WeCitizens เสียงเชียงใหม่

WeCitizensเสียงเชยี งใหม่

เมือง
แหง่ การ

เรยนรู

ไม่ร้จบ

1





4

5

6

7

8

9

เมอื งแหง่
การเรยี นรู้

ก า ร พั เพื่ อ า เ มื อ ง

ฒน

10

เชียี งใหม่่ “เมือื งร้้อยแนวคิดิ ” สมญานามนี้้ฟ� ัั งแล้ว้ เรื่่อ� งนี้้น� อกจากจะบอกถึึงศัักยภาพของเมือื งที่่�
ไม่เ่ กินิ จริงิ ไม่เ่ ป็็ นสองรองใคร

ที่ผ่� ่า่ นมาเกินิ กึ่ง�่ ศตวรรษ เมือื งเชียี งใหม่ถ่ ูกู นิยิ ามและ ยังั สื่่�อถึึงกิจิ กรรมจำ�ำ นวนมหาศาลที่ถ่� ูกู จัดั ขึ้้น� ตาม
วางแผนพััฒนาเมือื งให้เ้ ติบิ โตในแง่ม่ ุมุ อัันหลากหลายและ มุมุ โน้ม้ มุมุ นี้้ต� ลอดทั้้ง� ปีี
ต่อ่ เนื่่อ� ง นับั จากแผนพััฒนาเศรษฐกิจิ แห่ง่ ชาติฉิ บับั ที่�่ 1 ปีี
2504 การจัดั ตั้้ง� มหาวิทิ ยาลัยั เชียี งใหม่ใ่ น ปีี 2507 การยก ปีี 2564 แนวคิดิ น้อ้ งใหม่อ่ ย่า่ ง เมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้�
ระดับั เมือื งเป็็ นศููนย์ก์ ลางภูมู ิภิ าคในช่ว่ งทศวรรษปีี 2530 (Learning City) ก็ไ็ ด้ร้ ับั การแนะนำ�ำ ในรููปแบบงานวิิจัยั เชิงิ
ซีเี กมส์์ครั้้ง� 18 ปีี 2538 สถานะเมือื งท่อ่ งเที่ย�่ วสำำ�คัญั ปฏิบิ ัตั ิกิ ารโดยการสนับั สนุนุ จากหน่ว่ ยบริหิ ารและจัดั การ
ต้อ้ งห้า้ มพลาดในแคมเปญ Amazing Thailand ปีี 2541 ทุนุ ด้า้ นการพััฒนาระดับั พื้้�นที่่� (บพท.) ในความร่ว่ มมือื ของ
รวมถึึงการเป็็ นตัวั อย่า่ งของการเป็็ นเมือื งวนานคร เทศบาลนครเชียี งใหม่่ และมหาวิิทยาลัยั เชียี งใหม่่
เมือื งน่า่ อยู่่� Smart City เมือื ง Digital Nomad เมือื ง
มรดกโลก และเมือื งสร้า้ งสรรค์ด์ ้า้ นงานหัตั ถกรรมและ ...น่า่ สนใจไม่น่ ้อ้ ยว่า่ แนวคิดิ เมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้้�จะส่ง่ ผล
ศิิลปะพื้้�นบ้า้ น กับั ผู้้�คนและเมือื งเชียี งใหม่อ่ ย่า่ งไร

หากเปรียี บกับั การแต่ง่ ตัวั
เชียี งใหม่น่ ่า่ จะจัดั อยู่่�ในกลุ่่�มแฟชั่่น� นิสิ ต้า้ มีเี สื้้�อผ้า้
หลายชุดุ ใส่่ได้ท้ ั้้ง� เดือื นไม่ม่ ีซี ้ำ�ำ

23 เมืองเชยี งใหม่ ได้เขา้ ร่วมเป็ นสมาชกิ เครือขา่ ยการเรียนรู้ขององคก์ ารยูเนสโก
(The UNESCO Global Network of Learning Cities) อย่างเป็ นทางการ
กันยายน โดยการน�ำ เสนอของเทศบาลนครเชียงใหม่

2563

11

12

ค้นพบ เรยี นรู้ และผสานความรว่ มมอื

โครงการวิจิ ัยั ทั้้�ง 2 โครงการมีี 4 เป้้าหมายหลักั ร่ว่ มกันั คืือ
เป็็นเรื่�องโชคดีีของเมือื ง และด้ว้ ยวิิสัยั ทัศั น์์ของผู้้�บริิหาร
บพท. ที่่�มองเห็น็ ความสำำ�คัญั ของเชียี งใหม่่ ทั้้�งจากความพร้อ้ ม 1. จััดทำ�ำ องค์์ความรู้้�ท้อ้ งถิ่น� (Local Study) : ข้้อมููลเมือื ง/
รอบด้า้ น และความต้้องการปัักธง ให้เ้ มือื งที่่�อยู่�ในสถานะ ชุมุ ชนด้า้ นกายภาพ เศรษฐกิิจ สังั คม
เครืือข่า่ ยเมืืองแห่่งการเรียี นรู้ข� ององค์์การยููเนสโก ได้ย้ กระดัับ 2. สร้า้ งความร่ว่ มมือื กับั คนในเมือื ง (Collaboration) : เพื่อ�่ พัฒั นา
ไปสู่่�การเป็็นได้้รัับ รางวััลเมือื งแห่่งการเรีียนรู้�้ (UNESCO กลไกเมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้�
3. ออกแบบพื้้น� ที่่แ� ละจัดั กิจิ กรรมการเรียี นรู้� (Learning Space
Learning City Award) & Learning Activity)
ปีี 2564-2565 เมือื งเชียี งใหม่จ่ ึงึ ได้ร้ ับั การสนับั สนุนุ งานวิจิ ัยั
จาก บพท. ถึงึ 2 ทีีม ได้้แก่่ ทีีมศููนย์ว์ ิจิ ััยและพััฒนาการ 4. เตรียี มความพร้อ้ มเมือื ง เพื่่�อยกระดับั สู่�เมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้�
UNESCO
ท่่องเที่่�ยว (CTRD) มช. นำ�ำ โดย ดร.สุุดารัตั น์์ อุุทธารัตั น์์

และ ทีมี คณะสถาปัตั ยกรรมศาสตร์์ มช. นำ�ำ โดย รศ.ดร.สันั ต์์

สุุวัจั ฉราภินิ ันั ท์์

13

รศ.ดร.สันต์ สุวัจฉราภนิ นั ท์ 16 ผศ.ดร.อัมพิกา ชุมมธั ยา 54 มจั ฉา พรอินทร์ 74
ดร.สุดารตั น์ อุทธารตั น์ 28 มาฆพร คูวาณิชกจิ 78
พระครูพิพัฒน์สมาจาร 40 รศ.ดร.ปรานอม ตนั สุขานนั ท์ 56
ธารินี ชลอร์ 60 สัญชัย ไชยนันท์ 80
(มานสั ธมฺมวุฑฺโฒ) อเล็กซานดรา้ วรรษชล ชลอร์ 62 อดิศร สุจรติ รกั ษ์ 82
ประดษิ ฐ์ ญานะ 64 ไพศาล โตวิวัฒน์ 84
วีรธัช พงศ์เรอื งเกยี รติ 42 จารุพัทร บญุ เฉลยี ว 66 ดร.รชพรรณ ฆารพันธ์ 86
พิมลดา อินทวงค์ 44 รัตนา ชูเกษ 88
เสาวคนธ์ ศรบี ุญเรอื ง 46 จริ วัฒน์ นาวาจกั ร 68
อาจารยอ์ จริ ภาส์ ประดิษฐ์ 48 เชฟนฟี -ฮะนีฟ พิทยาสาร 70 ดสุ ิษฐ์ รตั นาดารา 90
ผศ.ดร.จริ นั ธนนิ กติ กิ า 50 ทักษิณ บ�ำ รุงไทย 92
ประสงค์ แสงงาม 72
ดร.นเิ วศน์ พูนสุขเจริญ 52 ไพลิน ทองธรรมชาติ 73

14

15

Interview

หากปล่อยไว้

กอ็ าจเหลอื

ตึกราเพีมยง ที่ไร้
จิ ตวิ ญญาณ

สนทนากับ รศ.ดร.สันต์ สุวัจฉราภินันท์
ว่าด้วยการเชื่ อมพื้นที่ทางสังคมเข้ากับเมื องแห่งการเรียนรู้

เราคุยุ กับั ผศ.ดร.สัันต์์ สุุวััจฉราภินิ ันั ท์์ อาจารย์ค์ ณะสถาปัั ตยกรรมศาสตร์์
มหาวิิทยาลัยั เชียี งใหม่่ และหัวั หน้า้ โครงข่า่ ยท้อ้ งถิ่่�นกับั การเรีียนรู้้�เมือื งเชียี งใหม่่
(Chiang Mai Local Network of Learning City) ซึ่ง�่ เป็็ นโครงการที่่�เขาได้ร้ ัับทุนุ จาก บพท.

เพื่่�อสร้้างกลไกขับั เคลื่่�อนให้เ้ ชียี งใหม่เ่ ป็็ นเมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้�

16

อาจารย์ส์ ัันต์ม์ องว่่าเชียี งใหม่ม่ ีตี ้น้ ทุนุ ที่ด�่ ีอี ยู่่�แล้ว้ ทั้้ง� ในแง่่
ของการเป็็ นเมือื งแห่ง่ ศิิลปวััฒนธรรมที่ม่� ีปี ระวััติศิ าสตร์์
มายาวนาน เป็็ นนครแห่ง่ การศึึกษาซึ่ง�่ พรั่่ง� พร้อ้ มด้ว้ ยความคิดิ
สร้า้ งสรรค์จ์ ากคนรุ่่�นใหม่่ รวมถึึงเป็็ นแหล่ง่ รวมภาคประชาสังั คม
ที่ท�่ ำ�ำ งานครอบคลุมุ แทบทุกุ ด้า้ นอย่า่ งเข้ม้ แข็ง็ อย่า่ งไรก็ต็ าม
อาจด้ว้ ยรููปแบบการทำ�ำ งานที่ไ�่ ม่ไ่ ด้ม้ ีกี ารเชื่่อ� มประสานระหว่่าง
ภาครัฐั และภาคประชาชนเท่า่ ที่ค�่ วร ในหลายครั้้ง� เมือื งเรา
ก็ป็ ระสบกับั ข้อ้ จำ�ำ กัดั หรือื อุุปสรรคที่ส่� ่่งผลต่อ่ การพััฒนาอย่า่ ง
น่า่ เสีียดาย

ทั้้ง� นี้้� พร้อ้ มไปกับั การสร้า้ งกระบวนการเรียี นรู้้�ชุมุ ชน
ภายในเชียี งใหม่่ อาจารย์ส์ ันั ต์จ์ ึึงไฮไลท์ต์ ัวั หนาๆ ที่ค่� ำ�ำ ว่า่
‘โครงข่า่ ยท้อ้ งถิ่่น� ’ ในชื่่อ� โครงการ ด้ว้ ยหวัังให้น้ ี่่เ� ป็็ นอีีกกลไก
ในการประสานความร่ว่ มมือื กับั ภาคส่ว่ นต่า่ งๆ และใช้ค้ วามเป็็ น
‘เมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้้�’ เพื่่�อขับั เคลื่่อ� นเมือื ง

“ต้อ้ งเข้า้ ใจก่อ่ นว่า่ Learning City ก็เ็ ป็็ นแบรนด์แ์ บรนด์ห์ นึ่ง�่
เหมือื นเมือื งมรดกโลก เมือื งสร้า้ งสรรค์์ สมาร์ท์ ซิติ ี้้� ทำ�ำ นองนี้้�
แน่น่ อน เป็็ นเรื่่อ� งดีอี ยู่่�แล้ว้ ถ้า้ เชียี งใหม่จ่ ะได้ต้ ิดิ แบรนด์แ์ บรนด์์
นี้้ใ� นอนาคต แต่ส่ ิ่่�งสำำ�คัญั กว่่านั้้น� คือื ระหว่่างที่เ�่ ราจะก้า้ วไป
เราจะใช้เ้ ครื่่อ� งมือื นี้้ต� ่อ่ รองกับั รัฐั และภาคประชาชนอย่า่ งไร
เพื่่�อเปลี่่ย� นแบรนด์แ์ บรนด์น์ ี้้ใ� ห้ม้ าช่ว่ ยขับั เคลื่่อ� นเมือื งหรือื
พััฒนาผู้้�คนด้ว้ ยกระบวนการที่ย�่ ั่่ง� ยืนื ” อาจารย์ส์ ัันต์์ กล่า่ ว

และต่อ่ จากนี้้ค� ือื แนวทางบางส่่วนที่เ�่ ขาฝากเราไว้้

17

ช่ว่ ยเล่า่ ถึึงจุุดเริ่่�มต้น้ ในการทำ�ำ โครงค่า่ ยท้อ้ งถิ่่�นกับั ทั้้ง� หมดทั้้ง� ปวง 3 อัันนี้้�
การเรียี นรู้้�เมือื งเชียี งใหม่ใ่ ห้ฟ้ ัั งหน่อ่ ยครัับ เมื่่�อเอามาเบลนด์ร์ วมกันั
ก็ส็ ามารถสรุุปออกเป็็ น 4 ตะแกรงเล็ก็ ๆ
ผมสนใจทฤษฎีีพื้้�นที่่ท� างสัังคม (social space) เป็น็ พื้้�นฐาน ได้แ้ ก่่ สถานที่่� (place) ผู้้�คน (people)
อยู่�แล้้ว แต่่ที่่�ผ่า่ นมาทั้้ง� หมดผมจะศึกึ ษาจากปรากฏการณ์์ วััตถุุ (object) และความทรงจำ�ำ (memory)
ทางสังั คม ซึ่่�งมีีรููปแบบเป็น็ ทฤษฎีี ไม่ไ่ ด้้ลงไปทำ�ำ กับั ชีวี ิิต ซึ่ง่� ตะแกรงทั้้ง� 4 นี้้ก� ็ค็ รอบคลุมุ
ของคนจริงิ ๆ ซึ่ง�่ ด้ว้ ยความที่่ผ� มเป็น็ อาจารย์ท์ างสถาปัตั ยกรรม ทุกุ องคาพยพที่่�อยู่่�ในพื้้�นที่่�
ที่่เ� ปิดิ สำ�ำ นักั งานออกแบบ เพื่อ�่ ต้อ้ งการสร้า้ งสมดุลุ ระหว่า่ งงาน
วิชิ าการกับั การปฏิบิ ัตั ิอิ ยู่�แล้ว้ ก็พ็ อดีกี ับั ที่่� บพท. ประกาศทุนุ เรื่อ� ง
learning city โดยสิ่่�งนี้้เ� ชื่อ�่ มโยงกัับประเด็น็ เรื่อ� งพื้้น� ที่่�ทาง
สังั คม ผมก็็เลยเห็น็ เป็น็ โอกาสอัันดีีในการทำำ�วิิจััยเรื่อ� งนี้้� ซึ่�่งจะ
เปิดิ โอกาสให้ผ้ มได้้ลงไปทำำ�งานกับั ผู้้�คนในเมือื งเชียี งใหม่่จริิงๆ
กล่า่ วในเชิงิ ส่ว่ นตัวั ก็เ็ ป็น็ การสร้า้ งสมดุลุ ให้ก้ ารทำ�ำ งานแบบหนึ่่ง�
แต่่ที่่ส� ำ�ำ คัญั ผมมองว่า่ มัันเป็น็ โอกาสจะใช้ง้ านวิิจััยนี้้ม� ีสี ่่วน
แก้้ปัญั หาให้้กัับเมือื ง

18

อะไรคือื ปัั ญหาของเมือื งที่่�คุณุ ว่่า อย่า่ งไรก็ต็ ามช่่วง 3 เดืือนแรกหลัังส่ง่ proposal ทางทีมี ผม
ก็ห็ ลงทางอยู่่�ประมาณหนึ่่�ง คืือความเข้้าใจเบื้้อ� งต้น้ ของผม
ก่อ่ นทำ�ำ งานโครงการนี้้� ผมทำ�ำ วิิจััยร่ว่ มกัับพี่่�ตา (สุุวารีี เมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้� คืือการสร้า้ งกระบวนการให้้คนมาเรีียนรู้�
วงศ์์กองแก้ว้ ผู้้�อำำ�นวยการหอศิลิ ปวััฒนธรรมเมืืองเชีียงใหม่่ เกี่ย� วกับั เมือื งเชียี งใหม่่ จึงึ วางไว้้ 3 แกนคืือ เรียี นรู้ก� ายภาพเมือื ง
– ผู้เ�้ รียี บเรียี ง) ซึ่ง�่ เป็น็ งานวิเิ คราะห์โ์ ครงสร้า้ งของระบบราชการ เรียี นรู้�ประวัตั ิศิ าสตร์์ และการต่อ่ ยอดการเรียี นรู้� แล้ว้ เราก็อ็ อกแบบ
เพื่อ�่ จะเชื่่อ� มส่่วนนี้้เ� ข้้ากัับการทำ�ำ งานภาคประชาสังั คม งานวิิจัยั โครงการย่่อย 3 โครงการเพื่่�อรองรับั กิิจกรรมนั้้�นๆ แต่่คณะ
นี้้ท� ำ�ำ ให้ผ้ มเห็น็ ถึงึ การไม่เ่ ชื่อ�่ มร้อ้ ยกันั ของรัฐั และภาคประชาสังั คม กรรมการ บพท. คอมเมนต์์กลับั มาว่่าแกนที่่เ� ราเสนอไปมันั ขาดก
ในหลายประเด็็น จะด้้วยระบบราชการก็็ส่่วนหนึ่่ง� หรืือเพราะ ระบวนการเชื่�อ่ มประสานกัันและเขาก็็ไม่ไ่ ด้ส้ นใจกิิจกรรม
ไม่่มีเี ครื่อ� งมือื เชื่่�อมประสานก็็ด้้วย เหมืือนการทำำ�งานเพื่่�อ ย่อ่ ยเท่่าไหร่่ สิ่่ง� ที่่�เขาสนใจคืือโครงการในภาพรวมของเราจะ
เมืืองมัันฟัันหลอ หรืือมีีช่อ่ งว่่างบางอย่า่ งอยู่่�ก็็คิดิ ว่า่ เป็็นจัังหวะ ส่ง่ ผลกระทบอะไรกัับเมือื งมากกว่่า คืือ หนึ่่ง� . เราจะ integrate
เหมาะพอดีี ถ้า้ เราเอางานวิจิ ัยั เรื่อ� ง learning city มาพัฒั นา โครงการย่อ่ ยอย่า่ งไรให้้เกิดิ ผลกระทบเชิงิ บวกแก่่คนในเมือื ง
เพื่่�อเป็็นเครื่�องมือื ที่่�ช่ว่ ยสานช่อ่ งว่า่ งตรงนี้้� พร้้อมไปกับั การ และ สอง. การใช้ก้ ิจิ กรรมเพื่�่อการเรียี นรู้�เกี่�ยวกับั เมืืองเพื่อ�่ นำ�ำ
สร้้างกลไกความร่ว่ มมือื ระหว่า่ งภาคีเี ครืือข่า่ ยต่่างๆ ทั้้�งด้้าน ไปสู่่�การพัฒั นาพื้้�นที่่�ชุุมชน
วิิชาการและปฏิบิ ััติกิ าร และแน่น่ อนการเชื่่�อมโยงกับั รัฐั
ในฐานะที่่�รััฐ ซึ่�ง่ ในที่่�นี้้�คืือเทศบาลนครเชีียงใหม่่ ต้้องร่ว่ มเป็็น
เจ้้าภาพในการขัับเคลื่่อ� น learning city อยู่�แล้้ว

19

20

คุณุ มีวี ิิธีีการเลือื กพื้้�นที่่�อย่า่ งไรให้ต้ อบโจทย์์ ก็ค็ รอบคลุุมทุกุ องคาพยพที่่อ� ยู่�ในพื้้น� ที่่� เช่่น ผู้้ค� น ก็็รวมถึึงคน
กับั สิ่่�งที่่� บพท. ต้อ้ งการ จากที่่อ� ื่�น่ ที่่เ� ข้า้ มาใช้้ชีวี ิติ ในพื้้�นที่่�ด้้วย หรือ ความทรงจำ�ำ ยังั รวมถึงึ
เรื่อ� งเล่่าตำำ�นาน หรือภาพถ่า่ ยเก่่าๆ เช่่นที่่�เจ้า้ อาวาสวัดั ชมพูู
หลัักๆ คืือผมทลายโครงการย่อ่ ยทั้้ง� 3 ให้้เป็็นเหมือื น input ในชุมุ ชนช้้างม่อ่ ยยัังเก็็บภาพถ่า่ ยเก่า่ ๆ ของกิจิ กรรมกวนข้า้ ว
ที่่เ� ราสามารถใส่ก่ ิจิ กรรมเข้้าไปในพื้้น� ที่่ไ� ด้้ ตรงนี้้เ� องจึงึ นำำ�มาซึ่�่ง ยาคู้�้อยู่� สิ่่�งเหล่า่ นี้้เ� วลาคนพููดถึงึ มัันจะช่่วยสร้้างรอยยิ้�มหรือดึึง
วิธิ ีกี ารคัดั เลืือกพื้้น� ที่่� โดยเน้น้ ถึงึ การเรียี นรู้จ� ากพื้้น� ที่่ท�ี่่ม� ีเี ลเยอร์์ ความทรงจำ�ำ กลัับมา
ทางวััฒนธรรมและรููปแบบทางเศรษฐกิจิ ซ้อ้ นทัับกันั อย่่าง เมื่่�อได้้ 4 ตะแกรงนี้้� ผมก็ม็ อบหมายให้ห้ ััวหน้้าทีมี ของโครงการ
น่่าสนใจ พื้้�นที่่แ� รกคืือชุุมชนควรค่า่ ม้้าในเขตคููเมือื ง ซึ่่�งมีี ย่อ่ ยไปเป็น็ โจทย์ใ์ นการออกแบบกิจิ กรรมกับั พื้้น� ที่่� ซึ่ง�่ พอแต่ล่ ะคน
ประเด็น็ ในเรื่อ� งการซ้อ้ นทับั ระหว่า่ งศิลิ ปะแบบคนรุ่�นใหม่ใ่ นพื้้น� ที่่� คลี่่ก� ันั ออกมา ก็จ็ ะได้ส้ ิ่่�งที่่เ� ป็น็ คล้้ายลายแทงของการทำ�ำ งาน
เมืืองเก่่า พื้้�นที่่�ที่่�สอง คืือชุุมชนป่า่ ห้้าซึ่�ง่ มีปี ระเด็็นเกี่ย� วกับั ในพื้้น� ที่่� เช่น่ เส้น้ ขอบเขต แผนที่่� คลัสั เตอร์ท์ างวัฒั นธรรมต่า่ งๆ
นิิเวศสิ่่�งแวดล้้อมเดิิมอย่่างระบบชลประทานลำ�ำ เหมือื ง หากถููก จากนั้้�น ก็ใ็ ห้อ้ าจารย์แ์ ฟน (อจิริ ภาส์์ ประดิษิ ฐ์์) ที่่�รับั หน้้าที่่�
ซ้้อนทับั ด้้วยการเจริญิ เติิบโตของเมือื งโดยเฉพาะจากการ ศึึกษากลไกการทำ�ำ งานแบบข้้ามภาคส่ว่ น ไปดููว่่าที่่�ผ่่านมาภาค
ขยายตัวั ของย่า่ นนิมิ มานเหมินิ ท์์ และพื้้น� ที่่ส� ุดุ ท้า้ ย เรามองเรื่อ� ง ประชาสังั คมเคยทำ�ำ โครงการอะไรไว้ใ้ นพื้้�นที่่บ� ้า้ ง เพื่อ่� หาวิธิ ีี
เศรษฐกิจิ เก่า่ กับั ใหม่่ รวมถึงึ ประเด็็นเรื่�องการเข้้ามาของคนรุ่�น เชื่อ�่ มต่่อและต่อ่ ยอด
ใหม่ใ่ นย่่านเก่า่ ซึ่�ง่ นั่่�นคืือชุุมชนช้า้ งม่อ่ ย

ปัั จจุุบันั องค์ค์ วามรู้้�เรื่�่องชุมุ ชน นอกจากการเชื่่�อมร้้อยสิ่่�งที่่�อาจารย์ส์ กัดั มาได้ก้ ับั สิ่่�งที่่�
มันั ถูกู ตัดั ขาดจากระบบการศึกึ ษา ภาคประชาสัังคมเคยทำ�ำ ไว้้ แอคชั่่�นของโครงการ
มีอี ะไรบ้า้ งครัับ
ในโรงเรียี นแล้ว้
เราให้้ความสำ�ำ คัญั กับั วิชิ าการ เริ่ม� จากอาจารย์์แนน (ผศ.ดร.อัมั พิกิ า ชุุมมััธยา) และอาจารย์์ไก่่
จนไม่ไ่ ด้้มองว่่าพื้�้นที่ช�่ ุมุ ชนมันั ก็็ (รศ.ดร.ปรานอม ตันั สุุขานันั ท์)์ ที่่�รัับผิิดชอบโครงการย่อ่ ยชื่�อ่
เป็็ นพื้้�นที่เ่� รีียนรู้้ท� ี่ม�่ ีคี ุณุ ค่า่ เหมืือนกันั ‘หลากมิติ ิขิ องการเรียี นรู้�เมือื งเชียี งใหม่’่ โดยเน้น้ ไปที่่ก� ารสร้้าง
กระบวนการเรีียนรู้�ชุมุ ชนในกลุ่่�มเยาวชน โดยชวนเด็ก็ นักั เรียี น
และนัักศึึกษาที่่อ� ยู่�ในสถาบัันภายในเขตเทศบาล ร่ว่ มลงพื้้น� ที่่�
ชุมุ ชนทั้้�ง 3 แห่่ง พร้้อมมีีโจทย์์การเรีียนรู้�ที่แ� ตกต่า่ งออกไป
เพื่อ่� ถอดบทเรียี นส่่งกลัับคืืนสู่�โรงเรียี น ที่่�ทำำ�แบบนี้้�เพราะเรา
เห็็นว่า่ ปััจจุบุ ัันองค์ค์ วามรู้้�เรื่�องชุมุ ชนมันั ถููกตัดั ขาดจากระบบ
การศึกึ ษาในโรงเรียี นแล้ว้ เราให้ค้ วามสำ�ำ คัญั กับั วิชิ าการจนไม่ไ่ ด้้
มองว่า่ พื้้น� ที่่ช� ุมุ ชนมันั ก็็เป็็นพื้้�นที่่เ� รีียนรู้�ที่�มีคี ุุณค่า่ เหมือื นกััน

ผมได้ส้ ร้้างกลไกตัวั หนึ่่�งที่่�เรีียกว่่า กระบวนการสกัดั ทรััพยากร ทฤษฎีพี ื้้�นที่่�ทางสัังคม
ชุมุ ชน โดยมีีที่่ม� าจาก 2-3 แหล่่ง อย่่างเอกสารเกี่ย� วกัับเมือื ง
แห่ง่ การเรียี นรู้ข� องต่่างประเทศ ไปดููว่่าที่่อ� ื่�่นเขามีีกระบวนการ ประกอบด้ว้ ย 3 องค์ป์ ระกอบหลักั คือื
อย่า่ งไร ส่ว่ นแหล่่งที่่ส� องคืือเครื่�องมือื ที่่ช� ื่่�อว่่า History Report
ซึ่ง่� ทางเมืืองมรดกโลกจอร์์จทาวน์ข์ องมาเลเซีียได้ท้ ำำ�ลงใน หนึ่ง�่
เว็บ็ ไซต์ไ์ ว้้ เจ้า้ เครื่อ� งมือื นี้้จ� ะระบุแุ ผนชุมุ ชน แหล่ง่ ทรัพั ยากรทาง
วััฒนธรรม ไปจนถึึงการถอดบทเรีียนเกี่ย� วกับั เมือื งของเขา ภาพตัวั แทนเชิงิ พื้้�นที่่� (Representation of Space)
และแหล่่งสุดุ ท้้ายคืือทฤษฎีพี ื้้�นที่่ท� างสังั คม (social space) ภาพแทนของพื้้� นที่่�เฉพาะในบริิเวณนั้้น�
ที่่ผ� มใช้อ้ ยู่�ในปัจั จุุบััน เช่น่ แผนที่่� ภาพถ่า่ ย ป้้ ายโฆษณา ฯลฯ
ทั้้ง� หมดทั้้ง� ปวง 3 อันั นี้้เ� มื่อ�่ เอามาเบลนด์ร์ วมกันั ก็ส็ ามารถสรุปุ
ออกเป็น็ 4 ตะแกรงเล็ก็ ๆ ได้แ้ ก่่ สถานที่่� (place) ผู้ค�้ น (people) สอง
วััตถุุ (object) และความทรงจำำ� (memory) ซึ่่�งตะแกรงทั้้�ง 4 นี้้�
ภาพตัวั แทนของพื้้�นที่่� (Representational Space)
หรืือสััญลักั ษณ์์ ความคิดิ ตำ�ำ นาน เรื่่�องเล่า่

และความทรงจำ�ำ ที่่�เกี่่�ยวกับั พื้้�นที่่� ซึ่ง�่ เป็็ นสิ่่�งนามธรรม

สาม

ปฏิบิ ัตั ิกิ ารเชิงิ พื้้�นที่่� (Special Practice) เกี่่�ยวข้อ้ งกับั
ปฏิบิ ัตั ิกิ ารของผู้้�คนในพื้้�นที่่�เฉพาะ เช่น่ แม่ค่ ้า้ เข็น็ รถ

หาบเร่่แผงลอย การตีเี ส้้นจราจร การนำ�ำ รั้้ว� มาวาง หรืือ
การจัดั การพื้้�นที่่�บ้า้ นของตัวั เอง เป็็ นต้น้

21

ส่่วนของอาจารย์์ภูู (ผศ.ดร.จิิรันั ธนินิ กิิติกิ า) เขาค่่อนข้้างอิิน แล้ว้ ที่่�ผ่า่ นมาหน่ว่ ยงานรััฐ ในที่่�นี้้ค� ือื เทศบาลนคร
กัับชุมุ ชนช้้างม่อ่ ยอยู่�แล้ว้ และเคยมีโี ครงการด้้านการออกแบบ เชียี งใหม่ม่ ีที ่า่ ทีตี ่อ่ เรื่่�องนี้้อ� ย่า่ งไรบ้า้ งครับั
อยู่่�กับั ผู้ค�้ นในชุมุ ชนอยู่่�ก่่อน อาจารย์์ภููมองเห็็นว่า่ ปัจั จุบุ ััน
ช้้างม่อ่ ยมีีปัญั หาการจัดั การที่่แ� ตกเป็น็ กลุ่่�มๆ พอเป็น็ แบบนี้้� ผมว่่าน่่าเสีียดายตรงที่่�ช่ว่ งที่่เ� ราทำ�ำ กระบวนการการเรีียนรู้�
การทำ�ำ กิจิ กรรมเพื่่อ� การพััฒนาจึึงเป็น็ ไปได้ย้ าก สิ่่�งที่่เ� ขาทำ�ำ คืือ ยัังไม่ม่ ีีเจ้า้ หน้้าที่่�จากเทศบาลเข้า้ ร่ว่ มเท่่าไหร่่ จนกระทั่่�ง
เข้า้ ไปรื้้อ� ฟื้้�นเครืือข่่ายชุมุ ชนให้ก้ ลับั มาเข้้มแข็ง็ อีีกครั้ง� ดึึงคนรุ่�น เราทำ�ำ กันั เสร็็จแล้้ว สมาชิกิ สภาเทศบาล (สท.) ก็เ็ ริ่�มเข้า้ มาคุุย
ใหม่ท่ี่่เ� ป็น็ ผู้�้ ประกอบการใหม่ๆ่ ในพื้้น� ที่่ม� าทำ�ำ งานร่ว่ มกับั คนเฒ่า่ นายกเทศมนตรีีเพิ่่ง� ลงพื้้�นที่่ป� ่่าห้า้ (สัมั ภาษณ์์เมื่่�อเดืือน
คนแก่่ในชุุมชน ซึ่่ง� ก็พ็ อดีีกัับช่ว่ งนั้้�นที่่ว� ััดชมพููกำำ�ลัังมีีงาน เมษายน 2565 - ผู้้�เรีียบเรีียง) มารับั ฟัังข้้อสรุปุ การทำ�ำ งาน
กวนข้า้ วยาคู้�้ อาจารย์ภ์ ููก็ด็ ึึงเครืือข่่ายคนรุ่�นใหม่ไ่ ปจััดกิจิ กรรม จากอาจารย์ไ์ ก่แ่ ละอาจารย์แ์ ฟน ทีนี ี้้�ข้อ้ มููลที่่เ� ราได้้จากชุมุ ชน
ควบคู่�ไปกับั ประเพณีที ้้องถิ่�น ซึ่่ง� ก็็ได้ร้ ับั ผลตอบรัับดีีมากๆ ก็เ็ ริ่ม� ส่ง่ กลับั ไปทางเทศบาล อยู่�ที่ว� ่า่ เขาจะเลืือกไปใช้ก้ ับั นโยบาย
มีีการเชื่่อ� มความสัมั พัันธ์์ของคนสองรุ่�นได้้มากขึ้�นอย่า่ งน่่าดีีใจ เขาอย่า่ งไรก็ต็ ้อ้ งรอดููกัันต่อ่ ไป อย่่างไรก็ต็ าม ผมเห็็นว่่านี่่�เป็น็
แนวโน้ม้ ที่่ด� ีี

ส่ว่ นของผมก็็กำ�ำ ลังั ปรับั แผนการนำำ�เสนอการปรัับปรุงุ พื้้�นที่่� โครงการของอาจารย์ใ์ ห้ค้ วามสำ�ำ คัญั กับั การเรียี นรู้้�พื้้�นที่่�
ชุมุ ชน แต่่ไม่ไ่ ด้ม้ ีีการปรัับเหมือื นกับั พลิิกหััวพลิกิ หางมัันนะ ชุมุ ชนพร้อ้ มไปกับั การสร้า้ งโครงข่า่ ยการเรียี นรู้้�ระหว่า่ ง
เราจะมองว่า่ เวลาเราเดินิ สำ�ำ รวจพื้้น� ที่่� เราก็็จะเจอคุุณยาย พื้้�นที่่� อยากถามว่่านอกจากเรื่่�องนี้้� เพื่่�อให้เ้ ราเป็็ นเมือื ง
คนนั้้น� หรือป้า้ คนนี้้ค� อยเล่า่ ประวัตั ิหิ รือข้อ้ มููลต่า่ งๆ เกี่ย� วกับั แห่ง่ การเรีียนรู้้�ได้จ้ ริงิ ๆ อาจารย์ค์ ิดิ ว่่าควรส่่งเสริิมให้ม้ ีี
ย่า่ นใช่ไ่ หมครับั แต่ส่ มมุตุ ิวิ ่า่ คุณุ ไปแล้ว้ ไม่เ่ จอคุณุ ยายหรือคุณุ ป้า้ การเรีียนรู้้�เรื่่�องอะไรเพิ่่�มเติมิ ในเชียี งใหม่อ่ ีีกไหมครัับ
คนนั้้น� ล่ะ่ คุุณจะมีวี ิิธีเี ข้้าถึงึ ข้้อมููลได้้อย่า่ งไร เพราะฉะนั้้น� ตรงนี้้�
เราก็็เลยพยายามสร้า้ งแพลทฟอร์์มไว้้บอกเรื่อ� งราวท้อ้ งถิ่�น ถ้้าตอบแบบในมุุมมองที่่�เกี่ย� วข้อ้ งกับั งานวิจิ ััยนะ ผมมองว่่า
มีีการกำำ�หนดเส้้นทางการเรีียนรู้�ภายในย่า่ น รวมถึงึ data base ตอนนี้้โ� ครงสร้า้ งของชุมุ ชนในเชีียงใหม่่เราอ่่อนแอลงมาก
เกี่่�ยวกัับย่่าน ซึ่่�งสิ่่�งนี้้�เราพยายามทำำ�อยู่� และเราทั้้�งหมด ผม มุุมมองนี้้เ� กิิดจากที่่�ผมไปลงพื้้�นที่่�โดยยังั ไม่ไ่ ด้้เอาสถิติ ิิมา
อาจารย์์แฟน อาจารย์แ์ นน อาจารย์์ไก่่ และอาจารย์ภ์ ูู ก็็จะร่ว่ ม บ่่งชี้�เลยนะ ความอ่่อนแอที่่ว� ่า่ หมายถึึงชุมุ ชนหนึ่่�งอาจไม่ม่ ีี
กันั ทำ�ำ ข้อ้ เสนอในการปรัับปรุุงพื้้น� ที่่�เพื่่�อรองรับั การขับั เคลื่่อ� น ศัักยภาพในการหาเงิินหรือไม่ม่ ีี resource ของตััวเอง และที่่�
เมือื งเชียี งใหม่่สู่�เมืืองแห่่งการเรีียนรู้� เพื่อ่� เอาไปเสนอเป็็นแนวทา หนักั กว่า่ นั้้�นคืือไม่ร่ ู้�ว่า่ ตััวเองต้้องการอะไรกันั แน่ค่ รับั
งแก่่หน่่วยงานรััฐต่อ่ ไป เช่น่ สมมุตุ ิผิ มเป็น็ เจ้า้ ของชุมุ ชน แล้้วผมอยากให้ห้ มู่่�บ้า้ น
ผมสวย ผมก็็จะไปจ้า้ งนัักออกแบบมาลงพื้้น� ที่่�เพื่�่อออกแบบให้้

22

ตอบโจทย์ก์ ับั วิถิ ีชี ีวี ิติ ของผมเองและลููกบ้า้ น แต่ท่ ุกุ วันั นี้้ช� ุมุ ชนส่ว่ น ถ้า้ สรุุปให้เ้ ข้า้ ใจง่า่ ยๆ คือื คนในชุมุ ชนต้อ้ งเรียี นรู้้�ที่่�จะ
ใหญ่เ่ ขาไม่ไ่ ด้ส้ นใจเรื่อ� งนี้้� เขาแค่ร่ อให้เ้ กิดิ การอัดั ฉีดี จากภาครัฐั กำ�ำ หนดวิิถีชี ีวี ิิตของตัวั เอง
ซึ่ง�่ รััฐก็็ไม่่ได้้มองสิ่่ง� นี้้เ� ช่น่ กันั รััฐให้ค้ วามสำำ�คััญแต่่เรื่�องความ
ปลอดภัยั สุขุ ภาวะ หรือสาธารณููปโภคพื้้น� ฐาน ซึ่ง�่ เป็น็ เรื่อ� ง ทำำ�นองนั้้�นครัับ ก็เ็ พื่�่อทำ�ำ ให้โ้ ครงสร้า้ งชุุมชนกลับั มาแข็ง็ แรง
ปกติอิ ยู่�แล้้ว ทว่่าสิ่่ง� ที่่�ชุุมชนอาจต้้องการจริิงๆ รััฐอาจไม่ม่ ีใี ห้้ แต่ใ่ นอีีกทาง เราก็็ต้้องผลักั ดันั ให้ห้ น่่วยงานรััฐ ในที่่น� ี้้ห� มายถึงึ
เพราะรัฐั ก็็ไม่่ได้ท้ ำำ�รีเี สิริ ์์ชแบบนัักออกแบบเพื่่�อจะได้ร้ ู้�ว่่าแท้จ้ ริิง เทศบาลก็็ต้้องมีวี ิิสััยทััศน์์ในการทำ�ำ งานร่ว่ มกัับชุมุ ชนด้้วย
แล้ว้ ชุุมชนต้อ้ งการอะไร
ผมจึึงมองว่า่ แล้้วมิิติทิ ี่่ร� ััฐไม่่เห็็นนี้้� กระบวนการเรีียนรู้�มัันจะไป มองภาพไกลๆ ไว้้ยังั ไงครับั
ช่่วยชุมุ ชนได้ย้ ังั ไงล่่ะ ยกตัวั อย่า่ งเช่่น การต่อ่ ยอดทรัพั ยากร
ที่่�มีี การส่ง่ ไม้้ต่่อให้้คนรุ่�นใหม่่ การฝึึกคนที่่�จะมาเป็็นประธาน คืือผมมองเห็็นศัักยภาพของศููนย์ฟ์ ื้�้นบ้า้ นย่า่ นเวีียงเชีียงใหม่น่ ะ
หรืือคณะกรรมการชุมุ ชน การจััดการกองทุุนในชุุมชนเองอย่า่ ง ศููนย์แ์ ห่ง่ นี้้เ� ป็น็ เหมือื นตััวเชื่่อ� มระหว่่างหน่่วยงานเทศบาลกับั
ยั่ง� ยืืนที่่�ไม่่ใช่่แค่ก่ ารเฝ้้ารองบจากรัฐั ไปจนถึงึ เครื่อ� งมือื ต่อ่ รอง ภาคประชาสังั คม ผมคิดิ ว่า่ ถ้า้ เราตั้้ง� เป้า้ ไว้้แบบเดียี วกับั ที่่ศ� ููนย์์
กับั รััฐและหน่่วยงานต่่างๆ แต่่อย่า่ งที่่�บอก ปัจั จุุบันั ชุมุ ชนส่่วน แห่ง่ นี้้เ� ป็น็ คืือการฟื้น�้ ชุมุ ชน ฟื้น�้ ภาคประชาสังั คม และฟื้น�้ สังั คม
ใหญ่ม่ ีีลัักษณะเป็็น passive ที่่�เฝ้้ารอการช่ว่ ยเหลืืออย่่างเดียี ว เราสามารถผููกรวม 3 แกนนี้้ใ� ห้เ้ ป็น็ Social Lab ซึ่ง�่ ทำ�ำ งานควบคู่�
จึงึ เป็็นเรื่อ� งน่่ากังั วลมากๆ กัับสิ่่�งที่่เ� รียี กว่่า City Lab เพื่่�อกำ�ำ หนดทิศิ ทางการเจริิญเติิบโต
ของเมือื ง ไปจนถึงึ ดููแลเรื่อ� งการอนุรุ ักั ษ์ใ์ นพื้้น� ที่่ต� ่า่ งๆ พร้อ้ มกันั
ย่า่ นไม่ม่ ีวี ิิถีชี ีวี ิิต
มันั ก็ย็ ่อ่ มไม่ม่ ีจี ิติ วิิญญาณ Social Lab กับั City Lab?
แล้ว้ ยังั ไง…คุณุ มาเชียี งใหม่่
คุณุ จะนั่่�งกินิ กาแฟกันั ทั้้ง� วัันจริิงๆ หรืือ ผมมองว่่าห้อ้ งปฏิบิ ััติกิ ารทั้้ง� สองแห่่งนี้้ม� ันั เป็น็ การรวมศููนย์์
เชียี งใหม่ก่ ำ�ำ ลังั จะกลายเป็็ นแบบนั้้น� ข้้อมููลที่่จ� ะนำ�ำ ไปพัฒั นาเมือื งได้้ เพราะที่่�ผ่า่ นมาหน่ว่ ยงานแต่่ละ
ขณะเดียี วกันั รัฐั ก็ไ็ ม่ไ่ ด้ต้ ระหนักั ในสิ่่�งนี้้� หน่ว่ ยก็ท็ ำ�ำ งานของตัวั เองไป โยธาธิกิ ารก็ม็ ีีเงื่อ�่ นไขแบบหนึ่่ง�
เทศบาลก็็มีอี ีกี แบบหนึ่่�ง การไฟฟ้้าก็อ็ ีกี แบบหนึ่่ง� เราจึึงเห็น็
ทำ�ำ ไมคิดิ ว่่ามันั น่า่ กังั วลล่ะ่ ครับั เพราะถ้า้ รััฐยังั สามารถ บ่อ่ ยครั้�งที่่�การก่อ่ สร้า้ งเพื่อ�่ ปรัับปรุงุ สาธารณููปโภคในเมือื ง
สนับั สนุนุ ชุมุ ชนต่อ่ ไปได้้ ก็ไ็ ม่น่ ่า่ จะมีปี ัั ญหาอะไรไม่ใ่ ช่ห่ รือื ซ้ำ�ำ� ซ้อ้ นกััน หรือจู่�ๆ ก็็อาจมีอี าคารสููงกว่่าชาวบ้้านได้ร้ ับั อนุมุ ัตั ิิ
ก่อ่ สร้า้ งในพื้้น� ที่่ค� วบคุมุ เฉยเลย แต่พ่ อเรามีสีิ่ง� นี้้� เราก็เ็ อาข้อ้ มููล
แต่ถ่ ้า้ คุณุ ปล่่อยให้้ชุุมชนเป็น็ ฝ่า่ ยรอรัับอย่่างเดีียว โดยขาด หรือเอาแบบสามมิติ ิิของเมือื งเชีียงใหม่ม่ ากางดููได้ท้ ันั ทีี ถ้า้ เกิิด
ไร้ซ้ ึ่ง�่ พลังั อำ�ำ นาจในการต่อ่ รองกับั ฝ่า่ ยใดฝ่า่ ยหนึ่่ง� ได้เ้ ลย สุดุ ท้า้ ย มีอี าคารสููงขึ้น� ใหม่่ มัันจะกระทบกับั ภาพลักั ษณ์ข์ องเมือื งไหม
โครงสร้า้ งของชุุมชนมัันก็็จะหายไป อาจมีีนายทุุนมากว้้านซื้อ� ผังั เมือื งตรงนี้้เ� ป็น็ สีอี ะไรทำ�ำ อะไรได้บ้ ้า้ ง เช่น่ เดียี วกับั การมอนิเิ ตอร์์
ที่่�ดิินเพื่อ่� เปลี่่ย� นโฉมพื้้�นที่่�รองรับั ธุุรกิจิ ใหม่่ๆ ซึ่�ง่ ในบางย่่าน ปัญั หาต่่างๆ ของชุุมชน และเก็บ็ สถิติ ิิเป็็น directory ไว้้เพื่�่อ
ของเชียี งใหม่่ก็ก็ ำ�ำ ลัังเดิินเข้า้ สู่่�รููปรอยนั้้น� คุุณอาจจะพบย่่าน เป็น็ เครื่�องมือื ในการแก้ป้ ััญหาต่อ่ ไป ซึ่ง�่ ก็็จะช่่วยฟื้�น้ ฟููชุมุ ชน
บางย่า่ นหรืือถนนบางสายเต็็มไปด้้วยคาเฟ่่หรืือร้้านรวงชิิคๆ ขึ้น� มาได้้
มีตี ึึกสวยๆ เท่ๆ่ ไว้ร้ อให้ค้ นมาถ่า่ ยรููป แต่่ในตึึกนั้้�นๆ กลัับไม่ม่ ีี
คนอยู่�อาศัยั เลย ย่่านไม่่มีวี ิิถีชี ีวี ิิตมัันก็ย็ ่่อมไม่่มีีจิติ วิญิ ญาณ ส่ว่ นแกนของการฟื้น�้ ภาคประชาสังั คม เราเจอว่า่ ประชาสังั คม
แล้ว้ ยังั ไง… คุณุ มาเชียี งใหม่่ คุณุ จะนั่ง� กินิ กาแฟกันั ทั้ง� วันั จริงิ ๆ หรือ ส่ว่ นใหญ่ต่ อนนี้้�วิ่ง� ตามภาระงานวิิจััย แต่ไ่ ม่ส่ ามารถที่่จ� ะเข้้าถึึง
เชีียงใหม่่กำำ�ลังั จะกลายเป็็นแบบนั้้�น ขณะเดียี วกันั รัฐั ก็ไ็ ม่่ได้้ แหล่ง่ ทุนุ ได้ด้ ้ว้ ยตัวั เอง เนื่อ�่ งจากไม่ไ่ ด้เ้ ป็น็ นิติ ิบิ ุคุ คล เพราะฉะนั้้น�
ตระหนักั ในสิ่่�งนี้้� ส่ว่ นหนึ่่ง� ก็ค็ ืือเราน่า่ จะใช้พ้ ื้้น� ที่่น�ี้้ช� ่ว่ ยต่อ่ เขี้ย� วเล็บ็ ให้ก้ ับั บุคุ ลากร
ในภาคประชาสังั คม ให้พ้ วกเขาได้้ reskill หรือ upskill สร้า้ งวิธิ ีี
การทำำ�งานหาช่่องทางในการทำ�ำ วิิจััยแบบใหม่ๆ่ ไม่ใ่ ช่แ่ ค่่การ
รอแหล่ง่ ทุนุ ด้ว้ ยวิธิ ีเี ดิมิ ๆ อย่า่ งเดียี ว ส่ว่ นแกนสุดุ ท้า้ ยคืือการ
ฟื้น�้ สังั คม ผมมองถึงึ การให้พ้ ื้้น� ที่่เ� ป็็นเหมือื นสำำ�นักั งานวางแผน
กิจิ กรรมต่า่ งๆ ให้ก้ ับั เมือื ง อาจเป็น็ เทศกาลดนตรีี งานไพร์ด์ ของ
กลุ่่�ม LGBTQ หรือการประสานกับั ชุมุ ชนในการจัดั งานประเพณีี
เพื่อ�่ ทำ�ำ ให้้เมืืองกลัับมามีชี ีวี ิิตชีีวา เป็็นพื้้น� ที่่ท� ี่่เ� ปิดิ ให้้กัับความ
หลากหลายของผู้�ค้ น

23

เหมือื นให้ศ้ ููนย์แ์ ห่ง่ นี้้เ� ป็็ นพื้้�นที่่�กลางระหว่่างชาวบ้า้ น ผมพบความหลากหลายของโครงการมากๆ บางพื้้น� ที่่ม� ีสี เกล
และรััฐในการทำ�ำ งานร่ว่ มกันั เล็ก็ มากๆ อย่า่ งการเรียี นรู้ก� ารแปรรููปผลิติ ภัณั ฑ์เ์ พื่อ�่ เป็น็ วิสิ าหกิจิ
ชุมุ ชน แต่่บางพื้้น� ที่่พ� ููดถึงึ โครงสร้า้ งใหญ่่ๆ อย่่างระบบรถไฟ
ผมกำ�ำ ลัังขายไอเดีียอยู่� ไม่่แน่ใ่ จว่า่ จะยังั เดินิ ต่อ่ ไปขนาดไหน รางคู่� หรือการสร้้างอาคารใหม่่ขึ้น� มาสัักหลังั เพื่่�อเป็็น Learning
แต่ก่ ็็หวัังให้้เทศบาลซื้อ� นะครับั Space เลย
ทีนี ี้้�ผมก็ม็ ีีความสับั สนเล็็กน้อ้ ยว่่าสิ่่�งที่่�เราทำำ�กัับชุมุ ชน 3 ชุุมชน
อาจารย์พ์ ููดไว้ว้ ่า่ Learning City คือื แบรนด์แ์ บรนด์ห์ นึ่ง�่ ในเชียี งใหม่น่ ่ะ่ มันั ตอบโจทย์์ บพท. มากแค่ไ่ หน ก็ถ็ ึงึ กับั โทรศัพั ท์์
ของเมือื ง แต่ส่ ิ่่�งสำำ�คัญั คือื การสร้า้ งกลไกระหว่่างนั้้น� ไปหาคณะกรรมการ ซึ่ง�่ ก็็ได้้ความมาว่า่ บพท. หรือผู้�้ให้ท้ ุนุ เรา
คิดิ ว่่าอะไรคือื ปัั จจัยั สำำ�คัญั ในการเปลี่่�ยนจากกระบวน เนี่่�ยเขาไม่่ได้ส้ นใจในสเกล เขาสนใจแค่ศ่ ักั ยภาพของคุุณว่่ามีี
การเรีียนรู้้�เกี่่�ยวกับั เมือื งไปสู่่�กลไกเคลื่่�อนเมือื งอย่า่ ง ความพร้อ้ มมากแค่ไ่ หน เพราะกระทั่่ง� การทำ�ำ โครงการขนาดเล็ก็ ๆ
ที่่�ว่่ามาครัับ อย่า่ งวิสิ าหกิจิ ชุมุ ชน หากมันั สร้า้ งโมเดลต่อ่ ยอดไปสู่่�การพัฒั นา
เมือื งได้้ นั่่น� ก็โ็ อเค แต่่สิ่่�งสำำ�คัญั ก็็คืือ หนึ่่�ง กระบวนการเรีียนรู้�
ขออนุญุ าตย้้อนกลับั ไปนิิดหนึ่่ง� คืือต้้องบอกว่า่ Learning City มันั ต้อ้ งเกิดิ ขึ้้น� จากภายในชุมุ ชนเอง หาใช่เ่ ราไปจ้า้ งผู้เ�้ ชี่ย� วชาญ
ไม่ใ่ ช่่สิ่่ง� ใหม่่ ถ้า้ มองย้อ้ นกลับั ไปการเกิดิ ขึ้้น� ของ Learning City คนไหนมาบอกให้ช้ ุุมชนว่่าต้้องทำ�ำ อย่่างไร และสอง ภาครััฐ
เนี่่�ยมันั เริ่ม� มาจากแนวคิิดที่่ว� ่า่ การเรีียนรู้� ไม่จ่ ำำ�เป็็นต้้องจำ�ำ กัดั ต้อ้ งเอาด้้วย ซึ่่ง� อัันนี้้แ� หละตอบคำ�ำ ถามของคุณุ ว่่าเราจะเปลี่่ย� น
อยู่�เฉพาะในห้อ้ งเรียี น และไม่จ่ ำ�ำ กัดั เฉพาะเยาวชนที่่อ� ยู่�ในวัยั เรียี น การเรียี นรู้เ� ป็็นกลไกอย่่างไร
แต่เ่ ป็็นทุุกเพศทุุกวััย เป็็นการเรียี นรู้�ตลอดชีีวิิต สิ่่ง� ที่่�น่่าสนใจ เพราะถ้้ารััฐเอาด้ว้ ย ในที่่น� ี้้�อาจหมายถึึงองค์ก์ รปกครองส่ว่ น
คืือตอนที่่�ผมนำำ�โครงการไปเสนอ บพท. และได้้มีโี อกาสรัับฟังั ท้อ้ งถิ่น� นั้้น� ๆ ซึ่ง�่ เขาจะไม่ไ่ ด้ม้ ีหี น้า้ ที่่แ� ค่เ่ สนอชื่อ�่ เมือื งไปยังั ยููเนสโก
การเสนอของโครงการจากจัังหวัดั อื่�น่ ๆ แต่่เขามีีอำ�ำ นาจในการปรัับกระบวนการเรีียนรู้�เมืืองมาเป็็น

24

แต่ส่ ิ่่�งสำำ�คัญั ก็ค็ ือื นโยบายที่่ส� ่ง่ ผลต่่อการพัฒั นาเมือื งได้้ ผมไม่แ่ น่่ใจว่่าเข้้าใจผิดิ
หนึ่ง�่ กระบวนการเรียี นรู้้� หรือเปล่่านะ แต่่เชียี งใหม่่เรามีบี ทเรีียนสำ�ำ คััญเรื่อ� งหนึ่่ง� อย่า่ ง
มันั ต้อ้ งเกิดิ ขึ้้น� จากภายในชุมุ ชนเอง กรณีมี รดกโลก คืือเรามีเี ครือข่า่ ยนักั วิชิ าการที่่ท� ำ�ำ งานหนักั มากๆ
หาใช่เ่ ราไปจ้า้ งผู้้�เชี่่�ยวชาญคนไหน สร้้างกระบวนการการมีสี ่ว่ นร่ว่ มเพื่�่อเสนอชื่่อ� ไปยัังยููเนสโก
มาบอกให้ช้ ุมุ ชนว่่าต้อ้ งทำ�ำ อย่า่ งไร แต่่รัฐั ดููเหมือื นไม่ไ่ ด้เ้ อาจริงิ ไปกัับทีมี นัักวิิชาการด้้วย สุดุ ท้า้ ย
และสอง ภาครััฐต้อ้ งเอาด้ว้ ย โครงการนี้้ม� ันั ก็ด็ ููคลุุมเครืออยู่�
ผมคิิดว่า่ เป้้าหมาย Learning City ก็ค็ ล้า้ ยกับั การได้เ้ ป็น็
มรดกโลกครัับ แต่ก่ ติกิ านี้้ก� ำำ�หนดชัดั เจนเลยว่า่ รััฐต้อ้ งร่ว่ มมือื
กัับพวกเรา ซึ่�ง่ นั่่น� แหละ ไม่ส่ ำ�ำ คััญเลยว่่าสุุดท้้ายเมือื งเชีียงใหม่่
จะได้ถ้ ้ว้ ยรางวัลั หรือมีกี ารปักั ธงด้ว้ ยแบรนด์อ์ ะไร อาจเป็น็ เมือื ง
สร้า้ งสรรค์์ เมือื งอัจั ฉริยิ ะ เมือื งสีเี ขียี ว แต่ก่ ระบวนการระหว่า่ งนั้้น�
ถ้้าเราสร้้างความร่่วมมือื แปรกระบวนการเรียี นรู้ใ� ห้้กลายเป็น็
เครื่อ� งมือื เชิงิ นโยบายหรือยุทุ ธศาสตร์เ์ พื่อ�่ พัฒั นาเมือื งที่่ต� อบโจทย์์
กับั ความต้้องการของผู้้�คนได้้ สิ่่ง� นี้้ต� ่า่ งหากคืือความสำ�ำ เร็็จ

25

พื้้�นที่่�ทำ�งาน เทศบาล
เมือื ง
เมือื งที่ไ่� ด้ร้ ัับทุนุ สนับั สนุนุ พะเยา
จากหน่ว่ ย บพท.
เมือื ง
ปีี งบประมาณ 2564-2565 ลำ�ำ ปาง

เมือื ง
เชียี งใหม่่

ตลาดใต้้

เมือื ง เมือื ง

พิิษณุโุ ลก พื้้�นที่ร่� อบเมือื ง กาฬสิินธุ์์�

ขอนแก่น่

Learningย่า่ นอััจฉริยิ ะ จ.ขอนแก่น่

เมือื งนครสวรรค์์ City พื้้�นที่เ่� ขาใหญ่่
จ.นครสวรรค์์ อ.ปากช่อ่ ง

เทศบาลเมือื ง จ.นครราชศรีมี า

1-2. เมือื งเชียี งใหม่่ (2 โครงการ) อำำ�เภอ แก่ง่ คอย
3. เมือื งลำ�ำ ปาง ธััญบุรุ ีี จ.สระบุรุ ีี
จ.ปทุมุ ธานีี
4. เมือื งราชบุรุ ีี
เมือื ง ย่า่ นกะดีจี ีนี
5. ย่า่ นกะดีจี ีนี กรุุงเทพ ราชบุรุ ีี กรุุงเทพ
6. เมือื งกาฬสิินธุ์์�
เทศบาล อำำ�เภอ
7. เมือื งปากพููน จ.นครศรีธี รรมราช นครระยอง ขลุงุ

8. ตลาดใต้้ เมือื งพิิษณุโุ ลก จ.ระยอง จ.จันั ทบุรุ ีี
9. อำำ�เภอขลุงุ จ.จันั ทบุรุ ีี
ชุมุ ชนพููนสุุข
10. เทศบาลเมือื งพะเยา เทศบาลเมือื งหัวั หินิ
จ.ประจวบคีรี ีขี ันั ธ์์

เมือื ง 11. อำำ�เภอธััญบุรุ ีี จ.ปทุมุ ธานีี
ปากพูู น
จ.นครศรีธี รรมราช 12-13. เทศบาลนครระยอง จ.ระยอง (2 โครงการ)

14. ชุมุ ชนพููนสุุข เทศบาลเมือื งหัวั หินิ จ.ประจวบคีรี ีขี ันั ธ์์
15. เทศบาลนครยะลา จ.ยะลา

16. ย่า่ นเมือื งเก่า่ หาดใหญ่่ จ.สงขลา
17. พื้้�นที่ร่� อบเมือื งขอนแก่น่ จ.ขอนแก่น่

18. เทศบาลเมือื งแก่ง่ คอย จ.สระบุรุ ีี
19. พื้้�นที่เ�่ ขาใหญ่่ อ.ปากช่อ่ ง จ.นครราชศรีมี า
20. ย่า่ นอััจฉริยิ ะเมือื งนครสวรรค์์ จ.นครสวรรค์์

ย่า่ นเมือื งเก่า่
หาดใหญ่่
จ.สงขลา

เทศบาลนครยะลา
จ.ยะลา

26

โครงข่า่ ยท้อ้ งถิ่่�น
กับั การเรีียนรู้้�เมือื งเชียี งใหม่่

รศ.ดร.สัันต์์ สุุวััจฉราภินิ ันั ท์์ : หัวั หน้า้ โครงการ

โครงการประกอบด้ว้ ย 3 โครงการย่อ่ ย (1) การสร้า้ งกลไกความร่ว่ มมือื และการขับั เคลื่่อ� นเมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้้� (2) การเรียี น
รู้้�วััฒนธรรมพื้้�นถิ่่น� เมือื งผ่า่ นผู้้�คนและชุมุ ชนทางสัังคม (3) การศึึกษาท้อ้ งถิ่่น� : หลากมิติ ิแิ ห่ง่ การเรียี นรู้้�เมือื งเชียี งใหม่่ แผนงาน
และโครงการทั้้ง� 3 มีจี ินิ ตนาการร่ว่ มว่่าพื้้�นที่เ�่ มือื งเชียี งใหม่่ มีศี ัักยภาพและสามารถเป็็ นแหล่ง่ เรียี นรู้้�ทั้้ง� ในรููปแบบของพื้้�นที่เ่� รีียนรู้้�
ในเชิงิ ประวััติศิ าสตร์์ พื้้�นที่เ่� รีียนรู้้�เชิงิ สร้้างสรรค์แ์ ละร่่วมสมัยั ผนวกไปกับั การจัดั ระบบข้อ้ มููลเมือื งที่ส่� ามารถเข้า้ ถึึงได้อ้ ย่า่ ง
เท่า่ เทียี มและกว้า้ งขวาง เกิดิ โอกาสในการร่ว่ มทุนุ ใหม่ๆ่ เกิดิ ความเชื่่อ� มโยงและการทำ�ำ งานกันั อย่า่ งสร้า้ งสรรค์จ์ ากหลากหลายกลุ่่�ม
เพื่่�อนำ�ำ ไปสู่่�การสร้า้ ง “นิเิ วศแห่ง่ การเรีียนรู้้�ที่ย�่ ั่่ง� ยืนื ”

ข้อ้ ค้น้ พบ (Local Study) เรีียนรู้ใ� นพื้้น� ที่่�ชุมุ ชนทั้้�ง 3 แห่่ง โดยการจัดั วง จ.ขอนแก่น่ เมือื งแก่ง่ คอย จ.สระบุุรีี เมืืองพะเยา
สนทนากับั ชุมุ ชน การร่ว่ มสำ�ำ รวจชุมุ ชน และการจัดั จ.พะเยา เมือื งหาดใหญ่่ จ.สงขลาเข้า้ ร่ว่ มแลกเปลี่่ย� น
โครงการได้จ้ ััดทำ�ำ ชุดุ ข้้อมููลเมืืองเชีียงใหม่ใ่ น กิิจกรรมเรียี นรู้�ประเด็น็ นิิเวศสิ่่ง� แวดล้้อมและ เรียี นรู้� สร้า้ งโอกาสให้้ทีมี วิจิ ัยั และคนเชียี งใหม่่ที่่�
หลากหลายประเด็็น (ดููสรุปุ Infographic เพิ่่�มเติมิ ประวัตั ิศิ าสตร์ช์ ุมุ ชน โดย พากลุ่่�มนักั เรียี น นักั ศึกึ ษา สนใจได้เ้ รียี นรู้จ� ากเมืืองอื่น่� ๆ ไปพร้้อมกันั
ได้ท้ี่่ห� น้า้ 36-37) อาทิิ พัฒั นาการภาคประชาสังั คม เข้า้ พื้้�นที่่ช� ุมุ ชน เก็็บข้อ้ มููล เรีียนรู้�และสังั เกต
เมือื งเชียี งใหม่่ เพื่อ�่ พิจิ ารณาและสร้า้ งการเชื่อ�่ มโยง สิ่ง� ต่า่ งๆ จัดั กิจิ กรรมให้ผ้ ู้เ�้ ข้า้ ร่ว่ มได้ม้ ีโี อกาสสะท้อ้ น เชียี งใหม่เ่ ตรียี มพร้อ้ ม
สร้า้ งกิจิ กรรมร่ว่ มในการขับั เคลื่อ�่ นงานพัฒั นาเมือื ง มุมุ มองต่อ่ สิ่่ง� ที่่�พบ และคุุณค่า่ ของพื้้�นที่่� ร่ว่ มกัับ สู่่�เมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้้� UNESCO
แห่่งการเรีียนรู้� ความเปลี่่�ยนแปลงด้า้ นกายภาพ การนำ�ำ เสนอแนวทางพัฒั นาพื้้�นที่่ช� ุมุ ชนให้้ดีขีึ้น�
ของย่า่ นชุมุ ชน 3 แห่ง่ ชุมุ ชนป่า่ ห้้า-นิมิ มาน ผ่า่ นการนำ�ำ เสนอแนวคิดิ และงานศิลิ ปะ โดยเชื่่�อม ตามวาระ เมือื งเชีียงใหม่่ต้อ้ งดำ�ำ เนิินการจัดั
ชุมุ ชนควรค่า่ ม้า้ ฯ และชุมุ ชนช้า้ งม่อ่ ย ชุดุ ข้อ้ มููลความรู้�้ โยงให้้เกิิดกลไกการทำ�ำ งานร่ว่ มกัับชุมุ ชน กลไก กิจิ กรรมการเรีียนรู้�ตามแนวทางเครือข่่ายเมืือง
พื้้�นถิ่น� เมือื ง ความสัมั พันั ธ์ข์ องกลุ่่�มคนในพื้้�นที่่� การทำ�ำ งานร่่วมกับั โรงเรีียน และกลุ่่�มเยาวชน แห่ง่ การเรียี นรู้� UNESCO และนำ�ำ เสนอเอกสารเพื่อ�่
การใช้พ้ ื้้น� ที่่ส� าธารณะ ศักั ยภาพของพื้้น� ที่่ท� างสังั คม ข้้อมููล และความคิดิ เห็็นจากกิิจกรรมการเรีียนรู้� แสดงความก้้าวหน้า้ ของการสร้า้ งเมืืองแห่่งการ
ในการยกระดับั เป็็นพื้้�นที่่ก� ารเรียี นรู้� ชุุดข้้อมููลด้า้ น นำำ�ไปสู่่�พััฒนาข้อ้ เสนอกับั จินิ ตภาพการออกแบบ เรีียนรู้� ซึ่่ง� คณะวิจิ ัยั ทั้้�ง 2 ทีีม ได้ร้ ่ว่ มหารือกับั ทาง
ลักั ษณะเฉพาะของย่า่ นและชุุมชน เช่น่ ข้้อมููล และพััฒนาพื้้น� ที่่�สร้้างสรรค์์ใน 3 ชุมุ ชน พร้้อมกับั เทศบาลนครเชียี งใหม่่ และริเิ ริ่ม� การจัดั ตั้้ง� คณะกรรม
เรื่อ� งอาหารท้อ้ งถิ่น� ประเพณีี ความเชื่อ�่ ความทรงจำ�ำ ร่่วมนำำ�เสนอจิินตภาพดังั กล่่าวให้ท้ างเทศบาลนคร การเมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้� โดยอาศััยประกาศของ
สิ่่ง� ของ สิ่่ง� ก่่อสร้า้ งที่่�มีีคุุณค่่าและความหมาย เชียี งใหม่่ เทศบาลนครเชีียงใหม่่ เพื่อ่� เป็น็ กลไกกลางในการ
เฉพาะของชุมุ ชน รวมไปถึึงความพร้้อมและความ เริ่ม� ดำ�ำ เนินิ การในการจัดั ทำ�ำ รายงาน ปรับั และพัฒั นา
สนใจของกลุ่่�มพลเมือื งที่่เ� กี่ย� วข้อ้ งกับั การศึกึ ษาและ นอกจากนี้้�ทางโครงการได้้ร่ว่ มมืือกัับโครงการ แผนงานของเทศบาลนครเชีียงใหม่ใ่ ห้ส้ อดคล้อ้ ง
งานสร้้างสรรค์์ เช่่น โรงเรียี น นัักเรีียน นักั ศึกึ ษา พััฒนาเมือื งเชียี งใหม่่นครแห่่งการเรียี นรู้ฯ� จัดั และหนุุนเสริมิ การพัฒั นาเมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้�
คนรุ่�นใหม่่ และศิิลปินิ ร่่วมสมััย Chiang Mai Learning City Festival ในช่่วงงาน รวมไปถึึงเชื่อ�่ มโยงกัับหน่่วยงานต่า่ งๆ ที่่เ� กี่�ยวข้อ้ ง
Chiang Mai Design Week ในช่ว่ งวัันที่่� 4-12 กัับการพััฒนาพื้้น� ที่่แ� ละกิิจกรรมการเรีียนรู้�ในพื้้น� ที่่�
พื้้�นที่แ�่ ละกิจิ กรรมการเรียี นรู้้� ธันั วาคม 2564 นำำ�เสนอนิทิ รรศการข้อ้ มููล Local เมือื งเชียี งใหม่่ เพื่อ�่ ให้เ้ กิดิ การทำ�ำ งานที่่ส� อดคล้อ้ ง
(Learning Space and Activity) Study งานเสวนา Chiang Mai Forum โดยเชิญิ ต่อ่ เนื่�่อง และเป็น็ ระบบชัดั เจนต่่อไปในอนาคต
เมืืองแห่ง่ การเรีียนรู้� 4 เมืือง เมืืองขอนแก่่น
ตลอดการดำ�ำ เนินิ โครงการมีกี ารจัดั กิจิ กรรมการ

227

Interview

การทอ่ งเที่ยว
เชียงใหม่จะยั่งยืน

(ตอ้ ง)

สนทนากับ ดร.สุดารัตน์ อุทธารัตน์
หั วหน้าโครงการ การพัฒนาเมื องเชี ยงใหม่นครแห่งการเรียนรู้

เพื่อการพัฒนาเมื องพลวัตที่ย่ังยืน

โครงการ ‘เชียี งใหม่เ่ มือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้� เพื่่�อพลวััตรที่่�ยั่่�งยืนื ’ คือื หนึ่ง่� ในสองโครงการ
ของจังั หวัดั เชียี งใหม่่ ที่่�หน่ว่ ยบริหิ ารและจัดั การทุนุ ด้า้ นการพััฒนาระดับั พื้้�นที่่� (บพท.)
สนับั สนุนุ ให้เ้ กิดิ โครงการเพื่่�อพััฒนาเมือื งสู่่� ‘เมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้้�’ โดยมีี ดร.สุดุ ารัตั น์์ อุุทธารัตั น์์

นักั วิิจัยั ศููนย์ล์ ้า้ นนาสร้้างสรรค์์ มหาวิิทยาลัยั เชียี งใหม่่ เป็็ นหัวั หน้า้ โครงการ

28

ด้ว้ ยตระหนักั ว่่าเชียี งใหม่เ่ ป็็ นเมือื งที่่�ขับั เคลื่่�อนด้ว้ ยธุุรกิจิ การท่อ่ งเที่่�ยวทางศิิลปวััฒนธรรม หากก็ก็ ำ�ำ ลังั เผชิญิ
กับั ภัยั คุกุ คามด้า้ นสิ่่�งแวดล้อ้ มอัันเกิดิ จากการพััฒนาเมือื ง โครงการเชียี งใหม่เ่ มือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้� จึึงแบ่ง่ ออกเป็็ น
2 โครงการย่อ่ ย คือื โครงการการเรียี นรู้้�ด้า้ นเศรษฐกิจิ สร้า้ งสรรค์์ และโครงการการเรียี นรู้้�ด้า้ นสิ่่�งแวดล้อ้ มของเมือื ง
เพื่่�อทำ�ำ งานให้ส้ อดคล้อ้ งกับั การแก้ป้ ัั ญหาที่่�เมือื งกำ�ำ ลังั เผชิญิ

โดยทั้้ง� 2 โครงการยังั มีกี ิจิ กรรมหลากหลาย ไม่ว่ ่่าจะเป็็ นการขับั เคลื่่�อนให้เ้ ครือื ข่า่ ยชุมุ ชนในเมือื งมาเป็็ นเจ้า้ ภาพ
จัดั เทศกาลประจำ�ำ ปีี ด้ว้ ยตัวั เองสำำ�หรับั โครงการด้า้ นเศรษฐกิจิ สร้้างสรรค์์ หรือื กระบวนการเรีียนรู้้�พื้้�นที่่�ริมิ แม่น่ ้ำ�ำ และ
แม่น่ ้ำ�ำ ปิิ งอัันนำ�ำ ไปสู่่�กระบวนการออกแบบ ‘สวนน้ำ�ำ ปิิ ง’ สวนสาธารณะแห่ง่ ใหม่ข่ องเมือื งผ่า่ นกระบวนการการมีสี ่่วน
ร่่วมของชาวบ้า้ น รวมถึึงการสร้้างโมเดลความร่ว่ มมือื สำำ�หรัับการพััฒนาพื้้�นที่่�สีีเขียี วแห่ง่ ต่อ่ ๆ ไปของเมือื ง
ในโครงการย่อ่ ยด้า้ นสิ่่�งแวดล้อ้ ม

WeCitizens ชวน ดร.สุุดารัตั น์์ พููดคุยุ ถึึงเบื้้อ� งหลังั โครงการเหล่า่ นี้้� รวมถึึงถามถึึงเหตุผุ ลว่่า learning city

สำำ�คัญั กับั เมือื งเชียี งใหม่ข่ องเราอย่า่ งไร

เนื่่�องจากบทบาทหลักั ของคุณุ คือื การทำ�ำ วิจิ ัยั ด้า้ นการ แล้ว้ มีกี ารวางแผนอย่า่ งไรบ้า้ งครับั

ท่อ่ งเที่่�ยว อะไรทำ�ำ ให้ค้ ุณุ หันั มาสนใจทำ�ำ งานด้า้ นเมือื งแห่ง่ แม้้จะแบ่ง่ เป็็น 2 โครงการย่อ่ ยที่แ่� ตกต่า่ งอย่า่ งชัดั เจน แต่เ่ รา
ก็พ็ ยายามทำ�ำ กิจิ กรรมที่่�ทำ�ำ ให้้สองโครงการสอดรับั กันั โดยงาน
การเรีียนรู้้� หลัักของสองโครงการย่อ่ ยอย่า่ งแรกคืือการทำ�ำ local study
ศึกึ ษาแบบย้้อนอดีตี ไปว่า่ ตั้�งแต่ม่ ัันมีกี ารขัับเคลื่�่อนเรื่�องการ
เพราะเมือื งเชียี งใหม่เ่ ป็็นเมือื งที่ข่� ับั เคลื่�่อนด้้วยธุรุ กิจิ ท่อ่ งเที่ย่� ว พััฒนาเมือื ง เศรษฐกิิจสร้้างสรรค์เ์ ดิินทางมายัังไง สิ่�งแวดล้้อม
เชิิงวััฒนธรรมเป็็นหลััก ขณะเดีียวกัันผู้�้คนที่่�ขัับเคลื่�่อนนั้�น เมือื งเดินิ ทางมายังั ไงเพื่�อที่เ่� ราจะได้้และหาช่่องว่า่ งและข้อ้ ค้น้ พบ
ก็็ล้้วนเป็็นคนในเมืือง การท่อ่ งเที่่ย� วกัับวิิถีีชีีวิิตในเมืืองจึึงเชื่�อม ที่่ไ� ด้้จากการศึกึ ษานี้�
โยงกััน แต่่อย่า่ งที่่�ทราบดีีว่่าที่่�ผ่า่ นมา เชีียงใหม่ถ่ ููกผลัักดัันให้้
เป็็นเมือื งท่อ่ งเที่ย่� ว โดยหาได้้มีนี โยบายเชื่�อมโยงกับั การพัฒั นา ขั้�นตอนที่่�สองคือื การสร้้างกลไกความร่่วมมือื ให้้เกิิดขึ้้�นทั้�งสอง
ให้้เป็็นเมือื งที่่�น่า่ อยู่�สำ�ำ หรับั คนท้อ้ งถิ่�นเองเลย เราจึงึ มองว่า่ น่า่ จะ ประเด็น็ โดยใช้้ learning city เป็็นเครื่�องมือื และขั้�นตอน
สร้้างกลไกบางอย่า่ งทำำ�ให้้สองเรื่�องนี้้�ถููกพััฒนาไปพร้้อมกัันได้้ ที่่�สาม สร้้างพื้�นที่แ่� ละกิจิ กรรมการเรียี นรู้�้อย่า่ งเป็็นรููปธรรม
ในที่่�นี้�โครงการด้า้ นเศรษฐกิจิ สร้า้ งสรรค์์ เราได้ส้ ร้า้ งความร่ว่ มมือื
ในขณะเดีียวกััน เราก็็เห็็นศัักยภาพของเชีียงใหม่่ เพราะเมืือง กับั ชาวชุมุ ชนในการเปลี่่�ยนบทบาทมาเป็็นเจ้า้ ภาพจัดั เทศกาล
เราเป็็นสมาชิกิ เมือื งแห่่งการเรียี นรู้�้ ของยููเนสโกอยู่�แล้้ว เพียี งแต่่ ต่า่ งๆ ประจำำ�ปีี รวมถึงึ นำ�ำ ต้้นทุนุ ทางวััฒนธรรมของชุมุ ชนมา
ยัังไม่ไ่ ด้้ขึ้�นทะเบีียนเป็็นเครืือข่า่ ยเมืืองแห่่งการเรีียนรู้�้ ต้้นทุุน ต่อ่ ยอดด้้วยกระบวนการสร้้างสรรค์เ์ ป็็นสัญั ลัักษณ์ใ์ หม่ข่ อง
ตรงนี้�เรามีีอยู่�แล้้ว หลัังจาก บพท. ประกาศพิิจารณามอบทุุน เมือื งที่อ่� าจสร้้างมููลค่า่ ต่อ่ ไปในอนาคต ส่ว่ นโครงการด้้าน
เราจึงึ ส่ง่ โครงการโดยเน้น้ ไปที่่�การสร้า้ งพลวัตั รเมือื ง ผ่า่ นการเรียี นรู้�้ สิ่�งแวดล้้อม เราเข้า้ ไปสร้้างกระบวนการเรีียนรู้�้ให้้กัับคน
ด้้านเศรษฐกิิจสร้้างสรรค์แ์ ละสิ่�งแวดล้้อม ในชุุมชนและภาคส่ว่ นต่า่ งๆ ในการออกแบบสวนสาธารณะ
แห่่งใหม่ข่ องเมือื ง นั่�นคือื ‘สวนน้ำ�ำ ปิิง’ ซึ่�่งเป็็นพื้�นที่่ท� ี่เ่� ชื่�อมโยง
ทำ�ำ ไมจึึงเห็น็ ว่่าเชียี งใหม่ต่ ้อ้ งเรียี นรู้้�ด้า้ นเศรษฐกิจิ ระหว่า่ งเมือื งกัับแม่น่ ้ำ�ำ ปิิง

สร้้างสรรค์แ์ ละสิ่่�งแวดล้อ้ มเป็็ นสำำ�คัญั ขอเริ่่�มจากประเด็น็ เศรษฐกิจิ สร้้างสรรค์ก์ ่อ่ น คุณุ มีวี ิิธีี

สารตั้�งต้้นของโครงการมาจากเวทีเี ชียี งใหม่ฮ่ อม เวทีสี าธารณะ การทำ�ำ งานเพื่่�อสร้า้ งกลไกอย่า่ งไรบ้า้ ง
ที่่�ชวนผู้�้คนในภาคส่่วนต่่างๆ มาแลกเปลี่่�ยนและนำำ�เสนอแนว
ทางการพัฒั นาเมือื ง เมื่�อเดือื นมีนี าคมปีีที่แ่� ล้้ว (พ.ศ. 2561) ใน อย่า่ งที่บ่� อกไว้้ว่า่ เชียี งใหม่เ่ ป็็นเมือื งท่อ่ งเที่ย่� ว แล้้วพอโควิดิ -19
เวทีนีั้�นผู้�้คนส่ว่ นใหญ่ล่ งความเห็น็ ว่า่ ปัั ญหาที่เ่� มืืองเรากำ�ำ ลังั มา เศรษฐกิจิ ของเมืืองก็ก็ ระทบหนััก เพราะนักั ท่อ่ งเที่ย่� วไม่เ่ ข้า้
ประสบมีีสองเรื่�องใหญ่ค่ ือื เรื่�องเศรษฐกิิจอัันเกิดิ จากผลกระทบ โจทย์ส์ ำำ�คัญั ก็็คืือในเมื่�อมันั จะยัังเป็็นแบบนี้้�ต่อ่ ไป แล้้วเราจะ
ของโควิิด-19 และสิ่�งแวดล้้อมจากปัั ญหาหมอกควััน เราก็็เลย ทำำ�อย่า่ งไร ทั้�งนี้� ผู้�้ ประกอบการภาคเอกชน และภาครัฐั ที่่�นำำ�
นำ�ำ สองเรื่�องนี้้�มาตั้�งโจทย์ว์ ่า่ ถ้้างั้�นเราจะสนับั สนุนุ ให้้คนเชียี งใหม่่ โดยเทศบาลนครเชียี งใหม่่ มองตรงกันั ว่า่ บ้้านเรามีีต้้นทุุนทาง
เรีียนรู้�้เรื่�องใดบ้้าง ที่่�จะนำำ�มาสู่่�กระบวนการแก้้ปัั ญหาสองเรื่�อง วัฒั นธรรมโดยเฉพาะประเพณีีที่่�มีชีื่�อเสีียงระดัับนานาชาติิ
ดัังกล่่าว ก็็เลยมาคิิดถึึงการเรีียนรู้�้ด้้านเศรษฐกิิจสร้้างสรรค์ใ์ ห้้
มัันสอดรัับไปกัับความเป็็นเมืืองท่่องเที่่�ยว ส่่วนประเด็็นที่่�สอง อยู่�แล้้ว แล้้วต้้นทุนุ นี้้�ทำำ�ให้้เกิดิ ธุรุ กิิจอีเี วนท์์
เรามองเรื่�องการสร้้างความรู้�้ความเข้้าใจด้้านสิ่�งแวดล้้อม และ
การสร้้างพื้�นที่่�สีเี ขียี วเพิ่่�มเติิมเพื่�อแก้้ปัั ญหาด้้านสิ่�งแวดล้้อม
ในเมือื ง

29

แต่่ที่่ผ� ่า่ นมาธุุรกิิจนี้้ข� ับั เคลื่่�อนโดยภาคเอกชนที่่เ� อาจริิงๆ ชาว เรามองว่า่ ดอกไม้พ้ ันั ดวงไม่เ่ พียี งสวยงามและมีคี วามหมาย
ชุมุ ชนที่่เ� ป็น็ เจ้า้ ของวัฒั นธรรมกลับั แทบไม่ไ่ ด้ม้ ีสี ่ว่ นในการกำ�ำ หนด แต่ด่ ้ว้ ยความเป็็นหััตถกรรมของมันั ยังั ช่ว่ ยขัับเคลื่อ�่ นเศรษฐกิิจ
ทิิศทางงานเลย ก็เ็ ลยคิิดว่่าถ้า้ อยากกระตุ้�นเศรษฐกิจิ โดย ฐานรากด้ว้ ย เพราะเมือื งเรามีสี ล่า่ หัตั ถกรรมมากมาย ถ้า้ รณรงค์์
ไม่่พึ่่ง� พาการท่อ่ งเที่่�ยวจากต่่างชาติิ เราก็น็ ่า่ จะสนับั สนุนุ ให้้ชาว ให้ส้ิ่ง� นี้้แ� พร่ห่ ลายกลายเป็น็ ของตบแต่ง่ เมือื ง รายได้จ้ ากการผลิติ
เชียี งใหม่่มาเรียี นรู้�เพื่อ�่ หัันมาเป็็นฝ่่ายจัดั เทศกาลของเมือื ง ก็จ็ ะกลัับมาที่่ช� าวชุมุ ชนด้้วย ทดแทนการขาดหายของการ
เสีียเอง เพราะชาวบ้้านมีีต้้นทุนุ เป็็นองค์์ความรู้�้ และทักั ษะด้า้ น ท่่องเที่่�ยวได้้
หัตั ถกรรมเพื่อ�่ ทำ�ำ ของตบแต่ง่ อยู่�แล้ว้ และถ้า้ เราขับั เคลื่อ�่ นเทศกาล
จากชุมุ ชนเอง มันั ก็ไ็ ม่จ่ ำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งอาศัยั งบประมาณมากมายอะไร แล้ว้ ประเด็น็ ด้า้ นสิ่่�งแวดล้อ้ มล่ะ่ ครัับ
แถมชาวบ้้านยังั ได้้เรีียนรู้�ว่่าจะออร์์แกไนซ์์งานอย่่างไรด้้วย
เราถอดบทเรียี นจาก local study ก่อ่ นและพบว่า่ เชียี งใหม่เ่ รา
เป็็ นการปลุกุ ให้ช้ าวบ้า้ นมาร่่วมฟื้�้ นการท่อ่ งเที่่�ยวเมือื ง เผชิญิ ปัญั หาด้า้ นสิ่ง� แวดล้อ้ ม 4 ประการใหญ่ๆ่ คืือ การขาดพื้้น� ที่่�
สีเี ขีียว เกาะความร้้อนของเมือื งที่่�สููงขึ้�น มลภาวะทางอากาศ
เราวางคีีย์เ์ วิิร์์ดไว้ว้ ่า่ ‘เชียี งใหม่่เมืืองเทศกาลที่่�ทุกุ คนมีสี ่ว่ นร่ว่ ม’ PM 2.5 และความมั่่�นคงทางอาหาร และพบโจทย์์ร่ว่ มเดียี วกััน
โดยนำำ�ร่่องที่่� 2 เทศกาลสำำ�คัญั ของเมือื ง คืือยี่�เป็็งและประเพณีี คืือเรื่อ� งพื้้น� ที่่ส� ีเี ขียี ว ซึ่ง�่ เป็น็ แกนหลักั ของทุกุ ปัญั หา คืือถ้า้ สมมุตุ ิวิ ่า่
ปีใี หม่่เมืือง โดยช่่วงก่อ่ นที่่เ� ราจะเริ่�มโครงการมันั เป็็นก่่อนงาน เราเติมิ พื้้น� ที่่ส� ีเี ขียี วได้้ ปัญั หาด้า้ นสิ่ง� แวดล้อ้ มอื่น�่ ๆ ของเมือื ง
ยี่เ� ป็ง็ พอดีี ตััวแทนจากภาคส่ว่ นต่่างๆ ในเชีียงใหม่ก่ ็็มาลง ก็็จะลดลง
ความเห็น็ กันั และมองว่า่ เราน่า่ จะทำ�ำ อะไรที่่เ� ป็น็ สัญั ลักั ษณ์เ์ มือื ง พอดีกี ัับที่่�ทราบมาว่า่ เทศบาลนครเชีียงใหม่ม่ ีีแผนจะปรับั ปรุุง
เพื่อ�่ สื่่�อสารภาพจำ�ำ ของประเพณีียี่�เป็็งที่่ข� ับั เคลื่่�อนโดยชาวบ้้าน สวนน้ำ��ำ ปิิงตรงข้้ามศาลเจ้้าพ่อ่ ปุงุ เถ่า่ กงตรงกาดต้น้ ลำำ�ไยให้้เป็น็
ได้้บ้้าง และเห็น็ ถึึงประเพณีีการทำ�ำ ดอกไม้พ้ ัันดวงถวายพระ สวนสาธารณะแห่ง่ ใหม่อ่ ีกี ครั้ง� และเรามีโี อกาสได้ค้ ุยุ กับั ทางเทศบาล
มาฟื้้�นฟูู ให้ก้ ลายเป็็นของประดับั ตบแต่ง่ เมืือง ของชำำ�ร่่วย เป็็น และพบว่า่ เขายังั ไม่ม่ ีกี ระบวนการการมีสี ่ว่ นร่ว่ มกับั ภาคประชาชน
ของตบแต่่งในสื่่�อประชาสัมั พัันธ์ข์ องรััฐและเอกชน รวมถึงึ เป็น็ ในการกำ�ำ หนดรููปแบบของสวนแห่ง่ ใหม่น่ี้้� ก็เ็ ลยมองว่า่ ถ้า้ งั้น� เรา
งานหััตถกรรมที่่�เปิดิ ให้ท้ ุุกคนเข้้ามาเรียี นรู้�กระบวนการ ควรนำ�ำ กระบวนการ learning city ไปหนุนุ เสริิมโครงการนี้้เ� พื่�่อ
สร้า้ งสรรค์์ผ่่านการจัดั เวิิร์์คช็อ็ ปต่่างๆ สร้้างการมีสี ่ว่ นร่่วมกับั คนในพื้้น� ที่่�ก่่อนทำ�ำ การออกแบบ

30

เทศบาลเขามีคี วามพยายาม ทราบมาว่่าคุณุ เข้า้ ไปร่ว่ มผลักั ดันั กระบวนการ
การมีสี ่ว่ นร่ว่ มในภาคประชาชน จนทำ�ำ ให้เ้ ทศบาลประกาศ
ไม่เ่ ช่น่ นั้้น� เขาคงไม่ส่ มัคั รเข้า้ ไป จัดั ตั้้ง� คณะกรรมการสวนสาธารณะขึ้้น� มาด้ว้ ย
เป็็ นสมาชิกิ ของเครือื ข่า่ ย
เมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้้� คณะกรรมการนี้้ม� าจากตัวั แทนภาคประชาชน ชาวบ้า้ นในพื้้น� ที่่�
ของยูเู นสโกหรอกค่ะ่ เจ้้าหน้้าที่่�รััฐ เอกชน และภาคประชาสังั คมรวมกันั 23 คนค่่ะ
คณะกรรมการนี้้�มีบี ทบาทตั้้�งแต่ก่ ารร่ว่ มออกแบบพื้้น� ที่่แ� ละจัดั
กิจิ กรรมที่่ก� ำ�ำ ลังั จะเกิดิ ในอนาคต ซึ่่ง� ทางเราก็็ใช้ก้ ลไก learning
city เข้า้ ไปทำ�ำ งานร่ว่ มกับั คณะกรรมการ โดยชวนคณะกรรมการ
มามองภาพใหญ่ข่ องเมือื งร่่วมกัับผู้เ�้ ชี่�ยวชาญในสาขาต่า่ งๆ
ถ้า้ เราจะจัดั ทำ�ำ แผนสิ่ง� แวดล้อ้ มเมือื งร่ว่ มกันั มันั จะออกมาเป็น็
ทิศิ ทางไหน ไปจนถึงึ การมองหาพื้้น� ที่่ส� ำ�ำ หรับั การออกแบบสวน
แห่ง่ ใหม่่เพื่อ�่ เติมิ พื้้�นที่่ส� ีีเขีียวให้เ้ มือื ง

ทีมี งานเราก็ล็ งพื้้น� ที่่ไ� ปเก็บ็ ข้อ้ มููลจากชุมุ ชน ไปถามเขาว่า่ อยาก จากนั้้น� เราก็ส็ ร้า้ งกิิจกรรมการเรีียนรู้�ร่วมกันั โดยให้ท้ ั้้�งคณะ
ได้ส้ วนสาธารณะใหม่เ่ ป็น็ แบบไหน หรืออยากมีสีิ่ง� อำ�ำ นวยความ กรรมการคนในพื้้น� ที่่� และเยาวชนมาศึกึ ษาระบบนิเิ วศริมิ แม่น่ ้ำ��ำ ปิงิ
สะดวกหรืือกิจิ กรรมใดบ้้าง ก่อ่ นจะนำำ�สิ่่�งที่่ส� กัดั ได้้ไปส่่งให้้ ด้ว้ ยการล่อ่ งเรือชมทรัพั ยากรริมิ แม่น่ ้ำ��ำ ทั้้ง� สองฝั่ง� เรียี นรู้เ� รื่อ� งต้น้ ไม้้
นัักออกแบบซึ่่�งประกอบด้ว้ ยทีีมจากใจบ้้านสตููดิิโอ และ A49 ที่่� ริมิ แม่น่ ้ำ��ำ ไปจนถึงึ ประวัตั ิศิ าสตร์แ์ ละวัฒั นธรรม เป้า้ หมายลึกึ ๆ
มาช่ว่ ยออกแบบโดยไม่ค่ ิดิ เงินิ เทศบาล ซึ่ง�่ ก็ไ็ ด้ส้ วนที่่ต� อบโจทย์์ ของเราคืือทำ�ำ ให้ก้ ิิจกรรมนี้้�สร้้างความตระหนัักรู้�และความรััก
ความต้อ้ งการของคนแทบทุุกรุ่�นนะ ตั้้�งแต่่พื้้�นที่่พ� ักั ผ่อ่ นของคน ความห่ว่ งแหนของคนเชียี งใหม่ต่ ่อ่ แม่น่ ้ำ��ำ สายนี้้� พร้อ้ มไปกับั
ที่่ม� าตลาด ลานสเก็ต็ สำ�ำ หรับั วัยั รุ่�น และพื้้น� ที่่ก� ิจิ กรรมของคนเฒ่า่ การเข้้าใจระบบนิเิ วศเพื่่อ� นำ�ำ ไปสู่่�กระบวนการออกแบบสวนที่่�
คนแก่่ ซึ่�ง่ ตอนนี้้�อยู่่�ระหว่า่ งกระบวนการที่่�เทศบาลกำ�ำ ลังั นำำ� สอดคล้้องกัับบริิบทพื้้�นที่่�มากที่่ส� ุดุ
แบบไปหาผู้้�รับเหมาก่อ่ สร้้าง

31

ผมเห็น็ ถึึงลักั ษณะร่ว่ มของสองโครงการย่อ่ ยของคุณุ ทำ�ำ ไมเชียี งใหม่ต่ ้อ้ งเป็็ นเมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้�ของ
คือื การสร้า้ งกระบวนการการมีสี ่ว่ นร่ว่ มภายใต้เ้ ครื่่�องมือื ยูเู นสโกด้ว้ ยครับั
ที่่�ชื่่�อ ‘เมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้�’ อัันนี้้ผ� มเข้า้ ใจถูกู หรืือเปล่า่
จริงิ ๆ มีีเหตุผุ ลหลายข้้อเลยนะ แต่ข่ ้อ้ สำำ�คััญ เราคิดิ ว่า่ มัันไม่ใ่ ช่่
เรามองว่่าการพัฒั นาที่่ย�ั่�งยืืนคืือการที่่�ประชาชนทุกุ คนเข้้ามามีี ผลลััพธ์์ แต่เ่ ป็น็ การสร้้างกระบวนการเพื่�่อความร่ว่ มมือื ของ
ส่ว่ นร่ว่ มในการพัฒั นาเมือื ง ไม่ใ่ ช่ก่ ารเกี่ย� งหน้า้ ที่่ก� ันั เช่น่ บอกว่า่ ประชาชน ภาคประชาสังั คม และรัฐั มากกว่่า คืือนอกจาก
รัฐั ก็ท็ ำ�ำ ไปสิิ แต่เ่ ราทุกุ คนสามารถมีสี ่ว่ นร่ว่ มในการกำ�ำ หนดทิศิ ทาง ประชาชนจะได้้เรีียนรู้�เรื่อ� งต่่างๆ ของเมืือง เราเองก็็จะได้เ้ รียี นรู้�
การพัฒั นาเมือื งเราได้จ้ ริงิ ๆ ส่ว่ นตัวั learning city เป็น็ แค่่ การทำ�ำ งานร่่วมกันั เพื่อ่� ขัับเคลื่อ่� นเมือื งให้้เกิิดการพััฒนาที่่�
เครื่�องมืือเชื่�อ่ มรอยและประสานให้้เกิดิ การทำ�ำ งานระหว่่าง ตอบโจทย์์ความต้้องการของคนในพื้้�นที่่�
หรืือการร่่วมมืือระหว่า่ งรัฐั เเล้้วก็็ภาคประชาสัังคมเท่่านั้้น�
ที่่ผ� ่า่ นมาเมือื งเราต้้องเผชิิญกัับปัญั หาเรื้�อรัังเพราะต่า่ งฝ่า่ ย
ในฐานะที่่�คุณุ เคยร่ว่ มงานกับั เทศบาลนครเชียี งใหม่ใ่ น ต่า่ งไม่่คุุยกันั หรือเพิิกเฉยในปััญหาเพราะคิดิ ว่า่ ไม่่ใช่่หน้้าที่่�
โครงการสวนน้ำ�ำ ปิิ งมาแล้ว้ อยากทราบว่่าเทศบาลเรา ของพวกเรา คืือถ้า้ คุณุ หันั หน้า้ เข้า้ หากันั หรือมีคี วามใส่ใ่ จร่ว่ มกันั
มีคี วามพร้้อมแค่ไ่ หนในการขับั เคลื่่�อนเชียี งใหม่เ่ มือื ง สักั นิดิ มันั ก็อ็ าจพบแนวทางแก้ป้ ัญั หาได้แ้ ล้ว้ และอีกี ข้อ้ ที่่ส� ำ�ำ คัญั
แห่ง่ การเรีียนรู้้�ครับั คืือกระบวนการ learning city ยังั มีีส่่วนกระตุ้�นให้ผ้ ู้้�คนหัันมา
สนใจประเด็น็ ต่า่ งๆ ของเมือื ง ความสนใจตรงนี้้แ� หละจะนำำ�ไปสู่่�
เทศบาลเขามีีความพยายาม ไม่เ่ ช่น่ นั้้�นเขาคงไม่ส่ มััครเข้้าไป การเพิ่่�มขึ้้น� ของพลเมือื งสร้้างสรรค์์ ไม่่ว่า่ จะมีีปััญหาอะไร
เป็น็ สมาชิกิ ของเครือข่า่ ยเมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้ข� องยููเนสโกหรอกค่ะ่ ก็็ช่่าง ถ้้าพลเมือื งทุุกคนเป็น็ พลเมือื งที่่�พร้้อมที่่�จะหนุุนเสริิมให้้
แต่่ก็ต็ ้้องเข้้าใจว่่าเขามีีข้้อจำำ�กัดั ด้้านกระบวนการ ก็็เป็็นหน้้าที่่� เมือื ง เป็น็ หููเป็น็ ตา และตระหนักั ดีถี ึงึ ความเป็็นเจ้า้ ของอย่่าง
ของทีมี วิิจัยั อย่่างพวกเราไปหนุนุ เสริิม ให้้เขารู้�ว่่าควรเตรียี ม เท่่าเทีียม เมือื งมัันก็็จะมีพี ััฒนาการที่่�ดีี เป็น็ เมืืองที่่อ� ยู่�ดีี กิินดีี
เมืืองอย่า่ งไร หรืือรัฐั ควรเพิ่่�มบทบาทอะไรบ้้าง เราก็็ช่่วยเขา อิ่�มท้อ้ ง อิ่�มสมอง อิ่�มใจ ทั้้�งหมดทั้้�งมวลก็ข็ึ้น� อยู่่�กับั ผู้้ค� นในเมือื ง
ได้้ด้ว้ ยการจััดฟอรั่�ม เชิญิ ผู้�้เชี่�ยวชาญมาคุุย เชิิญตัวั แทนจาก ทั้้�งนั้้น�
พะเยาที่่�เสนอชื่่�อไปแล้้วมาร่่วมแบ่ง่ ปันั ประสบการณ์์ รวมถึึง
ร่ว่ มมือื กัับโครงการของอาจารย์์สันั ต์์ เพื่อ่� สร้้างกลไกหนุุนเสริมิ
เทศบาลเพื่�อ่ ขอยููเนสโกให้้ได้้

32

โครงการพััฒนาเมือื งเชียี งใหม่่
นครแห่ง่ การเรีียนรู้้�

เพื่่�อการพััฒนาเมือื งพลวััตที่่�ยั่่�งยืนื

ดร.สุุดารัตั น์์ อุุทธารัตั น์์ : หัวั หน้า้ โครงการ

โครงการประกอบด้ว้ ย 2 โครงการย่อ่ ย (1) เมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้้�และพััฒนาเศรษฐกิจิ สร้า้ งสรรค์์ และ (2) เมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้้�
และพััฒนาสิ่่�งแวดล้อ้ มเมือื ง ตัวั แผนงานโครงการและโครงการย่อ่ ยยึึด 4 เป้้ าหมายข้า้ งต้น้ โดยให้ค้ วามสำำ�คัญั กับั การพััฒนา
“กลไกความร่ว่ มมือื /การมีสี ่ว่ นร่ว่ ม” เพื่่�อพััฒนาเมือื งเป็็ นหัวั ใจสำ�ำ คัญั ด้ว้ ยมองว่า่ เมือื งเชียี งใหม่เ่ ต็ม็ ไปด้ว้ ยทรัพั ยากร ศักั ยภาพ และ
ความพร้อ้ ม ทั้้ง� จากกลุ่่�มองค์ก์ รรัฐั เอกชน และพลเมือื งประชาสัังคม การจะสร้า้ งเมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้้� จึึงควรเน้น้ ย้ำ�ำ การผสาน
ความร่ว่ มมือื ของแต่ล่ ะกลุ่่�มให้เ้ กิดิ เป็็ นรููปธรรม โดยใช้ผ้ ลลัพั ธ์์จากการวิิเคราะห์ข์ ้อ้ มูลู เมือื ง การประชุมุ ระดมความคิดิ เห็น็ Chiang Mai
Forum และงานสื่่�อสารผ่า่ น Facebook Page : Chiang Mai Learning City เพื่่�อสร้า้ งกิจิ กรรมหรือื พื้้�นที่เ่� พื่่�อการพััฒนาเมือื ง
โดยสอดแทรกกระบวนวิิธีีวิิจัยั และกิจิ กรรมการเรียี นรู้้�อย่า่ งมีสี ่่วนร่ว่ มเข้า้ ไปเป็็ นหนึ่ง่� ในเครื่่อ� งมือื การขับั เคลื่่อ� นโจทย์ก์ ารพััฒนาเมือื ง
ของคนในพื้้�นที่่�

ข้อ้ ค้น้ พบ (Local Study) 60,000 ห้อ้ ง สถานพยาบาลของรัฐั และเอกชนกว่า่ สถาปัตั ยกรรม ภููมิิทััศน์์ ตััวแทนชาวย่่าน และหน่่วย
1,534 แห่ง่ และกิิจกรรมประเพณีที ี่่�มีจี ััดตลอดทั้้�งปีี งานที่่เ� กี่�ยวข้้องเข้า้ ร่่วมเป็น็ กรรมการ นัับเป็น็ การสร้้าง
การประมวลข้อ้ มููลระดับั เมืือง(ดููรายละเอียี ด การสร้า้ ง เมือื งเทศกาล โดยร้้อยเรียี งกิิจกรรมที่่ม� ีีอยู่� กลไกการพัฒั นาพื้้น� ที่่ส� ีเี ขียี วอย่า่ งมีสี ่ว่ นร่ว่ มในรููปแบบ
Infographic เพิ่่ม� เติมิ ได้ท้ี่่ห� น้า้ 34-35 ) พบว่า่ เชียี งใหม่่ อาจเป็น็ คำำ�ตอบของการกลัับมาสู่�เส้้นทางการเป็น็ คณะกรรมการเป็็นครั้ง� แรกของเมืือง
กำำ�ลัังเผชิิญปััญหาหลักั ด้้านสิ่่ง� แวดล้้อมทั้้ง� หมด เมืืองอันั ดัับต้้นๆ ของภููมิภิ าค
5 เรื่�อง (1) ขาดแคลนพื้้น� ที่่�สีีเขียี ว เกณฑ์์ของ WHO เศรษฐกิิจเมือื ง : จากการรวบรวมข้้อมููลพบว่า่ ส่่วน
อยู่� 9 ตร.กม./คน เชียี งใหม่่อยู่�ที่� 1.85 ตร.กม./คน พื้้�นที่แ�่ ละกิจิ กรรมการเรียี นรู้้� (Learning หนึ่่ง� ของการท่อ่ งเที่่ย� ว และเศรษฐกิจิ เมือื งเชีียงใหม่่
(2) ปััญหาเกาะความร้อ้ นเมืือง มีีผลทำำ�ให้เ้ มืือง มีีปัจั จััยหนุุนจากการจัดั เทศกาล และประเพณีี
เชียี งใหม่อ่ ุณุ หภููมิสิ ููงขึ้น� เฉลี่ย� ปีลี ะเกืือบ 1 องศาเซลเซียี ส Space and Activity) วัฒั นธรรม ทั้้ง� ในพื้้น� ที่่ช� ุมุ ชน ย่า่ น และพื้้น� ที่่ร� ะดับั เมือื ง
(3) ความมั่่�นคงทางอาหารในเขตเมืือง ถููกสั่่น� คลอน แต่ท่ี่่ผ� ่า่ นมา การจัดั งานยังั เป็น็ ในรููปแบบต่า่ งคนต่า่ งจัดั
ช่ว่ งการระบาดของเชื้อ� โควิดิ -19 ตลาดสดปิดิ ไม่ม่ ีแี ผน สิ่่�งแวดล้้อมเมืือง : ทีมี วิจิ ััยนำ�ำ โจทย์์การพััฒนาพื้้�นที่่� ต่า่ งหน่ว่ ยงานต่า่ งมีงี บประมาณของตนเอง มีกี ารประสาน
รองรัับสำ�ำ รับั ผู้้�มีรี ายได้้น้อ้ ย (4) ฝุ่�นควััน PM2.5 สีเี ขียี วขึ้น� มาเป็น็ ประเด็็นในการขัับเคลื่อ่� น เนื่่�องจาก งานร่ว่ มมือื กันั ไม่ม่ ากเท่า่ ที่่ค� วร ทีมี วิจิ ัยั จึงึ สร้า้ งกิจิ กรรม
เชียี งใหม่่ทำำ�สถิติ ิติ ิดิ Top 5 ของโลกทุุกปีใี นช่่วง เมืืองเชีียงใหม่ก่ ำำ�ลัังมีกี ารพััฒนาสวนสาธารณะตลาด การเรียี นรู้� workshop อาทิิ การประชุมุ Focus Group
หน้า้ แล้ง้ ก.พ.- เม.ย. พื้้น� ที่่ว� ิกิ ฤตมีคี ่า่ ฝุ่�นสููงและต้อ้ งการ ต้น้ ลำำ�ไย (สวนน้ำ��ำ ปิิง) โดยการริิเริ่�มของภาคประชาชน กัับชุุมชน และหน่ว่ ยงาน การวางแผนและระบุปุ ฏิทิ ิิน
การแก้้ไขเร่่งด่่วน คืือ พื้้น� ที่่�ย่า่ นกาดหลวง-ท่่าแพ และเทศบาลนครเชียี งใหม่่ ได้ม้ ีีแผนงานก่อ่ สร้า้ ง กิจิ กรรมวััฒนธรรมระดัับชุมุ ชน การหารืือกัับภาคเอก
ช้า้ งคลาน และโชตนา-ช้้างเผืือก (5) คลองแม่ข่ ่า่ ซึ่ง�่ อยู่�ในขั้�นตอนกระบวนการออกแบบ ทีมี วิจิ ัยั ได้น้ ำำ� ชนในพื้้น� ที่่เ� ศรษฐกิจิ อย่า่ งไนท์์ บาซาร์์ เวทีรี ะดมสมอง
ปััญหาคลาสสิคิ ทั้้�งคุุณภาพน้ำ�ำ� ที่่อ� ยู่�อาศััย และการ วิิธีีวิิจััยเข้า้ มาช่่วยสนับั สนุนุ สร้้างการมีีส่ว่ นร่ว่ ม พัฒั นาแนวคิดิ เชียี งใหม่เ่ มือื งเทศกาล การจัดั กิจิ กรรม
พััฒนาพื้้น� ที่่� งานแก้้ไขและพััฒนาที่่ท� ำำ�งานกัันมา และการเรียี นรู้� ทั้้ง� การทำำ�แบบสอบถามกับั คนในพื้้น� ที่่� Workshop ทำ�ำ เครื่อ� งประดับั ตบแต่ง่ ชุมุ ชน เช่น่ Workshop
50 ปีี วันั นี้้�เริ่ม� เห็น็ แสงสว่่างที่่ป� ลายอุโุ มงค์์ แต่่ก็ย็ ังั เรื่อ� งปัจั จััยสนับั สนุนุ ในการใช้ส้ วน กิจิ กรรมที่่�ดึึงดููด ดอกไม้้ปันั ดวง-ประเพณีียี่เ� ป็็ง การทำ�ำ ตุงุ ไชยชุุมชน-
ไม่่ชัดั เจนเบ็็ดเสร็็จ การใช้ง้ าน และสิ่่ง� บริิการต่่างๆ ที่่�ควรต้้องมีี ทีมี วิิจััย สงกรานต์์ ปี๋๋ใ� หม่เ่ มือื ง รวมไปถึงึ การพัฒั นากลไกเชื่อ�่ ม
ได้้จััดเวทีีระดมสมองทั้้�งกับั กลุ่่�มตัวั แทนชาวย่่าน คณะกรรมการชุุมชน 3 ชุมุ ชน ได้้แก่่ ชุมุ ชนล่่ามช้้าง
โจทย์์การพััฒนาเศรษฐกิจิ เมือื ง ภาคธุุรกิิจ กาดหลวง-กาดต้น้ ลำ�ำ ไย กลุ่่�มสื่อ�่ มวลชน ประชาชนทั่่ว� ไป ชุมุ ชนช้า้ งม่อ่ ย ชุมุ ชนควรค่า่ ม้า้ ในย่า่ นเศรษฐกิจิ เมือื งเก่า่
ท่่องเที่่�ยวและบริิการมีสี ััดส่่วนราว 50% ของ GPP และมีกี ารจััดกิจิ กรรมนำ�ำ เสนอแบบพัฒั นาสวน การจัดั เพื่อ่� ออกแบบการจัดั กิจิ กรรมระดัับเมือื งในอนาคต
และสร้า้ งมููลค่า่ กว่า่ ปีีละ 125,000 ล้้านบาท แต่เ่ มื่่อ� งานยี่เ� ป็ง็ ด้้วยความร่ว่ มมือื ของการท่่องเที่่ย� วและกีีฬา
โดนมรสุมุ โควิดิ -19 หลายธุรุ กิจิ ปิดิ ตัวั แรงงานขาดรายได้้ จังั หวัดั เชียี งใหม่่ กรมเจ้า้ ท่า่ และเทศบาลนครเชียี งใหม่่
โจทย์์ใหญ่ข่ องเมืืองคืือการฟื้น้� ฟููเมือื งหลัังวิิกฤตจะทำ�ำ เพื่อ�่ กระตุ้�นให้ส้ วนน้ำ��ำ ปิงิ เป็น็ ที่่ร�ู้�จักั และเป็น็ การทดลอง
อย่่างไร ด้ว้ ยความพร้้อมทั้้ง� แหล่ง่ ท่อ่ งเที่่�ยว ความเป็็น ใช้ง้ านพื้้น� ที่่ไ� ปในตัวั และได้ด้ ำ�ำ เนินิ การเปิดิ ตัวั คณะกรรม
Hub การเดินิ ทางของภาคเหนืือ จำำ�นวนที่่�พักั กว่่า การพััฒนาสวนน้ำ��ำ ปิิง ซึ่�ง่ ได้ผ้ ู้้�ทรงคุณุ วุุฒิดิ ้้าน

3333



Vector: Freepik.com

36

37

38

39

“โยมเห็น็ ไหมว่่าเจดียี ์ว์ ััดชมพููนี่่�เหมือื นพระธาตุุ พระครููพิิพััฒน์ส์ มาจาร
(มานัสั ธมฺมฺ วุุฑฺโฺ ฒ)
ดอยสุเุ ทพเลย เจดียี ์น์ ี้้ส� ร้า้ งสมัยั เดียี วกับั บนดอยสุเุ ทพ
นั่่�นแหละ หลังั จากพระเจ้า้ กือื นาสร้า้ งพระธาตุดุ อย เจ้า้ อาวาสวััดชมพูู
สุเุ ทพ ท่า่ นก็อ็ ยากให้พ้ ระมารดาได้ส้ ัักการะด้ว้ ย
แต่ส่ มัยั ก่อ่ นไม่ม่ ีถี นน ขึ้้น� ไปไหว้พ้ ระบนดอยนี่่�ลำ�ำ บาก
ท่า่ นเลยโปรดให้ส้ ร้า้ งเจดียี ์ร์ ููปแบบเดียี วกันั ตรงนี้้แ� ทน
และตั้้ง� ชื่่�อว่่าวััดใหม่พ่ ิิมพา ตามชื่่�อพระมารดา
พระนางพิิมพาเทวีี จนภายหลังั มาเปลี่่�ยนเป็็ นชื่่�อวัดั ชมพูู
ตามครููบาชมพููที่่�เคยมาพำำ�นักั สมัยั พระเจ้า้ กาวิิละ
เจดียี ์ว์ ััดชมพููเลยเป็็ นคู่่�แฝดของพระธาตุดุ อยสุุเทพ
มาจนทุกุ วันั นี้้� ญาติโิ ยมคนไหนไม่ส่ ะดวกขึ้้น� ดอยสุเุ ทพ
ก็ม็ าสัักการะที่่�นี่่�ได้้

หลวงพ่อ่ ย้้ายมาเป็็นเจ้้าอาวาสวัดั นี้้�ตอน พ.ศ. 2509
ต่อ่ จากครููบาแก้ว้ สุคุ ัันโธ สมััยนั้�นครููบาแก้ว้ ท่า่ นสมถะ
อยู่่�กุฏุ ิิไม้้ง่า่ ยๆ ไม่ส่ ะดวกสบายเท่า่ ไหร่่ หลวงพ่อ่ ก็ค็ ่อ่ ยๆ
พัฒั นาไป ซึ่ง�่ ก็พ็ ร้้อมกับั การเปลี่่�ยนแปลงของชุมุ ชนช้้างม่อ่ ย
ละแวกนี้้�จากเรืือนแถวไม้้ไปเป็็นตึึกคอนกรีตี

สมััยก่อ่ นนั้�นวัดั เป็็นศููนย์ก์ ลางของชุมุ ชนอย่า่ งแท้้จริิง
ญาติิโยมมาร่ำ�ำ เรียี น ทำำ�บุญุ สังั สรรค์์ หรือื เจรจาแก้ป้ ัั ญหา
ภายในชุมุ ชน กระทั่�งวััยรุ่�นทะเลาะวิวิ าท ก็ย็ ังั มาทะเลาะกััน
ในวัดั อีกี เพราะช่่วงที่ห่� ลวงพ่อ่ มาอยู่�ที่่�นี่�ใหม่ๆ่ วัยั รุ่�นเชียี งใหม่่
ตีีกันั ทุุกวััน บ้้านนั้�นตีบี ้้านนี้� จากแม่โ่ จ้้ขนคนเข้้ามาตีี
คนที่่พ� วกแต้้มหรือื ช้้างม่อ่ ยบ้้าง บางคนถููกไล่ต่ ีหี นีีเข้้ามา
ในวัดั ก็ย็ ัังโดนตามเข้้ามาทำำ�ร้้ายต่อ่ ถึึงในนี้�

ดีีที่่เ� จ้้าคุุณศรีีธรรมนิิเทศก์์ และพระครููศรีี ธรรมคุณุ
(กมล โชติิมนโต) วัดั สันั ป่่ าข่อ่ ย ท่า่ นคิดิ แก้้ปัั ญหาความ
รุนุ แรงด้้วยการก่อ่ ตั้�งกลุ่่�มหนุ่่�มสาวจัังหวัดั เชียี งใหม่่
สลายความขัดั แย้้งระหว่า่ งชุุมชน ด้้วยการให้้แต่ล่ ะชุุมชน
ส่ง่ ตัวั แทนมาร่่วมฟัั งเทศน์์ และมีีกิิจกรรมรถด่ว่ นขบวน
พิเิ ศษ ให้้วัดั ในชุมุ ชนต่า่ งๆ หมุุนเวียี นกัันจัดั กััณฑ์เ์ ทศน์์
ตลอดช่่วงเข้า้ พรรษา อาตมาก็็ร่่วมด้้วย ถ้้าจัับฉลาก
ได้้เลขไหน อาตมาก็ต็ ้้องไปเทศน์ท์ ี่่�วัดตามหมายเลขนั้้�น

40

สมยั ก่อนนน้ั วัดเป็ นศูนย์กลาง
ของชุมชนอย่างแทจ้ ริง

ช่วงทีห่ ลวงพ่อมาอยทู่ น่ี ใี่ หมๆ่
วัยรุ่นเชียงใหม่ตีกันทกุ วัน

บา้ นน้นั ตีบา้ นน้ี จากแมโ่ จข้ นคนเข้ามาตี
คนทพ่ี วกแตม้ หรือช้างม่อยบ้าง

บางคนถูกไลต่ หี นีเขา้ มาในวัด ก็ยังโดน
ตามเข้ามาทำ�ร้ายตอ่ ถึงในนี้

นอกจากนี้้� ยัังมีกี ารแข่ง่ กัันตอบปัั ญหาธรรมะ นั่�นจึึงทำ�ำ ให้้อาตมารู้�้ สึกึ เหมืือนได้้เห็น็ ภาพของวัันเก่า่ ๆ
และประกวดขบวนผ้้าป่่ า ถ้้าจำ�ำ ไม่ผ่ ิิดญาติโิ ยมวัดั ชมพูู ที่ไ่� ม่ค่ ิิดว่า่ จะได้้เห็็นอีกี แล้้ว เพราะเมื่�อช่่วงปีีสองปีีหลัังมานี้�
ทำ�ำ พาเหรดผ้้าป่่ าโดยเอารููปแบบมาจากเรื่�องเบนเฮอร์์ มีหี นุ่่�มสาวรุ่�นใหม่ท่ ี่่�มีกี ำ�ำ ลังั วัังชามาร่่วมจัดั งานกวนข้า้ วกับั
(Ben Hur) หนัังดัังในสมััยนั้�น ผู้�ค้ นฮือื ฮาจนชนะได้้ที่่�สอง ชาวชุมุ ชนด้้วย มีกี ารจััดกาดหมั้�ว ทำ�ำ ขนมเส้้น ฉายหนััง
ส่ว่ นที่่ห� นึ่�งครั้�งนั้�นคืือวััดสัันป่่ าข่อ่ ย กลางแปลง ก่อ่ นเริ่่�มกวนข้้าว ทำ�ำ ให้้วััดของพวกเรากลับั มา

มีชี ีีวิติ ชีวี าอีกี ครั้�ง ก็อ็ ยากให้้เป็็นแบบนี้้�ต่อ่ ไป การกวนข้า้ ว
จากการแก้ป้ ัั ญหาความรุุนแรงในวััยรุ่�น กลายเป็็นว่า่ ต้้องอาศััยกำ�ำ ลัังของคนรุ่�นใหม่่ ส่ว่ นคนเฒ่า่ ก็็ช่่วยสนับั สนุนุ
หลังั จากนั้้�นกลายเป็็นยุุคทองของการจัดั งานบุญุ แฝงด้้วย นำ�ำ ความรู้�้ นำำ�ประสบการณ์ม์ าแบ่ง่ ปัั น
งานรื่�นเริงิ ในวัดั อย่า่ งงานกวนข้า้ วมาธุปุ ายาสหรือื ข้า้ วยาคู้�้
ที่่เ� ป็็นพิิธีกี รรมอ้้างอิงิ มาจากพุุทธประวััติิ ก็เ็ ป็็นหนึ่�งในงาน การสืบื ต่อ่ พุุทธศาสนาก็็เหมือื นกััน อาตมาอยากให้้คนรุ่�น
ของวัดั เราที่่�คึกึ คัักมากๆ โดยทุกุ คืนื วันั 14 ค่ำ�ำ เดืือน 12 ใหม่ม่ าเข้้าวัดั ฟัั งธรรมกันั เยอะๆ หรือื แค่แ่ วะมานั่�งคุยุ กันั เฉยๆ
ก่อ่ นวัันยี่�เป็็งของทุุกปีี ชาวบ้้านช้้างม่อ่ ยจะรวมตััวกันั กวน ก็็ได้้ อยากหารืือหรืือปรึกึ ษาอะไร อาตมาก็็ยิินดีี ไม่ฟ่ ัั งธรรม
ข้้าว เพื่�อให้้หลวงพ่อ่ สวดมนต์เ์ ป็็นข้้าวทิพิ ย์์ ก่อ่ นแจกจ่่าย ก็็ไม่เ่ ป็็นไร”
กลับั คืืนสู่่�ชาวบ้้านเป็็นสิิริมิ งคล ยุุคนั้�นคนหนุ่่�มสาวมาร่่วม
งานกันั เสียี เป็็นส่ว่ นใหญ่่ สนุกุ สนาน เฮฮา ต่า่ งจากหลายปีี
หลังั มานี้�ที่่�มีแี ต่ค่ นเฒ่า่ ซึ่�่งเป็็นกลุ่่�มหนุ่่�มสาวในสมัยั นั้�น
กวนกัันจะไม่ค่ ่อ่ ยไหวแล้้ว (หัวั เราะ)

41

“บ้า้ นหลังั นี้้เ� คยเป็็ นบ้า้ นของครอบครัวั และสำ�ำ นักั

งานบริษิ ััทรับั เหมาก่อ่ สร้า้ งของพ่่อ พอผมขึ้้น� มัธั ยม
ที่่�มงฟอร์ต์ เราก็ย็ ้า้ ยบ้า้ นไปอยู่่�นอกเมือื ง อากงอยู่่�ที่่�นี่่�
ต่อ่ ไปอีกี สักั พััก ก่อ่ นจะเปลี่่�ยนเป็็ นโกดังั เก็บ็ ของ
และบ้า้ นพัักพนักั งานของบริษิ ัทั พ่่อ มาราวสิบิ ปีี สุดุ ท้า้ ย
เราก็ป็ ล่อ่ ยให้เ้ ป็็ นบ้า้ นร้า้ ง จนน้อ้ งสาวเรียี นจบกลับั มา
ประมาณปลายปีี 2563 เราก็เ็ ปลี่่�ยนให้บ้ ้า้ นหลังั นี้้เ� ป็็ น
คาเฟ่่ ที่่�เสิริ ์ฟ์ บรันั ซ์์ ตั้้ง� ชื่่�อว่า่ มิทิ เทอ มิทิ เทอ (Mitte
Mitte) โดยเอาชื่่�อมาจากย่า่ นหนึ่ง่� ในเบอร์ล์ ินิ ย่า่ นที่่�
น้อ้ งเคยใช้ช้ ีวี ิติ สมัยั ไปเรียี นที่่�เยอรมนีี

ก่อ่ นจะตััดสินิ ใจเปิิดร้า้ น เราคุุยกัันอยู่�นานในเรื่�องทำ�ำ เล
เพราะแม้้เราจะอยู่�ในย่า่ นการค้า้ อย่า่ งช้้างม่่อย แต่ค่ วามที่่�ร้้าน
เราอยู่่�ลึกึ เข้า้ มาบนถนนสิทิ ธิวิ งศ์์ ซึ่�่งเป็็นชุมุ ชนเก่า่ ที่่ค� ่่อนข้้าง
หนาแน่่น แถมในตอนนั้้�นกลุ่่�มลููกค้้าที่่เ� รามองว่่าน่า่ จะมาร้า้ น
เราก็ย็ ังั นิยิ มไปย่่านนิิมมานเหมิินท์ม์ ากกว่า่ อย่่างไรก็ต็ าม
พอมีบี ริิวกินิ นิ่่ง� คาเฟ่เ่ ปิิดก่อ่ นตรงปากซอย มีรี ้้านคราฟต์์เบียี ร์์
ชื่อ�่ มายเบียี ร์เ์ ฟรนด์ม์ าเปิดิ ตามมาด้ว้ ยร้า้ นลููเปอร์บ์ นถนนราชวงศ์์
และระหว่่างที่่�เรารีโี นเวทอาคาร ก็ม็ ีีร้า้ นใต้ถ้ ุนุ บ้า้ นเปิดิ ตรง
กลางซอยช้า้ งม่อ่ ยเก่า่ และทั้้ง� หมดได้ร้ ับั เสียี งตอบรับั ที่่ด� ีี จึงึ พบว่า่
เราไม่่ได้โ้ ดดเดี่่ย� วเสีียทีีเดียี ว

กล่่าวได้้ว่่าร้้านรวงเหล่่านี้้เ� ป็็นเหมือื นโฉมหน้า้ ใหม่ข่ องย่่าน
การค้้าเก่่าแก่ย่ ่า่ นนี้้ก� ็ว็ ่่าได้้ เพราะก่่อนหน้า้ นั้้น� วััยรุ่�นหรือนัักท่อ่ ง
เที่่ย� วรุ่�นใหม่ๆ่ แทบไม่่เคยแวะเลยนะครัับ ส่่วนใหญ่่จะเป็็นคนมีี
อายุทุี่่ม� าซื้อ� ของที่่ร� ้า้ นประจำ�ำ ในย่า่ น หรือเป็น็ ทางที่่น� ักั ท่อ่ งเที่่ย� ว
ใช้้ผ่่านไปกาดหลวง ต้อ้ งยกเครดิติ ให้ก้ ระแสการกลัับมาฟื้�้นฟูู
อาคารในย่า่ นเก่า่ ที่่เ� กิดิ ขึ้้น� ในหลายๆ ที่่� ช้า้ งม่อ่ ยก็ไ็ ด้ร้ ับั อานิสิ งส์์
ตรงนี้้� ซึ่่�งมันั ไม่่ใช่่แค่ก่ ารฟื้น้� ฟููเฉพาะอาคารหลังั ใดหลัังหนึ่่ง� แต่่
ยัังรวมถึึงการย้้อนกลับั มาทบทวนมรดกหรือความเป็็นมา
ของย่่าน ก่อ่ ให้้เกิิดการเชื่่�อมร้้อยระหว่า่ งคนรุ่�นเก่า่ และรุ่�นใหม่่
อันั ทำำ�ให้้ชุุมชนกลับั มามีีชีวี ิติ ชีวี าอีีกครั้�ง

มิิทเทอ มิิทเทอ ของเราก็เ็ ช่่นกันั ความที่่�ผมและน้อ้ งสาว
เคยเติบิ โตมาในย่า่ นนี้้� และพ่อ่ แม่ก่ ็ย็ ังั คงไปมาหาสู่่�กับเพื่อ�่ นบ้า้ น
เดิิมอยู่� ร้า้ นเราจึึงค่อ่ นข้้างเปิดิ กับั ชุมุ ชน อย่่างการสนับั สนุุน
วัตั ถุดุ ิบิ จากคนในชุมุ ชน การเข้า้ ร่ว่ มกิจิ กรรมกับั ชุมุ ชนตามวาระ
โอกาส หรืือที่่ส� ่ว่ นตััวผมสนใจงานออกแบบก็ร็ ่่วมกับั TCDC ทำำ�
กิจิ กรรมกับั ชุมุ ชนในช่่วงงานดีีไซน์์วีีค เป็น็ ต้้น

พููดถึงึ งานดีไี ซน์ว์ ีคี จำ�ำ ได้ว้ ่า่ ปีแี รกที่่ผ� มเข้า้ ร่ว่ มงาน ผมก็เ็ อา
โครงการศิลิ ปะชุุมชนไปเสนอป้้าดา (พิิมลดา อิินทวงค์์)
ประธานชุมุ ชนช้า้ งม่อ่ ย ป้า้ ดาก็เ็ ห็น็ ดีเี ห็น็ งามด้ว้ ย แต่ก่ ่อ่ นกลับั
แกบอกว่่าเห็็นพวกผมยังั หนุ่่�ม อยากขอแรงไปกวนข้า้ วในงาน
กวนข้า้ วยาคู้�้ที่ก� ำ�ำ ลังั จะจัดั ที่่ว� ัดั ชมพููเสียี หน่อ่ ย กลายเป็น็ ว่า่ งาน

42

ผมคิดว่าช้างมอ่ ยมีเสนห่ ต์ รงที่
เกิดจากการผสมผสานระหว่างส่ิงใหม่

และสิ่งเก่า เสน่หท์ ่ีเกิดจากการปะทะ
ของความหลากหลาย ของการแลกเปลย่ี น

ความรู้และเกือ้ กูลกันระหว่างคนสองรุ่น

นั้้น� เหมือื นเป็น็ การแลกเปลี่่ย� นของคนสองรุ่�น ทางผู้ใ�้ หญ่ใ่ นชุมุ ชน
ตกลงให้้ความร่ว่ มมือื กัับโปรเจกต์ด์ ีไี ซน์ว์ ีคี ส่่วนพวกผม
ที่่เ� ป็็นคนจัดั ก็ไ็ ปช่่วยลงแรงกวนข้้าวให้ช้ ุุมชน ซึ่ง�่ ก็็ทำำ�ต่อ่ เนื่่�อง
มาอีีกปีี และก็ค็ าดว่า่ น่่าจะทำ�ำ ต่่อไปอีีกปลายปีนี ี้้� (หััวเราะ)

หลังั จากนั้้น� พอมีโี อกาสได้ท้ ำ�ำ งานที่่ม� ีสี ่ว่ นพัฒั นาย่า่ นช้า้ งม่อ่ ย
นี้้ไ� ด้้ ผมก็็ยินิ ดีรี ่่วมอย่า่ งไม่ล่ ัังเล เพราะคิิดว่า่ เรามาทำ�ำ มาหากิิน
ในชุมุ ชนนี้้� อะไรที่่ช� ่ว่ ยได้ก้ ็ค็ วรช่ว่ ยหรือถ้า้ มองในมุมุ ผู้�้ ประกอบการ
การทำ�ำ ให้ย้ ่า่ นที่่ร� ้า้ นเราเปิดิ อยู่่�มีคี วามน่า่ อยู่่�มากขึ้น� สะดวกสบาย
และเป็็นมิติ ร ก็็ย่อ่ มส่ง่ ผลดีกี ลัับมาต่อ่ กิิจการของเราโดยตรง

ผมคิดิ ว่า่ ช้า้ งม่อ่ ยมีเี สน่ห่ ์ต์ รงนี้้� เสน่ห่ ์ท์ี่่เ� กิดิ จากการผสมผสาน
ระหว่า่ งสิ่่�งใหม่แ่ ละสิ่่�งเก่่า เสน่ห่ ์ข์ องการแลกเปลี่่ย� นความรู้้�และ
เกื้�อกููลกัันระหว่่างคนสองรุ่�น เสน่่ห์์ที่่�เกิิดจากการปะทะสัังสรรค์์
ของความหลากหลายซึ่�ง่ สิ่่ง� นี้้แ� หละที่่�จะนำ�ำ ไปสู่่�ความเป็็นไป
ได้ใ้ หม่ๆ่ และมีสี ่่วนขัับเคลื่่อ� นให้เ้ มือื งพัฒั นาอย่า่ งไม่ส่ ิ้้น� สุดุ ”

วีีรธััช พงศ์์เรือื งเกียี รติิ

เจ้า้ ของร้า้ น Mitte Mitte

43

สมัยเมอื่ ยี่สิบถงึ สามสิบกว่าปี ก่อน
ชุมชนทป่ี ้ าอยูน่ ี่เงนิ สะพัดจาก
ธุรกจิ บา้ นสาวมากเลยนะ

ทำ�อะไรก็ขายได้หมด อยา่ งป้ าจะตื่นมา
ทำ�กบั ขา้ วตอนเท่ยี งคืน

สักตีสองตสี ามมลี ูกค้ามารอซื้อ
กบั ข้าวถึงครวั ไฟ ยงั ไม่ทนั เปิ ดร้าน

บางคืนไดส้ องสามพันบาทแลว้

พิิมลดา อิินทวงค์์

ประธานชุมุ ชนช้า้ งม่อ่ ย

44

“ป้้ าขายกับั ข้า้ วมาตั้้ง� แต่ป่ ีี 2540 ตรงนี้้เ� คยเป็็ น ขายกับั ข้า้ วเราหายไปพอสมควร ป้้าจึงึ หันั มาทำ�ำ อาชีีพเสริมิ
พอหลังั จากขายกับั ข้า้ วเสร็จ็ ราวแปดโมงครึ่่ง� ก็ม็ ารับั เย็บ็ ผ้า้
ที่่�ดินิ ของวััดร้า้ งชื่่�อวััดหนองหล่ม่ เจดียี ์น์ ี่่�ชื่่�อพระธาตุุ ต่อ่ ช่ว่ งสาย ตกบ่า่ ยก็ไ็ ปเป็็นกุ๊๊ก� ประจำ�ำ โรงแรมที่ห�่ ้อ้ งอาหารเจเจ
หนองหล่ม่ ป้้ าขายอยู่่�ข้า้ งเจดียี ์์ ลูกู ค้า้ เลยเรีียกร้้าน โรงแรมมนตรีี ก่อ่ นที่เ�่ ขาจะรีีโนเวท และกลับั บ้า้ นมาเข้า้ นอน
เราว่่าร้้านป้้ าดาตีนี ธาตุุ สักั สองทุ่�ม เพื่่อ� ตื่่น� มาเตรีียมอาหารขาย วนไปอย่า่ งนี้�้ทุกุ วันั

หนองหล่ม่ คือื ชื่อ�่ ของชุมุ ชนแห่ง่ นี้�้ ความที่ช�่ ุมุ ชนอยู่ใ�่ กล้้ แต่่เดี๋๋ย� วนี้�้ไม่ไ่ ด้ท้ ำ�ำ แล้ว้ กลับั มาขายกับั ข้า้ วอย่า่ งเดีียว
หนองน้ำ�ำ�หลังั ตึกึ แถวตรงนี้�้ (ชี้ไ�้ ปทางตึกึ แถวตรงข้า้ มเจดีีย์)์
เป็็นหนองน้ำ�ำ�ที่ถ�่ มเท่า่ ไหร่ก่ ็ไ็ ม่เ่ ต็ม็ สักั ทีี เลยเรีียกกันั หนองหล่ม่ เพราะต้อ้ งมาทำ�ำ หน้้าที่ป�่ ระธานชุมุ ชนช้า้ งม่อ่ ยอีีกตำ�ำ แหน่่ง
เมื่่อ� ก่อ่ นป้้าทำ�ำ ลาดหน้้า ผัดั หมี่่� และขนมเส้น้ จากที่บ�่ ้า้ น เดินิ ข้า้ ม อาจจะเพราะชาวบ้า้ นเห็น็ ว่า่ เราอยู่ท�่ ี่น�่ี่่�นาน เคยเป็็นหููเป็็นตา
คููเมือื งไปเปิิดร้า้ นในกาดสมเพชร จนปีี 2540 ชุมุ ชนหนองหล่ม่ เฝ้้าสมบัตั ิใิ ห้พ้ วกเขา ป้้าเลยได้ร้ ับั เลือื ก เป็็นมาตั้้ง� แต่่ปีี 2559
ไฟไหม้้ ชาวบ้า้ นต้อ้ งขนข้า้ วของหนีีไฟ และเอามาพักั ไว้ร้ อบๆ
เจดีีย์์ และพวกเขาก็ไ็ ปขอหลวงพ่อ่ นอนในวัดั ชมพูู ป้้าก็เ็ ลย พููดตามตรงว่า่ เหนื่่�อยนะ เราไม่ม่ ีีรายได้อ้ ะไรจากตำ�ำ แหน่่งนี้�้
อาสามาเฝ้้าของชาวบ้า้ นให้้ ประกอบกับั ที่ก�่ าดสมเพชรเปลี่่ย� น แถมถ้า้ มีีคนจากเทศบาลมาทำ�ำ ถนน พ่น่ ยุงุ หรือื ตัดั กิ่่ง� ไม้้ เราก็็
เจ้า้ ของและอยู่ร�่ ะหว่า่ งการปรับั ปรุงุ อาคารไม้เ้ ป็็นตึกึ ปููนแบบ จะต้อ้ งควักั เงินิ เลี้ย�้ งข้า้ วเลี้ย�้ งน้ำ�ำ�เขาเป็็นสินิ น้ำ�ำ�ใจอีีก แต่แ่ ม้จ้ ะเป็็น
ที่เ�่ ห็น็ ทุกุ วันั นี้�้พอดีี ป้้าเลยย้า้ ยมาทำ�ำ เพิงิ เล็ก็ ๆ ขายกับั ข้า้ ว งานที่เ�่ ข้า้ เนื้้�อ พอเห็น็ ว่า่ การที่เ�่ ราเป็็นตัวั แทนชาวบ้า้ นเรีียกร้อ้ ง
ข้า้ งเจดีีย์น์ ี้�้แทน ก็ข็ ายมาตั้้ง� แต่น่ ั้้น� ขอปููพื้้น� ถนน แก้ป้ ััญหาต่่างๆ ในชุมุ ชน หรือื จากที่เ�่ คยน้ำ�ำ�ท่ว่ ม
เราเรีียกให้เ้ ทศบาลมาขุดุ ลอกท่อ่ ให้้ จนน้ำ�ำ�ไม่ท่ ่ว่ มแล้ว้
ตอนย้า้ ยมาใหม่ๆ่ เราขายกับั ข้า้ วสองบาทส่ว่ นข้า้ วเหนีียว ก็ร็ู้้�สึกึ ภููมิใิ จ ผลกำ�ำ ไรจึงึ ออกมาในรููปแบบนี้�้
บาทเดีียว ลููกค้า้ ส่ว่ นใหญ่เ่ ป็็นคนที่ท�่ ำ�ำ งานในชุมุ ชนนี้�้ ซึ่ง�่ ยังั ไม่ม่ ีี
เกสท์เ์ ฮาส์เ์ ยอะแบบนี้�้หรอกนะ ส่ว่ นมากเป็็นสถานบันั เทิงิ ป้้าเป็็นประธานมา 5 ปีีแล้ว้ ปีีนี้�้อายุหุ กสิบิ กว่า่ ก็บ็ อก
หรือื ที่ร�ู่้�จักั ในชื่อ�่ บ้า้ นสาว มีีมากกว่า่ 20 หลังั ผู้�หญิงิ ที่ท�่ ำ�ำ งาน ชาวบ้า้ นว่า่ พอแล้ว้ ให้ค้ นรุ่�นใหม่ๆ่ มาทำ�ำ บ้า้ ง ที่ผ�่ ่า่ นมา
ส่ว่ นใหญ่่มาจากฝางบ้า้ ง ดอกคำ�ำ ใต้บ้ ้า้ ง เชีียงรายบ้า้ ง ลููกค้า้ เราทำ�ำ เต็ม็ ที่ก�่ ับั ชุมุ ชน เป็็นปากเสีียงให้ช้ าวบ้า้ น เป็็นตัวั กลาง
ร้า้ นป้้าส่ว่ นมากจึงึ เป็็นคนที่ม�่ าเที่ย�่ วสถานบันั เทิงิ และสาวๆ เจรจากับั ผู้้�ประกอบการที่เ�่ ข้า้ มาอยู่ใ�่ หม่่ รวมถึงึ เรีียกร้อ้ งให้ม้ ีี
ที่ท�่ ำ�ำ งานตามบ้า้ น สิ่่ง� อำ�ำ นวยความสะดวกนั่่น� นี่่�เพิ่่ม� ขึ้้น� มา จากนี้�้ป้้าขอกลับั ไป
ขายกับั ข้า้ วอย่า่ งเดีียวแล้ว้

สมัยั เมื่่อ� ยี่่ส� ิบิ ถึงึ สามสิบิ กว่า่ ปีีก่อ่ น ชุมุ ชนที่ป�่ ้้าอยู่�่นี่�เงินิ สะพัดั
จากธุรุ กิจิ บ้า้ นสาวมากเลยนะ บางบ้า้ นทำ�ำ อาหารขายบางบ้า้ น อะไรคือื ความสุขุ ในการขายกับั ข้า้ วของป้้าหรือื ? อาจเพราะ
รับั ซักั ผ้า้ ขายของชำ�ำ คือื บ้า้ นไหนทำ�ำ อะไรก็ข็ ายได้ห้ มด มีีลููกค้า้ ขาประจำ�ำ วนกลับั มาฝากท้อ้ งกับั เราอีีกเรื่อ� ยๆ มั้้ง�
ขนาดคนเฒ่า่ ว่า่ งๆ อยู่บ�่ ้า้ น เขาเด็ด็ มะขามเปีียกมาทำ�ำ น้ำ�ำ�ดื่่ม� ขาย หรือื บางคนเป็็นลููกค้า้ มาตั้้ง� แต่เ่ ราขายแกงถุุงละสองบาท
ยังั ขายหมด หรือื อย่า่ งป้้าที่แ�่ ต่่ละวันั จะตื่่�นมาทำ�ำ กับั ข้า้ วตอน ทุกุ วันั นี้�้เราขายถุุงละยี่่ส� ิบิ ก็ย็ ังั มาอยู่�่ รวมถึงึ ลููกหลานพวกเขา
เที่ย�่ งคืนื สักั ตีีสองตีีสามมีีลููกค้า้ มารอซื้้อ� กับั ข้า้ วถึงึ ครัวั ไฟ ที่ย�่ ังั ตามมากินิ คิดิ ว่า่ นี่่�เป็็นความสำ�ำ เร็จ็ นะ (ยิ้้ม� )”
ยังั ไม่ท่ ันั เปิิดร้า้ น บางคืนื ได้ส้ องสามพันั บาทแล้ว้

น่่าจะสักั ราวสิบิ ปีีที่แ�่ ล้ว้ ที่ธ�่ ุรุ กิจิ นี้�้ค่อ่ ยๆ ซบเซา
แทนที่ด�่ ้ว้ ยโรงแรมหรือื เกสท์เ์ ฮ้า้ ส์์ นั่่น� ทำ�ำ ให้ร้ ายได้จ้ ากการ

45

“รููปแบบของานยอสวยไหว้ส้ าพญามังั ราย ในทุกๆ พิธีกรรม คนที่เป็ น

ฉลองครบรอบ 726 ปีี เมือื งเชียี งใหม่่ ที่่�ทางเครือื ข่า่ ย หวั ใจสำ�คัญของการจดั งาน
ชุมุ ชนเมือื งรักั ษ์์เชียี งใหม่ไ่ ด้ม้ ีสี ่ว่ นร่ว่ มจัดั งานไป
เมื่่�อเดือื นเมษายนที่่�ผ่า่ นมานี้้� แตกต่า่ งจากปีี ที่่�ผ่า่ นมา ควรจะเป็ นชาวบา้ น ชาวชุมชน
เล็ก็ น้อ้ ย หนึ่ง่� ในความเปลี่่�ยนแปลงสำ�ำ คัญั คือื ในที่่�สุดุ ผู้เป็ นเจา้ ของวัฒนธรรมในพื้นที่ด้วย
เราก็ส็ ามารถสืบื ค้น้ จากเอกสารโบราณเกี่่�ยวกับั เครื่่�อง
บวงสรวงหอบรรพกษััตริยิ ์ต์ ามประเพณีดี ั้้ง� เดิมิ ได้้ เพราะมันไมใ่ ชแ่ คเ่ รื่องความเชื่อ
เราจึึงมีกี ารจัดั เครื่่�องสัักการะเป็็ นกับั ข้า้ วพื้้�นเมือื ง แตป่ ระเพณลี ้านนายงั เกยี่ วโยงกบั
9 อย่า่ งตรงตามเอกสาร ไม่ใ่ ช่ก่ ารถวายหัวั หมูแู บบ
ธรรมเนียี มเซ่น่ ไหว้ข้ องคนจีนี เหมือื นก่อ่ น เศรษฐกิจฐานรากของชมุ ชน

หลายคนอาจสงสัยั ว่า่ จะอะไรกันั หนักั หนากับั เครื่อ� งเซ่น่ ไหว้้
ก็็ต้้องบอกว่่าในเมื่�อ่ เราจะทำ�ำ ตามประเพณีีแล้ว้ เราก็็ควรเข้า้ ใจ
ความหมายในทุกุ บริิบทของประเพณีี ทำ�ำ ไมคนโบราณถึึงเลืือก
ใช้ก้ ับั ข้า้ ว 9 อย่า่ งนี้้� ทำ�ำ ไมต้อ้ งถวายขันั โตกแยกถาดเหล้า้
ถาดล้า้ งมือื หรืออื่น�่ ๆ ไม่ใ่ ช่แ่ ค่ว่ ่า่ พอมีพี ิธิ ีกี รรมเราก็แ็ ค่จ่ ัดั ไปตาม
พิธิ ีกี รรม ถ้้าเป็น็ แบบนั้้น� เมืืองไหนนำำ�ไปจััดก็ไ็ ด้้

ถึงึ ป้า้ จะพููดแบบนี้้� ก็ไ็ ม่ไ่ ด้ห้ มายความว่า่ ศิลิ ปวัฒั นธรรม
ล้า้ นนาจะต้อ้ งถููกแช่แ่ ข็ง็ ไปตามตำ�ำ ราเสมอนะ ป้า้ เชื่อ�่ ว่า่ ทุกุ อย่า่ ง
ต้อ้ งมีวี ิวิ ัฒั น์ท์ี่่ส� อดคล้อ้ งกับั ยุคุ สมัยั แต่ก่ ็ค็ วรอยู่�ภายใต้ค้ วามเข้า้ ใจ
ในรากเหง้า้ อย่า่ งปีนี ี้้เ� รายังั นำ�ำ เสนอองค์์ความรู้้เ� รื่�องการตาน
ต้้นจ้้อ ต้น้ จ้้อคืือตุงุ สำำ�หรัับสักั การะชนิดิ หนึ่่�ง แต่ม่ ีขี นาดเล็็กลง
เรานำ�ำ ต้น้ จ้อ้ มาสักั การะองค์ส์ ามกษัตั ริยิ ์์ โดยมีกี ารประยุกุ ต์ด์ ีไี ซน์์
ให้้ต่า่ งออกไปจากเดิมิ บ้า้ ง แต่่ยังั คงความหมายดั้้�งเดิมิ ของ
ต้น้ จ้อ้ อยู่�

อีกี เรื่อ� งที่่ส� ำ�ำ คัญั คืือในทุกุ ๆ พิธิ ีกี รรม ผู้ค�้ นที่่เ� ป็น็ หัวั ใจสำ�ำ คัญั
ของการจัดั งาน ควรจะเป็็นชาวบ้้าน ชาวชุุมชน ผู้้�เป็น็ เจ้า้ ของ
วััฒนธรรมในพื้้น� ที่่ด� ้ว้ ย เพราะมันั ไม่ใ่ ช่แ่ ค่่เรื่อ� งความเชื่่อ�
แต่่ประเพณีีล้า้ นนายัังเกี่ย� วโยงกัับเศรษฐกิจิ ฐานรากของชุมุ ชน
ในบางพิธิ ีกี รรมที่่�คนภายนอกมองว่า่ สวยจััง แต่ฟ่ ันั เฟืืองสำำ�คัญั
เบื้้อ� งหลังั คืือฝีมี ือื ของคนทำ�ำ ตุงุ คนทำ�ำ เครื่อ� งดำ�ำ หัวั สล่า่ หัตั ถกรรม
อื่่�นๆ เหล่่านี้้�คืือชาวบ้า้ นธรรมดาที่่ท� ำ�ำ มาหากิินอยู่�ในเชียี งใหม่่
ตราบใดที่่�วิถิ ีีชีวี ิติ คนเมืืองและการท่อ่ งเที่่�ยวเชีียงใหม่่ยัังผููกโยง
อยู่่�กับั ศิิลปวััฒนธรรม คนเหล่า่ นี้้ก� ็็จะสามารถเลี้้�ยงชีพี อยู่�ได้้
อย่า่ งภาคภููมิิ

46

หรืออย่า่ งการเผยแพร่ค่ วามรู้เ�้ รื่อ� งเครื่อ� งบวงสรวงที่่เ� ป็น็ อาหาร
พื้้น� เมือื ง อย่า่ งลาบ หรือไก่ค่ ู่่�ตามจารีตี ดั้้ง� เดิมิ ก็ย็ ังั ช่ว่ ยสร้า้ งมููลค่า่
เพิ่่�มให้้กับั เมือื งได้อ้ ีกี เราสามารถบอกได้ว้ ่า่ เมนููที่่�คุณุ มากินิ ที่่�
เชียี งใหม่เ่ มนููนี้้� อยู่�ในเครื่อ� งสักั การะอารัักษ์เ์ มือื งของเราเชีียวนะ
ขึ้�นแท่่นแบบเดียี วกับั ภััตตาคารชื่่�อดังั ในมิิชลิินไกด์์เลย

ปีนีี้้เ� ป็น็ ปีทีี่่� 11 แล้ว้ ที่่ป� ้า้ ร่ว่ มกับั เพื่อ�่ นๆจากหลายชุมุ ชนในเขต
เมืืองเชียี งใหม่่ ขับั เคลื่่�อนเครือข่า่ ยชุมุ ชนเมือื งรัักษ์เ์ ชีียงใหม่่
จากจุุดเริ่�มต้้นที่่ป� ้้าอยากมีสี ่ว่ นในการแก้ป้ ััญหาต่่างๆ ของเมือื ง
ด้ว้ ยการใช้ว้ ัฒั นธรรมเป็น็ ตัวั นำ�ำ ป้า้ ภููมิใิ จที่่ค� นตัวั เล็ก็ ๆ อย่า่ งพวกเรา
สามารถผลักั ดันั หลายๆ เรื่อ� งให้ป้ ระสบความสำ�ำ เร็จ็ อย่า่ งการรณรงค์์
เรื่อ� งผางประทีปี แทนการปล่อ่ ยโคมแก้ป้ ัญั หาสิ่ง� แวดล้อ้ ม การผลักั
ดันั ให้ค้ นในชุมุ ชนมีสี ่ว่ นในการจัดั ประเพณีหี รือพิธิ ีกี รรมของเมือื ง
เพื่อ�่ กระตุ้�นเศรษฐกิจิ ฐานราก แทนที่่จ� ะเป็น็ การให้ร้ ัฐั จ้า้ งออร์แ์ กไนซ์์
จากที่่�อื่่�นมาทำ�ำ งานเต็ม็ รููปแบบเหมือื นเมื่�่อก่่อน

หรือที่่ภ� ููมิใิ จที่่ส� ุดุ คืือการทำ�ำ เวิริ ์ค์ ช็อ็ ปช่า่ งฟ้อ้ นที่่เ� ราสามารถสร้า้ ง
เครือข่า่ ยคนรุ่�นใหม่จ่ ากสถาบันั ศึกึ ษาต่า่ งๆ กว่า่ 20 แห่ง่ ทั่่ว� เมือื ง
โดยทุุกวัันนี้้เ� รามีชี ่่างฟ้้อนรุ่�นใหม่ม่ ากถึึง 22 คณะ หรื ออย่่างงาน
ปีใี หม่่เมือื งปีีล่า่ สุุดที่่เ� ทศบาลอยากให้ม้ ีชี ่่างฟ้อ้ นมาร่่วมฟ้้อนรำ��
เป็็นสิิริิมงคลจำ�ำ นวนเท่่าปีีเกิดิ ของเมืืองเชีียงใหม่ค่ ืือ 726 คน
เราก็็ได้เ้ หล่่าคนรุ่�นใหม่ท่ ี่่�เคยร่่วมกิิจกรรมกับั เรา มาร่่วมฟ้อ้ น
ครบจำำ�นวนโดยใช้เ้ วลาในการรวบรวมไม่่นาน

การได้้เห็็นเด็็กสมััยใหม่่หลายคนที่่ช� อบฟัังเพลงเค-ป๊อ๊ บ
หรือสนใจในวัฒั นธรรมตะวันั ตก แต่ย่ ังั สามารถฟ้อ้ นร่ว่ มกับั คนเฒ่า่
คนแก่่ รุ่�นแม่่ รุ่�นยายได้้ เป็น็ เรื่อ� งน่า่ ปลื้้ม� ใจมากทีเี ดียี ว และป้า้ คิดิ
ว่า่ สิ่ง� นี้้ค� ืือส่ว่ นหนึ่่ง� ของดอกผลตลอด 11 ปีทีี่่เ� ครือข่า่ ยชุมุ ชนเมือื ง
รักั ษ์เ์ ชีียงใหม่่ได้ด้ ำ�ำ เนินิ การมา”

เสาวคนธ์์ ศรีีบุญุ เรือื ง

ผู้้�ประสานงานเครือื ข่า่ ยชุมุ ชนเมือื งรักั ษ์์เชียี งใหม่่

47

ไม่ว่าเชียงใหมม่ เี ป้ าหมาย อาจารย์อ์ จิริ ภาส์์ ประดิษิ ฐ์์
จะเป็ นเมอื งอะไร
นักั วิิจัยั โครงการโครงข่า่ ยท้อ้ งถิ่่�น
ถ้าโครงสร้างตรงนเ้ี ข้มแขง็ กับั การเรีียนรู้้�เมือื งเชียี งใหม่่
มนั กเ็ ป็ นไปได้ท้ังน้นั

48

“เชียี งใหม่่เป็็ นเมือื งมหาวิทิ ยาลัยั เราจึึง ซึ่ง�่ เราพบว่า่ หนึ่่ง� ในอุปุ สรรคสำ�ำ คัญั การทำ�ำ งานข้า้ มภาคส่ว่ น
คืือความต่่อเนื่่�อง โดยเฉพาะการสนับั สนุนุ ด้้านงบประมาณ
มีงี านวิิจัยั เกี่่�ยวกับั เมือื งเยอะมากๆ ขณะเดียี วกันั เพราะต้อ้ งยอมรับั ว่า่ กิจิ กรรมใดๆ ก็แ็ ล้ว้ แต่่ เราจำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งใช้เ้ งินิ
เมือื งเรามีภี าคประชาสัังคมที่่�ทำ�ำ งานครอบคลุมุ แทบ แต่เ่ ราไม่ส่ ามารถการันั ตีไี ด้เ้ ลยว่า่ ในทุกุ ๆ ปีภี าครัฐั หรือองค์ก์ ร
ทุกุ ด้า้ น ก็เ็ ป็็ นเช่น่ ที่่�หลายคนมองเห็น็ ตรงกันั คือื ต่่างๆ จะร่ว่ มสนัับสนุุนกิจิ กรรมภายในชุมุ ชนได้ต้ ลอดไหม
แม้เ้ ราจะมีบี ุคุ ลากรและทรัพั ยากรที่่�พร้อ้ มสรรพ อย่า่ งไรก็ต็ าม ก็ย็ ังั มีคี ณะกรรมการชุมุ ชนหลายแห่ง่ ที่่�มีรี ะบบ
แต่เ่ ราก็ก็ ลับั ขาดการทำ�ำ งานร่ว่ มกันั ต่า่ งคนต่า่ ง การจัดั การกองทุนุ ที่่ด� ีี หรือมีคี วามสามารถในการพึ่่ง� พาตนเอง
ทำ�ำ งานในพื้้�นที่่�หรืือศาสตร์เ์ ฉพาะของตนเองไป ได้้ดีีมากๆ ก็็เป็น็ เคสที่่�ดีีที่่�จะนำ�ำ มาศึึกษากลไกการทำ�ำ งานของ
ซึ่ง่� ทำ�ำ ให้ม้ ีไี ม่น่ ้อ้ ยที่่�เมื่่�อเราทำ�ำ ๆ ไปของเราฝ่่ ายเดียี ว พวกเขากัันต่อ่ ไป
เรื่่�อยๆ แล้ว้ เราก็พ็ บกับั ทางตันั
ผลจากการทำ�ำ งานในปีีแรก ทำ�ำ ให้เ้ ราได้ท้ ราบว่่าใครเป็็นใคร
พออาจารย์์สัันต์์ (รศ.ดร. สัันต์์ สุวุ ัจั ฉราภินิ ันั ท์์) มาชวนเรา หรืออยู่�ในกลไกความร่่วมมือื ส่ว่ นไหนของการพััฒนาพื้้�นที่่�
ทำ�ำ โครงการเมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้ข� องเชียี งใหม่่ ทั้้ง� อาจารย์แ์ ละเรา ซึ่ง�่ แน่น่ อนว่า่ แต่ล่ ะชุมุ ชนหรือพื้้น� ที่่ก� ็ต็ ่า่ งมีบี ริบิ ทเฉพาะเป็น็ ของ
ก็ต็ ่า่ งมองตรงกันั ว่่าควรจะมีีการศึึกษากลไกการทำ�ำ งานแบบ ตััวเอง แต่่การศึึกษาเรื่�องการทำ�ำ งานข้า้ มภาคส่ว่ น ก็็ทำ�ำ ให้้เรา
ข้า้ มภาคส่ว่ น เพราะเชื่อ�่ ว่า่ ไม่ว่ ่า่ เมือื งจะพัฒั นาเป็น็ อะไรสักั อย่า่ ง เข้า้ ใจโครงสร้า้ งของการทำ�ำ งานร่ว่ มกันั การเข้า้ ใจความสัมั พันั ธ์์
เป็น็ เมืืองหัตั ถกรรม เมือื งสร้้างสรรค์์ เมืืองมรดกโลก หรือเมืือง ภายในชุมุ ชน หรือระหว่า่ งชุมุ ชน ภาคเอกชน กับั รัฐั ซึ่ง�่ จะกลาย
แห่่งการเรีียนรู้� สิ่่ง� ที่่�จะทำำ�ให้ไ้ ปถึึงเป้า้ หมายได้้คืือการทำำ�งาน เป็็นโมเดลต่อ่ การทำ�ำ งานวิจิ ััยหรือการขับั เคลื่่�อนเมือื งต่่อไป
ร่่วมกัันระหว่่างหน่ว่ ยงาน บุุคคล หรืือกลุ่่�มต่่างๆ ที่่ไ� ม่ไ่ ด้อ้ ยู่�
ในแวดวงหรืือภาคส่ว่ นเดียี วกันั ก็็เหมือื นที่่�เราเกริ่น� ไว้ต้ อนต้น้ พอเราจะพััฒนาให้้เมือื งเป็็น
ไปตามเป้า้ หมายอะไรก็ต็ ามแต่่ หลายคนก็็อาจสงสััยว่่า
โดยคำำ�ว่า่ คนละภาคส่่วนนี่่�ไม่่ใช่ห่ มายถึึงแค่ร่ ัฐั เอกชน เออ เป็น็ แล้ว้ จะไปต่อ่ ยังั ไง หรือเราจะได้ป้ ระโยชน์จ์ ากเป้า้ หมาย
ภาคประชาสังั คม หรือชาวบ้า้ นเท่า่ นั้้น� แต่ย่ ังั หมายถึงึ การทำ�ำ งาน นี้้�อย่า่ งไร การเข้า้ ใจการทำ�ำ งาน รวมถึงึ การทำ�ำ ให้ท้ ุกุ คนเข้า้ ใจกลไก
ข้า้ มศาสตร์ห์ รือองค์ค์ วามรู้�้ กันั ระหว่า่ งคนทำ�ำ งานด้า้ นสิ่ง� แวดล้อ้ ม ของการทำำ�งานข้า้ มภาคส่ว่ น ทำำ�ให้้เรารู้�ว่า่ อืืม… ต่อ่ ไปเราให้้
ศิิลปวััฒนธรรม ไปจนถึึงงานด้้านสัังคม และรัฐั ศาสตร์์ ซึ่่ง� เราก็็ รััฐหนุนุ เสริมิ เรื่�องนี้้ไ� ด้้นะ หรือชุุมชนไหนอยากทำ�ำ กิจิ กรรมเพื่�อ่
เข้า้ ไปศึึกษาว่า่ ตลอด 30 ปีหี ลัังมานี้้� แต่่ละกลุ่่�มทำ�ำ งานอย่่างไร ขัับเคลื่่�อนเมือื ง เขาก็็จะรู้�ได้ว้ ่่าควรเริ่ม� ต้น้ ตรงไหนและอย่่างไร
เคยทำ�ำ งานร่ว่ มกัันด้้วยกระบวนการแบบใดบ้า้ ง

การเลืือกพื้้�นที่่�เพื่อ�่ ทำำ�กิิจกรรมของโครงการนี้้� ส่่วนหนึ่่�งก็็ ซึ่ง�่ เมื่อ�่ ความเข้า้ ใจตรงนี้้ม� ันั กระจ่า่ ง มันั ยังั ทำ�ำ ให้เ้ ราสามารถ
มาจากการที่่�คณะทำ�ำ งานมองเห็น็ ถึึงความร่่วมมืือข้า้ มภาคส่่วน กำ�ำ หนดยุทุ ธศาสตร์ห์ รือทิศิ ทางการพัฒั นาเมือื งต่อ่ ไปได้้ ชาวบ้า้ น
ดังั กล่า่ ว อย่า่ งชุมุ ชนควรค่า่ ม้้าที่่ภ� าคชุมุ ชนเป็น็ ฝ่่ายลุุกขึ้น� มา หรือเครือข่่ายชุมุ ชนตกลงร่ว่ มกัันว่่าอยากให้เ้ มือื งไปทางไหน
จัดั กิจิ กรรมเอง ก่อ่ นที่่ภ� าครัฐั หรือภาคประชาสังั คมมาร่ว่ ม นักั วิจิ ัยั และภาคประชาสังั คมร่ว่ มขับั เคลื่อ�่ น ส่่วนรััฐก็็พร้อ้ ม
สนับั สนุนุ หรือที่่ช� ้า้ งม่อ่ ยที่่ม� าจากการร่ว่ มกันั ระหว่า่ งผู้�้ ประกอบ สนับั สนุนุ ไปในทิศิ ทางเดียี วกันั ไม่ว่ ่า่ เชียี งใหม่ม่ ีเี ป้า้ หมายจะเป็น็
การ ุ่่�นใหม่ก่ ัับชาวบ้้านในชุมุ ชน ส่่วนชุุมชนป่่าห้้าจะแตกต่า่ ง เมืืองอะไร ถ้า้ โครงสร้า้ งตรงนี้้�เข้ม้ แข็็ง มันั ก็็เป็็นไปได้ท้ ั้้�งนั้้น� ”
จากสองพื้้�นที่่ห� น่่อย เพราะชุุมชนเก่า่ แห่ง่ นี้้ไ� ด้้รับั ผลกระทบ
โดยตรงของการพัฒั นาเมือื งเชียี งใหม่่ ความเป็น็ ชุมุ ชนจึงึ ค่อ่ ยๆ
เลืือนหายไป พร้อ้ มกับั กายภาพของลำ�ำ เหมือื งซึ่่�งเป็็นระบบ
ชลประทานดั้้�งเดิิมของเมืือง เราจึึงโฟกัสั ไปที่่ก� ารข้้ามภาคส่่วน
กันั ระหว่่างวัฒั นธรรมและความเชื่อ�่ ของคนเฒ่า่ คนแก่ใ่ นชุมุ ชน
กับั แง่ม่ ุุมด้า้ นการเรีียนรู้� สังั คม และสิ่่ง� แวดล้อ้ ม

49

“ผมนั่่�งรถผ่า่ นย่า่ นช้า้ งม่อ่ ยเพื่่�อไปโรงเรียี นที่่�อยู่่� แอคชั่�นแรกคืือการศึึกษาเชิิงพื้้�นถิ่น� ในย่า่ นช้้างม่่อยก่่อน
อ่่านข้อ้ เขีียนทั้้�งงานวิชิ าการและไม่ว่ ิชิ าการที่่ม� ีคี นเขีียนถึงึ ย่่าน
อีีกฝั่� งของแม่น่ ้ำ�ำ ปิิ งตั้้ง� แต่เ่ ด็ก็ ความทรงจำ�ำ ของผมคือื เพื่�อ่ เข้้าใจพื้้น� ฐานของที่่น� ี่่� จากนั้้น� ก็ล็ งชุมุ ชน ไปดููว่่าใครทำ�ำ อะไร
ที่่�นี่่�เป็็ นย่า่ นตึึกแถวเก่า่ ๆ ที่่�มีโี กดังั เต็ม็ ไปหมด ไม่ไ่ ด้ม้ ีเี สน่ห่ ์์ และมีีความร่่วมมือื กัันอย่่างไร ซึ่ง�่ ด้ว้ ยความที่่ค� นในพื้้�นที่่�คุ้�นเคย
หรืือคุณุ ค่า่ อะไร กระทั่่�งผมไปเรีียนต่า่ งประเทศและกลับั กับั เราอยู่�แล้้ว ตั้้ง� แต่่พานักั ศึึกษามาลงบ่่อยๆ หรืองาน Made in
มาทำ�ำ งานที่่�เชียี งใหม่เ่ มื่่�อราว 5 ปีี ที่่�แล้ว้ จึึงเห็น็ ว่่าย่า่ นนี้้� ช้้างม่อ่ ย กระบวนการนี้้�จึงึ ไม่ย่ าก จากนั้้น� ก็็ทำ�ำ การสัมั ภาษณ์์
เปลี่่�ยนไปมาก มีผี ู้้�ประกอบการรายใหม่ๆ่ บูรู ณะตึึกให้้ ชาวชุมุ ชนเพื่�อ่ สกัดั ประเด็็นของย่่านออกมาเป็็น 3 หัวั ข้อ้ คืือ สถานที่่�
กลายเป็็ นคาเฟ่่ หรืือร้้านรวงที่่�สอดรัับกับั วิิถีชี ีวี ิิต ผู้ค�้ น และความทรงจำ�ำ เพื่อ่� ทำำ� data base หรื อฐานข้้อมููล
คนรุ่่�นใหม่่ ซึ่ง่� เป็็ นรููปแบบที่่�เราเห็น็ ได้ต้ ามเมือื งเก่า่ แก่่ ของย่่านออกมา
ใหญ่ๆ่ หลายแห่ง่ ทั่่�วโลก พอได้ก้ ลับั มาเห็น็ ที่่�ช้า้ งม่อ่ ย
ย่า่ นที่่�ผมมองข้า้ มมาตลอด จึึงรู้้�สึึกประทับั ใจเป็็ นพิิเศษ ในเบื้้�องต้้น ผมมองว่่าไม่่ว่่าเราจะพัฒั นาอะไรกัับย่่านก็แ็ ล้ว้ แต่่
การมีี data base ของย่า่ นเป็น็ สิ่ง� สำ�ำ คัญั ผมทำ�ำ ฐานข้อ้ มููลไปเผยแพร่่
ความที่่ผ� มเป็น็ อาจารย์ส์ อนสถาปัตั ยกรรม ผมจึงึ มักั ชวนนักั ศึกึ ษา ในเว็บ็ ไซต์์ https://chiangmaiwecare.com ซึ่ง�่ ก็ไ็ ม่ใ่ ช่แ่ ค่ข่ ้อ้ มููลพื้้น� ถิ่น�
ในชั้�นเรียี นให้ล้ งพื้้น� ที่่ไ� ปเรีียนรู้�วิถิ ีตี ามย่า่ นต่า่ งๆ ในเมืืองอย่า่ ง ประวัตั ิศิ าสตร์์ หรือความทรงจำ�ำ ของคนในย่า่ นเท่า่ นั้้น� แต่ข่ ้อ้ มููลเหล่า่ นี้้�
สม่ำำ��เสมอ ช้้างม่อ่ ยเป็็นหนึ่่�งในที่่�ที่่�ผมไม่เ่ คยพลาดที่่จ� ะพานักั ศึึกษา ยังั ช่ว่ ยผู้�้ ประกอบการที่่ค� ิิดจะริิเริ่ม� ธุรุ กิิจหรือโครงการใหม่ๆ่ ในย่่าน
มาเยืือน เพราะมันั ไม่ใ่ ช่แ่ ค่ร่ ููปแบบของอาคารพาณิชิ ย์ใ์ นยุคุ โมเดิริ ์น์ ได้เ้ ข้้าใจสภาพพื้้�นฐาน ข้้อจำ�ำ กัดั หรือมองเห็็นโอกาสใหม่ๆ่ ด้้วย
แต่ย่ ังั รวมถึงึ การศึกึ ษาที่่ล� ึกึ ลงไปกว่า่ เชิงิ กายภาพ อย่า่ งการได้เ้ ห็น็ ซึ่�ง่ เรามีีแผนต่อ่ ไปว่า่ ไม่่ใช่่แค่ช่ ้้างม่่อย แต่ท่ ุกุ ๆ ย่่านในเมือื งก็็ควรมีี
ความสัมั พันั ธ์ข์ องผู้ค้� นในชุุมชน การสร้า้ งเครืือข่า่ ยเพื่่อ� ปกป้้องผล ฐานข้้อมููลของตััวเองด้ว้ ย เพื่อ่� เป็็นเครื่อ� งมืือสำำ�คััญในการกำำ�หนด
ประโยชน์ข์ องผู้อ�้ ยู่�อาศัยั และการอนุรุ ักั ษ์ศ์ ิลิ ปวัฒั นธรรมและประเพณีี ทิศิ ทางของการพััฒนาหรือรัับมือื กัับความเปลี่่�ยนแปลงของเมือื ง
ในย่า่ น ปลายปีี 2564 ผมยังั มีีโอกาสได้้ร่ว่ มงานกัับ TCDC
ทำ�ำ โครงการ Made in ช้้างม่่อยซึ่่�งเป็น็ การดึึงผู้�้ ประกอบการรุ่�นใหม่่ การเปลี่่ย� นแปลงเป็น็ สิ่ง� ที่่เ� กิดิ ขึ้้น� เสมอและอย่า่ งไม่อ่ าจปฏิเิ สธได้้
ในย่่านให้ม้ ีสี ่่วนในการกำ�ำ หนดทิิศทางการพััฒนาย่่านไปพร้้อมกัับ สำำ�คัญั ก็็คืือพวกเราในฐานะคนที่่�อาศัยั อยู่�ในเมือื ง ต้้องรู้ท� ัันและ
คนในชุมุ ชน ซึ่ง�่ ก็ไ็ ล่เ่ ลี่ย� กับั ที่่ไ� ด้ร้ ่ว่ มโครงการ Learning City (โครงข่า่ ย เข้้าใจบริบิ ทของการเปลี่่ย� นแปลงนั้้�น ยิ่ง� เฉพาะคนในชุมุ ชนด้้วยแล้ว้
ท้้องถิ่�นกัับการเรียี นรู้�เมืืองเชียี งใหม่่ - ผู้้เ� รีียบเรียี ง) โครงการนี้้� อย่่างชุุมชนช้า้ งม่อ่ ยที่่ห� ลายครอบครััวอาศััยอยู่�ในอาคารพาณิิชย์์
ที่่ถ� ืือได้ว้ ่า่ เป็น็ มรดกทางสถาปัตั ยกรรมของเมือื ง จริงิ อยู่� นั่่น� เป็น็ สิทิ ธิ์์�
ในโครงการ Learning City ผมรัับผิดิ ชอบในโครงการย่่อยที่่� 2 ของเจ้า้ ของที่่�จะเลืือกอนุรุ ัักษ์์ ทุุบทิ้้�ง หรือเปลี่่�ยนสภาพทรัพั ย์์สิิน
ทำ�ำ วิจิ ััยเรื่�องพื้้น� ถิ่น� เมืือง ซึ่่�งคำ�ำ ว่่า ‘พื้้น� ถิ่น� เมืือง’ หรือ Urban ของพวกเขา แต่่สิ่่�งที่่เ� ขาควรรู้�้ คืือเขามีีต้้นทุุนที่่�ไม่่เหมืือนคนอื่น่�
Vernacular เป็น็ คำ�ำ ที่่ม� าจากงานศึกึ ษาของอาจารย์ช์ าตรีี (ศาสตราจารย์์
ดร. ชาตรีี ประกิิตนนทการ) ซึ่่ง� เขาศึกึ ษา การพัฒั นาของพื้้น� ถิ่น� อย่า่ งตึึกแถวข้้างหน้า้ ที่่�เป็น็ เส้น้ ช้า้ งม่อ่ ยหลัักแถวหััวมุมุ ทุุกๆ
ชนบท มาสู่�พื้น� ที่่�เมืือง ซึ่่�งความจริิงแล้ว้ ทุุกๆ เมืืองล้้วนมีีความเป็น็ สี่่�แยกที่่เ� กิิดขึ้้น� เนี่่�ย มัันเป็น็ อััตลัักษณ์์ของเมืืองสมัยั ใหม่่
พื้้�นถิ่น� อยู่� แต่ค่ นส่่วนใหญ่ม่ ัักมองแยกกััน โดยมองว่า่ ความเป็็น ซึ่่ง� ถ้า้ เกิดิ มีีผู้้�ประกอบการเข้้ามาทุบุ เนี่่�ย เขาก็ท็ ุบุ เลย เพราะเขาไม่่รู้�
พื้้น� ถิ่�นคืือความเก่่าแก่่หรืือความเป็็นชนบท พอมองแยกกััน เวลามีี ว่า่ มีคี ุณุ ค่า่ และเป็น็ ร่อ่ งรอยของยุคุ รุ่�งเรืองในอดีตี คนเก่า่ แก่ท่ี่่อ� ยู่่�บ้า้ น
การศึกึ ษาเกี่ย� วกัับมุุมมองที่่�มีีต่อ่ เมืือง จึึงไม่่ค่อ่ ยเห็็นผู้ค�้ นท้อ้ งถิ่�นอยู่� หลายท่่านไม่ร่ ู้�ด้ว้ ยซ้ำ�ำ�ว่า่ พวกเขาอยู่่�บ้้านไม้้ในชุมุ ชนหััววัดั
ในวิธิ ีคี ิดิ เพราะฉะนั้้น� คำ�ำ ว่า่ พื้้น� ถิ่น� เมือื งมันั คืือการถอดความสัมั พันั ธ์์ ที่่ต� อนนี้้แ� ทบไม่ม่ ีใี ห้้เห็็นแล้้ว แน่่นอน ทุกุ คนอยากใช้ช้ ีีวิติ สบาย
ของเมือื งและคนที่่ป� รากฏอยู่�ให้้เป็น็ ความรู้้ � ไม่อ่ ยากอยู่�ในตึกึ เก่่าๆ ไปตลอดหรอก แต่ก่ ารที่่�ทุกุ คนรู้�ทััน
การเปลี่่�ยนแปลง เราจะรู้�ว่า่ จะต่่อยอดต้้นทุนุ ทางวัฒั นธรรมนี้้�ต่่อไป
ผมใช้ห้ ลักั คิดิ ของอาจารย์ช์ าตรีมี าตั้้ง� ข้อ้ สังั เกตกับั เชียี งใหม่่ และ ยังั ไง คุณุ อาจให้ค้ นอื่่น� มาเช่า่ และร่ว่ มหาวิธิ ีีการอนุรุ ัักษ์์ด้ว้ ยกััน
มองเห็น็ ว่่าการโยกย้้ายผู้�ค้ นจากพื้้น� ที่่ห� นึ่่ง� สู่�พื้�นที่่ห� นึ่่ง� นี่่แ� หละ รัักษาคุณุ ค่่าและเพิ่่�มมููลค่า่ อย่่างยั่�งยืืนไปพร้อ้ มกันั เป็็นต้น้
ก่่อให้เ้ กิดิ วัฒั นธรรมเฉพาะของพื้้�นที่่น� ั้้น� ๆ อย่่างการเข้า้ มาของ
นัักลงทุนุ ต่า่ งถิ่�นในย่า่ นนิิมมานเหมิินท์์ ซึ่ง�่ ทำำ�ให้น้ ิมิ มานเหมิินท์์ เชียี งใหม่่ เมือื งแห่่งการเรีียนรู้� สำ�ำ หรับั ผมจึงึ เป็็นการทำ�ำ ฐาน
กลายเป็น็ ย่่านฮิิต แต่พ่ อไม่่มีีกระบวนการในการพัฒั นาย่่านมารอง ข้อ้ มููลของย่า่ น ออกแบบกิจิ กรรมร่ว่ มกับั คนในชุมุ ชน รวมถึงึ การเชื่อ�่ มให้้
รับั ผู้�ค้ น จึงึ เห็็นว่า่ ย่า่ นมัันไม่่น่า่ อยู่�เท่่าไหร่่แล้ว้ เช่น่ เดียี วกับั ย่่าน คนรุ่�นใหม่ร่ ่ว่ มสืืบสานหรือฟื้้�นฟููประเพณีีของคนรุ่�นเก่่า เพื่อ�่ ให้้
ช้้างม่อ่ ยที่่ผ� ู้้�ประกอบการ ุ่่�นใหม่่ๆ เข้้ามา ก็็เลยมามองต่่อกัันว่่า คนทุุกรุ่�นต่า่ งเข้้าใจว่่าเราเป็น็ ใคร ความเข้า้ ใจตรงนี้้ม� ันั จะทำ�ำ ให้้เรารู้�
เราจะเรียี นรู้�พื้น� ที่่ต� รงนี้้� รวมถึงึ พื้้น� ที่่อ� ื่น�่ ในโครงการอย่า่ ง ชุมุ ชนป่า่ ห้า้ ได้้เองว่่าเราอยากเรียี นรู้�หรือควรส่่งเสริมิ เรื่อ� งอะไร ไม่ใ่ ช่ว่ ่่าปีนี ี้้ร� ััฐสั่่ง�
หรืือชุมุ ชนควรค่่าม้้า ได้อ้ ย่า่ งไร การลงมาว่า่ ให้ย้ ่า่ นนี้้เ� ป็น็ ย่า่ นสร้า้ งสรรค์น์ ะ ย่า่ นนี้้ต� ้อ้ งเป็น็ smart city

50