7. Sınıf Sosyal Bilgiler Etkinlik Cevap Anahtarı

7. Sınıf Avrupa’da Uyanış KKT - 6 

1. Dayanıklı 4. XVII. ve XVIII. yüzyıllarda Avrupa’da bilim, sanat,
Pusulanın gemilerin felsefe ve siyaset alanlarında gelişmelerin yaşan-
öğrenilmesi yapılması dığı döneme Aydınlanma Çağı denir.
Verilen tanım aşağıdaki kavramlardan hangi-
? siyle ilişkilendirilemez?

Harita Cesur A)
bilgisinin gemicilerin Aklın üstünlüğü
artması yetişmesi
B)
Yukarıdaki tabloda “?” ile gösterilen yere aşa- Deney ve gözlem
ğıdaki başlıklardan hangisi yazılmalıdır?
C)
A) Coğrafi Keşifleri Hazırlayan Nedenler Skolastik düşünce
B) Reform Hareketlerinin Nedenleri
C) Rönesans Hareketlerinin Nedenleri D)
D) Sanayi İnkılabı’nın Nedenleri Bilimsel araştırma

2. 5. Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin üretim alanına
İtalya uygulanmasıyla da Sanayi İnkılabı gerçekleşti.
Sanayi İnkılabı sonucunda insanların hayatlarında
Mona Lisa büyük değişimler görüldü.
Eski Roma ve Yunan Kültürü Sanayi İnkılabı’nın aşağıda verilen sonuçla-
rından hangisinin insan hayatında olumsuz
Yukarıda verilen kavramlar aşağıdaki gelişme- etkilere yol açtığı söylenebilir?
lerden hangisiyle ilişkilidir?
A) Üretim arttı.
A) Reform B) Rönesans B) Çeşitli sendikalar kuruldu.
C) Sanayi İnkılabı D) Coğrafi Keşifler C) Çevre sorunları ortaya çıktı.
D) Hayat şartları iyileşti.
3. Osmanlı Devleti’nin gayrimüslimlere geçmişten
beri din ve inanç özgürlüğü yönünden geniş haklar 6. Fransız İhtilali sonucunda ortaya çıkan; milliyetçi-
tanıması, insanların dinine, yaşam standartlarına, lik, eşitlik, özgürlük gibi kavramları tüm dünyada
örf ve ananelerine müdahalede bulunmaması Os- önem kazandı. Fransa’dan yayılan bu fikirler dün-
manlı Devleti’nin ................................................. ya siyasi haritasının değişmesine neden oldu.
Buna göre Osmanlı Devleti’nin aşağıdaki
Buna göre cümlede boş bırakılan yer, aşağı- özelliklerinden hangisi, Fransız İhtilali’nden
daki ifadelerden hangisiyle tamamlanmalıdır? olumsuz etkilenmesine neden olmuştur?

A) Reform hareketlerinden olumsuz yönde etki- A) Geniş topraklara sahip olması
lenmemesini sağladı. B) Çok uluslu yapısı
C) Adaletli ve hoşgörülü yönetim anlayışı
B) Dış dünyadaki son bilimsel gelişmelere ve Av- D) Ticari anlayışı
rupa’daki aydınlanma çağına büsbütün ilgisiz
kalmasına neden oldu.

C) Nüfusunun hızla artmasına yol açtı.

D) Ekonomik ve siyasi sıkıntılar yaşanmasına ne-
den oldu.

51

7. Sınıf Değişen Dünyada Değişen Osmanlı

Değişen Dünyada Değişen Osmanlı III. Selim Dönemi Islahatları

➤➤ Osmanlı Devleti’nde 17. yüzyıldan itibaren özel- ➤➤ III. Selim döneminde askerî sorunlar ve bunların
likle de savaşların kaybedilmesi ıslahatların çözümleri hakkında görüşlerin yanı sıra idari ve
yapılmasını zorunlu hale getirdi. Dönemin aydın- sosyal meseleler hakkında 22 adet rapor sunuldu.
ları devletin bozulan kurumlarıyla ilgili raporlar Bu dönemde;
hazırladı. • Islahatların daha programlı yapılabilmesi için
devletin ileri gelenlerinden danışma meclisi
 Koçi Bey, Sultan IV. Murad’a 1631 yılında (Meşveret Meclisi) oluşturuldu.
devlet idaresinde yaşanan sorunların çö- • III. Selim Avrupa kültürünü ve gelişmeleri ya-
züm yollarıyla ilgili rapor sunmuştur. kından takip etmek amacıyla Avrupa’nın önemli
şehirlerine sürekli elçiler gönderdi.
• Islahat; eskiyen ve bozulan kurum ve kuruluşla- • Nizam-ı Cedid (yeni düzen) adı verilen ıslahat
rın iyileştirilmesi, düzeltilmesi anlamına gelir. programı uygulandı.
• Nizam-ı Cedid adıyla Avrupa tarzında bir or-
Lale Devri du ve bu ordunun masraflarını karşılamak için
İrad-ı Cedid adıyla yeni bir hazine oluşturuldu.
➤➤ XVIII. yüzyıl başlarından itibaren Osmanlı kurumla- • Batı dillerinde yazılmış önemli eserlerin Türkçe-
rının ilk kez batıdan örnek alınarak düzenlenmeye ye çevrilmesine hız verildi.
çalışıldığı bu döneme “Lâle Devri” (1718–1730)
denildi. Lale devrinden itibaren de Avrupa’daki II. Mahmud Dönemi Islahatları
gelişmeler elçiler aracılığıyla yakından takip edildi.
➤➤ Sultan II. Mahmud âyanlarla Sened-i İttifak’ı imza-
Bu dönemde; layarak (1808) kendi gücünün yanında başka bir
gücün varlığını kabul etmiş oldu. Böylece ilk kez
Avrupa Resim Matbaa İtfaiye padişahın yetkileri kısıtlandı.
Mimarisi sanatı Örgütü
 Ayan: Osmanlı Devleti’nde zengin büyük
Kütüp- Çini ve kâğıt Çiçek toprak sahiplerine verilen isimdir.
haneler imalathaneleri aşısı

gibi konularda önemli gelişmeler yaşandı.

Lale Devri’nde Said Çelebi ile İbrahim Müteferrika
1727’de ilk Osmanlı matbaasını kurdu.

Matbaa sayesinde;

• Kitap sayısı arttı. Bu dönemde;
• Kitapların fiyatı ucuzladı.
• Bilginin yayılması kolaylaştı. • Bozulan Yeniçeri Ocağı kaldırıldı. Bu olaya tarih-
te Vakayıhayriye (hayırlı olay) denilmiştir. Yerine
“Asakir-i Mansure-i Muhammediye” adıyla
yeni bir ordu kuruldu. Böylece yapılacak ıslahat-
ların önü açıldı.

• Avrupa tarzında yeni okullar açıldı. Avrupa’ya
öğrenciler gönderildi.

52

7. Sınıf Değişen Dünyada Değişen Osmanlı

• Divanıhümayun kaldırıldı yerine bakanlıklar • 1838’de imzalanan Balta Limanı Ticaret An-
(Nazırlık) kuruldu. laşması’yla yabancıların serbestçe ticaret
yapabilmelerine imkân sağlandı. Bu durum Os-
• Posta ve polis teşkilatı kuruldu. manlı ekonomisini olumsuz yönde etkiledi.
• Yerli malı kullanılması teşvik edildi.
• “Takvim-i Vekayi” adlı Fransızca ve Türkçe ola- • 1881 yılında Osmanlı Devleti’nin dış borçlarını
ödeyememesi üzerine Duyun-u Umumiye İda-
rak ilk kez resmî bir gazete çıkarıldı. (1831) resi (Genel Borçlar) kuruldu.

Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayun) • Osmanlı Devleti’nde geçim sıkıntısı içinde bu-
(1839) lunan çiftçilerin kredi alabilecekleri bir kurum
➤➤ Tanzimat Fermanı’yla ile kapsamlı yenilikler yapı- olmadığı için, özel şahıslardan yüksek faizle borç
larak devletin her alanda kötüye gidişi önlenmek alıyorlardı.1863 yılında, çiftçilerin oluşturduğu
istendi. kaynakla, Mithat Paşa öncülüğünde Memleket
➤➤ Bu fermanla; kanun önünde eşitlik, mal, can, ırz, Sandıkları kuruldu. Memleket Sandıkları 1888
namus ve hürriyetininim korunması, özel mülki- yılında özellikle tarımla uğraşan halka destek
yet hakkı, herkesin geliri oranında vergi vermesi, olan Ziraat Bankası’na dönüştürüldü.
askerlik görevi vatan hizmeti sayılarak gayrimüs-
limlere de askerlik yolunun açılması gibi konular • Haberleşme alanında ise Posta Nezareti açıldı
kabul edildi. (1840) ve Telgraf Müdürlüğü (1855) kuruldu.
Not: Padişah ilk kez kendi gücünün üstünde ka-
nun gücünün olduğunu kabul etmiş oldu.  Padişah Abdülmecit telgrafa özel bir
önem verdi. Telgrafın Mucidi olan Mors:
 Tanzimat: “Düzenlemeler” anlamına gelir. “Abdülmecit, bu nişanı ve tebrikiyle ica-
 Ferman: Padişahın çeşitli konular hakkın- dımın değerini anlayan Avrupalı, ilk büyük
insan olmuştur.” demiştir.
da verdiği yazılı emirlerdir.
Telgraf Makinesi
Islahat Fermanı (1856)
➤➤ Islahat Fermanı’yla Avrupalı devletlerin ülkemi- • Ulaşım alanında; 1851 yılında “Şirket-i Hayriye”
adı ile bir vapur işletme şirketi kurularak İstanbul
zin iç işlerine karışmasını önlemek ve azınlıkların Boğazı’nın iki yakası birleşti. Osmanlıda ilk toplu
devlete bağlılıklarını arttırmak hedeflenmiştir. Bu taşıma 1870’te” Omnibüs” adı verilen büyük fay-
amaçla gayrimüslimlere geniş haklar verildi. (Mülk tonlarla yapıldı. İhtiyacın artması nedeniyle 1871’de
edinme, memur olma) Azınlıkların olumsuz faali- atlı tramvaylar kullanıldı. Osmanlı Devleti’nde ilk
yetleri nedeniyle amacına ulaşamadı. demir yolu hattı Kahire-İskenderiye arasında,
Anadolu’daki ilk demir yolu hattımız İzmir ile Ay-
19. yy ’da Yapılan Diğer Islahat Çalışmaları dın arasında yapıldı. 1888’de İstanbul’u Avrupa’ya
• İlk kâğıt para (kaime) ve “mecidiye” adında ma- bağlayan demir yolu açıldı. Padişah II. Abdülhamit
döneminde demir yolu yapımı hızlandı.
deni para basıldı.
Şirket-i Hayriye Buharlı Tren
53 vapuru

7. Sınıf Değişen Dünyada Değişen Osmanlı

Etkinlik 7

SB.7.2.4. Osmanlı Devleti’nde ıslahat hareketleri sonucu ortaya çıkan kurumlardan hareketle toplumsal ve
ekonomik değişim hakkında çıkarımlarda bulunur.

1. Aşağıda verilen sözcükleri cümlede boş bırakılan yerlere uygun şekilde yazınız.

1. Sultan 2. Mithat Paşa 3. Posta Nezareti 4. Şirketihayriye
Abdülmecit 6. II Mahmud

5. Sultan II. 7. Telgraf 8. Takvim-i Vekayi
Abdülhamit

9. Orient Ekspres 10. Ziraat Bankası

a. Osmanlı’da yayımlanan ilk Türkçe resmi gazete Takvim-i Vekayi ’dir.

b II. Mahmud döneminde ilköğretim zorunlu hale getirilerek
modern okullar açıldı.

c. Posta Nezareti sayesinde ülke sınırları içinde halkın mektup,

paket ve paraları düzenli bir şekilde ulaştırılmaya başlandı.

d. Sultan Abdülmecit telgrafın mucidini, bir nişan vererek destek-
lemiştir.

e. Telgraf kısa sürede hatların çekilmesiyle ülke içinde en önemli

haberleşme aracı hâline geldi.

f. Şirketihayriye İstanbul Boğazı’nın iki yakasını birleştirdi.

g. Orient Ekspres treni ile çok sayıda turist İstanbul’a geldi.

h. Sultan II. Abdülhamit zamanında Anadolu demir yollarının yapımına
hız verildi.

ı. Memleket Sandıkları 1888 yılında özellikle tarımla uğraşan halka destek olan

Ziraat Bankası’na dönüştürülmüştür.

i. Mithat Paşa öncülüğünde Memleket Sandıkları kuruldu.

54

7. Sınıf Değişen Dünyada Değişen Osmanlı

Etkinlik 7

2. Osmanlı Devleti’nde görülen aşağıdaki gelişmeleri ilgili olan alanlarla eşleştiriniz.

a. Memleket Sandıkları i. Modern okullar
b. Duyun-u Umumiye İdaresi j. Gazete
c. Orient Ekspres k. Demir yolları
d. Telgraf l. Vapur
e. Şirketihayriye m. Omnibüs
f. Avrupa’ya öğrenciler gönderil- n. Kâğıt fabrikası açıldı.
o. Mekteb-i Mülkiye
mesi p. Kaime ve mecidiye
g. Posta Nezareti
h. Takvim-i Vekayi

1. Haberleşme 2. Ulaşım 3. Eğitim 4. Ekonomi
d–g–h–j c–e–k–l–m f–i–o a–b–n–p

3. Aşağıda verilen görselleri dikkate alarak Osmanlı Devleti’nde 18. ve 19. yüzyıllarda
görülen yeniliklerden hangisinin olabileceğini belirtiniz.

a. Şirket-i Hayriye d. Matbaa

g. Telgraf Müdürlüğü

b. Buharlı Tren e. Takvim-i Vekayi gazetesi
c. Atlı tramvay
h. Menafi Sandıkları ya da
Ziraat Bankası

f. Posta Nezareti

55

7. Sınıf Değişen Dünyada Değişen Osmanlı

Etkinlik 7

4. Aşağıda verilen bilgileri doğru “D“ ya da yanlış “Y” olarak değerlendiriniz.

Bilgiler D Y
✓ ✓
a. XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde dönemin aydınları devletin bozulan ✓ ✓
kurumlarıyla ilgili raporlar hazırladı.
✓
b. Lale Devri ilk defa Osmanlı kurumlarının batıdan örnek alınarak düzen-
lenmeye çalışıldığı bir dönemdir.

c. Coğrafi keşifler sonrası Osmanlı Devleti’nin vergi ve ticaret gelirleri arttı.

d. Said Çelebi ile İbrahim Müteferrika 1727’de ilk Osmanlı matbaasını kur-
muştur.

e. Elçilerin tuttuğu raporlara ferman denirdi.

f. III. Selim döneminde Avrupa başkentlerinde sürekli elçilikler açıldı. ✓

g. Sened-i İttifak’la birlikte Sultan II. Mahmud’un iktidar gücü artmıştır. ✓

h. Islahat Fermanı’na “Gülhane Hatt-ı Hümayun’u” da denir. ✓
✓
ı. Balta Limanı Ticaret Anlaşması Osmanlı ekonomisini olumsuz etkilemiş- ✓
tir.

i. Duyun-u Umumiye İdaresi’nin kurulmasıyla Osmanlı’da haberleşme ala-
nında yeni bir dönem başlamıştır.

56

7. Sınıf Değişen Dünyada Değişen Osmanlı KKT - 7 

1. Posta Nezareti ve telgraf hatlarının kurul- 4. Osmanlı’da yayımlanan ilk Türkçe resmî gazete
ması-Takvimivekayi’nin yayımlanması Takvimivekayidir.

Yukarıdaki tabloya verilebilecek en uygun Buna göre;
başlık aşağıdakilerden hangisidir?
I. Halkı eğitmek
A) Osmanlı Devleti’nde Haberleşme Alanındaki II. Haber ve kanunların duyurulmasını sağlamak
Yenilikler III. Halkı yönetime dahil etmek

B) Osmanlı Devleti’nde Ulaşım Alanındaki Yenilikler gibi amaçlardan hangileri hedeflenmiştir?
C) Osmanlı Devleti’nde Ekonomi Alanındaki Yeni-
A) Yalnız I B) Yalnız II
likler C) I ve II D) I, II, III
D) Osmanlı Devleti’nde Bankacılık Alanındaki Ye-
5. Tanzimat Fermanı’yla devletin siyasi, sosyal, as-
nilikler kerî ve kültürel alanlarda kötüye gidişini önlemek
amacıyla daha geniş kapsamlı yenilikler yapılmış-
2. Osmanlı Devleti’nin ıslahat yaptığı alanlardan bi- tır.
ri de bankacılıktır. Bankacılık alanında 19.yy’da Buna göre Tanzimat Fermanı’nda yayınlanan
önemli ıslahatlar gerçekleştirildi. aşağıdaki maddelerden hangisi ekonomik
haklar sağlama amacı taşıdığı söylenir?
Buna göre aşağıdaki öğrencilerden hangisinin
verdiği bilgi hatalıdır? A) Özel mülkiyet hakkı verilmesi
B) Askerlik işlerinin belli esaslara bağlanması
A) C) Açık mahkemede ve eşit şartlarda yargılanma
Mithat Paşa öncülüğünde Mem- D) Herkesin kanun önünde eşit olması
leket Sandıkları kuruldu.
6.
B) Çiftçilerin dertlerine çare bulu-
nabilmesi için Ziraat Bankası
kuruldu.

C) Memleket Sandıkları zamanla
Ziraat Bankası’na dönüştürülmüş-
tür.

D)
Ziraat Bankası yabancı sermaye
ile kurulan bir bankadır.

3. Osmanlı Devleti’nde 19.yy da önemli gelişmeler Verilen görsel dikkate alındığında aşağıdaki
görüldü. Avrupa’daki görülen gelişmeler elçiler kazanımlardan hangisinin elde edildiği söyle-
aracılığıyla yakından takip edildi. nemez?

Aşağıdaki yenilik ve ilgili alan eşleştirmelerin- A) Kitap sayısı artmıştır.
den hangisi doğrudur? B) Bilginin yayılması kolaylaşmıştır.
C) Kitapların fiyatı ucuzlamıştır.
A) Posta Nezareti → Yönetim D) Hattatların sayısı artmıştır.
B) Şirketihayriye → Eğitim
C) Takvimivekayi → Ulaşım
D) Memleket Sandıkları → Ekonomi

57

7. Sınıf Osmanlı’dan Kalan Mirasımız

Osmanlı’dan Kalan Mirasımız Seyyahların Dilinden Türklerde Yardımlaşma
➤➤ Osmanlı Devleti hâkimiyet kurduğu yerlerde farklı Osmanlı toplumunda yardımlaşma ve dayanışma
duyguları güçlüydü. Sadaka taşı, askıda ekmek
milletlerin kültürlerini etkilemiş ve onların kültürle- ve zimem defteri uygulamaları bu durumun en
rinden etkilenmiştir. Bunun sonucunda Osmanlı güzel örnekleridir.
Devleti zengin bir kültürel birikime sahip olmuş ve
birçok eser bırakmıştır. Bütün camilerinin hayır işlerinde kullanılmak
➤➤ Seyahatname, herhangi bir yerdeki kültürün tanın- üzere büyük gelirleri vardır. Bunun yanı sıra on-
masını sağlayan önemli kaynaktır. Seyahatname, lar, camilerin yanındaki imaretlerde fakir halka
seyyahın gezip gördüğü yerleri metne döktüğü bin okka pilav ve yeterli miktarda et dağıtırlar.
yazılardır. Seyyah, gezmeyi görmeyi kendisine iş
edinen kimsedir. Seyyah denilince aklımıza ilk ola- Seyyahların Dilinden Türkler ’de Kahve
rak Evliya Çelebi ve seyahatnamesi gelmektedir. Türkler kahve diye isimlendirdikleri bu
içeceği günün her saatinde içerler. Türk
 Osmanlı toplumunun temelini aile oluş- ülkesinde kahve çok miktarda içilir ister
tururdu. Osmanlı aile yapısındaki güçlü fakir ister zengin olsun günde en az iki
sevgi ve şefkat bağları seyyahların dikkati- veya üç fincan içerler.
ni çekmiştir. Osmanlıda mahalle toplumsal
birliğin göstergesiydi. Mahallede dayanış- Geleneksel El Sanatlarımız
ma hakimdi.
Çini sanatı Ebru sanatı Hat sanatı Camcılık
Osmanlı’da Misafirperverlik  Osmanlı’da bakırcılık, kalaycılık, semercilik, se-

Türkler dünyada misafirperver bir top- petçilik, yazmacılık vb. el sanatları da yapılırdı.
lum olarak bilinirler. En güzel yemekler
ve en güzel odalar misafirler için ayrılır.
Yabancı misafirler “Tanrı misafiri” ola-
rak adlandırılır.

Osmanlı’da Mimari

Mimar Sinan 84 Cami, 52 Mescit, 56 Medrese, 7 Topkapı Sarayı’nda bulunan Osmanlı arması
Darül-kurra, 20 Türbe, 17 İmaret, 3 Darüşşifa (has-  Osmanlı armasındaki; Güneş halifeliği, ay
tane), 5 Su yolu, 8 Köprü, 20 Kervansaray, 36 Saray,
8 Mahzen ve 48 de Hamam olmak üzere 364 eser padişahlığı, silahlar devlet gücünü, çiçek-
vermiştir. (http://www.mimarsinanvakfi.org) ler sevgi ve muhabbeti, terazi adaleti, kitap
Osmanlı bayındırlık çalışmalarına önem vermiş ve hukuku ve Allah’ın kanunlarına bağlılığı, en
hâkim olduğu yerleri cami, medrese, köprü, ha- alttaki yuvarlak şekiller başarılı kişilere veri-
mam, imarethane gibi eserlerle donatmıştır. len devlet nişanlarını ifade eder. En üstteki
yuvarlak içindeki tuğra devrin padişahının
 Osmanlı mimari eserlerinde kuşlar için tuğrasıdır. Hilal Ay içindeki yazı: Osmanlı
büyük yapıların çatılarına, duvarlarına kuş Devleti’nin Padişahları Allah-ü Teâlâ’nın mu-
evleri ve mezar taşlarına kuşların su içebi- vaffak kılması ve yardım etmesine dayanırlar.
leceği bölümler yapılmıştır.

58

7. Sınıf Osmanlı’dan Kalan Mirasımız

Etkinlik 8

SB.7.2.5. Osmanlı kültür, sanat ve estetik anlayışına örnekler verir.

1. Osmanlı Devleti’nin hüküm sürdüğü yerleri birçok yabancı seyyah ziyaret etmiştir. Bu sey-
yahlar Osmanlı kültür ve değerlerine dair önemli bilgiler vermişlerdir.
Buna göre aşağıda verilen ifadeleri kültürel değerlerimizi dikkate alarak doğru (D) ve-
ya yanlış (Y) şeklinde değerlendiriniz.

D Y Bilgiler
a. ✓
b. Yabancı seyyahlar Osmanlı evlerinden hayranlıkla bahsetmişler-
c. ✓ dir.
d. ✓
e. ✓ ✓ Türkler anne ve babalarına saygı ve hürmet göstermezlerdi.
f.
g. ✓ Türklere ait düğünlerinde komşu, dost ve akrabalar bir araya ge-
h. lirlerdi.
i.
j. ✓ Türkler vücudu temiz tutmak için olduğu kadar sağlıkları için ha-
mama giderlerdi.

Camilerin yanındaki imaretlerde fakir halka pilav ve yeterli miktar-
da et dağıtırlar.

✓ Osmanlı topraklarında hırsızlığın son derece yaygın olduğunu
gördüm.

Seyyahlara göre Türklerle ilgili temel özellik, onların konuksever
olmadıklarıdır.

✓ Müslümanların gayrimüslimlere kötü söz söylediğini çokça gör-
düm.

✓ Göçmen kuşlar Türklerin evlerine yuva yapamazlardı, yapsalar
vay hallerine!

Osmanlı’da maddi durumu iyi olmayanların ihtiyaçları mahalleli
tarafından ortaklaşa karşılanırdı.

59

7. Sınıf Osmanlı’dan Kalan Mirasımız

Etkinlik 8

2. Aşağıda verilen yabancı seyyahların sözlerini ilgili olan alanlarla eşleştirerek yazınız.

a. Eğlence 8 b. Temizlik 7 c. Aile Hayatı 6
d. Hayırseverlik 5 e. Yemek
g. Osmanlı evi 2 h. Bayramlar 4 f. Konukseverlik 3

1

1.

Ertesi gün bayramdı. Bayram üç gün sürdü. Bu
süre boyunca herkes en iyi elbiselerini giydi, ge-
2. zintiler yaptı.

Tavanlar ise hep ahşaptan ve genellikle kakma
3. işlemeli ya da çiçek figürleriyle boyalıdır.

Hangi dinden hangi milletten olursa olsun
ayrım gözetmeksizin herkesin tek düşüncesi
4. vardır: Yabancının karnını doyurmak.

Yemek zamanı gelince yere sofra adı verilen
deriden yuvarlak bir masa örtüsü yayarlar.
5. Onun üzerine pilav ve eti koyarlar.

Her gün köpeklere verilecek et için kasaplara
aydan aya veya haftada bir para verirler. Para-
6. sı olmayanlar da benzer hayır yapabilir.

Aile hayatlarında büyüklerine çok saygı gösterilir.
7. Evlerde baş köşelere aile büyükleri oturtulurdu.

Türkler vücudu temiz tutmak için sık sık hamama gi-
8. derler. Ülkede birçok güzel hamam vardır.

Türkler bayramda ve düğün vakitlerinde eğlenirlerdi.
En sevilen eğlenceler salıncak ve dönme dolaptı.

60

7. Sınıf Osmanlı’dan Kalan Mirasımız

Etkinlik 8

3. Aşağıda verilen kelimeleri cümlede boş bırakılan yerlere uygun şekilde yazınız.

1. Evliya Çelebi 2. Kahve 3. Cirit 4. Zimem
Yoğurt 7. Seyyah defteri

5. Düğünler 6. 8. Sadaka
taşları

9. Sedir 10. Saygı

a. 7 gezmeyi görmeyi kendisine iş edinen kimsedir.

b. Seyyah denilince aklımıza 1 ilk olarak gelmektedir.

c. Yemeğin arkasından 2 ikram etmek ve içmek de Türklerin adetlerindendir.

d. 5 Türklerin komşu, dost ve akrabaların bir araya geldikleri özel günlerdir.

e. Güreş, okçuluk ve 3 en yaygın sporlardır.

f. Türkler anne ve babalarına çok 10 duyarlar, genç yaşlıya, yaşlı da gence
değer verirdi.

g. Osmanlı’da ihtiyaç sahibi insanlar için şehrin farklı yerlerinde 8 bulunurdu.

h. Osmanlı’da 4 , borçlunun ismini ve ne kadar borcu olduğunu gösterirdi.

i. 6 bir çeşit ekşimiş süttür. Türkler buna su ilave ederek içine ekmek doğ-
rarlardı.

j. Türk evlerinin hepsinde bir kenarda yüksek bir 9 var. Yerden yüksekliği otuz

santim dolayında, boyu da bir buçuk iki metre kadar.

4. Aşağıda verilen görsellerin hangi el sanatımızla ilgili olduğunu üst kısmına yazınız.

a. Seramik sanatı b. Sepetçilik c. Oymacılık

d. Çinicilik e. Hat Sanatı f. Ebru Sanatı

g. Camcılık h. Kilimcilik ı Bakırcılık

61

7. Sınıf Osmanlı’dan Kalan Mirasımız KKT - 8 

1. “Osmanlı’da ihtiyaç sahibi insanlar için şehrin 4. I. Ebru
farklı yerlerinde sadaka taşları bulunurdu. Buraya II. Heykel
bırakılan paralar ihtiyaç sahibi tarafından ihtiyacı III. Resim
oranında alınırdı.” IV. Çinicilik

Bu durum Türk kültürünün hangi özelliğine Yukarıda verilen sanatlardan hangileri Os-
kanıt olarak gösterilir? manlı kültürüne aittir?

A) Misafirperver olmasına A) I ve III B) II ve III
C) I, III ve IV D) I ve IV
B) Yardımsever olmasına

C) Hoşgörülü olmasına

D) Doğa sevgisine

5.

2. “Hayranlık ve hayret vericidir ki bu oyunu oy- Verilen görsel Osmanlı el sanatlarından hangi-
nayanlar bir yandan diğer yana devamlı havada sine örnek oluşturur?
uçan çok sayıda mızrağın ıslık çalan sesi içinde
dönerek atı zıplatarak, oynatarak, geri giderek, A) Çinicilik B) Minyatür
şaha kaldırarak, çok serbest ve korumasızca C) Hat D) Tezhip
hareket ederler. Sanki iki grup, iki farklı takım de-
ğilmiş gibi görünür.”

Parçaya göre yabancı seyyah Türklerin
aşağıdaki ata sporlarından hangisinden bah-
setmektedir?

A) Cirit B) Güreş
C) Okçuluk D) Kılıç-Kalkan

6.

3. “XVII. yüzyılda Evliya Çelebi’nin de yer aldığı Os- Yukarıdaki fotoğrafa göre Osmanlı Devleti’ne
manlı elçilik heyeti Viyana’ya doğru yola çıktı. ait mimari eserin adı ve kullanılış amacını ya-
Şehre büyük bir kalabalık hâlinde mehter takımı zıldığında aşağıdakilerden hangisine ulaşılır?
ile girdi. Osmanlı heyetini izleyen halk şaşkınlık ve
hayranlık içindeydi.” A) Kapalı çarşı-Ticaret
B) Medrese -Eğitim
Yukarıdaki ifade Osmanlı kültürünün hangi C) Kervansaray-Konaklama
özelliğinin Avrupa’yı etkilediğine örnek oluş- D) Darüşşifa-Sağlık
turur?

A) Müzik B) Yiyecek
C) Mimari D) Dekorasyon

62

3. ÜNİTE

İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER

Nereye Yerleşelim?
Tablo ve Grafiklerle Ülkemiz
Doğduğun Yer mi, Doyduğun Yer mi?
Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğüm Var

Kazanımlar

➢➢ 7.3.1. Örnek incelemeler yoluyla geçmişten günümüze, yerleşmeyi etkileyen faktörler hakkında çıkarımlarda bu-
lunur.

➢➢ 7.3.2. Türkiye’de nüfusun dağılışını etkileyen faktörlerden hareketle Türkiye’nin demografik özelliklerini yorumlar.
➢➢ 7.3.3. Örnek incelemeler yoluyla göçün neden ve sonuçlarını tartışır.
➢➢ 7.3.4. Temel haklardan yerleşme ve seyahat özgürlüğünün kısıtlanması halinde ortaya çıkacak olumsuz durum-

lara örnekler gösterir.

7. Sınıf İnsanlar, Yerler ve Çevreler

Nüfus Beşeri

Vatandaş Ünite ile ilgili İklim
Hak kavramlar Göç

Endüstri

İşsizlik İthalat
İhracat

65

7. Sınıf Nereye Yerleşelim?

Nereye Yerleşelim Geçmişten günümüze insanların yerleşim yeri
tercihlerinde;
➤➤ İnsanoğlu, tarih öncesi devirlerden itibaren uzun
bir süre konargöçer hayat yaşadı. 1. Doğal Faktörler; yeryüzü şekilleri, iklim, su
İlk insanlar; kaynakları, yer altı kaynakları, bitki örtüsü, toprak
• yiyecek ve su ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri, özellikleri etkili olan unsurlardır.
• kendilerini güvende hissedebilecekleri,
• avcılık için elverişli, 2. Beşerî Faktörler; ticaret, sanayi, madencilik,
• iklim şartları uygun hayvancılık, ulaşım, sosyal ve kültürel faktörler,
özellik taşıyan yerleri tercih etmişlerdir. İnsanlar bu tarım ve turizm etkili olan unsurlardır.
dönemde mağaralarda yaşadılar.
• Zaman içerisinde yeni ekonomik faaliyet alanla-
➤➤ Anadolu ve Mezopotamya bölgesi tarihin ilk dö- rının (eğitim, altyapı, sağlık, turizm, ulaşım gibi)
nemlerinden itibaren birçok uygarlığa ev sahipliği ortaya çıkması, günümüzde insanların yerleşim
yapmıştır. yeri tercihlerinde etkili olmaktadır.

➤➤ Konya-Çatalhöyük: Avcı-toplayıcı toplumdan • İstanbul ülkemizin sanayi ve ticaret bakımın-
tarım toplumuna geçişin yaşandığı dünyanın ilk dan en gelişmiş şehridir. İstanbul, 15 milyon 29
kent yerleşim yeri olarak kabul edilmektedir. Ça- bin 231 kişi ile Türkiye’nin en kalabalık şehri-
talhöyük’teki evler dikdörtgen ve aralarında sokak dir. 8000 yıllık bir geçmişe sahip olan İstanbul
barındırmayacak kadar birbirine oldukça yakın bir geçmişte olduğu gibi günümüzde de önemli bir
şekilde inşa edilmişti. İnsanlar, evlerine girişlerini yerleşim yeri olarak tercih edilmektedir.
ise tahta bir merdiven yardımıyla tavandan açılan
bir delikten yaparlardı.

Topkapı Sarayı – İstanbul

Çatalhöyük yerleşim yerinin
temsili resmi

İstanbul Boğazı

Çatalhöyük-Konya T.C. İstanbul Üniversitesi
➤➤ Diyarbakır-Çayönü: Arkeolojik kazılar sonucunda

dünyadaki ilk köy yerleşiminin ve ilk çiftçilerinin
burada yaşadığı anlaşılmıştır.

66

7. Sınıf Nereye Yerleşelim?

Etkinlik 9

SB.7.3.1. Örnek incelemeler yoluyla geçmişten günümüze, yerleşmeyi etkileyen faktörler hakkında çıkarım-
larda bulunur.

1. Geçmişten günümüze insanların yerleşim alanı seçimlerinde doğal ve beşerî faktörler önem-
li rol oynar.
Aşağıda yer alan görsellerin altına “doğal” veya “beşerî” şeklinde uygun olanı yazınız.

a. b. c. d.

Doğal Doğal Beşeri Beşeri

e. f. g. h.

Doğal Beşeri Beşeri Doğal

2. Aşağıdaki tabloda ülkemizin nüfus özellikleriyle ilgili verilen cümleleri “azalır” ya da
“artar” şeklinde tamamlayınız.

a. İklimi ılıman ve yağışlı bölgelerde nüfus artar.

b. Ormanların sık olduğu yerlerde nüfus azalır.

c. Su kaynaklarının zengin olduğu yerlerde nüfus artar.

d. Verimsiz toprakların bulunduğu alanlarda nüfus azalır.

e. Yer şekillerinin engebeli olduğu bölgelerde nüfus azalır.

f. Sanayi ve ticaretin yoğun olduğu alanlarda nüfus artar.

g. Turizm faaliyetlerinin yoğunlaştığı yerlerde nüfus artar.

h. Önemli ve işlek yolara yakın yerlerde nüfus artar.

i. Maden kaynaklarının bulunduğu yerlerde nüfus artar.

j. İklimi sert karasal olan bölgelerde nüfus azalır.

67

7. Sınıf Nereye Yerleşelim?

Etkinlik 9

3. Aşağıda verilen tabloya yerleşmeyi etkileyen doğal ve beşerî faktörleri uygun şekilde
yazınız.

Doğal Faktörler Beşeri Faktörler

1. İklim 1. Sanayi

2. Yer şekilleri 2. Tarım

3. Su kaynakları 3. Turizm

4. Bulunduğunuz yerleşim yerinin doğal ve beşerî özelliklerini yazınız.

Doğal Özellikleri Beşeri Özellikleri

Öğrencilerden gelen uygun
cevaplar kabul edilir.

68

7. Sınıf Nereye Yerleşelim?

Etkinlik 9

5. Aşağıdaki tabloda verilen kelimeleri cümlede boş bırakılan yerlere uygun şekilde ya-
zınız.

yeraltı ormanların sanayileşme nüfus yoğunluğu doğal faktörler
kaynaklarının

Ankara İstanbul ulaşım tarım nüfus

a. Belirli bir tarihte ve sınırları belirli bir alanda bulunan insan sayısına nüfus
denir.

b Günümüz dünyasında sanayileşme ile kentlere talep artmış ve yeni

beşerî faktörler ortaya çıkmıştır.

c. Gür ormanların bulunduğu alanlar, yerleşimi olumsuz etkileyen doğal

faktörler arasında yer alır.

d. Karadeniz Bölgesi’nin doğusu ve batısında nüfusun seyrek olmasında

ormanların geniş yer kaplamasının etkisi vardır.

e. Ankara, Türkiye’nin yönetim merkezi olmasıyla birlikte hızla nüfusu art-
mıştır.

f. Tarım insanların en eski ekonomik faaliyetlerinden biridir.

g. Ülkemizde Zonguldak, Manisa, Batman gibi kentlerin gelişmesinde yeraltı

kaynaklarının varlığı etkili olmuştur.

h. Ülkemizde yüksek ve engebeli alanlarda ulaşım zor olduğu için nüfus
azdır.

i. Nüfus yoğunluğu, kilometrekareye düşen insan sayısıdır.

i. İstanbul, tarihî eserleri, doğal güzellikleri ve kültürel zenginliği ile çok

önemli bir turizm merkezidir.

69

7. Sınıf Nereye Yerleşelim? KKT - 9 

1. Tabloya göre iller ile doğal ve beşerî özellikler 3. • Yükseltisi fazla ve engebelidir.
uygun şekilde eşleştirildiğinde aşağıdaki şe-
killerden hangisine ulaşılır? • Kış şartları ağırdır.

• Gaziantep • Önemli bir limana sa- Yukarıda verilen yerleşmeyi etkileyen doğal
• İzmir hiptir. özellikler ile aşağıdaki şehirlerimizden hangisi
• Zonguldak arasında ilişki kurulabilir?

• Geniş tarım arazileri A) Adana B) Mersin
bulunmaktadır. C) İzmir D) Şırnak

• Madencilik oldukça
gelişmiştir.

A) B)

C) D)

4. Aşağıdaki görsellerden hangisi yerleşimi et-
kileyen sosyal ve kültürel etkenlere örnek
oluşturur?

A) B)

C) D)

2. I. Ülkemizde su kaynaklarının bol olduğu yerler- 5. Şehir ve yerleşim yeri seçilme nedeni eşleştir-
de nüfus yoğundur. melerinden hangisinde hata yapılmıştır?

II. Doğu Anadolu Bölgesi’nin yoğun nüfuslu A) Batman ⇒ Yeraltı kaynakları
olmasında sanayi etkili olmuştur. B) Antalya ⇒ Turizm
C) Konya ⇒ Tarım
III. Karadeniz Bölgesi’nin nüfus yoğunluğunun D) Kars ⇒ Sanayi
seyrek olmasında yer şekilleri ve bitki örtüsü
etkili olmuştur.

Yukarıdaki bilgiler doğru (D) veya yanlış (Y)
olarak değerlendirildiğinde aşağıdakilerden
hangisine ulaşılır?

I II III

A) D D Y

B) Y D D

C) D Y D

D) D D D

70

7. Sınıf Tablo ve Grafiklerle Ülkemiz

Tablo ve Grafiklerle Ülkemiz TÜİK; Dünya’da 15 bin, Türkiye’de ise saatte
146 bebeğin doğduğunu açıkladı
➤➤ Nüfus ülkemizde eşit olarak dağılmamıştır. Bazı
bölgelerimizde nüfus yoğun iken bazı bölgelerimiz- Nüfus
de seyrektir. Ülkemizde nüfusun dağılışını etkileyen (milyon)
doğal faktörlerin başında yer şekilleri ve iklim ge-
lirken, beşerî faktörlerin başında da sanayileşme 80
gelmektedir. 70
60
➤➤ Nüfus: Sınırları belli bir alanda, belli bir zamanda 50
yaşayan insan sayısına denir. 40
30
➤➤ Nüfus yoğunluğu: Kilometrekareye düşen insan 20
sayısıdır. 2016 TÜİK verilerine göre Türkiye’nin nü- 10
fus yoğunluğu ortalaması km’ye 105 kişidir.
0
Türkiye İllere Göre Nüfus Yoğunluğu Haritası 1927
1935
Ülkemizdeki Yoğun Nüfuslu Yerler: 1940
• Marmara Bölgesi’nin Çatalca-Kocaeli ve Güney 1945
1950
Marmara Bölümleri, 1955
• Ege Bölgesi’nin kıyı kesimleri ve ovaları, 1960
Not: Ülkemizde nüfus yoğunluğu fazla olan yer- 1965
lerin ortak özelliği iş imkanlarının fazla olmasıdır. 1970
1975
Ülkemizdeki Seyrek Nüfuslu Yerler: 1980
• Karadeniz Bölgesi’nin dağlık kesimleri, 1985
• İç Anadolu Bölgesi’nde Ankara, Kayseri ve Kı- 1990
2000
rıkkale çevresi dışında kalan yerleri, 2010
• Doğu Anadolu Bölgesi’nin büyük bir kısmı 2016
Not: Yer şekillerinin dağlık, yükselti ve engebenin
fazla olduğu, iklim şartlarının olumsuz olduğu yer- Türkiye Nüfusunun Yıllara Göre Değişim Grafiği
lerde nüfus seyrektir.
• Osmanlı Devleti’nde ilk nüfus sayımı II. Mahmut
➤➤ Nüfusun miktarının ve farklı özeliklerinin (eğitim, Döneminde 1831 yılında yapılmıştır.
cinsiyet, okur-yazarlık, gelir düzeyi vb.) belir-
lenmesi için yapılan işleme nüfus sayımı denir. • Cumhuriyetin ilanından sonra ilk nüfus sayımı
“Türkiye İstatistik Kurumu” (TÜİK) tarafından ya- 1927 yılında yapılmıştır.
pılan nüfus sayımları sırasında nüfusumuzla ilgili
olarak; yaş gruplarına ve cinsiyete göre dağılımı, • 2007 yılından itibaren Türkiye İstatistik Kurumu
çalışan nüfusun hangi ekonomik faaliyet kolların- (TÜİK) tarafından oluşturulan Adrese Dayalı Nü-
da çalıştığı, nüfusun eğitim durumu, kır ve kent fus Kayıt Sistemine (ADNKS) geçilmiştir.
nüfus oranları elde edilir.
Dönemi Nedenler Önceki Döneme
Göre Durumu
1935–1945
1950–1960 azalma İkinci Dünya Savaşı
1960–1975
1975–1980 artma Ekonomik yatırımlar

1980–1990 azalma Yurt dışına işçi göçleri

1990 azalma Ülke içi sosyal sorunlar
sonrası
artma Sağlık hizmetleri ve
ekonomik yatırımlar

azalma Nüfus ve aile planlaması
çalışmaları ve eğitim se-
viyesinin yükselmesi

Not: Ülkemizde yıllık nüfus artış hızı, 2016 yılında
‰13,5 iken 2017 yılında ‰12,4 oldu. Ülke nüfu-
sumuz 2017 tarihî itibarıyla 80 milyon 810 bin 525
kişi oldu.

Bir yerde nüfusun yoğun olması;

• Tüketimi artırır.
• Eğitim ve sağlık sektörüne olan ihtiyacı arttırır.
• Çarpık kentleşme artar.
• İş gücü ucuzlar.
• Trafik sorunları artar.
• Konut sıkıntısı artar.

71

7. Sınıf Tablo ve Grafiklerle Ülkemiz

Nüfus Piramidi Nüfusumuzun Eğitim özellikleri

➤➤ Nüfus piramitleri nüfusun cinsiyet, yaş, çalışan • Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze, nüfu-
nüfus, tüketici nüfus, ortalama ömür durumlarını sumuzun okuryazarlık oranı artmış ve eğitim
göstermeye yarayan grafiklerdir. Nüfus piramitle- seviyesi yükselmiştir.
rinin şekli o ülkenin gelişmişliğini gösterir.
• Ülkemizde her alanda eğitilmiş insan sayısının
Düzgün Üçgen Şekilli Kenarları İçe Göçük fazla olması, ülkemiz için önemli bir güç kayna-
Piramit (Az gelişmiş ya Piramit (Gelişmekte ğıdır.
da gelişmemiş ülkeler) olan ülkeler)
• Günümüzde okuryazarlık oranı %96 civarında-
60 60 dır.

15 15 Nüfusumuzun Çalışma Durumu
864202468 864202468
➤➤ Çalışan nüfusun dağılımı ekonomik faaliyetlere
Arıkovanı Şeklindeki göre tarım, sanayi ve hizmet sektörleri olarak üç
Piramit (Gelişmiş ülkeler) grupta toplanmaktadır.

60 Nüfusun Ekonomik Nüfusun Ekonomik
Faaliyet Kollarına Faaliyet Kollarına
15
864202468 Dağılımı (1927) Dağılımı (2017)
Tarım % 89 Tarım % 19,4
Hizmet % 5 Hizmet % 61,5
Sanayi % 6 Sanayi % 19,1

Nüfusumuzun Yaş ve Cinsiyet Özellikleri Not: Gelişmiş ülkelerde; hizmet ve sanayi sektör-
lerinde çalışan insan sayısı fazla, tarım sektöründe
➤➤ Ülkemizde geleceğe yönelik planlamaların ya- çalışan insan sayısı azdır.
pılmasında, nüfusun cinsiyete göre yaş dağılışı
bilinmelidir. Çünkü farklı yaş ve cinsiyette olan- Not: Az gelişmiş ülkelerde; tarım sektöründe ça-
ların istek ve ihtiyaçları, potansiyelleri birbirinden lışan insan sayısı daha fazladır. Sanayi ve hizmet
farklıdır. sektöründe çalışan insan sayısı azdır.

Yaş Grubu Günümüzde Toplam
Nüfus İçindeki Payı
0-14 (Çocuk)
15-64 (Olgun) % 24
65+ (Yaşlı) % 67.8
% 8.2

Nüfusumuzun Kır ve Kent Özellikleri İstanbul’dan genel bir görünüm

• Cumhuriyet’in ilan edildiği ilk yıllarda nüfusumu- İstanbul, Türkiye’nin en kalabalık, ekonomik, tarihi
zun çoğu kırsal kesimde yaşamaktaydı. ve sosyo-kültürel açıdan en önemli şehridir. 2018
verilerine göre İstanbul’un nüfusu 15 milyon 29
• Günümüzde ülkemiz nüfusunun %7,7’si kırda, bin 231 kişi oldu.
%92,3’ü kentlerde yaşamaktadır.

• Ülkemizde en çok kentli nüfus Marmara Bölge-
sinde yaşamaktadır. Bu durumun temel nedeni
iş imkanlarının fazla olmasıdır.

72

7. Sınıf Tablo ve Grafiklerle Ülkemiz

Etkinlik 10

SB.7.3.2. Türkiye’de nüfusun dağılışını etkileyen faktörlerden hareketle Türkiye’nin demografik özelliklerini
yorumlar.

1. Ülkemizde 2007 yılından itibaren adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre nüfusumuzun
özelikleri elektronik olarak tespit edilmektedir.
Aşağıda boş bırakılan bölüme nüfus sayımlarıyla nüfusumuzun hangi özelliklerinin be-
lirlendiğini yazınız.

a. Nüfusumuzun yaş gruplarına göre dağılımı

b. Nüfusumuzun cinsiyete göre dağılımı

c. Çalışan nüfusun hangi ekonomik faaliyet kollarında çalıştığı

d. Nüfusun eğitim durumu

e. Nüfusumuzun kır ve kent nüfus oranları

2. Aşağıda verilen bilgileri doğru “D” veya yanlış “Y” olarak belirtiniz.

İfadeler D Y
✓ ✓
a. Osmanlı Devleti’nde ilk nüfus sayımı II. Mahmut Döneminde 1831 yı-
lında yapılmıştır. ✓ ✓
✓
b. Ülkemizde Cumhuriyetin ilanından sonra ilk nüfus sayımı 1935 yılında ✓
yapılmıştır.

Günümüzde nüfusumuzun sayımı ve özellikleri TÜİK tarafından Türki-
c. ye Cumhuriyeti kimlik numarası uygulamasıyla elektronik olarak tespit

edilmektedir.

d. Bir ülkede ölümler doğumlardan fazla olursa nüfus artar.

e. Eğitim düzeyi yüksek ve gelişmiş toplumlarda doğurganlık daha çok-
tur.

f. Şehirleşme ülkemizin her yerinde aynı hızda olmamaktadır ✓

g. Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze, nüfusumuzun okuryazarlık
oranı aynı kalmıştır.

h. Ülkemizde kır nüfusunun çoğu tarım sektöründe çalışmaktadır. ✓

i. Nüfusu kalabalık olan şehirlerimizde, sanayi ve hizmet sektörlerinde ✓
çalışanların sayısı fazladır.

73

7. Sınıf Tablo ve Grafiklerle Ülkemiz

Etkinlik 10

3. Ülkemizde nüfus yoğunlukları şehirler arası ve bölgeler arasında farklılık göstermektedir.

a. Aşağıda nüfus yoğunluğu az ve fazla olan şehirlerimiz karışık olarak verilmiştir.
Şehirlerimizi tabloya göre uygun şekilde yerleştiriniz.

İstanbul Kastamonu Bursa Gümüşhane Ankara Yalova

Bayburt Zonguldak Gaziantep Ardahan Tunceli Artvin

Hakkari Kocaeli Şırnak İzmir Hatay Kars

Yozgat Adana

Nüfus yoğunluğu az olan şehirlerimiz Nüfus yoğunluğu fazla olan şehirlerimiz
1. Kastamonu 1. İstanbul
2. Gümüşhane 2. Ankara
3. Bayburt 3. Yalova
4. Ardahan 4. Zonguldak
5. Tunceli 5. Gaziantep
6. Artvin 6. Kocaeli
7. Hakkari 7. İzmir
8. Şırnak 8. Hatay
9. Kars 9. Adana
10. Yozgat 10. Bursa

74

7. Sınıf Tablo ve Grafiklerle Ülkemiz

Etkinlik 10

b. Aşağıda nüfus yoğunluğu az ve fazla olan bölgelerimiz karışık olarak verilmiştir.
Bölgelerimizi tabloya uygun olarak yerleştiriniz.

a. Marmara Bölgesi’nin Çatalca-Kocaeli ve Güney Marmara Bölümleri

b. İç Anadolu Bölgesi’nde Ankara, Kayseri ve Kırıkkale çevresi dışında kalan
yerler

c. Karadeniz Bölgesi’nde Zonguldak, Samsun, Ordu ve Trabzon çevreleri

d. Ege Bölgesi’nin Menteşe Yöresi

e. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Gaziantep ve Şanlıurfa çevreleri

f. Akdeniz Bölgesi’nin iç kesimleri

g. Ege Bölgesi’nin kıyı kesimleri ve ovaları

h. Akdeniz Bölgesi’nin Hatay ve Çukurova çevresi

i. Karadeniz Bölgesi’nin dağlık kesimleri

j. Doğu Anadolu Bölgesi’nin büyük bir kısmı

Nüfus yoğunluğu az olan bölgelerimiz Nüfus yoğunluğu fazla olan bölgelerimiz
b, d, f, i, j a, c, e, g, h

4. Nüfus piramitleri ülkelerin gelişmişliğini gösterir.
Aşağıda verilen nüfus piramitlerini ülkelerin gelişmişliğine göre değerlendiriniz.
(Az gelişmiş-Gelişmekte olan-Gelişmiş)

60 60 60

15 15 15
864202468 864202468 864202468
Gelişmekte olan ülke Gelişmiş ülke
Az gelişmiş ülke

75

7. Sınıf Tablo ve Grafiklerle Ülkemiz

Etkinlik 10

5. Aşağıdaki tabloda ülkemiz nüfusunda yıllara göre değişimler nedenleriyle birlikte ve-
rilmiştir. Buna göre boş bırakılan yerleri “azaldı” ve “arttı” şeklinde doldurunuz.

Yıllar Önceki Yıllara Göre Durumu Nedeni
I. 1935-1945
II. 1950-1960 azaldı II. Dünya Savaşı
III. 1960-1975
IV. 1975-1980 arttı Ekonomik yatırımlar

azaldı Yurt dışına işçi göçleri

azaldı Ülke içi sosyal sorunlar

V. 1980-1990 arttı Sağlık hizmetleri ve ekonomik yatı-
rımların iyileşmesi

V.I 1990 sonrası azaldı Nüfus ve aile planlaması uygulama-
ları ve eğitim seviyesinin yükselmesi

6. Aşağıda grafiklerde ülkemizin yıllara göre kır ve kent nüfus oranları verilmiştir.
Verilen grafiklere bakarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız.

1927 1965 2010

% 76 % 65 % 76
Şehir nüfusu
% 24 % 35 % 24

Kır nüfusu

Sorular 1927 1965 2010
1. Kır nüfusu % kaçtır? % 76 % 65 % 24

2. Kent nüfusu % kaçtır? % 24 % 35 % 76

3. Kent nüfusunun en az olduğu yıl hangisidir? +

4. Kır nüfusunun en az olduğu yıl hangisidir? +

76

7. Sınıf Tablo ve Grafiklerle Ülkemiz

Etkinlik 10

7. Verilen grafikleri dikkate alarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız.

Nüfus Yıllara Göre Türkiye Nüfusu Türkiye’nin Nüfus Artış Hızı
(milyon)
30
80 25
70 20
60 15
50 10
40
30 5
20 0
10

0
1927
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
2000
2010
2016
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
2000
2010
2011
2012
2013
2014
2015

Nüfus Artış Hızı ‰

a. 2016 yılında ülkemizin nüfusu yaklaşık ne kadardır? 80 milyon

b. 2000 yıllında ülkemizin nüfusu yaklaşık ne kadardı? 70 milyon

c. Ülkemizde nüfus artış hızının en az olduğu dönem hangi yılda gerçekleşmiştir? 1945
yılında

d. 2015 yılında nüfus artış oranı yaklaşık kaçtır? ‰ 13

e. 1945 yılından 2016 yılına kadar nüfusumuz ne kadar artmıştır? 60 milyon

f. Ülkemizin nüfus artış hızı aynı mı olmuştur? Hayır, nüfus artış hızında artış ve azal-
malar olmuştur.

g. Ülkemizin nüfus artış hızı en çok hangi yıl meydana gelmiştir? 19 60 yılında

h. 1975 yılında nüfusumuz yaklaşık ne kadardır? 40 milyon

i. 1980 yılında ülkemizde nüfus artış hızı ne kadar olmuştur? ‰ 20

j. Nüfusumuz hangi yılda 70 milyonu geçmiştir? 2010 yılında

k. 1945 yılında nüfusumuz yaklaşık ne kadardır? 20 milyon

l. Nüfus artış hızımız hangi yıllar binde 15’in altına düşmüştür? 1945-2011-2012-2013-
2014-2015 yıllarında

m. Nüfusumuz hangi yıllarda 20 milyonun altında gerçekleşmiştir? 1927-1935-1940-1945
yıllarında

n. 2016 ile 1950 yılları arasındaki nüfus farkı ne kadar olmuştur? 60 milyon

o. 1985 yılında nüfus artış hızımız binde kaç gerçekleşmiştir? ‰ 25

77

7. Sınıf Tablo ve Grafiklerle Ülkemiz

Etkinlik 10

8. Aşağıda Türkiye’de çalışan nüfusun sektörlere göre dağılımını gösteren diyagramlar veril-
miştir.
Diyagramlarla ilişkili olarak verilen cümleleri doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak değer-
lendiriniz.

Yıllara Göre Türkiye’de Çalışan Nüfusun İş Kollarına Dağılımı

%6 %5

% 26 % 25
% 26
% 49

% 89 % 12 % 62

1927 1980 2010
Tarım Hizmet
Sanayi

Bilgiler DY
a. Hizmet sektöründe çalışan nüfus günümüze gelene kadar artmıştır. ✓

b. Sanayi sektöründe çalışan nüfus giderek azalmıştır. ✓

c. 2010 yılında nüfusumuzun yaklaşık yarısı hizmet sektöründe çalışmaktadır. ✓

d. 1980 yılında sanayi de çalışan nüfus oranı diğer sektörlere göre azdır. ✓

e. 1927 yılında çalışan nüfus en az sanayide yer almıştır. ✓

f. 1927-2010 yılları arasında hizmet ve sanayi de çalışan nüfus artmakta ✓
iken tarımda çalışan nüfus azalmaktadır. ✓

g. 2010 yılında sanayi ve tarımda çalışan nüfus toplamı yaklaşık olarak ✓
hizmet sektöründeki toplama eşittir.

h. 1980 yılında çalışan nüfus en çok sanayi sektöründe yer alır.

i. 2010 yılında hizmet ve sanayi sektöründe çalışanlar eşittir. ✓

j. 1927-2010 yılları arasında tarımda çalışan nüfus oranı giderek azalmaktadır. ✓

78

7. Sınıf Tablo ve Grafiklerle Ülkemiz KKT - 10 

1. İstanbul’a ait nüfus grafiği verilmiştir 3. Yıllara Göre Türkiye’de Çalışan Nüfusun İş Kollarına Dağılımı

Milyon İstanbul Artış hızı % 6% 5
kişi nüfusu (5 yıllık)
20 % 26 % 25
15 %8 % 89 % 12 % 62 % 49
10 %6
5 %4 % 26
0 %2
0 1927 1980 2010
Tarım Hizmet
1950 Sanayi
1955
1960 Verilen grafikten yararlanarak aşağıdakilerden
1965 hangisine ulaşılamaz?
1970
1975 A) 1980 yılında hizmet sektöründe çalışanlar en
1980 azdır.
1985
1990 B) 1927 yılında tarımda çalışan nüfus fazladır.
1995
2000 C) Hizmet alanında çalışan sayısı yıllara göre art-
2005 mıştır.
2010
2015 D) 2010 yılında en fazla çalışan sayısı hizmet sek-
töründedir.
Verilen grafikten yararlanarak aşağıdakilerden
hangisine ulaşılamaz?

A) İstanbul’un nüfusu günümüze gelinceye kadar
artmıştır.

B) Yıllara göre İstanbul’un nüfusunun artış hızı ay-
nıdır.

C) İstanbul’un artış hızı en çok 1965 yılında ger-
çekleşmiştir.

D) 2015 yılında İstanbul’un nüfusu yaklaşık 15
milyondur.

2. 80 4. Türkiye’nin Nüfus Artış Hızı
70
60 30 1935
50 25 1940
40 20 1945
30 15 1950
20 10 1955
10 1960
0 1927 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2012 5 1965
0 1970
Kentsel nüfus Kırsal nüfus 1975
1980
Yukarıdaki grafikte ülkemize ait kır ve kent 1985
nüfusunun oranları verilmiştir. Buna göre aşa- 1990
ğıdakilerden hangisi söylenemez? 2000
2010
A) Cumhuriyetin ilk yıllarında kent nüfusu kırsal 2011
nüfusunun yarından azdır. 2012
2013
B) Günümüze gelinceye kadar kır nüfusu giderek 2014
azalmıştır. 2015

C) 1990 yılında kent nüfusu kır nüfusundan fazla- Nüfus Artış Hızı ‰
dır.
Yukarıda verilen Türkiye’nin nüfus artış hızı grafi-
D) Günümüzde kır ve kent nüfusu aynıdır. ği değerlendirildiğinde 1945 yılında nüfusun artış
hızının en az olduğu görülmektedir.

Aşağıdakilerden hangisi bu durumunun ge-
rekçesini oluşturur?

A) İç göçler
B) II. Dünya Savaşı
C) Ekonomik gelişmeler
D) Sanayileşme

79

7. Sınıf Doğduğun Yer mi, Doyduğun Yer mi?

Doğduğun Yer mi, Doyduğun Yer mi?

➤➤ Göç, insanların veya toplulukların çeşitli nedenlerle (ekonomik, siyasi, eğitim, sosyal, etnik, dini, doğal, güven-
lik gibi) yer değiştirmelerine denir. Göçler, nüfusun azalmasında, artmasında ve dağılımında etkili olmaktadır.
İç göç yurt içinde nüfusun dağılışını, dış göç ise nüfus miktarını etkiler.

➤➤ İç göç, ülke sınırları içinde yapılan göç hareketidir. Göç alan yerde nüfus artarken, göç veren yerde nüfus aza-
lır. Ülkemizde iç göçün yönü doğudan batıya, iç kesimlerden kıyı kesimlerine doğru olmaktadır.

Göç çeşitleri ve nedenleri

1. Oluşum Nedenleri- 2. Süresine Göre 3. Mesafesine Göre 4. Yapıldığı Yerin Özel-
ne Göre liğine Göre
a. İç Göç
a. Gönüllü göç a. Sürekli Göç b. Dış Göç a. Kırdan Kente
b. Zorunlu Göç b. Geçici Göç b. Kentten Kıra
c. Kırdan Kıra
d. Kentten Kente

Kırsal kesimlerde altyapı hizmetlerinin Gecekondulaşma
yetersiz olması (yol,su, elektrik vb.) ve çarpık kentleş-
me görülür
İç Göçlerin Nedeni Kırsal kesimlerdeki sosyal sorunlar Kentlerde işsizlik
(başlık parası, kan davası vb.) artar. Çevre ve gürültü
Doğal afetlerinin görülmesi kirliliği ortaya çıkar.
(deprem,sel, heyelan vb.)

Kentlerde eğitim, sağlık hizmetlerinin İç Göçlerin Sonuçları
gelişmiş olması

Kentlerde iş olanaklarının fazla Altyapı hizmetleri Nüfusa yönelik yatı-
olması yetersiz kalır. rımların yapılmasında
dengesizlikler oluşur.
Tarım alanlarının miras yoluyla
bölünmesi Trafikte sorunlar or-
tay çıkar.
Tarımda makineleşmenin artması ve
işsizliği hızlandırması

➤➤ İnsanların bir ülkeden başka bir ülkeye göç etmesine dış göç denir. Dış göçler bazen isteğe bağlı bazen de
zorunlu olabilir.

Dış Göçlerin Nedenleri Dış Göçlerin Sonuçları

1. Siyasi Nedenler (savaş, baskı, devletler arası 1. Göç alan ülkenin nüfusu artar. Göç veren ül-
antlaşmalar vb.) kenin nüfusu azalır.

2. Ekonomik Nedenler (işsizlik-geçim sıkıntısı vb.) 2. Ülkeler arası ekonomik ve kültürel ilişkiler gelişir.

3. Doğal afetler (Deprem, sel, kuraklık) 3. Turizmin gelişmesine katkı sağlar.

4. Dini ve etnik nedenler 4. Aile bütünlükleri bozulabilir.

5. Turizm faaliyetleri 5. Döviz gelirleri artar.

➤➤ Beyin göçü: Alanında iyi yetişmiş kişilerin, bilim insanları ve uzmanların, gelişmiş ülkelere
çalışmak amacıyla göç ederek yerleşmesidir.

80

7. Sınıf Doğduğun Yer mi, Doyduğun Yer mi?

Etkinlik 11

SB.7.3.3. Örnek incelemeler yoluyla göçün neden ve sonuçlarını tartışır.

1. Ülkemiz içerisinde yapılan göçlere iç göçler denir. Göç alan yerde nüfus artarken göç veren
yerde nüfus azalır.

a. Aşağıda verilen tabloyu uygun şekilde doldurunuz.

1.

Kırsal yerlerde tarım
alanlarının miras yo-
5. luyla bölünmesi
2.

Güvenli bölgede ya- İç Daha kaliteli eğitim
şama isteği Göçlerin almak ya da üniver-
Nedenleri sitede okumak
4.
3.

Doğal afet yaşan- Daha iyi sağlık hiz-
ması meti almak

b. Aşağıda verilen tabloyu uygun şekilde doldurunuz.
İç Göçlerin Ortaya Çıkardığı Sorunlar

1. Düzensiz bir kentleşme
2. Gecekondulaşma
3. Çevre kirliliği
4. Trafik sorunları
5. Altyapı yetersizliği

81

7. Sınıf Doğduğun Yer mi, Doyduğun Yer mi?

Etkinlik 11

2. Aşağıda verilen ifadeleri dikkate alarak iç göçlerin sürekli veya geçici (mevsimlik)
özelliklerden hangisini taşıdığını “✘” koyarak belirtiniz.

İfadeler Sürekli Geçici

a Bizim iyi bir eğitim almamız için ailem şehre taşındı. ✘

b Pamuk toplamak için Çukurova’ya gidiyorum. Böylece aile ✘ ✘
bütçesine katkı da bulunacağım. ✘
✘
c Merhaba ben doktorum. Tayinim başka bir şehre çıktı. Ya- ✘ ✘
kında oraya gideceğim. ✘

d Ben yeni yerler görmeyi çok seviyorum. Bu tatilimde Konya
şehrini gezmeyi planlıyorum.

e Ailemin daha iyi şartlarda yaşamasını istiyorum. Şehirde yeni
fabrika açılmış artık orada çalışacağım.

f Ben öğretmenim, atamam başka bir şehre çıktı. Yaz tatili bi-
tince yeni okulumda göreve başlayacağım.

g Benim adım Ali. Geçen yaz ailemle birlikte fındık toplamak
için Giresun’a gittik. Aile bütçesine katkı yaptık.

h Tatil yapmayı çok seviyorum. Yeni yerler görmek beni heye-
canlandırıyor.

82

7. Sınıf Doğduğun Yer mi, Doyduğun Yer mi?

Etkinlik 11

3. Bir ülkeden başka bir ülkeye göç etmeye dış göç denir. Dış göçlerin birçok nedeni vardır.

Aşağıda yer alan açıklamaların alt kısımlarına dış göçün hangi nedenden kaynaklan-
dığını yazınız.

(siyasi, ekonomik, eğitim, doğal afet, etnik-dini)

Lozan Barış Günümüzde iç
Antlaşması mad- Ülkemizdeki insan- karışıklık içerisinde
delerine göre ların 1960’lı yıllarda bulunan Irak ve Su-
Türk-Yunan halkının riye gibi ülkelerden
değişiminin yapıl- Almanya’ya işçi
ması… olarak gitmeleri… ülkemize göçlerin
a. yaşanması … c.
b. Siyasi

Siyasi Ekonomik Endonezya’daki
1989 yılında Bulgaris- deprem sonrası bir
tan’da Türk nüfusuna Aziz Sancar ve grup insanın komşu
Mehmet Öz gibi
karşı baskı ve bilim insanlarımızın Malezya’ya göç
zulümlerin artması kendilerini geliştir- etmesi…
nedeniyle ülkemize mek için yurt dışına f.
göçlerin yaşanma- gitmeleri… Doğal afet
e.
sı… d.

Etnik – Dini Eğitim
1991 yılında Körfez
1933 tarihinde Savaşı sonrasında Avrupa’nın farklı
Almanya’dan ortaya çıkan karı- birçok ülkesine
birçok Yahudi bilim şıklıklar sonucunda işçilerimizin göç
insanının ülkemize birçok Irak vatanda-
göç etmesi … şının ülkemize göç etmesi …

g. etmesi … h. ı.

Etnik – Dini Siyasi Ekonomik

Ülkemizdeki i.
bazı gençlerin
Avrupa’daki üni-
versiteleri tercih
etmeleri ve Avru-
pa’ya göç etmeleri

…

Eğitim

83

7. Sınıf Doğduğun Yer mi, Doyduğun Yer mi?

Etkinlik 11

4. Aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak değerlendiriniz.

İfadeler

a. Ülkeler arasındaki gelişmişlik farkı, savaşlar, sınır ve rejim değişiklikleri, nüfus D
değişim anlaşmaları, etnik ve dinî baskılar göçe sebep olabilir.

b. Ülkemizden dış ülkelere yapılan işçi göçü, ülkemizdeki işsizliğin azalması ve D
ekonomimize döviz kazandırması açısından önemlidir.

c. Beyin göçü, gelişmiş ülkelerden geri kalmış ülkelere yapılmaktadır. Y

d. Yurdumuzda son yıllarda kentten köye doğru hızlı bir göç yaşanmaktadır. Y

e. İç göç yurt içinde nüfusun dağılışını, dış göç ise nüfus miktarını etkiler. D

f. Belli mevsimlerde çalışma amacıyla bazı bölgelerimizden diğerlerine geçici D
işçi göçleri de yapılmaktadır.

g. İşsizlik hem ülke içinde hem de ülkeler arasında göçlere neden olmaktadır. D

h. İç ve dış göçlerinin en önemli nedenini ekonomiktir. D

i. Günümüzde iç göçler daha çok iş bulma imkanlarının olduğu şehirlere yapıl- D
maktadır.

j. Dış göçler her zaman isteğe bağlı olarak gerçekleşmektedir. Y

k. Turistik gezi gerçekleştirmek sürekli iç göçlere örnektir. Y

l. Dış göçler sonucunda ülkeler arası kültürel ilişkiler zayıflar. Y

m. Geçici göçler daha çok tarım ve turizm faaliyetlerinin yoğun olduğu yerlere D
yapılır.

n. Göçe bağlı olarak hızlı nüfus artışı yaşanan kentlerde işsizlik sorununa rast- D
lanabilir.

o. Göç eden insanlar sadece bir mekân değil, aynı zamanda toplumsal D
bir çevre değişikliği de yaşamaktadır.

84

7. Sınıf Doğduğun Yer mi, Doyduğun Yer mi?

Etkinlik 11

5. Tabloda verilen kelimeleri aşağıda boş bırakılan yerlere uygun şekilde yazınız.

Doğal nüfus artışı İç göç Mevsimlik göç Dış göç

TUİK Beyin göçü Mübadele Savaşlar

Konut Zorunlu göç Trafik Güvenli

a. Ülkeler arasında yapılan göçlere dış göç denir.

b. Bir ülkede doğumların ölümlerden fazla olmasıyla doğal nüfus artışı gerçekleşir.

Yaz mevsiminde çalışmak amacıyla bir bölgeden başka bir bölgeye yapılan işçi göçü-
c. ne
mevsimlik göç denir.

d. Ülke sınırları içinde yapılan göçe iç göç denir.

e. Ülkemizde nüfus sayımını TÜİK gerçekleştirir.

Bilim ve teknolojik açıdan nitelikli insanların başka ülkelere göç etmesine beyin
f. göçü
denir.

g. Lozan Barış Antlamasına göre Türkiye ile Yunanistan arasında gerçekleştirilen

mübadele dış göçe örnektir.

h. İç göçün (kırdan kente göç) sonuçlarından birisi de trafik sorununa yol aç-
masıdır.

i. Dış göçlerinin en önemli sebeplerinden birisini de savaşlar oluşturur.

j. Zorunlu göç; insanların bulundukları yeri kendi iradeleri dışında terk etme-
leridir.

k. Terör nedeniyle bulundukları yerde yaşama imkânı kalmayan kişiler daha güvenli
yerlere göç etmek zorunda kalırlar.

l. Şehirlerde nüfusun çok fazla artması konut yetersizliğine neden olur.

85

7. Sınıf Doğduğun Yer mi, Doyduğun Yer mi? KKT - 11 

1. “Ülke içeresinde olan göçlere iç göç denir. İç 4. Avrupa’ya giden vatandaşlarımız gittikleri yerde
göçlerin birçok sebebi vardır. Kentlerde iş bulma birçok iş kolunda çalışmaktadır.
imkanlarının fazla olması iç göçlerin temel nede-
nini oluşturur.” Bu durum;

Aşağıdaki şehirlerimizden hangisi bu açıkla- I. Ülkemizde işsizliği arttırmıştır.
maya örnek gösterilemez? II. Ülkemize döviz girişi sağlamıştır.
III. Ülkeler arası kültürel ilişkileri geliştirmiştir.
A) Antalya B) Bursa
C) Kocaeli D) Kastamonu Buna göre yukarıda verilen sonuçlardan han-
gisi ya da hangilerine ulaşılır?

A) I, II, III B) II ve III
C) I ve III D) I ve II

2.

Yukarıda verilen görsel dikkate alındığında 5. Aşağıdakilerden hangisi göçlerin yol açtığı so-
iç göçün hangi nedene bağlı olarak yapıldığı runlardan biri olduğu söylenemez?
söylenebilir?
A) Konut sıkıntısının yaşanması
B) Altyapı hizmetlerinin yetersiz kalması
C) Trafik sorunlarının görülmesi
D) Sağlık imkanlarının gelişmesi

A) Ekonomik B) Eğitim
C) Sosyal D) Siyasi

3. Ülkemizde iç göçün yönü doğudan batıya, iç 6. Zorunlu göç, insanların bulundukları yeri kendi
kesimlerden kıyı kesimlerine doğru olmaktadır. iradeleri dışında terk etmeleri sonucunda meyda-
Ülkemizde bazı şehirler göç alırken bazı şehirler na gelir.
göç vermektedir. Göçlerin yönünü belirleyen en
önemli sebep iş imkanlarının varlığıdır. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi zorunlu gö-
çün nedenini yanlış söylemiştir?
Aşağıda verilen şehirlerden hangisinin göç yö-
nü diğerlerine göre farklıdır? A) B) Doğal
afet
Terör

Işık Gülhan

A) Tunceli B) Ardahan C) Turizm D) Savaş
C) Mersin D) Kars
Tahsin Burcu

86

7. Sınıf Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğüm Var

Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğüm Var

➤➤ Yerleşme, insanların boş bir bölgeye ekonomik fayda sağlamak için konut yapması ve orayı yaşama yeri ola-
rak seçmesidir.

Anayasamızın 23. maddesine göre, herkes yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 13. maddesine göre, herkesin bir devletin toprakları üzerinde ser-
bestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır.

➤➤ İnsanlar, farklı amaçlar için bir yerden başka bir yere seyahat etmektedirler. İlk zamanlar beslenme, barınma ve
yaşam için yeni yerler aramak önemli sebeplerdi.

➤➤ Vatandaşlarımız ülke sınırları içinde istedikleri yere gidebilir ve yerleşebilirler.

➤➤ İnsanların yerleşmesinde; yükselti, yeryüzü şekilleri, su kaynaklarının varlığı, verimli topraklar, iklim özellikleri
etkili olmaktadır. Ayrıca; madencilik, sanayi, ticaret, turizm ve ulaşım gibi ekonomik faaliyetler de bu seçimi
etkileyen faktörlerdir.

➤➤ Günümüzde dünya nüfusunun artması ve ulaşım teknolojisindeki gelişmeler, seyahatin önem kazanmasına
sebep olmuştur.

➤➤ Yerleşme ve seyahat hakkı, anayasada belirtilen durumlarda kısıtlanabilir. Kısıtlamaların uygulanması, çıkarılan
yasalar ve mahkeme kararlarına bağlıdır.

Yerleşme Seyahat
Özgürlüğü Özgürlüğü

Suç işlemesini Suç soruşturma- Bu durumlarda
önlemek sı ve kovuşturması Yerleşme ve Seyahat
Sosyal ve
olması Özgürlüğü
ekonomik gelişmeyi Suç işlenmesini kısıtlanabilir.
sağlamak
önlemek
Sağlıklı ve düzenli
kentleşmeyi gerçek- Salgın hastalık

leştirmek
Kamu mallarını

korumak

Not: Türkiye, kendi ülkelerinde yerleşme özgürlüğünü kullanamayan; Afganistan, Irak, Suriye, Sudan gibi ül-
kelerden gelen birçok mülteciyi (savaş sebebiyle başka ülkeye sığınan kişi) misafir ediyor.

87

7. Sınıf Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğüm Var

Etkinlik 12

SB.7.3.4. Temel haklardan yerleşme ve seyahat özgürlüğünün kısıtlanması halinde ortaya çıkacak olumsuz
durumlara örnekler gösterir.

1. Yerleşme ve seyahat özgürlüğünün nasıl kullanılacağı, yasal düzenlemeler ile ayrıntılı olarak
belirlenmiştir. Ülkemizde bazı bölgelere seyahat edilebilir fakat yerleşilemez.
Aşağıda verilen yerlerden hangilerinin açıklamaya uygun olduğunu işaretleyiniz.

Bölgeler +
+
a. Millî parklar
b. Kırsal alanlar +
c. Köy yeri +
d. Sit alanları +
e. Tarihi mekanlar
f. Kasaba
g. Arkeolojik alanlar
h. Kalabalık şehirler

2. Aşağıda verilen kavramları uygun olan cümlelerle eşleştiriniz.

T.C. Çevre ve Şehircilik Hak Sanayi
Bakanlığı Ulaşım Seyahat
özgürlüğü
Yerleşme ve seyahat
özgürlüğü

a. İnsanların yerleşmesinde en etkili faktör hangisidir? → Sanayi

b. Ülkemizde yerleşme hürriyetiyle ilgili kurum hangisidir? → T.C. Çevre ve Şehircilik Ba-

kanlığı

c. Anayasamızın 23. maddesiyle düzenleyerek güvence altına alınan hakkımız hangisidir?
→ Yerleşme ve seyahat özgürlüğü

d. Bireyin diğer insanların özgürlüklerine müdahale etmeden kendi hayatına yön verme

özgürlüğüne ne denir? → Hak

e. Yurtiçi ve yurtdışında turizm faaliyetlerinde bulunmamız hangi özgürlüğümüzün kullanıl-
masına örnektir? → Seyahat özgürlüğü

f. Fiziki şartlar nedeniyle yerleşmelerin az nüfuslu ve dağınık olması neyin maliyetini yük-

seltir? → Ulaşım

88

7. Sınıf Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğüm Var

Etkinlik 12

3. İnsanların boş bir bölgeye ekonomik fayda sağlamak için konut yapması ve yaşama yeri
olarak seçmesine yerleşme denir.

Aşağıdaki tabloya göre yerleşme açısından hangileri tercih edilen yerler arasında yer
alır? Uygun şekilde işaretleyiniz.

İfadeler +/–

a. Verimli toprakların olduğu yerler +

b. Eğim ve yükseltinin fazla olduğu yerler –

c. İş imkanlarının yoğun olduğu yerler +

d. Dağlık ve taşlık yerler –

e. Ormanların geniş yer kapladığı yerler –

f. Turizm faaliyetlerinin yoğun olduğu yerler +

g. Toprakların çorak olduğu yerler –

h. Ulaşım imkanlarının yoğun olduğu yerler +

i. Yeraltı kaynaklarının bol olduğu yerler +

j. Sert karasal iklimin görüldüğü yerler –

k. Su kaynaklarının sınırlı olduğu yerler –

l. Tarımsal kaynaklarının zengin olduğu yerler +

m. Bataklık ve çöl alanları –

n. Ülkemizin batı bölgeleri +

o. Ülkemizin ovalık alanları +

ö. Deprem riski yüksek yerler –

p. Ulaşım imkanlarının sınırlı olduğu yerler –

89

7. Sınıf Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğüm Var

Etkinlik 12

4. Anayasamızın 23. maddesine göre herkes yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir.
Tabloda verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) şeklinde değerlendiriniz.

İfadeler D Y
✓
a. Yerleşme ve seyahat hakkı hiçbir şartta sınırlandırılamaz. ✓
✓ ✓
b. Yerleşme ve seyahat hürriyeti Anayasa ve yasalarla güvence altına ✓ ✓
alınmıştır.
✓
c. Yasal olarak belirlenmiş şartlar içerisinde ülke içinde istediğimiz yere
seyahat edebilir ve yerleşebiliriz.

d. Yasalar çerçevesinde, bazen de doğal etkenler nedeniyle yerleşme
ve seyahat hürriyetini kullanamayabiliriz.

e. Ulaşım teknolojisindeki gelişmeler seyahat özgürlüğünü olumsuz et-
kilemiştir.

f. Karantina altına alınan yerlere seyahat özgürlüğü kısıtlanır.

g. Tarihi alanlar yerleşime uygun alanlardır. ✓
h. İnsanlar hazine arazilerine konutlarını yapamaz. ✓
i. Şehirlerimizin en büyük sorunlarından birisi de gecekondulaşmadır. ✓
j. Şehirlerde görülen hızlı nüfus artışı, konut yetersizliğine neden olur.

5. Aşağıda verilen logoların yerleşme özgürlüğü ya da seyahat özgürlüğünden hangisiyle
ilgili olduğunu belirtiniz.

Yerleşme Özgürlüğü Seyahat Özgürlüğü
b, d, e, f a, c, f

a. b. c.

d. e. f.

90

7. Sınıf Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğüm Var KKT - 12 

1. Anayasa’nın 23. maddesine göre yerleşme ve se- 4. Merhaba, benim adım Ahmet.
yahat hürriyeti bazı durumlarda kısıtlanabilir. 30 yaşındayım. Kanada da
Yüksek lisans yapıyorum.
Aşağıdakilerden hangisi bu duruma örnek
oluşturmaz? Ahmet, seyahat hakkını aşağıdaki nedenler-
den hangisinden dolayı kullanmaktadır?
A) Salgın hastalıkların görüldüğü yerlerde
B) Terör ve savaş gibi olağanüstü durumlarda A) Sağlık B) Eğitim
C) Kamu mallarını korumak gerektiğinde C) Turizm D) İş
D) Yerel yöneticilerin uygun görmesi halinde

2. Aşağıda yer alan bakanlıklardan hangisi 5. Aşağıda verilen bilgiler doğru “D” ya da yanlış
yerleşme özgürlüğü konusunda vatandaşa “Y” şeklinde değerlendirildiğinde aşağıdaki-
hizmet vermektedir? lerden hangisine ulaşılır?

A) T.C Çevre ve Şehircilik Bakanlığı I. Ulaşım ve tarım imkânlarının kısıtlı olduğu
B) T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı engebeli alanlarda yerleşmeler küçük ve az
C) T.C Tarım ve Orman Bakanlığı nüfusludur.
D) T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı
II. Milli parklar yerleşim için uygun yerlerdir.

III. Karayolu ülkemizde en çok kullanılan ulaşım
şeklidir.

A) Y B) D C) D D) Y
D
DY Y D

YD Y

6.

3. İnsanlar hayatlarını en kolay ve rahat sürdürebi- Verilen görsel göç sonrası şehirlerde oluşan
lecekleri ortamları tercih etmektedir. İnsanlarımız sorunlardan hangisine örnek gösterilebilir?
ülke sınırları içinde istedikleri yere gidebilir ve yer-
leşebilirler. A) Gecekondulaşma
B) Hava kirliliği
Bu bilgiye göre insanların yerleşim için seç- C) İşsizlik
tikleri yerin özelliklerinden birisi olduğu D) Trafik
söylenemez?

A) Su kaynaklarının zengin olduğu yer
B) Yükselti ve engebenin az olduğu yer
C) Ticaret imkanlarının olduğu yer
D) Tarım imkanlarının kısıtlı olduğu yer

91

4. ÜNİTE

BİLİM, TEKNOLOJİ VE TOPLUM

Kil Tabletlerden Akıllı Tabletlere
Bilimin Öncüleri

Her Yenilik Geleceğimize Bir Katkıdır
Özgür Düşüncenin Bilime Katkısı

Kazanımlar

➢➢ 7.4.1. Bilginin korunması, yaygınlaştırılması ve aktarılmasında değişim ve sürekliliği inceler.
➢➢ 7.4.2. Türk-İslam medeniyetinde yetişen bilginlerin bilimsel gelişme sürecine katkılarını tartışır.
➢➢ 7.4.3. XV-XX. yüzyıllar arasında Avrupa’da yaşanan gelişmelerin günümüz bilimsel birikiminin oluşmasına etkisi-

ni analiz eder.
➢➢ 7.4.4. Özgür düşüncenin bilimsel gelişmelere katkısını değerlendirir.

7. Sınıf Bilim, Teknoloji ve Toplum

Hiyeroglif Bilim
Buluş
Yüzyıl

Reform Ünite ile ilgili Düşünce
kavramlar

Rönesans Keşif
Sanayi Uygarlık

94

7. Sınıf Kil Tabletlerden Akıllı Tabletlere

Kil Tabletlerden Akıllı Tabletlere Yazı Yazılan Materyallerde Değişim

➤➤ İnsanlığın en büyük buluşlarından birisi de yazıdır. ➤➤ Kil Tabletler: Sümerler duygu ve düşüncelerini kil
Arkeologlar tarihte ilk yazı örneklerinin Mezo- hamurunun üzerine çiviye benzer kamışlarla çizer-
potamya, Mısır ve Çin’de bulunduğunu tespit di. Daha sonrada güneşte veya fırında kurutarak
etmişlerdir. daha sağlam hale gelmesi sağlanırdı. Tabletlerin
üzerinde devlet hazinesinin ve tapınakların gelir
Geçmişten Günümüze Yazı giderleri, yapılan işler, işçilerin listeleri, aldıkları
ücretler vb. bilgiler günlük, haftalık, aylık ve yıllık
➤➤ Çivi Yazısı: MÖ 3200’lerde Sümerler, düşün- olarak kaydedilirdi. Kişiler arasında yapılan alım
celerini ve çevrelerindeki nesneleri kil tabletler satım, kira, borç alıp verme, evlenme ve boşan-
üzerine üzerine çizerek kaydediyorlardı. Zamanla malara ait sözleşmeler de bu tabletlere yazılırdı.
kullanılan bu resimler yazı halini almıştır. Bu yazıda
kullanılan işaretler tabletler üzerine üç köşeli sivri Not: MÖ 1280’de Hititler ile Mısırlılar arasında ya-
uçlu kalemlerle yazıldıkları için çiviye benziyordu pılmış olan Kadeş Antlaşması tarihin bilinen ilk
ve bu sebeple çivi yazısı adını aldı. yazılı antlaşmasıdır.
Not: Tarihin ilk kütüphanesi Asurların merkezi
Çivi yazısı Hiyoroglif Yazı Fenike Alfabesi Ninova şehrinde kurulmuştur. (20.000’den fazla
tablet yer alırdı.)
Not: Tarih, insanların yazıyı icadıyla başlamıştır.
Bunun anlamı yazının kesin ve fazla bilgi verme- ➤➤ Papirüs Kâğıdı: Mısırlılar yazıları daha çok pa-
sidir. pirüs adı verilen bitkiden elde edilen bir tür kâğıt
üzerine yazarlardı. Mısır’da kurulan İskenderiye
➤➤ Hiyeroglif Yazı: Eski Mısırlıların kullandığı resimli Kütüphanesinde çoğunluğu papirüs kâğıdından
yazıya hiyeroglif yazı denir. Bu yazı 700’den fazla oluşan 900 bin kitap bulunurdu. Burada derslere
işaretten oluşurdu. Hiyeroglif yazının zor olmasın- devam eden öğrencilerin sayısının 14 bini aştığı
dan dolayı katipler Mısır uygarlığında saygın ve kaydedilmiştir.
önemli konumda bulunurdu.
➤➤ Parşömen Kâğıdı: Anadolu’da kurulan Bergama
Not: Hiyeroglif yazı 1822’de Fransız bilgin Cham- Krallığı, koyun ve keçi derilerini incelterek katlanıp
pollion (Şampolyon) tarafından okunmuştur. kitap hâline getirilebilen parşömen kâğıdını icat
etti.
➤➤ Fenike Alfabesi: MÖ 1000 yıllarında Fenikeli bir din
adamı, Sümer yazı sistemini geliştirerek sembolle- Not: Bergama Kütüphanesinde 200 bin rulodan
re dayanan 22 harften oluşan bir alfabe geliştirdi. fazla kitap bulunurdu. Bergama Kütüphanesinde
Fenike alfabesi kendisinden sonra gelen Latin ve aynı zamanda bilimsel çalışmalar da yapılırdı.
Arap alfabelerinin temelini oluşturmuştur.
➤➤ Günümüzde Kullandığımız Kâğıt: Yaklaşık 2000
➤➤ Latin Alfabesi: Fenike alfabesinden yararlanan yıl önce Çinliler → VIII. yüzyıldan itibaren Müslü-
Yunanlılar, bu alfabeye ünlü harfler de ilave ederek manlar → XI. yüzyıl sonrası Avrupalılar → XVIII.
bugünkü yazı sisteminin temelini oluşturdular. Al- yüzyıldan itibaren de bilim insanlarının katkılarıyla
fabeyi Yunanlılardan öğrenen Romalılar ise bugün günümüzde kullandığımız kâğıt ortaya çıktı.
yaygın biçimde kullanılmakta olan Latin alfabesini
oluşturdu. Bilginin Depolanmasında Yaşanan Değişim

 İnsanlık tarihi için yazının önemi olduk- ➤➤ Günümüzde bilginin depolanması ve aktarılmasın-
ça büyüktür. Yazı birçok alanda ve bilgi da dijital teknolojiler (Genel Ağ ve Arama Motorları,
aktarımında insanlığın belleği olmayı sür- bilgisayarlar, diskler, USB bellekler, tabletler, akıllı
dürmektedir. telefonlar ve e-kitap okuyucular) hayatımıza gir-
miştir. Bilginin depolanması konusunda kolaylık
sağlayan araçların çeşitliliği teknolojide görülen
gelişmelerle birlikte hızla artmaktadır.

95

7. Sınıf Kil Tabletlerden Akıllı Tabletlere

Etkinlik 13

SB.7.4.1. Bilginin korunması, yaygınlaştırılması ve aktarılmasında değişim ve sürekliliği inceler.

1. Aşağıda verilen buluşlarla bunları gerçekleştiren uygarlıkları uygun olarak eşleştiriniz.

a. Sümerler Hiyeroglif Yazı

b. Mısırlılar İlk Alfabe

c. Çinliler Kil Tablet

d. Bergama Krallığı Parşömen Kâğıdı

e. Fenikeliler Mürekkep

2. Aşağıda verilen bilgileri doğru “D” ya da yanlış “Y” olarak değerlendiriniz.

Bilgiler D Y
✓
a. İnsanoğlu, tarih sahnesine çıktığı andan itibaren bilimsel ve ✓
teknolojik gelişmelerde bulunmuştur.

b. Mısırlılar çivi yazısını ilk kullanan uygarlık olmuşlardır.

c. Tarihte bilinen ilk kitap örneği kil tabletlerdi. ✓

d. İnsanlığın en büyük buluşlarından biri yazıdır. ✓

e. VIII. yüzyıldan itibaren Çinliler kâğıt yapımını Müslümanlardan ✓
öğrenmişlerdir. ✓

f. Fenike ve Latin alfabeleri, Arap alfabesinden etkilenerek or-
taya çıkmıştır.

g. İnsana verilen unvanlardan biri de “araç yapan”dır. ✓

h. Günümüzde bilgisayarlar daha küçük, daha düşük maliyetli ✓
ve daha kolay kullanılabilir hâle gelmiştir.

96

7. Sınıf Kil Tabletlerden Akıllı Tabletlere

Etkinlik 13

3. Günümüzde bilginin depolanması ve aktarılmasında hangi dijital teknolojik cihazlar-
dan yararlanıyoruz? Tabloya yazınız.

Bilginin depolanması ve aktarılmasında kullandığımız cihazlar

a. Genel Ağ ve Arama Motorları
b. Bilgisayarlar
c. Tabletler
d. Akıllı telefonlar
e. Diskler ve USB bellekler

4. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun olan kelimeleri yazınız.

Fenike Hiyeroglif Uygarlık Papirüs Romalılar
Parşömen Bergama Mısır Ninova İcat
Krallığı

a. Bugün kullanılan pek çok alfabenin temelini Fenike alfabesi oluşturmuştur.

b. Tarihte bilinen ilk yazı örneklerinin Mezopotamya, Mısır ve Çin’de bulun-
duğunu bilinmektedir.

c. Eski Mısırlıların kullandığı resimli yazıya Hiyeroglif denir.

d. Mısırlılar Papirüs bitkisinden elde edilen kâğıtlar üzerine yazılar yazmıştır.

e. Uygarlık bir ülkenin, bir toplumun, maddi ve manevi varlıklarının tümüdür.

f. Tarihin ilk kütüphanesi Ninova şehrinde kurulmuştur.

g. Bergama Krallığı’nda Parşömen adını verdikleri bir tür kâğıt kullanılmıştır.

h. Yunanlıların geliştirdiği 26 harfli alfabeyi Romalılar sonraki yüzyıllarda Latin
alfabesine dönüştürmüşlerdir.

i. Parşömen kağıdının yapımında koyun ve keçi derileri kullanılmıştır.

j. Bilinen bilgilerden yararlanarak daha önce bilinmeyen yeni bir bulguya ulaşılmasına
İcat denir.

97

7. Sınıf Kil Tabletlerden Akıllı Tabletlere KKT - 13 

1. Bilinen bilgilerden yararlanarak daha önce bilin- 4. İnsanoğlu, tarih sahnesine çıktığı andan itibaren
meyen yeni bir bulguya ulaşmaya buluş denir. bilimsel ve teknolojik gelişmelere katkıda bulun-
Yazının gelişimiyle birlikte üzerine yazı yazılan muştur.
materyaller de değişmiştir.
Aşağıdaki uygarlıklardan hangisinin buluşlar
Buna göre aşağıda verilen kavramlar gruplan- açısından insanlık tarihine katkısı diğerlerine
dırıldığında hangisi dışta kalır? göre daha azdır?

A) Kil Tablet B) Papirüs A) Sümerler B) Mısır Uygarlığı
C) Parşömen D) Hiyeroglif C) Çin Uygarlığı D) Moğollar

2. Konuşmanın saklanabilecek bir biçimde aktarma- 5. I. Barut
nın yolunu bulduk. Kil tabletler üzerine, tapınağa II. Kâğıt
getirilen malları ucu sivri bir kamış kalemle malı III. Yazı
gösteren işaret ya da resimler çizdik. IV. Tekerlek

Yukarıda açıklaması verilen buluş aşağıdaki- Yukarıda verilen buluşlardan hangileri kültürel
lerden hangisidir? hayatın şekillenmesinde önemli rol oynamış-
tır?

A) Tekerlek B) Yazı A) I-II-III B) II-III
C) Kâğıt D) Barut C) I-IV D) II-III-IV

3. İnsanlık tarihinde ekonomik, askeri, kültürel ve 6. Aşağıdakilerden hangisi, bilginin depolanması
eğitim gibi farklı alanlarda birçok buluş gerçek- ve aktarılmasını sağlayan teknolojik cihazlara
leşmiştir. arasında gösterilemez?

Aşağıdaki buluşlardan hangisi tarihin başlan- A) E-Kitap Okuyucular
gıcı olarak kabul edilir? B) Genel Ağ
C) Bilgisayar
A) Tekerlek B) Yazı D) Ansiklopediler
C) Barut D) Kâğıt

98

7. Sınıf Bilimin Öncüleri

Bilimin Öncüleri ➤➤ Harezmî (780-850): En önemli çalışmalarını Mate-
matik alanında yaptı. “0”ı matematiğe kazandırdı,
➤➤ Geçmişten günümüze gelen birçok bilimsel ge- böylece günümüzde kullandığımız onlu sayı sis-
lişme, farklı uygarlıkların katkılarıyla meydana temi ortaya çıktı. Matematiğin bir dalı olan cebir
gelmiştir. Mezopotamya, Anadolu, Mısır, Çin, onun bu bilim alanına kazandırdığı bir başka kat-
Hindistan ve Yunan bilimsel gelişmelere öncü- kıdır.
lük eden başlıca uygarlıklardır. IX. yüzyıldan XV.
yüzyıla kadar İslam uygarlığı bilimsel gelişmelere ➤➤ Farabi (870-950): Matematik, astronomi, fizik, fel-
öncülük etmiştir. sefe, mantık ve siyaset alanlarında yetişmiş bilim
insanıdır. Eski Yunan filozoflarının özellikle Aris-
➤➤ İslamiyet’in bilime ve araştırmaya yönelik olumlu to’nun İslam dünyasında tanınmasını sağlamıştır.
yaklaşımı (İslam’ın ilk emrinin “Oku” olması, Hz.
Muhammed’in: “İlmi Çin’de dahi olsa alınız” sö- ➤➤ İbn Sînâ (980-1037): Avrupa’da “Avicenna”
zü )sayesinde gelişen bilimsel çalışmalar özellikle (Avisenna) adıyla tanınan İbn Sina farklı bilim dal-
Abbasiler ve Selçuklular Döneminde zirveye ulaştı. larında eserler vermiş çok yönlü bilim insanıydı.
En önemli çalışmalarını Tıp alanında yaptı. “El Ka-
 Beytü’l Hikme: Abbasîler döneminde bi- nun fi’t Tıb” (Tıpta Kanun) isimli eseri Avrupa’da
limsel çalışmalar yapan “bilgelik evi”dir. uzun yıllar tıp eğitiminde kullanıldı.

 İstanbul’daki İslam Bilim ve Teknoloji Tari- ➤➤ Cezeri (1136-1206): Sibernetik (telekominasyon,
hi Müzesi’nde Müslümanların VIII. ve XVI. denge kurma ve ayarlama) biliminin kurucusudur.
yüzyıllar arasında yaptığı bilimsel çalışma- Robot ve makinalar alanında çok önemli çalış-
lar sergileniyor. malar yapmıştır. Fil su saati ve tavus kuşlu ibrik
meşhur çalışmalarıdır.
 Astronomi, gökyüzüyle ilgili çalışmalar ya-
pan bilimdir. Rasathane, gözlem evidir. Orta Çağ’ı Aydınlatan Kültür ve Bilim Merkez-
leri
Türk- İslam Bilginlerinden Bazıları
➤➤ Hâzinî (? -1155): Kimya ve fizik alanında çalış- • Bağdat: Abbasi Devleti’nin başkenti olan Bağ-
dat zamanla İslam dünyasının ilim, kültür ve
malar yapmıştır. Hazini Newton’dan 500 yıl önce medeniyet merkezi haline geldi. Büyük Selçuklu
yer çekimi kanunun varlığıyla ilgili çalışmalar ger- Devleti zamanında inşa edilen Bağdat Nizamiye
çekleştirmiştir. İcat ettiği “Mizanü’l-Hikme” yani Medresesi İslam tarihindeki ilk üniversite olarak
Hikmet terazisi ile yoğunluk ve ağırlık ölçümleri kabul edilir.
yapmıştır.
• Endülüs Medeniyeti: Endülüs Emevi Devleti,
➤➤ Piri Reis (1470 -1553): Osmanlı kaptanı, denizci- 711 yılından itibaren İspanya’da bilim ve kültür
sidir. Coğrafya alanında önemli çalışmaları vardır. yönünden gelişmiş bir medeniyet oluşturdu.
Amerika kıtasını da içine alan bir dünya haritası
çizdi. “Kitabı Bahriye” en önemli eseridir. • Semerkant ve Buhara: Özellikle Astronomi
alanında yapılan çalışmalarda Semerkant ve
➤➤ Kâtip Çelebi (1609-1657): Tarih, coğrafya ve bib- Buhara Medreselerinde yetişen bilim insanları
liyografya alanında eserler verdi. Keşfü’z-Zunûn önemli başarılar sağladı. Semerkant Rasathane-
(bibliyografya), Cihanüma (coğrafya), Fezleke (ta- si’nde Güneş, Ay, yıldızlar ve gezegenler üzerine
rih) önemli eserleridir. gözlemler yapıldı.

➤➤ İbn Haldûn (1332-1406): Modern anlamda sos- Kurtuba Camii-İspanya
yolojinin kurucusu sayılır. Tarihçi, sosyolog ve
iktisatçıdır. En önemli eseri Mukaddimedir.

➤➤ Ali Kuşçu (1403-1474): Fatih Sultan Mehmet
döneminde İstanbul’da medreselerde Astronomi
ve Matematik alanlarında çalışmalar yaptı. Gök
cisimlerinin Dünya’ya uzaklığını hesapladı, Ay’ın
haritasını çıkardı. NASA tarafından Ay’da bir böl-
geye ismi verildi.

99

7. Sınıf Bilimin Öncüleri

Etkinlik 14

SB.7.4.2. Türk-İslam medeniyetinde yetişen bilginlerin bilimsel gelişme sürecine katkılarını tartışır.

1. Aşağıda verilen bilgileri doğru “D” veya yanlış “Y” şeklinde değerlendiriniz.

Bilgiler D Y

a. Eski Yunan, Çin, İslam ve Avrupa bilimsel gelişmelere öncülük ✓ ✓
eden başlıca uygarlıklardır.

b. İslam dini bilimsel gelişmeleri teşvik etmiştir. ✓

c. Bilimsel çalışmalar özellikle Abbasiler ve Selçuklular Dönemin-
de geriledi.

d. Harezmi “0”ı matematiğe kazandırdı. ✓

e. İbn Sina özellikle astronomi alanında çalışmalarıyla ün yapmıştır. ✓
✓
f. Ali Kuşçu astronomi ve matematik alanında önemli eserler ver- ✓ ✓
miştir.

g. Piri Reis Selçuklu Devleti’nde yetişmiş önemli vezir ve bilim in-
sanıdır.

h. Rasathane, gözlemevleri olarak kabul edilir. ✓

ı. Geçmişten günümüze gelen bilimsel gelişmeler yalnızca Avru-
pa’nın katkısıyla ortaya çıkmıştır.

i. Beytü’l Hikme, Abbasîler döneminde bilimsel çalışmalar yapan ✓
“bilgelik evi” anlamına gelir.

j. İslam dini bilime ve araştırmaya olumlu bir yaklaşım göstermiştir. ✓

k. Cezeri makina ve robotik çalışmalarıyla ünlüdür. ✓

l. İbn Haldun coğrafya alanında çalışmalar yürütmüştür. ✓
✓
m. Ali Kuşçu, Abbasiler döneminde önemli çalışmalar gerçekleş-
tirmiştir.

n. Farabi insanlık tarihinin en büyük filozoflarından biri kabul edilmiştir. ✓

100