Wecitizens : เสียงกะดีจีน

51 ฐานข้้อมููล เริ่่�มรู้้แล้้วว่่ากทม.มีีข้้อจำำกััดอะไร จะคุุยกัับเครืือข่่ายในเรื่่�องไหน ได้้บ้้าง เครืือข่่ายแต่่ละกลุ่่มสามารถช่วย่ อะไรเขาได้้บ้้าง เราพยายาม สร้้างมายด์์เซ็ตกำ็ ำหนดสถานะชัดัเจนว่่านัักวิิชาการช่วย่ ได้้ระดัับหนึ่่�ง แต่มั่ ันคืือ หน้้าที่่�ของทุุกคนเลยนะ ท้้องถิ่่�น นี่ ่� คืือหน้้าที่่�ของชุุมชนที่ ่� คุุณควรจะบอกอะไร เขาหรืือมีีหน้้าที่่�อะไรที่ ่� จะดำำ เนิินการตรงนี้้� นี่ ่� คืือหน้้าที่่�ของเขตที่ ่� ต้้องบอก ส่่วนกลางหรืือว่่าเขตต้้องทำำนี่ ่� คืือหน้้าที่่�ของเอกชนควรสนัับสนุุนในช่ว่ งไหน ยัังไง นัักวิิจััยก็็มีีหน้้าที่่�หนึ่่�ง เมื่่�อก่่อนมีีคำำถามเยอะมากจากชุมุชนว่่า คุุยไป ตั้้�งเยอะ เมื่่�อไหร่่อัันนี้้�จะสร้้าง ซึ่่�งเราไม่่ได้้เป็็นคนสร้้าง เราส่่งเรื่่�องนี้้�ให้้กทม. ซึ่่�งกระบวนการทำำ งบประมาณค่่อนข้้างนาน เพราะฉะนั้้�นคุณตุ้้องรอนะ เราพยายามให้ทุุ้กคนทำำความเข้้าใจร่วมกั่ ันว่่า ถ้้าเกิิดเข้้างบประมาณก้้อนใหญ่่ ชุุมชนต้้องรออย่่างน้้อย 2 ปีี ถ้้าเกิิน 2 ปีีแล้้วชุุมชนยัังไม่่ได้้ ไปเรีียกร้้องนะ แต่่ถ้้าก่่อน 2 ปีี ก็็ให้้เวลาเขานิิดนึึง ปััญหาและความท้้ามท้้ทายในการทำำ งานขัับเคลื่่�อนเครื่่�องมือืการเรีียนรู้้ � เป็็ นกลไกในการพััฒนาพื้้�นที่่� มััญชุชุาดา - ในพื้้�นที่่�เอง ถึึงแม้้เราทำำงานกัับเขามาเป็็นสิิบปีีแล้วก็้ ็ตาม ความสนใจหรืือความต้้องการของเขาเปลี่ ่� ยนเรื่่�อยๆ เราก็็พยายามอยากรู้้ว่่า เขาสนใจอะไรเป็็นหลััก ก็็เป็็นความยากหนึ่่�งของนัักวิิจััยเองว่่าอาจจะไม่่ สามารถตอบสนองเขาได้ทุ้ ุกประเด็็น ช่่วยได้้ในบางส่่วนที่ ่� จะไปขัับเคลื่่�อน ให้้ตอบรัับกัับความต้้องการเขามากที่สุ ่�ุด ซึ่่�งเขาก็็ยัังมีีความสนใจประเด็็น ของการพััฒนาเชิิงพื้้�นที่่�หรืือการอนุุรัักษ์์มรดกวััฒนธรรม แต่่สิ่่�งหนึ่่�งที่่�เราเอง ก็็อยากจะช่่วยส่่งเสริิมคืือเรื่่�องของเศรษฐกิิจ เพราะด้้วยโควิิดเอง เศรษฐกิิจ สัังคมของตััวพื้้�นที่่�เอง ค่่อนข้้างทำำ งานในเชิิงหาเช้้ากิินค่ำ ำ� เขาไม่่ได้้มีีเวลาไป ชื่่�นชมหรืือมาร่่วมกระบวนการด้้วยมากนััก เขาเองก็็อยากให้้โครงการสามารถ ช่่วยขัับเคลื่่�อนเศรษฐกิิจให้้เขาด้้วย นอกจากนี้้� การทำำ งานในพื้้�นที่ ่� ก็็เห็็นเลยว่่า เปลี่ ่� ยนผ่่านไปรวดเร็็วมาก ตััวสำำนัักงานเขตเองพอเปลี่ย ่� นผู้้อำำนวยการเขต ความสนใจก็็เปลี่ ่� ยน บางทีีเหมืือนเราต้้องไปเริ่่�มหนึ่่�งใหม่่ ทำำ ให้้การทำำงาน ไม่่ต่่อเนื่่�อง รวมไปถึึงคณะกรรมการชุุมชนเองด้วยที่้ ่�เปลี่ ่� ยน คณะกรรมการก็็มีี ข้้อขัดัแย้้งกัันเองด้วย้ เขาไม่่ชอบคนนี้้� เขาก็จ็ะไม่ม่าร่วม่กระบวนการกัับเราเลย ซึ่่�งปััญหาอาจจะไม่่ใหญ่่ แต่่เราก็็อยากให้้การดำำ เนิินการเป็็นฉัันทามติิในชุมุชน ธนพร - มองเป็็นปััญหาระดัับโครงสร้้างบริิหารจััดการ คนที่่�เข้้ามาเป็็นคณะ กรรมการชุุมชนเขาได้้ประโยชน์์อะไรจากการที่่�เขาเป็็นคนรัักพื้้�นที่่� รััฐให้้อะไร กัับเขาได้้มั้้�ยกัับการที่่�เขามาทำำตรงนี้้� เพราะกรรมการชุุมชนคืือเงิินเดืือนก็็ไม่่มีี ไม่่ใช่่อาชีีพ อาจจะได้้เบี้้�ยบ้้างบางประชุุม แต่่การที่่�เขาต้้องไปดููแลคนสามร้้อย คนแทนเขต เขาได้้อะไร ก็็สะท้้อนกลัับให้้เห็็นว่่ารััฐให้สิ่่้�งกระตุ้้นคนที่ม ่� าทำตำรงนี้้� มากพอหรืือยััง หรืือตำำแหน่่งนี้้�เป็็นอาชีีพได้้มั้้�ย คนมาทำำก็็จะมองว่่าเป็็นอาชีีพ ต้้องทำำให้ดีีที่้สุ ่� ดุพอไม่่เป็็นอาชีีพ ก็็เป็็นเวลาว่่าง เขาคุ้้มมั้้ยที่�ม ่� าทำำ ประธานชุมุชน บางท่่านรัักชุุมชนมาก อยากช่่วยมาก เอาเงิินตััวเองมาลง มาทำำกิิจกรรม ด้้วยซ้ำำ� แต่่ในอีีกมุุม กรรมการอาจต้้องมีีหน้้าที่ชั่� ัดเจนที่ ่� ทำำ ให้้เขตลิิงก์ม์าถึึง ชุุมชนได้้ การเลืือกตั้้�งกรรมการก็็ต้้องมีีเกณฑ์์ชััดเจน สุุดท้้ายก็จ็ะขัับเคลื่่�อน ไปด้้วยกััน การทำ โครงการนี้เห็นเป็ น รูปธรรมหนึ่งคือ กทม.ค่ อนข้ าง ใหควา้มสำ คัญในการจับประเด็น Learning City ไปดำ เนิน การต่ อผ่ านนโยบายกิจกรรม ประจำเดือนเช่ นเทศกาล บางกอกวิทยา..รูสึกด ้ ีใจมากๆ มััญชุชุาดา เดชาคนีีวงศ์์ นักสัังคมวิิทยา ศููนย์ออ์กแบบและพััฒนาเมืองื

52 วาทกรรมว่่า อยู่่ร่่วมกัันโดยสัันติิ เอาคำนี้้ ำ�มายััดในพื้้�นที่ ่� ย่่านนี้้� เพื่่�อที่ ่� จะไปแสดงพื้้�นที่่�เบีียดขัับอีีก แต่่เราคิิดว่่า เราไม่่ดููว่่า สัันติิไม่่สัันติิไม่่ได้้เกิดขึ้้ ิ �นจากปััญหาเรื่่�องพหุุวััฒนธรรม คำำว่่า พหุุวััฒนธรรมคุุณไปที่่�ไหนก็็เจอ มัันผสมกัันมาอยู่่แล้้วตั้้�งแต่่ สมััยอยุุธยา เอาเข้้าจริิงๆ เลืือดของคนสยามก็็ระคนปนกััน ซึ่่�งพอมาศึึกษา อาจจะไม่่ใช้้แค่ดีี่เอ็็นเอทางเลืือดเท่่านั้้�น แต่่ใช้้ดีีเอ็็นเอทางวััฒนธรรมร่วมด้่ ้วย ทำำ ให้้เราเข้้าใจตััวตน ของเราได้้มากขึ้้�น เช่่น คุุณไปเจออาหารหนึ่่�ง ยกตััวอย่่าง มััสมั่่�น คุุณต้้องตั้้�งข้้อสงสััยแล้้วว่่ายีีนตััวนี้้�คืืออะไร มาจากไหน ความหมายของมััสมั่่�นแปลว่่าอะไร ใครเป็็นคนทำำ อะไรบ้้าง เป็็นตััวบ่่งบอก แต่่สัังคมเรายัังคงป๊๊อปกัับวััฒนธรรมอาหาร ได้้รางวััล Best of the World ก็็เฮ แต่่ไม่รู้้ว่่าคืืออะไร อย่่างสลิ่่�ม ขนมฝรั่่�งกุุฎีีจีีน ก๋๋วยตััส กุุสรััง นี่คื ่� ือดีีเอ็็นเอทางวััฒนธรรม ทั้้�งหมด กุุสรััง คืือคำว่ำ ่า ตรุษฝรัุ่่�ง แล้้วใครคืือฝรั่่�ง ก็็คืือชาว โปรตุุเกสที่่�เข้้ามาบ้้านเรา ลัักษณะอาหารของเขาคืือวััฒนธรรม ฝรั่่�ง กุุสรัังก็็คืือขนมที่่�ใช้้ในเทศกาลคริิสต์ม์าส หรืือตรุุษฝรั่่�ง การขัับเคลื่่�อนของโครงการอนุุรัักษ์์และฟื้้�นฟููในพื้้�นที่ ่� ย่่าน กะดีีจีีน-คลองสานที่ ่� ต่่อยอดโครงการขัับเคลื่่�อนย่่านกะดีี จีีน-คลองสาน สู่่การเป็็นเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้คืือ UddC ใช้้งาน ทางสถาปัตยักรรมผัังเมืืองและเครื่่�องมืือศิิลปะ บููรณาการเข้้า กัับเรื่่�องของประวัติัศิาสตร์์ อาหาร การสร้้างงานศิิลปะ ซึ่่�งย่่าน กะดีีจีีนกลายมาเป็็นพื้้�นที่ ่� ที่่�กรุุงเทพมหานครเลืือกให้้ความ สนใจและถืือเป็็นต้้นแบบสำำหรัับพื้้�นที่่�เขตต่่างๆ ในกรุุงเทพ มหานครอีีกกว่่า 20 เขต แต่่เวลาสำำนัักงานเขตมาเอาโมเดล เราไป เราก็็ดีีใจ แต่ก็่ ็ต้้องเข้้าใจ ต้้องศึึกษาแล้้วปรัับให้้เข้้า โมเดลของพื้้�นที่ ่� คุุณ แล้้วดึึงคาแรกเตอร์์นั้้�นขึ้้�นมา ไม่่ควรเอา สำนึำ ึกหรืือความรู้้สึึกของพื้้�นที่ย่ ่� ่านกะดีีจีีนไปครอบกัับพื้้�นที่อื่่่� �น ถึึงแม้้ว่่าย่่านกะดีีจีีนเป็็นชุุมชนที่่�เกิิดขึ้้�นในสมััยกรุุงธนบุุรีี แต่่มีีรากเหง้้าความเก่่าตั้้�งแต่่สมััยอยุุธยา การที่่�เราจะอยู่่ กัับย่่านเก่่า ถ้้าไม่มีี่ การปรัับตััว การมีีชีีวิิตชีีวาของย่่าน ก็จ็ะสููญ สลายไปโดยเร็ว็ ปัจัจุุบัันคืือการปรัับตััวรัับกระแสการท่่องเที่ยว ่� รัับการศึึกษาทางมิติิิของประวััติิศาสตร์์และวััฒนธรรม อย่่าง ตอนนี้้�มีีรถไฟฟ้้าเข้้ามาหน้้าบ้้าน ก็็เป็็นพื้้�นที่่�สาธารณะที่ ่� ทุุกฝ่่ายให้้เกีียรติซึ่่ิ�งกัันและกััน คิิดว่่าชุุมชนเราน่่าจะมีีพื้้�นที่ ่� มิิตรภาพของการเยี่ ่� ยมเยืือนซึ่่�งต้้องสร้้างไปพร้้อมกัับสร้้าง สำำนึึกจิิตสาธารณะ อย่่างเราไปดููชุุมชนสามชุุก เขาถููกเทรน มาอย่่างดีีคุุณจะเข้้าห้้องน้ำ ำ� นะ ขอเข้้าบ้้านไหนก็็ได้้ ไม่มีี่ ห้้องน้ำ ำ� สาธารณะ พอเราไปขอเราก็็ต้้องมีีการอ่่อนน้้อม ถ่่อมตน เราไปใช้้บริิการเขา เราก็็เลยมาทำำบ้้านเรา ใครผ่่าน ไปมาขอเข้้าห้้องน้ำ ำ�ได้้ โรงพัักบุุปผารามที่่�อยู่่ด้้านหน้้าเขา ทำำก่่อน โรงพัักมีีบ้้านผมมีีมััสยิิดมีีวััดกััลยาณมิิตรมีี “คำ ำ ว่า ่ย่าน ่ คืือพื้้�นที่่�ที่่�เป็็ นจิตสำิ นึึกข ำ องคนใน แต่่ เนื่่�อง จากพื้้�นที่ก่�ารบริิหารการปกครองเปลี่่�ยนตั้้งแ�ต่อำ่ ำเภอ ตำำบล เขต ทำำ ให้้พื้้ �นที่ท่�างวััฒนธรรมของคนที่มี่�มีาตั้้งแ�ต่่ สมััยอยุุธยา รััตนโกสิินทร์์ เลืือนหายไป เลยคิิดว่่ าเรา ควรสร้้างสำำนึึกชุมชุนของความเป็็ นย่าน่ ขึ้้�นมา ที่่�จะใช้้ ต่อรอง่กัับฝ่่ ายปกครองได้้ ซึ่่�งทำำ ให้้มี ีโอกาสเจอกัับ อาจารย์แดง (ผศ.ดร. ์นิิรมล เสรีีสกุลุผู้้อำ� ำนวยการ ศููนย์ออ์กแบบและพััฒนาเมือง - UddC) ที่ ืม่�าทำำงาน ในย่าน่ นี้้กว่� ่ าสิิบปีี ต้้องบอต้้กว่่ าอาจารย์ม์าทางสาย สถาปััตย์ฯ แ์ล้้วล้้ขยายไปทางการผัังเมือง ืทิิศทางการ พััฒนาเมือง ืก็็เป็็ นองค์ควา์มรู้้ที่�บ้้่�านเราเ บ้้ พิ่่� งตื่่�นเรื่่�องการ วางผัังเมืองืสัักยี่่สิ�ิบปีีมานี้้� แต่สิ่่่ � งหนึ่่�งที่่�เราต้้องเ ต้้ข้้าใจ ข้้ คืือ สมััยก่อน งาน่ทางด้้านสด้้ถาปััตย์ฯ ์วิิศวะฯ กฎหมาย รััฐศาสตร์์ การปกครอง แยกออกเป็็ นส่่ วนๆ แต่่ เดี๋๋�ยวนี้้� เป็็ นพหุหมุดเลย ส่่ วนผมศึึกษางานทางมานุุษยวิิทยา ซึ่่�งต่างประเ ่ทศให้้ควาห้้มสำำคััญมานานเกืือบๆ ร้้อยปีี แต่ข่องเราเพิ่่�งจะตื่่�น แล้้วงานล้้ทางนี้้�ไม่ทำ่ ำเงิิน แต่่ เป็็ น เครื่่�องมือที่ืบูู่�รณาการกัับองค์ควา์มรู้้ � อื่่�นๆ เช่น งาน่การ เมืองืการปกครองต้้องต้้รู้้จั�กัคน งานสถาปััตยกรรมก็ต้้็องต้้ เรีียนรู้้ � ผู้้คน อ�ย่างจะออ่กแบบบ้้านใ บ้้ห้้คน ห้้ต้้องต้้ ศึึกษาว่่ า แวดล้้อล้้มเขาเป็็ นคนประเภทไหน อยู่่แบบไ ยู่่หน ชอบอะไร เข้้าไป ข้้ ทั้้ง�หมดเลย เสื้้�อผ้้าผ้้หน้้าผหน้้ม การแต่ง่กาย อาหาร การกิิน นี่่คืื�องานทางด้้านด้้มานุุษยวิิทยา ตรงนี้้�เลยเป็็ น จุุดบรรจบที่่�ได้้ม าเจออาจารย์แดง์ ชุุมชนเก่่าแก่่ของฝั่่�งธนที่ ่�มีีรากยึึดโยงต่่อเส้้นทางคมนาคม ของแม่่น้ำ ำ� เจ้้าพระยา คืือย่่านฝั่่�งตะวัันตกของแม่่น้ำ ำ� เจ้้าพระยา 4 ย่่าน ประกอบด้้วยย่่านกะดีีจีีน ทางตอนใต้้เป็็นคลองสาน ขึ้้�นไปตอนเหนืือมีีย่่านวัังเดิิม และย่่านวัังหลััง พ้้นจากนี้้�ไปก็็ จะเบาบางทางรากเหง้้าของผู้้คน อาจารย์์ทำำพื้้�นที่่�แรกคืือย่่าน กะดีีจีีน ถามว่่า เราใช้้คำำว่่า ย่่านกะดีีจีีน ถููกหรืือเปล่่า ผมบอกถููก คืือไม่่ได้้ไปแย่่งกัับใครเขา เพราะคำว่ำ ่าย่่านคนเลิิก ใช้้แล้้ว ยิ่่�งคำว่ำ ่า กะดีีจีีน คนก็็ลืืมไปละ พระยาอนุุมานราชธน บอกว่่า กะดีีที่่�แปลว่่า เรืือนที่่�อยู่่ของสงฆ์์ รากความมาจาก ภาษามคธคืือภาษาสัันสกฤต ถููกใช้ม้าอย่่างสัับสนในวััฒนธรรม จีีน แขก ฝรั่่�ง ฉะนั้้�นผมเลยเอาคำำที่่�เขาไม่่ได้้ใช้้ คืือคำำว่่า กะดีี ที่่�แปลว่่า โรงประชุมุของศาสนา แล้้วมาบวกกัับคำว่ำ ่ากะดีีจีีน จะได้้ไม่่ทัับซ้้อนกัับพื้้�นที่ ่� ตรงโบสถ์์ซางตาครู้้ส ที่่�ใช้้ว่่า กุุฎีีจีีน เป็็นย่่านฝรั่่�งที่ ่� มาอยู่่ชุุมชนชาวจีีน แล้้วเราก็็มาบููรณาการร่่วม มืือกัับอาจารย์์จากย่่านกะดีีจีีนไปย่่านคลองสาน ตอนแรกเรา ทำำย่่านกะดีีจีีนก็็ว่่าโอเคแล้้วเพราะเป็็นย่่านแรกที่ ่�ตื่่�นรู้้ สมััยที่ ่� มีีปััญหากัับคนที่่�ชายแดนภาคใต้้ กรณีีตากใบ กรืือเซะ ท้้ายที่ ่� สุุดเราก็็วิ่่�งมาดูู หาโมเดลว่่าที่่�ไหนเขาอยู่่รวมกัันได้้ ก็็เอา

53 ถึงแม้ ว่ าย่ านกะดีจีนเป็ นชุมชน ที่เกิดขึ้นในสมัยกรุงธนบุรี แต่ มีรากเหงาความเก้ ่ าตั้ งแต่ สมัยอยุธยา การที่เราจะอยู่ กับย่ านเก่ า ถ้ าไม่ มีการปรับตัว การมีชีวิตชีวาของย่ าน ก็จะสูญสลายไปโดยเร็ว นั่่�นหมายความว่่าเราพร้้อมจะต้้อนรัับคนที่่�เข้้ามา ผมบอก ตำำรวจ พยาบาล อสม. ชุมุชน เข้้ามาเถอะ เมื่่�อไหร่ก็่ ็ได้้ จะเข้้า มาประชุมุ ปรึึกษาหารืือได้้ บ้้านเราถ้้าไม่่ปรัับตััวก็ต็าย หรืือทิ้้�ง ขายไปมัันก็จ็บ แต่่ของเรากลัับรู้้สึึกว่่า บููรณะ สร้้างสำนึำ ึก ค้้นคว้้า ให้้ความรู้้ การที่่�คนเข้้ามาในนามของการท่่องเที่ ่� ยว เรามีีแต่่จะให้้ความรู้้กัับเขา ไม่่ใช่่เพื่่�อรางวััล มัันคืือการ กระจายความรู้้ไป บ้้านหลัังนี้้�เป็็นบ้้านคุุณย่่า ท่่านเป็็นแม่ค้่ ้าธรรมดา ผัันตััว เองจากสัังคมชาวนามาเป็็นสัังคมการค้้าในพระนคร ใช้ชีี้วิิต อยู่่ทั้้�งตลาดท่่าเตีียนกัับตลาดปากคลอง เดิมิอยู่่บริิเวณ ปากคลองมอญ พอโดนเวนคืืนที่่� ท่่านก็็เอาเงิินที่่�สะสมมาซื้้�อ บ้้านหลัังนี้้�แล้้วบููรณะ ก็็อยู่่กัันหลายชีีวิิต ผมก็็เกิิดบ้้านนี้้�แหละ จนโตก็็มาสืืบค้้นข้้อมููลว่่าเป็็นบ้้านของพระยาราชานุุประดิษฐ์ิ ์ ขุุนนางวัังหน้้าในสมััยรััชกาลที่่� 5 ท่่านอยู่่จนเสีียชีีวิิต และลููก หลานอยู่่บ้้านนี้้�ประมาณสามสิิบปีี พอบ้้านร้้าง จนคุณยุ่่ามาเจอ แล้้วซื้้�อไว้้ ทาสีีบ้้านก็็ยกเสาเรืือนทั้้�งหมด 30 กว่่าต้้น คุณยุ่่ามีี ลููกสามคนก็็ปลููกบ้้านไว้้สามหลััง ลููกกระจัดักระจายไปอยู่่ต่่าง พื้้�นที่่� จนพื้้�นที่ดิ ่� ินตกมาเป็็นของคุุณพ่่อ ถ้้าใช้้วิิธีีคิิดแบบเดิิมก็็ เหมืือนขนมชั้้�นนะ บ้้านนี้้�มีีแปดคน ลองคิิดดูู ที่่� 60 ตารางวา แบ่่งยัังไง ผมเลยคิิดกัับพ่่อว่่าไม่่อยากแบ่่งที่ ่� ดิิน ทำำยัังไง ให้้เกิิดประโยชน์์ แล้้วเกิิดประโยชน์์กัับคนตายที่่�เราไม่่รู้้จััก ท่่านเลยเช่่นพระยาราชานุุประดิษฐ์ิ ์ด้้วย ก็็ซื้้�อกลัับมาเป็็น ผืืนเดีียว มาบููรณะบ้้านแต่ยั่ ังไม่่แล้้วเสร็็จ เปิิดพื้้�นที่ ่� ข้้างล่่าง ให้้ลึึกและโล่่ง คนไปนั่่�งได้้ ทำำกิิจกรรมได้้ สามารถรองรัับได้้ 70-100 คน และใช้้พื้้�นที่ ่� ตรงนี้้�ทำำแบรนด์์ชื่่�อ ฬ.จุุฬา มาจาก นามสกุุลพระราชทานอหะหมััดจุุฬาในสายของผมที่ ่� สััมพัันธ์์ กัับสายสกุุลบุุนนาค มีีกิิจกรรมเชิิงมิิติิประวััติิศาสตร์์ ซึ่่�งต้้อง เตรีียมคนในย่่าน สอนให้้น้้องๆ ทำำด้้วย อย่่างมากิินอาหาร กลางวััน ก็็เอาอาหารของคนในย่่านมารัับรองและได้้เรีียนรู้้ไป ด้วย้ เพราะเราอยู่่ในวััฒนธรรมอาหารที่มีี่� รากเหง้้าทางประวัติัิ- ศาสตร์์ตั้้�งแต่่สมััยสมเด็็จพระนารายณ์์” ธีีรนัันท์์ช่วง่พิิชิติ ประธานมููลนิธิิประชาคมย่าน่กะดีจีีน-คลองสาน ประธานศููนย์ข้้์อข้้มููลประวััติิศาสตร์์ ชุมชุนธนบุรีุี

มััสยิิด บางหลวง วััดกััลยาณมิิตร วรมหาวิิหาร บ้ บ้านวิินด์ ้เซอร์์ ์านธ้นููสิิงห์์ โบสถ์ ซางตาครูส้ วัดประยุร วงศาวาสวรวิหาร

โบสถ์ ซางตาครูส้ ศาลาท่ านํ้า วัดซางตาครูส้ วัดประยุร วงศาวาสวรวิหาร WeCitizens ลงพื้้�นที่่�สำำ�รวจย่่านกะดีีจีีน-คลองสาน ได้้ซึึมซัับวิิถีชีีีวิิตอัันหลากหลายผ่่านรสสััมผััสของ อาหารการกิิน สรรพเสีียงชุุมชน ร่่องรอยแห่่งอดีตี ของอาคารบ้้านเรืือนดำำ�เนิินไปตามจัังหวะชีีวิิตผ่่านรุ่่นต่่อรุ่่น กลายเป็็นมรดกตกทอดทางวััฒนธรรม ศิิลปะ และสถาปััตยกรรม ได้้เห็็นศิิลปะบนกำำ�แพงที่่�สะท้้อนอััตลัักษณ์์และยุุคสมัยั เห็็นภาพวาด ลายเส้้นลงรายละเอีียดยิิบย่่อยชวนทึ่่�งของศาลเจ้า้เกีียนอัันเกงจนได้้ มาค้้นคว้า้ขยายความรู้ว่้า่เป็็นภาพวาดลายเส้้นเทคนิิค “VERNADOC” ซึ่่�งย่่อมาจาก Vernacular Architecture Documentation ที่่�มาระกุุ มััตติิลา (Markku Mattila) สถาปนิิกชาวฟิินแลนด์์ใช้้เรีียกแนวทางการศึึกษา สถาปััตยกรรมพื้้�นถิ่่�น ด้้วยการลงพื้้�นที่่�เก็็บข้้อมููลสถาปััตยกรรมและ รายละเอีียดให้้ได้้ใกล้้เคีียงของจริิงมากที่่�สุุดผ่่านการเขีียนลายเส้้น มิิติิ ความตื้้�นลึึก แสงเงา และพื้้�นผิิววััสดุุที่่�ชััดเจนโดยใช้้เทคนิิค พื้้�นฐานเพีียงแค่มืื่อ ดิินสอ ไม้้บรรทัดั และปากกาเขีียนแบบ เป็็นการ บัันทึึกสถาปััตยกรรมพื้้�นถิ่่�นให้้มีีชีีวิิต ประเทศไทยโดยสุดจิุิต เศวตจิินดา (สนั่่�นไหว) รัับวิธีีิ VERNADOC มาทดลองจััดค่่ายครั้้�งแรก Thai VERNADOC 2007 Muang Boran (เมืืองโบราณ) โดยชมรมอนุุรัักษ์์สถาปััตย์์ มหาวิิทยาลััยรัังสิิต และ อิิโคโมสไทย (International Council on Monuments and Sites Thailand องค์์กรอิิสระเพื่่�อการอนุุรัักษ์์และปกป้้องคุ้้มครองโบราณ สถาน) ให้้การสนัับสนุุน และมีีการจััดค่่ายอย่่างต่่อเนื่่�อง เช่่น ศาล เจ้้าแม่่กวนอิิม (เกีียนอัันเกง) โรงเรีียนตะละภััฏศึึกษา ตลาดน้ำำ��และ วัดัคลองแดน (ระโนด-หััวไทร) เป็็นต้้น ได้รั้ับการสนัับสนุุนจากสมาคม สถาปนิิกสยาม ในพระบรมราชููปถััมภ์์ (ASA) และสถาบัันการศึึกษา ที่่�สอนวิิชาสถาปััตยกรรม รวมทั้้�งอาสาสมััครที่่�สนใจทั้้�งชาวไทยและ ต่่างประเทศ ออกสำำ�รวจอาคารสถาปััตยกรรมพื้้�นถิ่่�น ซึ่่�งปััจจุุบััน ดำำ�เนิินไปกว่า่ 132 อาคารพื้้�นถิ่่�นทั่่�วประเทศไทย รวมทั้้�งอาคารหลาย หลัังในย่่านกะดีีจีีน-คลองสาน เช่่น ศาลเจ้า้เกีียนอัันเกง โบสถ์ซา์งตาครู้ส้ วััดกััลยาณมิิตรวรมหาวิิหาร มััสยิิดบางหลวง บ้้านวิินด์์เซอร์์ ทั้้�งนี้้� เพื่่�อเป็็นการเผยแพร่่องค์์ความรู้ด้้า้นการบัันทึึกสถาปััตยกรรมพื้้�นถิ่่�น อัันเป็็นเครื่่�องมืือสำำ�คััญในการทำำ�งานอนุรัุักษ์์และฟื้้�นฟููสถาปััตยกรรม รวมถึึงการให้้คนเข้้าใจในคุุณค่่าและภููมิิใจในรากเหง้า้ของตนเอง ผ่่านผลงานภาพลายเส้้นวิิธีี VERNADOC ที่่�สร้้างแรงบัันดาลใจและ จิิตสำำ�นึึกของการอนุรัุักษ์์แก่่เจ้า้ของอาคาร ผู้้คนในชุุมชน และ ผู้้พบเห็็น ได้้ช่่วยกัันอนุุรัักษ์์สถาปััตยกรรมเหล่่านั้้�นให้้คงอยู่่ เครดิิตภาพ : Thai VERNADOC 2009_Kudi Chin และ ASA VERNADOC 2010_BKK บ้าน้วิินด์เซอ์ร์์ เรืือนไม้ประ ้ดับัลวดลายฉลุุแบบเรืือนขนมปัังขิิง คืือมรดกตกทอดของ “ตระกููลวิินด์เซอ์ร์” ์ เจ้าของบ้้ านคืือ นางส ้มบุุญ วิินด์เซอ์ร์์บุุตรสาว เจ้าของโรง ้สีีในคลองบางหลวง สมรสกับั นายหลุุยส์์วิินด์เซอ์ร์์บุุตรชายของนายกาเนีียร วิินด์เซอ์ร์์กััปตัันเรืือชาวอัังกฤษ และได้ม้าตั้้ง� รกรากอยู่่� ในชุมุชนกุุฎีีจีีน บนที่่ดิ�ินของโบสถ์์ ซางตาครู้้สครู้้ ที่่�ได้รั้บัพระราชทานจากพระบาทสมเด็จ็ พระเจ้าตาก้สิินมหาราช กััปตัันกาเนีียร วิินด์เซอ์ร์์ก่่อก่่ ตั้้ง�กิจิการ “ห้าง้วิินด์เซอ์ร์” ห์รืือ “ห้าง้ สี่่�ตา” ที่่ถ�นน เจริิญกรุุง เป็็ นตระกููลคหบดีที่่มี�บีทบาทสำำคััญ ด้านการ้ค้าและศาสนาของก้รุุงรััตนโกสิินทร์์ โดยเฉพาะการบููรณะโบสถ์ซางตา์ครู้้สหครู้้ลััง ความเสีียหายจากไฟไหม้ครั้้ ้ งให�ญ่่ โดยร่่วร่่ม บริจิาคเงิินสนับัสนุุนในการสร้างโ ้บสถ์ห์ลัังใหม่่ ถวายธรรมาสน์์ที่่�ฐานสลัักคำว่่ำ ว่่ า “Windsor Family” และถวายระฆัังตีบีอกเวลา ข้างระฆััง ้ สลัักชื่่�อ “Sombun-Louise Windsor”

56 “บ้้านบ้้หลัังนี้้�เป็็ นของคุุณป้้ า คุุณป้้ าคุุณลุุงเสีีย ก็ปิ็ิ ด ไว้้เฉยๆ เพราะลููกชายเขาที่่�เป็็ นลููกพี่่�ลููกน้้องลููกน้้กัันย้้ายไปอ ย้้ยู่่ นอกกุฎีุจีีน พอคิิดทำพิำ ิพิิธภััณฑ์เ ์ลยทาบทาม เขาก็ตกล็ง โอนสิทธิ์์�การเช่าที่่ดิ่�ินแล้้วล้้ก็ม็ าปรัับโครงสร้้างร้้ข้้างข้้ล่างซึ่่�ง ่ สููงแค่่ เมตรยี่่สิ�ิบ เราทำำ อะไรไม่่ ได้้เลย ก็็ยกบ้้านกบ้้ดีีดขึ้้�นไป เป็็ นสามเมตรกว่่ า เสริิมคาน ฐานราก ปรัับพื้้�นที่ข้้่�างบน ข้้ แล้้วล้้ก็็ได้้พื้้ �นที่่�เพิ่่� มด้้านมด้้หลัังกัับที่อี่�กนิี ิดนึึงของสำนัำกมิั ิสซััง ก็็ขออนุุญาตเช่่ าจากวััดซางตาครู้้ � ส แล้้วก่่ อนทำำ เราก็็ เชิิญคนรอบบ้้านที่บ้้ ่�จะมีีผลกระทบจากการทำตำรงนี้้ม�าคุุย ก็็ไม่มี่ ีใครคััดค้้าน เ ค้้ขาก็มี็ข้้ีอแนะ ข้้นำำ คนที่่�อยู่่ในนี้้ก็� ็อยู่่กั ัน มานาน เป็็ นพี่่�เป็็ นน้้อง น้้นัับถืือกัันเป็็ นญาติิ รู้้จั�กกัันหมด ถึึงแม้้จะ ม้้คุุยกัันยากแต่ก็่ ็ไม่มี่ ีอะไรมากหรอก ถึึงเวลาก็็ ช่วย่กััน บางบ้้านบ้้ก็็สร้้างรายได้้เพิ่่�มขึ้้�น อย่างเ่ขาไม่่ ได้้ ทำำงานข้้างนอก อาจจะอึึดอััด หลัังๆ ช่่ วงโควิิด เศรษฐกิิจตกต่ำ ำ อยู่่บ้้ านยู่่บ้้ยัังดีกว่ี ่ า เราก็ข็ ายไป ซื้้�อไป ช่วยเ่ หลืือกัันไปในย่าน ่ คืือสมััยก่อน่ก็็เป็็ นแบบนี้้� บ้้านเราไม่่ใช่่บ้้านที่ ่� ทำำขึ้้�นมาเพื่่�อการท่่องเที่ยว ่� นะ มัันเป็็นชีีวิิตของเราจริิงๆ เป็็น Life Museum ที่่�ใครๆ มาดููอาจจะบอกว่่าไม่่มีีอะไร แต่่นี่ ่� คืืออะไรๆ ของเรา ทุุกอัันมีีสตอรี่่� เพราะเราอยู่่ที่นี่ ่� ่� มาตั้้�งแต่่เกิิด ต้้นตระกููล ก็็อยู่่ที่นี่ ่� ่� แล้ว้คนที่ย้ ่� ้ายออกเพราะครอบครัวัขยายแต่พื้้่ �นที่ ่� เท่่าเดิิม พอมีีโอกาส เทศกาลศาสนา ฉลองคริิสต์์มาส เขาก็จ็ะกลัับมา ภายในพิิพิิธภััณฑ์์บ้้านกุุฎีีจีีนก็็บอกเล่่า ความเป็็นมา มีีห้้องกำำเนิดกุิุฎีีจีีน ห้้องวััฒนธรรม ก็จำ็ำลอง บ้้านสมััยก่่อนที่่�อยู่่จริิงๆ เลย มีีหิ้้�งพระไว้้ในห้้อง เราไม่่ มีีห้้องพระแยกต่่างหากเหมืือนคนไทย หิ้้�งที่่�ใหญ่่ที่ ่� สุุด ก็็อยู่่ในห้้องผู้้อาวุุโสที่ ่� สุุด เด็็กเล็็กลููกหลานก็็จะมีีกางเขน รููปแม่่พระ นัักบุุญศัักดิ์์�สิิทธิ์์� นัักบุุญยอแซฟ รููปพระใน ห้้องนอนเพราะส่ว่ นใหญ่่เราต้้องสวดก่่อนนอนและตอนตื่่�น รููปครอบครััวส่่วนใหญ่่ติดิในห้้องรัับแขก ของต่่างๆ ที่ ่� จััด แสดงก็็เป็็นของสะสมที่่�เก็็บไว้้จากหลายๆ บ้้าน บ้้านเรา ครอบครััวญาติิ ปู่่�ทวด เราไม่่รู้้เรื่่�องการทำำพิิพิิธภััณฑ์์เลย ทำำจากที่่�เราไปเดิินดูู ตามพิพิิิธภัณั ฑ์์เล็็กๆ อัันไหนที่่�ชอบก็็เก็็บไว้้ในใจ อัันไหนต้้อง ปรัับปรุุงก็็เก็็บมา พอดีีได้้อาจารย์์สองท่่านที่ ่� ทำำเรื่่�องธนบุุรีีมา เป็็นที่่�ปรึึกษาให้้เราตั้้�งแต่่แรกด้้วย ก็็ปรัับมาสามครั้้�งกว่่าจะได้้ ที่่�ออกมาคิิดว่่าพอใจในระดัับหนึ่่�งก็็ยัังไม่่ได้้เปิิดเป็็นทางการ เลย หกปีีแล้ว้ แต่คิ่ดว่ิ ่าเดี๋๋ยวพ� อได้้ในระดัับหนึ่่�งก็็คงจะเปิดิเป็็น สิริิมิงคล ตอนแรกคนไม่รู้้จั่ ัก ก็็โชคดีีมีีเฟซบุ๊๊ก ไลน์์ แล้ว้นโยบาย รััฐบาลให้้เที่ ่�ยวชุุมชน มหาวิิทยาลัยก็ั ็ส่่งเสริิมให้้นัักเรีียนรู้้จััก ชุุมชนตััวเอง เขาก็็มาถ่่ายรููป ก็็มีีออกข่่าวทั้้�งในและต่่าง ประเทศ สารคดีีจากญี่ปุ่่ ่� �น อัังกฤษ เยอรมนีีฝรั่่�งเศสมาถ่่ายทำำ มีีนัักเขีียนโปรตุุเกสมาเขีียนถึึง คนโปรตุุเกสแทบทุุกคนที่ ่� มา แฮปปี้้�มาก เขารู้้สึึกเหมืือนอยู่่บ้้าน ซึ่่�งเราไม่่เคยรู้้ว่่ามัันเหมืือน ห้้องนอนเราก็็จััดห้้องนอนแบบบ้้านเรา แต่่เขามาถึึงเขาบอก เหมืือนบ้้านคุณยุาย บ้้านที่มีี่� สวนเล็็กๆ อยู่่กลางบ้้าน ทุุกคน มาก็็ซาบซึ้้�ง เขาไม่่เคยรู้้เลยว่่ามีีอะไรของเขาเล็็กๆ อยู่่ที่่� นี่ ่� เราอยากให้้คนมาชม ก็็ไม่่เก็็บค่่าเข้้าชม แล้ว้เราอยู่่ได้ยั้ังไง ก็็อยู่่ได้้โดยช่่วยกัันพี่ ่� น้้อง มีีเด็็กๆ ลููกหลาน เราทำำชั้้�นล่่าง ขายกาแฟ เครื่่�องดื่่�ม ของว่่างพวกวาฟเฟิิล ก็็ดีีใจที่่�คนมากิิน แล้้วเขาโอเค เรามีีขนมซิิกเนเจอร์์ เรีียกว่่า ขนมปัังสััพแยก เป็็นอาหารโปรตุุเกส ลัักษณะเหมืือนขนมปัังโปรตุุเกสก้้อน กลมๆ เอามาใส่่ไส้้คล้้ายไส้้กะหรี่ปั๊๊่� �บ ถ้้าคุณุอยากกิินอัันนี้้ต้� ้อง มาที่นี่ ่� ่� ไม่มีีที่อื่่่� �น แล้ว้อาหารที่่�เราทำกิำ ินกัันในบ้้าน หลายอย่่าง ที่่�เราไม่่รู้้ว่่าเราทำำ อาหารโปรตุุเกส อย่่างหมูสัูับหรืือเนื้้�อสัับ มาทอดเป็็นก้้อน โรยหน้้าด้วย้หอมใหญ่่ผััด มะเขืือเทศผัดั เป็็นน้ำ ำ� ขลุุกขลิิกราด คุณยุายที่บ้ ่� ้านเรีียก Mince Steak อาจารย์์ ประโลมที่ทำ ่� ำเรื่่�องโปรตุุเกสอยู่่มาเห็็นบอกว่่าเป็็นอาหารโปรตุุเกส ซึ่่�งบ้้านเราก็ทำ็กิำ ินสืืบทอดกัันมา ย้้อนรากไปได้ว่้่ามาจากโปรตุุเกส แล้้วเราก็็มาใช้้วััตถุุดิิบของเราปนของจีีนด้วย้วััฒนธรรมเราก็็ เลยเป็็นเอกลัักษณ์์ที่่�รวมหลายอย่่าง ตััวเราเองมีีเชื้้�อสายโปรตุุเกส แต่่เป็็นคนจีีนด้้วย ก็็โชคดีีที่่�คนโปรตุุเกสมาเราก็็เป็็นโปรตุุเกส จีีนมาเราก็็เป็็นจีีนแต้้จิ๋๋�ว สายที่ ่� ห้้าแท้้ๆ เลย ชุุมชนกุุฎีีจีีนมีีสามกลุ่่มมาตั้้�งแต่่อยุุธยา พุุทธ คริิสต์์ อิิสลาม อยู่่ร่วมกั่ ันมาหลายเชื้้�อชาติิ มอญก็มีี็ รุ่่นหลัังมีีญวนด้วย้ เราอยู่่มาตั้้�งแต่่เด็็ก ชุมุชนไม่ค่่อยเปลี่ย ่� น แค่มีี่คนเยอะขึ้้�น สมัยั ก่่อนคนข้้างนอกไม่่ค่่อยได้ม้าอยู่่เพราะเราไม่่สามารถแต่่งงาน กัับคนไม่่ใช่่คาทอลิิกได้้ สมัยนี้้ ั�วาติิกัันก็็ปรัับปรุุงกฎสมัยัใหม่่ สามารถแต่่งงานกัับคนที่่�ไม่่ใช่่คาทอลิิกได้้แต่่เขาต้้องเข้้าใจวิิถีี ชีีวิิตเรา อย่่างสามีีและน้้องเขยก็็ไม่่ใช่่แต่่เข้้ามาอยู่่ก็ช่็วยทำ่ ำงาน ให้้คาทอลิิก เขาเข้้าใจวิิถีีชีีวิิตเรา วัันอาทิิตย์์เขาก็็พาลููกไปวััด คนแก่่ๆ ที่่�อยู่่ที่่� นี่ ่� จะไม่่ยอมย้้ายเพราะเขาไปวััดได้้โดยที่่�ไม่ต้่ ้อง กวนใคร ใกล้้นิิดเดีียว คุุณแม่่นี่่�ไปวััดจนกระทั่่�งเดิินไม่่ไหว ก็็ เข็็นรถไป คนอายุุน้้อยกว่่าเขาก็ม็ารัับจููงกัันไปวัดั วิิถีีชีีวิิตก็็ยััง เป็็นอย่่างนี้้�อยู่่

57 นาวิินีี พงศ์์ ไทย พิิพิิธภััณฑ์บ้้์านบ้้กุฎีุจีีน โครงการอนุุรัักษ์์และฟื้้�นฟููในพื้้�นที่ ่� ย่่านกะดีีจีีน-คลองสาน เข้้ามาเมื่่�อสิิบปีีที่่�แล้้ว คนที่ ่� นี่่�เริ่่�มตื่่�นตััว มีีคนอื่่�นมาเที่ ่� ยวเราก็็ รู้้สึึกว่่าสนุุกนะ ตอนนั้้�นยัังไม่่คิิดเลยว่่าตััวเองจะทำำพิิพิิธภััณฑ์์ แต่่กิิจกรรมที่่�โครงการฯ เข้้ามาจััด ก็็อย่่างตอนคริิสต์์มาส บ้้านใครมีีขนม อาหารอะไรของเรา เอามาแจกให้้คนอื่่�นชิิม เราก็็เปิิดหน้้าบ้้าน เอาต้มม้ะฝาด ซึ่่�งไม่่เคยมีีใครเคยได้้กิิน รสชาติิเฉพาะบ้้านเรา แต่่ละบ้้านอาจจะรสจัดั อาจจะรสอ่่อน แล้้วคำำว่่า มะฝาด เราก็็สงสััยนะ ทำำ ไมมะฝาดมัันไม่่เคยฝาด มาตลอด แล้้วก็็ไม่่มีีตััวต้้นอะไรทำำ ไมฝาด ตอนนี้้�ย้้อนได้้ ผู้้รู้้เรื่่�องอาหารศึึกษาว่่า มะฝาด มาจากคำำว่่า อะบาฟาโด้้ เสีียงออกมาคนไทยฟัังนี่ ่� มะฝาดแน่่นอน ซึ่่�งการทำำคืือเรีียงผััก ที่ ่� สุุกยากไว้้ก่่อน แล้้วก็็สุุกง่่ายขึ้้�นมา แล้้วก็็ค่่อยๆ รุมดุ้วย้ ไฟ ซัักสามชั่่ว�โมง คล้้ายจัับฉ่่าย น้ำ ำ� เครื่่�องเทศจากไก่จ่ากหมูก็ูจ็ะซึมึ ออกมา แล้้วของโปรตุุเกสบอกเขาไม่่ได้้รุุมด้้วยเตาไฟอย่่างนี้้� เขาขุุดหลุุมแล้้วเอาหม้้อใส่่ลงไป ทำำ ให้้เราได้้เรีียนรู้้ขึ้้�นเยอะ ซึ่่�งเป็็นผลจากโครงการฯ ที่่�จุุดประกายให้้คนเข้้ามาในย่่าน” บ้ านเราไม่ ใช่ บ้ านที่ทำ ขึ้นมาเพื่อ การท่ องเที่ยวนะ มันเป็ นชีวิตของเราจริงๆ เป็ น Life Museum ที่ใครๆ มาดูอาจจะบอกว่ าไม่ มีอะไร แต่ น ี่ คืออะไรๆ ของเรา ทุกอันมีสตอร ี่ เพราะเราอยู่ ที่น ี่ มาต้ งแัต่ เกิด ต้ นตระกูลก็อยู่ ที่น ี่

58 ผศ.สรายุทุธ ทรััพย์สุ์ุข คณบดีี คณะสถาปััตยกรรมศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์มห์าวิิทยาลััย พิิพิิธภััณฑ์บ้้์านบ้้กุฎีุจีีน

59 “ในตััวผมมีีสองบทบาทคืือนักวิั ิชาการที่่�เป็็ นอาจารย์สอน์ สถาปััตย์ฯ แ์ละทำำงานสมาคมสถาปนิกิสยาม ในพระบรมราชููปถัมภ์ั ์ กัับบทบาทที่่�เป็็ นคนในชุมชุนกุฎีุจีีน คืือผมเป็็ นเขย แต่งงาน่ก็็เข้้าไป ข้้ อยู่่ในย่านจน่ทุกวัุันนี้้� ลููกก็็โตอยู่่ในย่าน ซึ่่�งสองบ ่ทบาทนี้้�เกื้้�อหนุุนกััน เห็็นมุมมุองตั้้งแ�ต่ระ่ดัับนโยบาย การช่วยเ่ หลืือของหน่วยงาน่ต่างๆ ่ เช่น ส่มาคมสถาปนิกิสยามฯ คณะสถาปััตย์ฯ ์จุุฬาฯ กรุุงเทพมหานคร ที่่�เข้้าข้้มา ทำำ ให้้ม องภาพรวมของชุมชุนได้้กว้้ างกว่่ าคนที่่�อยู่่ใน ชุมชุนเอง ขณะเดีียวกััน ก็็เห็็นความต้้องมต้้การของคนที่่�อยู่่ในชุมชุน รู้้ว่�า่ลิมิตขิองเขามีีแค่่ ไหน เขาทำำ อะไรได้้บ้้ าง ด้้บ้้ ปััญหาอุุปสรรค การเจริิญเติิบโตที่ทุ่�กุคนฝัันเห็็นก็็เป็็ นไปไม่่ ได้้เพราะอะไร แล้้วในฐานะ ล้้ ที่่�ผมมีีประโยชน์แ์ละบทบาทตรงนั้้นจ�ริิงๆ เลยเป็็ นคนที่่�เชื่่�อมโยง ระหว่่ างระดัับต่างๆ ่ของการพััฒนา รู้้ � ความต้้องมต้้การหรืือข้้อข้้จำกัำ ัด ของแต่ล่ะภาคส่่ วนได้้พอสด้้มควร คำำถามคืือ แล้้วผลลััพธ์์ออกมาที่่�การพััฒนาชุุมชนอย่่างไร คืือภาคีี คนมีีส่ว่ นได้ส่้ว่นเสีียเยอะ ในความเป็็นจริิง บอกให้้กทม.มาทำอัำ ันนี้้� กทม.ก็ทำ็ำ ไม่่ได้้ บอกให้มิ้ิสซัังคาทอลิิกมาทำอัำ ันนี้้ก็�ทำ็ำ ไม่่ได้้ ให้้กทม.ไปคุยุ กัับมิิสซัังคาทอลิิกก็็ไม่คุุ่ย เดี๋๋�ยวกรมเจ้้าท่่าก็จ็ะมายกท่่าน้ำ ำ� อุุตลุุดไปหมด ฉะนั้้�น การขัับเคลื่่�อนชุมุชนในทุุกภาคส่ว่นถึึงไปได้้ยากมากและช้้ามาก อย่่างที่ ่� บ้้านที่ ่� ทำำพิิพิิธภััณฑ์์บ้้านกุุฎีีจีีนขึ้้�นมาได้้เร็็วเพราะเราตััดสิินใจทำำ ด้้วยทุุนของเราเอง พิพิิิธภััณฑ์์เป็็นความฝัันของพี่ ่� ตอง (นาวิินีีพงศ์์ไทย พิพิิิธภัณั ฑ์์บ้้านกุุฎีีจีีน) เขาอยู่่กัับประวัติัศิาสตร์ม์ายาวนาน รู้้เรื่่�องประวัติัิ- ศาสตร์ชุ์ุมชน มีีของดีีของสะสมหลายเจเนอเรชััน แล้้วผมเป็็นสถาปนิิก สามีีเขาเป็็นวิิศวกร มัันก็ง่็่าย และเป็็นความโชคดีีจากเครืือข่่ายที่่�เรารู้้จััก กัับทุุกฝ่่าย อย่่างมิิสซัังคาทอลิิกเรารู้้จัักอยู่่แล้ว้ก็็เดิินเข้้าไปขอ อธิิบาย แป๊๊บเดีียวก็จ็บ เพราะเขารู้้วัตถุั ุประสงค์์เรา และสิ่่�งที่่�เราทำำ ไม่่ใช่ธุุ่รกิจิ การค้้าอะไร เพราะพื้้�นที่ต ่� รงนั้้�นเป็็นของมิิสซัังคาทอลิิก เป็็นธรณีีสงฆ์์ ให้้เฉพาะอยู่่อาศัยัเท่่านั้้�น จะขายต่่อเช่่าต่่อด้้วยเหตุุผลทางธุุรกิิจไม่่ได้้ แต่่ทำำการค้้าเล็็กๆ น้้อยๆ เพื่่�อให้้เศรษฐกิิจของชุุมชนสามารถโตได้้ เพราะมิิสซัังคาทอลิิกก็็เข้้าใจว่่าถ้้าไม่่ให้้เศรษฐกิจิโต คนในชุมุชนก็จ็ะ อยู่่ไม่่ได้้ แล้วก็้จ็ะเปลี่ย ่� นไป สุดทุ้้ายความเป็็นคอมมิิวนิิตีีของชาวคาทอลิิก ที่ ่�ยั่่�งยืืนก็็จะไม่่เกิิด

60 เรามักชื่นชมชุมชนญี่ปุ ่ นว่ าเขามี ความเข้ มแข็ง ทำ ไมเขาเก็บอนุรักษ์ ไว้ ได้ จริงๆ การอนุรักษ์ ต้ องอยู่ บนพื้นฐาน ของการตกลงและความเข้ าใจของ ทุกระดับตรงกัน มีคนดูแลและ สามารถเชื่อมต่ อระหว่ างบนถึงล่ างได้ และนโยบายของรัฐต้ องเห็นคุณค่ า เข้ าใจในงบประมาณ มีความต่ อเน ื่ อง ถ้ าจะสราง Learning City เรา ้ต้ องสราง้ กลไกตรงน ี้ออกมาให้ ได้

61 วัตถุั ุประสงค์์แฝงของการทำพิำพิิิธภัณั ฑ์์ คืือลึึกๆ แล้ว้ก็็เห็็นว่่า อนาคตของชุุมชนมีีโอกาสที่ ่� จะเสื่่�อมโทรมลง เพราะเป็็นชุุมชนปิิด จริิงๆ ชุุมชนเขาเป็็นเพื่่�อนกัันหมดนะ เพีียงแต่่ไม่่ได้้เชื่่�อมต่่อกัันทาง กายภาพ กุุฎีีจีีนจะไปวััดกััลยาฯ ก็็ลำำบาก จะไปวัดัประยุุรฯ ก็็ไม่ง่่าย แต่พ่อมีีทางเดิินริมน้ำิ ำ� เข้้ามาการเชื่่�อมต่่อก็็เกิดิ ไปมาหาสู่่กัันได้ง่้่ายขึ้้�น เลยกลายเป็็นชุมุชนที่ ่�มีีความหลากหลายที่่�เรีียกรวมๆ กัันเป็็น ย่่านกะดีีจีีน ทีีนี้้� สิ่่�งที่่�เราเป็็นห่ว่งคืือลููกหลานจะออกไปกัันหมด ปััญหาหนึ่่�งของชุมุชนที่่�เสื่่�อมลงไปเรื่่�อยๆ เพราะคนที่่�อยู่่ตรงนั้้�น ไม่่ได้รั้ับความสะดวก รถก็็เข้้าไม่ถึ่ ึง ฝนตกก็็เข้้าบ้้านไม่่ได้้ แล้ว้เหตุุผล ความจำำเป็็นในการอยู่่มัันไม่มีี่ก็็ไม่รู้้จ่ะอยู่่ทำำ ไม ก็็ไม่่ได้มีีคุ้ณคุ่่า อะไร สิ่่�งที่ ่� พยายามทำำก็็คืือสร้้างคุุณค่่าตรงนี้้�กลัับมาที่ ่�ชุุมชน ลดความเสื่่�อมโทรมทางกายภาพลง ฉะนั้้�น พอตั้้�งพิพิิิธภัณั ฑ์์ บ้้านกุุฎีีจีีนขึ้้�นมา ช่่วยได้้เยอะ ทั้้�งกายภาพ ทั้้�งเป็็นสััญลัักษณ์์ของ ความมีีพิพิิิธภััณฑ์์ ทำำ ให้้คนเข้้ามา บ้้านอื่่�นๆ ก็็เริ่่�มขายของได้้ เศรษฐกิิจชุุมชนก็็ดีีขึ้้�น ลููกหลานก็็รู้้สึึกว่่าเขามีีศัักยภาพในการอยู่่ ตรงนี้้�ต่่อ มีีเป้้าหมายและมีีความหวััง แล้้วจริิงๆ สิ่่�งที่่�คนไม่่รู้้ แต่มีี่ผลมากๆ คืือการที่พิ ่� พิิิธภัณั ฑ์์ทำรั้้ ำว�โปร่่งตลอดแนว มัันน่่าเดิิน มากเลย รู้้สึึกเหมืือนเดิินอยู่่ในแหล่่งท่่องเที่ ่� ยว มีีต้้นไม้้เขีียวๆ มองเข้้าไปเห็็นคนนั่่�งกิินกาแฟข้้างใน ถ้้าคนที่่�เคยไปก่่อนหน้้านี้้� จะตรงข้้ามเลย ต่่างบ้้านต่่างแยกตััวกัันอยู่่ แต่่ถ้้าเราเปิิดตรงนี้้� อีีกบ้้านเขามองมา เขามีีวิิวที่่�สวย เขาจะเปิดมิากขึ้้�น ความน่่ากลััว จะลดลงไป ความรู้้สึึกว่่าชุมุชนก็็น่่าอยู่่นะ ลููกหลานเราเองก็็ไม่่ได้้ รู้้สึึกว่่าอยากไปที่อื่่่� �นมากเพราะทนกัับสภาพแวดล้้อมที่่�ไม่่ดีี เพราะฉะนั้้�น วััตถุุประสงค์์แฝงนี้้� ทำำ ให้ชุุ้มชนไม่่ตาย ทีีนี้้�ถามว่่า อยู่่ๆ เราจะตั้้�งอะไรขึ้้�นมาได้มั้้้ �ย ก็็ไม่่ได้้หรอกถ้้าไม่่มีีฐานของ มรดกทางวััฒนธรรมของพื้้�นที่่�และเรื่่�องราวทางประวััติิศาสตร์์ ซึ่่�งมีีอยู่่ในย่่านเยอะมาก ตอนสมาคมสถาปนิิกสยามฯ เข้้ามาสำำรวจย่่าน อาจารย์์ ปองขวััญ สุุขวััฒนา ลาซููส เป็็นกรรมการด้้านศิิลปวััฒนธรรมของ สมาคมฯ ต้้องการปัักหมุดุสถาปัตยักรรมที่่�เป็็นมรดกทางวััฒนธรรม อาจารย์์แดง (ผศ.ดร.นิิรมล เสรีีสกุุล ผู้้อำำนวยการศููนย์์ออกแบบ และพััฒนาเมืือง - UddC) ก็็เข้้าไปด้้วย ซึ่่�งข้้อดีีของอาจารย์์แดง คืือเขาไม่่ละเลยคนที่่�เป็็นภาคีีเครืือข่่ายในท้้องถิ่่�น เขาก็็ไปตั้้�ง ที่่�ประชุุมเครืือข่่ายถามว่่าอะไรบ้้างที่่�เป็็นของมีีค่่า สิ่่�งที่่�ได้้กลัับมา เซอร์์ไพรส์์ตรงที่่�คนในชุุมชนไม่่ได้้มาร์์กว่่าวัดั เจดีีย์์ บ้้านหลัังนี้้� ตามที่่�สมาคมสถาปนิิกฯ คาดหวัังที่จ ่� ะมองเห็็นตึึกสวยๆ ทางกายภาพ แต่่คนจะพูดวู่่า ตรงนี้้�เคยเป็็นโรงย้้อมคราม เป็็นโรงนั้้�นโรงนี้้� กลายเป็็นว่่าเป็็นมรดกที่ม ่� องไม่่เห็็นอยู่่เยอะมาก ไม่่ว่่าจะเป็็นเมนูู อาหาร วััฒนธรรม บวกกัับมรดกที่่�เราเห็็นอยู่่ เลยกลายเป็็น ความรุ่่มรวยทางวััฒนธรรม เป็็นแรงผลัักว่่ามีีต้้นทุุนทางวััฒนธรรม ที่่�สามารถนำมำาขยายต่่อได้้ เพีียงแต่่ไม่มีี่ ตััวกลางในการถ่่ายทอด อย่่างพิพิิิธภัณั ฑ์์บ้้านกุุฎีีจีีน ผมว่่าแค่่ประมาณ 1 ใน 20 ของสิ่่�งที่มีี่� อยู่่ ในย่่าน แล้ว้เราก็็เล่่าอะไรที่่�กว้้างไปกว่่านั้้�นไม่่ได้้เพราะด้วยพิ้พิิิธภัณั ฑ์์ ของเราเล็็ก ของที่่�เล่่าก็็มีีข้้อจำกัำดัที่่�เท่่านี้้�ผมก็็เล่่าได้้เท่่านี้้� แต่จริ่ ิงๆ มัันสามารถมีีแบบนี้้�ได้อีี้กเป็็นสิิบยี่ ่� สิิบอััน ถ้้าทุุกคน สามารถเอาออกมาเล่่าได้้แบบนี้้� แต่่ถ้้าไม่่ได้้เริ่่ม�หนึ่่�งก็จ็ะไม่่เห็็น ตััวอย่่างของการต่่อ ทีีนี้้� เราทำำ ได้้ เพราะมีีทุุนแต่ก็่ ็ใช้ต้้้นทุุนต่ำสุ ำ� ดุ ให้้อยู่่ได้้แบบไม่ต้่ ้องชัักเนื้้�อ ชั้้�นล่่างขายกาแฟ ขายของ เป็็นค่่าไฟ ค่่าน้ำค่ ำ� ่าจ้้างเด็็กที่จ ่� ะมาหล่่อเลี้้ย�งได้้ แต่ถ้่ ้าไม่มีีต้่ ้นทุุนในการลงทุุน ทำำตรงนี้้� ถามว่่าใครจะลุุกขึ้้�นมาทำำถ้้าไม่มีี่ความร่่วมมืือจาก ภาคส่่วนอื่่�น ถ้้าจะทำำ ให้้ชุุมชนเป็็น Learning City หรืือ Learning Village อย่่างแท้้จริิง ก็็แปลว่่า ทุุกคนต้้องรู้้ต้้องเรีียน ต้้องเข้้าใจ แล้วก็้ ็ เรีียนรู้้แบบไม่่มีีขีีดจำำกััด เป็็น Learning City บนความเป็็นจริิง ไม่่ใช่่ Learning แบบตำำราหรืือบนข้้อมููลที่่�อยู่่ออนไลน์์ซึ่่�งจัับต้้อง ไม่่ได้้เพราะต่่างคนต่่างรู้้ต่่างคนต่่างเข้้าใจ ความเข้้าใจไม่่ได้ถูู้กส่่ง ต่่อ เป็็นความรู้้ที่่�อยู่่ในตััวเรา ไม่่ได้้ผสานเข้้าไปอยู่่ในเนื้้�อของการ อยู่่อาศัยัของเราจริิงๆ แต่่การที่่�เรีียนแล้ว้เอามาสานต่่อได้้เป็็นเรื่่�อง ยาก จะไปต่่อยัังไง ถ้้ายกตััวอย่่างชุมุชนที่ญี่ ่� ปุ่่ ่� �น เรามัักชื่่�นชมว่่าเขา มีีความเข้ม้แข็็ง ทำำ ไมเขาเก็็บอนุรัุักษ์์ไว้้ได้้ จริิงๆ การเก็็บอนุุรัักษ์์ อยู่่บนพื้้�นฐานของการตกลงร่วมกั่ ัน และความเข้้าใจของทุุกระดัับ ต้้องเข้้าใจตรงกััน และมีีภาคีีเครืือข่่ายที่่�เป็็นคนดููแลหมู่่บ้้าน ซึ่่�งญี่ปุ่่ ่� �น เขาเข้้มแข็็ง เวลาคุุยเขาคุุยกัันได้้จริิงจััง สามารถเชื่่�อมต่่อระหว่่าง บนถึึงล่่างได้้ มองย้้อนกลัับมาที่บ้ ่� ้านเรา ทุุกภาคส่ว่นต้้องเห็็นตรงกััน รััฐ เอกชน ภาคีีเครืือข่่าย แล้้วก็็ต้้องมาร่่วมมืือกัันแบบญี่ปุ่่ ่� �นให้้ได้้ มีีการพููดคุุยควบคุมดูุ ูแลกััน ทำำ ให้้กระบวนการตรงนี้้�โปร่่งใส และ เป็็นประโยชน์กั์ ับสัังคม นโยบายของรััฐต้้องเห็็นคุณคุ่่า เข้้าใจใน งบประมาณ มีีความต่่อเนื่่�อง ต้้องมีีองค์์กรที่ ่� มาสร้้างความยั่่�งยืืน เพื่่�อให้้นโยบายไม่่หายไปไหนในกรณีีที่มั ่� ันเปลี่ย ่� นผ่่าน แตะอยู่่กัับชุมุชน ตลอด รวมทั้้�งงบประมาณในการพััฒนา ถ้้าจะสร้้าง Learning City เราต้้องสร้้างกลไกตรงนี้้�ออกมาให้้ได้้ แล้วทำ้ยัำ ังไงให้ทุุ้กภาคส่ว่นของชุมุชนตั้้�งแต่่คนแก่จ่นถึึงเยาวชน สามารถมีีพื้้�นที่่�ในการแชร์์กััน ในการเล่่า ในการเห็็น เด็็กคนนี้้�ไป ช่วย่ขายกาแฟให้ลุุ้งคนนี้้� ได้ฟั้ ังลุุงเล่่าทุุกวััน ความซึมซัึ ับและความรู้้ ตรงนี้้จ�ะไม่่หายไปไหน คืือการถ่่ายทอดที่่�แท้จริ้ ิงของชุมุชน การส่่ง ต่่อความรู้้ความเข้้าใจในแต่่ละเจเนอเรชััน แน่่นอนมัันเห็็นคุณคุ่่า อย่่างเดีียวไม่่ได้้ ต้้องทำำ ประโยชน์์ให้้เขาได้ด้้วย้ก็ต้็้องสร้้างความ เข้้าใจ ค่่อยๆ ซึึมซัับ อยู่่กัับมััน เขาถึึงจะเห็็นคุณคุ่่า และส่่งต่่อ เจเนอเรชัันต่่อๆ ไปได้้ คืือถามว่่า ใครจะเป็็นคนที่ม ่� องภาพการเชื่่�อม โยงตรงนี้้�แล้้วเห็็นการพััฒนาอย่่างยั่่�งยืืน เพื่่�อจะไกด์์คนอื่่�นๆ ได้้ ตอนนี้้สั�ังคมเรายัังขาดคนที่่�เห็็น แล้วก็้ ็บอกกัับคนอื่่�นๆ แล้ว้คนนั้้�น ก็ต้็้องมีีพาวเวอร์พ์อที่จ ่� ะไปแนะนำำหรืือสร้้างกลไกในการสร้้างความ เชื่่�อมต่่อตรงนี้้�ได้้ ผมว่่าโครงสร้้างขององค์์กรรััฐจะต้้องคิดิใหม่่เพื่่�อ ให้้แตกเป็็นคนที่่�เห็็นในภาพรวมตรงนี้้�ให้้ได้้ก่่อน เพื่่�อที่ ่� จะไกด์์ ให้้ชาวบ้้านเข้้าใจ มองเห็็น และเดิินตาม”

62 การมีนักท่ องเที่ยวหรอใครเข ื ้ าไปทำ ใหห้ลายอย่ างดีขึ้น บางที่มีของกิน ของดแลีว้หายไปเนอง ื่ จากชวงโควิด ่ ที่ผานมา ถ่าม้ นักีทองเ่ ที่ยวเขาไ ้ ป เขา ก็จะเริมฟ่ ื้ นตัวกลับมาให้ เห็น อันไหน ที่ซบเซาไปก็จะเรยกคนกลับมา ี เข้้าไป เขาก็็จะเริ่่�มฟื้้�นตััวกลัับมาให้้เห็็น อัันไหนที่่�ซบเซา ไปก็็จะเรีียกคนกลัับมา ในพื้้�นที่่�ประมาณสองไร่่ข้้างโรงเกลืือแหลมทอง ทาง สำำนัักสิ่่�งแวดล้้อมได้้งบประมาณเข้้าไปปรัับปรุุง ก็็อาจจะ มีีกิิจกรรมที่ ่� ต้้องไปลงอีีกพอสมควร รวมทั้้�งชุุมชนที่่�อยู่่ รอบข้้าง อุุทยานสมเด็จย่็ ่า มััสยิดกูิวติูิล เราต้้องไปเชิิญชวน เขามา อาจทำำเป็็นแผนว่่า ตรงนั้้�นมีีกี่ศ ่� าลเจ้้า กี่มั ่� ัสยิดิน่่าจะ ทำกิำ ิจกรรมได้้เดืือนละครั้้�ง ที่่�เขตเคยจััดถนนคนเดิินตรอก ดิิลกจัันทร์์ครั้้�งหนึ่่�ง ถึึงวัันนั้้�นฝนตก แต่่คนก็็ให้้ความร่วม่ มืือ ทางเขตก็ม็องว่่าเดี๋๋ยว�อาจจะจัดอีี ักแล้วพย้ายามจัดัให้ต่้่อเนื่่�อง แต่่ความสำำคััญคืือ ผมอยากให้มั้ันเกิิดขึ้้�นจากชุุมชน อย่่าง กิจิกรรมตลาดพลูตูอนผมอยู่่เขตธนบุรีีุ คนตลาดพลููเป็็นคนเริ่่ม� เพราะเขาบอกว่่าเขามีีของดีีอยู่่แล้ว้ โดยเฉพาะของกิิน เราไม่่ต้้องไปทำำ อะไรเลย แค่่ประสานงานให้พื้้้ �นที่่�สะอาด เรีียบร้้อย เขาจัดัของเขาเอง ดููแลของเขาเอง แล้วก็้ ็ทราบว่่า พอผมมานี่่� ผอ.เดชาธร (ว่่าที่ร้ ่� ้อยตรีี เดชาธร แสงอำำนาจ) ซึ่่�งเป็็นผู้้ช่วย่ผอ.เขตขึ้้�นมาเป็็นผอ. สำนัำ ักงานเขตธนบุุรีี ทางชุุมชนตรงนั้้�นก็็ให้้ความร่่วมมืือจัดันี่ ่� คืือความต่่อเนื่่�อง และดำำ เนิินการโดยชุุมชน ถ้้าคลองสานจััดงานโดยชุุมชน เขตหรืือหน่่วยงานราชการสนัับสนุุน จะมีีความยั่่�งยืืน รายได้้อาจจะไม่่ได้้พุ่่ง แต่่ค่่อยๆ เพิ่่�มขึ้้�น ทำำ ให้้ค่่อยๆ เป็็นที่ ่�รู้้จััก แล้้วถ้้านัักท่่องเที่ ่� ยวมา เราทำำ ได้้ดีีจริิง เขาก็ช่็่วยประชาสััมพัันธ์์ให้้เรา” “เดิมิผมเป็็ นผู้้อำ� ำนวยการสำำนักังานเขตธนบุรีุี เพิ่่�งย้้ายย้้มาเป็็ นผู้้อำ� ำนวยการสำำนักังานเขตคลองสาน เมื่่�อเดืือนตุลุาคม 2565 นี้้�เอง ผมก็็เข้้าข้้มาเรีียนรู้้ � ว่่ าเขต คลองสานมีีอะไรดีี จะทำำ อะไรได้้บ้้ าง ด้้บ้้ตอนผมอยู่่ธนยู่่บุรีุี มีย่ีาน่กะดีจีีน ซึ่่�งต่อเ่นื่่�องไปเป็็ นฝั่่�งคลองสาน สามารถ ทำำเส้้นทางท่องเที่่ ่�ยวได้้ยาวด้้ต่อเ่นื่่�องเลย เริ่่� มตั้้งแ�ต่่ บางกอกน้้อย กน้้มาบางกอกใหญ่่ข้้าข้้มมาธนบุรีุีคืือ วััดกัลัยาณมิติรวรมหาวิิหาร ย่าน่กะดีจีีน วิ่่� งลอดใต้้ สะพานพุุทธ ก็็เข้้าเ ข้้ขตคลองสานซึ่่�งมีีสถานที่สำ่�ำคััญ มากมาย ตั้้งแ�ต่ศา่ลเจ้้าจ้้กวนอูู สวนสมเด็็จย่า ( ่อุุทยาน เฉลิมิพระเกีียรติิสมเด็็จพระศรีีนคริินทราบรมราชชนนีี) วััดอนงคาราม วััดทองนพคุุณ ซึ่่�งผมเพิ่่� งได้้พบเ ด้้จ้้าอาวาสจ้้ ท่านแ่จ้้งจ้้ว่่ ามีีโครงการจััดทำพิำ ิพิิธภััณฑ์ด้้์วยด้้ ผมมองดูวู่่า ถ้้าทำำเส้้นทางจัักรยานด้วย้ ไม่น่่าอัันตรายเท่่าไหร่่ เพราะเป็็นการวิ่่�งลัดัเลาะอยู่่ข้้างใน เราสามารถทำำเส้้นทางยาวๆ หรืือสั้้�นๆ ได้้เลยทัันทีี ถามว่่าคนอยากมามั้้�ย ตอนนี้้�มีีนัักท่่อง เที่ยวต่ ่� ่างชาติปั่่ิ�นจัักรยานข้้ามมาตั้้�งแต่่สะพานพุุทธ เขาวิ่่�งดูตูาม วััดประยุุรฯ วัดกัั ัลยาฯ ถ้้าเราคุยกัุับทางไกด์์เขา ให้้เบนมาอีีกฟาก คืือคลองสาน ก็น่็่าจะทำำ ได้้ แต่ต่รงนี้้�เราก็ต้็้องมองว่่าเรามีีอะไร ให้้เขามาดูู อยู่่ที่่�เราจะเสนออะไร เราต้้องคุยกัุับประชาชน ซึ่่�ง เขายิินดีีให้้ความร่่วมมืืออยู่่แล้้ว อย่่างเจ้้าหน้้าที่อุ ่� ุทยานสมเด็จ็ ย่่าก็ยิ็ินดีีให้้ความร่วม่ มืือกัับเราอยู่่แล้ว้ เพราะการมีีนัักท่่องเที่ยว ่� หรืือใครเข้้าไปทำำ ให้้หลายอย่่างดีีขึ้้�น บางที่มีี่� ของกิินของดีี แล้้วหายไปเนื่่�องจากช่่วงโควิิดที่ ่� ผ่่านมา ถ้้ามีีนัักท่่องเที่ ่� ยว

63 การมีนักท่ องเที่ยวหรือใครเข้ า ไปทำ ใหห้ลายอย่ างดีขึ้น บางที่มีของกินของดีแล้ วหาย ไปเน ื่ องจากช่ วงโควิดที่ผ่ านมา ถ้ ามีนักท่ องเที่ยวเข้ าไป เขาก็จะเริมฟ่ ื้ นตัวกลับมาให้ เห็น อันไหนที่ซบเซา ไปก็จะเรยกคนกลับมา ี ว่่ าที่ร้้่� ร้้ อยตรีี สรวุุฒิิ วิิเศษสงวน ผู้้อำ� ำนวยการสำำนักังานเขตคลองสาน

64 อิิสลาม ไทยพุุทธ ไทยจีีน ในแนวเส้้นทางก็มีีทั้้ ็ �งโบสถ์์คริิสต์์ มััสยิดิวัดัศาลเจ้้า เป็็นพื้้�นที่ท่ ่� ่องเที่ยว ่� อยู่่แล้ว้พอเอาความเป็็น พื้้�นที่่�เรีียนรู้้เข้้าไปก็ต่็่อยอดได้้ เพราะถ้้าเป็็นท่่องเที่ยว ่� อย่่างเดีียว อย่่างโควิิดที่ผ่ ่� ่านมาเราไม่มีีนั่ ักท่่องเที่ยวก็ ่� คื็ือไม่่สามารถดำำ เนิิน การต่่อไปได้้ แต่่พอเป็็นการท่่องเที่ยว ่� เรีียนรู้้มัันดููน่่าสนใจ อย่่างแรกเลย เรีียนรู้้พื้้�นที่ ่� ก่่อน ให้้ความรู้้ทางพื้้�นที่ว่ ่� ่ามีีดีีอะไร ประวัติัิความเป็็นมา อย่่างคลองสานติดิแม่น้ำ่ ำ� คนไทยสมัยก่ั ่อน เดิินทางทางเรืือ ดัังนั้้�นก็มีีท่็ ่าเรืือ โรงเกลืือ โรงน้ำ ำ�ปลา ที่่�ไปทาง บกอาจจะลำำบาก แล้้วทางพื้้�นที่่�แม่่น้ำ ำ� อย่่างฝั่่�งตรงข้้ามเป็็น ตลาดปลา สะพานปลา มีีการแลกเปลี่ ่� ยนค้้าขายกััน เชื่่�อมโยง เป็็นเส้้นทางการค้้าการอยู่่อาศััย เมื่่�อมีีชุุมชนก็็ต้้องมีีสถานที่ ่� สำำคััญ สถานที่่�ทางศาสนา พอเป็็นแหล่่งเรีียนรู้้เราสามารถใส่่ พวกนี้้�ได้้ แล้้วก็็เนื่่�องจากว่่าเป็็นชุมุชนระยะทางถืือว่่าเดิินถึึง ทำำเป็็นเส้้นทางได้้ ถ้้ามองระยะทางอาจจะยาว แต่่ระหว่่างทาง มีีจุุดแวะ จุุดชมวิิว ชมสวน ชมวัดั เราดีีไซน์์เส้้นทางไว้้ ประชา สััมพัันธ์์เส้้นทางผ่่านทางเพจของสำำนัักงานเขตเอง คณะกรรม การชุุมชนมีีการจััดประชุุมทุุกเดืือน เราก็็แจ้้งในที่่�ประชุมวุ่่ามีี อย่่างนี้้� ให้้ช่่วยประชาสััมพัันธ์์หรืือมีีการจััดงาน เทศกาลถนน คนเดิิน เราก็็ประชาสััมพัันธ์์ไปล่ว่งหน้้า เรามีีเส้้นทางเดิินยาวๆ ครึ่่�งวััน หนึ่่�งวััน คืือนัักท่่องเที่ยวม ่� า จะมีีปัักหมุดุสถานที่สำ ่� คัำ ัญ บางคนรู้้ข้้อมููลจะไปตรงจุุดนั้้�นๆ เลย พอไปถึึงจุุดนั้้�น ได้ฟั้ ังเรื่่�องราว เขาอาจจะไปจุุดต่่อไปได้้ กัับอีีกทีี อาจจะเดิินไม่่ไหว ก็มีี็เส้้นทางจัักรยานหลัักหนึ่่�งเส้้นจากย่่านกะดีี จีีน ขี่่�เข้้ามาจากถนนพญาไม้้ ใกล้้ๆ สะพานพระปกเกล้้า หรืือ บางทีีข้้ามเรืือมาจากท่่าดิินแดง ปั่่�นจากท่่าดิินแดงเข้้ามาทาง ถนนสมเด็จ็เจ้้าพระยา ซอยโรงเกลืือ ปั่่�นมาเรื่่�อยๆ เข้้าถนนเจริิญ นคร คืือในพื้้�นที่่�เขตเราปัักหมุดุแหล่่งสถานที่สำ ่� คัำ ัญ คนก็ดีี็ไซน์์ เส้้นทางมาได้้ ส่่วนตััวอยากแนะนำำเส้้นถนนสมเด็็จเจ้้าพระยา เนื่่�องจากเขตคลองสานเป็็นสถานนิวิาสเดิิมของสมเด็็จย่่า มีีอุุทยานเฉลิมพิระเกีียรติิฯ สวนสมเด็จย่็ ่า เป็็นกึ่่�งสวนสาธารณะ เป็็นพิิพิิธภััณฑ์์ด้้วย มีีความร่่มรื่่�น ใกล้้เคีียงก็็จะมีีวััด มััสยิิด ศาลเจ้้า เรีียกว่่าครบถ้ว้น และมีีร้้านอาหาร คาเฟ่่เป็็นจุุดเช็็คอิิน เพิ่่�มเข้้ามา ส่ วนตัวอยากแนะนำ เส้ นถนนสมเด็จเจา้พระยา เน ื่ องจากมีอุทยานเฉลิมพระเกียรติฯ สวนสมเด็จย่ า เป็ นกึ่งสวนสาธารณะ เป็ นพิพิธภัณฑ์ ด้ วย มีความร่ มรื่น ใกล้ เคียงก็จะมีวัด มัสยิด ศาลเจา เ ้รียกว่ าครบถ้ วน “พื้้�นที่เ่�ขตคลองสานมีี 34 ชุมชุน เจ้้าจ้้หน้้าที่หน้้ ฝ่่� ่ าย พััฒนาชุมชุนแบ่ง่กัันดููแล 4-6 ชุมชุน ขึ้้�นอยู่่กั ับพื้้�นที่่� และลักัษณะของชุมชุน ในชุมชุนก็มี็ ีในรููปของคณะ กรรมการชุมชุน จััดตั้้ง�ตามระเบีียบเพื่่�อดููแลลููกบ้้าน ลลููกบ้้ เมื่่�อมีีเรื่่�องต้้องประสานงานเรา ต้้ก็็จะประสานผ่านคณะ่ กรรมการชุมชุน ส่่ งเสริิมการอยู่่อายู่่ศััยในชุมชุนห้้าห้้ด้้าน ด้้ สัังคม สิ่่� งแวดล้้อล้้ม กายภาพ เศรษฐกิิจ อนามััย การแบ่่งชุุมชนมีีหลายประเภท ทั้้�งชุุมชนเมืือง เคหะชุุมชน ชุมุชนชานเมืือง ชุมุชนแออัดัจริิงๆ เรามองว่่า กรุุงเทพมหานคร เป็็นเมืืองหลวง อาจจะเป็็นชุมุชนเมืือง แต่่ถ้้าเข้้าไปในชุุมชน จริิงๆ ริมิถนนเป็็นถนนใหญ่ก็่จริ็ ิง แต่พ่อเข้้าซอยไป บ้้านเรืือน เขาอยู่่ติิดๆ กััน โดยเฉพาะคลองสานเป็็นพื้้�นที่่�เก่่า บ้้านก็จ็ะ เป็็นบ้้านไม้้ อยู่่กัันแน่่น ยัังใช้คำ้ ำว่่าชุุมชนแออััดอยู่่ ทีีนี้้�ในส่่วน ของการพััฒนาเมืืองที่่�เข้้ามา ชุมุชนอาจจะตามไม่ทั่ ัน หรืือบางครั้้�ง ชุุมชนไม่่ใช่่ที่ ่� ดิินของเขาเอง เขาพยายามที่จ ่� ะตามให้ทั้ ัน หรืือ บางทีีชั้้�นอยู่่สบายดีีแล้วก็้ ็ไม่ต้่ ้องการอะไร หรืือบางพื้้�นที่่�เขาขาย ที่่�เพื่่�อไปทำำ คอนโด ทำำหมู่่บ้้านจัดัสรร เขาก็็ออกนอกพื้้�นที่่�ไป เรื่่�องของการพััฒนาเราต้้องเข้้าไปตามบริิบทชุมุชน ซอยนี้้�อาจ จะต้้องการแบบนึึง เข้้าไปอีีกซอย ทั้้�งๆ ที่่�ซอยติิดกััน อาจจะ ต้้องการอีีกแบบ หลัักของการพััฒนาชุุมชนก็็คืือเข้้าใจ เข้้าถึึง พััฒนา เข้้าใจคืือต้้องเข้้าใจว่่าชุมุชนมีีบริิบทยัังไง ลัักษณะชุมุชน เป็็นยัังไง คนทำำ งานอะไร สภาพพื้้�นที่ ่�มีีความต้้องการอะไร เข้้าถึึงคืือเราต้้องเข้้าถึึงเขา เข้้าไปดููในพื้้�นที่ว่ ่� ่าเป็็นยัังไง บางทีี เข้้าไป อาจจะเห็็นใจ แต่ด้่วย้ระเบีียบทำำไม่่ได้้ ก็ต้็้องหาวิิธีี ประนีี ประนอม คืืออย่่างแรกเราต้้องเข้้าใจ โครงการขัับเคลื่่�อนย่่านกะดีีจีีน-คลองสานสู่่การเป็็นเมืือง แห่่งการเรีียนรู้้จริิงๆ กะดีีจีีนเป็็นพื้้�นที่่�เขตธนบุรีีุต่่อเนื่่�องมาจาก คลองสาน ผมมองว่่าเขตคลองสานเป็็นพื้้�นที่่�เก่่า มีีบ้้านเจ้้าขุุน มููลนายแต่่ดั้้�งเดิิม ปััจจุุบััน โครงสร้้างบ้้านเรืือนสถาปัตยักรรม เป็็นในรููปแบบโบราณ บางบ้้านก็รื้้็�อไปแล้้ว บางบ้้านชำรุำุด ทรุดุโทรม ซึ่่�งตรงนี้้�เป็็นส่ว่นที่น่ ่� ่าจะฟื้้�นฟููอนุรัุักษ์์ ความน่่าสนใจ ของย่่านกะดีีจีีน-คลองสานคืือเป็็น 3 ศาสนา 4 เชื้้�อชาติิ คริิสต์์

65 ในส่่วนของภาคราชการ แนวทางพััฒนาชุุมชนคืือต้้อง สอบถามคนในพื้้�นที่ ่� ก่่อน เพราะเขาอยู่่ของเขาอาจจะมีีความ สะดวกสบายอยู่่แล้้ว การจะเอานัักท่่องเที่ ่� ยวเข้้าไปเลยหรืือ ดำำ เนิินการให้้เป็็นแหล่่งท่่องเที่ยว ่� จะมีีผลกระทบต่่อเขา ซึ่่�งก่่อนหน้้านี้้�ทางเขตเองก็รั็ับนโยบายการจัดัถนนคนเดิินกระตุ้้น เศรษฐกิิจของชุุมชน เราก็็ไปเลืือกจุุดตรงใกล้้เคีียงสวนสมเด็จ็ ย่่าทำำเป็็นถนนคนเดิินตรอกดิิลกจัันทร์์ มีีร้้านค้้ามา 130 กว่่าร้้าน คนมาขายก็็ชุุมชนดำำ เนิินการ เขตประสานงานพููดคุุยรููปแบบ การจััดงาน การมีีส่่วนร่่วมของหน่่วยงานราชการ ภาคเอกชน ภาคประชาชน ร้้านค้้าส่ว่นนึึงก็็คนที่่�อยู่่ในชุมุชน เขาอาจมีีร้้าน อยู่่แล้้ว หรืือมีีฝีีมืือที่จ ่� ะทำำอาหาร ทำำ ของใช้้ อีีกส่่วนคืือพื้้�นที่ ่� ข้้างเคีียง มาขอล็็อกค้้าขายเพิ่่�มเติิม อย่่างมีีอยู่่เจ้้านึึง ปกติิขาย อย่่างอื่่�น แต่พ่องานนี้้�เขาทำผัำดัไทยขาย ซึ่่�งพอจบงานไป ผััดไทย เจ้้านี้้�ก็็หากิินไม่่ได้้ละ หรืืออย่่างเช่่นตอนนี้้�ที่ ่�มีีการพััฒนาพื้้�นที่ ่� เอกชนข้้างโรงเกลืือซึ่่�งเดิมิเจ้้าของที่่�ปล่่อยให้้เป็็นพื้้�นที่่�รกร้้าง คืืออย่่างที่่�บอก เขตมีีระเบีียบราชการอยู่่ พอมีีภาคประชาสัังคม เข้้ามาดำำ เนิินการ พูดคุูยกัุับเจ้้าของพื้้�นที่่� เจ้้าของที่ยิ ่� ินยอม เรา ก็็สามารถเข้้าไปพััฒนาพื้้�นที่่�ได้้ ซึ่่�งพอพื้้�นที่่�ได้จั้ดกิัจิกรรมกัันแล้ว้ คนในชุุมชนเองก็็มาพููดคุุยว่่า อยากได้้ดนตรีีในสวน ฉายหนััง กลางแปลง ก็็ลองคุยกัุันดููว่่าควรจะนำำหนัังเรื่่�องอะไรมาฉาย หรืือจะมีีผลกระทบต่่อชุมุชนรอบข้้างมั้้�ย ก่่อนดำำ เนิินกิิจกรรม ก็็ต้้องมีีการพููดคุุยกัันก่่อนว่่าคนในพื้้�นที่่�โอเคมั้้�ย ควรจะจัดั ช่ว่ งไหน กี่วั ่� ัน พอฟัังเสีียงประชาชนก็็เข้้ากัับนโยบาย อย่่างน้้อย จััดแล้้วคนก็็จะมา” ยศธน ต้้นโพ ต้้ ธิ์์�ทอง นักพััฒนาสัังคมชำำนาญการ รัักษาการในตำำแหน่ง่หััวหน้้าหน้้ฝ่่ ายพััฒนาชุมชุนและสวััสดิกิารสัังคม สำำนักังานเขตคลองสาน

66 “คลองสานมีศัีกัยภาพทั้้ง�มิิติิเชิิงประวััติิศาสตร์์ มิิติิเชิิงวััฒนธรรม มิิติิของกลุ่่ม คนที่มี่�ีความหลากหลาย บริิบทตััวพื้้�นที่่�คลองสานเองที่่�อยู่่ริ มน้ำิ ำ ชุมชุนเก่าผส่มกัับ วิถีิชีวิีติ ใหม่ๆ ่มีีความเป็็ นย่าน่ท่องเที่่ ่�ยวด้้วย ประ ด้้กอบกัับ มีพื้้ ี �นที่่�เอกชนแปลงหนึ่่�งที่่�เกิิดขึ้้�นภายใต้้พระราต้้ชบััญญััติิ ลดหย่อน่ภาษีีให้้เอกชนให้้ที่ห้้ดิ่�ินกัับรััฐเพื่่�อสาธารณประโยชน์์ ก็็เลยพััฒนาพื้้�นที่่�คลองสานเป็็ นต้้นแบบ แต้้ละเป็็ นย่านที่่ ่� หลายๆ กลุ่่ม ให้้ควาห้้มสนใจเข้้าไปอ ข้้ยู่่แยู่่ล้้ว ล้้ถ้้าสาถ้้มารถกระตุ้้น� ให้้ไปในทิิศทางที่่�ไม่่ ได้้ไปในทางท่องเที่่ ่�ยวอย่างเ่ดีียว แต่สา่มารถพััฒนาเพื่่�อชุมชุนด้้วยด้้ก็็จะทำำ ให้้เกิิดความ ยั่่ง�ยืืนได้้ ทำำยัังไงให้้การพััฒนาพื้้�นที่่�สาธารณะตรงนี้้�ใช้้กระบวนการ มีีส่ว่นร่วมจริ่ ิงๆ เราหาสามเครืือข่่าย กลุ่่มรััฐ เอกชน ภาค ประชาสัังคม มาคุุยกััน ให้้คนทุุกกลุ่่มเข้้ามาร่วม่ออกแบบ โปรแกรมที่ ่� ทำำ ให้้มีีการใช้้งานที่ ่� ตอบสนองกัับคนในพื้้�นที่ ่� จริิงๆ ทางศููนย์์นวัตักรรมเพื่่�อพััฒนาการออกแบบเอง เราเป็็นสถาบััน การศึึกษา ก็็ให้้กลุ่่มนัักศึึกษาเข้้าไปเรีียนรู้้ว่่าคนในพื้้�นที่มีีปั่� ัญหา อะไร แล้้วจะตอบสนองด้้วยการแก้้ปััญหาโดยใช้้พื้้�นที่ ่� ยัังไง คำ ว่ า Learning City ทำ ใหคนเกิ ้ดจุดประกาย รู้ สึกว่ าต้ อง ใหควา้มสำ คัญกับการมองเมือง มากขึ้น และพรอม้จะมารวมม่ ือ เพราะเห็นปั ญหารวมกัน ่ กรรณิกิา สงวนสิินธุุกุลุ ผู้้อำ� ำนวยการศููนย์น์วััตกรรมเพื่่�อพััฒนาการออกแบบ (IDDC) คณะสถาปััตยกรรมศาสตร์์มหาวิิทยาลััยศรีีปทุมุ

67 ก็็มีีทั้้�งกลุ่่มผู้้สููงอายุุ กลุ่่มเด็็กๆ กลุ่่มที่ปั่� ัญหาเกิิดจากการ ท่่องเที่ยวทำ ่� ำ ให้มีีปั้ ัญหาการจัดัการขยะที่ค่ ่� ่อนข้้างเยอะ ก็นำ็มำา สู่่การเริ่่�มตััวต้้นแบบในพื้้�นที่่� คืือถ้้าการจััดการขยะเราจะตอบ สนองยัังไง ถ้้าเป็็นเรื่่�องเด็็ก จะมีีกิจิกรรมแบบไหน เพราะกลุ่่ม เด็็กในพื้้�นที่่�คลองสานเองก็มีี็หลายช่ว่งอายุตัุ้้�งแต่่เด็็กๆ ถึึงวัยรุ่่ ัน มีีกลุ่่มที่่�เป็็นบ้้านเดี่ยวกั ่� ับกลุ่่มที่่�เป็็นบ้้านแบบชุมุชน เพราะฉะนั้้�น คาแรกเตอร์ต่์ ่างกััน ก็ต้็้องเข้้าไปศึึกษาพฤติิกรรม และกิจิกรรมที่ ่� เขาจะทำำร่่วมกััน แล้้วก็็ได้้โปรแกรมที่่�เด็็กๆ ร่่วมกัันออกแบบ สวนเด็็กเล่่นของเขาเอง ซึ่่�งจะมีีสามยููสเซอร์์ เด็็กผู้้ชาย เด็็กผู้้หญิิง เด็็กเล็็กๆ ที่ต้ ่� ้องการพื้้�นที่กิ ่� จิกรรมไม่่เหมืือนกััน แต่่อะไรที่คำ ่� ว่ำ ่า ตรงกลาง กิจิกรรมอะไรที่่�เด็็กอายุุเยอะหน่่อยมาดููแลน้้องๆ เล่่นได้้ ตอนนั้้�นเด็็กๆ เขาขอเอง ดีีไซน์์เขาวงกต ที่่�เขารู้้สึึกว่่ายากดีี เขาสามารถเปลี่ย ่� นรููปได้้ คืือเราก็ทำ็ำเขาวงกตที่่�ถอดประกอบได้้ ถ้้าเป็็นเด็็กผู้้หญิิงมาวัันนี้้�อยากจะทำำเป็็นปราสาทเขาวงกต วัันไหนเด็็กผู้้ชายมาก็็อาจจะมองอีีกรููปแบบนึึง แต่ทุุ่กๆ กระบวน การไม่่สามารถตอบว่่าเพอร์์เฟกต์์ซะทีีเดีียว เหมืือนเป็็นจุุดเริ่่ม� ต้้นที่่�เรีียนรู้้ปััญหาที่่�เกิดขึ้้ ิ �นในวัันที่่�เขาใช้้งานมัันเป็็นยัังไง แล้วก็้ ็ต้้องมุ่่งเป้้าว่่าจะปรัับหรืือเปลี่ ่� ยนการใช้้ให้้ดีีขึ้้�นด้้วย ประเด็็นอะไร ปััญหาขยะเป็็นเรื่่�องที่ต้ ่� ้องให้้ความสำคัำ ัญเร่่งด่ว่น เพราะชุมุชน เดืือดร้้อน ได้รั้ับผลกระทบจากกลิ่่�น มลภาวะ ที่่�คลองสานจะมีี ตลาดท่่าดิินแดงที่ ่�มีีขยะเปีียกและขยะที่่�เกิิดจากการท่่องเที่ยว ่� ขวดน้ำ ำ� เยอะมาก ตอนนั้้�นเราก็ม็องแค่ว่่าการเปลี่ย ่� นขยะเหล่่านี้้� ให้้เกิดมูิูลค่่า เริ่่มต้� ้นเลยคืือต้้องสอนให้้เขารู้้จัักแยกขยะก่่อน เพื่่�อให้้รู้้ว่่าถููกส่่งต่่อไปทำำ อะไรได้้บ้้าง เราร่่วมกัับบริิษััท Qualy ที่ ่� ทำำขยะแปรรููปเป็็นผลิิตภััณฑ์์ส่่งขายต่่างประเทศได้้แล้ว้ ให้้ มาร่่วมสอนกัับชุมุชนว่่ารวบรวมขยะมาทำำ ให้้เกิิด Upcycling อะไรได้้บ้้าง กัับอีีกทีีมคืือ Zero Waste มาให้้ความรู้้กัับชุุมชน ในคลองสานว่่า หลัังจากที่่�เรีียนเรื่่�องการคััดแยกขยะเมื่่�อสอง ปีีที่่�แล้้ว วัันนี้้�เดิินกลัับมา เราไม่่ได้พูู้ดแค่่การแยกขยะ แต่่เรา กำลัำ ังสอนให้้เขารู้้ว่่าขยะที่่�เขาแยกออกมาตรงนี้้�สามารถแปรรููป อะไรได้้ ก็็ทำำกิิจกรรม เอาเครื่่�องมาหล่่อจากขวดพลาสติิกให้้ เป็็นแจกััน ให้ชุ้มุชนเห็็นว่่ามัันสามารถตีีมููลค่่าได้้ จากนั้้�นก็็พััฒนา ต่่อ คืือทำำสถานีีจัดัการขยะ เป็็นสเตชัันที่่�เกิดจิากการนำำวััสดุุ เหลืือใช้ม้าพััฒนา เราต้้องรู้้ก่่อนว่่าในชุมุชนนั้้�นมีีวััสดุุเหลืือใช้้ อะไรบ้้าง เด็็กๆ สามารถเข้้าไปทำกิำ ิจกรรม มีีสเตชัันย่่อยส่่วน แยกขยะ ส่ว่ นเปลี่ ่� ยนขยะให้้เป็็นโพรดัักต์์ มีีจุุดโชว์์เคสว่่าขยะ เหล่่านี้้�แปลงเป็็นอะไรได้บ้้ ้าง ส่่งไปขายได้้ ก็มีีตั้้ ็ �งแต่ถุุ่งพลาสติิก มาเป็็นกระเป๋๋า ขวดน้ำม ำ� าเป็็นกระถางต้้นไม้้ เสื้้�อผ้้าเหลืือใช้ม้า ถัักให้้เป็็นถุุงผ้้า ก็มีี็กลุ่่มวัยรุ่่ ัน กลุ่่มผู้้ชาย กลุ่่มแม่บ้่ ้านในชุมุชน ที่ค่ ่� ่อนข้้างสนใจ เข้้ามาดูู บางคนก็็เข้้ามาร่วม่ มืือกัับเรา บางคน ก็็ขอดูกู่่อนว่่าทำยัำ ังไง ซึ่่�งโพรดัักต์์เหล่่านี้้�ไม่่ได้จ้บแค่่ 1-2-3 อย่่าง เราอยากให้ชุ้มุชนเองเข้้ามาร่วมคิ่ดิ แล้ว้ขายด้วย้ราคาเท่่าไหร่่ พี่่�ๆ แม่่บ้้านจะคิดิอะไรได้้เยอะมาก เพราะเขาใช้้ของรอบตััว บางทีีเขาเห็็นกระถางต้้นไม้้ โคมไฟในบ้้าน สมมติิเขามองนาฬิิกา ถุุงพลาสติิกสามารถมาทำำเป็็นกรอบได้้ พลาสติิกกัันกระแทก จะแปรรููปได้มั้้้ย�ก็จ็ะเป็็นกระบวนการร่วมกั่ ันคิดิว่่าโพรดัักต์ถั์ดัๆ ไปของชุุมชนจะเป็็นอะไร แต่่ทุุกกระบวนการก็็ต้้องใช้้เวลา ปััญหาอุุปสรรคก็ต้็้องมีีชุมุชนเองก็มีีข้็ ้อจำกัำดัเรื่่�องงบประมาณ ระยะเวลาที่่�เขาจะทำำ อย่่างเขามีีอาชีีพกัันอยู่่แล้้ว ทำำยัังไงให้้ เห็็นว่่าสิ่่�งนี้้�ก็็เป็็นอีีกสิ่่�งที่่�เขาสละเวลาออกมาทำำแล้้วมีีผลลััพธ์์ ที่ ่�ดีีก็็เป็็นความท้้าทายที่ ่� ต้้องคิดต่ิ ่อว่่า หลัังจากที่่�ออกแบบกััน มาแล้ว้ การผลิตต้ิ ้องมีีงบ ตอนนี้้พย�ายามหาช่่องทางความร่วม่ มืือจากหน่่วยงานต่่างๆ อาจจะไม่่ใช่่สนัับสนุุนงบประมาณ แต่่เป็็นเครื่่�องมืือ หรืือช่่องทางการตลาด ทำำมาร์์เก็็ตติ้้�งยัังไงที่ ่� ทำำ ให้้ของเหล่่านี้้�ออกไปแล้้วไปหาผู้้ซื้้�อที่่�อยากได้้ แล้้วเงิินกลัับมาที่ชุ่�ุมชน เป้้าประสงค์คื์ ืออยากให้้เขาเห็็นภาพว่่า ขยะไม่่ใช่่แค่่ของ เหลืือใช้้ ไม่่ใช่่แค่สิ่่�งที่่�เราเอาไปทำปุ๋๋ย ำ แต่่สามารถสร้้างเงิินให้้ ด้วย้มัันจะสนัับสนุุนย้้อนกลัับไปสู่่กระบวนการที่่�เขาอยากแยก ขยะกัับเรา ก็ต้็้องใช้้เวลาและเข้้าไปเรีียนรู้้กัับชุุมชนต่่อเนื่่�อง การทำำงานชุุมชนไม่่ได้ทำ้ ำ ได้้เดืือนสองเดืือน ต้้องใช้้เวลา ต้้องไปสม่ำ ำ� เสมอ ไปรัับรู้้ปััญหา ไปเรีียนรู้้จากสิ่่�งที่่�เห็็นในพื้้�น ที่ ่� ก่่อนที่ ่� จะกลัับมาศึึกษาประเด็็น ความท้้าทายสำำคััญคืือทำำยััง ไงให้ชุุ้มชนเองเป็็นคนที่่�เข้้ามาอยู่่ในระบบการจััดการทั้้�งหมด ในพื้้�นที่่� ตั้้�งแต่่การสร้้างพื้้�นที่่�สาธารณะให้กั้ับตััวเขาเอง มาร่วม่ ดููแลบริิหารจััดการ แล้วก็้ ็ตั้้�งระบบขึ้้�นมา และเป็็นต้้นแบบใน การเรีียนรู้้ให้้ชุุมชนอื่่�นเอาไปใช้้ได้้ ก็น่็่าจะเป็็นผลทำำ ให้้ยั่่�งยืืน มากขึ้้�น เร็วขึ้้ ็ �น และเราอาจจะเล็็งเป้้ากลุ่่มวัยรุ่่ ั นในชุมุชน สร้้าง awareness ให้้เขาเห็็นความสำำคััญ เขาถึึงจะเข้้ามาอยู่่ในเครืือ ข่่าย ทุุกคนจะตั้้�งคำำถามว่่า ทำำแล้้วได้้อะไร การตอบคำำถาม เราไม่่อยากบอกแค่ว่่า ทำำแล้้วได้้แค่่เงิิน คำว่ำ ่า value ไม่่ใช่่แค่่ ตััวเงิินนะ แต่่หมายถึึงว่่ามัันกำลัำ ังสร้้างหรืือเปลี่ย ่� นมุมมุองของ ชุุมชนใหม่่ คำว่ำ ่า Learning City ทำำ ให้้คนเกิิดจุุดประกาย รู้้สึึก ว่่าต้้องให้้ความสำำคััญกัับการมองเมืืองมากขึ้้�น และพร้้อมจะ มาร่่วมมืือ เพราะเห็็นปััญหาร่่วมกััน”

68 ทิศทางการท่ องเที่ยว ก็อยากใหคนเข้ ้ ามาเยอะๆ มาสัมผัสวัฒนธรรมของพวกเรา เรองยาเส ื่ พติดก็ลดลง เพราะคนมีอาชีพ พวกที่เคย ติดยาก็มาทำ วินมอเตอรไ์ซค์เยอะ ทุกคนมีงานทำ ไม่ ตกงาน ไม่ เครยด ี ได้้ชาวโปรตุุเกสไปกอบกู้้ช่วยพ่ระเจ้้าตากรบ เพราะเขาเก่่ง ด้้านปืืน ก็็ได้้ชััยชนะกลัับมา ท่่านก็็พระราชทานที่ ่� ดิินผืืนนี้้� ให้้กัับพวกที่่�อพยพมาจากกรุุงศรีีฯ ก็็มาอยู่่กัันตรงนี้้� เราอยู่่ที่นี่ ่� ่� ก็็สบาย ชิินแล้ว้ รู้้จัักกัันหมดทั่่ว�หมู่่บ้้าน อบอุ่่นดีี ไม่ต้่ ้องไปกลัวั เปลี่ยว ่� ไม่่น่่ากลััวด้้วย ฝากบ้้านกัับคนข้้างบ้้านได้้ เมื่่�อก่่อน ตรงนี้้�อยู่่กัันธรรมดาเฉพาะชาวบ้้าน ตกเย็็นออกมาคุยุเห็็นหน้้า ทัักทายกััน ไม่่มีีใครเข้้ามาเที่ ่� ยว ระยะหลัังออกสื่่�อเยอะ นัักท่่องเที่ยวม ่� ากขึ้้�น ชาวต่่างชาติมิากขึ้้�น ก็็ปากต่่อปาก มีีอะไร ให้้ดููมากมาย มีีบ้้าน พิิพิิธภััณฑ์์เพิ่่�มขึ้้�น โลกภายนอกเข้้ามาดูู กลายเป็็นสู่่โลกกว้้าง เป็็นที่ ่�รู้้จัักของคนทั่่�วไป เราเป็็นร้้าน อาหารเครื่่�องดื่่�มก็็ส่่งผลดีีกัับเรา ร้้านเราเป็็นร้้านแรก ที่่�เปิิดขายเป็็นร้้าน ร้้านข้้างในก็็งอกขึ้้�นมาๆ เขาเห็็นเราเริ่่�ม มีีลููกค้้า เริ่่มมีี�คนเข้้ามาเที่ยว ่� นัักท่่องเที่ยว ่� เริ่่มผ่�่านบ้้านมากขึ้้�น เขาก็็คิิดละ ก็็เปิิดมาทีีละร้้านสองร้้าน โควิิดก็็มีีร้้านปิิดไปบ้้าง ตอนนี้้�ก็็มีีร้้านอื่่�นงอกขึ้้�นมา มีีอาชีีพเพิ่่�มขึ้้�นมา ทิศิทางการท่่องเที่ยว ่� ก็็อยากให้้คนเข้้ามาเยอะๆ มาสัมผัั ัส วััฒนธรรมของพวกเรา พิิธีีกรรมทางศาสนาด้้วย อยากให้้เข้้า มาร่่วมมาดููว่่าแต่่ละศาสนาเขาทำำยัังไง เข้้ามาเรีียนรู้้ประวัติัิ- ศาสตร์์ของย่่าน อาจารย์์ก็พ็านัักเรีียนนัักศึึกษามาเรีียนรู้้ ขออนุุญาตทางวัดัซางตาครู้้สเข้้าไปดููโบสถ์์ คุณพุ่่อก็็ออกมา เทศน์์ ก็็ได้้เรีียนรู้้ของศาสนาอื่่�นด้วย้ คนเข้้ามาเยอะๆ ชุุมชน ไม่่เปลี่ ่� ยนมาก ความสะอาดเหมืือนเดิิม ดููเจริิญขึ้้�น ไม่่เปลี่ยว ่� เมื่่�อก่่อนปััญหาเยอะ ยาเสพติดิ ขโมยขโจร เรื่่�องยาเสพติิด ก็็ลดลงเพราะคนมีีอาชีีพ เดิิมไม่่มีีวิินมอเตอร์์ไซค์์ มีีรถ ตุ๊๊กตุ๊๊ก พวกที่่�เคยติิดยาก็็มาทำำ วิินมอเตอร์์ไซค์์เยอะ ทุุกคน มีีงานทำำ ไม่่ตกงาน ไม่่เครีียด และอยู่่ในชุุมชน เด็็กรุ่่นหลาน ก็็อยู่่ในความดููแลควบคุมุของผู้้ปกครอง การท่่องเที่ ่� ยวทำำ ให้้ คนมีีรายได้้มากขึ้้�น พวกติิดยาก็็ไม่่ค่่อยมีีละ เพราะเด็็ก ได้้รัับการศึึกษากัันหมด ฐานะดีีขึ้้�น ใครมีีปััญหาก็็ไปขอ ความช่่วยเหลืือจากวััด คุุณพ่่อก็็ช่่วย มีีบ้้านให้้อยู่่ มีีของให้้กิิน คนยื่่�นมืือไปช่่วยเหลืือซึ่่�งกัันและกััน” “เป็็ นครููมา 28 ปีี เกษีียณอายุกุ่อนแ่ล้้วล้้มาทำร้้ำานร้้ ที่บ้้่�าน เ บ้้มื่่�อก่อน่ขายเฉพาะวัันเสาร์์ อาทิตย์ิ ์มีีเครื่่�องดื่ม่� พวกนมสด โกโก้้ โอวัลัติิน ขนมปัังปิ้้�งต่างๆ ่พิิซซาเบคอน พอเปิิ ดซักัระยะก็ม็าขายเต็มตั็ ัว หยุุดเฉพาะวัันอัังคาร นอกจากมีีจอง 6-10 คนขึ้้�นไปถึึงจะเปิิ ดให้้พิ ิเศษ เพิ่่�มรายการอาหารมากขึ้้�น พวกขนมจีีน สเต็ก็ พาสตา คาร์์ โบนารา เต็ม็ที่่�เลย เดี๋๋�ยวนี้้�คนงงว่่ าทำำ ไมร้้านชื่่�อ เฮโลนมสด เมนููซิิกเนเจอร์์คืือขนมจีีนแกงไก่่คั่่�วเป็็นสููตรของเราเอง มาจากเชื้้�อสายโปรตุุเกส เราไม่่ได้้เป็็นโปรตุุเกส 100% เป็็น ลููกผสม โปรตุุเกส ไทย จีีน แม่ย่ายเป็็นจีีน พ่่อเป็็นโปรตุุเกสแท้้ๆ มาจากโปรตุุเกส ก็็เป็็นอาหารสมััยก่่อนที่นิ ่� ิยมทำำกัันในช่่วง วัันคริิสต์์มาส ปีีใหม่่ ขึ้้�นบ้้านใหม่่ งานแต่่งงาน งานสำำคััญ ต่่างๆ มาปรัับเปลี่ ่� ยนสููตรตามแต่่ละบ้้าน สมััยก่่อนจริิงๆ เป็็นเส้้นพาสตา มีีซอสไวน์์ขาว ไปทางฝรั่่�งเลย เรามาประยุุกต์์ ให้้เข้้ากัับสมััยปััจจุุบััน คืือเป็็นเส้้นขนมจีีน แกงกะทิิไทยๆ ทำำเครื่่�องปรุุง พริิก เป็็นสููตรของเราเอง เอกลัักษณ์์ของแกง คืือไม่่เผ็็ด เห็็นพริิกเยอะดููเหมืือนเผ็็ด แต่่เด็็กกิินได้้เลย พริิกชี้้�ฟ้้าเหลืืองไทยๆ นี่่�แหละ เอามาผสมผสานกัันให้้ลงตััว รสชาติิกลมกล่่อม เรีียกว่่าโอทอป หนึ่่�งผลิิตภััณฑ์์หนึ่่�ง ตำำบล ที่ ่�อื่่�นไม่่มีี ร้้านเราเปิดมิานานก่่อนการท่่องเที่ยวจ ่� ะเข้้ามา เมื่่�อก่่อน แม่่ (เสริิมศรีีบุุญเต็็ม-ยายตี้้�) ตั้้�งโต๊๊ะขายขนมจีีนข้้างนอกก่่อน มาเปิดร้ิ ้านทีีหลััง ขายเนื้้�อซััลโม สตูลิู้้�นวัวั เดี๋๋ยวนี้้�ทำ�ำ ไม่่ไหวแล้ว้ มัันยุ่่งยาก เราก็็ไม่่ไหว ก็็ขายอัันที่่�เราถนัดั ตัักง่่ายที่สุ ่� ดุเร็วด้็วย้ คนเริ่่�มติิดกัันแล้ว้ไง ร้้านตรงนี้้�ก็็คืือบ้้านที่่�อยู่่อาศััยเลย คุุณลุุง ทิ้้�งมรดกไว้้ให้ลูู้กหลานดููแลสืืบทอดกัันไป เมื่่�อก่่อนเป็็นบ้้านไม้้ ช่ว่งกบฏแมนฮัตัตััน (ปฏิิบัติัิการล้มรั้ ัฐบาลจอมพล ป.พิบูิูลสงคราม ในวัันที่่� 29 มิถุิุนายน พ.ศ. 2494) ที่บ้ ่� ้านก็็มีีกระสุุนปืืนรููเบ้้อ เริ่่�มก็ต้็้องรื้้�อหมด ของเราก็็อยู่่ที่นี่ ่� ม ่� านาน ตั้้�งแต่่สมัยคุัุณปู่่�คุุณตาคุุณยายอพยพ กัันมาจากเมืืองจัันท์์ ตอนเสีียกรุุงศรีีอยุุธยา นุุศรา โกณานนท์์ ร้้านเฮโลนมสด ขนมจีีนแกงไก่คั่่ ่ว�

69 ทิศทางการท่ องเที่ยว ก็อยากใหคนเข้ ้ ามาเยอะๆ มาสัมผัสวัฒนธรรมของพวกเรา เรองยาเส ื่ พติดก็ลดลง เพราะคนมีอาชีพ พวกที่เคย ติดยาก็มาทำ วินมอเตอรไ์ซค์เยอะ ทุกคนมีงานทำ ไม่ ตกงาน ไม่ เครยด ี นุุศรา โกณานนท์์ ร้้านเฮโลนมสด ขนมจีีนแกงไก่คั่่ ่ว�

70 “ยัังธนคืือ Young Generation of Thonburi เครืือข่่ ายคนรุ่่นใหม่่ ที่่�ทำำ งานในฝั่่�งธน นิิยามยัังธนคืือ แพลตฟอร์์ ม เป็็ นใครก็็ได้้ที่ด้้ม่�ารวมตััวกัันพััฒนาบาง อย่างใน ่บ้้านบ้้ของเราเอง เราทำำเวิิร์กช็์ ็อป “จุุดรวมธน” ก็็เห็็นความเป็็ นไปได้้ต่ างๆ ่มีกีารเสนอทำพื้้ ำ �นที่่�สาธารณะ ที่่�แอบซ่อนอ่ยู่่ในชุมชุนมาจััดแข่ง่ ฟุุตบอลให้้เด็ก็ๆ ก็็เกิิด เป็็ น Urban Action Project แรก ที่ค่่�อน่ข้้างใ ข้้หญ่่ เป็็ น ทััวร์์ นาเมนต์์ สตรีีตฟุุตบอล “ยัังธนคััพ” ที่่�ไม่่ ใช่่ แค่่ แข่ง่ ฟุุตบอลธรรมดา เราอยากโปรโมตพื้้�นที่่�ในชุมชุน ที่่�ไปแข่ง่ว่ารอบๆ ่มีีอะไรน่าสนใจ ่จััดแข่งที่่ ่�คลองสาน ชุมชุนมััสยิิดสุุวรรณภููมิิ กะดีจีีน วััดโมลีีฯ ซึ่่�งพื้้�นที่่� เหล่า่ นี้้มี�ีบริิบทเชิิงสัังคมที่น่่�าสนใจ แ ่ล้้วเราล้้ก็็อยากบอก ภาครััฐว่่ าพื้้�นที่่�เล็ก็ๆ อย่างใ ่ต้้สะพาน ต้้ลานชุมชุนที่่�ใช้้กั ัน แต่อาจจะ่ทรุุดโทรม เราก็ยั็ ังเตะได้้ แต่จะ่ดีกว่ี ่ ามั้้ย�ถ้้าถ้้มััน ดีกว่ี ่ านี้้� อย่าง่ พื้้�นที่่�บนป้้ อมป้้ องปััจจามิติร เป็็ นป้้ อมเก่า่ อยู่่ระยู่่หว่่ างสถานีตำี ำรวจคลองสานกัับสำำนักังานเขต คลองสาน เป็็ นพื้้�นที่่�ที่่�ไม่มี่ ีใครรู้้จั�กั แต่่ เด็ก็ๆ เขาใช้้เล่น่กััน เขตก็ม็ าใช้้เต้้นแอโร ต้้บิกิ เราก็ม็องว่่ าพื้้�นที่นี้้ ่� �เจ๋งนะ ๋ เป็็ นโบราณสถานแต่ยั่ ังผููกพัันกัับชีวิีิตชุมชุน ก็็เป็็ นพื้้�นที่่� สาธารณะที่จุ่�ุดประกายให้้เราอยากสื่่�อสารเชิิงบริิบท ของพื้้�นที่ด้้่�วย ด้้ ฟุุตบอลเชื่่�อมสััมพัันธ์์ กัับเด็ก็ ในชุมชุน เขามาแข่งเ่ขาก็รู้็้ � จักกััน แล้้วล้้ก็็เริ่่� มมีชุีมชุนเอาของมา ขายรอบๆ สนาม ก็กล็ายเป็็ นมินิิเฟสติิวััล เราทำยัำ ังธนกัันเหมืือนงานอาสา คนในกลุ่่มก็็มีีงานประจำำ แต่่ทัักษะหลัักๆ ที่่�เราเชี่ยว ่� ชาญคืือการเป็็นกระบวนกรการทำำ Content Creator และทำสื่่ ำ �อซึ่่�งเราก็็เอาทัักษะเหล่่านี้้�มาใช้้ใน งานพััฒนาเมืือง ระหว่่างที่ทำ ่� ำยัังธนคััพก็็มีีโพรเจกต์์ต่่างๆ เช่่น แคมเปญ #คัับที่่�เตะได้้ ที่่�เราเขีียนขอทุุนกองทุุนพััฒนาสื่่�อ ปลอดภััยและสร้้างสรรค์์ ให้้มาสอนเด็็กๆ ในชุมุชนที่่�บอลนั้้�น ไปเตะให้ม้าทำสื่่ ำ �อ เล่่าเรื่่�องราวพื้้�นที่่�ตััวเองเพราะมองว่่าเป็็น ทัักษะศตวรรษที่่� 21 ที่่�อยากบููรณาการเข้้าไป เราทราบว่่า UddC (ศููนย์์ออกแบบและพััฒนาเมืือง) ทำำ งานในพื้้�นที่่�คลองสานอยู่่แล้้ว ยัังธนก็็ได้้มีีโอกาสร่่วมกัับ แพลตฟอร์ม์ we!park พััฒนาพื้้�นที่ว่ ่� ่างข้้างโรงเกลืือแหลมทอง ร่่วมกัับสช. (สำำนัักงานคณะกรรมการสุุขภาพแห่่งชาติิ) มาทำำ Pop-Up Park ก็็มองว่่าไม่ทำ่ ำแค่่อีีเวนต์์ ต้้องทำำระยะยาว ลงมาเก็็บข้้อมููล ทำำกระบวนการออกแบบสวนกัับเด็็กๆ ก็็ตั้้�งโจทย์์ว่่า “ถ้้าเขามีีเวทมนตร์์เสกให้พื้้้ �นที่ ่�นี้้�เป็็นอะไร” ก็็ได้ม้าทั้้�งสวนดอกไม้้ สระว่่ายน้ำ ำ� เราก็็กรองไอเดีียที่่�เป็็นไปได้้ แล้วพ้ อโครงการ Learning City ของ UddC เข้้ามา เราก็ม็องว่่า เป็็นโอกาสดีีที่จ ่� ะได้้ทวนข้้อมููลที่่�เคยทำกัำ ับเด็็กมาทำกัำ ับผู้้ใหญ่่ ด้้วย ก็็ทำำกระบวนการให้้ชุุมชนเข้้ามาพููดคุุย แล้้วกำำหนด แนวทางเชิิงแผนปฏิิบััติิงานร่่วมกัับทาง we!park, UddC และ ภาคีีเครืือข่่ายต่่างๆ ทั้้�งสถาบัันการศึึกษาอย่่างมหาวิิทยาลััย ศรีีปทุุมและบางมด (มหาวิิทยาลัยัเทคโนโลยีีพระจอมเกล้้า ธนบุุรีี) ได้้แนวทางการพััฒนาพื้้�นที่ ่� ว่่าง “สวนสานธารณะ” ให้้สะอาด ปลอดภัยัส่่งเสริมอัิตลัั ักษณ์์ของย่่านผ่่าน Street Art และการใช้พื้้้ �นที่ ่�นี้้�เป็็นส่่วนหนึ่่�งของการรีีไซเคิิลจััดการขยะใน ชุุมชน ซึ่่�งแบ่่งงานกัันทำำภายใต้้ความเชี่่� ยวชาญของแต่่ละภาคีี กลุ่่มยัังธนก็็เข้้ามาทำำสตรีีตอาร์ตกั์ ับเด็็ก ทำำเป็็นเชิิงกระบวน การให้้เด็็กมีีส่ว่นร่่วมให้้มากที่สุ ่�ุด เราชวนเด็็กมาวาดรููปตาม จิินตนาการ ไม่่ได้้บอกโจทย์์อะไร แค่่ว่่าเขาชอบอะไร มีีจิินตนาการบ้้านยัังไง เพื่่�อเอาความคิิดสร้้างสรรค์์นี้้�ไปผสม กัับงานชิ้้�นใหญ่่ของ Learning City ให้ศิ้ิลปิินสามคนเป็็นอาจารย์์ จากศิิลปากรช่วยดูู่ผลงานจากเด็็ก จัดัองค์์ประกอบเพิ่่มอั�ตลัั ักษณ์์ ในพื้้�นที่่� เพิ่่ม� ไอเดีีย เขามีีลายเซ็็นของเด็็กอยู่่ในภาพด้วย้ ความ สำคัำ ัญของสตรีีตอาร์ต์อยู่่ที่่�กระบวนการที่ทำ ่� ำ ให้้เกิดขึ้้ ิ �น แล้ว้เรา ก็็เปิิดอีีกเวิิร์์กช็็อป ให้้คนข้้างนอกมาช่่วยเติิม คิิดว่่าในพื้้�นที่ ่� มีีอััตลัักษณ์์อะไรน่่าสนใจ แล้้วศิิลปิินก็็มาวางองค์์ประกอบ และวาดร่่างบนกำำแพง จากนั้้�นก็็เปิิดกิิจกรรมระดมเด็็กๆ ใน พื้้�นที่่�และคนข้้างนอกที่่�สนใจมาระบายสีีก็็ออกมาเป็็นภาพ ที่่�เห็็นบนกำำแพงด้้านหนึ่่�งของสวนสานธารณะ กิิจกรรมต่่างๆ ที่ ่� ทำำกัับโครงการ Learning City สร้้างความ มีีส่ว่นร่วมกั่ ับชุมุชน เราก็็ใจฟููในแง่ที่ว่ ่� ่าไม่่เคยทำำงานที่่�เครืือข่่าย เยอะขนาดนี้้�มาก่่อน ชุุมชนด้วย้ องค์์กรภาคประชาสัังคม เยอะมาก ผู้้มีีส่ว่ นได้ส่้่วนเสีียหลากหลาย เห็็นความร่่วมมืือ ร่่วมใจกัันที่ ่� จะผลัักดัันพื้้�นที่ ่� จริิงๆ เขตก็็เข้้ามา เป็็นมหกรรม ที่ ่�ยิ่่�งใหญ่่ เป็็นโมเดลได้้เลย แต่่ก็็ต้้องกระตุ้้นการใช้้งานพื้้�นที่ ่� ตลอดเวลา และเป็็นความท้้าทายว่่าเครืือข่่ายลงขัันให้้เกิิด แต่่จะทำำยัังไงให้้ไม่่ร้้าง เครืือข่่ายก็็ไม่่ใช่่จะมาได้้ตลอด

71 พื้นที่ย่ านกะดีจีน-คลองสาน สวยมาก ริมแม่ น้ำ ก็เป็ นความท้ าทายในแงที่ ่ว่ า มีการก่ อสรางมากมาย บางส้ ่ วนก็อาจจะหาย หรอถืูกขายไปเรอยๆ ก็ได ื่ ้ซึ่งก็ค่ อยๆ มาแล้ ว ม.ล.จิิรทิิพย์ เ ์ทวกุลุ นักวิั ิจััย มหาวิิทยาลััยเทคโนโลยีีพระจอมเกล้้าธนกล้้บุรีุี ตััวแทนกลุ่่ม ยัังธน ทุุกคนก็็มีีภารกิิจ ในแง่่ระยะยาวจะทำำยัังไงถ้้าไม่่ใช่่แค่่เขต ปััจจุุบัันก็็มีีรููปแบบมาทำำกิิจกรรม แต่่ยัังไม่่มีีตััวกลางที่่�เป็็น คนในพื้้�นที่่� ซึ่่�งถ้้าชุุมชนได้้มีีส่่วนร่่วมแล้้วเขาจะเป็็นผู้้นำำ กำำหนดเองได้้ แต่่ชุุมชนรอบๆ อาจจะยัังไม่่ถึึงขนาดนั้้�น ยัังรู้้สึึกว่่ารััฐต้้องเข้้ามาดููแล อยากให้ชุ้มุชนเข้ม้แข็็งมากยิ่่�งขึ้้�น จะมีีวิิธีีการไหนที่จ ่� ะปลุุก เด็็กๆ ที่่�เป็็น Active Citizen ได้้หรืือเปล่่า ต้้องมีีพี่่�เลี้้�ยงมาช่่วย ทางยัังธนหรืือเครืือข่่ายก็็เข้้ามาได้้เป็็นพัักๆ ต้้องขึ้้�นอยู่่กัับคน ในพื้้�นที่่� อาจจะต้้องมีีกิจิกรรมเรื่่�อยๆ ขยายกลุ่่มให้้รู้้สึึกว่่า คนในพื้้�นที่่�เป็็นตััวตั้้�งตััวตีี อาจจะรวมกลุ่่มกัับชุมุชนข้้างๆ เช่่น ชุุมชนสวนสมเด็็จย่่า มาจััดกิิจกรรมร่่วมกััน เห็็นประโยชน์์ ของการใช้พื้้้ �นที่ก็ ่� จ็ะสร้้างความรู้้สึึกเจ้้าเข้้าเจ้้าของ เราเห็็นคน ในชุุมชนมาในพื้้�นที่ ่� มากขึ้้�น ในแง่่เป็็นผู้้ใช้้ แต่่ในแง่่การดููแล อาจจะยัังไม่ชั่ ัด แต่่ในสเต็็ปแรกก็็มองว่่า แค่่เขามาใช้้บ่่อยๆ ก็็โอเคแล้้วล่่ะ การจะพััฒนาต่่อไปที่ม ่� าใช้้แล้้วอาจจะเก็็บขยะ กลัับไป ก็ต้็้องใช้้เวลา ตอนนี้้ก็�็อาศัยัคนกลางไปก่่อน เครืือข่่าย วนๆ กัันมาทำำกิิจกรรม พื้้�นที่ย่ ่� ่านกะดีีจีีน-คลองสาน สวยมาก ริมิแม่น้ำ่ ำ� ก็็เป็็นความ ท้้าทายในแง่่ที่ ่� ว่่ามีีการก่่อสร้้างมากมาย บางส่่วนก็็อาจจะเกิิด ปรากฏการณ์์ Gentrification (การดััดแปลงพื้้�นที่่�โดยคนนอกที่ ่� มีีปัจจัยัทางเศรษฐกิจดีี ิกว่่าเข้้ามาอยู่่จนผลัักให้้คนในพื้้�นที่่�เดิมิ ต้้องย้้ายออก) คนในพื้้�นที่ ่�ยิ่่�งเป็็นคนสููงอายุุ การสร้้างอำำนาจ ในการต่่อรองอาจจะน้้อย หรืืออาจจะหาย ถููกขายไปเรื่่�อยๆ ก็็ได้้ ซึ่่�งก็ค่็่อยๆ มาแล้ว้ คนในพื้้�นที่่�อาจจะรำำคาญคนมาเยอะๆ เช่่นพื้้�นที่นึ ่� ึงถููกปล่่อยให้้เช่่าเป็็นร้้านอาหาร เนื่่�องจากซอยแคบ เป็็นย่่านเก่่า รถก็็ติิด คนก็็เดิินไม่่ได้้ มัันก็็มีีอุุปสรรคต่่อคนที่ ่� เคยอาศััยอยู่่เดิิม คืือไม่่ใช่ว่่าการพััฒนาไม่ดีี่ แต่่จะบาลานซ์์ ยัังไงให้้อยู่่ได้้ สิ่่�งเก่่าสิ่่�งใหม่่อยู่่ด้วยกั้ ันได้้ ย่่านเมืืองเก่่าอัตลัั ักษณ์์ ยัังไม่่หายไป แล้้วการส่่งคนจากรุ่่นสู่่รุ่่นยัังไม่่หายไป”

72 “ผมเป็็ นภููมิิสถาปนิกิ เปิิ ดบริิษััทด้้านทด้้การออกแบบพื้้�นที่่� สาธารณะมาสิิบกว่่ าปีี ในบทบาทนึึงเราก็็เป็็ นพลเมืองที่ื ่�ใช้้ ชีีวิิตอยู่่ในเมืือง ก็็เห็็นว่่ ามีีปััญหาที่่�วิิชาชีีพหรืือความรู้้ � ที่่�เรามีีเข้้าไปแ ข้้ก้้ไขปััญหาเมืองใ ืห้้น่ าอ่ยู่่ขึ้้ �น เพิ่่�มพื้้�นที่สี่�ีเขีียว สร้้างร้้การมีส่ีวน่ร่ว่ม สร้้างร้้การเป็็ นเจ้้าจ้้ของได้้ ทีนี้้�เรามอง ว่่ าสมาชิกทุิกุคนในเมืองืมีทรัี ัพยากรครบอยู่่แยู่่ล้้ว ล้้ทุุน ที่ดิ่�ิน ความรู้้ � ความร่่ วมมือ แืต่่ ไม่่ เคยมารวมกัันหรืือทำกัำ ันคนละ ทีีสองทีี ทำำ ให้้ปัั ญหาเรื่่�องพื้้�นที่่�สาธารณะไม่่ ได้้เป็็ นรููปธรรม จริิงจััง แล้้วความท้้าทายของเมืืองมีีมากขึ้้�นเรื่่�อยๆ ประชากรเพิ่่�ม โลกร้้อน ในขณะที่ก่�ารเกิิดขึ้้�นของพื้้�นที่่� สาธารณะเหล่า่ นี้้�ไม่ต่ อบโจทย์์หรืือเราไม่่ ได้้รู้้สึึก�เป็็ นเจ้้าจ้้ของ บางทีทำี ำแล้้วล้้ก็ทิ้้ ็ง�ร้้าง เพราะฉะนั้้น�กระบวนการที่่�เกิิดขึ้้�น ต้้องต้้ ทั้้ง�ตอบโจทย์ควา์มท้้ามท้้ทายและสร้้างความเป็็ นเจ้้าจ้้ของ กัับพลเมืองืด้้วย ด้้ก็็เลยขอทุุนสสส. ทำำ โครงการ we!park เป็็ นแพลตฟอร์ม์เชื่่�อมทรััพยากรให้้ทุ กุคนมาทำำงานร่ว่มกััน นอกจากเรื่่�องกายภาพที่่�จะ เปลี่่�ยนพื้้�นที่ร้้่� ร้้ างพื้้�นที่่�ที่มี่�ี ศัักยภาพให้้ดี ขึ้้ี�น กระบวนการ มีส่ีวน่ร่ว่มน่าจะป ่ลุกุพลัังความ เป็็ นเจ้้าจ้้ของเมืืองขึ้้�นมา ในตััว โครงการก็มี็ ทั้้ ีง�กลุ่่ม ที่่�เป็็ นฝ่่ าย วิิชาการ คนทำำงานด้้านด้้ข้้อข้้มููล ด้้านด้้ชุมชุน ด้้านเคด้้ รืือข่าย ่ภาค เอกชนเป็็ นกลุ่่ม ที่่�ขัับเคลื่่�อนไป ด้้วยด้้กััน กลยุทธ์ุเรา์ คืือทำำคนเดีียว ไม่่ ได้้และถ้้าทำำคนเดีียวมััน ไม่่ ยั่่ง�ยืืน ปีีแรกที่ ่� ทำำงานเราเจาะพื้้�นที่่�กทม. 5 พื้้�นที่่� วััดหััวลำำ โพง เอกมััย อ่่อนนุุช คลองผดุุงฯ และกะดีีจีีน-คลองสาน ระยะสอง ตอนนี้้ก็�็ขยายโมเดลทำจัำ ังหวัดอื่่ ั �น เช่่น หาดใหญ่่ ส่ว่นหนึ่่�งเราก็ม็อง เป็็นการวิิจัยัในแง่่ของพื้้�นที่่� นอกจากโมเดลหรืือพาร์ต์เนอร์ที่์พย ่� ายาม ให้้แตกต่่างกััน ลัักษณะพื้้�นที่ ่� ก็็ต่่างกััน เช่่น ที่ ่� ริิมคลอง ใต้้ทางด่่วน พื้้�นที่่�คลองสานก็็พิิเศษที่่�เอกชนให้้ใช้ชั่่้�วคราว 12 ปีี เนื่่�องจาก UddC (ศููนย์์ออกแบบและพััฒนาเมืือง) ทำำ กรอบใหญ่่เป็็นผัังแม่่บท กรุุงเทพฯ 250 (โครงการฟื้้�นฟูยู่่านเมืืองเก่่าให้น่้ ่าอยู่่ มีีประสิิทธิิภาพ ในวาระครบ 250 ปีี ในปีี พ.ศ. 2575) เราเลยใช้ที่้ดิ ่� ินตรงนี้้�ในการ ขัับเคลื่่�อน รวมเครืือข่่ายของสช. (สำนัำ ักงานคณะกรรมการสุุขภาพ แห่่งชาติิ) สสส. (กองทุุนสนัับสนุุนการสร้้างเสริมสุิุขภาพ) ทำำ Pop-Up Park เปิดิใช้้พื้้�นที่ ่�ชั่่�วคราวดููเมื่่�อสามปีีที่่�แล้้ว ต่่อมาทาง UddC ได้รั้ับทุุนจากบพท. (หน่วย่บริิหารและจัดัการทุุนด้้านการ พััฒนาระดัับพื้้�นที่่�) ก็็ผนวกกัับผัังแม่่บทกรุุงเทพฯ 250 เป็็นจิ๊๊�กซอว์์ สำำคััญให้้ขยัับต่่อได้้ แทนที่จ ่� ะปล่่อยเวลาสามปีีกว่่าจะได้ทำ้ต่ำ ่อ ปีีงบประมาณ ก็ค่็่อยๆ ทำำ ทยอยใช้้งานได้้เลยให้้เหมาะสม ไม่่เสีีย เวลาที่่�สวนจะถููกทิ้้�งไว้้ สิ่่�งสำำคััญคืือผัังแม่่บทช่่วยทำำเป็็นแผนที่่� ถ้้ามีีขยัับพื้้�นที่นี้้่� ต่�่อ มีีซอยทะลุอัุันนี้้คุ�ณุควรจะไปขยัับพื้้�นที่ต ่� รงไหน เพื่่�อทำำ ให้้เกิดิ impact สููงสุดุ แล้วก็้ทำ็ำ ให้้เห็็นว่่า ถ้้ามีีพื้้�นที่ ่�อื่่�นที่ ่� จะ ให้้ใช้้ชั่่�วคราวแบบนี้้�อาจจะต้้องมีีวิิธีีบริิหารจััดการในการขึ้้�นรููป ที่ ่� ต่่างไปจากที่ ่� ที่่�เป็็นของรััฐหรืือเปล่่า ก็ต้็้องมาสรุุปบทเรีียนกััน งานเราไม่่ใช่่แค่่ทำำพื้้�นที่่� แต่่ต้้องมีีข้้อเสนอแนะในเชิิงนโยบาย ด้วยว่้ ่า กทม.ควรปรัับอะไร รััฐควรมีีทุุนให้มั้้้ย� เพื่่�อทำำ ให้้การเคลื่่�อน เรื่่�องพื้้�นที่่�สาธารณะโดยกลุ่่มแบบนี้้� คืือเราจะบอกว่่า แบบเดิิมที่ ่� บอกให้รั้ัฐทำำแล้วรั้ ัฐรัับผิดิชอบเองทุุกอย่่างไม่่เวิิร์์ก ต้้องการกลไก ใหม่่ กลไกแบบ we!park ควรมีีนะ คุณจุะทำยัำ ังไงให้้กลไกนี้้�เดิินต่่อ ไปเรื่่�อยๆ ขณะเดีียวกััน ต้้องมองในการทำำพื้้�นที่่�สาธารณะสีีเขีียว เป็็นในเชิิงระบบนิิเวศที่ ่�มีีความสััมพัันธ์์ซึ่่�งกัันและกััน คืือไม่่ใช่่ แค่่การเพิ่่�มปริิมาณ แต่่คุุณสร้้างงาน สร้้างอาชีีพ ผลัักคืืนอำำนาจ สู่่ท้้องถิ่่�นในการทำำ การบริิหารจััดการ กัับพื้้�นที่่� แล้้วมัันถึึงจะรู้้สึึกว่่าไม่่ใช่่ทำำงาน ตามนโยบาย แต่ทำ่ ำเพราะเกิดิความต้้องการ จริิงๆ ทำำ ไมเราถึึงดึึงเอกชนเข้้ามา เขาก็็ อยากมีีส่ว่นร่วม่ถ้้าเขามองการพััฒนาย่่าน หรืือเมืืองทำำ ให้ธุุ้รกิจิของเขาดีีขึ้้�น ให้้ระบบ นิิเวศหมุุน คืือพื้้�นที่ ่�สีีเขีียวไม่่ได้้เกิดิแค่่รััฐ แต่่เอกชน หรืือใครก็็ทำำ ได้้ แค่่ว่่าเราจัับคู่่ ให้้ทรััพยากรไปอยู่่ถููกที่ ่� ถููกทาง มีีนโยบาย กำำกัับ ไกด์์ไลน์ที่์ ่�เหมาะสม ทำำ ให้้วงล้้อ นี้้�สร้้างพื้้�นที่ ่�สีีเขีียวที่่�ดีีทั้้�งปริิมาณ คุุณภาพ และยั่่�งยืืนด้้วย จาก Pop-Up Park ที่จั ่� ดกิัจิกรรม 7 วััน ฉายหนัังกลางแปลง เอาภาพถ่่ายเก่่ามาสเก็ตช์็ ์ ดึึงคนนอกเข้้ามา ร่วม่ ใช้พื้้้ �นที่่� จัดัชวนคุยุชวนคิดก็ิต่็่อยอดมาเป็็น “สวนสานธารณะ” อย่่างที่่�บอกคืือทำำคนเดีียวไม่่ได้้ในเชิิงที่ ่� ว่่าถ้้าไม่่มีีเราแล้ว้ พื้้�นที่ ่� ควรจะต้้องอยู่่ต่่อ ก็็ชวนเพื่่�อนผู้้มีีส่ว่ นได้ส่้ว่นเสีียมาทำำงานร่วมกั่ ัน คนเป็็นแกนสำำคััญ คนในพื้้�นที่ ่� ต้้องไปด้วยกั้ ัน ให้้ทั้้�งคนในคนนอก ในกระบวนการเข้้ามาเรีียนรู้้ ปรัับกิิจกรรม 1 ใน 3 ของพื้้�นที่่� เก็็บขยะ ตััดแต่่งต้้นไม้้ ทำพื้้ ำ �นที่่�ให้้สมบููรณ์์ยิ่่�งขึ้้�น ความชััดเจน ตอนนี้้�คืือสำำนัักสิ่่�งแวดล้้อมตั้้�งงบประมาณมาแล้้ว ก็็ต้้องนำำ ไปสู่่ ข้้อสรุุปในภาคีีว่่าจะยัังไง ในแง่่กายภาพก็็ต้้องทำำพื้้�นที่่� 2 ใน 3 ให้้เสร็็จ พวกสนามกีีฬา สนามเด็็กเล่่น รัังวัดพื้้ ั �นที่่� ปลููกต้้นไม้้ จุุดแยกขยะ ไฟแสงสว่่าง พื้้�นที่กิ ่� จิกรรม จากนั้้�นก็จ็ะเกิดิคณะกรรมการบริิหารพื้้�นที่่� สร้้างกฎกติิกา มีีเงิินทำำ ให้้ถููกใช้้อย่่างเหมาะสม จััดกิิจกรรมทำำ อะไรได้้ และเราจะต้้องถอดโมเดลของการพััฒนา สวนสานธารณะไปทำำที่ ่�อื่่�นที่่�คล้้ายคลึึงกัันได้้ มีี 4-5 โมเดล อัันนี้้�เหมาะกัับโมเดลนี้้� อีีกอัันก็อีี็กโมเดล อย่่างที่นี่ ่� ่�ใช้้เวลาสามปีี ที่ ่�อื่่�นต้้องลงให้้เหลืือหนึ่่�งปีี แต่่สิ่่�งที่่�เราบอกคืือข้้อดีีข้้อเสีีย และ

73 ยศพล บุุญสม ภููมิิสถาปนิกิ และผู้้บ�ริิหาร บริิษััท ฉมา จำกัำ ัด หััวหน้้าโครง หน้้การ we!park สิ่่�งที่ ่� จะเป็็นผลสืืบเนื่่�อง ทุุกอัันทำำ ได้้หมด และเปลี่ ่� ยนได้้หมด สมมติิคุุณทำำ ไปหกเดืือน อัันนี้้�ไม่่เวิิร์์ก คุุณเปลี่ ่� ยน เปิิดสวน 24 ชั่่�วโมงไม่่เวิิร์์ก เปลี่ ่� ยนมา 20 หรืือ 10 ชั่่�วโมงมั้้�ย สิ่่�งสำำคััญก็็คืือ คุุณต้้องเกิิดกลุ่่มนี้้�แหละ และมีีเป้้าหมายปลายทางร่วมกั่ ันแล้้ว ว่่าสิ่่�งที่ดีีที่่� สุ ่� ดคืุืออะไร ผมว่่าการมีีเป้้าหมายร่วมสำ่คัำ ัญ หรืือชุมุชน ต้้องลุุกขึ้้�นมาทำำ อะไร มัันคืือกระบวนการเรีียนรู้้ร่วม่จริิงๆ ผมไม่่ ค่่อยห่่วงว่่าสวนจะหน้้าตาเป็็นยัังไง จััดการยัังไง สำำคััญคืือเราตั้้�ง เป้้าหมายและวิิธีีคุุยหรืือกลไกเหมืือนกััน คืือคนเปลี่ ่� ยน เขตเปลี่ย ่� น แต่คุ่ณยึุดึในความเชื่่�อหลัักกัับสิ่่�งที่ยั่่่� �งยืืน เพราะ งานพื้้�นที่่�สาธารณะสีีเขีียวไม่่ใช่่เรื่่�องพื้้�นที่ ่�สีีเขีียว เป็็นเรื่่�องคน กัับมิิติิทางสัังคม เพีียงแต่ว่่าใช้้พื้้�นที่่�เป็็นตััวขยัับ พาให้้คนเข้้ามา คุยกัุัน เจอกััน สุดทุ้้าย ทุุกคนที่่�เข้้าในกระบวนการนี้้ต้� ้องได้้ประโยชน์์ สิ่่�งสำำคััญคืือระหว่่างทาง เราต้้องหาแชมเปีียน ซึ่่�งเจอนะ อย่่าง น้้องต้้น อยู่่กัับเราสามปีีเลย มาร่วมกิ่จิกรรมทุุกครั้้�ง ป่่วนมั่่�ง ทำมั่่ ำ �ง ช่่วยมั่่�ง แต่่ก็็มาจนถึึงทุุกวัันนี้้� ผมคิิดว่่านี่ ่� คืือผู้้นำำชุุมชนในอนาคต เลยที่่�เขาเข้้าใจว่่าต้้องทำำยัังไง คืือมีีจิิตสาธารณะ แล้้วผมก็็คิิดว่่า แก๊๊งแชมเปีียนเด็็ก แก๊๊งแชมเปียีนวััยรุ่่น แก๊๊งแชมเปีียนผู้้สููงอายุุ ที่ ่� จะต้้องมาทำำงานร่่วมกััน นี่ ่� คืือสิ่่�งสำำคััญที่จ ่� ะเป็็นหััวใจของ ความยั่่�งยืืน สุดทุ้้ายมีีอีีกหลายเรื่่�องที่รั ่� ัฐจะต้้องปลดล็็อก คืือคุณยิุิงกระสุุน นััดเดีียวแต่่ได้้ 10 เรื่่�อง มัันไม่่ใช่่มีีสวนแล้้วจบ แต่่ถ้้าคุุณมองทะลุุ ว่่าคุุณได้้เรื่่�องสิ่่�งแวดล้้อม คน เศรษฐกิิจ การสร้้างพลัังไปด้วย้ คุุณต้้องจััดสรรทรััพยากรหรืือความรู้้ลงไปเพื่่�อทำำ ให้้เกิิดสิ่่�งนี้้� แล้้วการทำำงานก็็ไม่่สามารถทำำแค่่ปีีสองปีี เป็็นงานที่ต้ ่� ้องวางแผน ใช้้ทรััพยากรกัับเวลาเยอะ และต้้องการเจ้้าภาพที่่�อยู่่กัับเรื่่�องนี้้� จริิงๆ ที่จ ่� ะต้้องทำำอัันนี้้�ให้้ทะลุุ หรืือเจ้้าหน้้าที่่�เขต พอ ผอ.เปลี่ย ่� น ก็็เปลี่ย ่� น ถ้้าถามผม ผมก็็ไม่่ได้้เชื่่�อมั่่�นในผู้้นำำคืือสิ่่�งสำคัำ ัญเราต้้อง ปรัับทััศนคติิหรืือวััฒนธรรมในการทำำเรื่่�องนี้้�ให้้มั่่�นคง ใครจะมา เป็็นผู้้นำำก็็ต้้องทำำแบบนี้้� ไม่่ใช่่ว่่าไปร้้องขอจากเขตนะ เราล่่ะ ทำำ อะไรได้้ ทุุกฝ่่ายต้้องปรัับทััศนคติิ ทั้้�งเขต ชุุมชน และคุุณต้้อง เข้้าใจความต้้องการพื้้�นฐานของชีีวิิตคืืออะไร ทำยัำ ังไงให้้การพััฒนา นี้้�ไปเสริิมอาชีีพเขา หรืือต้้องไปทำำ อะไรในชุุมชนให้้ดีีไปด้้วยกััน คืือนอกจากทำพื้้ ำ �นที่่�สาธารณะให้้ไปกระเทืือนเรื่่�องของคุณุภาพชีีวิิต ไปสร้้างพลัังให้้รู้้สึึกถึึงความเป็็นเจ้้าของ คุุณก็็ต้้องมองการพััฒนา อื่่�นในย่่านด้้วย ระบบขนส่่ง การเข้้าถึึง การท่่องเที่ ่� ยว เราเป็็นหนึ่่�ง ในจิ๊๊�กซอว์ที่์ต้ ่� ้องทำำ ไปด้วยกั้ ัน การกระจายอำำนาจต้้องลงไปที่่�ระดัับ เล็็กที่ ่� สุุด อย่่างระดัับเขต เขยื้้�อนจุุดเล็็กๆ แล้้วทำำ ให้้จุุดเล็็กๆ มีี กรอบกัับแนวทางปฏิิบัติัที่ิ่�ไปด้วยกั้ ัน แล้วก็้ มีี็ทรัพยัากรที่ถู ่� ูกกระจาย ลงไป แล้วทุุ้กคนมีีเจ้้าของร่วม่ ผมว่่าจะทำำ ให้้เคลื่่�อนไปได้้ เราอาจ จะเข้้าไปในฐานะผู้้เชี่่� ยวชาญหรืือนัักออกแบบ แต่่เราก็็ไปเรีียนรู้้ จากพี่ ่� น้้องในพื้้�นที่ ่� ด้้วย ผมคิิดว่่าถ้้าทุุกคนเปิดิใจต่่อกระบวนการ เรีียนรู้้ร่วม่ก็็จะเห็็นโซลูชัูันที่่�แตกต่่างหลากหลาย ไม่่ใช่่แค่่โซลููชััน เชิิงวิิชาการอย่่างเดีียว แต่่เห็็นและเคารพในความเป็็นมนุษุย์์ต่่อกััน”

74 “ไอคอนสยามเปิิ ดมาปีีนี้้�เป็็ นปีี ที่สี่่่� � แต่่ เรามีีโอกาส มีส่ีวน่ร่ว่มกัับโครงการและกิิจกรรมอนุรัุกษ์ัแ์ละฟื้้�นฟููในพื้้�น ที่ย่่�าน่กะดีจีีน-คลองสานและต่อยอดโครง ่การขัับเคลื่่�อน ย่าน่กะดีจีีน-คลองสานสู่่ก ารเป็็ นเมืองแห่ืง่การเรีียนรู้้ � มา ก่อนที่่ห้้่�างจะเ ห้้ ปิิ ด คืือโดยคอนเซปต์เราไ ์ม่่ ใช่แ่ค่ศูู่นย์ก์ารค้้า ค้้ เราบอกทุกุคนว่่ า ไม่่ ใช่ที่่ ่�ที่ม่�าเพื่่�อซื้้�อของ แต่่ เราอยากให้้ เป็็ นพื้้�นที่่�แห่ง่การแลกเปลี่่�ยนประสบการณ์์อีีกอย่าง่ คืือ จุุดเริ่่� มต้้นนโยบายของผู้้ � บริิหารเลยว่่ า เมื่่�อไหร่่ ที่่�เรามีี บิ๊๊ก� โพรเจกต์เกิิด ์ ขึ้้�น มัันจะมาทั้้งควา�มต้้อนมต้้รัับและข้้อสงข้้สััย เราจะเตรีียมพื้้�นที่ยั่�ังไงไม่่ ให้้เราสร้้างความเดืือดร้้อน แต่่ เราจะเป็็ นคนที่ม่�าด้้วยควาด้้มมีีประโยชน์ม์ากกว่่ า เลยเป็็ น ที่ม่�าที่่�เราอยากร่่ วมมือืกัับภาคการศึึกษาหรืือใครก็ต็ามที่่� มีีแนวคิิดนี้้�เหมือนืกััน คืือไอคอนสยามจะมาพร้้อมกัับนัักท่่องเที่ยววั ่� ันละสองแสน คน เพราะฉะนั้้�นพื้้�นที่่�รอบๆ ต้้องเตรีียมความพร้้อมเพื่่�อเขา จะได้รั้ับประโยชน์์ โดยเฉพาะกลุ่่มคนที่ ่� ค้้าขายหรืือทำำเรื่่�องการ ท่่องเที่ ่� ยวเชิิงวััฒนธรรม เรามีีคอนเซปต์์เดีียวกัับโครงการวิิจััยฯ ที่ ่� จะทำำ ให้้ทุุกพื้้�นที่ ่� ที่ ่�มีีเอกลัักษณ์์ของตััวเองเข้้มแข็็ง และมั่่�นใจ ในศัักยภาพที่่�เขามีีคืือตอนนี้้�ห้้างสร้้างเสร็็จแล้้ว อาจจะมอง ภาพไม่่ออกว่่าก่่อนหน้้านี้้�เป็็นยัังไง เราอยากเป็็นหนึ่่�งในองค์์กร ที่ ่� ร่่วมขัับเคลื่่�อนการทำำกิิจกรรมหรืือการส่่งเสริมศิิ ิลปวััฒนธรรม ในย่่าน ก็็คุุยกัันหลายภาคส่่วน ฟอร์์มกัันขึ้้�นมาเป็็น “มููลนิธิิิ ประชาคมย่่านกะดีีจีีน-คลองสาน” เป็็นบทบาทหนึ่่�งที่่�เราไปร่่วม กัับเครืือข่่ายอื่่�นๆ ในส่ว่ นของไอคอนสยาม เราเตรีียมความพร้้อม ให้้เป็็นที่่�โชว์์ของ แน่่นอนว่่าเราเป็็นพื้้�นที่่�ขายของ แต่่เราไม่่ได้้ อยากเป็็นสถานที่ ่�ซื้้�อของอย่่างเดีียว โหนดทุุกโหนดรอบไอคอน จะต้้องได้้รัับประโยชน์์ด้้วย เราทำำงานร่่วมกัับมหาวิิทยาลัยั ในพื้้�นที่่� มหาวิิทยาลัยัราชภัฏบ้ั ้านสมเด็จ็เจ้้าพระยา มหาวิิทยาลััย ราชภัฏัธนบุรีีุมาร่วมกั่ ันเพื่่�อจะเตรีียมโอทอปในพื้้�นที่่� เรามีีสเปซ ที่ ่�ชั้้�น G ชื่่�อว่่า ธนบุุรีีดีีไลต์์ ซึ่่�งเขาสามารถมาขายของที่่�เป็็น เอกลัักษณ์์ของเขาในพื้้�นที่่�เราซึ่่�งเป็็นหนึ่่�งในเมืืองสุุขสยาม คอนเซปต์์คืือมาเที่ ่� ยวไอคอนสยามหนึ่่�งวัันเหมืือนได้้ไปทุุกภาค อีีกส่ว่นคืือ Learning Space ที่่�ให้้ปราชญ์ชุ์มุชนมาเป็็นวิิทยากร มาทำำ เวิิร์์กช็็อป ให้้ลููกค้้าเข้้ามาแลกเปลี่ ่� ยน เช่่น รอบๆ เรามีี ตลาดพลููซึ่่�งเข้้มข้้นมากเรื่่�องกิินเจ ก็็ให้้วิิทยากรจากตลาดพลูู มาพูดคุู ุยแลกเปลี่ ่� ยนเรื่่�องการกิินเจยัังไงให้้ถููกต้้องและตามสมััย นิิยม แล้้วเราก็็ได้้เรีียนรู้้ว่่า เราอยากจะขยายไม่่ใช่่แค่่ปราชญ์์ ชุุมชนในพื้้�นที่่� แต่่เด็็กๆ คนรุ่่นใหม่่ ที่่�เขามีีของ เขาเห็็นตััวอย่่าง แล้้วว่่าที่ ่� นี่่�ให้้พื้้�นที่ ่�ฟรีีในการที่่�เขาจะมาทำำ อะไรสัักอย่่างกัับเรา เราก็็เปิดิกว้้าง มีีพื้้�นที่่� มีีออร์์แกไนเซอร์ด้์วย้ ขออย่่างเดีียวต้้อง ทำำเอง จุุดเริ่่�มต้้นตรงนี้้�ทำำ ให้้เรามีีกลุ่่มแฟนคลัับ เช่่น ไอคอน สยามลีีลาศคลัับ มีีสมาชิิกสามร้้อยกว่่าคนซึ่่�งเริ่่�มมาจากครููที่ ่� วิิทยาลััยสารพััดช่่างธนบุุรีี เขาเก่่งสอนลีีลาศ เราก็็ให้้พื้้�นที่ ่� เขาสอนฟรีีซึ่่�ง Learning Space ก็็เป็็นได้้ทุุกที่่�ในห้้างเลย ร้้านอาหาร ริิเวอร์พ์าร์์ก ห้้องประชุมุ ให้้เหมาะกัับแต่่ละอีีเวนต์์ หรืือหัวัเรื่่�องนั้้�นๆ แล้ว้เราอยู่่ฝ่่ายสนัับสนุุนสัังคม ภาษาอัังกฤษ คืือ Creating Share Value ไอคอนสยามเป็็นหน่วย่งานแรกๆ ที่่�ไม่่ใช่่ CSR เราใช้้เวลาแปดปีีในการปรัับทัศันคติิพี่่�ๆ ชุุมชน นะคะ ต้้องต่่อสู้้มากกัับทััศนคติิที่ ่� มองว่่าถ้้าภาคเอกชนเข้้ามา ต้้องบริจิาค ให้้ของ มัันล้้าสมััยแล้้ว บริจิาคมัันไม่่ยั่่�งยืืน ผู้้บริิหาร ทัันสมััยมากนะ เขาทรีีตซีีเอสอาร์์เป็็นซีีเอสวีีคืือการสาน ประโยชน์์ร่่วมกััน คืือการลงขััน เรามีีสถานที่ถ้ ่� ้าเทีียบเป็็นตาราง เมตรคืือแพงด้้วย แต่่เราเอาพื้้�นที่ ่� มาลงขัันฟรีี ปราชญ์์ชุุมชนเอา องค์์ความรู้้เขามาลงขัันฟรีี แล้้วเราก็็ร่่วมกัันทำำ ประโยชน์์ ให้้เกิดขึ้้ ิ �น ย้้อนกลัับไปว่่าถ้้าเอกชนมีีเงิินต้้องบริจิาคต้้องซื้้�อของให้้

75 เราปวารณาบอกทุกคนท้ ง ั we!park, UddC, สวนศิลป์ฯ เลยว่ า ถ้ าเมื่อไหรที่ ่ คิดจะทำ อะไร ที่ฝ่ ังธน ขอโอกาสให ้ เราได้ ท ำ อะไรก็ได้ จะเป็ นสถานที่ หรือองค์ ความรู้ ใหคุ ้ ยได้ เลย ซึ่่�งเครื่่�องมืือแรกที่ ่� คุุยกัับพวกเขาคืือ การที่่�เราเปิิดธนบุุรีีดีีไลต์์ เข้้ามาขายของได้้เลย เฉพาะค่่าน้ำค่ ำ� ่าไฟ ไม่่ได้้แพง แต่คุ่ณตุ้้องจ่่าย ไม่่มีีใครให้้เราฟรีีโดยไม่่หวัังผลตอบแทนหรอก ถ้้าไม่่ได้้จ่่ายไม่่มีี คุุณค่่า ทำำของฟรีีแล้้วลงไปงั้้�นแหละ สุดทุ้้ายก็็ไม่ม่ า ไม่่เอา แต่่เมื่่�อ ไหร่่ได้จ่้่ายเงิินนิดนึิ ึงจะมีีความรู้้สึึกว่่า ต้้องทำำหน่่อย เราก็็โชคดีีที่่� ชุุมชนในย่่านกะดีีจีีน-คลองสานเป็็นชุมุชนที่่�เข้ม้แข็็ง น่่ารัักมาก เราอยู่่กัับเขาปีีสองปีีเขาเรีียนรู้้คุ้้นชิินกัับการที่่�ภาคธุุรกิจิไม่่ได้ม้า ให้้ของฟรีี ของที่่�ไม่ฟรีีมีี ่แวลูมูากกว่่านั้้�น เช่่น ถ้้ามาสุุขสยามแล้้ว สนุุกมาก จะเห็็นว่่ามีีพ่่อค้้าแม่ค้่ ้าหลายคนที่่�ปลดหนี้้�ได้้เพราะ เขามาขายที่่�เรา จะเห็็นแพลตฟอร์์มที่่�หลากหลายผสมผสานกััน ฮีีโร่จ่ากหลายท้้องถิ่่�นทั่่ว�ประเทศ อย่่างหน่วย่งานที่่�ประสบความ สำำเร็จม็ากคืือวิิทยาลัยัสารพััดช่่างธนบุรีีุมีีนัักเรีียนช่่างไฟมาโชว์์ของ เรีียกว่่า ไอคอนอาสา ไปช่่วยอาสาซ่่อมไฟตอนที่มีี่� ไฟไหม้้ใน พื้้�นที่่� แล้ว้เราก็็ให้้เงิินเขา เขาก็ภู็มิูิใจว่่าเขายัังเรีียนไม่จ่บแต่่ได้้ รายได้ด้้วย้ ได้ช่้วย่คนด้วย้ ปณิิธานของเราคืือมีีหน้้าที่ทำ ่� ำให้้ ทุุกโหนดรอบๆ ของเราเป็็นที่รู้้จั่� ักและได้้ประโยชน์จ์ากการมาของ นัักท่่องเที่ยววั ่� ันละสองแสนคนของเรา แล้ว้เราก็็ทำำ ได้้จริิงๆ เช่่นมีีลููกค้้าไอคอนที่่�เป็็นคนเกาหลีีไปกิินส้มตำ้วัำดสุัวุรรณ แล้ว้โพสต์์ ลงโซเชีียล คนเกาหลีีก็็แห่่ไป ตอนนี้้ดั�ังมาก คนเกาหลีีมาช้้อปปิ้้�ง แบรนด์์เนม แล้้วเขาก็็ยัังเดิินออกไปอีีกแปดร้้อยเมตรเพื่่�อจะ ไปซื้้�อส้้มตำำวัดสุัุวรรณ ตอนนี้้�ในเครืือข่่ายของโครงการวิิจััยฯ มีีโพรเจกต์์ว่่า ต้้องทำำ Learning Space นี้้�กระจายออกไปข้้างนอก พื้้�นที่ ่� ทำำ งานไม่่ใช่่แค่่ กะดีีจีีน-คลองสานละ ฝั่่�งพระนครเองที่ ่� ข้้ามแม่่น้ำ ำ�ไปก็็จะเป็็นอีีก หลายชุุมชน คืือเราต้้องทำำ ให้้แต่่ละโหนดของเราพร้้อมที่จ ่� ะเป็็น Learning Space เราปวารณาบอกทุุกคนทั้้�ง we!park, UddC, สวนศิิลป์์ฯ เลยว่่า ถ้้าเมื่่�อไหร่ที่คิ ่� ดจิะทำำ อะไรที่่�ฝั่�งธน ขอโอกาส ่ ให้้เราได้ทำ้ ำ อะไรก็็ได้้ จะเป็็นสถานที่่�หรืือองค์์ความรู้้ให้คุ้ยุได้้เลย อย่่างไอคอนมีีกิจิกรรมลีีลาศแบบสวิิงริมน้ำิ ำ� เจ้้าพระยาตรงไอคอน สยามริิเวอร์พ์าร์์ก ที่ที่ ่� ่�แพงที่สุ ่� ดุของเรา เราเป็็นไพรเวตพร็็อพเพอร์ตี้้์ � รายแรกริิมน้ำ ำ� เจ้้าพระยาที่่�กล้้าเปิิดพื้้�นที่่�ของตััวเองให้้ชุุมชนเข้้า มาใช้้ฟรีี หกโมงเช้้าของแต่่ละวัันจะมีีพี่่�ป้้าน้้าอามาเต้้นแอโรบิิก เต้้าเต๋๋อ โยคะ ตื่่�นเช้้ามาอยากออกกำำลัังกายริิมน้ำ ำ� ที่่�สวยที่ ่� สุุด ต้้องเข้้ามาไอคอนสยามริิเวอร์พ์าร์์ก และเราก็็มีีเงื่่�อนไข ว่่าต้้อง หัันลำำ โพงยัังไง เพื่่�อไม่่ให้้ไปรบกวนคนอื่่�น มัันเป็็นการอยู่่ด้วยกั้ ัน ได้้แบบหลากหลาย” ดร.วดีี ภิิญโญทรััพย์์ ผู้้จั� ัดการฝ่่ ายอาวุุโสสนัับสนุุนสัังคม บริิษััท ไอคอนสยาม จำกัำ ัด

76 “อาตมารู้้จั�กัอาจารย์แดง (ผศ.ดร. ์นิิรมล เสรีีสกุลุ ผู้้อำ� ำนวยการศููนย์ออ์กแบบและพััฒนาเมือง - UddC) ื สิิบกว่่ าปีี ที่่�อาจารย์ม์าทำำ โครงการและกิิจกรรมอนุรัุักษ์์ และฟื้้�นฟููในพื้้�นที่ย่่�าน่กะดีจีีน-คลองสาน จััดกิิจกรรม ชุมชุนเข้้ม แข็็งน่าอ่ยู่่น่ า่มอง มีนิีทิรรศการเล็ก็ๆ ข้้างข้้ พระบรมธาตุมหุาเจดีย์ี์มีีเวทีีเสวนาเรื่่�องความเข้้ม แข็็งในชุมชุน อาตมาในฐานะพระเลขาของวััดประยุุรฯ ก็็เล่าเ่รื่่�องนกมููลไถ (สกุณัุัคฆิิชาดก) ให้้ฟัั งว่่ า นกมููลไถ ที่่�เอาชีวิีิตรอดได้้เพราะเขารู้้ � จักัถิ่น่�อุุดมสมบููรณ์ข์อง ตััวเอง ทำำ ให้้เขาเข้้ม แข็็งได้้ ก็็เป็็ นการตอบรัับที่ดี่�มีาก แล้้วโครง ล้้การฯ ก็็เข้้าข้้ทุกตุรอกซอกซอยในชุมชุนด้้วยด้้ แนวคิิดว่่ า ชุุมชนมีีของดีีอยู่่แล้้ว จะทำำอย่่ างไร สนัับสนุุนให้้ดีีขึ้้�น พระเดชพระคุุณหลวงพ่่ อ ศ.ดร.พระ พรหมบััณฑิติ (เจ้้าอาวาสจ้้วััดประยุุรวงศาวาสวรวิิหาร) ในฐานะผู้้นำ� ำศาสนาที่นี่่ ่� � และเป็็ นที่ยึึ่�ดเหนี่่�ยวจิติ ใจของชุมุ ชน ก็ต็อบรัับ กลายเป็็ นหนึ่่�งในสามแรงประสานร่่ วมกัับ ภาคกิิจกรรมวิิชาการบวกแนวทางพััฒนาท้้องถิ่ท้้น ่� และแรงบวกของรััฐวิิสาหกิิจ ภาครััฐ และชุมชุน จากจุุด เล็ก็ๆ วัันนั้้นแ�หละ ทำำ ให้้เบิกิบานกลายเป็็ นจิ๊๊กซ�อว์์ ที่่�เติิบใหญ่่ จนถึึงทุุกวัันนี้้� ที่่�ส่่ งผลถึึงงานประเพณีี วััฒนธรรม เทศกาลลอยกระทง สงกรานต์์ย่านฝั่่ ่ �งธน คืือติิดอัันดัับต้้นต้้ละ มีภีาคเอกชนกัับภาครััฐบาลมาช่วย่กััน ทำช่ำ วยโปรโ ่มต เช่น ่กระทรวงวััฒนธรรมการท่องเที่่ ่�ยว บริิษััททศภาคบ้้าง ไ บ้้ทยเบฟบ้้าง อบ้้ย่างงาน่ลอยกระทง ล่า่สุุด อาจารย์แดง์มากราบ อาตมาก็นึึกถึึ ็งงานที่่�เจดีย์ี์ วัันนั้้นนะ �ถ้้าถ้้ท่าน่ถอดใจวัันนั้้น อา�ตมาก็็ไม่มั่่ ่ นใจ�ว่่ าจะมีี วัันนี้้หรืื�อไม่ที่่ ่�เป็็ นเฟสติิวััลลอยกระทงสายน้ำชุ ำ มชุนมีี ชีวิีิตชีีวามากยิ่่ง� ขึ้้�น กลายเป็็ นแหล่ง่ท่องเที่่ ่�ยว พระพรหมบััณฑิิตเป็็นเจ้้าอาวาสมาตั้้�งแต่่ปีี 2548 จนถึึง ปััจจุุบััน ท่่านเป็็นพระประพฤติิปฏิิบััติิชอบ มีีอััธยาศัยดีี ั ยิ้้ม�แย้ม้แจ่ม่ ใส และสิ่่�งที่่�หลวงพ่่อให้คื้ือปััญญา ท่่านมีีแนวคิดว่ิ ่า การที่่�เราให้้ชุุมชนมีีความสุุข แม้้วััดจะจ่่ายบ้้าง เสีียสละบ้้าง ก็็สมควรที่ ่� จะกระทำำ เราให้้ชุุมชนอยู่่ดีีกิินดีีมีีความสุุขกัับ วิิถีีชีีวิิต ค่่าน้ำค่ ำ� ่าไฟที่่�บางครั้้�งเขามาจัดังานที่นี่ ่� ่� บางทีีข้้าวปลา อาหารเราต้้องเสิร์ิฟ์เขา แม้้แต่พิ่มพ์ิ ์หนัังสืือแจกเป็็นธรรมทาน ท่่านก็็บอกว่่าคืืนกำำ ไรให้้ประชาชน หลวงพ่่อพูดูแล้วก็้ มีีน้ำ็ ำ� หนััก และด้้วยปััญญาของท่่าน โครงการฯ ก็็ข้้ามไปถึึงสะพานด้ว้น พระโสภณวชิิรวาทีี ผู้้ช่�วยเ่จ้้าอาวาส จ้้วััดประยุุรวงศาวาสวรวิิหาร

77 ที่ ่� จะข้้ามไปฝั่่�งคลองสาน อดีีตประธานชุุมชนวััดประยุุรวงศ์์ บอกว่่าสะพานด้ว้นตรงนี้้ทำ�ยัำ ังไงให้้เกิดิประโยชน์คื์ ือสะพานมีีแค่่ ตรงกลาง ไม่มีีหั่วัไม่มีีท้่ ้าย เดิมตั้้ ิ �งแต่ยุุ่คท่่านสมััคร สุุนทรเวช จะสร้้างสะพานรถไฟแต่่โครงการไม่่ถึึง ทางอาจารย์์แดงก็็ อยากจะทำำ ทีีนี้้�ลำำ พัังอาจารย์์ต้้องบอกว่่าผลัักดัันไม่่ได้้ แรง ไม่พ่อ ต้้องหาเสาหลัักคืือพระพรหมบัณฑิัตนี่ิ ่�แหละ ให้้หลวงพ่่อ ไปเจริิญพรบิิณฑบาตกัับภาครััฐ ทั้้�งกทม. กระทรวงการ ท่่องเที่ยว ่� จนกลายเป็็นโครงการสวนลอยฟ้้าเจ้้าพระยา ทััศนีียภาพสกายวอล์์กที่ ่� ยาวที่ ่� สุุดของประเทศตอนนี้้�กลาย เป็็นที่่�สวยงามมาก คนมาออกกำำลัังเช้้าเย็็น เป็็นการพััฒนา ย่่านกะดีีจีีนไปถึึงย่่านคลองสาน เดิินแม่น้ำ่ ำ� เจ้้าพระยาถึึงกััน สายน้ำ ำ�ไม่่หยุุดไหลฉัันใด สายใจเราทั้้�งหลายก็จ็ะร้้อยเป็็น อัันเดีียวกััน อาตมามองว่่าโครงการจะไม่่หยุุดแค่่ย่่านกะดีีจีีนคลองสาน เป็็นต้้นแบบให้้ย่่านอื่่�นๆ แม้้แต่ภูู่มิิภาคอื่่�นของ ประเทศไทยสามารถเอาไปใช้้ได้้ คืือเราทำำอย่่างไร ทำำ ให้้ ชุมุชนเข้ม้แข็็ง ถ้้าชุมุชนเข้ม้แข็็งชุมุชนเล็็กก็็กลายเป็็นชุมุชน ใหญ่่ แล้้วสิ่่�งที่ ่� มัันมากไปกว่่า อยากให้้ที่ ่�อื่่�นทำำ เหมืือนที่ ่� นี่่�นะ คืือเรื่่�องศาสนา พระพรหมบััณฑิิตบอกว่่าเราคืือดอกไม้้แต่่ ละดอก วััดประยุุรฯ ศาสนาพุุทธก็็หนึ่่�งดอก วััดซางตาครู้้ส ศาสนาคริิสต์ก็์ ็อีีกดอก มััสยิดอิิ ิสลามก็็อีีกดอก ความเชื่่�อ มหายานศาลเจ้้าเกีียนอัันเกง ก็็อีีกดอก แม้้แต่่ความเชื่่�อของ ชุุมชนนั้้�นๆ ก็็เป็็นหนึ่่�งดอก เมื่่�อแต่่ละดอกมามััดรวมกััน ใส่่ในแจกััน เราไม่่เรีียกว่่าดอกไม้้ชนิดนั้้ ิ �นชนิดนี้้ ิ � แต่คื่ ือแจกััน ดอกไม้้ ไปตั้้�งที่่�ไหนก็็งดงาม มีีค่่า นี่คื ่� ือแนวคิิดของพระพรหม บััณฑิิตที่ ่� ทำำ ให้้เราอยู่่กัันอย่่างมีีความสุุข อยู่่กัันแบบไม่่แย่่ง ศาสนิิก เราไม่่บอกให้คุ้ณมุาเชื่่�อเรา เราไปเห็็นงานลอยกระทง งานสงกรานต์์ ที่วั ่� ัดประยุุรฯ คนโพกผ้้าอิิสลามก็็มาขายของ กัับเรา ศาสนาคริิสต์ก็์ ็มาขายของอาหารโปรตุุเกสของเขา แล้้วยามเขามีีงาน เชิิญเรา หลวงพ่่อก็็ไม่่ได้้ปฏิิเสธ ท่่านไป แสวงจุุดร่วม่แต่่สงวนจุุดต่่างตััวเองไว้้ จุุดร่วม่คืือความสุุขของ มวลชน เลยกลายเป็็นจุุดแข็็งย่่านชุมุชนนี้้�ที่่�อยู่่ร่่วมกัันเป็็น พหุุวััฒนธรรม ใครมีีดีีก็็มาช่วย่เหลืือกััน เป็็นชุุมชนที่ ่� น่่าอยู่่ น่่ามอง น่่าเที่ยว ่� และเป็็นความสุุขแท้จริ้ ิง และก็ต็รงกัับพระราช ปณิิธานของในหลวงรััชกาลที่่� 9 สืืบสานโดยพระเจ้้าอยู่่หัวรัั ัชกาล ที่่� 10 ว่่าทำยัำ ังไงให้้ประเทศไทยมีีความสุุข เราเอาจากจุุดเล็็กๆ ให้้ขยายไปทั้้�งประเทศ ให้้กลายเป็็นชุุมชนเดีียวกััน เมื่่�อเรา รวมกัันอย่่างนี้้�ได้้ เราจะได้ทั้้้ �งพวกทั้้�งพรรคทั้้�งชุมุชนเป็็นกลุ่่ม ของเราเอง ดัังนั้้�นมุมมุองจากนี้้�ไป รุ่่นโยมรุ่่นอาตมาวัันหนึ่่�ง เราจากโลกนี้้�ไป คนรุ่่นหลัังเขาอยู่่ได้้และพััฒนาต่่อจากเราไป โดยมิิติิของโครงการตั้้�งแต่่ต้้นคืือทุุกคนเป็็นพี่ ่� น้้องกััน ถ้้ามีีเหตุุการณ์์อะไรเกิดขึ้้ ิ �นในชุุมชน เขาจะระดมช่่วยกััน ถามว่่าฝั่่�งวััดประยุุรฯ ย่่านกะดีีจีีน น้ำ ำ�ไม่่ท่่วมนะ เพราะชุุมชน ช่่วยกัันป้้องกัันกั้้�นพนััง ถ้้าไม่มีี่ โครงการของอาจารย์์มาผููกจิิต ใจร้้อยมะลิมิาลัยัเป็็นพวงแจกัันเดีียวกัันกัับพระเดชพระคุณุหลวง พ่่อเนี่ย ่� เชื่่�อว่่าเขื่่�อนแตก น้ำท่ ำ� วม่ ประชาชนไปคนละทิศิละทาง อย่่างตอนนี้้�ที่ ่� กำำลัังทำำถนนทางเดิินจากนี่่�ไปวัดัอรุุณฯ ทราบ ข่่าวว่่าใกล้้เสร็จ็แล้ว้ก็็เป็็นแนวคิดิหนึ่่�งที่พ ่� ระพรหมบัณฑิัติเอง ก็็เคยบิณฑิบาตขอทางรััฐบาลให้้เขาเชื่่�อมโยงหากัันเป็็นคนบ้้าน เดีียวกััน ไม่่แบ่่งพรรคแบ่่งพวก อาตมาอยากเสนอว่่าสิ่่�งที่ทำ ่� ำ มาดีีละ อยากให้ทำ้ต่ำ ่อไป และขยายโครงการนี้้�ได้้ทั่่�วไทย แล้้ว ขอให้้กำำลัังใจถึึงทุุกคนที่มีีส่่� ่วนเกี่ ่� ยวข้้องกัับโครงการนี้้�ทั้้�งหมด การทำำงานมีีปััญหาอุุปสรรคทุุกที่่� แต่่เราไม่ย่อมแพ้ที่้ ่�ความดีี ที่่�เราทำำบัดนี้้ ั � เราดูชุูมุชนย่่านกะดีีจีีนเป็็นตััวอย่่าง เราสามารถ เดิินข้้ามสีีทัันดรได้้ ข้้ามปััญหาเหล่่านั้้�นได้้ จนกลายเป็็นศัักดิ์์ศรีี � ย่่านฝั่�งธนไ ่ด้้ ทำำ ให้คิ้ดถึิ ึงวลีีโศลกคำำกลอนของนัักปราชญ์์ชาว ตะวัันตกท่่านหนึ่่�ง กล่่าวว่่า เท้้าเปล่่า เจ็็บปวด เพราะกรวดหิิน กว่่าจะชิิน ก็็แทบบ้้า น้ำ ำ�ตาไหล ครั้้�นสััมผััส ดิินนุ่่ม ชุ่่มชื่่�นใจ นัักรบ เป็็นสวรรค์์ได้้ ในพริิบตา ไม่มี่ ีทาง สายใด ไม่ลำ่ ำบาก ทั้้�งหิินคม ห่่อปาก ล้้วนมากค่่า เพิ่่�มพลััง นัักสู้้สู่่มััครา ตราบสองขา บรรลุุถึึง ซึ่่�งหลัักชััย ขอเป็็นกำลัำ ังใจแด่ทุุ่กท่่าน สัักวัันหนึ่่�งจะไปถึึงหลัักชัยั เพราะสองขาที่่�เราไม่่หยุดุเดิิน” โครงการสวนลอยฟ้ าเจาพ้ระยา สกายวอล์ กที่สวยและยาวที่สุด ของประเทศ เป็ นการพัฒนา ย่ านกะดีจีนไปถึงย่ านคลองสาน เดินแม่ น้ำเจา้พระยาถึงกัน สายน้ำไม่ หยุดไหลฉันใด สายใจเรา ทั้ งหลายก็จะรอยเ ้ ป็ นอันเดียวกัน

78 อุุทััยวรรณ ศรีีวิิทย์์ เจ้้าจ้้ของน้ำลููก ำ ยอ สููตรสมเด็็จนวมฯ ชุมชุนวััดประยุุรวงศ์์ ต่ อไปน้ำลูกยอสูตรคุณปู่ ก็คงอาจจะหมด ทุกวันนี้มีเด็กนักศึกษาโทรมา ให้ เราสอนทำ น้ำลูกยอ เราก็ทำ ใหดู้อย่ างน้ อย ถ้ าหมดเรา หลานเรา หรอไม ื ่ มีใคร ก็ยังมีคน ที่รูพ้วกน ี้ อยู่ ก็ทำ กันต่ อไปได้

79 “น้ำ ำ ลููกยอ สููตรสมเด็็จนวมฯ คืือคุุณปู่่ (เชย ศรีวิีทย์ิ ) ์ ได้้สููต รมาทำตำอนที่่�บวชเรีียนกัับสมเด็็จพระพุุฒาจารย์์ (นวม พุุทธสโรมหาเถระ) เจ้้าอาวาสจ้้วััดอนงคาราม ตอนนั้้น พอ�คุุณพ่่ อเข้้าข้้ปีีหนึ่่�งที่มห่�าวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ เป็็ นช่วงสงครา่มโลกที่่�สอง คุุณพ่่ อก็็เป็็ น เสรีีไทย ตกเย็็นก็ฝึ็ึกอาวุุธฝึึกอะไรกัันตรงใต้้ถุ ุนโดม ริมน้ำิ ำ กลัับบ้้าน บ้้คุุณปู่่ก็ ตั็กน้ำัลููก ำ ยอจากโหล 1 ช้้อนคาว ช้้ ให้้กิินก่่ อนนอนทุุกวััน เพราะสรรพคุุณคืือ เป็็ นยา อายุวัุัฒนะ ซ่อ่มแซมส่วน่ต่างๆ ่มีีสารต้้านอต้้นุมููลอิ ุิสระ สููง ยิ่่งเรา�มีสููตีรที่่�รวมคุุณประโยชน์ทั้้ ์ง�หลายด้้วยด้้ วิิธีีทำคืำ ือ เอาลููกยอที่่�เก็็บตอนช่ว่งผลแข็็งขาวๆ พร้้อมสุุก ประมาณ 25-30 ลููก ล้้างให้้สะอาด ตากให้้แห้้ง แล้ว้เอามาบุุบ ให้ลูู้กแตก ที่่�เขาเรีียกว่่า “ตำำ ให้้ช้ำำ� ย้ำ ำ�ให้ทั่่้ �ว” นำำ ใส่่โหลแก้้ว แล้้วใส่่น้ำ ำ�ผึ้้�งจนเต็็มโหล ประมาณขวดลิิตร 4 ขวด น้ำ ำ� ตาลทรายแดง 1 กิิโล พริิกไทยประมาณ 300 กรััม ใส่่ไปไม่่ต้้องคนอะไร ปิิดฝาผนึึกไว้้ ไม่่ต้้องเปิิดชมว่่าไปถึึง ไหนแล้ว้นะ พอ 30 วััน ก็็กรองกากออก ได้้เป็็นน้ำลู ำ� ูกยอ เข้้มข้้นประมาณครึ่่�งโหล พร้้อมกิิน อยู่่ในโหลที่อุ ่�ุณหภููมิิ ห้้องได้้เป็็นปีีเลย บางคนกิินวัันละหนึ่่�งช้้อน บางคนเอาไป ต้มดื่่ ้ม�ต้มน้ำ้ลู ำ� ูกยอเข้มข้้ ้น 1 ต่่อ 4 อยากได้้ความหวานนิดนึิ ึง ก็็ใส่่น้ำ ำ� ตาลทรายแดงเพิ่่�ม แต่่พริิกไทยไม่่ต้้องละ เพราะ กลมกล่่อมแล้้ว พริิกไทยจะมีีรสชาติิเข้้าปลายลิ้้�น ถ้้าผสม น้ำ ำ� ลููกยออยู่่ในตู้้เย็็นได้้ 15 วััน บางคนชอบแบบร้้อน ต้้มแล้ว้เทใส่่แก้้วดื่่�มเป็็นน้ำ ำ�ชาเลย แล้้วแต่่ความชอบ ดื่่�มไม่่ ยาก เด็็กๆ ก็กิ็ินได้้ แต่่คืือห้้ามคนที่่�เป็็นโรคไตกัับสตรีีมีีครรภ์์ เพราะยอมีีโพแทสเซีียมสููง ทำำ ให้้ไตทำำงานหนััก นี่คุ ่�ุณปู่่�เขีียน ไว้้ในหนัังสืือเลย เพราะนอกจากท่่านเป็็นข้้าราชการสมัยนั้้ ั �น เรีียกกระทรวงเศรษฐการ คืือกระทรวงพาณิิชย์์ในปััจจุุบััน ยัังมีีความรู้้ด้้านภาษาบาลีี ความรู้้ด้้านแพทย์์แผนไทย มีีตำำรา อยู่่ที่่� วััดอนงค์์ แล้้วก็็ทำำด้้านตั้้�งศาลพระภููมิิสะเดาะเคราะห์์ ทางพราหมณ์์ เวลามีีงานประจำำปีคุีุณปู่่�ก็็ต้้องไปสวดที่่�โบสถ์์ พราหมณ์์ถึึงเช้้าเลย น้ำ ำ� สมุุนไพรลููกยอ บ้้านคุุณปู่่� เกิิดขึ้้�นมาตอนหลวงพ่่อ พระพรหมบััณฑิิต เจ้้าอาวาสวัดัประยุุรฯ จัดัฉลองเจดีีย์์ได้้ รางวััลยููเนสโก (รางวััลยอดเยี่ยม ่� อัันดัับ 1 (Award of Excelllence) ปีี พ.ศ. 2556 โครงการบููรณปฏิิสัังขรณ์์พระบรมธาตุุ มหาเจดีีย์์จากการประกวดโครงการอนุรัุักษ์์มรดกทางวััฒนธรรม ในภููมิิภาคเอเชีียและแปซิฟิิิก) ในย่่านกะดีีจีีนเรามีี 3 ศาสนา 4 ความเชื่่�อ 6 ชุุมชน มีีชุุมชนวััดประยุุรวงศ์์ ชุุมชนวััด บุุปผาราม ชุุมชนวััดกััลยาณ์์ ชุมุชนกุุฎีีขาว ชุุมชนกุุฎีีจีีน ชุุมชนโรงคราม แล้้วก็็มีีพระ ศาลเจ้้า คริิสต์์ มุุสลิิม อยู่่ร่่วม กัันได้้ นี่ ่� คืือเหตุุผลสำคัำ ัญด้้วยที่ ่� ยููเนสโกเขาเล็็งเห็็นเพราะ ทั่่�วโลกนี่่�หายากแล้ว้ รางวััลนี้้�อาจารย์์แดง (ผศ.ดร.นิิรมล เสรีีสกุุล ผู้้อำำนวยการศููนย์์ออกแบบและพััฒนาเมืือง - UddC) ก็็เป็็นส่ว่นสำคัำ ัญนะ ก็ร่็วมกั่ ันจัดังานฉลองให้บ้้ ้านใครมีีอะไรดีี ก็็เอาออกมา อย่่างพี่น้ ่� ้อยหมููกระดาษก็ม็าร่วมด้่วยกั้ ันนี่่�แหละ แต่่ของเราเคยทำำกิินกัันเองไม่่เคยทำำออกจำำหน่่าย ก็็เลยเอาน้ำ ำ� สมุุนไพรน้ำ ำ� ลููกยอไป สมััยก่่อนคุุณปู่่�ต้้มน้ำ ำ� มะตููม ด้วย้ต้้องคัดัแหล่่งที่ดีี่� หรืือตรอกมะตูมูแถวบ้้านเรา มะตูมูแห้้ง แล้้ว ใครคิิดว่่าต้้องตากแดดอีีกหนึ่่�งแดด นั่่�นคืือสููตรคุุณปู่่� ตากอีีกหนึ่่�งแดดแล้้วน้ำ ำ�ในเนื้้�อมะตูมจูะฉ่ำ ำ� ออกมาต้้มแล้้วอบ จะหอมมาก เราก็็ทำำน้ำ ำ� มะตููม เก๊๊กฮวย อััญชััน ของพื้้�นบ้้าน พื้้�นฐานที่่�เราทำำเป็็น ออกไปขายงานวััดมาเรื่่�อยตั้้�งแต่่ตอนนั้้�น จนถึึงปััจจุุบััน ปีีหนึ่่�งก็็ 3 หน งานสมโภชวััดประยุุรฯ เดืือน มกราคม งานสงกรานต์์ และงานลอยกระทง เวลาออกร้้าน สาวออฟฟิศจิ ะชอบมาก เพราะน้ำลู ำ�ูกยอแก้้กรดไหลย้้อนได้้ ลดน้ำ ำ� หนััก ระบบเผาผลาญดีี เราอยู่่บ้้านนี้้�มาตั้้�งแต่่เด็็ก ก็ผู็ูกพััน คนในละแวกนี้้�ก็็รู้้จััก กัันหมด การมีีพื้้�นที่่�เรีียนรู้้ในย่่านก็็ดีี เราอยากโชว์์อยู่่แล้้ว แต่่ไม่มีีช่่องทางที่่�ใครจะมาเปิิด ยัังพูดูเสมอว่่าอาจารย์์แดง เหมืือนดึึงเรากัับพี่น้ ่� ้อยออกจากบ้้านให้้คนอื่่�นได้้เห็็น ได้้รู้้จััก เหมืือนเปิดิประตูบู้้านให้้เรา เพราะเราก็็อยู่่ของเราในนี้้�แหละ ทำำกิินก็็ไม่่ได้้ขาย แจกด้้วย พอมาออกงานวััด ก็็เออ ดีีนะ ได้้สตางค์ด้์วย้ แต่ก็่ ็ออกแค่ปี่ ีละ 3 หนนะ มากิินได้ที่้่�งาน หรืือ โทรมาสั่่�ง ตอนนี้้�เราก็็เข้้าไปอยู่่ในกลุ่่มสตาร์์ตอััปผู้้สููงอายุุ ของมหาวิิทยาลัยัราชภัฏัธนบุรีีุ เขาก็จ็ะทำำสติิกเกอร์ม์ าให้ติ้ดิ ที่่�ขวด อาจารย์์พรศิิริิ (ดร.พรศิิริิ กองนวล รองอธิิการบดีี มหาวิิทยาลัยัราชภัฏัธนบุรีีุ ) ให้้ขวดแก้วม้ าใส่น้ำ่ลู ำ� ูกยอเข้มข้้ ้น แนะนำำว่่าจะได้้ดููดีีขึ้้�น เมื่่�อก่่อนจะน้ำ ำ� ลููกยอเข้้มข้้นหรืือน้ำ ำ� ลููกยอก็็ใส่่ขวดพลาสติิกแบบเดีียวกัันหมด ต่่อไปน้ำ ำ� ลููกยอสููตรคุณปู่่ ุ�ก็็คงจะหมด แต่่หลานก็็ทำำเป็็น เขาชอบ เวลาเราทำำเขาก็ม็าดูู แต่่เขาก็มีีกิ็จิการอะไรของเขา เราเองก็็มีีความคิิดอยากทำำบ้้านเปิิดเป็็นร้้านน้ำ ำ� สมุุนไพร ตั้้�งโต๊๊ะเล็็กๆ ที่ ่�นั่่�งสััก 10 คน ตกแต่่งจุ๊๊กจิ๊๊�กแบบที่่�เราชอบ ใครเข้้ามาก็็รู้้สึึกดีี หรืือทุุกวัันนี้้�มีีเด็็กนัักศึึกษาโทรมาให้้เรา สอนทำน้ำลู ำ� ูกยอ เราก็ทำ็ำ ให้ดูู้ บอกเขาถ้้าอยากทำำก็็ไปทำำเลย อย่่างน้้อยถ้้าหมดเรา หลานเรา หรืือไม่่มีีใคร ก็็ยัังมีีคนที่ ่�รู้้ พวกนี้้�อยู่่ก็็ทำำกัันต่่อไปได้้ ถึึงจะไม่่ใช่่ญาติิเราก็็ไม่่เป็็นไร มัันก็็เป็็นสิ่่�งที่่�ไม่ต่าย เราก็็รู้้สึึกชื่่�นใจนะ”

80 “ด้้วยด้้พื้้�นที่่�เขตคลองสานแค่่ 6.87 ตารางกิิโลเมตร การเข้้าข้้ถึึงชุมชุนง่าย เ่ดิินไปชุมชุนนี้้ก็� ็สามารถต่อไป ่อีีก ชุมชุนได้้เลยโดยไม่ต้้่ องใ ต้้ช้้รช้้ถในการเดิินทาง ประชาชน ข้้างนอข้้กเวลาเดิินทางมาในพื้้�นที่ก็่�ง่็าย ่มีีรถเมล์ ร์ถไฟฟ้้ า เรืือ แต่่ ในความเจริิญมัันก็ยั็ ังมีีความแออััดของชุมชุน ความยากจนที่่�เราเห็็นอยู่่แยู่่ล้้วล้้ยัังแก้้ไขในเชิิงลึึกไม่่ ได้้ ได้้แด้้ค่แ่ก้้ไขปลายทาง อย่างผ่มเป็็ นนักพััฒนาชุมชุน ดููเรื่่�อง ทุุนประกอบอาชีีพ เขามายื่่�นขอ เราช่วยส่นัับสนุุนเขา ไม่่ เกิินห้้าห้้พัันบาท สุุดท้้ายแท้้ล้้วคนที่ล้้ ่�เคยมาขอทำำ อะไร ไม่่ ได้้เลย ขอแล้้วล้้ก็็จบกัันไป ต่อยอดไ ่ม่่ ได้้ เรามีีกิิจกรรม ที่่�จะเอานักวิั ิชาชีีพมาสอนแต่ล่ะชุมชุนในทุกปีุี ซึ่่�งด้้วยด้้ สัังคมเริ่่� มเป็็ นสัังคมเมือง ืต่างคน่ต่างอ่ยู่่กั ันมากขึ้้�น การรู้้ � จักกัันน้้อย อน้้ย่างเ่ดิินเข้้าไปใน ข้้ชุมชุนยัังไม่รู้่้ � จักกััน ทุกุคนเลย เวลาเรามีีอบรมซักั โครงการ การจะขอคน ซััก 20-30 คน ยัังเป็็ นเรื่่�องยากเลยนะ เราอยากให้้ เขามาด้้วยใจที่ ด้้ ่�เขาอยากมา ไม่่ ใช่ก่ารเกณฑ์ม์าอย่าง่ ที่่�เราเห็็น ผมไม่่ใช่่แนวข้้าราชการจ๋๋า เราเข้้าไปแนวคุยุเล่่นปกติิ หมดยุุค แล้้วที่ ่� มองคนต่ำ ำ� กว่่าเรา ในส่่วนของชุุมชน คณะกรรมการ ประธานชุุมชนเขาโอเคกัับเรา เขาเต็มที่็ ่� คืือผมทำำงานกลุ่่ม สวััสดิิการ ซึ่่�งส่่วนใหญ่่ทำำงานอยู่่กัับประชาชน เวลาเราทำำ เราเต็็มที่่� เราช่วย่เขาเท่่าที่่�เราช่วย่ ได้้ สำำคััญเลยความจริิงใจ เราจริิงใจกัับเขา เขาก็จริ็ ิงใจกัับเรา ที่่�ได้้กลัับมาคืือเขาดีีกัับเรา มากเลยนะ บางคนแบบทัักเรา เรายัังจำำ ไม่่ได้้ เพราะเราอยู่่กัับ คนเยอะ เขาเอาของมาให้้กิิน น้ำ ำ�ใจเขาแหละ แต่่เราก็จ็ะบอก เขาว่่าพี่่�เก็็บไว้้ขายเถอะ ผมย้้ายมาอยู่่สำนัำ ักงานเขตคลองสาน ตอนที่่�ไอคอนสยามเสร็็จแล้ว้คืือการสร้้างตึึกสููงๆ มัันกระทบ กัับชุมุชนอยู่่แล้ว้ ผมดููแลชุมุชนสุวุรรณภูมิูด้ิวย้ ซึ่่�งอยู่่ติดิไอคอน สยาม แต่่เขาก็ดู็ูแลคนในชุมุชนดีีมากเลยนะ คืือชุมุชนมีีปััญหา อะไร ต้้องการอะไร เขาจะมาช่่วย การประสานงานกัับเขต ทางห้้างก็็พร้้อมให้้ความช่วย่เหลืือ แต่่ก็็มีีบางโครงการที่ ่� ไม่่โอเคกัับชุุมชน แต่่เราก็็เข้้าใจได้้ มัันมีีทั้้�งดีีและไม่่ดีีหััวหน้้า ชุุมชนก็ต่็่อสู้้โดยมีีเขตสนัับสนุุน พีีรพััฒน์ อ์นัันต์ธนสาร์ เจ้้าจ้้หน้้าที่หน้้ ฝ่่� ่ ายพััฒนาชุมชุนและสวััสดิกิารสัังคม สำำนักังานเขตคลองสาน

81 ตอนที่่� UddC (ศููนย์์ออกแบบและพััฒนาเมืือง) ทำำลาน “สวนสานธารณะ” ครั้้�งแรกที่ ่�มีีการจััดแข่่งฟุุตซอล ครั้้�งแรก ที่่�เห็็น คืือไม่่ใช่่คนในชุมุชนเลยนะ เป็็นคนจากข้้างนอก ก็็เข้้าใจ ว่่าเป็็นการแข่่งกีีฬา ต้้องมีีคนจากหลายๆ ที่่� แต่่เท่่าที่ ่� ทำำงาน เขาจะมาเป็็นกลุ่่มๆ ไปแล้้วก็็เวีียนมา ผมว่่าการประสานงาน กัับทางเขตยัังน้้อย แล้้วการทำำ อะไรซัักอย่่าง ไม่่ใช่่การที่่�เรา เอาโพรเจกต์์มาวาง แล้้วให้้ชุุมชนปรัับตามโพรเจกต์์ ผมมอง ว่่าโพรเจกต์์นั้้�นควรจะต้้องเอื้้�อกัับชุุมชน ในบริิบทชุุมชน การอยู่่ในถิ่่�นฐานเดิมมัิ ันยากที่จ ่� ะปรัับเข้้าหาสิ่่�งใหม่่ๆ อาจ ต้้องเป็็นการยืดืหยุ่่นในบางจัังหวะ จัังหวะนึึง UddC 70 ชุมุชน 30 บางจัังหวะ ชุมุชน 70 UddC 30 ไม่งั้้่ �นจะไม่ยั่่�งยืืน ตรงนั้้�นที่ ่� ผมเห็็นมาสองปีี คืือเมื่่�อจบโพรเจกต์์ก็็จบ ไม่่มีีอะไรต่่อ ล่่าสุุด มีีการระบายสีีกำำแพงที่่�สวนสานธารณะ คืือเป็็นแค่่กระจุุกแต่่ ไม่่กระจาย ที่ ่� ตรงนั้้�นเป็็นของชุุมชนซอยช่่างนาค-สะพานยาว แต่่คนในชุุมชนช่่างนาคฯ แทบไม่่รู้้เลยนะ พื้้�นที่่�เหมืือนเป็็น ชายขอบ ไปถามคนในชุุมชนสวนสมเด็็จย่่าที่่�อยู่่ต้้นซอยเขาก็็ ไม่รู้้ว่่าอยู่่ตรงนั้้�น ผมว่่ายัังเข้้าไม่ถึ่ ึงประชาชนตรงนั้้�น ต้้องมีี การทำำการสำำรวจเพื่่�อให้ชุ้มุชนเขาได้จริ้ ิงๆ การทำำ อะไรสัักอย่่าง เพื่่�อชุมุชนส่ว่ นใหญ่มั่ ันไม่ถู่ ูกใจทุุกคนหรอก แต่่เขาได้้ประโยชน์์ จริิงๆ เขาพร้้อมที่ ่� จะทำำ ให้้ เราอยู่่กัับชุุมชนเราเห็็นเลย สำำคััญ คืือเรื่่�องรายได้้ ตรงนั้้�นมัันสร้้างรายได้้อะไรให้้เขาล่่ะ มัันไม่่มีี รายได้้ให้้เขา เขาจะมาทำำ ไม เมื่่�อตรงนั้้�นทำำ ประโยชน์์ ทำำรายได้้ ให้้เขาได้้ เชื่่�อเหอะ มัันจะมาเอง พื้้�นที่ ่�มีีศัักยภาพ อยากให้้ ยั่่�งยืืนต้้องมีีความต่่อเนื่่�อง น่่าจะมีีทีีมที่่�คอยมาดูู เหมืือนปล่่อย ให้้รกปุ๊๊�บ พอมีีงานทีีก็็มาพััฒนา งบมาก็็ทำำทีีแล้้วหายไป ด้ วยผมลงพื้นที่บ่ อย สิ่ งที่ผมเห็นคลองสานคือ ศาลเจาเยอะ ผมเคยคิด ้จะทำเส้ นทางศาลเจา ้ แต่ ก่ อนมีพิธีแห่ เจาแล้ ้ วมันก็หายไป ซึ่งถ้ าเอามาปั้นกันดีๆ มันโดดเด่ นนะ ไม่่เห็็นอะไรต่่อ สุดทุ้้ายก็จ็ะหมดระยะเวลาที่่�เจ้้าของที่่�ให้ม้าทำำ คืือการไปทำำพื้้�นที่่�สวนสานธารณะ ชุุมชนก็็เฉพาะบริิเวณ โรงเกลืือกัับใกล้้ๆ สวนสานฯ ซึ่่�งเป็็นแค่่ชายขอบ มัันไม่่ได้้เจาะ เข้้าไปถึึงข้้างในชุมุชนจริิงๆ ผมอยากให้้มีีการสำำรวจจริิงๆ ทำำจริิงๆ ว่่าชุุมชนต้้องการอะไร แล้้วเอาตรงนั้้�นมาปรัับให้้ ตรงกัับชุมุชน แล้วก็้จ็ะยั่่�งยืืนเอง ผมมองว่่ากิจิกรรมที่่�เขามาทำำ ยัังเข้้าไม่่ถึึงเขา กลายเป็็นคนนอกเข้้ามาถ่่ายรููปอะไรมากกว่่า คืือคนนอกเข้้ามา ถ้้ามีีอะไรก็็อาจเกิิดรายได้้ แต่ต่รงนั้้�นไม่่มีี พื้้�นที่่�ในการค้้าขายให้้เขา ก็็มีีร้้านขายของชำำร้้านสองร้้าน ที่่�เหลืือเขาก็็ใช้้ชีีวิิตปกติิ อาจจะไม่่ต้้องให้้เขามาขายประจำำ ให้้เป็็นอาชีีพเสริมิวัันว่่างๆ มีีกิจิกรรมเอาของมาขายแบกะดิิน หรืือจัดกิัจิกรรมเดืือนละครั้้�ง จริิงๆ อยู่่ในแผนของการจัดัถนน คนเดิินเสาร์์อาทิติย์์สุดทุ้้ายของเดืือนอยู่่แล้ว้ แต่ยั่ ังติดด้ิวย้ งบประมาณ สภาพอากาศ ล่่าสุดสำุนัำ ักวััฒนธรรมมีีงบประมาณ เรื่่�องย่่านสัังสรรค์์ให้้ ซึ่่�งคลองสานเป็็น 1 ใน 20 ย่่านแนะนำำ เขาจะทำำครอบคลุุมทั้้�งพื้้�นที่่� ซึ่่�งผมมองว่่าก็็มีีพื้้�นที่ ่� ที่่�สวยอยู่่ แล้้ว เช่่นสวนสมเด็็จย่่า แต่่คลองสานไม่่ได้มีีที่้ ่� ตรงนั้้�นที่่�เดีียว มีีที่่�อื่่�นอีีกที่ ่� จะกระจายได้้ สามารถทำำเส้้นทางได้้เยอะแยะ ด้้วยผมลงพื้้�นที่ ่� บ่่อย สิ่่�งที่่�ผมเห็็นคลองสานคืือ ศาลเจ้้าเยอะ ผมเคยคิิดจะทำำเส้้นทางศาลเจ้้านะ แต่่ก่่อนมีีพิิธีีแห่่เจ้้าแล้้ว มัันก็็หายไป ซึ่่�งถ้้าเอามาปั้้�นกัันดีีๆ มัันโดดเด่่นนะ ถ้้าเราเอา องค์์ความรู้้จากหลายหน่วย่งานที่่�เข้้ามาทำำผนวกกัันจะได้้หลาย เส้้นทางท่่องเที่ ่� ยว ก็จ็ะดีีมากเลย”

82 พงษ์์ ศัักดิ์์� ตัันติิประยุกต์ุ์ ผู้้ดูู�แลศาลเจ้้าจ้้กวนอูู คลองสาน “เมื่่�อกว่า 200 ่ ปีีก่อน่ตรงศาลเจ้้าเ จ้้ ป็็ นแหล่งเ่ทีียบท่า่ ของเรืือสำำเภาจีีน ช่วงแร่กมีชีาวฮกเกี้้�ยนอััญเชิิญรููปปั้้�น เทพเจ้้าจ้้กวนอููองค์เ ์ล็ก็เข้้าข้้มาประทัับในเก๋ง๋จีีนให้้ประ ห้้ชาชน ได้้ก ราบไหว้้ บููชาขอพร เป็็ นจุุดเริ่่� มต้้นมต้้ของศาลเจ้้าจ้้พ่่ อ กวนอููในปีี พ.ศ. 2279 สมััยกรุุงศรีีอยุุธยาตอนปลาย ตอนนี้้�ศาลเจ้้าจ้้มีีอายุุ 286 ปีี แล้้ว ล้้มีกีารชำรุำุดทรุุดโทรม และบููรณะศาลเจ้้าจ้้หรืือเก๋ง๋จีีนให้้มี ขีนาดใหญ่ขึ้้่ �นเรื่่�อยมา สมััยรััชกาลที่่� 1 อััญเชิิญเทพเจ้้าจ้้กวนอููองค์์ กลาง มาประดิิษฐานเป็็ นองค์ที่์ ่�สอง ติิดตั้้ง�ป้้ ายชื่่�อ “กวง ตีี โกว เปี่่� ย” ซึ่่�งป้้ ายนี้้ยั�ังเก็็บรัักษาไว้้ในศาลเจ้้าจ้้ปััจจุุบััน ต่อ่มาสมััยรัชกัาลที่่� 2 ได้้อั ัญเชิิญเทพเจ้้าจ้้กวนอููองค์ที่์ ่�สาม องค์ข์ นาดใหญ่สุุ่ดมาประดิิษฐาน และบููรณปฏิิสัังขรณ์์ ศาลให้้มี ขีนาดใหญ่ขึ้้่ �น เป็็ นที่ม่�าของเทพเจ้้าจ้้กวนอููทั้้ง� สามองค์ข์องศาลเจ้้า จ้้บููรณะซ่อ่มแซมอีีกครั้้�งในสมััย รัชกัาลที่่� 5 เปลี่่�ยนชื่่�อศาลเจ้้าเ จ้้ ป็็ น “บู้้ � เจี่่�ย เบี่่�ย” ที่่�ใช้้ เป็็ นชื่่�อเรีียกมาจนถึึงปััจจุุบััน จนสมััยรััชกาลที่่� 9 บููรณะซ่อ่มแซม ปิิ ดทอง ทาสีีศาลเจ้้าใ จ้้หม่ทั้้ ่ง�หมด จนปีี พ.ศ. 2536 ศาลเจ้้าเกิิด จ้้ รั่่ว�ตรงที่่�ประดิิษฐานเทพเจ้้าจ้้ กวนอููจึึงได้้ปิ ิ ดปรัับปรุุงซ่อ่มแซม และสร้้างเก๋ง๋จีีนอีีก หลัังตรงริมิแม่น้ำ่ ำ เจ้้าพระยาซึ่่�งแ จ้้ต่่ เดิมิใช้้เป็็ นโรงแสดงงิ้้ว� แต่่ก่่อนข้้างหน้้าก็มีีสุ็ุเหร่่า แต่รื้้่ �อไปแล้้ว มีีคนจีีน ไทย อิิสลาม คนสามศาสนาอยู่่และร่่วมมืือร่่วมใจกัันมาตลอด สมัยก่ั ่อนรถเข้้าไม่่ได้้ ต้้องเดิินหรืือนั่่�งเรืือมา เวลามีีงานประจำปีำ ี จะไปบริิจาคทรััพย์์สิินก็็ลงเรืือไปบริิจาคไปช่่วยงาน ศาลเจ้้า เองไม่่ค่่อยมีีใครรู้้จััก เข้้ามายาก เดี๋๋�ยวนี้้�เป็็นคนทั่่�วประเทศ ทั่่ว�โลกเลยก็ว่็่าได้ที่้ม ่� า ผมเข้้ามาพััฒนาเมื่่�อสามสิิบกว่่าปีก่ี่อน สร้้างเก๋๋งท่่าน้ำ ำ�ขึ้้�นมา คนก็็เห็็น พอเห็็นแล้้วก็็อยากเข้้ามา แล้ว้สวนสมเด็็จย่่าก็็สร้้างเสร็็จ คนก็็รู้้ว่่าเข้้ามาได้้แล้้ว ก็็เข้้ามา สวนสมเด็็จย่่าแล้วก็้ ็เลยเข้้าไปศาลเจ้้า ศาลเจ้้ากวนอููเน้้นเรื่่�อง คุุณธรรม มีีอัักษรภาษาจีีนสองข้้างว่่า หยี่่� คืือคุุณธรรม และ ตง คืือ ซื่่�อสััตย์์ กวนอููจะเน้้นคุุณธรรมกัับซื่่�อสััตย์์ คนมาไหว้้ ขอหวยอะไรจะไม่่ได้้ผล แต่่ถ้้าค้้าขายรุ่่งเรืือง ลููกหลานจะไป เข้้าที่่�ไหน เป็็นคนดีีซื่่�อสััตย์์ กตััญญูู จะได้้เพราะท่่านอยาก ให้้ทำำงาน หลัังๆ มาคุุกเข่่าขอพรกัับองค์์กวนอูจำูำลองที่ตั้้่� �งอยู่่ ข้้างๆ คืือเอาโฉนดที่ถ่ ่� ่ายเอกสารมาให้้เจ้้าพ่่อช่่วยขาย สำำเร็็จ เป็็นที่ ่� ร่ำ ำ� ลืือ คนก็็เข้้ามาตรงนี้้�เยอะ เทพเจากวนอู้จะเน้ นคุณธรรมกับ ซื่อสัตย์ คนมาไหว้ ขอหวยจะไม่ ได้ ผล แต่ ถ้ าค้ าขายรุ ่ งเรือง ลูกหลานจะไปเข้ าที่ไหน เป็ นคนดีซื่อสัตย์ กตัญญู จะได้ เพราะท่ านอยากใหท้ ำงาน

83 พงษ์์ ศัักดิ์์� ตัันติิประยุกต์ุ์ ผู้้ดูู �แลศาลเจ้้าจ้้กวนอูู คลองสาน ศาลเจ้้ากวนอููนี้้�เก่่าแก่่ที่ ่� สุุดในประเทศไทย ปีีหนึ่่�งๆ มีีจััดงาน 4 ครั้้�ง ครั้้�งที่่� 1 ง่่วนเซีียว คืือสมััยก่่อนคนจีีนที่่�อยู่่ ก็็ฉลองตรุุษจีีนกัันจนถึึงวัันสุดทุ้้าย แล้้วเป็็นเทศกาลโคมไฟ ด้้วย งานที่่� 2 ฉลองวัันเกิดิเทพเจ้้ากวนอููแต่่ที่ ่� นี่่�ไม่่ได้้จััดเป็็น งานวัันเกิิดเทพเจ้้า แต่่จััดเป็็นงานของกวงเพ้้งลููกชายเทพเจ้้า กวนอูู งานที่่� 3 ซิิโกว งานเทกระจาดให้สั้มัภเวสีีรัับส่ว่นบุุญ งานที่่� 4 คืือ เสี่ ่�ยซิ้้�ง ขอบคุุณเทพเจ้้าครบปีี เจริิญแล้้วมีี ความสุุข ก็็มาไหว้้ขอบคุณุเทพเจ้้า ศาลเจ้้าถ้้ามีีคนศรััทธาก็็ไปเรื่่�อยๆ ถ้้าไม่มีี่คนศรััทธาก็็จบ คนที่ ่� มา เขาศรััทธา เขาเชื่่�อมั่่�น คนรุ่่นใหม่่ก็็ตามบรรพบุุรุุษ พ่่อแม่่ปู่่�ย่่าตายายมา เดี๋๋�ยวนี้้�ศาลเจ้้าไม่่เหมืือนสมััยก่่อนที่มีี่� แต่่พวกคนแก่่ มีีคนทุุกรุ่่น ทางศาลเจ้้าก็็คอยดููแลควบคุุมให้้ เป็็นระเบีียบเรีียบร้้อย คอยดููพวกไม่่ดีีที่่�เข้้ามาศาลเจ้้าทำำ ให้้ เสื่่�อมเสีีย ถ้้ามีีปััญหา ทำำเกิินขอบเขต เราก็็โทรเรีียกตำำรวจ มาจััดการ อย่่างในชุมุชนมีีกิิจกรรมอะไร มาขอความร่่วมมืือ เวลามีีจัดังาน ให้้เราไปประชุมรัุับทราบข้้อมููลว่่าจะทำกิำจิกรรม อะไร เราก็็ได้ร่้วม่เป็็นส่ว่นหนึ่่�งในการพััฒนาย่่านด้วย้ โครงการ ของ UddC เข้้ามาทำกิำจิกรรมต่่างๆ ก็ทำ็ำ ให้้กระเตื้้�อง มีีขายของ ก็็ดีี ชาวบ้้านมีีรายได้้ ทำำ ให้้คนที่ ่�อื่่�นรู้้จัักชุุมชน รู้้จัักศาลเจ้้า เยอะขึ้้�น คนก็็กลัับมาเองโดยไม่่ต้้องมีีกิิจกรรม”

84 มีกิจกรรมก็ดีนะ มันเหน ื่ อยน้ อยลง ถ้ าปล่ อยใหรก มันเ ้หน ื่ อยกว่ า ทำเท่ าไหรก็ไม ่ ่ จบ ส่ วนหนึ่งก็ อยากสร้ างจิตสำ นึกส่ วนรวมด้ วย ถ้ าเราทำแล้ วได้ ผล อย่ างน้ อยคนที่อยู่ แถวนั้ นอาจจะไม่ กล้ าทิ้ งขยะล่ ะ “ภารกิิจหลักขัองฝ่่ ายรักัษาความสะอาดและสวน สาธารณะ คืือดููแลเรื่่�องความสะอาด จััดเก็็บขยะ ตััดต้้นไ ต้้ม้้ ปรัับปรุุงสภาพพื้้�นที่่�ในเบื้้�องต้้น ต้้ พื้้�นที่่�เขตคลองสาน 6.87 ตารางกิิโลเมตร สวนสาธารณะที่่�เขตดููแลก็็อยู่่ใน สััดส่วนพอไ ่ด้้ แม้้ไม่่ ได้้ต ามที่่�เขาคาดหวััง เพราะพื้้�นที่่�เล็ก็ เราก็ทำ็ ำ ไปเยอะแหละ สวนหย่อ่มเล็ก็ๆ มีหลีายจุุด มีีสวน ใหญ่ๆ 2 ที่ ่ ่� สวนป่่ ากทมเฉลิมิพระเกีียรติิ เชิิงสะพาน พระปกเกล้้า กล้้กัับสวนป่่ าเฉลิมิพระเกีียรติิ ใต้้สะพานสต้้มเด็็จ พระเจ้้าจ้้ตากสิิน (สะพานสาทร) ส่วนสวน่ลอยฟ้้ าเจ้้าพระยาจ้้ เป็็ นของสำำนักผัังเมืองืดููแล นโยบายจะส่่ งมอบให้้สำำนักั สิ่่� งแวดล้้อล้้มดููแลแต่ยั่ ังไม่รู้่้ � เมื่่�อไหร่่ แล้้วล้้ก็มี็อุีุทยานเฉลิมิ พระเกีียรติิสมเด็็จพระศรีีนคริินทราบรมราชชนนีี (สวน สมเด็็จย่า) ่ของมููลนิธิิชััยพััฒนา ขณะเดีียวกัันเราก็มี็ ี นโยบายเพิ่่�มต้้นไ มต้้ม้้ เพิ่่�มพื้้�นที่สี่�ีเขีียว หาที่่�ไม่่ ได้้ก็ ต้้็องต้้ ปรัับปรุุงของเดิมิ ให้้ดี ขึ้้ี�น การตััดต้้นไ ต้้ม้้ใหญ่่ก็ต้้็ องใ ต้้ช้้ องค์ควา์มรู้้ � เป็็ นหลักวิั ิชาการว่่ าตััดตรงไหนยัังไงให้้ ดููโปร่่ ง เป็็ นทรง เป็็ นพุ่่ม เราเน้้นควาน้้มปลอดภััย ไม่่ ให้้ หักหรืื ั อโค่น่ลงมา ไม่่ ให้้โกร๋น ไ ๋ม่่ ให้้ด้้ วน ห้้ด้้ต้้องคงต้้รููปแบบไว้้ แต่บาง่ทีภี ารกิิจเขตก็็อาจจะเยอะ และเร่่ ง ส่่วนที่่�เราเข้้าไปร่่วมกัับโครงการขัับเคลื่่�อนย่่านกะดีีจีีนคลองสาน สู่่การเป็็นเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้คืือเอกชนให้้ พื้้�นที่ม ่� าทำำสาธารณประโยชน์์ ซึ่่�งจริิงๆ เขาทำกัำ ับสำนัำ ักสิ่่�งแวด ล้้อม แต่่เราเป็็นเจ้้าของพื้้�นที่่�เราก็็ให้้การสนัับสนุุน เป็็นพื้้�นที่ ่� ว่่างข้้างโรงเกลืือแหลมทองที่่�รกร้้าง เขตก็็เข้้าไปเก็็บขยะ กองใหญ่่ พอขาดการดููแล ไม่่ได้้ใช้้ประโยชน์ต่์ ่อเนื่่�อง ก็็กลาย เป็็นที่่�รกร้้าง ขยะกลัับมาอีีก เข้้าสภาพเดิิมๆ ชุุมชนก็็มา ร้้องเรีียนบ้้าง เราเห็็นเองบ้้าง ก็็เข้้าไปเคลีียร์์พื้้�นที่่�เก็็บขยะ เรื่่�อยๆ แต่่เป็็นความยากคืือพื้้�นที่ต ่� รงนั้้�นรถเข้้าไม่่ได้้ ต้้องใช้้รถเล็็กๆ หรืือคนงานลากออกมา ก็็ทำำกัันมาหลายรอบ จนตอนหลััง ต้้องล้้อมรั้้�วให้้เบื้้�องต้้นเพื่่�อกัันคนทิ้้�ง แล้้วก็็ ประสานเจ้้าของที่่� เลยได้้ทราบว่่าเขากำำลัังจะมาทำำตรงนี้้� ทาง UddC (ศููนย์์ออกแบบและพััฒนาเมืือง) กลุ่่ม we!park ก็็เข้้ามาประสาน ซึ่่�งก็็เบาเราไปเยอะ อาจจะมีีทุุนช่่วยให้้เขา ทำำ ได้้เร็็วกว่่าเรา จริิงๆ ก็็เป็็นปััญหามากนัักท่่องเที่ ่�ยวปั่่�น

85 จัักรยานมาเห็็น ก็็เป็็นจุุดเปลี่ ่� ยว จุุดเสี่ ่� ยง เราก็็คอยมาเคลีียร์์ พื้้�นที่่� เก็็บขยะ วััชพืืช อะไรที่่�รกๆ ไม้้ใหญ่ก็่ ็ค่่อนข้้างเยอะ กำำลัังอาจจะไม่่พอ we!park ก็็ประสานกัับสมาคมรุุกขกรรม มาช่วย่ ตััดแต่่ง แล้วก็้ ็ไปช่วยกั่ ันปลููกต้้นไม้้ ซึ่่�งมัันก็ย็ากลำำบาก เพราะรถเข้้าไม่่ได้้ ต้้องมีีการระดมกัันเข้้าไปช่่วย ทั้้�งจิิตอาสา ทหาร ตำำรวจ เพื่่�อให้มีีส่้ว่นร่วม่พอทำำเสร็จมีี ็ ใครเอาขยะมา ทิ้้�งอีีก ก็็กลัับไปเก็็บอีีก คืือมัันต้้องดููแลตลอด ส่่วนหนึ่่�งขยะก็็ คงมาจากคนในชุุมชน บางทีีก็็ก่่อสร้้างเอาอิิฐปููนหิินไปกองๆ อาจจะเป็็นพวกเร่ร่่อน หรืือพวกรัับซื้้�อของเก่่าที่่�เขาอาจจะ เก็็บไว้้แต่่เขาไม่่ขาย แต่่พอเคลีียร์์พื้้�นที่่�ได้้ระดัับหนึ่่�ง ก็็ดีีขึ้้�น เขาก็็ไม่่ค่่อยมาละ เขตเองก็พร้็ ้อมร่วมกิ่จิกรรมอยู่่แล้ว้ อย่่างล่่าสุดมีีกิุจิกรรม ศิิลป์์ในซอย เราก็็เข้้าไปช่่วยพััฒนา ดููแลแปลงผััก ดููแล ความสะอาด มีีกิิจกรรมก็ดีี็นะ มัันเหนื่่�อยน้้อยลง ถ้้าปล่่อย ให้้รก มัันเหนื่่�อยกว่่า ทำำเท่่าไหร่ก็่ ็ไม่จ่บ ส่ว่นหนึ่่�งก็็อยากสร้้าง จิิตสำำนึึกส่่วนรวมด้้วย ถ้้าเราทำำแล้้วได้้ผล อย่่างน้้อยคนที่ ่� อยู่่แถวนั้้�นอาจจะไม่่กล้้าทิ้้�งขยะล่่ะ กระตุ้้นเขาว่่าคุุณมาทิ้้�ง แบบนั้้�นไม่่ได้้แล้ว้นะ มีีคนมาใช้้ประโยชน์์ ความน่่ากลัวก็ั ็อาจจะ น้้อยลง มีีนัักท่่องเที่ ่� ยว นัักศึึกษา คนมาเล่่นกีีฬา มัันก็็ดีีกว่่า อย่่างน้้อยที่ก็ ่� ็ไม่่รกร้้าง เราก็็อยากทำำ ให้้ยั่่�งยืืนน่่ะ ต้้องอาศััย คนในย่่านเป็็นหลััก ช่่วยกัันดููแลเป็็นหููเป็็นตา เขตเป็็นตััว สนัับสนุุนในเรื่่�องกำำลััง วััสดุอุุปกรณ์์ หรืือเจ้้าหน้้าที่่� ซึ่่�งใน อนาคตสำำนัักสิ่่�งแวดล้้อมอาจจะไปทำำ อะไรให้้เป็็นรููปธรรม มากกว่่านี้้� ตอนนี้้�ยัังเพิ่่�งเริ่่�ม เอาแค่่ให้้คนไปใช้้ประโยชน์์ได้้ ให้้คนเริ่่มชิ�ิน เริ่่มรู้้สึ �ึกเป็็นเจ้้าของ มีีหน้้าที่ต้ ่� ้องช่วยกั่ ันในเมื่่�อ ทุุกคนก็็อยากให้มีีพื้้ ้ �นที่่�สาธารณะแบบนี้้�” ธนาภรณ์ อ์มรพิิพััฒนานนท์์ หััวหน้้าหน้้ฝ่่ ายรัักษาความสะอาดและสวนสาธารณะ สำำนักังานเขตคลองสาน

86 “คุุณพ่่ อเล่าใ่ห้้ฟัั งว่่ า สมััยก่อน่วััดประยุุรวงศาวาส เป็็ นใต้้ถุ ุนสููง ข้้างล่่ างน้ำ ำ แฉะๆ คนก็็คงจะไปบนบานเอา หมููจริิงๆ มาปล่อย จน่หมููออกลููกเต็ม็ เฉอะแฉะอยู่่ใต้้ถุ ุน บางทีีคนก็ม็าขโมยลููกหมููไปกิิน แล้้วล้้มีีญาติิโยมจะมาบููรณะ วััดให้้ หลวงพ่่ อเลยให้้เอาหมููไปที่อื่่� ่�น ทีนี้้คุ�ุณพ่่ อก็ผููกพั็ ัน เพราะเคยเอาข้้าวไปใ ข้้ห้้หมูู ท่านเ่ ป็็ นคนปั้้�นพระพุุทธรููปดิินเผา เลยมาทำหมููำ แต่ต่อนนั้้น�บ้้านเมืบ้้องควบืคุมกุารใช้้ก ระดาษ ท่่ านมองว่่ าต่่ อไปข้้างหน้้าขยะจะเยอะมากเลยเอากระดาษ เหลืือใช้้ม าทำำพ่่ อเกิิดวัันอาทิตย์ิเ ์ลยทาสีีแดง คนจีีนก็็บอกว่า่ เป็็ นหมููสีีแดงนำำ โชค แล้้วล้้ท่านบอ่กว่่ าหมููเป็็ นกระดาษ ยัังไง ก็ต้้็องเ ต้้ ป็็ นขยะ เลยเจาะช่อง่ นึึงทำำเป็็ นหมููออมสิิน แต่อ่ย่าเ่ ปิิ ด ให้้เขา เขาจะได้้ออมให้้เต็็ม เพราะพ่่ อสอนว่่ าเงิินทุุกบาท ทุกุสตางค์มี์ค่ีา แ่ล้้วล้้ถ้้าเ ถ้้ขาจะเอาไปฝากธนาคารก็ผ่็า่ หรืือ เจาะเอาเงิินออก แล้้วเอาล้้มาให้้เราซ่อ่มได้้ฟด้้รีีเลย ทำำ 2-3 วััน ก็็เสร็็จ จะกลัับมาสภาพไหนเราซ่อ่มให้้สวยห้้กลัับไป พ่่ อบอก ทำำอย่าง่ นี้้� เราก็็ไม่่ ได้้ยาด้้กเย็็นอะไร ต่อไป ่ก็็จะอยู่่ได้้ แล้้วเราล้้ ก็็อยู่่ได้้จด้้ริิงๆ แต่่ตอนป้้าเล็็กๆ ป้้าไม่ทำ่ ำนะ คุุณพ่่อก็็ให้้ลููกๆ ทำำพี่่�ๆ ก็็ทำำ ป้้าบอกพ่่อ หนููไม่่ชอบ เลอะเทอะ ตอนทาแป้้งเปียีกก็็เปรอะๆ พ่่อก็็ให้้ช่่วยเล็็กๆ น้้อยๆ ตััดกระดาษไป ท่่านมีีนโยบายใส่่ให้้เรา ดููโดยไม่รู้้่ ตััว ให้้เราช่วย่เขา ทำำ ให้มั้ันซึมึไปเอง จนเราเริ่่มจ�ะทำปุ๊๊ ำ �บ เราไม่่ง้้อใครเลย เราทำำ ได้้ ป้้ามาทำำตอนอายุุสี่ ่� สิิบ ป้้าแต่่งงานก็็ ไปอยู่่กัับแฟนข้้างนอก ทำำเสื้้�อผ้้า ดีีไซน์์มั่่�ง อยู่่ๆ ไปก็็ไม่่ใช่่งาน เราน่่ะ เลยออกมา แล้วค่้ ่อยมาลองทำำหมูู เราชอบวาดชอบเขีียน อยู่่แล้ว้ ทีีนี้้ก็�คิ็ดว่ิ ่าถ้้าเราไปซื้้�อหมููแต่่เราเกิดปีิ ีชวด ป้้าก็็เลยทำำหนูู ทำำเสืือ ทำำกระต่่าย แต่ปี่งูีู มะโรงมะเส็็งนี่ย ่� าก เพราะพิมพ์ิที่์ ่�เราอัดั ไม่่สามารถให้้รายละเอีียดเล็็กๆ ได้้ คืือเวลาเริ่่�มทำำ มีีแม่่พิิมพ์์ แป้้งเปีียก กระดาษเหลืือใช้้ เพราะนโยบายของเราคืือใช้้สิ่่�งที่ ่� เหลืือใช้้ ไม่่เป็็นขยะ ขั้้�นตอนคืือปั้้�นรููปก่่อน ตััวไหนเป็็นกระต่่าย เป็็นหมูู ฉีีกกระดาษเป็็นเส้้นๆ ทาแป้้งเปียีก ถมเข้้าไปตรงส่ว่นที่ ่� เป็็นรููด้้านในจะได้้ขึ้้�นรููป พิิมพ์์เสร็จ็แล้้วก็็เอามาตากแดดห้้าวััน แล้้วมาประกบ เอากระดาษเอสี่ ่� ข้้างขาวมาปิดิให้้ทั่่�วตััว แล้้วลงสีี สีีน้ำำ� มัันจะทนกว่่า แต่่ถ้้าไปทำำ เวิิร์์กช็็อป ป้้าทำำพิิมพ์์เป็็นตััวๆ สีีขาวไปก่่อน แล้ว้ให้้คนลงสีีก็็จะใช้้สีีน้ำำ� เพราะทาทัับง่่าย เอา ไปแล้้วไม่่อยากได้้ลายนี้้� ก็็เอาสีีขาวทาทัับแล้้วระบายต่่อได้้เลย เบื่่�อก็็วาดใหม่่ เราก็็ไม่่ได้้แนะนำำเขาต้้องซื้้�อตััวใหม่่ตลอด เงิินเขาเงิินเรา เราก็็รู้้คุุณค่่า ธนธรณ์ ธง์น้้อยน้้ เจ้้าจ้้ของป้้ าน้้อยน้้หมููกระดาษ ชุมชุนวััดประยุุรวงศ์์

87 อาจารย์ แดงเป็ นคนที่ใหป้้ าก้ าวเดิน มาทุกวันนี้ ท่ านนำทางแล้ ว ป้ าก็ตาม จนทุกวันนี้ คนรูจ้ ักป้ าเยอะมาก เวลามีงานวัดประยุรฯ ต้ องมีหมูกระดาษป้ าน้ อย ป้้าก็็นั่่�งทำำอยู่่อย่่างนี้้�แต่่ไหนแต่่ไร ขายได้้บ้้างไม่่ได้้บ้้าง ไม่่มีีใครรู้้จัักป้้าเลย จนอาจารย์์แดง (ผศ.ดร.นิิรมล เสรีีสกุุล ผู้้อำำนวยการศููนย์์ออกแบบและพััฒนาเมืือง - UddC) เข้้ามาทำำ โครงการและกิิจกรรมอนุุรัักษ์์และ ฟื้้�นฟููในพื้้�นที่ ่� ย่่านกะดีีจีีน-คลองสาน มีีงานฉลองวััด ประยุุรฯ ได้้รางวััลยููเนสโก (โครงการบููรณปฏิิสัังขรณ์์ พระบรมธาตุุมหาเจดีีย์์ ได้้รัับรางวััลยอดเยี่ ่� ยม อัันดัับ 1 (Award of Excellence) ปีี พ.ศ. 2556 จากการประกวดโครงการ อนุุรัักษ์์มรดกทางวััฒนธรรมในภููมิิภาคเอเชีียและแปซิิฟิิก) อาจารย์์แดงมาบอกให้ป้้ ้าน้้อยขึ้้�นเสวนา ป้้าบอกไม่่เอาป้้าไม่่เคย อาจารย์์แดงกัับคุณธีีุรนัันท์์ (ธีีรนัันท์์ ช่ว่งพิชิิติ ประธานมููลนิธิิิ ประชาคมย่่านกะดีีจีีน-คลองสาน) บอกว่่าเดี๋๋�ยวช่่วย ตอนแรก ป้้ากลัวมัาก สั่่�นมาก แต่่เป็็นจุุดกล้้าของป้้าวัันนั้้�นเลย อาจารย์์แดง เป็็นคนที่่�ให้้ป้้าก้้าวเดิินมาทุุกวัันนี้้� ท่่านนำำทางแล้วป้้ ้าก็็ตาม คิดว่ิ ่า เราต้้องเดิินด้้วยตััวเอง นั่่�งอยู่่อย่่างนี้้� ใครจะมาซื้้�อซัักเท่่าไหร่่ พอกิินมั้้�ยครอบครััว จนทุุกวัันนี้้�คนรู้้จัักป้้าเยอะมาก ป้้าออกไป ทุุกพื้้�นที่่�นะ กระทรวงวััฒนธรรม ททท. เวลาเขามาประชุุมที่ ่� วััด ป้้าเอาหมููไปแจก เราเห็็นแล้วว่้ ่าไปได้้ ไทยเบฟก็็เข้้ามาสั่่�งหมููไป ก็็ช่่วยป้้าเยอะ เวลามีีงานวััดประยุุรฯ ต้้องมีีหมููกระดาษป้้าน้้อย หมููกระดาษโบราณ เดี๋๋�ยวนี้้�โหยหาเลยค่่ะ เขาไม่่เคยเห็็นก็็ ตื่่�นเต้้น ป้้าเคยลองทำำสีีอื่่�นนะ แต่่พอสีีแดงหมด คนก็็ถามหา เป็็นเรื่่�องนำำ โชคด้วย้ถ้้าทัวร์ั ์คนจีีนมา ไม่พ่ลาด เสร็จ็หมูสีีูแดงเรา ถ้้าเป็็นฝรั่่�งอาจจะไม่่เท่่าไหร่่ คนจีีนเวลาซื้้�อของไม่่ซื้้�อน้้อย นึึกถึึง พี่ ่� น้้อง วัันนึึงเคยขายเป็็นพััน ช่่วงโควิิดคนไม่่เข้้ามา ป้้าก็็ทำำ ไป เรื่่�อยๆ สะสมไว้้ พอคนมาป้้าก็มีี็ขาย เอาไปขายงานลอยกระทง วััดประยุุรฯ ขายดีีมากเลย อาจารย์์แดงมีีงานที่่�ไหนก็็ยัังมาเรีียก ป้้าไป เมื่่�อสองเดืือนที่่�แล้้วที่่�สวนสานธารณะก็็เอาหมููป้้าไปทำำ เวิิร์์กช็็อป คืือทำำ ให้้เขาดููตรงนั้้�น แต่่ส่่วนใหญ่่คนอยากระบายสีี มากกว่่า ไอคอนสยามก็็ซื้้�อไปจััดงาน ให้้ป้้าไปทำำ เวิิร์์กช็็อป เขายัังชวนป้้าไปอยู่่ในนั้้�น ป้้าไม่่ไปหรอก ของป้้าต้้องใช้ต้ากแดด แล้้วป้้าอยู่่ที่ต ่� รงมุุมนี้้�เป็็นของวััดประยุุรฯ ตรงบ้้านป้้านี่่�แหละ อยู่่ที่่�ของเราดีีกว่่า หมููกระดาษของป้้าไม่มีีที่่�ไหน การเขีียนไม่มีี่ ใครเหมืือนป้้า หมููของใครมาวาง ของป้้าเขาจะรู้้เลย มีีที่่�เขาเห็็น เราขายได้้ เขาอยากทำำ เราสอน เขาก็็ทำำ ได้้ ป้้าไม่่เคยกลััวว่่าคน เอาไปทำำ เราบอกทำำเหอะ เลี้้�ยงครอบครััวได้้เลย แต่่เขาไม่่เอา จริิง ปล่่อยปละละเลย ไม่คิ่ ิดที่ ่� จะพััฒนา บางคนบอกยาก แต่่ทุุก อย่่างนะถ้้าเราไม่่ใส่่ใจมัันก็็จะยาก ลองใส่่ใจแล้้วไม่่มีีอะไรยาก”

88 “จุุดเริ่่� มต้้นมต้้ของร้้าน Deep Root Café คืือการปั่� ่น จักัรยานมาเจอ นึึกว่่ าคุ้้นๆ นะ เ � ป็็ นทางเดิินกลัับบ้้านบ้้ เราเองตอนยัังเด็กม็าก บ้้านผบ้้มอยู่่สำำเพ็็ง ฝั่่�งโน้้น น้้ ผมเรีียนโรงเรีียนแสงอรุุณ จากวััดซางตาครู้้ � ส เดิินผ่าน่ ทางนี้้� ก็ร้้็ ร้้ างๆ อยู่่แยู่่ล้้วล้้ล่่ ะ พอมาเห็็นรู้้ � สึึกสงสารพื้้�นที่่� ที่ถููกทิ้้ ่�ง�ร้้างร้้มาเป็็ นห้้าห้้สิิบปีี รู้้สึึกว่ � ่ าเราพอจะทำำ อะไร บางอย่างไ ่ด้้มั้้ ย �อีีกข้้อกข้้ นึึงผมทำำ งานในตััวเมืองโ ืซนสยาม สแควร์ เราอยา์กหนีีความวุ่่นวาย อยากให้้มี พื้้ ี �นที่รี่�ีแลกซ์์ สำำหรัับคนในเมืองที่ืวุ่่่� วุ่่ นวายกัับชีวิีิตในวัันหนึ่่�งๆ ความคิิดแรกคืือทำำร้้านกาแฟ แต่่หลัักๆ ผมอยากเห็็น คอมมิิวนิิตีี จุุดเริ่่�มต้้นของคอมมิวนิิ ิตีีก็็คืือ เราลืืมอะไรไป หรืือเปล่่า ในความเป็็นรูตจริู ิงๆ หมายถึึงการเอาสิ่่�งที่่�ไร้้ค่่า ให้้กลัับมามีีคุณคุ่่าได้ยั้ังไง หรืือเราใส่คุ่ณคุ่่าให้มั้ันยัังไงได้บ้้ ้าง โดยการใช้้ศิิลปะกัับดีีไซน์์เพื่่�อให้้มัันฟื้้�นฟููบางอย่่างที่่�หล่่น หายหรืือถููกมองข้้ามกลัับมาอีีกครั้้�ง การทำำร้้านของผม ก็็จะ ใช้้ของที่ถู ่� ูกทิ้้�ง ถููกมองข้้ามไป เอากลัับมา เด็็กเองก็็เหมืือนกััน ผมมองเด็็กเป็็นผู้้ใหญ่่คนนึึง ให้้เขาทำำ ตััวเป็็นผู้้ใหญ่่ไปเลย เรามีีเด็็กๆ เป็็นพนัักงาน เรีียกว่่าเป็็นครอบครัวั เริ่่�มมาจาก ตอนโควิิด เด็็กต้้องเรีียนออนไลน์์ เราให้้เด็็กๆ แถวนี้้�มาอยู่่ ในความดููแลของเรา เราจะสามารถช่วย่ เขาได้้ ป้้อนสิ่่�งที่่�เป็็น แง่่บวกให้้เขา ซึ่่�งลููกค้้าก็็น่่ารััก เขาเอ็็นดููเด็็ก แล้้วเขาก็็ได้้รัับ พลัังงานดีีๆ ซึ่่�งผมอยากหว่่านเมล็็ด เป็็นการส่่งต่่อ เพราะ นอกเหนืือจากการเปิดร้ิ ้านกาแฟ มัันคืือการมองเห็็นการเติิบโต ซึ่่�งอาจเป็็นความสุุขที่่�อยู่่กัับเราได้้นานกว่่าความสุุขแบบอื่่�นก็็ได้้ ผมเป็็นบาริิสต้้า แฟนทำำขนม ให้้แม่ม่าเป็็นแม่่ครัวั เราก็็ คิดว่ิ ่า ถ้้าเราทำำงานอื่่�น เราไม่ค่่อยได้้ใช้้เวลาอยู่่กัับครอบครัวั วััยของผมคืือต้้องยุ่่งวุ่่นวายหาเงิินสร้้างเนื้้�อสร้้างตััว พอมีีเงิินแล้้วเราจะไม่มีี่เวลา ผมมองว่่าเราต้้องมีีบาลานซ์์ ในทุุกช่่วงเวลาของชีีวิิต ต้้องมีีเวลาให้้ครอบครััว ซึ่่�งการ ทำำงานกัับครอบครััวก็็โชคดีีที่่�เราได้้เจอกัันทุุกวััน แล้วก็้ ็ เพิ่่�งรู้้ว่่ามีีปััญหาเหมืือนกััน ก่่อนหน้้านี้้ก็�รู้้สึ็ ึกไม่น่่าให้้เขามา ทำำเลย สงสารเขาทำำงานหนััก บางทีีเขาโกรธตััวเองที่่�หลงๆ ลืืมๆ เครีียดตััวเอง ช่่วงนี้้�เลยให้้คุุณแม่่พััก แล้้วเขาอยู่่ว่่าง ไม่่ได้้ ต้้องมีีอะไรทำำ เพื่่�อให้้ตััวเองมีีคุณคุ่่า แต่ก็่ต้็้องไม่่เครีียด เกิินไป ต้้องกำำลัังดีี บางครั้้�งเราไม่่รู้้ตััวเหมืือนกัันนะ ผมเอง ยัังขี้้�หลงขี้้ลื�มืทุุกคนเป็็นหมด แต่พ่อมาทำำงานด้วยกั้ ันก็็เป็็น ความทรงจำที่ำ ่�ดีีนะ ร้้านผมเปิิดวัันที่่� 2 เดืือน 2 ปีี 2020 เปิิดปุ๊๊�บปิิดเมืืองเลย ตอนแรกอาจจะมองว่่าเป็็นโชคร้้าย จัังหวะไม่ดีี่ แต่่ตอนนี้้�

89 กลัับมองว่่าเป็็นข้้อดีีนะที่่�เรามาลองเปิิดดูู เราอยู่่กัับแง่่ลบ ไม่่ได้้หรอก เพราะทุุกคนก็มีีอุ็ ุปสรรค ยิ่่�งช่่วงโควิิด เราได้้เห็็นบางคนไม่่สบายใจ แต่่พอมาตรงนี้้� เราได้้แลก เปลี่ ่� ยนกััน แล้้วเขาดีีขึ้้�น มัันก็็ไม่่ใช่่แค่่กาแฟละ มัันคืือการส่่ง พลัังงานดีีๆ ออกไป สมมติิเห็็นผมวัันปีีใหม่่ แทนที่ว่ ่� ่าทำำ ไม ไม่่ไปเที่ยว ่� มาชงกาแฟ ผมไม่่ได้้ชงกาแฟนะ ผมริินความสุุข ให้คุ้ณุอยู่่ ผมเลยคิดว่ิ ่าสิ่่�งที่ส่ ่� ่งต่่อและอยากให้้เกิดขึ้้ ิ �นใน คลองสาน ที่ทำ ่� ำ “สวนสานธารณะ” นี่ดีีม่� ากๆ เลยนะ การสานกััน ผมมองว่่า นี่่�แหละ การแข่่งขัันมัันไปได้้ไกล แต่่การร่วม่ มืือกััน ไปได้้ไกลกว่่า ในคำำว่่าคาเฟ่่ร้้านอาหาร ระยะเวลาการเจ๊๊ง มัันมีีอยู่่ สองสามปีีก็็จะเริ่่�มแผ่่ว แต่่อะไรที่่�อยู่่ได้้นานกว่่า นั้้�นล่่ะ อย่่างพื้้�นที่่�สวนสานธารณะตรงนี้้�อยู่่ในช่ว่งการเยีียวยาและ ฟื้้�นฟูู กำำแพงใหญ่่เรื่่�องของขยะ เราอยู่่ในพื้้�นที่ ่� ก็็ช่่วยเก็็บขยะ บ้้าง มองว่่าตรงนี้้�เราทำำเป็็นไม้้แรก ต่่อๆ ไปก็็จะมีีคนตามมา ทำำต่่อ ภาพสตรีีตอาร์์ตตรงกำำแพงนี้้� อาจจะมีีความหมาย มากกว่่านี้้� เมื่่�อผ่่านไปสิิบปีี เด็็กๆ ที่่�อยู่่ตรงนี้้�เขาได้้โตเป็็นผู้้ใหญ่่ ได้้กลัับมาเห็็นภาพวาดที่่�เขาวาดไว้้ เพื่่�อให้้คนมาเที่ยวชุ ่� มุชน ของเขา ผมว่่าตรงนั้้�นเป็็นความสุุขลึึกๆ ที่่�อยู่่ได้้นานกว่่าความสุุข ทุุกแบบเลย คืือความสุุขในการทิ้้�งอะไรบางอย่่างไว้้เพื่่�อส่่งต่่อ คืือหััวใจของ Deep Root เลย แต่่เราจะมาตรงนั้้�นปุ๊๊�บมัันเข้้าใจ ยากนะ ผมเลยคิดว่ิ ่าเริ่่มจ�ากความรู้้สึึกในแต่่ละครั้้�งก่่อนดีีกว่่า ถ้้าเขาชอบกาแฟ ผมก็็ป้้อนเขาด้้วยกาแฟ เพราะกาแฟเข้้าถึึง ง่่ายกัับทุุกคน เมื่่�อก่่อนเรามีีสภากาแฟคืือการพููดคุุย แต่่สภา กาแฟในยุุคนี้้� ยิ่่�งโควิิดมัันเร่่งการเติิบโตบางอย่่างขึ้้�นมา ทำำให้คำ้ว่ำ ่าสภากาแฟยุุคนี้้� เข้มข้้ ้นขึ้้�น เพราะเราเห็็นอกเห็็นใจกััน มากขึ้้�น เราถึึงได้้แบบพี่ ่� ทำำงานแกะสลััก โควิิดไม่่มีีงานเลย พี่ ่� วาดรููปอยู่่บ้้านงั้้�นมาทำำด้้วยกัันมั้้ยล่�่ะ ผมมีีที่่� ว่่าง พื้้�นที่ ่� ตรงนี้้� เป็็นอะไรได้้อีีกเยอะเลย คนคนเดีียวทำำ อะไรไม่่ได้้หรอก ถ้้าไม่ร่่วมกัันทำำ คนในพื้้�นที่่�เขาก็็รัักพื้้�นที่่�แหละ แต่่เขาเห็็น ทุุกวัันอาจจะชิิน ถ้้าคนข้้างนอกมาเห็็นแล้ว้บอกต่่ออะไรดีีๆ ไปเรื่่�อยๆ อนาคตเป็็นอะไรที่่�เกิินจิินตนาการได้้อีีกเยอะ ต่่อให้้ ผมไม่่ได้้อยู่่ตรงนี้้�แล้วก็้ต็าม เพราะทุุกคนได้้เริ่่ม�แล้ว้ ได้ม้าเห็็น อะไรบางอย่่างแล้้ว พลัังของการบอกต่่อมัันแรง ปากต่่อปาก ทำำ ให้้คนมาร้้าน ชุุมชนรอบๆ ตอนแรกอาจจะบอกว่่าตรงนี้้� แต่่ก่่อนมั่่�วสุุม แต่่พอคนมาถามหาร้้านเรา เขาภููมิิใจนะ เขาเริ่่�มรู้้สึึกว่่าบ้้านเขาดีีคุุณมาเดิินเที่ ่� ยว มาลองทำำกิิจกรรม บางอย่่างที่ ่� นี่่� มาถ่่ายรููป ได้้มานั่่�งเล่่น ฟัังเสีียงธรรมชาติิ เสีียงนก มีีพลัังงานดีีๆ เป็็นพื้้�นที่ ่� ลัับที่ ่� คุุณสามารถบอกต่่อ สิ่่�งดีีๆ ได้้” ฐานพงศ์์จิตปัั ิ ญโญยศ เจ้้าจ้้ของร้้าน Deep Root Café ผมเป็ นบาริสต้ า แฟนทำขนม ใหแม้ ่ มาเป็ นแม่ ครัว เราก็คิดว่ า ถ้ าเราทำ งานอื่น เราไม่ ค่ อยได้ ใช้ เวลา อยู่ กับครอบครัว

90 สิ่ งที่อยาก จ ะ ฝากคือ โค รงการม า ดีอยู่ แล้ ว แต่ จ ะ ทำยังไงใ ห ต ้ ่ อเนื่อง มันต้ องลง ทุน สัั ม ฤทธิ์์� เอื้้�อโ ชติิพ ณิ ช ิ ประธาน กรรมการ ชุมชุนสวนส ม เ ด็็จ ย่ า ่ “ ชุมชุ นสวนส ม เ ด็็จ ย่าเ่ ข้้ม แ ข็็งพอส มควร บ ทบา ท คณะ กรรมการ ชุมชุนสองสามปีีนี้้�เกี่่�ยว กัับโค วิิด หนั ก ั ไป ทางบ ริ ก ิาร ชุมชุน ติิด ต่อประสานงานสาธารณ ่ สุ ข ุ ดูู แ ลคน ใน ชุมชุนที่่�ติิดโค วิิด เอา ข้้าวไปแ ข้้ ขวนใ ห้้ เ ขา โดย มี ผู้ ี ้�ใหญ่่ ใจ ดีี นำำสิ่่� ง ของ ม า มอบใ ห้้ ลัั กษณะเราเ ห มืือน จิ ต ิอาสา ทุุ กคน ม า ทำำ ไ ม่่ มีีเงิินเดืือนนะ บางอ ย่่ าง ต้้องออ ก เงิิน ไป ก่่ อน ค่่ อยไปเ บิิ ก เงิินที่่�เขต ถืื อ ว่่ า ชุุมช น มีีความรัั ก ควา มสา มััค คีี อยู่่ร่ ว ่มกลุ่่มกั ัน ไ ทย จีีน แขก เพราะ ชุมชุน เ ก่าแ่ ก่ อ ่ยู่่กั ัน มาเ ป็็ น ร้้อยร้้ ปีี ถ้้อยถ้้ ที ถ้้ ีอยอาถ้้ ศััย กััน นัับญาติิ กััน คนใหม่่ เ ข้้ า มา คนเ ก่่ า ย้้ายไป ผ มเกิิดที่่�นี่่� ตรงหน้้าสวน ส ม เ ด็็จ ย่า ไ ่ ม่อยา่กย้้ายไปไ กย้้ หน เกิิดจา กควา มอบอุ่่ น ของ เ จ้้ า จ้้ ของที่่� คุุณเ ล็็ ก นานา เ ข า ก็็เอื้้�ออา ท ร กัับ ชาว บ้้าน เรา ก็ ต้้ ็ องใ ต้้ ห้้เคร ดิ ต ิ เ ขา เว ลาเรา ขออ นุุญาตจััดกิิจ กรร ม เ ข า ก็็ใ ห้้ ใ ช้้พื้้ �นที่่�โดยไ ม่ คิ ่ ิด ค่าใ่ ช้้จ่ าย คนใน ่ ตระกููลนานา ก็ ยั ็ ัง ม า มััส ยิิดกููวติิลอิิส ล า ม ตอน ที่่�โครงการของอา จารย์์แ ดง (ผ ศ . ดร. นิิร มล เสรีี ส กุุล ผู้้อำำ นวยการศููนย์์ออกแบบและพััฒนาเมืือง - UddC) เ ข้้า มา นำำเสนอสิ่่�ง ที่ดีีม่� าก เ ป็็นคนมีีวิิ สัยทััศน์ั ที่ ์ ่�ผมย อมรัับ ม า จัดกิั จ ิกรร ม แสงสีี เสีียงในซอ ยเรา แ ม้้แ ต่่ในส วนส ม เ ด็็จย่่า ยัังมีีแสงสีี เสีียง เ ต้้น รำกัำ ัน ส นุุกสนาน แ ล้วก็้ ร่ ็วมกั่ ัน ทำำ โครงการส วนลอยฟ้้าเ จ้้า พระ ยาเชื่่�อ มสะ พาน ด้้ว น จากคลองโ อ่่ง อ่่าง เ ป็็นเ ส้้นทางลง มา ทำำทางเ ดิินอ ย่่างดีีมีี ไฟส่่องส ว่่าง เ ป็็นการกระตุ้้นเพื่่�อเ กิิ ดการ ขัับเคลื่่�อนแห ล่่ง ท่่องเ ที่ยว ่� ไ ม่่เฉ พาะคนในเมืือง คน ต่่างประเท ศ ก็ ม ็า เรารู้้อยู่่ว่่าการ ท่่องเ ที่ยว ่� ของประเท ศไท ย เ ป็็นตััวขัับเคลื่่�อน จีีดีีพีี เราเ ป็็นคนในพื้้�น ที่ ก็ ่� ต้ ็้อน รัับคนเ ข้้า มา เหมืือนเ ป็็นการส ร้้าง รา ยไ ด้้ แ ล้วก็้ มีีจั็ ดัถนนคนเ ดิิน ตรอก ดิิลก จัันท ร์์ ค ว ามย า วประ ม า ณ 130-150 เมตร ชาวบ้้าน ก็็ส นัับส นุุน เ กิิ ดการห มุุนเวีียนทาง เ ศ ร ษฐ กิิจต า มนโ ยบา ยของภาค รััฐ กลุ่่ม UddC, we!park, ยัังธน เ ข้้า มาพััฒนาพื้้�น ที่ ที่ ่� ่�เอกชน บ ริจิาคใ ห้้เ กิ ด ิประโ ย ช น์์เ ป็็น “ส วนสานธาร ณะ” ระดม ค ว ามคิดกัิ ัน หลา ยภาค ส่่ วน ก็็ออก มาไ ด้้ผลดีี แ ต่่ผมก็็เสีียด ายว่่าไ ม่ ต่ ่ ่อเนื่่�อง อาจจะเ ป็็นเ พราะงบประ ม า ณ คนหนุ่่มสาวมีี ค ว ามตั้้�งใจดีีมาก คนใน ชุุ มชนอาจจ ะ ทำำ เองไ ด้้ แ ต่่เราไ ม่มีี่ งบประ ม า ณ ก็็ป รึึก ษา UddC, we!park ไ ด้้ แ ล้วยั้ ังมีีอีีกโครงการ คืือทางเ ดิิน ริมน้ำิ ำ� เชื่่�อ ม โ ย ง จากสะ พาน ด้ ว้น ต่่อไป ถึึงโรงเก ลืือแหล มทอง ตรงพื้้�น ที่่�ส ว น สานธาร ณะ แ ล้้วทะ ลุุไป ถึึง ท่่า ดิินแ ดง เ ป้้าห ม ายชััด เ จน แ ต่่ งบประ ม าณกัับโครงการไ ม่ ต่ ่ ่อเนื่่�อง ทำำ ใ ห้้ชะ งััก คนในพื้้�น ที่ ก็ ่� ็รออยู่่ อ ย่่าง กิิ จกรรมด นตรีีในส วนส ม เ ด็จย่็ ่า ก็็เ ป็็น กิิ จกรรมที่ ทำ ่� ำทุุก ปีี เ ป็็นคนใน ชุ ม ุชน ย่่านคลองสาน ที่ ม ่� า แ ล้วก็้ ็คนนอกพื้้�น ที่่� กะดีีจีี น เ ป็็นเข ตธน บุุรีี ส วนส ม เ ด็จย่็ ่าเ ป็็นเข ตคลองสาน ก็็สา มารถ เชื่่�อมกัันไ ด้้ ผ มเค ยเสนอการ ท่่องเ ที่ ่� ยวกท ม . ว่่า ทำำ ไ ม ไ ม่่ จััด กระตุ้้นเ ศ ร ษฐ กิิ จ เชื่่�อมกัับคลองโ อ่่ง อ่่าง ใ ห้้เ ป็็น มหกรร ม เ ส้้นทางทางนี้้�เล ย ทำำแสงสีี เสีียงใ ห้้สวยงา ม เ ดิิน มาสบา ยๆ สิิบนาทีี เ ดิินช มแสงอา ทิิ ตย์์ ย า ม เ ย็็น จากคลองโ อ่่ง อ่่างเ ข้้า ม า

91 ตรงชุมุชนสวนสมเด็จย่็ ่า เข้้าไปสัักการะศาลเจ้้ากวนอูู ศิิลปะเขา สองร้้อยกว่่าปีี ศาลเจ้้าพ่่อเสืือก็ร้็้อยกว่่าปีี แต่่ก่่อนมีีดนตรีีเล่่น บนสะพาน ทำำได้ดีีด้้วย้ คนในย่่านเองรู้้สึึกอยู่่ดีี คนข้้างนอกเข้้ามา รู้้สึึกดีีด้วย้ เราก็ส่็่งเสริมิให้้เขาเรีียนรู้้ ปลููกฝััง ก็ต้็้องอาศัยัภาครััฐ อย่่างชุมุชนก็ต้็้องมีีความเชื่่�อ คนที่่�เข้้ามาก็ต้็้องพยายามสื่่�อสาร หาคนที่ ่� พอมีีวิิสััยทััศน์์ในการไปให้้ความรู้้กัับชาวบ้้าน พููดให้้ เขาเชื่่�อว่่าคุุณจะให้้อะไรเขา การมีีเวทีีมาระดมความคิิดก็็ดีี แต่่หลายส่่วนเข้้ามาก็็สลาย แต่่เราก็็ไม่่ท้้อ เราดููว่่าคนของเรา อยากได้้อะไรที่ ่� สุุด ก็็ความสะดวก อยู่่ดีีกิินดีี อยากให้้ลููกได้้รัับ การศึึกษา อัันนี้้�ผมเน้้นเลย ถ้้าคนเราการศึึกษาดีี เปอร์์เซ็็นต์สู์ูง ที่จ ่� ะดีี การเรีียนรู้้มีีหลายอย่่าง การศึึกษาต้้องมีีองค์์ประกอบว่่า คุุณพร้้อมมั้้�ย ครอบครััวพร้้อมมั้้�ย แล้้วเราจะแนะนำำเขายัังไง ในด้้านเศรษฐกิิจมัันเป็็นองค์์รวมไง ต้้องวาดให้้เห็็นชีีวิิตว่่า คุุณเดิินคุุณจะได้้อะไร ต้้องสามารถจุุดติิด อย่่างอาจารย์์แดง พููดนี่่�เราจะเห็็นภาพเลย แต่่มัันทำำยาก แต่่ก็็ต้้องทำำต่่อไปนะ สิ่่�งที่่�อยากจะฝากคืือ โครงการมาดีีอยู่่แล้้ว แต่่จะทำำยัังไง ให้้ต่่อเนื่่�อง มัันต้้องลงทุุนมหาศาล อย่่างระยะทางที่่�เดิินจาก สวนสมเด็็จย่่าไปสวนสานธารณะก็็สัักสองสามร้้อยเมตร ระหว่่างทางมีีสตรีีตอาร์ต์ มีีขายของ บ้้านนี้้�เอาของออกมาขาย ทำำ ให้้เขาขายได้้ ทีีนี้้� จะทำำยัังไงให้้คนเข้้ามา ตรงนี้้�ลำำบาก เรื่่�องการตลาดด้วย้ต้้องทุุกภาคส่ว่น การสื่่�อสารบางคนมองไม่่เห็็น อย่่างผมมองเห็็นว่่าดีีจะกระตุ้้นท้้องถิ่่�น สามารถมาค้้าขาย เศรษฐกิจิหมุุนเวีียน ถ้้าเรามองแต่ก่่อนชุุมชนเราก็็อยู่่ของเรา มีีร้้านอาหารร้้านกาแฟใหม่่เข้้ามา การพััฒนา เราก็็โอเค ทีีนี้้� ผมกัับหลายคนก็็อยากร่่วมกัันทำำอีีกอย่่าง ส่่งเสริิมให้้เด็็กที่ ่� ไม่่เรีียน หาครูมูาสอน เรามีีพื้้�นที่่�อยู่่ตรงศาลเจ้้าก็็ได้้ หรืือตรงสวน สาธารณะ ไปคุุยกัับเด็็ก ให้้เด็็กมีีความคิิด ไม่่หมกมุ่่นกัับ ยาเสพติิด มีีกีีฬา ทำำยัังไงจะดึึงเด็็กพวกนี้้�ให้้เติิบใหญ่่ มีีสุุขอนามััย มีีวิิสััยทััศน์์ สามารถชี้้�ให้้เขาดููได้้ ตอนนี้้�มีีสิ่่�งล่่อใจ เยอะ มีีโซเชีียล เราก็ต้็้องกลมกลืืน ตรงนี้้มั�ันละเอีียดอ่่อน ต้้องมีีจิติวิิทยา อาจจะให้้เขามาช่่วยสอนเราทำำ ไลน์์ เขาทำำ ประโยชน์์ได้้ เขาเล่่นเกม เขาอาจพััฒนาไปทำำ แอปพลิิเคชัันได้้ ต่่อยอดได้้ โซเชีียลก็มีีข้็ ้อดีีถ้้าคุณุใช้้เป็็น การศึึกษาจำำเป็็น ให้้เขา เรีียนรู้้ชีีวิิตประกอบด้วย้ อะไร อนาคตเลืือกได้้ มีีหลายทาง มีีแรงจููงใจให้้เขา การเปลี่ย ่� นแปลงก็็เป็็นไปตามยุุคสมััย แต่่ตอนนี้้�มัันเปลี่ ่� ยนเร็็วมาก” สััมฤทธิ์์� เอื้้�อโชติิพณิชิ ประธานกรรมการชุมชุนสวนสมเด็็จย่า่

92 “ชุมชุนซอยช่างนาค-สะพานยาวเป ่ ลี่่�ยนไปเยอะ คนพื้้�นที่่�เดิิมขยัับขยายไปซื้้�อที่่�อื่่�น เอาที่่�มาทำำบ้้านเช่่ า คนนอกพื้้�นที่ม่�าเช่าอ่ยู่่เยอะ แต่ที่่ ่�อยู่่ๆ ยู่่กัันมา ก็มี็ ทั้้ ีงคน�จีีน แขกขาวก็็เยอะ มุุสลิมก็ิมี็ ี จุุดขายของเราคืือมััสยิิดเซฟีี เพื่่�อนบ้้านเราบ้้ คืือท่า่ดิินแดง ก็มี็ ีศาลเจ้้าจ้้ซำำ ไนเก็็ง ศาลปึึ ง เถ่า่กงม่า ส่มััยก่อน่ตลาดท่า่ดิินแดงของกิินเยอะกว่่ านี้้� เที่่�ยงคืืนตีีหนึ่่�งคนยัังแน่่ น เดี๋๋�ยวนี้้�ไม่่ มีีละ ที่่�ลดลงคืือ คนท่า่ดิินแดงย้้ายออย้้ก โดนไล่ที่่ ่� และความเจริิญมา คนรุ่่นใหม่่ ไปอยู่่บนยู่่ห้้างเยอะ แห้้ต่ถ่ามว่่ าชาวบ้้านบ้้ถ้้าถ้้มีี อะไรก็็รวมตััวกัันได้้ในระดัับหนึ่่�ง ผมฟัังไอเดีียของอาจารย์์แดง (ผศ.ดร.นิิรมล เสรีีสกุุล ผู้้อำำนวย การศููนย์์ออกแบบและพััฒนาเมืือง - UddC) ผมชอบนะ ท่่านเก่่ง เสนอแนะที่ม ่� า เราก็็ต้้องยอมรัับในการพััฒนา ผมทำำงานกัับ กิิจกรรมที่ ่� ติิดดิินมาเยอะ คืือบางทีีเรานั่่�งคุุยกัับผู้้ใหญ่่ วางแผนอย่่างนี้้�ๆ ผมพููดในฐานะเราเป็็นชาวบ้้านคนหนึ่่�ง ถามว่่าดีีมั้้ย�ดีี อยากให้้คนมาเที่ยว ่� เพราะเรามองส่ว่นรวม อย่่างต่่างชาติิเข้้ามา แค่่เขาบอกว่่ามาประเทศไทย ค่่าเครื่่�องบิินมา เสีียภาษีีกิินโน่่นนี่่� เราได้้ประโยชน์์ แต่่ลงถึึงระดัับรากหญ้้าจริิงๆ บางทีีไม่่ได้้เลยนะ คืือถ้้าจัดกิัจิกรรมอะไรก็็แล้ว้แต่่ ผมก็็ให้้ความ ร่่วมมืือ ตั้้�งใจช่่วย แต่่มัันก็็จบไปงานนึึงๆ อย่่างจัดัถนนคนเดิิน ผลลัพธ์ัที่์ดู ่� ูแล้วต้ อบโจทย์์ ชุมุชนเราก็มีี็ที่่�ชาวบ้้านไปเดิินเที่ยว ่� ไปขายของ สาคูู ก๋วย๋เตี๋๋ยว� คนในชุมุชนได้้รายได้้เพิ่่มขึ้้� �น แต่่แค่่สองวัันที่มีีกิ่� จิกรรรม มัันไม่ยั่่�งยืืน ผมอยาก ให้้เป็็นลัักษณะชี้้�นำำ ให้้ชาวบ้้านได้้ประโยชน์์ จริิงๆ ถ้้าเอาของดีีนี้้ม�าทำำขาย อาซิ่่ม� ได้้ประโยชน์์นะ อาเจ็็กได้้ประโยชน์์นะ ไม่่ใช่ม่าเป็็นแหล่่งท่่องเที่ยว ่� ขี่จั ่� ักรยานมาแล้ว้บอกชาวบ้้านต้้องต้้อนรัับเขานะ แขกมาเยี่ ่� ยมชมเราแล้้วเขาก็็ขี่่�ไป พอเขามาเรา ก็ต้็้องจอดเชิิญครัับ หวััดดีีครัับ อุุดม ศรีศุีุภภักดีั ี ประธานชุมชุนซอยช่างนาค-สะพานยาว่

93 แล้้วก็็พาไปร้้านโน้้นร้้านนี้้� ซึ่่�งจุุดใหญ่่ๆ ไม่่ได้้ของชุมุชนมาตั้้�ง แล้ว้ชาวบ้้านได้้อะไร ถ้้าชาวบ้้านได้้ประโยชน์์ เกิิดการจ้้างงาน สิินค้้าชาวบ้้านได้้มาขาย มัันก็จ็ะกระจายรายได้้กระจายแรงงาน ผมพููดแล้ว้เขาเกลีียดผมนะ จะบอกว่่ามาพััฒนาการท่่องเที่ยว ่� ชุุมชนดีีขึ้้�น ชื่่�อเสีียงมีีมากขึ้้�น แต่่บางทีีมัันไม่่ใช่่ อย่่างเสาร์์ อาทิิตย์์เขาอยู่่บ้้านสบายๆ รถราวิ่่�งเต็็มไปหมดเลย ลููกหลาน เข้้าออกต้้องระวััง ขี่ ่� จัักรยานไม่่ได้้ บางสิ่่�งบางอย่่างไม่่ได้ม้อง ลึึกซึ้้�งว่่าชุุมชนได้้อะไร อย่่างพื้้�นที่่� “สวนสานธารณะ” เป็็นของชุมุชนซอยช่่างนาค แต่่ฝั่�งโรงเก ่ลืือแหลมทองของชุมุชนสวนสมเด็จย่็ ่า คืือเป็็นพื้้�นที่ ่� ตรงกลาง เชื่่�อมติิดกััน แต่่ทุุกกิิจกรรม พ่่นยาฉีีดยุุง ไฟดัับ ผมต้้องไปทำำ ให้้ แต่่ถามว่่าถ้้าทำำสวนสานฯ เสร็็จ คนสวน สมเด็จย่็ ่าใช้ม้ากกว่่าผมนะ เพราะพื้้�นที่่�เขาใกล้้กว่่าผม เดิินข้้ามไป ก็็ถึึงแล้้ว แต่่ชุุมชนผมอยู่่ท่่าดิินแดง ซอยสมเด็จ็เจ้้าพระยา 5 จะเข้้าไปต้้องเดิินเข้้าไปข้้างใน แต่่วิิธีีการดููแลต้้องของเรา เราก็คุ็ยกัุัน กัับกลุ่่มยัังธน we!park เขาบอกกลัวว่ั ่าทำำสวนแล้ว้ใครจะเข้้า บอกว่่า คุณุไม่ต้่ ้องกลัวั ขอให้ทำ้ ำเสร็จ็ทำำ ลานอเนกประสงค์์ แหล่่งท่่องเที่ยว ่� แหล่่งพัักผ่่อนหย่่อนใจ กิิจกรรมเกิิดขึ้้�นได้้เยอะ คนเฒ่่าคนแก่่ รำำ ไทเก๊๊ก เต้้นแอโรบิิก เตะตะกร้้อ บาสแป้้นเดีียว ตีีแบด โกล์์รููหนูู พื้้�นที่ ่� มัันเหมาะ ไม่่ต้้องห่่วงจะไม่่มีีใครเข้้า เพราะที่ ่� ตรงนี้้� หนึ่่�ง ใกล้้แม่่น้ำ ำ� สอง ไม่่อยู่่ใต้้สะพาน ควัันรถสารตะกั่่�ว ไม่่มีีน้้อยมาก ถ้้าทำำเสร็็จเมื่่�อไหร่่ คนจะมาที่ ่� นี่่� รัับรอง ผมอยากใหช้าวบ้ านได้ ประโยชน์ จริงๆ อาซิ่ มอาเจ็กได้ ประโยชน์ ไม่ ใช่ มาเป็ นแหล่ งท่ องเที่ยว ขี่จักรยานมาแลวบอก้ชาวบาน้ ตองต้ ้ อนรับเขานะ แขกมาเย ี่ ยมชมเรา แล้ วก็พาไปรานโน ้ ้ นรานน้ ี้ ซึ่งจุดใหญ่ ๆ ไม่ ได้ เป็ นของชุมชนมาตั้ ง แล้ วชาวบ้ านได้ อะไร แล้้วเข้้ามาได้้หลายซอย จากท่่าน้ำก็ ำ� ็เข้้าได้้ แต่่ความปลอดภัยั ต่่างหากที่่�เราต้้องห่ว่ง ถ้้าคุณุเป็็นสวนเปิดิ ใครจะมาเฝ้้า 24 ชั่่ว�โมง ให้้กรรมการชุุมชนต้้องดููแล กรรมการชุุมชนไม่่มีีเงิินเดืือน เป็็นจิิตอาสา ต่่อให้้รัักแค่่ไหน ใครจะไปนั่่�งนอนที่่�โน่่น ผมพูดูอย่่างนี้้� ต่่อให้้นอนเฝ้้า ถ้้าเกิดมิาตีีกััน ผมเข้้าไปห้้าม ผมไม่่โดนตีีบ้้างเหรอ แล้วอีี ้กเรื่่�อง เจ้้าของที่ย ่� กที่่�ให้้กทม.ทำกี่ำ ปี่� ี ผมถามว่่า คุณุเซ็็นสััญญา เมื่่�อไหร่่ เริ่่�มนัับตอนไหน จนป่่านนี้้� สองปีีผ่่านไปแล้้ว ยัังไม่่เสร็จ็ พอทำำเสร็จ็ อยู่่ได้อีี้ กไม่กี่ปี่� ี ต้้องคืืนละ แล้วทุุ้กสิ่่�งทุุกอย่่างก็็รอเวลา เก็็บขยะไปส่ว่นหนึ่่�ง ตอนนี้้�ขยะเต็มอีี ็กละ บอกตรงๆ มัันลำำบากนะ ตอนนี้้� ตอนเย็็นมีีคนเตะตะกร้้อ คืือบางคนเขาก็็ไม่่ยอมให้้เตะ ตะกร้้อนะ เพราะเสีียงดััง ทีีนี้้�เราก็ม็องว่่า ปััญหามีีก็ต้็้องแก้้ ต้้องคุยุ กัับเขา ขอความร่่วมมืือเขาให้้พอสมควร พวกเตะตะกร้้อเป็็นคน กวาดเก็็บขยะนะ คนอยู่่ข้้างสวนไม่่กวาด คนมาทิ้้�งขยะก็็คน รอบข้้างแหละ แต่่ถนนคนเดิินตรอกดิิลกจัันทร์์ ถ้้าชาวบ้้านยิินดีีทั้้�งหมด มัันก็็โอเค แต่พ่ อไปคุยกัุับชาวบ้้าน อ้้าวแล้วจ้ ะเอารถไปจอดที่่�ไหน บ้้านอยู่่ดีีๆ กลายเป็็นคนเดิินผ่่านไปมา ต้้องเสีียสละที่่�หน้้าบ้้าน ให้้เขามาตั้้�งขาย โอเค บ้้านไหนขายได้้ บ้้านคุุณไม่่ขาย แต่่หน้้า บ้้าน คุุณก็็ต้้องยิินยอมให้้ขาย เพื่่�ออะไร เพื่่�อคำำว่่า ถนนคนเดิิน เพื่่�อตลาดสมเด็็จทั้้�งมวล บางทีีก็็ไม่่ใช่่นะ ทุุกวัันนี้้�ที่ ่� ทำำก็็คืือว่่า เอาจุุดไหนที่่�คนยิินยอมมากสุดุ จุุดไหนมีีปััญหาน้้อยสุุด คืือ ต้้องทำำขึ้้�นมาก่่อน คนที่่�ไม่่เห็็นด้วย้ ได้้เห็็น ถนนคนเดิินเขา จััดปีีละครั้้�ง ไอเดีียอาจารย์์ก็็ดีีซึึมซัับให้้มากขึ้้�น แต่่มัันก็็อยู่่ แค่่นั้้�น ผมก็็เคยคุยกัุับอาจารย์์แดง ถ้้าจััดงานถนนคนเดิิน ให้้ได้้ในเดืือนกุมุภาพัันธ์ช่์ว่งที่ศ ่� าลเจ้้ามีีงานขอพร เชิิญกรรมการ ศาลเจ้้า เขต ว่่าเรามีีโครงการถนนคนเดิินจากกะดีีจีีน ถ้้าสามารถ ดึึงไปถึึงคลองสานได้้ บริิเวณนี้้�มีีแหล่่งวััฒนธรรมอะไรบ้้าง มีีศาลเจ้้า ฉายหนัังจอ ศาลเจ้้าปึึงเถ่่ากงมีีงิ้้�วเพราะว่่าเขาอยาก รัักษาตรงนี้้�ไว้้ ซึ่่�งงิ้้�วมีีความเอิิกเกริิก ตามถนนหนทางท่่าดิินแดง ติิดโคมแดงติิดผ้้า ถ้้าร่่วมจััดถนนคนเดิินดึึงงานพ่่วงยาวไปถึึง คลองสาน แห่่เจ้้าเข้้าถึึงล้้ง สัักการะหม่่าโจ๊ว๊ ออกหน้้าเขต คลองสาน ออกลาดหญ้้า ยิิงยาวเป็็นขบวนใหญ่่เลย ค่่าใช้จ่้่าย น้้อยลงด้้วยนะ ศาลเจ้้าเป็็นคนจ่่ายเพราะเขาต้้องทำำงานเขา อยู่่แล้้ว เขตเองก็็ได้้ประโยชน์์ โครงการของอาจารย์์ก็็ได้้พื้้�นที่ ่� ก็็คึึกคััก”

94 “หนัังสืือ “สาส์นส์มเด็็จ ลายพระหัตถ์ั ส์มเด็็จเจ้้าจ้้ ฟ้้ ากรมพระยานริิศรานุวัุตั ติิวงศ์แ์ละสมเด็็จกรมพระยา ดำำรงราชานุภุาพ” บัันทึึกไว้้ว่ า่ พื้้�นที่่�บริิเวณนี้้มี�ชีาวจีีนมา อยู่่อายู่่ศััยตั้้งแ�ต่ส่มััยอยุุธยาตอนกลางก่อน่การขุุดคลอง ลััดบางกอก ทีนี้้�พอคนจีีนมาอยู่่ก็มี็ ีศาสนสถาน มีีภิิกษุจีุีน มาพำำนักัอยู่่ในกุฎีุหรืื ีอกุุฏิิ สมเด็็จกรมพระยาดำำรงฯ ก็็บอกนี่่�แหละ ที่่�เรีียกว่า่กุฎีุจีีน ก็็เป็็ นที่ม่�าของคำว่ำา ่กุฎีุจีีน คืือเป็็ นกุฎีุีที่มี่�ีภิิกษุจีุีนพำำนักัอยู่่ ชาวจีีนที่่�เข้้ามาตอนนั้้�นผสมกััน ไม่่ได้้แยกว่่าเป็็นจีีนใด แต่พ่อสมัยัอยุุธยาตอนปลาย สมเด็จพ็ระนารายณ์์โปรดให้้ พระยาวิิไชเยนทร์์สร้้างป้้อมวิิไชยเยนทร์์ เรืือที่จ ่� ะขึ้้�นไปค้้าขายยััง กรุุงศรีีอยุุธยาก็็ผ่่านป้้อมวิิไชยเยนทร์์เพื่่�อให้มีี้การตรวจตราว่่า มีีสิ่่�งผิิดกฎหมายอะไรมั้้�ย มีีอาวุุธที่ ่� จะขึ้้�นไปให้้เราเสีียเอกราช หรืือเปล่่า ทำำ ให้้มีีคนหลายชาติิ หลายภาษา รวมทั้้�งชาวจีีนมา อยู่่ตรงนี้้�เพิ่่มม�ากขึ้้�น ต่่อมาสมัยักรุุงธนบุรีีุ สมเด็จพ็ระเจ้้าตาก โปรดให้้ชาวจีีนที่ ่�ช่่วยกอบกู้้เอกราชมาอยู่่ตรงนี้้� ชาวโปรตุุเกส ก็็อยู่่ตรงวัดัซางตาครู้้ส ทีีนี้้�ชาวจีีนที่ม ่� าอยู่่ในช่ว่งนั้้�นเห็็นตััวศาสนสถานชำำรุุดไปตั้้�งแต่่อยุุธยา มีีบัันทึึกจากคุณุหมอชาวเยอรมััน และเป็็นนัักพฤกษศาสตร์์ด้้วย ว่่ามีีอาคารศาลเจ้้าสองหลัังมีี ทางเดิินอยู่่ตรงกลาง พอสมััยต้้นรััตนโกสิินทร์์เมืืองหลวงย้้าย ไปอยู่่ฝั่่�งพระนคร ชาวจีีนที่่�อยู่่ตรงนี้้�ก็็ติิดตามไปอยู่่สำำเพ็็ง เยาวราช ตลาดน้้อย ศาลเจ้้าตรงนี้้�ก็็ชำำรุุดทรุดุโทรม ทีีนี้้� บรรพบุุรุุษผมทำำมาค้้าขาย มีีตััวเรืือนแพอยู่่ข้้างหน้้าศาลเจ้้า ตรงนี้้� กราบไหว้้ทำำนุบำุำรุุงศาลเจ้้ามาแต่่เดิิมอยู่่แล้้วล่่ะ แต่่เห็็นชำรุำดมุาก ในสมัยรัั ัชกาลที่่� 3 เจ้้าพระยานฤบดิินทร์์สร้้าง วััดกััลยาณมิิตร ทางนี้้�ก็็เลยไปรวบรวมเงิินญาติิพี่ ่� น้้องที่่�อยู่่ที่่� เจีียงจิวิ โชจิิว มณฑลฮกเกี้้�ยน มารื้้�อศาลแล้้วสร้้างใหม่่เป็็น อาคารที่่�เห็็นอยู่่นี้้� แต่่กว่่าจะเสร็จก็็ ็กิินเวลานาน เพราะไม่่ได้้ เป็็นเงิินมาทั้้�งก้้อนทีีเดีียว บรรพบุุรุุษชาวฮกเกี้้�ยนเรารวบรวม เงิินกัันมา จากนั้้�นอััญเชิิญองค์์พระโพธิิสััตว์์อวโลกิิเตศวร หรืือคนจีีนเรีียก พระโพธิิสััตว์์กวนอิิม ชาวบ้้านทั่่�วไปเรีียก เจ้้าแม่่กวนอิิม องค์์ท่่านเป็็นไม้้ แกะจากไม้้หอม อยู่่ในชุุด พระจีีนปิิดทองทั้้�งองค์์ ในรููปลัักษณ์์ที่ ่�มีีความสวยงาม เป็็นองค์์ดั้้�งเดิิมเลย ตััวงานแกะสลัักที่่�โถงด้้านหน้้า และภาพจิติรกรรมฝาผนััง เป็็นฝีีมืือช่่างจากประเทศจีีนซึ่่�งได้้รัับการยืืนยัันจากหลาย อาจารย์์ในมหาวิิทยาลััยของจีีน รวมทั้้�งกรมศิิลปากรเองที่ ่� บอกว่่าไม่่ใช่ช่่างจีีนในประเทศไทย ภาพจิติรกรรมวาดเป็็นเรื่่�อง สามก๊๊ก ตอนแรกคืือคำำ สาบานในสวนท้้อ แล้วก็้ ็ไล่่ไปเป็็นตอนๆ ในภาพก็็จะบอกชื่่�อตอน ชื่่�อจิิตรกรที่ ่� วาด ช่่องไหนมีีผู้้ถวาย ทำำบุุญก็็จะระบุุชื่่�อไว้้ด้้วย แล้้วจิิตรกรรมนี้้�เป็็นเอกลัักษณ์์ เพราะในกรุุงเทพฯ มีีที่่�เดีียวที่ว ่� าดเป็็นสีีเป็็นช่่องสี่่�เหลี่ยม ่� เล็็กๆ แบบนี้้� ส่ว่ นงานไม้้แกะบนโถงเพดานด้้านบนตรงกลางเป็็นเรื่่�อง สามก๊๊ก ตอนขงเบ้้งนั่่�งตีีขิมิอยู่่บนกำำแพงเมืืองที่่�เหล่่าทัพสุัมุาอี้้� ในส่่วนบานประตูู ทวารบาล ก็็ได้รั้ับการยืืนยัันจากอาจารย์์ เฟื้้�อ หริิพิิทัักษ์์ อาจารย์์น. ณ ปากน้ำ ำ� ว่่าเป็็นศิิลปิินเอกวาด ประชัันกััน ไม่่ใช่่คนเดีียววาดสองบาน แต่ที่ ่� นี่่�ประตููศาลเจ้้าจะ สููงใหญ่่ ถ้้าไปที่อื่่่� �น ประตูจูะเตี้้ย�เล็็กกว่่า ฉะนั้้�นตรงนี้้�ทวารบาล ค่่อนข้้างน่่าเกรงขาม ทางเราเน้้นการอนุรัุักษ์์ ยัังเป็็นสีีธรรมชาติิ โบราณ ไม่่เติมสีี ิ วิิทยาศาสตร์์ มัันก็จ็ะอยู่่ลัักษณะนี้้� และศาลเจ้้า ได้้รัับพระราชทานรางวััลอนุุรัักษ์์ศิิลปสถาปััตยกรรมดีีเด่่น ประจำำปีี พ.ศ. 2551 ของสมาคมสถาปนิิกสยามในพระบรม ราชููปถััมภ์์ ทางกรมศิิลปากรก็็เห็็นความสำคัำ ัญว่่ามีีข้้อมููลทาง ประวััติิศาสตร์์ มีีงานที่่�ควรอนุุรัักษ์์จึึงขึ้้�นทะเบีียนเป็็นโบราณ สถาน ทำำให้ทุุ้กคนได้้เข้้ามาดูู กราบไหว้ศึ้ึกษามาเห็็นความงดงาม เราไม่่ได้้หวัังจะเก็็บไว้้ของเราคนเดีียว ถ้้าคนชอบแบบโบราณ ก็็โอเค บางคนก็็บอกลื้้�อไม่่ทำำ อะไรเลยเหรอ บางคนปรารถนา ดีีร้้านขายสีีจะเอาสีีมาทาใหม่่ให้้สีีแดงๆ ซึ่่�งมัันไม่่ใช่่ ถ้้าทำำมัันจะเสีียไป หรืือดููว่่าตรงไหนที่ ่� มัันจะทองกว่่านี้้� เราก็็ อย่่าดีีกว่่า ไม่่อยากให้้เป็็นแบบโบสถ์์ทองทั้้�งหลัังแล้ว้กรมศิิลป์์ฯ ต้้องไปนั่่�งลอกออก อีีกอย่่างคืือเราไม่่ได้้เน้้นพาณิิชย์์ ใครจะ ไหว้้ยัังไงก็็ได้้ ไหว้้มืือเปล่่าก็็ไหว้้ แล้้วแต่่เลย ไม่่ได้้จะมาขาย เวีียนธููป ชุุดใหญ่่ชุุดเล็็กอะไร ที่ ่� นี่ ่� ก็็มีีแค่่ธููปอะไรนิิดหน่่อย ศาลเจ้้าก็็จะเงีียบๆ ประมาณนี้้� คนในตระกูลดูแลศาลเจาส้ ืบทอดกันมา เวลาคนมา เราก็เป็ นคนบรรยาย เราตั้ งใจ เรายินดีเพราะเป็ นคนดูแล เห็นมาตั้ งแต่ แรก มีทายาทที่จะดูแลต่ อ ถ้ าหมดจาก สายสิมะเสถียร ก็มีสายอื่นสืบทอด

95 คนในตระกููลดููแลศาลเจ้้าสืืบทอดกัันมา เวลาคนมาเราก็็ เป็็นคนบรรยาย เราตั้้�งใจ เรายิินดีี เพราะเป็็นคนดููแล เห็็นมา ตั้้�งแต่่แรก มีีทายาทที่ ่� จะดููแลต่่อ ถ้้าหมดจากสายสิิมะเสถีียร ก็็มีีสายอื่่�นสืืบทอด ถ้้าไม่มีี่ความผููกพััน บางครั้้�งการดููแลรัักษา ก็็อาจจะด้้อยกว่่าการมีีความผููกพัันความรู้้สึึก และอาจจะโชคดีี ด้้วยว่่าการคมนาคมไม่่สะดวก ทำำ ให้้ไม่มีี่ ใครอยากมาแย่่งชิิง มาก ถ้้าถามในฐานะที่่�เราเกิดที่ินี่ ่� ่�และอยู่่มาตั้้�งแต่่แรก ในปัจัจุุบััน คนโบราณที่่�อยู่่ต่่อกัันมาในชุมุชนวััดกััลยาณ์์มีีน้้อย ไม่่เหมืือน ชุุมชนกุุฎีีจีีนที่ ่� ส่่วนมากเป็็นญาติิอยู่่กัันมาแล้ว้สามรุ่่นห้้ารุ่่น แต่่ตรงนี้้�มาแล้้วการเข้้าออกไม่่สะดวก เขาก็็อาจจะไปอยู่่ที่อื่่่� �น เอาบ้้านให้้คนเช่่าหรืือขายไป คนที่ ่� มาอยู่่ใหม่่ๆ อาจจะไม่่ได้้ มีีความรู้้สึึกเป็็นเจ้้าของพื้้�นที่่� เพราะก็็ไม่่เคยเห็็นว่่าเดิมที่ิ ่�อยู่่ๆ กัันมาเป็็นยัังไง ก็็เป็็นปััญหาเหมืือนกััน เพราะเราก็็ไม่รู้้ว่่าเขามา เขาจะเข้้าใจความเป็็นอยู่่ตั้้�งแต่่อดีีตมาหรืือเปล่่า บางทีีคนใน ชุุมชนเองยัังไม่รู้้่เลยว่่ามีีศาลเจ้้าตรงนี้้� โครงการและกิิจกรรมอนุุรัักษ์์และฟื้้�นฟููในพื้้�นที่ ่� ย่่านกะดีี จีีน-คลองสานและต่่อยอดโครงการขัับเคลื่่�อนย่่านกะดีีจีีนคลองสานสู่่การเป็็นเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ทำำให้้คนภายนอกเข้้ามา ย่่านคึึกคััก คนในชุมุชนเองก็็ได้รู้้ว่้ ่ามีีอะไร เช่่นมีีกิจิกรรมในย่่าน ที่่�โครงการฯ จัดั ทางกุุฎีีจีีนส่่งระบำำ โปรตุุเกสมาแสดง ทางจีีน ก็็เล่่นเครื่่�องดนตรีีกู่่เจิ้้�ง อย่่างที่่�บอก คริิสต์์อาจจะไม่่เคยมา คนแถวนี้้�อาจจะไม่่กล้้า บางคนกลััว ไม่่มีีโอกาส อยู่่ดีีๆ จะเดิินมาก็็เขิิน ก็็ได้้งานแสดงนั้้�น หรืือบางคนเขาเกิิดมา เห็็นแต่่หลัังคาศาลเจ้้าข้้างนอก ไม่่ได้้เคยเข้้ามา วัันหนึ่่�งโผล่่ มาหน้้าประตูู เพราะเห็็นจากรายการโทรทััศน์์ ช่่องยููทููบ ก็็เข้้ามาดูู เราเองก็็เคยคิิดว่่าสมมติิทำำเป็็นวิิดีีโอเล่่าประวััติิ ศาลเจ้้า เป็็นพื้้�นที่่�เรีียนรู้้ที่่�ใครมาสามารถเปิิดดููหรืือเปิิดอยู่่ ตลอด หรืืออาจจะต้้องมีีคิวิอาร์์โคดให้้สแกน แต่่การทำำ โคด ก็็มีีระยะเวลาและค่่าใช้้จ่่ายในการทำำและการดููแลเหมืือนกััน” บุุณยนิิธย์์สิิมะเสถีียร ผู้้ดูู�แลศาลเจ้้าเ จ้้กีียนอัันเกง

งานพััฒนาย่่าน สู่่�การเรียน ี รู้ ้ สำำหรัับทุุกคน Feature กะดีีจีีน-คลองสาน

หากเอ่่ ยถึึงย่านประ ่วััติิศาสตร์์ ริิมน้ำ ำในประเทศของ เรา พื้้�นที่่�ที่่�ได้้รั ับการศึึกษาวิจัิัย และดำำเนิินการจััดกิิจกรรม เพื่่�อฟื้้�นฟูู อนุรัุกษ์ั ์ และพััฒนาต่อยอด่คุุณค่า่ต้้นต้้ทุุนมรดก ทางวััฒนธรรมที่่�เห็็นภาพการดำำเนิินงานและผลงาน เด่น่ชััด เป็็ นต้้นแบบต้้ของการเรีียนรู้้ � อย่างครบ่ถ้้วนถ้้ทุกมิุิติิ ต้้องยต้้กให้้ ย่าน่กะดีจีีน-คลองสาน ซึ่่�งถืือได้้ว่่ าเป็็ นหนึ่่�ง ในสามอัันดัับแรกของงานฟื้้�นฟููย่านที่่ต้้่�องต้้กล่าว่ ถึึง หนึ่่�งในคุุณููปการด้้านวิิชาการที่่�สำำคััญที่่�เกิิดขึ้้�นกัับพื้้�นที่่�แห่่งนี้้� คืือการที่่�มีีนัักวิิชาการจากศููนย์์ออกแบบและพััฒนาเมืือง (UddC) จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลัยั เข้้ามาทำำ งานอย่่างต่่อเนื่่�องตลอด 12 ปีี ที่่�ผ่่านมา เรีียงร้้อยข้้อค้้นพบ สัังเคราะห์์เรื่่�องราว สู่่การยกชููประเด็็น สำำคััญๆ ในย่่านให้้ออกมาเป็็นรููปธรรม เชื้้�อเชิิญให้้คนในย่่าน คนนอกย่่าน หน่่วยงานภาครััฐ เอกชน และองค์ก์รจิิตอาสา สาธารณประโยชน์์ เข้้ามามีีส่่วนร่่วม และถักทัอความร่่วมมืือร่่วมใจ สร้้างผลลัพธ์ัค์วามเปลี่ย ่� นแปลงในพื้�นที่่� ้พร้้อมกััลยาณมิิตรเครืือข่่ายที่่� เติิบโตขยายตััวออกไปอย่่างกว้้างขวาง ปีี 2564-2565 ภายใต้้แนวคิิดการพััฒนาเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ (Learning City) โดยการสนัับสนุุนงบประมาณจากบพท. ศููนย์์ออกแบบ และพััฒนาเมืือง ได้้เล็็งเห็็นความสำคัำ ัญ และโอกาสในการขัับเคลื่่�อน งานวิิจััยเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ จึึงได้ดำ้ ำเนิินโครงการวิิจััย “กลไก ความร่่วมมืือ และตััวแบบการเรีียนรู้้และนวััตกรรมรููปแบบใด และมีีกระบวนการอย่่างไร ที่่�สามารถขัับเคลื่่�อนเมืืองแห่่งการ เรีียนรู้้ของย่่านมรดกวััฒนธรรม อัันจะช่่วยยกระดัับการเรีียนรู้้ ของประชาชนในพื้้�นที่่�และสร้้างการพลวััตเศรษฐกิิจท้้องถิ่่�น อย่่างยั่่�งยืืน” โดยมีี ผศ.ดร.นิิรมล เสรีีสกุุล และคณะ เป็็นผู้้ดำำเนิิน โครงการ โดยนำำชุุดประสบการณ์์การทำำงานฟื้้�นฟููย่่านที่่�ผ่่านมา นำำมาต่่อยอด และยกระดัับสร้้างสรรค์์เป็็นกิิจกรรม “มหาลััย ในย่่าน” และ “ศิิลป์์ในซอย” เพื่่�อใช้้เป็็นตััวแบบการเรีียนรู้้

สำำหรัับทุกุภาคส่่วนที่่�เกี่ย ่� วข้้องในพื้�นที่่� ้ซึ่่�งในบทบาทเป็็นเครืือข่่าย กลไกความร่่วมมืือในการขัับเคลื่่�อนงานพััฒนาเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ นัยัหนึ่่�งก็็เพื่่�อรัับมืือกัับสถานการณ์ค์วามเปลี่ย ่� นแปลงด้้านโครงสร้้าง พื้้�นฐาน เศรษฐกิิจ การลงทุุน และการแทนที่่�ด้้วยคนกลุ่่มใหม่่ (Gentrification) ซึ่่�งกำำลัังเกิิดขึ้้�นในพื้้�นที่่� อีีกความคาดหวัังคือืการ เสริิมสร้้างความเข้ม้แข็็งกลไกความร่่วมมืือในการพััฒนาเมืือง ผ่่านกรอบ แนวคิิดเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้อัันจะส่่งผลให้้เกิิดความต่่อเนื่่�องของ การพััฒนาย่่าน การเรีียนรู้ท้้องถิ่่�น และการยกระดัับเศรษฐกิิจท้้องถิ่่�น และคุุณภาพชีีวิิตของคนในพื้้�นที่่�อย่่างเป็็นรููปธรรม มหาลััยในย่่าน ตััวแบบการเรีียนรู้ที่่�อ้ ยู่่บนฐานการจััดการวััฒนธรรม และการริิเริ่ม ่� พััฒนาพื้้�นที่่�สาธารณะที่่�รอการพััฒนาโดยใช้้กิิจกรรมการเรีียนรู้้ แลกเปลี่ย ่� นองค์ค์วามรู้เ้กี่ย ่� วกัับย่่านกะดีีจีีน-คลองสาน และการเก็็บข้้อมููล ความต้้องการของคนพื้้�นที่่�ในการพััฒนาพื้้�นที่่�สาธารณะ UddC ได้้ดำำเนิินงานประชุุมเชิิงปฏิิบััติิการร่่วมกัับชุุมชน หน่่วยงานรััฐ และภาคีีเครืือข่่ายด้้านการพััฒนาเมืืองและพื้้�นที่่�สาธารณะ ในรููป แบบคณะดำำเนิินงานเฉพาะกิิจเชิิงประเด็็น เช่่น หลักสููตัรผู้้จััด การมรดกวััฒนธรรม ร่่วมกัับกลุ่่มปั้้�นเมืือง หลัักสููตรการพััฒนาพื้้�นที่่� รอการพััฒนาสู่่พื้้�นที่่�สวนสาธารณะ ร่่วมงานกัับกลุ่่ม we!park กลุ่่มยัังธน และศููนย์์นวััตกรรมเพื่่�อพััฒนาการออกแบบ (IDDC)

มหาวิิทยาลััยศรีีปทุุม ซึ่่�งองค์์ความรู้และผล้ลัพธ์ั ์สำำคััญของ โครงการมหาลัยัในย่่าน คณะดำำเนิินงานได้้นำำมาปฏิิบััติิผ่่าน การทดลองใช้้ตััวแบบการเรีียนรู้้และนวััตกรรมศิิลป์์ในซอย ศิิลป์์ในซอย สร้้าง 3 กิิจกรรมสร้้างสรรค์์ศิิลป์์ในย่่าน โดยนำำตััวแบบการเรีียน รู้้จากมหาลััยในย่่านมาขยายผลเป็็นกิิจกรรมจริิงในพื้้�นที่่� ได้้แก่่ 1. กิิจกรรมกราฟฟิตีีคิอมมิิวนิิตีี x สวนสานธารณะ 2. กิิจกรรมรุกุขกร สอนรุุกขกรรม และ 3. กิิจกรรม station การจััดการขยะ ซึ่่�งดำำเนิิน การจััดกิิจกรรมช่่วงเวลาสั้้�นๆ ในพื้�นที่่�สวนสานธารณะ ้ กิิจกรรมการเรีียนรู้้โดยการทดลองใช้้ตััวแบบการเรีียนรู้และ้ นวััตกรรมทั้้�ง 2 ตััวแบบ คณะวิิจััยและคณะดำำเนิินงานเฉพาะกิิจได้้ มีีการนำำเสนอสรุุปในรููปแบบนิิทรรศการ การนำำ เสนอต่่อสาธารณะ และการร่่วมกัันทดลองใช้้งานพื้�นที่่�สวนสานธารณะ ้ร่่วมกัับกิิจกรรม ย่่อยอีีก 10 กิิจกรรม ซึ่่�งได้รั้ับการตอบรัับ ทั้้�งในรููปแบบของความร่่วม มืือปฏิิบััติิการ และเข้้าร่่วมงานจากสมาชิิกในชุุมชน ตััวแทน สถานศึึกษา ศาสนา เจ้้าหน้้าที่่�สำำนัักงานเขตคลองสาน สำนัำ ักงาน เขตธนบุรีีุ ไอคอนสยาม ผู้้ประกอบการรายย่่อยในพื้�นที่่�และเ ้ ครืือข่่าย นอกพื้�นที่่� อา ้ ทิิมููลนิิธิิรักษ์ั ์ไม้้ใหญ่่ สมาคมรุกุขกรรมไทย บ้้านและสวน บางกอก รููฟท๊๊อป ฟาร์์มมิ่่�ง และคลองเตยดีีจััง ฯลฯ บทเรีียนและการนำำ ตััวแบบการเรีียนรู้้ไปใช้้งาน คณะวิิจัยพับว่่าตััวแบบการเรีียนรู้เห้มาะสมสำำหรัับการขัับเคลื่่�อน งานฟื้้�นฟููเมืือง และการสร้้างการมีีส่่วนร่่วมให้้เกิิดการร่่วมคิิด ร่่วมตััดสิินใจ เลืือกพื้�นที่่� ้ดำำเนิินการ และลงมืือทำร่ำ ่วมกััน เป็็นกระบวน การที่่�ตอบโจทย์์การเรีียนรู้้กัับคนทุุกกลุ่่ม โดยเฉพาะกลุ่่มคนรุ่่นใหม่่ และการบููรณาการเชื่่�อมโยงตััวแบบการเรีียนรู้้ทั้้�ง 2 ตััวแบบ เข้้าด้้วยกัันแล้้ว ยัังสามารถสร้้างแพลตฟอร์์มความรู้ย่่าน้ชั่่�วขณะ ตามกิิจกรรม ในขณะที่่�ก็็สามารถก้้าวข้้ามข้้อจำำ กััดของการจััดเทศกาล ที่่�เกิิดขึ้้�นชั่่�วครู่่ชั่่�วยาม ไปสู่่การขัับเคลื่่�อนข้้อเสนอสู่่การปฏิิบัติิกัาร หากสามารถเชื่่�อมโยงการขัับเคลื่่�อนเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้เข้้ากัับ นโยบายหรืือแผนปฏิิบัติิังานขององค์์กรภาครััฐ และหน่่วยงาน ที่่�เกี่ ่� ยวข้้องได้้ในระยะยาว ทั้้�งนี้้�การขัับเคลื่่�อนที่ ่� ผ่่านมาก็มีี็ความสอดคล้้องกัับแนวคิิด เมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ของยููเนสโก ทั้้�งในเรื่่�องการสนัับสนุุน การพััฒนาที่ ่�ยั่่�งยืืน สร้้างแพลตฟอร์ม์ความรู้้ย่่าน เติมิเต็็ม ทรััพยากรมนุุษย์์และพื้้�นที่่� และสร้้างเครืือข่่ายทางสัังคมที่ ่� ส่่งเสริิมการดำำ เนิินงานพััฒนาย่่านให้้ได้รั้ับการพััฒนาอย่่างมีี ประสิิทธิิภาพ และเกิดิประโยชน์สู์ูงสุดุในอนาคต ติิดตามการขัับเคลื่่�อนงานพััฒนาย่่านกะดีีจีีน-คลองสาน โดย UddC https://www.facebook.com/uddcbangkok