฝ่ายชนะต้องออกแรงเพิ่มมาขึ้น
21 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ ลองทำดู แรง 2 แรง ขนาดต่างกัน กระทำต่อวัตถุเดียวกันในทิศทางตรงกันข้าม ให้นักเรียนพิจารณารูปต่อไปนี้ แล้วบอกทิศทางที่วัตถุเคลื่อนที่และขนาดของแรงลัพธ์ แรงกระทำกับวัตถุ ขนาดของแรงลัพธ์ ทิศทางการเคลื่อนที่ของวัตถุ 8 N 11 N 9 N 8 N 4 N 1 N 5 N
22 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ ปัญหา : แรง 2 แรง มีขนาดเท่ากันและมีทิศทางตรงกันข้ามกระทำต่อวัตถุจะเกิดผลอย่างไร ให้นักเรียนพิจารณารูปต่อไปนี้ ถ้านาย A และนาย B ออกแรงดันตู้เท่า ๆ กัน นักเรียนคิดว่า ตู้จะเคลื่อนที่ไปทางทิศใด ทางด้านซ้าย ทางด้านขวา อยู่ที่เดิม อธิบาย ....................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ทางซ้าย ทางขวา กิจกรรมที่ 3 แรงลัพธ์ของแรงที่มีขนาดเท่ากัน กระทำต่อวัตถุในทิศทางตรงกันข้าม
23 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ อุปกรณ์ 1. กระดาษแข็ง ขนาด 10 x 15 เซนติเมตร 1 ใบ 2. เครื่องชั่งสปริงแบบแขวน 2 อัน 3. เครื่องเจาะรู 1 เครื่อง ขั้นตอน 1. เจาะรูที่ 1 บริเวณกึ่งกลางด้านใดด้านหนึ่งของกระดาษแข็ง และรูที่ 2 ที่ด้านตรงกันข้าม 2. ใช้เครื่องชั่งสปริงแต่ละอันเกี่ยวกับรูที่ 1 และรูที่ 2 ไว้ แล้วออกแรงดึงในทิศทางตรงกัน ข้ามให้กระดาษแข็งหยุดนิ่ง จากนั้นบันทึกค่าของแรงที่อ่านได้จากเครื่องชั่งสปริงแต่ละ อัน และเขียนแผนภาพแสดงแรงที่กระทำต่อกระดาษแข็ง 3. ดำเนินการเช่นเดียวกับข้อ 2 ซ้ำอีก 2 ครั้ง ภาพการจัดอุปกรณ์เพื่อสังเกตแรงลัพธ์ที่มีขนาดเท่ากันกระทำต่อวัตถุในทิศทางตรงกันข้าม ที่มา : หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ชนิกานต์ นุ่มมีชัย และคณะ, 2563 : 11) บันทึกผล ครั้งที่ ค่าที่อ่านได้จากเครื่องชั่งสปริง 2 อัน (นิวตัน) อันที่ 1 อันที่ 2 1 2 3
24 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ แผนภาพแสดงแรงลัพธ์ที่กระทำต่อกระดาษแข็ง 1. เมื่อใช้เครื่องชั่งสปริง 2 อัน ดึงกระดาษแข็งแล้วทำให้หยุดนิ่ง ค่าแรงดึงที่อ่านได้จาก เครื่องชั่งสปริง 2 อัน เท่ากันหรือไม่ อย่างไร .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... 2. แรงที่เครื่องชั่งสปริง 2 อัน ที่กระทำต่อกระดาษแข็งแล้วทำให้กระดาษแข็งหยุดนิ่งอยู่ ในแนวเดียวกันหรือไม่ และมีทิศทางใด .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... จากกิจกรรมพบว่า เมื่อออกแรงกระทำต่อวัตถุ ขนาดเท่ากัน แต่มีทิศทางตรงกันข้าม แล้วทำให้วัตถุหยุดนิ่ง ไม่เคลื่อนที่ แรงลัพธ์ที่กระทำต่อวัตถุนั้นจะมีค่าเท่ากับศูนย์ นอกจากนี้วัตถุที่หยุดนิ่งไม่มีการเคลื่อนที่ เช่น กำแพงหรือ ผนังอาคาร ถ้ามีแรงมากระทำต่อวัตถุแล้ววัตถุไม่มีการ เคลื่อนที่ แรงลัพธ์ที่เกิดขึ้นก็มีค่าเท่ากับศูนย์เช่นกัน
25 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ กรณีที่ 3 ถ้าแรง 2 แรง ที่กระทำต่อวัตถุมีขนาดเท่ากัน แต่มีทิศทางตรง กันข้าม วัตถุจะไม่มีการเคลื่อนที่ แรงลัพธ์ที่กระทำต่อวัตถุนั้นจะมี ค่าเป็นศูนย์ แรง 2 แรง ที่มีขนาดเท่ากันกระทำต่อวัตถุในทิศทางตรงกันข้าม การเล่นชักเย่อ ถ้าทั้ง 2 ฝ่าย มีแรงเท่ากันตลอดเวลา เชือกก็จะไม่มีการเคลื่อนที่ทั้ง ๆ ที่มีแรงกระทำอยู่ ตรวจสอบความเข้าใจ ให้นักเรียนยกตัวอย่างแรงลัพธ์ในชีวิตประจำวัน .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................
26 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ คำชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคำตอบเดียว 1. แรงมีหน่วยเป็นอะไร ก. เมตร ข. กิโลเมตร ค. นิวตัน ง. จูล 2. หากมี 2 แรงผลักวัตถุไปตามพื้นราบในทิศทางเดียวกัน แรงทั้งสองแรงจะรวมเข้าด้วยกัน เป็นแรงอะไร ก. แรงผลัก ข. แรงลัพธ์ ค. แรงเสียดทาน ง. แรงพยุง 3. เมื่อมีแรง 2 แรงที่เท่ากันกระทำต่อวัตถุในทิศทางตรงข้ามกัน ผลลัพธ์ของแรง ทั้งสองจะทำ ให้วัตถุเคลื่อนอย่างไร ก. วัตถุเคลื่อนที่ไปทางซ้าย ข. วัตถุเคลื่อนที่ไปทางขวา ค. วัตถุไม่เคลื่อนที่ ง. วัตถุเคลื่อนที่ไปทางทิศใต้ 4. จากภาพแรงลัพธ์มีค่าเท่าไร ก. 2 N ข. 3 N ค. 4 N ง. 5 N 5. ข้อใดไม่มีแรงเข้ามาเกี่ยวข้อง ก. การเปิดปิดประตู ข. หนังสือวางอยู่บนโต๊ะ ค. การเล่นตุ๊กตาล้มลุก ง. การเล่นชักเย่อ แบบทดสอบท้ายบท 8 N 5 N
27 1แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงลัพธ์ 6. ถ้ามีแรง 4 นิวตัน และแรง 5 นิวตัน กระทำต่อโต๊ะในทิศทางเดียวกัน แรงลัพธ์จะมีค่าเท่าไร ก. 3 นิวตัน ข. 6 นิวตัน ค. 9 นิวตัน ง. 12 นิวตัน 7. ปัญญาออกแรงผลักตู้ 50 นิวตัน แต่มีแรงต้านในทิศตรงกันข้ามจากพื้นหรือแรงเสียดทาน 20 นิวตัว แรงลัพธ์จะมีค่าเท่าไร ก. 20 นิวตัน ข. 25 นิวตัน ค. 30 นิวตัน ง. 35 นิวตัน 8. แรงลัพธ์ในข้อใดเท่ากับผลของการหักล้างของแรงที่กระทำต่อวัตถุ ก. ข. ค. ง. 9. สิ่งของในข้อใดใช้ประโยชน์จากแรงลัพธ์ ก. กระถางต้นไม้แบบแขวน ข. หลอดหยด ค. หลอดฉีดยา ง. กาลักน้ำ 10. ข้อใดไม่ใช่การนำแรงลัพธ์มาใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวัน ก. การสร้างสะพานแขวน ข. การปั่นจักรยานพ่วง ค. การใช้สุนัขหลาย ๆ ตัวลากเลื่อน ง. การลากของทางลาดชัน
ว 2.2 เข้าใจธรรมชาติของแรงในชีวิตประจำวัน ผลของแรงที่กระทำต่อวัตถุ ลักษณะการ เคลื่อนที่แบบต่างๆ ของวัตถุ รวมทั้งนำความรู้ไปใช้ประโยชน์ ป.5/4 ระบุผลของแรงเสียดทานที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุจากหลักฐาน เชิงประจักษ์ ป.5/5 เขียนแผนภาพแสดงแรงเสียดทานและแรงที่อยู่ในแนวเดียวกันที่กระทำต่อวัตถุ 1. สังเกตและระบุผลของแรงเสียดทานที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุได้ (K) 2. ระบุประโยชน์ของแรงเสียดทานที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุได้ (K) 3. ทดลองและสรุปผลเกี่ยวกับแรงเสียดทานที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุได้ (P) 4. ให้ความสนใจและให้ความร่วมมือในการเรียนรู้ตลอดเวลา (A) 2 แรงเสียดทาน Friction force มาตรฐานการเรียนรู้ จุดประสงค์การเรียนรู้
29 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน เราเคยรู้มาแล้วว่า แรงทำให้วัตถุ เปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ เช่น แรงทำให้วัตถุ อยู่นิ่งเปลี่ยนเป็นเคลื่อนที่ หรืออาจเคลื่อนที่อยู่ แล้วเปลี่ยนเป็นเคลื่อนที่เร็วขึ้น ช้าลง หยุดนิ่ง หรือเปลี่ยนทิศทาง เคยสังเกตไหมว่า ขณะที่ ออกแรงเพื่อทำให้วัตถุบางอย่างเคลื่อนที่ เช่น การผลักตู้ให้เคลื่อนที่ แต่ตู้ยังคงอยู่นิ่ง เราอาจรู้สึกถึงแรงต้านการเคลื่อนที่ของตู้หรือแรงเสียด ทาน ซึ่งเป็นแรงที่มีทิศทางตรงข้ามกับทิศทางที่ต้องการให้ตู้เคลื่อนที่ และเกิดขึ้นระหว่างผิว ของตู้กับพื้นบริเวณที่สัมผัสกับตู้ โดยแรงเสียดทานจะมีขนาดเท่ากับแรงที่มากระทำต่อตู้ แรงเสียดทาน คือ แรงต้านการเคลื่อนที่ของวัตถุ ซึ่งเกิดขึ้นระหว่างผิวสัมผัสของวัตถุ 2 ชนิด และมีทิศทางตรงกันข้ามกับทิศทางการเคลื่อนที่ของวัตถุ ตัวอย่างการเกิดแรงเสียดทาน เช่น กล่องไม้ที่ตั้งอยู่บนพื้น ถ้าไม่มีแรงมากระทำต่อ กล่องไม้ก็จะไม่มีแรงเสียดทานเกิดขึ้น แต่ถ้าเราพยายามออกแรงเคลื่อนย้ายกล่องไม้จึงจะเกิด แรงเสียดทานขึ้น ซึ่งมีทิศทางตรงกันข้ามกับทิศทางที่เราออกแรง 1 แรงเสียดทาน
30 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน ลองทำดู แรงเสียดทาน ให้นักเรียนพิจารณารูปต่อไปนี้ แล้วระบุผิวสัมผัสที่ทำให้เกิดแรงเสียดทาน การจุดไม้ขีดไฟ แรงเสียดทานเกิดขึ้นระหว่างผิวสัมผัสของ ...................................... กับ ...................................... การเล่นสกี แรงเสียดทานเกิดขึ้นระหว่างผิวสัมผัสของ ...................................... กับ ...................................... การว่ายน้ำ แรงเสียดทานเกิดขึ้นระหว่างผิวสัมผัสของ ...................................... กับ ...................................... การล้างจาน แรงเสียดทานเกิดขึ้นระหว่างผิวสัมผัสของ ...................................... กับ ...................................... การเตะบอล แรงเสียดทานเกิดขึ้นระหว่างผิวสัมผัสของ ...................................... กับ ...................................... การล้างหน้า แรงเสียดทานเกิดขึ้นระหว่างผิวสัมผัสของ ...................................... กับ ...................................... การดีดกีตาร์ แรงเสียดทานเกิดขึ้นระหว่างผิวสัมผัสของ ...................................... กับ ...................................... หัวไม้ขีด กล่องไม้ขีด สกี พื้น น้ำ ผิวหนังคน มือ จาน เท้า ลูกบอล มือ หน้า มือ สายกีต้าร์
31 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน ขนาดของแรงเสียดทานจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับปัจจัย ดังนี้ น้ำหนักของวัตถุ วัตถุที่มีน้ำหนักมากจะมีแรงเสียดทานมาก ชนิดของพื้นผิวสัมผัส การลากหรือดันวัตถุไปบนพื้นที่มีผิวเรียบจะออกแรงน้อยกว่าบน พื้นที่มีผิวขรุขระ พื้นผิวสัมผัสที่ทำให้แรงเสียดทานน้อย เช่น ผิวแก้ว แผ่นโลหะเรียบ ไม้เรียบขัดมัน และ พื้นหินอ่อน ส่วนพื้นผิวสัมผัสที่ทำให้แรงเลียด ทานมาก เช่น ผิวยางพาราที่ขรุขระ คอนกรีต และกระดาษทราย ปัญหา : น้ำหนักของวัตถุมีผลต่อขนาดของแรงเสียดทานอย่างไร กิจกรรมที่ 1 2 ปัจจัยที่มีผลต่อขนาดของแรงเสียดทาน แรงเสียดทานกับน้ำหนักที่ต่างกัน
32 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน ให้นักเรียนพิจารณารูปต่อไปนี้ นักเรียนคิดว่า ถ้าเพิ่มปริมาณถุงทราย เครื่องชั่งสปริงจะอ่านค่าเป็นอย่างไร เท่าเดิม ลดลง เพิ่มขึ้น อธิบาย ....................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... อุปกรณ์ 1. ถุงทราย 2 ถุง 2. เครื่องชั่งสปริงแบบแขวน 1 อัน 3. แผ่นไม้สี่เหลี่ยม 1 แผ่น 4. ตะขอ 1 อัน ขั้นตอน 1. ติดตะขอเข้ากับแผ่นไม้ด้านข้างในตำแหน่งกึ่งกลาง สำหรับเกี่ยวเครื่องชั่งสปริง 2. วางถุงทราย 1 ถุง ลงบนแผ่นไม้ 3. นำเครื่องชั่งสปริงมาเกี่ยวตะขอแล้วค่อย ๆ เพิ่มแรงดึงมากขึ้นเรื่อย ๆ บันทึกขนาดของ แรงที่ทำให้แผ่นไม้เริ่มเคลื่อนที่ โดยอ่านตัวเลขที่เครื่องชั่งสปริง 4. ดำเนินการเช่นเดียวกีบข้อ 2 – 3 แต่เพิ่มถุงทรายเป็น 2 ถุง
33 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน บันทึกผล จำนวนถุงทราย ขนาดของแรงดึง (นิวตัน) 1 ถุง 2 ถุง แผนภาพแสดงทิศทางของแรงที่เครื่องชั่งสปริงกระทำต่อถุงทราย และแรงเสียดทาน 1. ปริมาณถุงทรายที่เพิ่มขึ้นมีผลต่อแรงดึงหรือไม่ เพราะเหตุใด .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... 2. แรงเสียดทานเกี่ยวข้องกับน้ำหนักของวัตถุในลักษณะใด .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... จากกิจกรรมพบว่า ขนาดของแรงเสียดทานจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับน้ำหนักของวัตถุ ถ้าวัตถุน้ำหนักมากขึ้น ขนาดของแรงเสียดทานก็จะมากขึ้น ทำให้ต้องออกแรงดึงวัตถุมากขึ้น
34 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน ปัญหา : ชนิดของพื้นผิวสัมผัสมีผลต่อขนาดของแรงเสียดทานอย่างไร ให้นักเรียนพิจารณารูปต่อไปนี้ - ถ้าออกแรงดึงถุงทรายให้เคลื่อนที่บน พื้นผิวที่แตกต่างกัน นักเรียนคิดว่า เครื่องชั่งสปริงในพื้นผิวขรุขระ (A) และถุงพลาสติก (B) จะเป็นอย่างไร ออกแรงเท่ากัน A ออกแรงมากกว่า B B ออกแรงมากกว่า A อธิบาย ....................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... อุปกรณ์ 1. แผ่นไม้สี่เหลี่ยมติดตะขอ 1 แผ่น 2. ถุงทราย 1 ถุง 3. เครื่องชั่งสปริงแบบแขวน 1 อัน 4. กระดาษทราย 2 แผ่น 5. พลาสติกใส 2 แผ่น 6. โต๊ะ 1 ตัว 7. เทปกาว 1 ม้วน กิจกรรมที่ 2 แรงเสียดทานบนพื้นผิวสัมผัสที่ต่างกัน (A) (B)
35 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน ขั้นตอน 1. วางแผ่นไม้ลงบนพื้นโต๊ะ และวางถุงทรายลงบนแผ่นไม้ 2. นำเครื่องชั่งสปริงมาเกี่ยวตะขอแล้วค่อย ๆ เพิ่มแรงดึงมากขึ้นเรื่อย ๆ บันทึกขนาดของ แรงที่ทำให้แผ่นไม้เริ่มเคลื่อนที่ โดยอ่านตัวเลขที่เครื่องชั่งสปริง 3. ติดกระดาษทรายให้ตึงกับพื้นโต๊ะ วางแผ่นไม้ลงบนกระดาษทราย และวางถุงทรายลง บนแผ่นไม้ แล้วดำเนินการเช่นเดียวกับข้อ 2 4. ติดพลาสติกใสให้ตึงกับพื้นโต๊ะ วางแผ่นไม้ลงบนพลาสติกใส และวางถุงทรายลงบน แผ่นไม้ แล้วดำเนินการเช่นเดียวกับข้อ 2 ภาพการจัดอุปกรณ์เพื่อสังเกตแรงลัพธ์ที่มีขนาดไม่เท่ากันกระทำต่อวัตถุในทิศทางตรงกันข้าม ที่มา : หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ชนิกานต์ นุ่มมีชัย และคณะ, 2563 : 11) บันทึกผล ลักษณะพื้นผิวสัมผัส ขนาดของแรงดึง (นิวตัน) พื้นโต๊ะ กระดาษทราย พลาสติกใส
36 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน 1. พื้นผิวสัมผัสที่ต่างกันมีผลต่อแรงดึงหรือไม่ เพราะเหตุใด .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... 2. แรงเสียดทานเกี่ยวข้องกับพื้นผิวสัมผัสที่กระทำต่อแผ่นไม้ในลักษณะใด .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... จากกิจกรรมพบว่า ขนาดของแรงเสียดทานจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับชนิดของพื้น ผิวสัมผัส ถ้าลากวัตถุไปบนพื้นที่มีผิวเรียบจะออกแรงน้อยกว่าบนพื้นที่มีผิวขรุขระขนาดของ แรงเสียดทานก็จะน้อยกว่า ตรวจสอบความเข้าใจ 1. ขนาดของแรงเสียดทานจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับสิ่งใด .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... 2. แรงเสียดทานเกี่ยวข้องกับพื้นผิวสัมผัสที่กระทำต่อแผ่นไม้ในลักษณะใด .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................
37 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน ลองทำดู การเพิ่มหรือลดแรงเสียดทานในชีวิตประจำวัน กิจกรรมใดในชีวิตประจำวันของนักเรียนที่ต้องเพิ่มแรงเสียดทานให้มากขึ้น และ กิจกรรมใดที่จำเป็นต้องลดแรงเสียดทานลง เพิ่มแรงเสียดทาน ลดแรงเสียดทาน เพิ่มแรงเสียดทาน ลดแรงเสียดทาน เพิ่มแรงเสียดทาน ลดแรงเสียดทาน เพิ่มแรงเสียดทาน ลดแรงเสียดทาน เพิ่มแรงเสียดทาน ลดแรงเสียดทาน เพิ่มแรงเสียดทาน ลดแรงเสียดทาน ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓
38 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน แรงเสียดทาน เป็นแรงที่ลดความเร็วในการเคลื่อนที่ เราสามารถลดแรงเสียดทานและ เพิ่มแรงเสียดทานได้หลายวิธี และประโยชน์ของแรงเสียดทานสามารถนำไปใช้กิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิตประจำวันได้มากมาย คำชี้แจง : อ่านบทความต่อไปนี้แล้วตอบคำถาม การออกกำลังกายที่ง่ายและสะดวกที่สุด คือ การวิ่ง เพราะเพียงแค่มี รองเท้าสำหรับวิ่งเพียง 1 คู่ ก็สามารถวิ่งไปได้ไกลเท่าที่ต้องการ คนที่ เริ่มออกกำลังกายด้วยการวิ่งควรจะเริ่มที่ระยะใกล้ ๆ แล้วจึงเพิ่ม ระยะทางขึ้นเรื่อย ๆ แต่สำหรับคนที่วิ่งเป็นประจำอาจวิ่งโดยการเปลี่ยน เส้นทางใหม่ ๆ เพื่อไม่ให้เกิดความจำเจและต้องหมั่นตรวจสอบพื้น รองเท้าอยู่เสมอว่า ดอกยางสึกไปมากจนต้องเปลี่ยนใหม่หรือไม่ เพื่อให้ การวิ่งเป็นไปได้อย่างราบรื่น และไม่ลื่นล้มขณะวิ่ง กิจกรรมที่ 3 3 การประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน บทความชวนคิด : วิ่งเพื่อสุขภาพ
39 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน คำถามที่ 1 : วิธีการใดต่อไปนี้ช่วยให้เกิดความปลอดภัยในการวิ่ง จงเขียนวงกลมล้อมรอบคำว่า "ได้" หรือ "ไม่ได้" ในแต่ละข้อ วิธีการต่อไปนี้ ช่วยให้เกิดความปลอดภัยในการวิ่งได้หรือไม่ ใส่รองเท้าที่พื้นมีดอกยางชัดเจน ได้ ไม่ได้ เปลี่ยนมาใส่รองเท้าที่มีพื้นเรียบเพื่อให้น้ำฝนไม่ขังในดอกยาง ได้ ไม่ได้ คำถามที่ 2 : ผู้ที่วิ่งเป็นประจำต้องหมั่นตรวจสอบพื้นรองเท้าอยู่เสมอว่าดอกยางสึกไปมากจนต้องเปลี่ยน ใหม่หรือไม่ เพราะอะไร 1. พื้นรองเท้าช่วยให้วิ่งเร็ว 2. พื้นรองเท้าช่วยให้สุขภาพดี 3. ดอกยางช่วยในการเกาะถนน 4. ดอกยางช่วยให้กล้ามเนื้อแข็งแรง คำถามที่ 3 : การศึกษาการออกกำลังกายด้วยการวิ่งในหัวข้อใดที่ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ตรวจสอบได้ จงเขียนวงกลมล้อมรอบคำว่า "ได้" หรือ "ไม่ได้" ในแต่ละข้อ การศึกษาการออกกำลังกายด้วยการวิ่งในหัวข้อต่อไปนี้ ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ตรวจสอบได้หรือไม่ การวิ่งทำให้สวยขึ้นหรือไม่ ได้ ไม่ได้ การวิ่งทำให้น้ำหนักลดหรือไม่ ได้ ไม่ได้ การวิ่งทำให้รูปร่างสมส่วนหรือไม่ ได้ ไม่ได้
40 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน คำถามชวนคิด 1. ในชีวิตประจำวันของนักเรียนมีกิจกรรมใดที่ต้องใช้แรงหลายแรงกระทำต่อวัตถุ เพื่อให้วัตถุเคลื่อนที่ .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... 2. กิจกรรมใดในชีวิตประจำวันที่ไม่ต้องการแรงเสียดทานมาก และมีวิธีลดแรงเสียดทาน ด้วยวิธีใด .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... 3. ถ้าต้องการเคลื่อนย้ายวัตถุที่มีน้ำหนักมาก นักเรียนควรใช้วิธีใดช่วยลดแรงเสียดทาน ขณะเคลื่อนย้าย .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................
41 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน คำชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคำตอบเดียว 1. แรงที่ต่อต้านการเคลื่อนที่ของวัตถุเรียกว่าอะไร ก. แรงดึง ข. แรงลัพธ์ ค. สัมประสิทธิ์ ง. แรงเสียดทาน 2. ข้อใดหมายถึงสมบัติของแรงเสียดทาน ก. แรงเสียดทานมีค่าเป็นศูนย์ เมื่อวัตถุไม่มีแรงภายนอกมากระทำ ข. แรงเสียดทานมีทิศทางตรงกันข้ามกับการเคลื่อนที่ของวัตถุ ค. แรงเสียดทานขึ้นอยู่กับน้ำหนักหรือแรงกดของวัตถุที่กดลงบนพื้น ง. ถูกทุกข้อที่กล่าวมา 3. แรงเสียดทานจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับข้อใด ก. พื้นผิวของวัตถุ ข. แรงกระทำ ค. แรงสมดุล ง. ทิศทางของแรง 4. แรงเสียดทานมีทิศทางเป็นอย่างไร ก. ทิศตั้งฉากกับการเคลื่อนที่ของวัตถุ ข. ทิศเดียวกับการเคลื่อนที่ของวัตถุ ค. ทิศตรงข้ามกับการเคลื่อนที่ของวัตถุ ง. ทิศทำมุม 45 องศากับการเคลื่อนที่ของวัตถุ 5. เมื่อดันกล่องใบหนึ่งลงบนโต๊ะ กล่องไม่เคลื่อนที่เลยเพราะเหตุใด ก. กล่องมีน้าหนักมาก ข. โต๊ะมีแรงเสียดทานมาก ค. กล่องมีแรงปฏิกิริยาโต้ตอบเท่ากับแรงดัน ง. ถูกทุกข้อ แบบทดสอบท้ายบท
42 2แรงในชีวิตป ระจ ำวัน : แรงเสียดทำน 6. กลิ้งลูกบอลไปบนพื้นผิวใดจะกลิ้งไปได้ไกลที่สุด ก. พื้นทราย ข. พื้นลูกรัง ค. พื้นห้อง ง. พื้นสนามหญ้า 7. เหตุใดยางรถยนต์จึงมีลวดลายและผิวขรุขระ ก. เพิ่มแรงเสียดทาน ข. ลดแรงเสียดทาน ค. ให้ความสวยงาม ง. สะดวกสบายเวลาเปลี่ยนยาง 8. ข้อใดเป็นการลดแรงเสียดทาน ก. ลวดลายของยางรถยนต์ ข. น้ำมันหล่อลื่นในเครื่องจักร ค. การทำงานของเบรกรถจักรยาน ง. การออกแบบพื้นรองเท้ากีฬาที่มีปุ่ม 9. ข้อใดต่อไปนี้เป็นการเพิ่มแรงเสียดทาน ก. ลงขี้ผึ้งบนผิวพื้นห้อง ข. ใส่น้ำมันหล่อลื่นในโซ่จักรยาน ค. ใช้รองเท้าที่มีดอกยาง ง. เทน้าลงบนพื้นซีเมนต์ 10. ข้อใดเป็นการนำแรงต้านการเคลื่อนที่ไปใช้ประโยชน์น้อยที่สุด ก. การหยิบจับสิ่งของ ข. การตอกตะปูไม้ ค. การใช้เข็มฉีดยาผู้ป่วย ง. การเหยียบเบรกรถขณะรถแล่น
คำชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคำตอบเดียว 1. แรงมีหน่วยเป็นอะไร ก. เมตร ข. กิโลเมตร ค. นิวตัน ง. จูล 2. หากมี 2 แรงผลักวัตถุไปตามพื้นราบในทิศทางเดียวกัน แรงทั้งสองแรงจะรวมเข้าด้วยกัน เป็นแรงอะไร ก. แรงผลัก ข. แรงลัพธ์ ค. แรงเสียดทาน ง. แรงพยุง 3. เมื่อมีแรง 2 แรงที่เท่ากันกระทำต่อวัตถุในทิศทางตรงข้ามกัน ผลลัพธ์ของแรง ทั้งสองจะทำ ให้วัตถุเคลื่อนอย่างไร ก. วัตถุเคลื่อนที่ไปทางซ้าย ข. วัตถุเคลื่อนที่ไปทางขวา ค. วัตถุไม่เคลื่อนที่ ง. วัตถุเคลื่อนที่ไปทางทิศใต้ 4. จากภาพแรงลัพธ์มีค่าเท่าไร ก. 2 N ข. 3 N ค. 4 N ง. 5 N 5. ข้อใดไม่มีแรงเข้ามาเกี่ยวข้อง ก. การเปิดปิดประตู ข. หนังสือวางอยู่บนโต๊ะ ค. การเล่นตุ๊กตาล้มลุก ง. การเล่นชักเย่อ 6. ถ้ามีแรง 4 นิวตัน และแรง 5 นิวตัน กระทำต่อโต๊ะในทิศทางเดียวกัน แรงลัพธ์จะมีค่าเท่าไร ก. 3 นิวตัน ข. 6 นิวตัน ค. 9 นิวตัน ง. 12 นิวตัน 7. ปัญญาออกแรงผลักตู้ 50 นิวตัน แต่มีแรงต้านในทิศตรงกันข้ามจากพื้นหรือแรงเสียดทาน 20 นิวตัว แรงลัพธ์จะมีค่าเท่าไร ก. 20 นิวตัน ข. 25 นิวตัน ค. 30 นิวตัน ง. 35 นิวตัน แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง แรงในชีวิตประจำวัน 8 N 5 N
44 แบบทดสอบหลังเรียนเรื่อง แรงในชีวิตป ระจ ำวัน 8. แรงลัพธ์ในข้อใดเท่ากับผลของการหักล้างของแรงที่กระทำต่อวัตถุ ก. ข. ค. ง. 9. สิ่งของในข้อใดใช้ประโยชน์จากแรงลัพธ์ ก. กระถางต้นไม้แบบแขวน ข. หลอดหยด ค. หลอดฉีดยา ง. กาลักน้ำ 10. ข้อใดไม่ใช่การนำแรงลัพธ์มาใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวัน ก. การสร้างสะพานแขวน ข. การปั่นจักรยานพ่วง ค. การใช้สุนัขหลาย ๆ ตัวลากเลื่อน ง. การลากของทางลาดชัน 11. แรงที่ต่อต้านการเคลื่อนที่ของวัตถุเรียกว่าอะไร ก. แรงดึง ข. แรงลัพธ์ ค. สัมประสิทธิ์ ง. แรงเสียดทาน 12. ข้อใดหมายถึงสมบัติของแรงเสียดทาน ก. แรงเสียดทานมีค่าเป็นศูนย์ เมื่อวัตถุไม่มีแรงภายนอกมากระทำ ข. แรงเสียดทานมีทิศทางตรงกันข้ามกับการเคลื่อนที่ของวัตถุ ค. แรงเสียดทานขึ้นอยู่กับน้ำหนักหรือแรงกดของวัตถุที่กดลงบนพื้น ง. ถูกทุกข้อที่กล่าวมา 13. แรงเสียดทานจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับข้อใด ก. พื้นผิวของวัตถุ ข. แรงกระทำ ค. แรงสมดุล ง. ทิศทางของแรง 14. แรงเสียดทานมีทิศทางเป็นอย่างไร ก. ทิศตั้งฉากกับการเคลื่อนที่ของวัตถุ ข. ทิศเดียวกับการเคลื่อนที่ของวัตถุ ค. ทิศตรงข้ามกับการเคลื่อนที่ของวัตถุ ง. ทิศทำมุม 45 องศากับการเคลื่อนที่ของวัตถุ 15. เมื่อดันกล่องใบหนึ่งลงบนโต๊ะ กล่องไม่เคลื่อนที่เลยเพราะเหตุใด ก. กล่องมีน้าหนักมาก ข. โต๊ะมีแรงเสียดทานมาก ค. กล่องมีแรงปฏิกิริยาโต้ตอบเท่ากับแรงดัน ง. ถูกทุกข้อ 16. กลิ้งลูกบอลไปบนพื้นผิวใดจะกลิ้งไปได้ไกลที่สุด ก. พื้นทราย ข. พื้นลูกรัง ค. พื้นห้อง ง. พื้นสนามหญ้า
45 แบบทดสอบหลังเรียนเรื่อง แรงในชีวิตป ระจ ำวัน 17. เหตุใดยางรถยนต์จึงมีลวดลายและผิวขรุขระ ก. เพิ่มแรงเสียดทาน ข. ลดแรงเสียดทาน ค. ให้ความสวยงาม ง. สะดวกสบายเวลาเปลี่ยนยาง 18. ข้อใดเป็นการลดแรงเสียดทาน ก. ลวดลายของยางรถยนต์ ข. น้ำมันหล่อลื่นในเครื่องจักร ค. การทำงานของเบรกรถจักรยาน ง. การออกแบบพื้นรองเท้ากีฬาที่มีปุ่ม 19. ข้อใดต่อไปนี้เป็นการเพิ่มแรงเสียดทาน ก. ลงขี้ผึ้งบนผิวพื้นห้อง ข. ใส่น้ำมันหล่อลื่นในโซ่จักรยาน ค. ใช้รองเท้าที่มีดอกยาง ง. เทน้าลงบนพื้นซีเมนต์ 20. ข้อใดเป็นการนำแรงต้านการเคลื่อนที่ไปใช้ประโยชน์น้อยที่สุด ก. การหยิบจับสิ่งของ ข. การตอกตะปูไม้ ค. การใช้เข็มฉีดยาผู้ป่วย ง. การเหยียบเบรกรถขณะรถแล่น