ท้ายสุดขอหยุดที่พิพิธภัณฑ์ธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรต ิ
ภายในมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต ซึ่งจ�าเพาะเจาะจง
เน้ือหานิทรรศการด้านมานุษยวิทยา ที่มีพิพิธภัณฑ์ด้านนี้ไม่มากนัก
ในประเทศไทย ดา� เนนิ งานโดยคณะสงั คมวทิ ยาและมานษุ ยวทิ ยา มคี ลงั
ของสะสมโบราณวัตถุจากการขุดค้นแหล่งโบราณคดีภาคสนาม และ
ได้รับบริจาคโบราณวัตถุและวัตถุทางวัฒนธรรมจ�านวนมากจาก
ดร.วินิจ วินิจนัยภาค จึงน�ามาจัดแสดงเพื่อน�าเสนอวิชาว่าด้วยเร่ืองตัว
คน และส่ิงที่คนสร้างขึ้น ท�าให้ผู้เข้าชมได้ขยายมุมมอง ใคร่ครวญถึง
สง่ิ ของทน่ี า� มาจดั แสดง นา� ไปสกู่ ารเขา้ ใจผคู้ นในมติ ทิ รี่ อบดา้ นขน้ึ พรอ้ ม
กับมีนิทรรศการหมุนเวียนในหัวข้อต่างๆ เช่น นิทรรศการ “ทุ่งรังสิต”
จากสมัน นาข้าว สาวโรงงาน ถึงนักศึกษาและเหี้ย ที่ท�าให้รู้จักพื้นที่
รงั สิตและมหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์ ศูนยร์ ังสติ ดีย่ิงข้นึ และนิทรรศการ
พระราชกรณยี กจิ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทรัตนราช “มรดกวัฒนธรรมเชิงช่างเมืองเพชร” แสดงผลงานชั้นครูของช่างเมือง
สดุ าฯ สยามบรมราชกมุ าร ี ผทู้ รงเปน็ องคป์ ระธานแหง่ การนอ้ มนา� ตามพ เพชรบรุ ี อาท ิ ตา� ราดาว วดั ขนุ ตรา และภาพวาดมหาชาตกิ ณั ฑก์ มุ าร และ
ระราชดา� รแิ ละหลกั การทรงงานของพระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร นครกณั ฑ ์ ฝมี อื อาจารยเ์ ลศิ พว่ งพระเดช ขณะทนี่ ทิ รรศการซง่ึ ไดร้ บั ความ
มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร สนใจมากเปน็ พเิ ศษคอื นิทรรศการ “เจา้ ชายน้อย : หนงั สือ ของสะสม
และการสนทนาขา้ มวฒั นธรรม” ทเ่ี ปดิ มมุ มองวรรณกรรมฝรงั่ เศสใหก้ วา้ ง
มีกลุ่มเกษตรกรท่ีด�าเนินตามรอยศาสตร์พระราชาและปรัชญา ไกลกว่าการจัดแสดงประวัติผู้ประพันธ์ สิ่งของสะสม หากสร้างบทสน
เศรษฐกิจพอเพียง ปฏิบัติจนเกิดผลอยู่มากมาย ส่วนหนึ่งได้รวมตัวกัน ทนาใหมๆ่ ผา่ นการเผชญิ หนา้ ทางวฒั นธรรมและบทบาทของพพิ ธิ ภณั ฑ์
เปน็ เครอื ข่ายของพพิ ธิ ภัณฑเ์ กษตรเฉลมิ พระเกียรตฯิ ทั่วประเทศ ซ่ึงใน ในโลกรว่ มสมัย และนิทรรศการ “ฃุนนอ้ ย : เจ้าชายนอ้ ย ฉบับภาษาถิ่น
วันเสาร์ และอาทติ ย ์ สปั ดาหแ์ รกของเดือน จะน�าสนิ ค้า ผลผลิตทางการ สโุ ขทัย-ลายสอื ไท” ซึง่ ย้ายจากส่วนแสดงหลกั ภายในอาคารนทิ รรศการ
เกษตรปลอดภัย มาออกตลาดเศรษฐกิจพอเพียง ซ่ึงการเดินชมเป็นไป ท่ีปิดปรับปรุงหลังคาและซ่อมแซมอาคารพิพิธภัณฑ์ฯ จนถึงวันที่ 31
อย่างละลานตาและเลือกซื้อกันจนหิ้วพะรุงพะรัง ค่าที่มีทั้งอาหารสด ธันวาคม 2565 มาจัดแสดง พร้อมกับนิทรรศการ “มรดกภูมิปัญญา
อาหารแห้ง ผัก ผลไม้ น�้าพริก เคร่ืองปรุง ผลิตภัณฑ์สมุนไพร ผ้าทอ ทางวัฒนธรรม” ณ อาคารส่วนต่อขยายท่ีอยู่ด้านข้างเชื่อมต่อกับ
งานฝีมือ จากทุกภาค ไหนจะน้�าพริกข่าจากภาคเหนือ ข้าวย�าบูดู พิพธิ ภณั ฑ์ฯ โดยนา� เสนอหนังสือ “ฃุนน้อย” ฉบับแปลข้ึนใหมเ่ ปน็ ภาษา
จากภาคใต้ ผ้าซ่นิ จากอสี าน ขา้ วสารจากภาคกลาง แล้วยังตลาดตน้ ไม้ ท้องถิ่นสุโขทัยและถ่ายถอดค�าแปลด้วยอักษรลายสือไท สมัยสุโขทัย
ที่มีทั้งไม้ผล ไม้ดอก ไม้เศรษฐกิจ อุปกรณ์การเกษตรต่างๆ โดยผู้ขาย เพอื่ เปน็ สอ่ื กลางการสนทนาขา้ มวฒั นธรรม เปดิ ประเดน็ ขอ้ ถกเถยี งและ
ส่วนใหญ่คือผู้ลงมอื ทา� จึงพดู คยุ สอบถาม ขอคา� แนะนา� ได้ รวมถึงการ การศกึ ษาด้านการแปล-ภาษา-วฒั นธรรม (ท้องถิ่น) อันจะช่วยส่งเสรมิ
เขา้ รว่ มเวริ ก์ ชอ็ ปกจิ กรรมการเกษตรตา่ งๆ ทสี่ ามารถลงทะเบยี นลว่ งหนา้ ความเขา้ ใจในความแตกตา่ งหลายหลากของมนษุ ยแ์ ละวฒั นธรรม ซงึ่ ก็
ทางเฟซบกุ๊ แฟนเพจของพพิ ธิ ภัณฑ์ฯ ซง่ึ ในวนั เสาร ์ และอาทติ ย ์ ท ี่ 2, 3, เปน็ เหตผุ ลและสงิ่ ทไี่ ดร้ บั จากการเยย่ี มชมนานาพพิ ธิ ภณั ฑ ์ แหลง่ เรยี นรทู้ ี่
4 ของเดือน ที่ไม่ได้ติดตลาดเศรษฐกิจพอเพียง ก็มีกิจกรรมท่องเที่ยว กอ่ ใหเ้ กดิ ความตระหนกั ถงึ คณุ คา่ ในมติ ติ า่ งๆ ไมว่ า่ จะดา้ นประวตั ศิ าสตร ์
กิจกรรมการเกษตรแบบมืออาชีพ หลักสูตรอบรมเข้มข้นจากเกษตรกร ธรรมชาติ ส่ิงแวดล้อม วิทยาศาสตร์ นวัตกรรม เทคโนโลยี การเกษตร
ตัวจรงิ ใหก้ ารเข้าร่วมกจิ กรรมเรียนรสู้ ่กู ารปฏิบัติจรงิ ศิลปะ วฒั นธรรม และ “ผคู้ น”
WWW • องค์การพพิ ิธภณั ฑ์วทิ ยาศาสตร์แหง่ ชาติ (อพวช.) www.nsm.or.th
Check • หออคั รศิลปนิ www.culture.go.th/subculture8
• พิพธิ ภณั ฑสถานแห่งชาตธิ รณวี ิทยาเฉลิมพระเกยี รติ พพิ ิธภัณฑ์ไดโนเสารป์ ทมุ ธานี
list:
www.facebook.com/GoldenJubileeNationalGeologicalMuseum
• หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูห่ ัวภมู ิพลอดลุ ยเดช
vwww.finearts.go.th/narama9
• พพิ ธิ ภัณฑ์การเกษตรเฉลิมพระเกียรตพิ ระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ วั www.wisdomking.or.th
• พิพิธภัณฑธ์ รรมศาสตรเ์ ฉลิมพระเกยี รติ https://museum.socanth.tu.ac.th
101
ปทุมธำน้ี
เมืองแหง่ โอกาส
ความพรอ้ ม และการเรยี นรู้
หลับตาคิดภาพจังหวัดปทุมธานี ใครท่ีไม่เคยไปเยือนคงจินตนาการจังหวัด
ชานเมืองกรุงเทพได้ไม่ออก แต่หากเอ่ยค�าว่า “รังสิต” ภาพจ�าถึงห้างขนาดใหญ่ กับ
มหาวิยาลัยติดริมถนนพหลโยธินน่าจะพอท�าให้หลายคนร้องอ้อข้ึนมาทันที และหาก
เพยี งไดค้ น้ หาขอ้ มลู ตอ่ อกี สกั หนอ่ ย เชอื่ วา่ เปน็ ใครกต็ อ้ งประหลาดใจกบั จา� นวนสถาบนั
การศึกษา แหล่งเรียนรู้พิพิธภัณฑ์ แหล่งรวมตลาดพืชผลช่ือคุ้นหู นิคมอุตสาหกรรม
ขนาดใหญ่ และคลองรังสิตประยูรศักดิ์ นวัตกรรมระบบชลประทานสมัย ร.5 ไปจนถึง
เมนูกวยเตย๋ี วเรอื โกฮบั น�า้ ข้น กากหมหู อมๆ ...ทุกอยา่ งทเี่ อ่ยมาล้วนมีท่ีมา และปกหลัก
อยทู่ จี่ งั หวัดปทุมธานี
ปทมุ ธำน้-ี ธัญบรุ ี วิจยั เคลือ่ น้เมืองแหง่ กำรเรียน้รู้
ด้วยความพร้อมครบครันอย่างที่กล่าว ปทุมธานีจึงเป็นหนึ่งเมืองที่เหมาะสมที่จะได้รับ
การพัฒนาให้เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ ตามแนวทาง UNSECO ผ่านการเรียงร้อยศักยภาพและ
ทรพั ยากรทม่ี อี ย ู่ ถกั ทอความรว่ มมอื รฐั วชิ าการ ประชาชน โดยใชข้ อ้ มลู วจิ ยั วชิ าการ และกจิ กรรม
สร้างสรรค์เพื่อยกระดับศกั ยภาพเมอื งใหไ้ ปได้ไกลกว่าท่ีเป็นอย ู่
ชุดโครงการกลไกความร่วมมือในการส่งเสริมเศรษฐกิจท้องถิ่น ด�าเนินการโดย
รศ. ดร. ภาวณิ ี เอยี่ มตระกลู สงั กดั คณะสถาปตั ยกรรมศาสตรแ์ ละการวางแผนเมอื ง มหาวทิ ยาลยั
ธรรมศาสตร์ สนับสนุนโดยหน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพ้ืนที่ (บพท.) คือ
หนง่ึ ในโครงการทขี่ บั เคลอ่ื นเพอ่ื ยกระดบั ศกั ยภาพการเปน็ เมอื งแหง่ การเรยี นรขู้ องจงั หวดั ปทมุ ธานี
โดยเรม่ิ ต้นกบั พ้ืนที่แรกกับ อ.ธัญบรุ ี ประกอบด้วย 4 เทศบาล ได้แก่ เทศบาลนครรงั สติ เทศบาล
ตา� บลธัญบรุ ี เทศบาลเมอื งบึงย่โี ถ และเทศบาลเมอื งสน่นั รักษ ์ มีวัตถปุ ระสงค์เพอ่ื
1. เพ่ือพัฒนากลไกการขับเคล่ือนเมืองแห่งการเรียนรู้สู่ความยั่งยืนผ่านการส่งเสริม
กระบวนการมสี ่วนร่วมในการพฒั นาภายใตเ้ ครอื ข่ายภายในพืน้ ทีจ่ งั หวัดปทมุ ธานี
2. เพ่ือพัฒนาพื้นที่ต้นแบบของเมืองแห่งการเรียนรู้ที่ยั่งยืนในพ้ืนที่จังหวัดปทุมธานี
ด้วยกระบวนการมสี ่วนร่วม
3. เพื่อยกระดับการเรียนรู้ของประชาชนในจังหวัดปทุมธานีผ่านการใช้ประโยชน์
จากทรัพยากรของเมอื งสู่การสร้างเศรษฐกจิ ท้องถิ่นผ่านพืน้ ที่ต้นแบบเมืองแหง่ การเรยี นรู้
102
ชุดโครงการประกอบด้วย 2 โครงการยอ่ ย ได้แก่ โครงการย่อยท่ ี 1 การพฒั นากลไกการขับเคลอื่ นเมอื งแห่งการเรยี นรู้
ในการสง่ เสรมิ เศรษฐกจิ ทอ้ งถน่ิ จงั หวดั ปทมุ ธาน ี ดา� เนนิ การโดย คณะวจิ ยั สงั กดั ศนู ยแ์ หง่ ความเปน็ เลศิ ทางวชิ าการดา้ นวจิ ยั
และนวัตกรรมเพ่ือการขนส่งเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการผังเมือง มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จังหวัดปทุมธานี
โครงการยอ่ ยท ี่ 2 การพฒั นาพ้นื ทต่ี ้นแบบในการสง่ เสรมิ เมอื งแหง่ การเรียนรเู้ พอ่ื คนทุกกลุม่ ในจังหวดั ปทุมธานี ดา� เนนิ การ
โดยคณะวจิ ยั จากสังกดั คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลธัญบุร ี จังหวัดปทุมธานี
ควำมก้ำวหน้้ำ และ 10 แน้วคิดกำรออกแบบพื้น้ทีก่ ำรเรียน้รู้
ตามขนั้ ตอนการวจิ ยั ทางโครงการไดด้ า� เนนิ การทบทวนวรรณกรรม เอกสารทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั จงั หวดั ปทมุ ธาน ี และอา� เภอ
ธัญบรุ ี เพ่อื ใหท้ ราบถงึ ศกั ยภาพและความพร้อมของพนื้ ที่ กับองค์กร และบุคลากรท่เี กี่ยวขอ้ ง และเปน็ กลไกส�าคญั ของการ
ขับเคลื่อนการพัฒนาเมือง โดยแบ่งเป็นกลุ่มเครือข่ายกลไกในการขับเคลื่อนพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ ทั้งหมด 4 กลุ่ม
ประกอบด้วย 1. กลุ่มองคก์ รปกครองสว่ นท้องถนิ่ ไดแ้ ก่เทศบาลนครรังสิต เทศบาลเมอื งบงึ ยโ่ี ถ เทศบาลตา� บลธญั บรุ ี และ
เทศบาลเมอื งสนนั่ รกั ษ ์ อา� เภอธญั บรุ ี และสว่ นราชการทเี่ ชอื่ มโยงกจิ กรรมในพนื้ ทไี่ ดแ้ ก ่ องคก์ ารสวนสตั ว ์ องคก์ ารพพิ ธิ ภณั ฑ์
วทิ ยาศาสตรแ์ หง่ ชาต ิ 2. กลมุ่ สถาบนั การศกึ ษา ไดแ้ ก ่ ระดบั อดุ มศกึ ษา มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลธญั บรุ ี มหาวทิ ยาลยั
นอร์ทกรุงเทพ มหาวิทยาลัยอสี เทริน ์ ระดับมธั ยมและประถมศกึ ษา ไดแ้ ก ่ โรงเรยี นวดั เขยี นเขต โรงเรยี นธญั รัตน ์ 3. กลุ่มภาค
ธรุ กิจเอกชน สมาคมผปู้ ระกอบการอสงั ริมทรพั ยจ์ งั หวดั ปทมุ ธานี บริษทั กรงุ กว ี บริษัทฝาจีบ จา� กัดมหาชน โครงการหมูบ่ ้าน
สถาพรรังสิต และ 4. กลมุ่ ประชาสังคมและชุมชน โดยทง้ั 4 กลุ่มมกี ารรวมกลุ่มเช่ือมโยงกันไม่น้อยกว่า 50 เครอื ข่าย คณะ
วจิ ยั ไดด้ า� เนนิ การสมั ภาษณ ์ เกบ็ ขอ้ มลู แบบสอบถามทศั นคต ิ และพฤตกิ รรมจา� นวน 400 ชดุ ถอดบทเรยี นประสบการณเ์ มอื ง
แหง่ การเรยี นรตู้ า่ งประเทศ ประมวลและสงั เคราะหข์ อ้ มลู ประวตั ศิ าสตรก์ ารพฒั นาคลองรงั สติ ประยรู ศกั ดแ์ิ ละพนื้ ทโ่ี ดยรอบ
จัดท�าข้อมูลพื้นท่ี (Data Catalog) เพื่อส่งเสริมน�าไปสู่กระบวนการออกแบบพ้ืนที่และกิจกรรมคลองรังสิตประยูรศักด์ิเพื่อ
การเรียนรู้ วิเคราะห์ศักยภาพและความพร้อมของผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ออกแบบกลยุทธ์ความร่วมมือ และจัดประชุมสนทนา
กลุ่มกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียจ�านวน 70 คน และมีการจัดประชุมเชิงปฏิบัติการ (Workshop) เพ่ือร่วมออกแบบกิจกรรม
แผนการพัฒนาเมอื งแหง่ การเรียนรู ้ และการทดลองพฒั นาแนวคิดตน้ แบบพ้นื ทกี่ ารเรียนร ู้
คณะวิจัยได้ด�าเนินการรว่ มกันกบั เทศบาลทัง้ 4 แห่ง คดั เลือก และพัฒนาแนวคดิ การออกแบบ 10 พ้นื ทท่ี ม่ี ีศกั ยภาพ
เหมาะสมสา� หรบั การพฒั นาเป็นพ้ืนท่ีการเรยี นร้ ู ไดแ้ ก ่
• พน้ื ทีท่ ่ ี 1- 2 : บรเิ วณประตนู า�้ จฬุ าลงกรณร์ งั สติ และพื้นท่ตี ลาดนา�้ รังสติ ในเขตเทศบาลนครรังสิต (คลอง 1 – 2
- 3) เสนอใหเ้ ป็นพืน้ ทีแ่ หง่ การเรียนรู้ประวตั ิศาสตร์
• พนื้ ท่ที ี่ 3 4 และ 5 พ้นื ทศี่ นู ยก์ ีฬาเทศบาลเมืองบึงย่ีโถ (บริเวณตรงข้ามศูนย์การแพทย์บึงยโ่ี ถ) พ้นื ท่ีเอกชนขา้ ง
โรงเรยี นโชคชยั เทศบาลเมอื งบงึ ยโ่ี ถ (คลอง 3 – 4 - 5) เปน็ พนื้ ทกี่ ารเรยี นรอู้ าหารและสขุ ภาพของคนเมอื ง ตน้ แบบ
ศนู ย์การเรยี นรูส้ มุนไพร
• พนื้ ทีท่ ่ี 6 - 7 พื้นท่ที างสาธารณะบรเิ วณหม่บู ้านสัมมากร และ หมู่บ้านเจริญลาภ 5 ในเขตพนื้ ทเ่ี ทศบาลตา� บล
ธญั บรุ ี (คลอง 6 - 7– 8 ) พืน้ ท่นี ันทนาการเพือ่ การเรียนร ู้
• พ้ืนที่ที่ 8-10 พ้ืนที่ริมคลองหน้าวัดสระบัว และศาลเจ้าคลอง 12 ในพ้ืนท่ีเทศบาลเมืองสนั่นรักษ์ (คลอง 9-10
-11- 12) พ้ืนทีก่ ารเรยี นรู้ธรรมชาตแิ ละนิเวศวทิ ยา
ศูน้ย์กำรเรียน้รู้สมุน้ไพร พื้น้ที่ต้น้แบบเพื่อกำรเรียน้รู้คลองรังสิตประยูรศักดิ์
จากการน�าเสนอแนวคิดการพัฒนาพื้นที่การเรียนรู้กับ 4 เทศบาล คณะวิจัยพบว่าเทศบาลเมืองบึงย่ีโถมีนโยบายที่จะ
พัฒนาศูนย์การแพทย์บึงย่ีโถให้เป็ นศูนย์ผู้สูงอายุแบบบูรณาการร่วมกันกับชุมชน สนับสนุนให้เกิดการศูนย์เรียนรู้สมุนไพรใน
การรักษาโรคเบ้ืองต้นส�าหรับคนทุกกลุ่มทุกวัย และในพื้นท่ีสวนสาธารณะเฉลิมพระเกียรติทางเทศบาลมีแผนที่จะด�าเนินการ
ปรบั ปรุงโครงสรา้ งพื้นฐาน อาทิ ทางเดนิ เทา้ เชอื่ มถนนสายหลกั (ถนนรงั สติ - นครนายก) พรอ้ มระบบไฟฟ้ าสอ่ งสวา่ ง ซง่ึ คณะผวู้ จิ ยั
ได้ด�าเนินการประสานงานกับทางเทศบาลเมืองบึงย่ีโถเพ่ื อร่วมกันด�าเนินการจัดท�าพื้ นท่ีต้นแบบเพ่ื อการเรียนรู้คลองรังสิต
ประยรู ศักดิใ์ นรายละเอียดต่อไป
103
แนวคดิ การออกแบบและพัฒนาพ�ืนที่
การเรียนรู้เมอื งสุขภาวะ (สมนุ ไพร)
เทศบาลเมืองบงึ ยโี่ ถ จ.ปทุมธานี
ชุดโครงการกลไกความร่วมมือในการส่งเสริมเศรษฐกจิ ท้องถิน�
และเทศบาลเมืองบงึ ย�ีโถ, 2565
นวนิยายเร่ือง ‘ผู้ใหญ่ลีกับนางมา’ แม้ต้นเรื่องจะ ยังวนอยู่ในอ่างกับทฤษฎีการใช้ประโยชน์บริการสาธารณะ
มีท่ีมาจากเพลงลูกท่งุ ตลกขา� ขนั รอ้ งกนั เล่นๆ ไม่จริงจังอะไร ของเมอื ง การเชอ่ื มตอ่ อนิ เตอรเ์ นทและเทคโนโลยที ง้ั ของภาค
แตท่ ว่ากลบั สะท้อนการบรหิ ารราชการแบบรวมศนู ย์ได้อยา่ ง รัฐและเอกชนด้วยแอพต่างๆ แต่การลงมือท�าให้ส่ิงน้ันเกิด
เห็นภาพ โดยในเน้ือเพลงได้กล่าวถึงผู้ใหญ่ลีท่ีเป็นคนอีสาน ข้ึนจริง หรือมีคุณภาพดีแต่ราคาถูกลงจนถึงข้ันยกระดับให้
แต่ผู้ประพันธ์ (กาญจนา นาคนันทน์) ก็ได้สร้างตัวละคร เปน็ นโยบายวาระแหง่ ชาติยังเลื่อนลอยอยูแ่ ค่ในหอ้ งสมั มนา
ผใู้ หญล่ ใี นจนิ ตนาการใหเ้ ปน็ คนหนมุ่ รนุ่ ใหมเ่ กดิ และเตบิ โตอยู่ อยา่ งไรกด็ ,ี ความทา้ ทายของวสิ ยั ทศั นแ์ ละพนั ธกจิ ที่
ในทงุ่ รงั สติ ปทมุ ธาน ี และถงึ แมผ้ ใู้ หญล่ แี หง่ ทงุ่ รงั สติ จะเปน็ ลกู อยากให้ “ปทุมธานเี ป็นเมืองสงิ่ แวดล้อมสะอาด อาหาร
ชาวนาธรรมดาๆ แตก่ ็มกี ารศกึ ษาดีจบเกษตรศาสตรบ์ างเขน ปลอดภัย แหล่งท่องเท่ียวเรียนรู้และพักผ่อนหย่อนใจ
ซง่ึ ถา้ เทยี บยคุ สมยั แลว้ ยคุ นน้ั ถอื วา่ โกท้ เี ดยี ว กจ็ ะมลี กู ชาวนา ของอาเซียน สังคมอยู่เย็นเป็นสุข” เป็นธงชัยท่ีเห็นปัก
สักกคี่ นกันเลา่ ท่ีไดเ้ รียนสงู ขนาดนั้น ไกลๆ แตก่ ็มคี วามหวังที่คนปทุมธานจี ะไปถงึ จดุ น้ันได้ส�าเร็จ
‘ผใู้ หญล่ กี บั นางมา’ ถกู ตพี มิ พร์ ะหวา่ งป ี พ.ศ.2508- หากจับมือประสานใจท�าด้วยกัน ท�าไปเรื่อยๆ ซ่ึงแน่นอนว่า
2509 (57 ปที ่แี ลว้ ) และได้รางวัลวรรณกรรมดเี ด่นในป ี 2511 ตอ้ งอาศัยผู้น�าท่มี วี สิ ยั ทัศน์ และพลังของผ้ตู ามท่มี ศี รทั ธาใน
โดยเนอ้ื หาในนวนยิ ายเรอื่ งนไ้ี ดร้ บั การยกยอ่ งวา่ สะทอ้ นความ ตัวผู้น�า เหมือนท่ีผู้ใหญ่ลีในนวนิยายได้ฉายแสงออกมาจาก
ดีงามของสังคมไทยในยุคน้ันอย่างหลากหลายแง่มุม ซึ่งหากจะจับเอามา ‘โยง’ การเสียสละและลงมือท�าใหเ้ ห็น ซึ่งต้องอาศยั ปณิธานทีแ่ รงกลา้ และการมภี าวะ
ให้เข้ากันกับธีมของ ‘งานพัฒนาเมือง’ ที่งานวิจัยก�าลังท�ากันอยู่ในเล่มนี้ เนื้อหา ผนู้ า� นา� ทางไป
ของ ‘ผู้ใหญ่ลีกับนางมา’ บางส่วนก็สามารถพูดได้ว่าเป็นท้ังบันทึกประวัติศาสตร์ เพราะที่ผ่านมาจากยุคของ ‘ผู้ใหญ่ลีกับนางมา’ ท่ีเห็นแต่ทุ่งข้าวสุดลูก
และกระจกเงาสะทอ้ นสภาพสงั คมเมือ่ เกอื บหกสบิ ปไี ด้ด่งั ภาพถ่ายที่เหมอื นวา่ จะ หูลูกตา แต่ด้วยบริบทของการค้าโลกได้ผลักดันให้ประเทศไทยต้องลดทอนพื้นที่
ย้อนยุค แต่ทว่าไม่ได้ย้อนไปไกลสักเท่าไหร่เลย เพราะนอกจากการขยายตัวของ การผลิตจากภาคเกษตรกรรมเป็นภาคอุตสาหกรรมมากขึ้น เกิดการจ้างงานและ
ผังเมืองที่ถูกปรับเปล่ียนไปตามการเคลื่อนของจ�านวนการเติบโตของประชากร มกี ารไหลเขา้ ออกของคนภายในภายนอก เกดิ ศนู ยก์ ารศกึ ษาระดบั ชาตหิ ลายแหง่
ตามแผนพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแห่งชาติ (ฉบบั ท ี่ 1 เร่มิ ตงั้ แต ่ พ.ศ.2504- มาเปิดในพื้นท่ีปทุมธานี และมีพิพิธภัณฑ์ชั้นน�ามากระจุกตัวอยู่รวมกันชนิดที่ว่า
2509) นอกนน้ั อาจกลา่ วไดว้ า่ สงั คมของเราเหมอื นจะถกู แชแ่ ขง็ ไวเ้ ชน่ เดมิ อยา่ งที่ ดูวันเดียวไมห่ มด กระนัน้ , กล่ินอายของวฒั นธรรมการกนิ การอยขู่ องคนร่นุ เกา่ กบั
บทสนทนาบางช่วงบางตอนในนวนิยายได้กลา่ วไว ้ ไม่ว่าจะเปน็ การพูดดว้ ยความ รุ่นใหม่ยังคงผสมผสานกันดี โดยมีบรรยากาศของแม่น้�าเจ้าพระยาและล�าคลอง
น้อยเน้ือต�่าใจถึงอาชีพชาวนาท่ีแม้จะถูกสังคมยกย่องให้เป็นกระดูกสันหลังของ หลายสายเป็นตัวยึดโยงผู้คนเช้ากันไว้ ส่ิงเหล่านี้อาจน�าพามาซ่ึงท้ังความเจริญ
ชาติแตต่ ้องอยูก่ ับความยากจนทีเ่ ปน็ เหมอื นสิง่ ที่เกดิ มาคู่กนั ของชาวนาไทย และ มาสเู่ มอื งปทุมธาน ี และความน่ากังวลไปพรอ้ มกนั โดยเฉพาะปัญหาสิ่งแวดลอ้ ม
จนทกุ วนั นก้ี ย็ งั เปน็ เชน่ เดมิ , การตอ้ งพง่ึ เงนิ กนู้ อกระบบ, ความเหลอ่ื มลา�้ ของสงั คม, และปัญหารถติดที่เริ่มมีให้เห็นในช่ัวโมงเร่งด่วน ถึงจะมีรถไฟฟ้าสายสีแดง
คณุ ภาพการศกึ ษาทย่ี งั เขา้ ไมถ่ งึ ทว่ั ประเทศ, และสงิ่ ทนี่ า่ สนใจเปน็ พเิ ศษ คอื ระบบ (ตล่ิงชัน-บางซื่อ-รังสิต) ผ่านเข้ามาแล้ว แต่ก็ยังไม่ได้ช่วยพลิกโฉมคนชานเมือง
การคมนาคม คนกรงุ เทพฯ หรอื ผทู้ อ่ี ยชู่ านเมอื งในยคุ นนั้ หากตอ้ งการจะเดนิ ทางไป แบบปทุมธานีมากนักอยู่ดี เพราะระบบยังขาดการเช่ือมต่อรับส่งการเข้าถึงของ
มาหาสกู่ นั ยงั ตอ้ งพง่ึ ระบบขนสง่ ทง้ั ของรฐั และเอกชน ไมว่ า่ จะเปน็ เรอื ทว่ี ง่ิ รบั สง่ ใน ผู้โดยสารอย่างครบวงจร ท�าให้สถาบันการศึกษาหรือพิพิธภัณฑ์ช้ันดีที่สร้าง
คลองรงั สติ (ตวั เอกอยคู่ ลอง 11) การจะเขา้ กรงุ เทพฯตอ้ งลงเรอื ไปตอ่ รถเมลห์ ลาย ไว้มากมาย รวมถึงแหล่งท่องเที่ยวแบบชนบทใกล้กรุงเทพฯ ไม่สามารถเข้าถึง
ทอด คา่ รถเมลย์ ุคน้ัน 50 สตางคต์ ลอดสาย (ปัจจบุ นั เริ่มท่ ี 8 บาท) ผ่านมาเกือบ โดยง่ายอยา่ งน่าเสียดาย
60 ปแี ลว้ แมจ้ ะมที างดว่ นเพมิ่ เขา้ มา แตก่ ย็ งั ใชไ้ มส่ ะดวกอยดู่ ี และรถในกรงุ เทพฯ ดังนั้น, นาทีนี้ หากมีการท�าส�ารวจความต้องการของคนเมืองใหญ่และ
กย็ ังคงตดิ เหมือนเดมิ ส่วนรถเมล์นน้ั เปลย่ี นแคร่ าคาที่สูงขนึ้ เมืองในเขตปริมณฑล เชื่อว่าการย่นเวลาการเดินทางแบบไปไหนสะดวกรวดเร็ว
ประเด็นรถตดิ บนถนน มตี ลกรา้ ยที่ข�าไม่ออกอีกเรอ่ื ง ราวสามสบิ ปีทแ่ี ลว้ เช่ือมต่อถึงกันหมดและมีค่าใช้จ่ายท่ีถูก คือ สิ่งท่ีทุกคนในเมืองใหญ่โดยเฉพาะ
คนยุคนั้นเวลาไปส่งเพื่อนท่ีสนามบินดอนเมืองจะเพื่อไปท่องเที่ยวหรือท�าธุรกิจท่ี กรงุ เทพมหานครและปรมิ ณฑลตา่ งวาดฝนั อยากเหน็ เปน็ อนั ดบั ตน้ ๆ เพราะพวกเรา
ฮอ่ งกง พอคนสง่ กลบั ถงึ บา้ น เพอื่ นกถ็ งึ ฮอ่ งกงพอดๆี กนั นนั่ สะทอ้ นวา่ คนกรงุ เทพฯ จะหาคุณภาพชีวิตดีๆ หรืออาหารสมองจากโลกกว้างได้อย่างไร หากยังต้องต่ืน
ติดอยู่บนถนนนานกว่าสองช่ัวโมงมาแต่ไหนแต่ไรแล้ว และแม้ทุกวันน้ีจะมีระบบ ตีห้าเพื่อขับรถจากชานเมืองไปเข้างานให้ทันตอนแปดโมงเช้า พร้อมกับกินข้าว
ขนส่งมวลชนท่ีดีข้ึนเข้ามาช่วยมากกว่าแต่ก่อน ก็เหมือนไม่ได้ช่วยอะไรมากนะ ในรถใหเ้ สรจ็ ทงั้ ครอบครัวไปดว้ ย
คนเมืองหลวงก็ยังต้องทนทุกข์ระทมกับสภาพการจารจรที่ติดขัดอันดับต้นๆ ของ คดิ ว่าเบ้ืองต้นทกุ คนคงตอ้ งการแค่นแี้ หละ
โลกอยูต่ อ่ ไป
สา� หรบั ความฝนั เรอื่ งเมอื งอจั ฉรยิ ะ (Smart City) สงั คมไทยหยบิ ยกเรอื่ งนี้ October, 2022
ขึ้นมาพูดหลายคร้ังหลายเวทีนานนับทศวรรษ แต่ดูเหมือนเรายังไปไม่ถึงไหนกัน
หน่วยบริหารและจดั การทุนด้านการพัฒนาระดับพื�นที� (บพท.)
สํานกั งานสภานโยบายการอุดมศึกษา
วิทยาศาสตร์ วิจยั และนวัตกรรมแหง่ ชาติ (สอวช.)
ท�ปี รึกษา และผู้ทรงคุณวุฒิ กรอบการวิจยั
“การพัฒนาเมอื งแหง่ การเรียนรู้ (Learning City)”
รศ.ดร.ป� นุ เทย่ี งบูรณธรรม
รศ.ดร.ศุภวัฒนากร วงศ์ธนวสุ
ดร.สมคิด แกว้ ทิพย์
รศ.ดร.ฉวีวรรณ เดน่ ไพบูลย์
106
ผลติ โดย
โครงการการขบั เคลื่อนผลงานวิจยั ผ่านการส่ือสารสาธารณะ
เพื่อพัฒนาเมืองแหง่ การเรยี นรู้ (WeCitizens)
สน้บั สน้นุ ้โดย
หนว่ ยบรหิ ารและจดั การทนุ ดา้ นการพัฒนาระดับพ้ืนท่ี (บพท.)
และสมาคมเพื่อออกแบบและส่งเสรมิ การมีพื้นที่สาธารณะ
และพื้นท่ีสีเขยี ว Greening Up Public Space
หวั หน้้ำโครงกำร
สามารถ สุวรรณรตั น์
บรรณำธิกำร
นพดล พงษ์สุขถาวร
เร่ืองเลำ่ จำกผูค้ น้ (เสียงปทุมธำน้)ี
นพดล พงษ์สุขถาวร
จริ ฎั ฐ์ ประเสรฐิ ทรพั ย์
ป� ยะลกั ษณ์ นาคะโยธิน
ธิตินดั ดา จนิ าจนั ทร์
สามารถ สุวรรณรตั น์
ออกแบบปก/รูปเล่ม
วิจติ รา ชัยศรี
อิน้โฟกรำฟิ กส์
วิจติ รา ชัยศรี
ถำ่ ยภำพ
กรนิ ทร์ มงคลพันธุ์
พรพจน์ นนั ทจวี รวัฒน์
วิดีโอ
ธรณิศ กีรติปาล
วัชระพันธ์ ป� ญญา
เอกรนิ ทร์ นนั ป� นตา
สีน้ำ�
ธเนศ มณีศรี 15.28 studio
ประสำน้งำน้
ลลิตา จติ เมตตาบรสิ ุทธิ�
wecitizen2022 wecitizensvoice wecitizens
@gmail.com thailand.com
107
108