ท่ี ผา่ นมาเชยี งใหม่ถูกแปะป้ ายว่า
เป็ นเมอื งทอ่ งเที่ยวซึ่งเราก็ไมป่ ฏเิ สธ
เพราะเราอยู่ไดด้ ว้ ยอุตสาหกรรม
ทอ่ งเทย่ี วจรงิ ๆ แต่การสนบั สนนุ
ทิศทางเมืองแบบบนลงล่างจากภาครัฐ
ก็ท�ำ ใหเ้ ราเหน็ ว่าเมืองท่องเท่ยี วแบบนี้
มนั แหง้ แล้งแคไ่ หน
ผศ.ดร.จิริ ัันธนินิ กิติ ิกิ า
อาจารย์ป์ ระจำ�ำ คณะสถาปัั ตยกรรมศาสตร์์ มหาวิิทยาลัยั เชียี งใหม่่
และนักั วิิจัยั โครงการโครงข่า่ ยท้อ้ งถิ่่�นกับั การเรียี นรู้้�เมือื งเชียี งใหม่่
หรื อย่า่ นนี้้�เป็็นย่า่ นอนุรุ ักั ษ์น์ ะ แล้้วเราก็็ทำ�ำ ตามนโยบายกัันไป โดยไม่่รู้�จักั ความ
ต้อ้ งการของตััวเอง คนในชุมุ ชนหรือคนในเมือื งจำำ�เป็น็ ต้้องเข้า้ ไปอยู่�ใน
วิธิ ีีคิดิ ของเมือื งให้ไ้ ด้้
ซึ่่�งไม่ใ่ ช่่แค่ก่ ารเป็น็ เจ้้าของหรือมีสี ่ว่ นร่ว่ มในวิธิ ีคี ิิด คนในเมือื งควรเป็็นเจ้า้ ของ
วัฒั นธรรมที่่แ� ท้จ้ ริงิ ของตัวั เองด้ว้ ยที่่ผ� ่า่ นมาเชียี งใหม่ถ่ ููกแปะป้า้ ยว่า่ เป็น็ เมือื งท่อ่ งเที่่ย� ว
ซึ่ง�่ เราก็ไ็ ม่ป่ ฏิเิ สธ เพราะเราอยู่�ได้ด้ ้ว้ ยอุตุ สาหกรรมท่อ่ งเที่่ย� วจริงิ ๆ แต่ก่ ารสนับั สนุนุ
ทิิศทางเมืืองแบบบนลงล่่างจากภาครััฐ ก็ท็ ำำ�ให้เ้ ราเห็็นว่า่ เมือื งท่อ่ งเที่่�ยวแบบนี้้ม� ันั
แห้้งแล้้งแค่่ไหน คนในเมือื งเก่่าเป็น็ เจ้า้ ของวััฒนธรรม แต่พ่ อเราจััดกิิจกรรมทาง
วััฒนธรรมทีี เราก็ไ็ ปจ้้างออร์์แกไนเซอร์จ์ ากที่่�อื่น่� หรื อจ้้างคนที่่ไ� ม่เ่ ข้า้ ใจบริิบทที่่แ� ท้้
จริงิ ของเจ้้าของวัฒั นธรรมมาทำ�ำ อย่า่ งงานยี่เ� ป็็งที่่ค� นเมือื งจะแต่่งซุ้้�มประตููป่่า
หน้า้ บ้า้ นของตัวั เอง กลายเป็น็ ว่า่ ปีหี ลังั ๆ เราต้อ้ งจ้า้ งคนอื่น�่ มาทำ�ำ ให้้ แล้ว้ คนรุ่�นหลังั
ก็ไ็ ม่รู่้�ว่า่ จะต้อ้ งทำ�ำ ยังั ไง เรื่อ� งแบบนี้้ม� ันั ย้อ้ นแย้ง้ กันั พอสมควร ผมจึงึ เห็น็ ว่า่ เราน่า่ จะ
กลัับมาทบทวนกันั ได้้แล้้วว่่าที่่�ผ่่านมาเราขาดการเรียี นรู้�เรื่อ� ง
อะไร และเราจะเข้า้ ไปร่่วมกำ�ำ หนดทิศิ ทางของเมืืองให้เ้ ป็็นไป
อย่า่ งที่่�เราอยากให้เ้ ป็น็ ได้้อย่่างไร”
51
“แม้้เชีียงใหม่่จะมีีคููเมืืองที่่�เป็็ นเหมืือนสวน พอเราได้ม้ ีโี อกาสทำ�ำ โครงการเมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้� จึงึ เห็น็
ช่่องทางในการสร้า้ งพื้้น� ที่่ข� องการเรีียนรู้� ไปพร้้อมกัับเพิ่่ม� พื้้น� ที่่�
หย่อ่ มใจกลางเมือื ง และมีดี อยสุุเทพเป็็ นฉากหลังั สีเี ขียี วเพื่อ�่ ช่ว่ ยแก้ป้ ัญั หาเรื้อ� รังั ของเมือื งไปพร้อ้ มกันั พููดเหมือื น
แต่ข่ ้อ้ เท็จ็ จริงิ คือื คนในเมือื งกลับั มีพี ื้้�นที่่�สีีเขียี ว เป็็นการทำ�ำ พื้้�นที่่�สีีเขียี วใหม่่ใหญ่่โต แต่่เปล่่าเลยครัับ เอาจริงิ ๆ
น้อ้ ยมาก โดยเมื่่�อเทียี บขนาดพื้้�นที่่�กับั ประชากร เรามีีสวนสาธารณะหรือพื้้น� ที่่ท� ี่่�ถููกทิ้้ง� ร้า้ งในเขตเทศบาลรอให้ม้ ีี
โดยเฉลี่่�ย เราจะมีพี ื้้�นที่่�สีเี ขียี วราว 6 ตารางเมตรต่อ่ คน การปรับั ปรุงุ ฟื้น�้ ฟููเต็ม็ ไปหมด หนึ่่ง� ในนั้้น� คืือสวนน้ำ��ำ ปิงิ ซึ่ง�่ ตั้้ง� อยู่�
ต่ำ�ำ กว่า่ ค่า่ มาตรฐานขององค์ก์ ารอนามัยั โลกที่่�กำ�ำ หนด เยื้อ� งกาดต้น้ ลำ�ำ ไย ริมิ แม่น่ ้ำ��ำ ปิงิ โดยที่่ผ� ่า่ นมามีภี าคประชาสังั คม
ไว้้ที่่� 9 ตารางเมตร นี่่�ยังั ไม่น่ ับั รวมประชากรแฝง กว่า่ 10 ภาคีีร่่วมรณรงค์แ์ ละขับั เคลื่�อ่ นโครงการฟื้้น� ฟููสวนแห่ง่ นี้้�
เช่น่ นักั เรีียน นักั ศึึกษา หรืือแรงงานอื่่�นๆ ที่่�ประมาณ ให้ก้ ลับั มามีชี ีวี ิติ อีกี ครั้ง� และเมื่อ�่ ต้น้ ปีทีี่่ผ� ่า่ นมา ในที่่ส� ุดุ เทศบาล
5 แสนคน ถ้า้ นับั รวมจำ�ำ นวนนี้้เ� ข้า้ ไป คนที่่�อาศััยใน นครเชียี งใหม่่ ก็เ็ ห็น็ ด้ว้ ย และรัับเป็น็ แม่่งานในการก่่อสร้้าง
เชียี งใหม่จ่ ะมีพี ื้้�นที่่�สีเี ขียี วต่อ่ คนอยู่่�ที่่�แค่่ 1.8 ตารางเมตร โดยมีใี จบ้้านสตููดิิโอและสตููดิิโอ A49 เชียี งใหม่่ ร่่วมออกแบบ
เท่า่ นั้้น� ต่ำ�ำ กว่่ามาตรฐานหนักั เข้า้ ไปอีีก
นอกจากเรื่�องการขาดแคลนพื้้�นที่่�สีเี ขีียว ในเวทีสี าธารณะ กล่า่ วได้ว้ ่า่ พื้้น� ที่่ท�ี่่ก� ำ�ำ ลังั จะกลายเป็น็ สวนสาธารณะแห่ง่ ใหม่่
ของกลุ่่�มเชียี งใหม่ฮ่ อม ที่่เ� ปิดิ ให้ค้ นเชียี งใหม่ม่ าร่ว่ มแบ่ง่ ปันั ข้อ้ เสนอ ของเมือื งแห่ง่ นี้้� เกิดิ ขึ้้�นจากเสีียงของประชาชนอย่่างแท้จ้ ริงิ
ในการพััฒนาเมือื งบริเิ วณข่ว่ งประตููท่า่ แพ เมื่่อ� เดืือนมีนี าคม เพราะมัันเริ่ม� มาจากกลุ่่�มคนที่่อ� อกมาเรีียกร้อ้ งต่่อรััฐ และเมื่�่อ
ปีีที่่แ� ล้้ว เรายัังพบเสียี งสะท้อ้ นของปััญหาสิ่่�งแวดล้้อมสำำ�คััญอีีก รัฐั อนุมุ ัตั ิิ ก็็มีกี ารเปิดิ เวทีีรัับฟัังความคิิดเห็็นในการกำำ�หนด
3 ประการ ได้้แก่่ ฝุ่�นควันั PM 2.5 ซึ่่�งมันั ไม่่ใช่แ่ ค่่มาจาก ทิศิ ทางของสวน ขณะเดียี วกันั ภายหลังั ที่่�เทศบาลประกาศ
การเผาป่่า แต่ย่ ัังเกิดิ จากรถยนต์์และวิถิ ีชี ีีวิิตประจำ�ำ วัันของ แต่ง่ ตั้้ง� คณะทำ�ำ งานพัฒั นาสวนน้ำ��ำ ปิงิ ที่่ม� าจากตัวั แทนประชาชน
ผู้้�คนในเมือื ง ปัญั หาเกาะความร้้อนในเมืือง หรืือการที่่�เมือื ง จากภาคส่่วนต่า่ งๆ 23 คน ทางทีมี Learning City ของเรา
มีอี ุณุ หภููมิสิ ููงขึ้น� ต่อ่ เนื่อ�่ ง และปัญั หาสำ�ำ คัญั อีกี ข้อ้ คืือ ความมั่่น� คง ก็เ็ ข้า้ ไปร่ว่ มออกแบบกิจิ กรรมการเรีียนรู้� โดยให้้คณะทำำ�งาน
ทางอาหาร อันั นี้้เ� ป็น็ ผลสืืบเนื่อ�่ งจากโควิดิ -19 ที่่ก� ลุ่่�มคนจนเมือื ง ของเรา รวมถึงึ ชาวชุมุ ชนบางส่ว่ น ได้ล้ ่อ่ งเรือสำ�ำ รวจระบบนิเิ วศ
ต้้องเผชิิญหนักั ที่่ส� ุดุ และก็็เช่่นปัญั หาขาดแคลนพื้้�นที่่�สีีเขีียว ริมิ แม่น่ ้ำ��ำ ปิงิ รวมถึงึ ทำ�ำ กิจิ กรรมชักั ชวนผู้�้ที่ส� นใจมาพายเรือคายัคั
แม้เ้ ราจะมีพี ื้้น� ที่่เ� กษตรรอบเชียี งใหม่ม่ ากมาย แต่ผ่ ู้ค�้ นที่่ย� ากจน ในแม่่น้ำำ�� และฟัังวิทิ ยากรเล่่าถึงึ ความสำ�ำ คััญของระบบนิิเวศ
ในเมือื ง กลัับไม่่สามารถเข้้าถึงึ อาหารการกินิ ที่่ด� ีใี นราคา และประวัตั ิิศาสตร์์ของแม่น่ ้ำ�ำ�ปิิง
ย่อ่ มเยาได้้
เพราะเราเชื่�อ่ ว่า่ การเรีียนรู้�นี้� ไม่่เพีียงจะช่่วยเพิ่่�มพููนความรู้�้
เราพบว่่าปัญั หา 4 ข้อ้ นี้้ล� ้ว้ นเชื่�่อมโยงกันั หมดนั่่น� คืือเมือื ง และความเข้้าใจแก่่คนในพื้้น� ที่่� ซึ่ง�่ ส่ง่ ผลต่อ่ การกำำ�หนดทิศิ ทาง
ไม่่มีีพื้้�นที่่ใ� ห้้หายใจ ต้น้ ไม้้ใหญ่่ที่่ใ� ช้้ฟอกอากาศมีีน้้อยอาคารสููง การออกแบบและกิจิ กรรมที่่จ� ะเกิดิ ขึ้้น� ในสวนน้ำ��ำ ปิงิ แต่ม่ ันั ยังั เป็น็
ขึ้น� หนาแน่น่ ประกอบกับั ภููมิศิ าสตร์แ์ อ่ง่ กระทะอีกี มลภาวะและ การสร้า้ งความตระหนักั รู้�ถึงึ คุณุ ค่า่ ที่่ห� ลายคนมองข้า้ มของแม่น่ ้ำ��ำ
ความร้้อนจึึงไม่่ถููกระบายเท่่าที่่ค� วร ขณะเดียี วกันั เมื่่�อเรามีี สายที่่�กล่า่ วได้ว้ ่่าเป็น็ เส้น้ เลืือดของเมืืองเชียี งใหม่ส่ ายนี้้�
พื้้น� ที่่ส� วนน้อ้ ย ยังั ส่่งผลให้้เราขาดแคลนพื้้�นที่่ส� วนครัวั ซึ่่ง� ความตระหนักั รู้�จะนำ�ำ ไปสู่่�ความเข้้าใจและนำำ�มาซึ่่�งจิติ สำำ�นึกึ
เป็็นต้้นทุนุ ทางอาหารที่่�ถููกที่่ส� ุุดในเมืืองด้ว้ ย ของความหวงแหนและอนุรุ ัักษ์ส์ ิ่่ง� แวดล้อ้ ม
52
เอาจริงๆ เรามีสวนสาธารณะ
หรือพื้นที่ทีถ่ กู ทิง้ ร้างในเขตเทศบาล
รอใหม้ กี ารปรับปรุงฟื้ นฟูเตม็ ไปหมด
ดร.นิเิ วศน์์ พููนสุุขเจริญิ จริงิ อยู่�ที่ก� ารทำ�ำ สวนสาธารณะแห่ง่ เดียี ว ไม่ส่ ามารถแก้ป้ ัญั หา
สิ่ง� แวดล้อ้ มนานัปั การที่่ผ� มเกริ่น� ไว้ไ้ ด้้ ดังั นั้้น� การที่่ช� าวเชียี งใหม่่
ผู้้�เชี่่�ยวชาญ ร่่วมแรงร่ว่ มใจผลัักดันั ให้้เกิิดสวนแห่่งนี้้� ก็ถ็ ืือเป็น็ แรงบัันดาลใจ
ศููนย์ล์ ้า้ นนาสร้้างสรรค์์ สำ�ำ คัญั ต่่อการบููรณะพื้้�นที่่�รกร้า้ งแห่ง่ อื่�น่ ๆ ให้ก้ ลายเป็น็ พื้้�นที่่�
มหาวิิทยาลัยั เชียี งใหม่่ สีเี ขียี ว เป็น็ ปอดของคนเชียี งใหม่่ รวมไปถึึงอาจเป็็นสวนครัวั
สำ�ำ หรัับทุกุ ๆ คนช่ว่ ยลดปััญหาความมั่่น� คงทางอาหารของผู้้�คน
ในอนาคต
นอกจากนี้้� ผลลัพั ธ์ท์ ี่่น� ่า่ ประทัับใจอีกี ประการก็ค็ ืือ เรายัังได้้
สร้้างกระบวนการเรียี นรู้�ที่�นำ�ำ ไปสู่่�การออกแบบพื้้น� ที่่�อย่า่ งมีี
ส่ว่ นร่ว่ มซึ่่�งอาจเป็็นโมเดลของการออกแบบสิ่่�งปลููกสร้้างอะไร
ก็ต็ ามแต่ใ่ นเมืืองของเรา ให้้สอดรับั กัับบริบิ ทของวิถิ ีีชีีวิติ ของ
ผู้้ค� นและระบบนิิเวศ ช่ว่ ยบรรเทาปััญหาสิ่่ง� แวดล้้อมในเมืือง
เมือื งนี้้� ไม่ใ่ ห้ห้ นักั เกิินกว่่าที่่เ� ป็็นอยู่�ในปััจจุุบันั ”
53
54
55
“เราไม่ไ่ ด้เ้ ป็็ นคนตัดั สินิ ใจ ที่่�ดินิ ตรงนี้้เ� ป็็ นของสามีี
และเขาปลูกู บ้า้ นไว้้ หลังั จากเราไปสอนหนังั สืือที่่�
ขอนแก่น่ และเรียี นต่อ่ จนได้ก้ ลับั มาสอนที่่�มหาวิทิ ยาลัยั
แม่โ่ จ้้ และมหาวิิทยาลัยั เชียี งใหม่่ ก็เ็ ลยได้ม้ าอยู่่�ที่่�นี่่�
เคยไปดููแผนที่่ข� องทางเทศบาล ในนั้้น� ระบุุว่า่ ชุุมชนป่่าห้้าที่่�
เราอยู่�เป็็นชุมุ ชนแออัดั ซึ่่�งถ้า้ มองทางกายภาพก็แ็ ออััดจริิงๆ
บ้า้ นเรืือนสร้้างแทบจะขี่�คอกันั แถมที่่�ดิินบ้้านเราก็อ็ ยู่่�ต่ำ��ำ กว่่า
ระดัับถนน ฝนตกหนักั ทีกี ็ม็ ีีสิทิ ธิ์์�น้ำ�ำ� ท่่วม ดีีที่่บ� ้า้ นเรามีบี ริเิ วณ
พอจะปลููกต้น้ ไม้ท้ ำ�ำ สวน รวมถึงึ ขุดุ บ่อ่ ไว้ร้ ะบายน้ำ��ำ เป็น็ โอเอซิสิ
เล็็กๆ กลางเมือื ง และถ้้ามองในด้้านทำ�ำ เล ตรงนี้้ค� ืืออุดุ มคติิ
เลยล่ะ่ เราสอนหนังั สืือที่่� ม.ช. ขัับรถออกไปแค่่ 5 นาทีี
อยู่�ใกล้้สวนสาธารณะ ตลาด โรงพยาบาล ชีวี ิิตแทบไม่่ต้้อง
เสียี เวลากับั การเดินิ ทาง
ชื่อ�่ ชุมุ ชนป่า่ ห้า้ มาจากที่่เ� มื่อ�่ ก่อ่ นชุมุ ชนนี้้ม� ีตี ้น้ ห้า้ หรือต้น้ หว้า้
ขึ้น� ชุุม โดยเฉพาะบริเิ วณที่่�เชื่่อ� มต่อ่ กับั ถนนห้้วยแก้้ว แต่่ก็็เป็็น
เหมือื นหลายๆ ย่่านในเชียี งใหม่ท่ ี่่�ตั้้�งชื่�่อตามต้น้ ไม้้พื้้น� ถิ่�น
แต่่เดี๋๋�ยวนี้้แ� ทบหาไม่ไ่ ด้้ ต้้นห้า้ ในชุุมชนป่า่ ห้้าตอนนี้้เ� หลืืออยู่�
สองต้้น ต้น้ หนึ่่ง� อยู่�ในที่่ด� ิินของคอนโดมิเิ นียี ม ส่่วนอีกี ต้น้ อยู่�ใน
ที่่ด� ิินของชาวบ้้านใกล้้ๆ ศาลพ่่อปู่� แทบไม่เ่ หลืือหลักั ฐานแล้ว้
อีีกสิ่่ง� ที่่�เป็น็ อััตลัักษณ์ข์ องชุมุ ชนคืือลำ�ำ เหมืือง ซึ่ง่� ก็ก็ ำำ�ลัังถููก
คุุกคามจากยุคุ สมัยั พอกััน ลำ�ำ เหมืืองในชุุมชนนี้้�มีีสองแห่ง่
คืือเหมือื งป่่าห้้า กับั เหมือื งห้้วยแก้ว้ ผู้�ค้ นดั้้ง� เดิิมขุุดลำ�ำ เหมืือง
เพื่�่อรับั น้ำ��ำ ที่่�ไหลมาจากดอยสุุเทพ นำ�ำ ไปใช้้ตามบ้า้ นเรืือน
รวมถึึงช่่วยระบายน้ำ��ำ ไม่่ให้้ท่ว่ ม ทุกุ วันั นี้้ม� ีเี หมืืองห้้วยแก้้ว
ที่่พ� อจะมีนี ้ำ��ำ ไหลอยู่่�บ้า้ ง ส่ว่ นเหมือื งห้า้ นี่่แ� ห้ง้ ขอด หลายช่ว่ ง
ถููกถมเพื่อ�่ ขยายถนน บางส่ว่ นเป็น็ ที่่จ� อดรถ หรือเข้า้ ไปอยู่�ในที่่ด� ินิ
ส่ว่ นบุคุ คล พอลำ�ำ เหมือื งใช้ก้ ารไม่ไ่ ด้้ ฝนตกหนักั ทีไี ร น้ำ��ำ จึงึ มักั ท่ว่ ม
บ้า้ นเราจึงึ ต้อ้ งขุดุ บ่อ่ ไว้แ้ ก้ป้ ัญั หาตรงนี้้� มีเี ครื่อ� งสููบน้ำ��ำ ไว้ต้ ัวั หนึ่่ง�
ถ้้าวันั ไหนพายุุเข้้าหนัักๆ เราก็ส็ ููบออกจากบึึง แต่่ก็็นั่่น� แหละ
เพราะชุมุ ชนไม่ม่ ีที ี่่�ระบายน้ำ�ำ�อย่า่ งเพีียงพอ เราสููบออกมันั ก็็ไป
ขัังอยู่�ที่�ใดที่่ห� นึ่่ง� อยู่�ดีี
ถึงึ จะพููดในแง่ล่ บ แต่เ่ อาเข้า้ จริงิ ชุมุ ชนป่า่ ห้า้ เป็น็ เพียี งชุมุ ชน
ไม่่กี่แ� ห่่งในเขตเทศบาลเมือื งเชีียงใหม่่ที่่ย� ัังเห็็นร่อ่ งรอยของ
ลำ�ำ เหมือื งอยู่�นะ ที่่�อื่่�นนี่่แ� ทบไม่่เหลืือแล้ว้ แถมชุุมชนนี้้�ก็็ยัังอยู่�
56
เอาเขา้ จรงิ ชมุ ชนป่ าหา้ ใกล้ย้ ่า่ นที่่ถ� ืือว่า่ พลุกุ พล่า่ นและเปลี่่ย� นแปลงเร็ว็ ที่่ส� ุดุ อย่า่ งนิมิ มาน-
เป็ นเพียงชมุ ชนไมก่ ี่แหง่ เหมินิ ท์ด์ ้ว้ ย เช่่นเดียี วกับั ที่่�เรายัังเห็็นชุมุ ชนเก็บ็ บ่อ่ น้ำ�ำ�ศักั ดิ์์ส� ิิทธิ์์�ไว้้
ในเขตเทศบาลนครเชยี งใหม่ ตรงศููนย์ก์ ลาง หรือการไหว้้ศาลผีปี ู่่�ย่่า ที่่�นี่่�จึงึ เป็น็ เหมืือน
ท่ยี ังเหน็ ร่องรอยของล�ำ เหมืองอยูน่ ะ ภููมิิทััศน์์ที่่ซ� ้้อนทัับกันั ระหว่่างวิถิ ีสี มััยใหม่่กัับรููปแบบสังั คม
ที่อื่นนแี่ ทบไม่เหลือแลว้ ในอดีีต
หรอื อย่างน้อยทีส่ ุดกย็ ังเป็ นยา่ น
และถ้า้ เราไปถามคนเฒ่า่ คนแก่ใ่ นชุมุ ชน เขาก็จ็ ะพููดคล้า้ ยๆ
ท่ีเราคดิ ว่ามีอุดมคติ กัันว่่าเมื่อ�่ ก่่อนยังั เห็็นทางน้ำ�ำ� ไหลริินอยู่�เ่ ลย ฟัังแล้ว้ ก็ส็ ะท้้อนใจ
ชุมชนหลงเหลอื อยู่ เพราะสมััยที่่ม� าอยู่�ที่�นี่่ใ� หม่ๆ่ และสอนหนังั สืือที่่ม� หาวิทิ ยาลัยั
เชียี งใหม่่ครั้�งแรกเมื่อ�่ ราวปีี 2523 เราก็เ็ ห็น็ แบบนั้้น� ยังั ทัันเห็็น
รศ.ดร.ปรานอม ตันั สุุขานันั ท์์ สะพานน้ำำ�� ดีที ี่่ถ� ููกสร้า้ งขึ้น� เพื่�่อลำ�ำ เลีียงน้ำ�ำ� จาก ม.ช. ข้้ามคลอง
ชลประทานมาลงที่่เ� หมือื งห้า้ คุณุ ภาพน้ำ��ำ ในชุมุ ชนจึงึ ดีี ที่่ส� ำ�ำ คัญั
อาจารย์ป์ ระจำ�ำ คณะสถาปัั ตยกรรมศาสตร์์ ชุมุ ชนนี้้ย� ังั เป็น็ ตัวั เชื่อ�่ มสำ�ำ คัญั ของน้ำ��ำ จากดอยสุเุ ทพที่่ไ� หลเข้า้ เมือื ง
มหาวิิทยาลัยั เชียี งใหม่แ่ ละชาวชุมุ ชนป่่ าห้า้ มัันจึงึ มีีความ healthy มากๆ แต่่หลังั จากนั้้�นไม่่นาน เขาก็็เอา
สะพานนี้้อ� อก บวกกับั การขยายตัวั ของเมือื งอันั ขาดการวางแผน
และควบคุมุ ชุุมชนจึงึ เป็็นแบบที่่�เห็น็
แต่่นั่่�นล่่ะ เราก็็ไม่ไ่ ด้้คิดิ ว่า่ การพััฒนาอะไรต่่อมิิอะไรคืือ
ความเลวร้้าย หรื อสิ่่�งที่่เ� ป็็นอยู่่�ตอนนี้้ถ� ืือว่่าสายเกินิ แก้้ การที่่�ยังั ค
งเหลืือลำำ�เหมือื งที่่น� ้ำ��ำ ไหลรินิ อยู่่�ก็ด็ ีี หรือลำำ�เหมืืองที่่�แห้้งขอด
แต่่ก็็พอเห็น็ ร่อ่ งรอยของการเปลี่่ย� นผันั ก็็ดีี หรือการที่่�คนเฒ่า่
คนแก่ย่ ังั มีีความทรงจำำ�ต่อ่ กายภาพของชุมุ ชนในอดีีตก็็ดีี
เราเชื่่�อว่า่ การเห็็นจะสร้้างความตระหนัักรู้� และนำำ�ไปสู่่�การให้้
ความสำ�ำ คัญั อยู่�ที่ว� ่า่ เราจะสื่อ�่ สารอย่า่ งไรให้ค้ นที่่ย� ังั อยู่� คนรุ่�นใหม่่
หรืือคนที่่�เข้า้ มาใหม่่เข้า้ ใจ และมาร่่วมกัันพัฒั นาให้้ชุมุ ชนเจริิญ
โดยไม่่ทำ�ำ ให้้กายภาพดั้้�งเดิิมสููญหายไปมากกว่า่ นี้้�
เพราะอย่า่ งน้อ้ ยที่่ส� ุดุ ป่า่ ห้า้ ก็ย็ ังั เป็น็ ย่า่ นที่่เ� ราคิดิ ว่า่ มีอี ุดุ มคติิ
ชุมุ ชนหลงเหลืืออยู่� อย่่างที่่� เจน จาคอบส์์ (Jane Jacobs)
นักั เขียี นและนักั มานุษุ ยวิทิ ยาเรื่อ� งเมือื งเคยเขียี นไว้้ - เวลาเราเดินิ ไป
บนถนนในย่า่ น มองไปทางนี้้ก� ็็จะรู้�ว่่าคุณุ ลุงุ ที่่�นั่่�งอยู่่�ตรงนั้้น�
ชื่�อ่ อะไร รู้�ชื่�อของแม่่ค้้าขายของชำ�ำ ช่่างซ่อ่ มมอเตอร์์ไซค์ใ์ นย่า่ น
คืือแม้้ไม่ไ่ ด้้สนิทิ แต่่ก็ร็ ู้�จักั กันั หมด บรรยากาศในย่่านมันั ฟููมฟััก
ความอุ่่�นใจแก่ผ่ ู้้�อยู่�อาศััย ชุมุ ชนป่่าห้้ายังั มีลี ักั ษณะแบบนี้้�
ซึ่่�งเป็น็ คุุณลักั ษณะที่่�เราหาไม่่ได้้จากบ้า้ นจััดสรรหรื อย่า่ นการค้า้
สมัยั ใหม่่อีีกต่อ่ ไปแล้ว้ ”
57
“คนส่่วนใหญ่ม่ ักั มองว่่าชุมุ ชนคือื ที่่�อยู่่�อาศััย รููปแบบกิิจกรรมใน 3 พื้้�นที่่จ� ะคล้้ายกันั ได้แ้ ก่่การลงพื้้น� ที่่�
สำ�ำ รวจพููดคุยุ กัับเจ้้าบ้้าน แล้้วกลัับมาระดมความเห็น็ จากนั้้น�
แต่ท่ ี่่�จริงิ แล้ว้ ในทุกุ ชุมุ ชนต่า่ งมีอี งค์ค์ วามรู้้�ที่่�เชื่่�อมโยง ก็็ให้น้ ำ�ำ เนื้้�อหาที่่ไ� ด้ม้ าทำ�ำ เป็น็ งานศิิลปะซึ่�ง่ สะท้้อนมุมุ มองของ
กับั ศิิลปวััฒนธรรม ประเพณีี รวมไปถึึงความทรงจำ�ำ ผู้้�ร่วมกิจิ กรรมที่่ไ� ด้้ลงพื้้น� ที่่�มา กิิจกรรมจะแล้้วเสร็จ็ ภายใน
ของคนเฒ่า่ คนแก่่ ซึ่ง่� ล้ว้ นแล้ว้ แต่ม่ ีคี ุณุ ค่า่ และเป็็ น หนึ่่�งวันั
ต้น้ ทุนุ ในการเรียี นรู้้�หรือื ทำ�ำ ความเข้า้ ใจสัังคมต่อ่ ไป
ไม่จ่ บไม่ส่ ิ้้�น แม้้จะเป็น็ โครงการนำ�ำ ร่อ่ ง แต่เ่ ราก็็รู้�สึกึ ปลื้้ม� ใจที่่�เห็น็ เด็็กๆ
กระตืือรือร้น้ หรือค้น้ พบแง่ม่ ุมุ ที่่พ� วกเขาไม่ค่ าดว่า่ จะได้พ้ บมาก่อ่ น
โครงการหลากมิติ ิิแห่่งการเรียี นรู้เ� มือื งเชียี งใหม่่ จึงึ ถููก อย่่างเด็ก็ ๆ ที่่�ลงชุุมชนป่่าห้้า พวกเขาก็็ไม่ร่ ู้�มาก่่อนว่่าที่่�นี่่�
ออกแบบมาเพื่อ่� เชื่�่อมโยงให้เ้ ยาวชนมีโี อกาสได้เ้ รียี นรู้� มีเี หมือื งฝายซึ่่�งเชื่�่อมโยงกับั ระบบชลประทานตั้้�งแต่่สมัยั ก่อ่ ตั้้�ง
นอกห้อ้ งเรียี นด้้วยการลงพื้้น� ที่่ไ� ปศึึกษาเรีียนรู้�จากชุมุ ชน เมืืองเชียี งใหม่่ ยัังมีกี ารไหว้ศ้ าลผีกี ััน หรือมีกี ลุ่่�มช่า่ งฟ้อ้ นอยู่�
โดยในทางกลัับกันั เราก็ห็ วัังให้ค้ นรุ่�นใหม่ม่ ีีส่่วนในการกระตุ้�น ทั้้�งๆ ที่่ช� ุมุ ชนนี้้�ซ้อ้ นทัับกับั ย่่านสมััยใหม่่อย่า่ งนิมิ มานเหมิินท์์
ผู้�ค้ นในชุมุ ชนให้ก้ ลัับมาทบทวนมรดกในพื้้�นที่่ข� องตัวั เอง หรือการได้้มีีโอกาสร่่วมกิิจกรรมกิ๋�นหอม ตอมม่ว่ นที่่�ควรค่า่ ม้า้
เพื่อ�่ เป็น็ ต้น้ ทุนุ ในการต่อ่ ยอดไปสู่่�โอกาสใหม่ๆ่ ทางด้า้ นเศรษฐกิจิ หรือกวนข้า้ วยาคู้ท�้ี่่ช� ้า้ งม่อ่ ย ซึ่ง�่ เป็น็ มิติ ิทิี่่ต� ่า่ งออกไปจากภาพจำ�ำ
และการพััฒนา ของนักั ศึึกษาที่่�มองว่า่ ย่่านนี้้เ� ป็็นย่า่ นคาเฟ่ท่ ี่่�กำ�ำ ลัังฮิิต เป็็นต้น้
ที่่�สำ�ำ คัญั เด็็กๆ ส่่วนหนึ่่ง� ก็ย็ ังั กลับั มาคิิดต่อ่ ว่า่ จริิงๆ ชุุมชนของ
ในระยะแรก เราส่่งเทีียบเชิญิ ไปยัังสถาบัันการศึกึ ษาในเขต พวกเขาเอง ก็อ็ าจมีคี ุณุ ค่า่ อะไรแบบนี้้� ซึ่ง�่ จุดุ ประกายให้พ้ วกเขา
อำ�ำ เภอเมือื ง ให้้ส่่งตััวแทนนัักเรีียนมาร่่วมกิจิ กรรมโรงเรียี นละ กลัับไปศึึกษาชุมุ ชนของตััวเองด้ว้ ย
5 คน โดยออกแบบกิจิ กรรมไว้้ 3 ระดับั ใน 3 ชุมุ ชนที่่ม� ีลี ักั ษณะ
เฉพาะที่่�แตกต่า่ งกันั เริ่ม� จากระดัับมัธั ยมต้้นที่่ล� งพื้้น� ที่่ใ� นชุมุ ชน เราว่า่ โมเดลการศึกึ ษาชุมุ ชนแบบนี้้ม� ันั สามารถนำ�ำ ไปพัฒั นา
ควรค่า่ ม้า้ ในเขตเมือื งเก่า่ เน้น้ ไปที่่ก� ารศึกึ ษาประวัตั ิศิ าสตร์ข์ อง เป็น็ กระบวนวิชิ าหนึ่่�งในสถาบัันการศึึกษา หรือเป็น็ กิิจกรรม
ชุมุ ชนที่่�เชื่�่อมโยงกับั เมืือง ส่่วนนักั เรียี นระดัับมััธยมปลายเรา CSR ที่่โ� รงเรียี นไปร่ว่ มกัับภาครััฐหรือชุมุ ชนต่่อไปได้้ และถ้า้
ให้้ลงพื้้น� ที่่ช� ุุมชนป่า่ ห้้าที่่�อยู่�ไม่่ไกลจากถนนนิมิ มานเหมิินท์์ กระบวนการนี้้�อยู่�ในหลักั สููตรการศึึกษาได้้จริงิ ไม่่เฉพาะเด็็ก
ศึกึ ษาเรื่อ� งสิ่ง� แวดล้อ้ มและการทำ�ำ เหมือื งฝายโบราณที่่ย� ังั คงหลง นักั เรียี นที่่�ได้้ประโยชน์์ ตัวั ชุมุ ชนเองก็็จะสามารถออกแบบ
เหลืือในปััจจุุบััน และสุดุ ท้้ายคืือระดัับมหาวิิทยาลััย ลงพื้้�นที่่� กิจิ กรรมท่อ่ งเที่่ย� ว กระบวนการอนุรุ ักั ษ์ท์ รัพั ยากรทางวัฒั นธรรม
ชุมุ ชนช้า้ งม่อ่ ยไปศึึกษาด้า้ นเศรษฐกิิจจากร้้านรวงที่่ม� ีีอยู่�เดิิม หรือเป็น็ แนวทางในการเรียี นรู้แ� ละพัฒั นาพื้้น� ที่่ข� องตัวั เองต่อ่ ไป
ในย่า่ นและที่่�เกิดิ ขึ้้น� ใหม่่ ได้เ้ ช่่นกันั ”
58
แมจ้ ะเป็ นโครงการนำ�ร่อง
แตเ่ รากร็ ู้สึกปลืม้ ใจที่เหน็
เดก็ ๆ กระตอื รือร้น ในการ
คน้ พบแงม่ ุมท่ี พวกเขา
ไมค่ าดว่าจะไดพ้ บมากอ่ น
อย่างเดก็ ที่ลงชมุ ชนป่ าหา้
ผศ.ดร.อััมพิิกา ชุมุ มัธั ยา
อาจารย์ค์ ณะสถาปัั ตยกรรมศาสตร์์ มหาวิิทยาลัยั เชียี งใหม่่
และผู้้�รับั ผิดิ ชอบโครงการหลากมิติ ิแิ ห่ง่ การเรีียนรู้้�เมือื งเชียี งใหม่่
59
เราคดิ ว่าการเรียนรู้
มันอยใู่ นทกุ ทแ่ี ละเกดิ ขนึ้ ได้ทุกเวลา
โดยไมจ่ �ำ เป็ นต้อง
เกิดจากหอ้ งเรยี นอย่างเดยี ว
ปั ญหาอยูท่ ่เี ราจะท�ำ ยงั ไง
ใหท้ กุ คนได้รู้ ได้เข้าถงึ เทา่ ๆ กนั
ธารินิ ีี ชลอร์์
เครือื ข่า่ ยบ้า้ นเรียี นล้า้ นนา
60
“สามีีเราเป็็ นคนออสเตรีีย เปิิ ดออฟฟิิ ศด้า้ น กิิจกรรมร่ว่ มกันั อยู่�เสมอ มีกี ารนัดั กัันชวนศิิลปินิ มาเปิดิ คอร์์ส
ศิิลปะให้้เด็็กๆ ได้เ้ รีียนด้้วยกันั กิจิ กรรมปลููกผักั ปลอดสารพิิษ
ซอฟต์แ์ วร์อ์ ยู่่�เชียี งใหม่่ เราเคยร่ว่ มงานกันั ก่อ่ นจะคบหา เล่่นกีีฬา ทำำ�เวิริ ์ค์ ช็็อปต่า่ งๆ นานา หรื อมีีการเรียี นรู้�ทางเลืือก
และใช้ช้ ีวี ิิตด้ว้ ยกันั พอมีลี ูกู คนแรก สามีกี ็เ็ ปรยเรื่่�อง อย่า่ งโฮงเฮียี นสืืบสานภููมิิปัญั ญาล้้านนาที่่�เน้้นเรื่อ� งศิิลปวัฒั นธรรม
การเรีียนโฮมสคูลู มาก่อ่ นแล้ว้ แต่ต่ อนนั้้น� เราอยากลอง เหล่่านี้้�แหละที่่�ไม่่เพียี งเด็็กๆ จะได้ม้ นุุษยสััมพันั ธ์์ แต่่เขายังั ค้้นพบ
ให้ล้ ูกู เข้า้ โรงเรียี นปกติดิ ูกู ่อ่ น ความชอบของตัวั เองจริิงๆ ด้ว้ ย
เรามีีลููกสองคน อายุุห่่างกันั สามปีี พอเริ่ม� สังั เกตว่า่ มิิคาเอล ยกตััวอย่่างเช่น่ พี่่อ� เล็ก็ ซ์์ ลููกคนโต ก่อ่ นออกจากโรงเรีียน
ลููกคนเล็ก็ ไม่่ค่อ่ ยมีคี วามสุุขกับั การเรีียนในห้้องเรีียนเท่่าไหร่่ เขาสอบได้ท้ี่่ห� นึ่่ง� ของห้อ้ งตลอด ครูที่โ� รงเรียี นก็ม็ องว่า่ อเล็ก็ ซ์น์ ่า่ จะ
ซึ่ง�่ ก็พ็ อดีไี ด้รู้้จ� ากพี่่ช� ัชั (ชัชั วาลย์์ ทองดีเี ลิศิ ) เรื่อ� งการจัดั การศึกึ ษา เรีียนต่่อสายวิิทย์์แน่่นอน ตอนแรกเราก็ค็ ิิดอย่า่ งนั้้�น แต่่พออเล็็กซ์์
ทางเลืือกในครอบครัวั เราก็เ็ รียี นรู้เ� รื่อ� งนี้้อ� ยู่่�พักั หนึ่่ง� ก่อ่ นมาคุยุ กับั มีโี อกาสไปเรียี นศิลิ ปะตามบ้้านที่่เ� ขาจัดั กิิจกรรม ครููที่่ส� อนศิลิ ปะ
ลููกๆ ว่า่ เรามาเรียี นหนัังสืือกันั ที่่บ� ้้านไหม เดี๋๋ย� วแม่ส่ อนเอง ก็็บอกว่า่ อเล็็กซ์์เป็็นคนมีจี ินิ ตนาการนะ และเขาก็ม็ ีที ัักษะการวาด
ลููกๆ ก็ส็ งสัยั ว่า่ เราเรียี นหนังั สืือแบบไม่ต่ ้อ้ งไปโรงเรียี นได้ด้ ้ว้ ยหรือ ที่่ด� ีมี ากๆ จนอเล็ก็ ซ์ม์ าค้น้ พบว่า่ เขาอยากทำ�ำ งานด้า้ นศิิลปะ
แต่เ่ ขาก็ร็ ู้�สึกึ โอเค ก็เ็ ลยเริ่ม� ทำ�ำ บ้้านเรีียนตอนมิิคาเอลอยู่� ป.1 เราก็็ส่่งเสริมิ แต่่ขณะเดีียวกันั ก็็ไม่ไ่ ด้้แปลว่า่ จะไม่่ให้เ้ ขาเรีียน
ส่่วนพี่่�คนโต อเล็ก็ ซ์อ์ ยู่� ป.4 ตอนนี้้�ทำำ�มาได้้ 11 ปีแี ล้้ว วิทิ ยาศาสตร์์หรือคณิติ ศาสตร์เ์ ลย เขาก็ย็ ังั เรีียนต่อ่ ไป และทำ�ำ ได้้ดีี
เพราะเขาเชื่อ�่ ว่า่ สิ่ง� เหล่า่ นี้้ม� ันั ช่ว่ ยพัฒั นาเขาด้า้ นวิธิ ีคี ิดิ หรือการคิดิ
บ้า้ นเรียี นหรือโฮมสคููล (homeschool) มันั เป็น็ การเรียี นรู้�ร่วมกันั นะ อย่า่ งเป็น็ ระบบ ส่ว่ นมิคิ าเอล เขาจะเป็น็ คนเก็บ็ ตัวั ไม่ค่ ่อ่ ยสุงุ สิงิ กับั ใคร
ไม่ใ่ ช่ว่ ่า่ เราเป็น็ คุณุ ครูให้ล้ ููกอย่า่ งเดียี ว แต่ล่ ููกก็เ็ ป็น็ คุณุ ครูให้เ้ ราด้ว้ ย แต่เ่ ขาก็ม็ ีีความสนใจเฉพาะ เขาทำ�ำ โครงการเพื่�่อจบมัธั ยมปีีที่่� 4
เราก็เ็ รียี นรู้�ไปจากเขาและทำ�ำ การประเมินิ ว่่าขาดทักั ษะตรงไหน ด้ว้ ยภาษาเยอรมันั สนใจในโครงสร้า้ งอย่า่ งพวกเลโก้้ หรือการวางแผน
หาว่่าเขาสนใจอะไร และค่่อยเน้้นย้ำ��ำ ไป แต่่กว่า่ จะลงตัวั ก็ท็ ดลอง อย่่างเกม Minecraft เราก็็พอเห็็นทางเขาแล้้วว่า่ ควรจะหนุนุ เสริมิ
มาหลายวิิธีี ตอนแรกจััดการศึึกษาตามโรงเรีียนเลย วันั ละ 7 คาบ เขาตรงไหนต่่อที่่จ� ะเอื้อ� อำ�ำ นวยต่อ่ วิิชาชีพี ในอนาคต
ซึ่่ง� เราเองก็ไ็ ม่ไ่ หว เพราะก็็ต้้องทำำ�กัับข้า้ ว ดููแลบ้้านด้้วย ก็ค็ ่่อยๆ
ปรัับไป เอาที่่ล� ููกๆ ได้เ้ รียี นไม่่ตึึงไป แต่ก่ ็็ไม่ห่ ย่่อนไป ไม่่ได้ค้ ำ�ำ นึึง เราคิดิ ว่า่ การเรีียนรู้�มัันอยู่�ในทุกุ ที่่แ� ละเกิดิ ขึ้้�นได้้ทุุกเวลา
ว่า่ ลููกจะทำำ�คะแนนสอบได้้เท่่าไหร่่ แต่่เน้้นว่า่ พวกเขามีพี ัฒั นาการ โดยไม่่จำำ�เป็็นต้้องเกิดิ จากห้้องเรียี นอย่่างเดีียว และเชีียงใหม่่
ตรงไหน และเป็น็ ไปอย่า่ งที่่ค� วรจะเป็็นไหม ไม่่ใช่ว่ ่่าเด็ก็ เรียี น ก็็เป็น็ เมืืองที่่ม� ีพี ื้้�นที่่�แห่่งการเรีียนรู้�อย่า่ งหลากหลายและเปิิดให้้
คณิติ ศาสตร์ไ์ ม่เ่ ก่ง่ แล้ว้ จะไปตัดั สินิ เขาว่า่ เป็น็ คนหัวั ไม่ด่ ีหี รือเรียี น เข้า้ ถึึงได้้ง่า่ ย ปัญั หาก็ค็ ืือเราจะทำ�ำ ยัังไงให้้ทุกุ คนได้้รู้� ได้้เข้้าถึงึ
ไม่เ่ ก่ง่ เราก็ต็ ้้องหาความชอบเขากัันต่่อไป และขณะเดียี วกันั เราก็็ เหมืือนๆ กััน ด้ว้ ยเหตุนุ ี้้จ� ึงึ จััดตั้้ง� เครื อข่่ายบ้้านเรียี นล้้านนา
คอยส่่งรายงานให้เ้ จ้า้ หน้้าที่่�เขตการศึึกษาด้ว้ ย เพื่่อ� ให้เ้ ขาเห็น็ ว่่า (Lanna Homeschool Network) เพื่อ�่ ให้ค้ นที่่ท� ำ�ำ บ้า้ นเรียี นเหมือื นกันั
เราเรียี นกันั จริงิ ๆ นะ ไม่ใ่ ช่่ว่า่ เอาแต่่เล่่นอยู่่�บ้า้ น แต่เ่ ด็็กๆ ได้แ้ ลกเปลี่่ย� นข่า่ วสาร ได้รู้้�ว่า่ ที่่ไ� หนมีกี ิจิ กรรมอะไรจะได้ใ้ ห้เ้ ด็ก็ ๆ
มีีพััฒนาการจริงิ ๆ เข้้าร่่วมได้้ รวมถึึงการแบ่ง่ ปัันบทเรียี นหรื ออุุปสรรคร่ว่ มกััน
ตอนที่่�ทำำ�โฮมสคููลกัันใหม่่ๆ แม่ๆ่ คนอื่่น� ก็ไ็ ม่เ่ ข้า้ ใจเราเยอะ สำำ�หรัับเราหัวั ใจสำำ�คััญของบ้้านเรียี นคืือการจัดั การศึึกษา
การเรียี นนอกโรงเรียี น เด็ก็ ๆ จะรู้เ� รื่อ� งหรือ ไหนจะไม่ม่ ีเี พื่อ�่ นอีกี นะ ที่่�ตอบโจทย์์ความสนใจของลููกๆ และให้พ้ วกเขาเข้้าถึึงทรััพยากร
เราก็อ็ ธิิบายว่่าไม่่ใช่ว่ ่า่ เรามองว่า่ การศึึกษาในระบบมัันไม่ด่ ีี แค่ค่ ิิด แห่ง่ การเรียี นรู้ห� รื อกิิจกรรมที่่�เขาสนใจให้้มากที่่ส� ุุด นี่่เ� ป็น็ งาน
ว่่ามันั อาจไม่่เหมาะกับั ลููกเรา ขณะเดียี วกัันเราก็็มองว่่าสำ�ำ หรับั เรา ที่่ค� นเป็น็ ผู้้�ปกครองต้อ้ งให้เ้ วลาและทุ่่�มเทจริงิ ๆ ซึ่่ง� แน่่นอน
การเรีียนรู้�ของเด็็กก่่อนวััย 18 ปีี คืือการอ่่านออกเขียี นได้้ รู้�จักั คิิด เป็น็ งานที่่�เหนื่�อ่ ย แต่่การได้เ้ ห็็นว่่าลููกๆ สามารถค้น้ พบตััวเองได้้
วิเิ คราะห์์ด้ว้ ยตััวเอง เพื่�อ่ ค้้นพบความสนใจที่่�แท้้จริิงเพื่่�อปููไปสู่่� โดยที่่เ� ราช่ว่ ยส่ง่ เสริมิ อย่า่ งไม่บ่ ังั คับั เราก็ร็ู้�สึกึ ว่า่ นี่่เ� ป็น็ ความเหนื่อ�่ ย
การศึกึ ษาที่่�สููงขึ้�นต่อ่ ไป ที่่�สำำ�คัญั 8 กลุ่่�มสาระแห่ง่ การเรีียนรู้� ที่่�คุ้้�มค่า่ ที่่�สุุดแล้ว้ ”
มัันก็อ็ ยู่�ในชีวี ิิตประจำ�ำ วัันของเราอยู่�แล้ว้ เรามีเี วลาให้ล้ ููกมากพอ
จึึงจััดการเรีียนการสอนเองน่า่ จะตอบโจทย์ก์ ว่่า
ส่ว่ นเรื่�องเพื่อ�่ น เราพบว่่าไม่ม่ ีีปัญั หาเลย เพราะหลายคนอาจ
ไม่ท่ ราบว่่าเชีียงใหม่่เป็็นเมือื งแห่่งโฮมสคููล มีคี รอบครัวั นับั ร้อ้ ยที่่�ทำ�ำ
บ้้านเรีียนเหมืือนเรา และที่่�สำำ�คัญั คืือแต่ล่ ะบ้า้ นก็ส็ ร้า้ งเครื อข่่ายทำำ�
ข้อ้ มูลู เพิ่่�มเติมิ เกี่่ย� วกับั เครือื ข่า่ ยบ้า้ นเรียี นล้า้ นนา
https://www.facebook.com/groups/HomeSchoolLanna
61
วันหน่ึงแมม่ าบอกว่าจะใหอ้ อกจาก
โรงเรียนมาเรียนท่บี ้านเป็ นเพ่ือนนอ้ ง
หนกู ็ดีใจนะ เพราะไมต่ อ้ งตื่นเช้า
ไปโรงเรียนแลว้ (หวั เราะ)
แต่เอาเข้าจริงต้องใช้เวลาปรับตัว
อยู่สักพัก ซง่ึ ต่อมาหนูพบว่าจริงๆ
การเรียนที่บ้าน ไม่ได้หมายความว่า
เราตอ้ งเรียนแตท่ บ่ี า้ นอย่างเดยี ว
อเล็ก็ ซ์์ - อเล็ก็ ซานดร้า้ วรรษชล ชลอร์์
62
“ตอนอยู่่�ในโรงเรีียน หนูเู รีียนและทำ�ำ ข้อ้ สอบได้ด้ ีี
ซึ่ง�่ ครููหลายคนก็บ็ อกว่่าเราน่า่ จะไปเรีียนต่อ่ สายวิิทย์์
ไปเรีียนต่อ่ หมอได้แ้ น่ๆ่ ซึ่ง่� ตอนนั้้น� เราอายุแุ ค่่ 9 ขวบเอง
ไม่ไ่ ด้ค้ ิดิ อะไร จนวัันหนึ่ง่� แม่ม่ าบอกว่่าจะให้อ้ อกจากโรงเรียี น
มาเรีียนที่่�บ้า้ นเป็็ นเพื่่�อนน้อ้ ง หนูกู ็ด็ ีใี จนะ เพราะไม่ต่ ้อ้ ง
ตื่่�นเช้า้ ไปโรงเรีียนแล้ว้ (หัวั เราะ)
แต่เ่ อาเข้า้ จริงิ อึดึ อัดั มากๆ ค่ะ่ เพราะเราเรียี นอยู่่�บ้า้ น ก็ย็ ่อ่ มขี้้เ� กียี จ
เป็น็ ธรรมดา ต้อ้ งใช้เ้ วลาปรับั ตัวั อยู่�สักั พักั เพื่อ�่ ให้เ้ รารับั ผิดิ ชอบต่อ่ บทเรียี น
เรียี นคืือเรียี น พัักคืือพััก ซึ่�ง่ ต่่อมาหนููพบว่า่ จริิงๆ การเรียี นที่่�บ้้าน ไม่่ได้้
หมายความว่า่ เราต้อ้ งเรียี นแต่ท่ี่่บ� ้า้ นอย่า่ งเดียี ว หลายครั้ง� แม่ก่ ็พ็ าเราไป
ร่ว่ มกิจิ กรรมนั่่น� นี่่� ไปห้้องสมุุด ไปจนถึงึ เข้้าห้อ้ งทดลองวิิทยาศาสตร์์
ของโรงเรีียนด้้วย เพราะแม่่เห็็นว่า่ เราสนใจวิทิ ย์์ ก็็ไปขอให้้ครูหรือ
นัักศึึกษาในมหาวิิทยาลััยช่ว่ ยสอน ก็ไ็ ด้ท้ ดลองจนหายอยากเลย
จุดุ เปลี่่ย� นจริงิ ๆ ตรงที่่ห� นููพบว่า่ เราชอบเรียี นศิลิ ปะ ซึ่ง�่ ไม่ใ่ ช่แ่ ค่ก่ ารวาดรููป
ให้เ้ หมือื น แต่่เป็็นการใช้้จิินตนาการ หรือการเอาความคิดิ ในหัวั ออกมา
เป็็นภาพ ซึ่ง�่ หนููชอบที่่�จะได้้คิิดและพบว่า่ พอได้้เรียี นวิิชานี้้แ� ล้ว้ หนูู
ไม่่เบื่่�อเลย อยู่่�บ้้านเฉยๆ ไม่อ่ ่า่ นหนัังสืือก็็วาดรููป เวลาทำ�ำ โครงงาน
กัับเพื่อ�่ น เราก็็อาสาเพื่่อ� นว่า่ จะวาดรููป ทำ�ำ งานออกแบบ หรื อจััดองค์์
ประกอบศิิลป์์ให้้ ก็ค็ ้น้ พบตััวเองว่า่ จริงิ ๆ เราชอบทำำ�งานศิิลปะ
ไม่่ได้้มองว่า่ ตััวเองจะเป็น็ ศิลิ ปิิน หรือจะเรียี นจบเพื่�่อเป็น็ ศิิลปิินเลย
นะ เราแค่อ่ ยากใช้้ศิลิ ปะในการทำ�ำ งานมากกว่่า ซึ่ง�่ ความที่่�เราสนใจ
เรื่อ� งไอทีีหรื อการใช้้โปรแกรมคอมพิวิ เตอร์ด์ ้ว้ ย เลยคิดิ ว่่าน่่าจะไปทางนี้้�
เราชอบใช้โ้ ปรแกรม Blender ทำ�ำ งานสามมิติ ิิ อยากทำ�ำ งานพวกออกแบบ
เกมหรือแอปพลิเิ คชั่น� อะไรแบบนี้้� พอเรียี นจนเทียี บชั้น� ม.6 ได้้ หนููก็เ็ ลย
ตััดสินิ ใจจะไม่่สอบเข้้ามหาวิิทยาลััย แต่ส่ มััครคอร์์สเรียี นออนไลน์พ์ วก
ทักั ษะหรื อหลัักสููตรเฉพาะด้้านนี้้เ� พื่�อ่ เก็็บ certificate ไปพร้้อมกับั
พัฒั นาทักั ษะ และสะสมพอร์ท์ ฟอลิโิ อ หนููคิดิ ว่า่ งานด้า้ นนี้้ต� ้อ้ งการทักั ษะ
และความเชี่�ยวชาญที่่ห� ลากหลาย แนวทางนี้้�จึึงน่่าจะตอบโจทย์ก์ ว่า่
การเรียี นปริญิ ญาค่ะ่ ”
หมายเหตุผุ ู้้�เรียี บเรียี ง: ช่ว่ งปีี 2563 อเล็ก็ ซ์ไ์ ด้ร้ ่ว่ มกับั เพื่่�อนๆ ที่เ�่ ป็็ นเด็ก็ บ้า้ นเรียี น
ด้ว้ ยกันั ทำ�ำ โปรเจกต์์ Ancestral Lens แอปพลิเิ คชั่่น� ส่่งเสริมิ การเรียี นรู้้�ระดับั
นักั เรียี นในด้า้ นประวััติศิ าสตร์ข์ องเมือื งเชียี งใหม่ผ่ ่า่ นการทำ�ำ AR แลนด์ม์ าร์ค์ ทาง
ประวััติศิ าสตร์อ์ ย่า่ ง วััดเชียี งมั่่น� วััดเจดียี ์ห์ ลวง และวััดพระสิิงห์์ ซึ่ง่� อเล็ก็ ซ์์
รับั หน้า้ ที่เ่� ป็็ นดีไี ซน์เ์ นอร์ป์ ั้้� นโมเดลสามมิติ ิขิ องสถาปัั ตยกรรมในวััดทั้้ง� สามแห่ง่
ทั้้ง� นี้้โ� ครงการดังั กล่า่ วได้ร้ ับั รางวััลรองชนะเลิศิ การแข่ง่ ขันั พััฒนาโปรแกรม
คอมพิิวเตอร์แ์ ห่ง่ ประเทศไทย ครั้้ง� ที่่� 22 ของสำำ�นักั งานพััฒนาวิิทยาศาสตร์แ์ ละ
เทคโนโลยีแี ห่ง่ ชาติิ (สวทช.)
63
“ผมเรีียนมัธั ยมที่่�นี่่� พอเรียี นจบมหาวิิทยาลัยั แต่่ด้้วยข้้อจำ�ำ กัดั หลายประการ จึึงไม่่เคยมีีการเรีียนรู้น� อกห้อ้ ง
เรีียนด้้วยการลงพื้้�นที่่�ชุมุ ชนเลยสัักครั้�ง
ด้ว้ ยความอยากเป็็ นครูู ก็เ็ ลยกลับั มาสมัคั รทำ�ำ งาน
ที่่�โรงเรีียน จนทุกุ วัันนี้้เ� ราเป็็ นครููสอนสัังคมศึึกษา การได้ล้ งชุมุ ชนครั้�งนั้้น� เปิดิ โลกกับั เด็ก็ ๆ มาก เพราะถึงึ แม้้
โรงเรีียนดาราวิิทยาลัยั มาได้้ 10 ปีี แล้ว้ หลายสิ่่ง� ที่่�ผู้ใ้� หญ่อ่ ย่่างเราคุ้�นชินิ แล้้ว เช่่น ศาลผีี ลำ�ำ เหมือื ง
หรือกระทั่่ง� การใช้แ้ ผนที่่ก� ระดาษ แต่เ่ ด็็กๆ กลับั รู้�สึึกแปลกใจ
ตอนสอนใหม่ๆ่ หลักั สููตรวิชิ าสังั คมของโรงเรียี นในเชียี งใหม่่ และบางคนเพิ่่ง� เห็็นเป็น็ ครั้ง� แรก อาจเพราะพวกเขาส่่วนมาก
ยังั มีวี ิชิ าล้้านนาศึึกษา หรืือท้้องถิ่�นศึึกษาอยู่� จนราว 4-5 ปีี อยู่�ในสัังคมสมััยใหม่ก่ ัันเกืือบหมด จึงึ ไม่่รู้�ว่่าทำำ�ไมคนเฒ่า่ คนแก่่
ที่่แ� ล้ว้ ที่่ร� ัฐั บาลเปลี่่ย� นนโยบายให้ถ้ อดวิชิ านี้้อ� อก และแทนที่่ด� ้ว้ ย ต้้องตั้้�งศาลผีี หรือไม่่เข้า้ ใจว่า่ ทำ�ำ ไมต้อ้ งดููแผนที่่ก� ระดาษ
วิชิ าหน้้าที่่พ� ลเมือื ง การเรีียนการสอนให้้เด็ก็ ๆ เข้้าใจด้้าน ในเมื่อ�่ เรามีี Google Map
ประวััติศิ าสตร์์ท้อ้ งถิ่น� จึงึ ค่่อยๆ เลืือนหายไป
สิ่่�งนี้้ท� ำ�ำ ให้้ครูกลัับมาย้้อนคิิดถึึงทิิศทางการสอนของตััวเอง
ผลลััพธ์์เกิดิ ขึ้้�นอย่่างเห็น็ ได้้ชััด เพราะมีีหลายครั้�งที่่�ครููสั่่ง� เหมืือนกััน เพราะแม้จ้ ะเข้า้ ใจว่่ายุคุ สมัยั เปลี่่ย� น และเด็็กๆ
การบ้้านเด็ก็ ๆ ให้้กลับั ไปค้้นคว้้าข้้อมููลเกี่ย� วกับั ของดีีประจำ�ำ หลายคนก็็ไม่่เห็น็ คุณุ ค่่าว่่าทำ�ำ ไมพวกเขาต้้องศึึกษาเรื่�องราว
ชุมุ ชนของนักั เรียี นมาส่ง่ ปรากฏว่า่ เด็ก็ ๆ พากันั กลับั ไปเสิริ ์ช์ กููเกิ้ล� เก่า่ ๆ ของชุุมชนที่่อ� าจไม่่เกี่�ยวอะไรกับั ความสนใจส่่วนตัวั
ชื่อ�่ คาเฟ่่หรืือร้้านกาแฟแถวบ้า้ นมาส่่ง สิ่่�งนี้้�ชี้ใ� ห้้เห็น็ ว่่า หรื อแนวทางการประกอบอาชีีพในอนาคตของพวกเขา
ความเป็็นท้้องถิ่น� มันั ไม่่เชื่�อ่ มโยงกับั เด็็กๆ พวกเขาไม่ไ่ ด้้มอง แต่ข่ ณะเดียี วกััน ครููก็็มองว่่ามัันน่่าเสียี ดายมากที่่�เราไม่ไ่ ด้้
ว่่าประวัตั ิศิ าสตร์์หรืือภููมิิปัญั ญาที่่อ� ยู่�ในวิิถีชี ุุมชน เป็น็ ของที่่�มีี ทำ�ำ ให้พ้ วกเขาเข้า้ ถึงึ หรือเข้า้ ใจในคุณุ ค่่าของสิ่่ง� เหล่า่ นี้้�
คุณุ ค่า่ สำ�ำ หรับั พวกเขาต่อ่ ไปอีกี แล้้ว
ครููจึงึ คิิดว่า่ เป็็นเรื่�องดีีที่่�ยัังมีคี วามพยายามในการเชื่�อ่ ม
จนเมื่อ�่ ต้น้ ปีทีี่่ผ� ่า่ นมาที่่อ� าจารย์แ์ นน (ผศ.ดร.อัมั พิกิ า ชุมุ มัธั ยา) ร้อ้ ยองค์ค์ วามรู้เ�้ ก่า่ ๆ กับั คนรุ่�นใหม่โ่ ดยคนรุ่�นกลางอย่า่ ง
จากคณะสถาปััตยกรรมศาสตร์์ ม.ช. ส่ง่ จดหมายมาให้ค้ รู พวกเราอยู่� แต่ใ่ นฐานะคนทำ�ำ งานในสถานศึกึ ษาที่่�หลักั สููตร
คัดั เลืือกเด็็กๆ ชั้�นมััธยมต้้นและปลาย ระดัับละห้้าคนมาร่ว่ ม ไม่่เอื้�ออำำ�นวยให้้เกิดิ สิ่่�งนี้้� นี่่จ� ึงึ เป็น็ โจทย์อ์ ัันท้้าทายในการ
กิจิ กรรมลงพื้้น� ที่่�สำ�ำ รวจชุุมชนควรค่่าม้้า และชุุมชนป่า่ ห้้า สอดแทรกประวัตั ิศิ าสตร์ท์ ้้องถิ่น� หรือภููมิิปััญญาชุมุ ชนเข้้ากัับ
ครููก็ย็ ินิ ดีใี ห้เ้ ด็ก็ ๆ เข้า้ ร่ว่ ม เพราะแม้โ้ รงเรียี นเราจะมีที ัศั นศึกึ ษา บทเรียี นในแต่ล่ ะวันั ของเด็ก็ ๆ
นอกสถานที่่อ� ย่า่ งไปวัดั หรืือพิิพิธิ ภััณฑ์ส์ ำำ�คััญๆ ของเมืือง
ราว 4-5 ปี ทแี่ ล้วที่ รัฐบาลเปลี่ยนนโยบาย
ใหถ้ อดวิชาลา้ นนาศึกษาหรือท้องถ่นิ ศึกษาออก
และแทนท่ดี ้วยวิชาหนา้ ที่พลเมอื ง
ความเขา้ ใจด้านประวัติศาสตร์ทอ้ งถ่นิ
จงึ คอ่ ยๆ เลือนหายไป ผลลพั ธ์ทีไ่ ดค้ ือ
มหี ลายครงั้ ทค่ี รูสั่งการบา้ นเด็กๆ
ใหก้ ลับไปคน้ ข้อมลู เกีย่ วกบั ของดี
ประจ�ำ ชุมชนของนกั เรยี นมาส่ง ปรากฏว่าเดก็ ๆ
ไปเสิรช์ กูเก้ลิ ชือ่ คาเฟ่ หรอื รา้ นกาแฟแถวบา้ นมาส่ง
64
ประดิษิ ฐ์์ ญานะ
ครููสอนสัังคม โรงเรีียนดาราวิิทยาลัยั
เพราะแน่น่ อน การจะพานักั เรียี นที่่ห� ้อ้ งเรียี นหนึ่่ง� มีปี ระมาณ
40-50 คน หรือมีีชั้�นเรียี นละประมาณ 500 คน ลงไปศึึกษา
จากพ่อ่ ครููภููมิิปััญญาในหมู่่�บ้า้ นก็เ็ ป็็นเรื่อ� งที่่�จัดั การได้้ยากมาก
ครููจึึงคิิดว่า่ น่่าจะดีี ถ้า้ ต่่อไป เราอาจเปลี่่�ยนมุมุ ของกิจิ กรรม
ให้พ้ ่อ่ ครู แม่่ครููมาเป็็นอาจารย์์พิเิ ศษ หรื อแขกรัับเชิิญสอน
เด็ก็ ๆ ในห้อ้ งเรียี นบ้า้ ง รวมถึงึ การออกแบบสื่อ�่ ทางเทคโนโลยีี
ต่า่ งๆ ที่่�ทำ�ำ ให้เ้ ด็็กๆ ได้้เข้า้ ถึึงข้้อมููลด้า้ นประวััติิศาสตร์์ท้อ้ งถิ่�น
และพอจะเห็น็ วิธิ ีใี นการประยุกุ ต์ช์ ุดุ ความรู้้�เหล่า่ นี้้ไ� ปใช้ใ้ นชีีวิติ
ประจำำ�วััน
เพราะอย่่างน้อ้ ยที่่ส� ุดุ ทักั ษะที่่�จำำ�เป็น็ อย่่างการรู้�้ จักั สัังเกต
ตั้้�งคำ�ำ ถาม วิิเคราะห์์หลักั ฐาน ไปจนถึงึ การบอกเล่่าเรื่�องราว
ซึ่ง�่ ได้้มาจากการใส่ใ่ จเรียี นรู้เ� รื่�องใกล้้บ้า้ นใกล้ต้ ัวั ก็็เป็็นสิ่่�งที่่�
จำ�ำ เป็็นอย่า่ งมากต่อ่ การทำ�ำ งาน ไม่่ว่่าโตขึ้้�นไปพวกเขาเหล่า่ นั้้�น
จะประกอบอาชีีพอะไร”
65
“สภาเด็ก็ และเยาวชนเทศบาลนครเชียี งใหม่่ เป็็ นการรวม
กันั ของเด็ก็ นักั เรียี นในโรงเรีียนภายในเขตเทศบาลเชียี งใหม่่
โดยแต่ล่ ะโรงเรีียนจะมีตี ัวั แทนมาร่ว่ มกิจิ กรรมการเรียี นรู้้�
นอกห้อ้ งเรียี น การพััฒนาชุมุ ชน และรณรงค์แ์ ก้ป้ ัั ญหาต่า่ งๆ
ที่่�วััยรุ่่�นอย่า่ งพวกเราส่่วนใหญ่ต่ ้อ้ งเจอ ทั้้ง� การกลั่่�นแกล้ง้
การพนันั ยาเสพติดิ ภัยั จากโลกออนไลน์์ ไปจนถึึงการท้อ้ ง
ก่อ่ นวััยอัันควร ตอนนี้้ใ� นสภามีดี ้ว้ ยกันั 21 คนครับั ตัวั แทนจาก
โรงเรีียนเชียี งใหม่ค่ ริสิ เตียี นมีี 4 คน อัันนี้้ไ� ม่ร่ วมคณะทำ�ำ งาน
ที่่�มีกี ระจายอยู่่�ทั้้ง� ในระดับั มัธั ยมและมหาวิิทยาลัยั ซึ่ง�่ บางคน
ก็ท็ ำ�ำ งานสภามาก่อ่ น
ผมเข้้าร่่วมสภาเด็็กตั้้�งแต่่ขึ้�น ม.4 ปกติจิ ะเป็น็ แค่่ 2 ปีี แต่พ่ อดีี
มีโี ควิดิ ก็เ็ ลยได้เ้ ป็น็ ต่อ่ จนถึงึ ม.6 ที่่เ� ข้า้ ร่ว่ มเพราะเราชอบทำ�ำ กิจิ กรรม
อยู่�แล้้ว บ้้านผมอยู่�แถววััวลาย แต่่ที่่�ผ่่านมาก็็ไม่ไ่ ด้ม้ ีีปฏิสิ ััมพัันธ์์
อะไรกับั ชุมุ ชนนััก คืือรู้�ว่า่ เป็น็ ชุุมชนทำ�ำ เครื่อ� งเงิินเก่่าแก่่
มีถี นนคนเดิิน และเป็็นแหล่่งท่่องเที่่�ยวสำ�ำ คััญ แต่่ก็็รู้�ประมาณนี้้�
ถึึงรู้�ว่า่ เขามีกี ารรวมกลุ่่�มจัดั กิิจกรรมในชุมุ ชนเป็็นบางวาระ
แต่ผ่ มก็ไ็ ม่่รู้�จะเข้า้ หาหรือเริ่ม� ต้้นยังั ไง
จารุุพััทร บุญุ เฉลียี ว
นักั เรีียนชั้้น� มัธั ยมศึึกษาปีี ที่่� 6 โรงเรีียนเชียี งใหม่ค่ ริิสเตียี น
และประธานสภาเด็ก็ และเยาวชนเทศบาลนครเชียี งใหม่่
66
บา้ นผมอยแู่ ถววัวลาย
แต่ท่ี ผ่านมากร็ ูแ้ คว่ ่าเป็ นชุมชน
ท�ำ เครื่องเงนิ เกา่ แก่ มีถนนคนเดนิ
และเป็ นแหลง่ ท่องเท่ยี วสำ�คญั
กร็ ูป้ ระมาณนี้
จนพอได้ม้ าทำ�ำ สภาเด็็ก และมีหี น้า้ ที่่�ที่่เ� ราต้อ้ งลงพื้้น� ที่่�ไปเรีียนรู้�หรือ
จัดั กิจิ กรรมในชุมุ ชน หรือไปทำ�ำ ค่า่ ย จึงึ รู้�สึกึ ว่า่ เข้า้ ทางพอดีี เพราะผมคิดิ ว่า่
พื้้�นที่่ต� ่า่ งๆ ในเชียี งใหม่ม่ ีีอะไรให้้ศึกึ ษามากมายเต็็มไปหมด แต่่มันั
ไม่ค่ ่อ่ ยอยู่�ในบทเรีียนในห้้องเรีียนเท่า่ ไหร่น่ ักั อย่า่ งคลองแม่ข่ ่่าที่่ผ� มรู้้�จััก
แค่่ว่า่ เป็็นคลองที่่เ� คยมีีความสำำ�คััญในประวัตั ิศิ าสตร์์เมือื งและตอนนี้้�
มีีแต่น่ ้ำำ��เสียี พอได้ล้ งพื้้น� ที่่� ก็็เลยทราบถึงึ ปััญหาต่่างๆ ได้้เข้า้ ใจใน
ความเหลื่่อ� มล้ำ�ำ� จริิงๆ ที่่�อยู่�ใกล้้ตััวเรามาก
หรื อการได้้ร่ว่ มกิจิ กรรมวิชิ าดอยสุุเทพศึกึ ษา ที่่ม� ีีพี่่�ๆ มาเล่่าถึึง
ดอยสุเุ ทพในมิิติทิ ี่่ไ� ม่่เคยทราบมาก่อ่ น อย่า่ งการเป็็นแหล่่งน้ำ��ำ สำำ�คัญั
นับั ตั้้ง� แต่ก่ ารตั้้�งเมืือง ความหลากหลายทางชีวี ภาพที่่ไ� ด้้รัับการยอมรับั
ระดับั สากล หรื อความผููกพัันกัับคนเชียี งใหม่ม่ ากไปกว่่าการเป็็นที่่ต� ั้้ง�
ของวัดั พระธาตุุดอยสุเุ ทพ ผมจึงึ คิิดว่า่ นี่่เ� ป็็นกำำ�ไรที่่�ได้้เข้า้ ร่ว่ มกิจิ กรรม
ผมตั้้�งใจจะสอบเข้า้ คณะบริหิ ารน่่ะครัับ แต่ถ่ ้า้ ไม่่ได้้ ที่่ม� องเตรีียม
ไว้ค้ ืือเรียี นทำำ�อาหาร ไม่ท่ ราบเหมืือนกันั ว่า่ สิ่่�งที่่ไ� ด้้จากสภาเด็็กจะช่ว่ ย
ให้ผ้ มสอบเข้า้ มหาวิทิ ยาลัยั ได้ห้ รือเปล่า่ แต่ค่ ิดิ ว่า่ ผมก็ไ็ ด้อ้ ะไรจากกิจิ กรรม
เหล่า่ นี้้เ� ยอะ เช่น่ ความกล้า้ แสดงความคิดิ เห็น็ การตั้้ง� คำ�ำ ถาม หรือความรู้้�
เกี่�ยวกับั ชุุมชนและเมืืองเชียี งใหม่่ ก็ห็ วังั จะช่่วยให้ผ้ มสอบติิดน่่ะครัับ”
67
ลานสเก็ตไม่ใช่เป็ นแคส่ ถานที่
เพื่อนนั ทนาการหรอื การฝึ กฝน
แตใ่ ครหลายคนอาจคน้ พบตัวเองจากที่น่นั
การท่เี มืองเรามสี ่ิงน้ีอยู่ จงึ อาจช่วยใหฝ้ ั น
ของเด็กหลายคนเป็ นจริง
68
จิริ วััฒน์์ นาวาจักั ร “หลายคนเข้า้ ใจผิดิ ว่่าแรมป์์ ในสนามกีฬี าเทศบาล
นักั สเก็ต็ บอร์ด์ และหนึ่ง�่ ในผู้้�ขับั เคลื่่�อน เชียี งใหม่เ่ ป็็ นลานสเก็ต็ แต่จ่ ริิงๆ ตรงนั้้น� เป็็ นสนามฝึึ กซ้อ้ ม
โครงการสเก็ต็ พาร์ค์ ภายในสวนน้ำ�ำ ปิิ ง ของนักั กีฬี าจักั รยานบีเี อ็ม็ เอ็ก็ ซ์์ ก่อ่ นที่่�คุณุ ตันั (ตันั ภาสกรนทีี
นักั ธุุรกิจิ เจ้า้ ของโครงการหลากหลายในย่า่ นนิมิ มานเหมินิ ท์์
– ผู้้�เรีียบเรีียง) จะพััฒนาพื้้�นที่่�บางส่่วนตรงกาดเชิงิ ดอย
ให้เ้ ป็็ นพื้้�นที่่�เปิิ ดสำำ�หรับั เล่น่ สเก็ต็ และเซิริ ์์ฟบอร์ด์ เมือื งเชียี ง
ใหม่เ่ ราเลยไม่ม่ ีสี เก็ต็ พาร์ค์ (skatepark) หรือื ลานสเก็ต็ จริงิ ๆ
เมื่อ�่ ก่อ่ นข้า้ งๆ กาดสวนแก้ว้ เร็ด็ บููลเคยทำ�ำ แรมป์ส์ เก็ต็ เปิดิ ให้ท้ ุกุ คน
ได้เ้ ล่น่ ซึ่ง�่ ก็ไ็ ด้ร้ ับั ความนิยิ มมากๆ แต่ก่ ็ป็ ิดิ ตัวั ไปหลายปีแี ล้ว้ ผมกับั เพื่อ�่ นๆ
ก็เ็ ลยต้อ้ งเล่น่ กันั ตามทางเท้า้ หรือลานโล่ง่ ๆ ที่่เ� อื้อ� อำ�ำ นวย แต่ก่ ็โ็ ดนร้อ้ งเรียี น
อยู่่�บ่อ่ ยๆ เลยเห็น็ ตรงกันั ว่า่ เราควรผลักั ดันั ให้เ้ มือื งมีลี านสเก็ต็ สาธารณะ
เสียี ทีี
อาสาสมััครเชีียงใหม่ด่ วงใจสเก็็ตบอร์์ด คืือชื่�่อกลุ่่�มที่่�เราตั้้ง� ขึ้�นเมื่อ่�
ราว 5-6 ปีที ี่่�แล้ว้ โดยเราร่ว่ มกัันออกแบบ ทำ�ำ รีเี สิิร์์ชสรุุปปัญั หาและ
ความสำ�ำ คััญ เพื่่อ� นำ�ำ ไปเสนอเทศบาลหรื อหน่่วยงานรัฐั ให้ก้ ่่อสร้า้ งสเก็็ต
พาร์ค์ ที่่เ� หมาะสมสำ�ำ หรับั เมือื ง โดยเราก็ไ็ ด้พ้ี่่ๆ� สถาปนิกิ ชุมุ ชน คน.ใจ.บ้า้ น.
มาช่ว่ ยเรื่อ� งงานออกแบบให้้ นำำ�เสนออยู่�หลายปีี จนมาสำำ�เร็็จเอาตรง
โครงการพัฒั นาสวนน้ำ�ำ� ปิิงตรงกาดต้น้ ลำำ�ไย
แม้้จะไม่่ใช่ส่ เก็ต็ พาร์์คเต็ม็ รููปแบบเสีียทีเี ดียี ว แต่่การมีพี ื้้น� ที่่ใ� ห้้
นักั สเก็็ตรุ่่�นใหม่่ๆ ได้้เล่น่ ไปพร้้อมกับั พื้้�นที่่ผ� ่อ่ นคลายหรื อทำ�ำ กิจิ กรรม
ของคนในเมือื ง ก็เ็ ป็็นจุุดเริ่ม� ต้้นที่่ด� ีีมากๆ กล่่าวคืือเรามีีที่่ม� ีีทางใน
การเล่่นสเก็ต็ บอร์์ดหรื อเซิิร์ฟ์ บอร์ด์ อย่่างเหมาะสมเพิ่่�มมากขึ้น� ไม่่ต้้อง
ไปเล่น่ ตามที่่�สาธารณะที่่�ทำ�ำ ให้เ้ จ้า้ ของพื้้น� ที่่ห� รื อชาวบ้า้ นใกล้้เคีียง
ไม่พ่ อใจ
ส่ว่ นคำ�ำ ถามที่่ว� ่่าทำ�ำ ไมเราต้้องมีีลานสเก็ต็ ผมคิิดว่่านอกจากจะเป็น็
กีีฬาที่่ค� นรุ่�นใหม่่กำำ�ลังั ให้้ความสนใจ สเก็ต็ บอร์์ดยังั สร้า้ งโอกาสที่่�ดีี
ให้้วัยั รุ่�นหลายคน คุณุ รู้้�ไหม เชียี งใหม่่เรามีีนักั สเก็ต็ ในระดัับทีีมชาติิ
หรื อไปแข่่งในรายการเมเจอร์ต์ ่า่ งประเทศไม่น่ ้้อย มีีวััยรุ่�นหลายคน
ที่่เ� คยติิดยาเสพติดิ เกเร หรือไม่่ได้้เรีียนหนังั สืือ แต่พ่ วกเขาหัันมา
เอาดีกี ับั การเล่น่ สเก็ต็ จนสามารถเป็น็ นักั กีฬี าอาชีพี ได้้ โดยพวกเริ่ม� จาก
หัดั ไถสเก็็ตตามลานสาธารณะหรือข้้างถนนทั้้ง� นั้้น�
ที่่ส� ำ�ำ คัญั ผมมองเหมือื นห้อ้ งซ้อ้ มดนตรีี เลนจักั รยานที่่ด� ีี หรือกระทั่่ง�
พิิพิิธภััณฑ์ศ์ ิิลปะ ใช่่ว่า่ เด็ก็ ทุกุ คนจะประสบความสำ�ำ เร็็จจากการเข้้าสู่�
ระบบการศึกึ ษาแบบปกติเิ พื่่อ� ออกมาประกอบอาชีีพแบบคนส่่วนใหญ่่
เท่่านั้้�น ลานสเก็็ตจึงึ ไม่่ใช่่แค่่สถานที่่�เพื่่อ� นัันทนาการหรือการฝึกึ ฝน
แต่่ใครหลายคนอาจค้้นพบตััวเองจากที่่�นั่่�น การที่่�เมืืองเรามีีสิ่่ง� นี้้�อยู่�
จึงึ ช่่วยให้ฝ้ ัันของเด็ก็ หลายคนเป็็นจริิง”
69
ผมไมส่ ามารถออกตัวไดว้ ่า
นำ�เทรนด์รา้ นอาหาร
หรอื ประสบความสำ�เรจ็ แต่อยา่ งใด
เพราะชว่ งโควิด-19
ทผ่ี า่ นมากโ็ ดนกระทบหนกั
แต่การทผี่ มไมเ่ คยหยดุ เรียนรู้
ไมย่ อมหยดุ อย่กู บั ที่ คอื สิ่งที่พอจะคยุ ได้ว่าเป็ น
เหตผุ ลที่ท�ำ ใหผ้ มสามารถเอาตัวรอด
จากธุรกจิ ในเมืองที่ใครกว็ ่า
ปราบเซียนอย่างเชียงใหม่
“สมัยั ยังั เด็ก็ ผมมีคี วามฝัั นอยากเรียี นและ อินิ โดนีีเซีีย ไปดููนั่่น� ดููนี่่� แล้ว้ ก็็ลงเรีียนคอร์ส์ ทำ�ำ อาหารฝรั่่ง�
จากที่่เ� มื่อ�่ ก่อ่ นทำ�ำ แต่อ่ าหารไทยและจีนี ในร้า้ น การเรียี นอาหารฝรั่่ง�
ทำ�ำ งานด้า้ นอนิเิ มชั่่�น แต่ป่ ๊๊ าอยากให้เ้ รียี นไปทาง เปิดิ โลกผมมาก เพราะมันั ไม่ใ่ ช่แ่ ค่ท่ ำ�ำ ขนมปังั พิซิ ซ่า่ หรือพาสต้า้
สายวิทิ ย์์ เขามองว่า่ อาชีพี หมอหรือื วิศิ วกรมั่่�นคงกว่า่ แต่ม่ ันั มีศี าสตร์เ์ กี่�ยวกัับวัตั ถุุดิิบและโภชนาการที่่ล� ึึกกว่่านั้้น�
แกก็เ็ คี่่�ยวเข็ญ็ ให้ผ้ มไปทางนั้้น� ซึ่ง่� นั่่�นทำ�ำ ให้ผ้ มเริ่่�ม รวมถึงึ ความเป็น็ ไปได้ใ้ หม่ๆ่ ในการนำ�ำ วัตั ถุดุ ิบิ หรือศาสตร์ด์ั้้ง� เดิมิ
ไม่ส่ นุกุ กับั การเรีียน น่า่ จะเป็็ นช่ว่ งมัธั ยมสองที่่�ญาติิ มาประยุกุ ต์์ ตรงนี้้แ� หละที่่ท� ำ�ำ ให้ผ้ มเริ่ม� คิดิ ถึงึ การประกอบอาชีพี
ไปเปิิ ดร้้านอาหารไทยในกัวั ลาลัมั เปอร์์ ผมเลย ด้า้ นอาหารจริงิ จััง
ดร็็อปเรีียน และขอตามไปช่ว่ ยงานครััวที่่�นั่่�น
ซึ่ง่� นั่่�นแหละครัับ หลังั จากนั้้น� ผมก็ไ็ ม่ไ่ ด้ก้ ลับั ไป ผมกลับั มาเชียี งใหม่ต่ อนอายุยุี่�สิิบต้น้ ๆ พอดีีกัับรีีสอร์์ท
เรียี นหนังั สืือสายสามัญั อีีกเลย ด้้านสุุขภาพแห่่งหนึ่่�งในอำ�ำ เภอดอยสะเก็ด็ เปิิดรับั สมััคร
คนทำ�ำ อาหาร ผมก็็ยื่่น� ใบสมัคั ร เอาโปรเจกต์ร์ อว์์ฟู้�้ ด (Raw
ผมโตมาในครอบครัวั ค่อ่ นข้้างใหญ่่ มีพี ี่่�น้อ้ งและลููกพี่่� Food) ไปเสนอเขา ตอนนั้้�นคำ�ำ ว่า่ ออร์แ์ กนิิกยัังไม่แ่ พร่ห่ ลาย
ลููกน้้องอยู่่�ด้ว้ ยกัันทั้้ง� หมด 7 คน ความที่่�ผมเป็็นคนเกืือบโตสุุด เท่่าทุกุ วันั นี้้� และ Raw Food ที่่เ� ป็น็ โภชนาการธรรมชาติิ
เลยมักั เป็น็ คนทำำ�อาหารให้้น้อ้ งๆ กิิน ซึ่�ง่ ทักั ษะนี้้�ได้้มาจากปู่� ที่่ป� ราศจากการเติมิ แต่่งยังั ถืือเป็น็ เรื่�องใหม่ม่ ากๆ ผมก็็เลย
แกสอนให้้ผมจัับมีีดหั่่�นผััก หั่่�นเนื้้�อมาตั้้ง� แต่่ผมอายุุ 5-6 ขวบ ได้้ทำ�ำ งานอยู่�ที่น� ั่่�นสักั พััก
ประกอบกัับครอบครัวั ผมทำ�ำ ธุรุ กิจิ ร้า้ นอาหารในย่่างกุ้�งด้้วย
การทำ�ำ อาหารจึึงคล้า้ ยเป็็นส่ว่ นหนึ่่�งในชีีวิติ ผมมาตั้้ง� แต่่เด็็ก พอทำ�ำ งานไปได้้สัักพััก ก็ม็ ีีเงินิ เก็็บ และมีีโอกาสเดิินทางไป
ต่่างประเทศอีีก สิ่่�งนี้้�ช่ว่ ยเปิดิ โลกผมอีกี ครั้�ง ผมออกมาเปิดิ ร้้าน
อย่า่ งไรก็ต็ าม ตอนไปอยู่�ที่ร� ้า้ นญาติิที่่ม� าเลเซียี ผมก็็ไม่ไ่ ด้ม้ ีี ของตััวเองที่่�ชื่อ�่ Rustic and Blue เป็็นร้้านกึ่ง� คาเฟ่่ที่่เ� สิิร์์ฟ
ความคิดิ อยากเปิดิ ร้า้ นอาหารแต่่แรก แค่อ่ ยากไปเรียี นรู้� brunch เป็น็ หลััก ก่่อนจะหัันมาทำ�ำ Greensmoked ในร้้าน
อยากไปเห็็นอะไรใหม่ๆ่ แต่่ไปๆ มาๆ ก็็รู้�สึกึ สนุกุ จึงึ ตัดั สินิ ใจ กึ่ง� รถเข็น็ หรือฟู้้�ดทรักั (Food truck) นำำ�เสนออาหารแบบ
ไม่ก่ ลับั ไปเรียี นที่่โ� รงเรียี นอีกี แล้ว้ ผมอาศัยั สมัคั รเรียี นคอร์ส์ สั้้น� ๆ โซลฟู้้�ด (Soul Food) ซึ่่ง� ก็ท็ ำ�ำ ให้้ผมได้ส้ นิทิ กัับพี่่�นุุชและพี่่โ� จ้้
เกี่ย� วกับั งานออกแบบ ระหว่า่ งนั้้น� ก็ม็ ีโี อกาสเดินิ ทางไปสิงิ คโปร์์
70
(นุชุ -ชิิดชนก หมื่่น� หนูู และโจ้้-รััชดาพล หมื่่น� หนูู) คู่่�สามีภี รรยา อีีกเรื่อ� งคืือผมโชคดีที ี่่�เติิบโตมาในยุุคสมััยที่่�โซเชียี ลยังั ไม่่ใช่่
ที่่�รัับทำำ�โครงสร้้างฟู้้�ดทรักั ให้ผ้ ม พอรู้�ว่่าสองคนนี้้�ชอบทำ�ำ อาหาร วิถิ ีชี ีีวิิตแทบทั้้�งหมดของผู้�ค้ นเช่่นทุกุ วันั นี้้� จึึงมีีโอกาสได้เ้ รีียนรู้�
เลยชวนกันั รีโี นเวทโกดังั วัสั ดุกุ ่อ่ สร้า้ งย่า่ นหนองควาย อำ�ำ เภอหางดง จากประสบการณ์ส์ ่ว่ นตัวั จริงิ ๆ เท่า่ กับั ที่่ไ� ด้เ้ รียี นรู้จ� ากโลกออนไลน์์
มาทำ�ำ เป็น็ ร้า้ นข้้าวแกง ชื่่อ� แกงเวฬา เป็็นร้า้ นข้า้ วแกงแบบ เฉกเช่่นคนรุ่�นใหม่่ ผมจึงึ พอจะมีคี วามเข้้าใจลัักษณะเฉพาะ
รสมืือแม่่ ที่่�เน้น้ วััตถุุดิิบตามช่่วงเวลา ทำ�ำ ขายอารมณ์์บ้้านๆ ของคนทั้้ง� สองรุ่�น รวมถึึงก็ม็ องเห็น็ ช่อ่ งว่่างระหว่่างคนสองรุ่�น
สบายๆ แต่ก่ ็็พิิถีพี ิิถันั ด้ว้ ยเช่่นกันั
ธุรุ กิจิ ข้า้ วแกงไปได้ด้ ีี เรามีลี ููกค้า้ ประจำ�ำ และขายหมดทุกุ วันั ผมมองว่่าประสบการณ์์และองค์ค์ วามรู้จ�้ ากคนสองรุ่�นนี้้�
ทำ�ำ ไปได้ส้ ัักพััก จููเลีียน-ซีีเลียี น ฮวง สถาปนิิกเจ้้าของโครงการ แหละสำ�ำ คัญั ถ้า้ คนรุ่�นก่อ่ นหน้า้ เปิดิ หููเปิดิ ตากับั เทคโนโลยีใี หม่ๆ่
Weave Artisan Society ในย่่านวัวั ลาย ก็็มาชวนเราสามคน ขณะที่่ค� นรุ่�นใหม่ก่ ็ล็ องออกจากหน้า้ จอไปมีีประสบการณ์จ์ ริงิ
มาเปิดิ ร้า้ นตรงพื้้น� ที่่�ที่่เ� ป็็นโรงน้ำ��ำ แข็็งเก่่า เราเห็น็ พื้้น� ที่่แ� ล้้ว หรื อเรียี นรู้จ� ากประสบการณ์์ของคนรุ่�นก่อ่ นหน้้าบ้า้ ง การเปิดิ หูู
มันั ใช่ม่ ากๆ แต่่ความที่่�เรามีีบุคุ ลากรจำำ�กัดั ก็็เลยจำำ�ใจหยุุดร้้าน เปิดิ ตาและเปิดิ ใจเข้า้ หากันั มันั ไม่ไ่ ด้เ้ พียี งช่ว่ ยในเรื่อ� งการสร้า้ ง
ข้้าวแกงไว้ช้ั่ว� คราว เพื่อ่� หัันมาพัฒั นา Greensmoked ย้้ายจาก หรื อค้น้ พบโอกาสในโลกธุรุ กิิจ แต่ม่ ันั ยังั รวมถึึงการแก้ป้ ัญั หา
รถเข็น็ มาเปิดิ ในร้า้ นอย่า่ งเป็น็ ทางการ ซึ่ง�่ ก็เ็ อาคอนเซปต์โ์ ซลฟู้�้ ด เชิงิ สัังคม หรื อสร้า้ งกระบวนการอนุรุ ักั ษ์์และพัฒั นาเมืืองที่่เ� รา
มาเสนอ มีบี าบีคี ิวิ พิซิ ซ่า่ สลัดั ทาโก้้ และใช้เ้ ตาฟืืนเป็น็ ครัวั หลักั อยู่�อาศััยอยู่�นี้ไ� ปได้พ้ ร้อ้ มกััน”
ผมไม่ส่ ามารถออกตัวั ได้ว้ ่า่ นำ�ำ เทรนด์ร์ ้า้ นอาหาร หรือกระทั่่ง�
ประสบความสำำ�เร็จ็ แต่่อย่่างใด เพราะช่ว่ งโควิดิ -19 ที่่ผ� ่า่ นมา
ก็็โดนกระทบหนััก และกว่่าจะฟื้้�นกลับั มาได้ก้ ็็รากเลืือด
อย่า่ งไรก็็ดีี การที่่ผ� มไม่เ่ คยหยุุดเรีียนรู้� ไม่ย่ อมหยุุดอยู่่�กับั ที่่�
หมั่่น� เปิดิ หููเปิิดตา และเสพสิ่่�งใหม่่ๆ คืือสิ่่ง� ที่่�พอจะคุุยได้ว้ ่่าเป็็น
เหตุุผลที่่�ทำ�ำ ให้ผ้ มสามารถปรับั ตััวหรื อเอาตัวั รอดจากธุรุ กิจิ ที่่�
ค่่อนข้้างแข่ง่ ขัันกันั อย่่างสููงในเมือื งที่่ใ� ครก็็ว่า่ เป็็นปราบเซียี น
อย่า่ งเชีียงใหม่่
เชฟนีฟี -ฮะนีฟี พิิทยาสาร
คนทำ�ำ อาหารและผู้้�ร่ว่ มก่อ่ ตั้้ง� ร้า้ นแกงเวฬา
และ Greensmoked
71
“ตอนเด็ก็ ๆ ผมเป็็ นแฟนรายการวิิทยุชุ ื่่�อมรดก ด้า้ นวัฒั นธรรมกลัับไป ในแต่ล่ ะปีี เราจึึงกำ�ำ หนดหัวั ข้้อในการ
เยี่ย� มชมต่่างกัันออกไป เช่น่ ‘ชมสวนดอกไม้ท้ ี่่ป� ลายฟ้้า’
ล้า้ นนา ของอาจารย์ส์ นั่่�น ธรรมธิิ ซึ่ง่� เป็็ นแรงบันั ดาลใจ ไปเยี่�ยมชมดอกไม้้หายากบนดอยที่่�คนเชีียงดาวเชื่�อ่ ว่่านั่่น� คืือ
สำำ�คัญั ที่่�ทำ�ำ ให้ผ้ มอยากทำ�ำ งานด้า้ นศิิลปวััฒนธรรม สวนดอกไม้้ของเจ้า้ หลวงคำ�ำ แดง หรื อ ‘9 สิ่่ง� มหัศั รรย์์บนดอย
พอเข้า้ มาเรียี นต่อ่ ในเมือื งก็เ็ ลยติดิ ต่อ่ ไปหาอาจารย์์ เชียี งดาว’ เป็น็ ต้น้ จากกลุ่่�มเล็ก็ ๆ ก็เ็ ริ่ม� มีคี นเข้า้ ร่ว่ ม หรือกลับั มา
สนั่่�น บอกว่่าผมเล่น่ ดนตรีีพื้้�นเมือื งเป็็ น อาจารย์ท์ ่า่ น เข้า้ ร่ว่ มรอบแล้ว้ รอบเล่า่ จนเป็น็ กลุ่่�มใหญ่ท่ี่่ก� ล่า่ วได้ว้ ่า่ เป็น็ เครือ
ก็เ็ ลยแนะนำ�ำ ให้ไ้ ปเล่น่ ดนตรีที ี่่�ศูนู ย์ว์ ัฒั นธรรมเชียี งใหม่่ ข่า่ ยมิิตรภาพตลอด 20 ปีีที่่�ผ่่านมา ซึ่ง�่ เพิ่่�งมาหยุดุ ไปช่ว่ งโควิิด
หารายได้เ้ สริิม จนเข้า้ มหาวิิทยาลัยั ก็ไ็ ด้ร้ ู้้�จักั กับั และพอเขตรัักษาพันั ธุ์�สัตั ว์์ป่่าเชียี งดาวออกมาตรการใหม่่
อาจารย์ช์ ัชั วาลย์์ ทองดีเี ลิศิ ที่่�กำ�ำ ลังั ก่อ่ ตั้้ง� โฮงเฮีียน ให้ผ้ ู้�้ มาเยืือนค้า้ งคืืนบนดอยได้ค้ ืืนเดีียว เราก็็เลยหยุดุ กัันก่่อน
สืืบสานภูมู ิปิ ัั ญญาล้า้ นนาพอดีี ก็เ็ ลยไปเป็็ นอาสา
สมัคั รสอนดนตรีีล้า้ นนา กินิ นอนที่่�นั่่�นอยู่่�พัักใหญ่่
ผมไมค่ ่อยกังวลว่ามรดกทางศิลปวัฒนธรรมลา้ นนา
จะเลอื นหายไปกบั การเปล่ียนแปลง
ของยคุ สมยั เทา่ ไหร่ หากเราประยุกตเ์ ทคโนโลยใี หมๆ่
มาเป็ นเครอื่ งมอื ท�ำ ใหผ้ คู้ นเข้าถึงไดม้ ากขึ้น
คณุ ค่าน้กี ็จะสงา่ งามคกู่ บั เมืองของเราสืบไปเอง
- ประสงค์ แสงงาม
ช่ว่ งที่ผ� มเรียี นมหาวิทิ ยาลัยั (ภาควิชิ าศิลิ ปะไทย คณะวิจิ ิติ รศิลิ ป์์ พร้้อมไปกับั การจัดั ทริปิ ของกลุ่่�มรัักษ์ล์ ้้านนา หลังั เรีียนจบ ประสง
มหาวิิทยาลัยั เชียี งใหม่่) คืือช่่วงไล่่เลี่่ย� กัับการฉลองครบ 700 ผมก็ม็ ีีโอกาสจากโฮงเฮียี นสืืบสานฯ ในการทำ�ำ งานเกี่ย� วกัับการ
ปีเี มือื งเชีียงใหม่่พอดีี บรรยากาศในตอนนั้้�นจึงึ คึึกคักั ไปด้้วย ศึกึ ษาและวัฒั นธรรมหลายอย่า่ ง เช่น่ การประสานงานเครือข่า่ ย พ่่อครููภูมู ิปิ ัั ญ
การฟื้น�้ ฟููศิลิ ปวัฒั นธรรมล้า้ นนา มีกี ารศึกึ ษาและค้น้ คว้า้ ประวัตั ิิ การศึกึ ษาทางเลืือกภาคเหนืือ งานค้้นคว้้าและรวบรวมข้อ้ มููล มูลู นิธิ ิ
ศาสตร์์ และภููมิิปััญญาพื้้�นบ้า้ นเพื่�อ่ กลัับมาเผยแพร่่ใหม่่ เกี่�ยวกับั ประเพณีสี ิบิ สองเดืือนให้ศ้ ููนย์์สารสนเทศภาคเหนืือ
รวมทั้้�งมีกี ารนำำ�เอาการแสดงทางศิลิ ปวััฒนธรรมล้้านนามาเป็็น สำำ�นักั หอสมุดุ กลาง มหาวิิทยาลัยั เชีียงใหม่่ การจัดั ทริิปพาคนที่่�
จุดุ ขายทางการท่อ่ งเที่่ย� ว ผมกับั เพื่อ�่ นมีโี อกาสเดินิ ขึ้น� ดอยหลวง สนใจร่ว่ มสืืบค้น้ ตัวั ตนคนล้า้ นนาไปยังั เมือื งต่า่ งๆ ตั้้ง� แต่แ่ ม่แ่ จ่ม่
เชียี งดาว และค้น้ พบมิติ ิทิี่่น� ่า่ สนใจจากเทืือกเขาแห่ง่ นี้้� นอกเหนืือ ไปจนถึึงสิิบสองปันั นา รวมถึึงการจัดั กาดหมั้้�วและอีเี วนท์ท์ าง
จากความงดงามทางทัศั นียี ภาพ หรือความหลากหลายอันั น่า่ ทึ่่ง� วััฒนธรรม
ของทรัพั ยากรธรรมชาติิ
งานที่่�โฮงเฮียี นสืืบสานฯ ไม่เ่ พีียงเปิดิ โลกทััศน์์ในด้า้ น
พื้้น� เพผมเป็น็ คนอำำ�เภอเชีียงดาว บ้า้ นอยู่�เชิงิ ดอยหลวง การศึึกษา แต่่ยัังทำ�ำ ให้ผ้ มต่อ่ ยอดสู่่�งานอันั หลากหลายที่่�ผมทำำ�
จึึงได้้ยิินมาตั้้�งแต่เ่ ด็็กว่่าดอยหลวงเชีียงดาวเป็น็ ภููเขาศัักดิ์์�สิทิ ธิ์์� ทุกุ วันั นี้� ด้ว้ ยเหตุนุั้น� ผมจึงึ มองว่า่ แรงบันั ดาลใจและสภาพแวดล้อ้ ม
เป็็นที่่�สถิิตของเจ้า้ หลวงคำ�ำ แดง วิิญญาณอารัักษ์ท์ ี่่�ได้้รัับความ มีสี ่ว่ นสำ�ำ คัญั ต่อ่ การเรียี นรู้� และผมโชคดีทีี่่ไ� ด้อ้ ยู่�ในเมือื งเชียี งใหม่่
เคารพศรัทั ธามากที่่ส� ุุดของคนล้า้ นนา ระหว่่างที่่�พาเพื่�อ่ นๆ เมือื งที่่�มีีทั้้�งรากเหง้า้ ทางประวััติิศาสตร์์และวััฒนธรรม และมีี
เดิินขึ้น� ดอยหลวงก็็เกิดิ ความคิิดว่า่ เราน่า่ จะจััดทริิปนำ�ำ คนขึ้�น ผู้ค�้ นหลายต่่อหลายรุ่�นที่่พ� ร้้อมจะสืืบสานมรดกนี้้ไ� ว้้
มาเดินิ ดอยหลวง ศึกึ ษามรดกธรรมชาติิไปพร้้อมกับั ซึึมซัับ
มรดกทางศิลิ ปวััฒนธรรมล้้านนาและความเชื่่�อความศรัทั ธา ผมจึึงไม่ค่ ่่อยกัังวลว่า่ มรดกทางศิิลปวััฒนธรรมล้้านนา
ที่่ค� นเชียี งดาวมีตี ่อ่ เทืือกเขาแห่ง่ นี้้� เพื่อ�่ นๆ ก็เ็ ห็น็ ด้ว้ ย เราจึงึ ตั้้ง� จะเลืือนหายไปกัับการเปลี่่ย� นแปลงของยุุคสมััยเท่่าไหร่่
กลุ่่�มรัักษ์์ล้า้ นนาขึ้�น แค่่คิดิ ว่า่ ในอนาคต หากเราประยุุกต์์เทคโนโลยีใี หม่่ๆ มาเป็็น
เครื่อ� งมือื ทำ�ำ ให้้ผู้้�คนเข้า้ ถึึงศาสตร์เ์ หล่า่ นี้้�ได้้มากหรือกว้า้ งขวาง
กลุ่่�มรักั ษ์ล์ ้า้ นนามีีเป้า้ หมายคืือการเปลี่่ย� นทััศนคติขิ องคนที่่� ขึ้น� คุุณค่า่ นี้้จ� ะสร้า้ งมููลค่า่ และความสง่า่ งามให้้เมือื งของเรา
มาเยืือนดอยหลวงเชียี งดาว จากการพิชิ ิติ ยอดดอย สู่�การศึกึ ษา ยั่ �งยืืนสืืบไป”
ธรรมชาติิด้้วยความเคารพสถานที่่� พร้้อมกับั ได้้องค์ค์ วามรู้้�
72
เราคดิ ว่าการประยุกตม์ รดกด้ังเดิม “เราเรีียนจบมาด้า้ นสถาปัั ตยกรรม แต่ด่ ้ว้ ยความที่่�
ของคนล้านนาใหม้ ีความร่วมสมัย
หรือสอดคล้องไปกบั การใช้งาน เราสนใจองค์ค์ วามรู้้�เกี่่�ยวกับั ล้า้ นนาและงานวิิจัยั เลยมุ่่�งไป
ของคนรุ่นใหม่ เป็ นเสนห่ ท์ ่สี ำ�คญั ทำ�ำ งานวิิจัยั ไม่ไ่ ด้ท้ ำ�ำ งานออกแบบเท่า่ ไหร่่ จนมาเจอพี่่�เบิดิ
ของเมอื งเชยี งใหมท่ เ่ี ราเหน็ ได้ชัด (ประสงค์์ แสงงาม) ซึ่ง�่ เราเปิิ ดบริิษััททำ�ำ อีีเวนท์ด์ ้า้ นศิิลป
วััฒนธรรมด้ว้ ยกันั ก็เ็ ลยมีโี อกาสได้ใ้ ช้ท้ ักั ษะในงานออกแบบ
ในรอบหลายปี หลังมานเี้ ลยนะ ภูมู ิทิ ัศั น์ม์ าผสานกับั องค์ค์ วามรู้้�จากพี่่�เบิดิ ที่่�เขาสะสมมาจาก
คนเฒ่า่ คนแก่ห่ รืือพ่่อครููแม่ค่ รููอีีกทีี บริษิ ััทจึึงมีจี ุุดแข็ง็ ที่่�เราทำ�ำ
- ไพลนิ ทองธรรมชาติ งานอีีเวนท์ท์ ี่่�มีกี ารอ้้างอิิงอย่า่ งถูกู ต้อ้ งตามขนบวััฒนธรรม
สามารถอธิบิ ายคุณุ ค่า่ หรือื ความหมายของสิ่่�งต่า่ งๆ ที่่�เรา
งค์์ แสงงาม ไพลินิ ทองธรรมชาติิ นำ�ำ มาออกแบบได้้
ญญาและกรรมการ นักั วิิจัยั ด้า้ นภูมู ิปิ ัั ญญาล้า้ นนา ยกตัวั อย่า่ งให้้เห็น็ ภาพ อย่า่ งการใช้้ตุุงประดัับตบแต่ง่ งาน เราใช้้
ธิิสืืบสานล้า้ นนา และเจ้า้ ของบริษิ ััท เมือื งงาม ครีีเอชั่่�น ตุุงไส้้หมููที่่ค� นล้้านนาใช้้ตานปัั กไว้้บนต้้นเขืืองและเจดียี ์ท์ รายใน
ประเพณีปีี๋ �ใหม่เ่ พื่�อบููชาพระพุุทธเจ้้า ฉะนั้�นถ้้าเราจะเอามาใช้้
ประดับั งาน ตำ�ำ แหน่ง่ ของตุุงควรอยู่�ที่่�สูง ไม่ค่ วรอยู่่�ต่ำ�ำ หรืือห้้อยกับั
อะไรที่่�มันั ไม่ส่ มควร หรืืออย่า่ งตุุงสามหางนี่่�ก็ส็ วย แต่เ่ ราจะไม่เ่ อา
มาประดัับในงานรื่�นเริงิ เพราะเป็็นตุงุ ส่ง่ วิญิ ญาณ คนเมืืองเขาเอาใส่่
ไว้้หน้้าศพ เราก็ต็ ้้องอธิิบาย เพราะบางทีีลููกค้้าเห็น็ อันั นั้�นสวยดีี
ก็็อยากให้้เราใส่่ แต่ไ่ ม่เ่ ข้า้ ใจความหมาย
หรือื อย่า่ งโคม ปกติโิ คมจะใช้้ตบแต่ง่ ช่่วงยี่�เป็็ง เพราะวัสั ดุมุ ันั
จะเกิดิ ขึ้้�นเฉพาะในช่่วงเทศกาล และเราก็จ็ ะหมุุนเวีียนนำ�ำ มาใช้้ใน
แต่ล่ ะปีี แต่เ่ ดี๋๋ย� วนี้�โคมก็ถ็ ููกเอามาห้้อยแทบทุุกงานตลอดปีี แต่เ่ รา
ก็็ไม่ไ่ ด้้หัวั แข็ง็ ในแบบที่่�ว่าอัันนี้�ใช้้ไม่ไ่ ด้้ค่ะ่ คือื ถ้้าจะใช้้ เราก็อ็ าจหาวิิธีี
ประยุุกต์ใ์ ห้้ได้้ หรือื คุุณอาจจะนำ�ำ คอนเซปต์ท์ ี่่�มีอี ยู่�แล้้วมาพัฒั นาต่อ่
อย่า่ งการทำำ�ตุุงเพื่�อการเฉลิมิ ฉลองในสิ่�งที่่ไ� ม่เ่ คยมีมี าก่อ่ น เราก็็อาจ
ใช้้รููปแบบตุุงดั้�งเดิมิ มาพัฒั นาเพื่�อสื่�อความหมายของเทศกาลเฉพาะ
เช่่นงานเทศกาลช้้างม่อ่ ย เราก็อ็ าจชวนคนช้้างม่อ่ ยมาร่ว่ มกันั ออกแบบ
ตุงุ เฉพาะ เป็็นตุงุ ช้้างม่อ่ ยที่ใ่� ช้้สำ�ำ หรับั เฉลิมิ ฉลองให้้ผู้�ค้ นในย่า่ นช้้าง
ม่อ่ ย โดยไม่จ่ ำ�ำ เป็็นต้้องนำำ�ตุุงที่่เ� กี่�ยวกัับพุทุ ธศาสนามาใช้้
ที่่ส� ำำ�คััญ เราคิดิ ว่า่ การประยุุกต์ม์ รดกดั้้�งเดิิมของคนล้้านนา
ให้้มีคี วามร่่วมสมัยั หรือื สอดคล้้องไปกับั การใช้้งานของคนรุ่�นใหม่่
นี่�เป็็นเสน่ห่ ์์ที่่ส� ำ�ำ คััญของเมืืองเชีียงใหม่ท่ ี่่เ� ราเห็น็ ได้้ชััดในรอบ
หลายปีีหลังั มานี้�เลยนะ
การเรีียนรู้�แ้ ละทำำ�ความเข้้าใจรากเหง้้า ก็็เหมืือนกัับการที่เ่� ราได้้
พบหมุุดหลักั สำำ�หรับั ยึึดหรือื จัับ ซึ่�่งมันั ไม่ใ่ ช่่แค่ค่ วามภาคภููมิิใจ
แต่ย่ ังั เป็็นเครื่�องมือื สำ�ำ คัญั ที่เ่� ราจะนำ�ำ ไปต่อ่ ยอดด้ว้ ยความคิดิ สร้า้ งสรรค์์
หรือื อย่า่ งน้้อยที่่�สุดุ คือื ทำ�ำ ให้้เราได้้รู้�้ ทิิศทางในการเติบิ โต หรือื มีสี ่ว่ น
ในการร่่วมพััฒนาเมืืองของเราอย่า่ งตระหนัักในคุณุ ค่า่ ต่อ่ ไป
ในอนาคต”
73
“เรากับั แฟนเป็็ นเลสเบี้้ย� น และรัับหลานมาเลี้้ย� ง การเปิ ดใจรับฟั ง
อยา่ งปราศจากอคติ
เป็็ นลูกู เป็็ นครอบครััวที่่�มีแี ม่ส่ องคน ลูกู สาวหนึ่ง่� คน และความเกลยี ดชัง
ราว 4-5 ปีี ที่่�แล้ว้ เราปลูกู บ้า้ นดินิ ในหมู่่�บ้า้ นแห่ง่ หนึ่ง�่ จะน�ำ มาสู่กระบวนการแกป้ ั ญหา
ในอำ�ำ เภอสันั กำ�ำ แพง ความที่่�ครอบครัวั เราเป็็ นแบบนั้้น� ความเหลอื่ มล้ำ�ของเมืองเชียงใหม่
เราจึึงสััมผัสั ได้ถ้ ึึงความอคติแิ ละสายตาที่่�ไม่เ่ ป็็ นมิติ ร ควรจะต้องมีความนา่ อยู่
ของคนในหมู่่�บ้า้ น กระทั่่�งวัันหนึ่ง�่ บ้า้ นเราเกิดิ ไฟไหม้้
ก่อ่ นจะพบทีหี ลังั ว่า่ มันั ไม่ไ่ ด้เ้ กิดิ จากอุุบัตั ิเิ หตุุ ครอบครัวั สำ�หรบั ทกุ คน
เราจึึงตัดั สิินใจไม่ก่ ลับั ไปอยู่่�บ้า้ นหลังั นั้้น� อีีกเลย
มัจั ฉา พรอิินทร์์
ถ้า้ คุณุ เป็น็ คนชั้น� กลางที่่ด� ำ�ำ เนินิ ชีีวิิตแบบคนทั่่ว� ไป คุุณอาจ
พบว่า่ เชีียงใหม่น่ ่า่ อยู่� เป็น็ เมืืองที่่�มีคี รบ ค่่าครองชีีพไม่ส่ ููงนักั นักั กิจิ กรรมด้า้ นสิิทธิิมนุษุ ยชน
และหากไม่น่ ับั เรื่อ� งปัญั หาหมอกควันั อากาศที่่น�ี่่ก� ็ด็ ีกี ว่า่ เมือื งอื่น�่ ๆ
แต่่ในทางกลับั กััน หากคุุณเป็น็ LGBT แรงงานพลััดถิ่่�น
หรืือเซ็ก็ ซ์์เวิริ ์ค์ เกอร์์ คุณุ จะพบว่่านอกเหนืือจากการเป็็น
แหล่่งงาน เชียี งใหม่แ่ ทบไม่ม่ ีพี ื้้�นที่่�สำำ�หรับั พวกคุณุ เลย
เราเริ่�มงานเอ็็นจีีโอมาตั้้ง� แต่่ปีี 2548 โครงการแรกที่่�เราทำำ�
เกี่ย� วกับั การศึึกษาของเด็็กผู้ห�้ ญิิงชนเผ่า่ และเด็็กผู้ห�้ ญิงิ
ไร้ส้ ัญั ชาติิ จากนั้้น� งานเราก็็วนเวีียนอยู่่�กัับประเด็น็ คนชายขอบ
แรงงานข้้ามชาติิ และเซ็็กซ์เ์ วิริ ์์คเกอร์ต์ ลอด แม้้หลายปีีหลััง
มานี้้� สังั คมจะเริ่�มให้้การยอมรัับมากขึ้�น แต่่ในความเป็็นจริงิ
คนเหล่่านี้้�แทบไม่ม่ ีสี ิทิ ธิ์์�มีีเสีียงหรืือสวััสดิิการแบบที่่�คนทั่่ว� ไป
ได้ร้ ับั โดยเฉพาะกัับสถานการณ์โ์ ควิดิ -19 ที่่ผ� ่่านมา รัฐั ไม่ม่ ีี
มาตรการใดๆ มาเยียี วยาพวกเขา หลายคนไม่่เพียี งตกงาน
แต่ต่ ้อ้ งกลายเป็็นคนเร่ร่ ่่อนไร้บ้ ้า้ น ส่ว่ นเด็็กและผู้ห�้ ญิงิ ที่่�มีบี ้้าน
อยู่�แล้้วหลายคนก็ต็ ้้องเผชิิญความรุุนแรงในครอบครััวจาก
ปััญหาเศรษฐกิิจ ซึ่ง�่ เช่น่ เดียี วกัับรััฐ เวลาสื่�อ่ ต่่างๆ พููดถึึงหรือ
มองมายังั เมือื งเชีียงใหม่่ คนชายขอบเหล่า่ นี้้ก� ลับั ถููกมองข้้าม
หรืือมองไม่่เห็็น ราวกัับไม่ม่ ีีพวกเขาอยู่�ร่วมเมืืองเดียี วกันั
หรืออย่า่ งที่่อ� งค์ก์ รทางการท่อ่ งเที่่ย� วหลากหลายที่่พ� ยายาม
นำ�ำ เสนอเชียี งใหม่ใ่ นฐานะเมือื งแห่ง่ วัฒั นธรรม เรานำ�ำ ความหลาก
หลายทางชาติพิ ันั ธุ์์�มาเป็น็ จุดุ ขาย แต่ใ่ นทางกลับั กันั ลองเข้า้ ไปดูู
ในมหาวิทิ ยาลัยั ก็็ได้้ หากคุณุ เป็็นนักั ศึกึ ษาที่่�เป็น็ กะเหรี่�ยง
คุณุ จะกล้า้ แต่ง่ ตัวั ตามชาติพิ ันั ธุ์�เข้า้ ชั้น� เรียี นไหม หรือถ้า้ คุณุ เป็น็
ลููกของแรงงานข้า้ มชาติทิี่่บ� ังั เอิญิ โชคดีไี ด้เ้ รียี นสููงๆ คุณุ จะกล้า้ บอก
เพื่อ�่ นๆ ไหมว่า่ คุณุ เป็็นชนเผ่า่
อัตั ลัักษณ์ช์ นเผ่่าถููกทำ�ำ ให้้เป็็นแค่ค่ วามเก๋๋และเท่ใ่ นบริบิ ท
ของแฟชั่่�นหรืือไลฟ์ส์ ไตล์ค์ นร่่วมสมัยั แต่่มัันไม่่เคยถููกนำ�ำ เสนอ
ผ่า่ นตัวั ตนจริงิ ๆ ในชีวี ิติ ประจำ�ำ วันั คนชั้น� กลางอาจมองว่า่ ชุดุ พื้้น� เมือื ง
74
กะเหรี่�ยงสวยงาม เป็็นที่่น� ่่าภููมิิใจ แต่ค่ นกะเหรี่�ยงเจ้้าของชุุดนั้้น�
ส่ว่ นใหญ่่กลัับไม่ม่ ีีที่่ด� ินิ ทำ�ำ กินิ หรือไม่่สามารถเข้้าถึึงสิทิ ธิ์์�
แบบคนส่่วนใหญ่ไ่ ด้้ เรามองว่า่ เชียี งใหม่ก่ ำ�ำ ลังั เป็็นแบบนั้้น�
เมืืองของเรามัันยังั สะท้้อนศิิลปวัฒั นธรรมที่่�สอดรัับกัับการ
ท่อ่ งเที่่ย� ว แต่่ไม่่สะท้อ้ นวิถิ ีชี ีวี ิิตจริิงๆ ที่่ม� ีคี วามหลากหลายและ
ยัังคงเหลื่อ�่ มล้ำำ��อยู่� ซึ่่�งนี่่�ยัังไม่่นัับรวมของคนที่่�มีคี วามหลาก
หลายทางเพศ ที่่ถ� ููกกดทับั ด้ว้ ยอคติอิ ีีกรููปแบบหนึ่่ง� ด้ว้ ยนะ
เพราะเห็็นแบบนั้้�นเราจึงึ จััดเทศกาลในทุกุ ๆ วัันสตรีสี ากล
(วันั ที่่� 8 มีนี าคม ของทุกุ ปี-ี ผู้เ�้ รียี บเรียี ง) เพื่อ�่ ให้เ้ ทศกาลนี้้ส� ื่อ�่ สาร
ในสิ่่�งที่่เ� ทศกาลประจำำ�ปีีอื่�่นๆ ของเมือื งไม่่เคยสื่่�อสาร เพราะ
นอกจากเราจะพููดเรื่อ� งสิทิ ธิสิ ตรีี เทศกาลนี้้ย� ังั เปิดิ พื้้น� ที่่ก� ิจิ กรรม
ให้แ้ รงงานข้า้ มชาติทิ ี่่�เป็็นแรงงานหลักั ในการสร้้างเมืืองของเรา
กลุ่่�มเซ็ก็ ซ์เ์ วิิร์ค์ เกอร์์ และกลุ่่�มผู้้�มีคี วามหลากหลายทางเพศ
เราชวนให้พ้ วกเขามาแสดงอัตั ลักั ษณ์ผ์ ่า่ นการเดินิ ขบวนพาเหรด
การแสดง ไปจนถึึงเต้้นรำ�� ให้ร้ ู้�สึึกถึงึ ความภููมิิใจในตััวเอง
ขณะเดีียวกันั ก็ม็ าแสดงปััญหาหรือต่อ่ สู้้�กับั อคติทิ ี่่แ� ต่่ละคนต้้อง
เผชิญิ แม้จ้ ะต้้องเผชิญิ กับั โควิิดที่่ท� ำ�ำ ให้เ้ ราจััดงานได้้ไม่่ต่อ่ เนื่่�อง
รวมถึงึ ยังั ขาดการสนับั สนุนุ ด้า้ นเงินิ ทุนุ อยู่่�บ้า้ ง แต่เ่ ราก็พ็ ยายาม
จะจัดั ทุกุ ปีี เพราะเห็็นว่า่ นี่่ค� ืือพื้้�นที่่�ที่่เ� มือื งควรจะมีี
เช่น่ นั้้น� แล้ว้ ถ้า้ ถามว่า่ อยากให้ค้ นเชียี งใหม่เ่ รียี นรู้เ� รื่อ� งอะไร
เป็น็ พิเิ ศษ เราคิดิ ว่า่ การเรียี นรู้�ว่า่ คนเราแตกต่า่ ง และควรยอมรับั
ความแตกต่า่ งนั้้น� และปฏิบิ ัตั ิติ ่อ่ กันั อย่า่ งเท่า่ เทียี มในฐานะมนุษุ ย์์
น่า่ จะเป็็นสิ่่�งที่่เ� ราอยากให้้เกิดิ หรือเวลาที่่ภ� าคประชาสังั คม
หรื อนักั วิิชาการมาคุุยกัันเรื่อ� งแก้ป้ ััญหาสัังคม มาคุยุ ปััญหา
ของแรงงาน ก็น็ ่า่ จะชวนแรงงานหรือคนชายขอบที่่อ� ยู่�ในปัญั หา
นั้้�นจริิงๆ มาร่่วมพููดคุุยด้้วย รวมถึึงในระบบการศึึกษาที่่ค� วรจะ
เปิดิ ให้ค้ นที่่อ� ยู่�ในปัญั หาจริงิ ๆ ได้้พููด ไม่ใ่ ช่แ่ ค่่กลุ่่�มนักั วิิชาการ
หรืออาจารย์ฝ์ั่ง� เดียี ว ให้ท้ ุกุ คนได้เ้ ห็น็ ได้ฟ้ ังั ว่า่ พวกเขาเหล่า่ นี้้ต� ้อ้ ง
เจออะไรบ้า้ ง แล้้วต้อ้ งถููกเหยีียดหยามจากคนอื่น่� อย่า่ งไร
การเปิดิ ใจรับั ฟังั อย่่างปราศจากอคติิและความเกลีียดชััง
จะนำำ�มาสู่�กระบวนการแก้้ปัญั หาความเหลื่�อ่ มล้ำ��ำ ของเมืือง
เชียี งใหม่ม่ ันั ควรจะต้อ้ งมีคี วามน่า่ อยู่่�สำ�หรับั ทุกุ คน ไม่ว่ ่า่ คุณุ จะมีี
ชาติพิ ันั ธุ์�ไหน ประกอบอาชีพี หรือมีรี สนิยิ มทางเพศเป็น็ อย่า่ งไร
หาใช่แ่ ค่่เมือื งน่า่ อยู่่�สำ�ำ หรัับบางคน”
75
76
77
“เราเป็็ นคนชอบงานจักั สาน และใช้ม้ ันั ในชีวี ิิต มาฆพร คูวู าณิชิ กิจิ
ประจำ�ำ วััน ครั้้�งหนึ่ง่� เราไปเดินิ ตลาด สวมเดรส เจ้า้ หน้า้ ที่่�บริิการข้อ้ มูลู
และถือื ตะกร้า้ หวายไปด้ว้ ย เดินิ ไปสัักพััก มีคี ุณุ ป้้ า ศููนย์ส์ ร้า้ งสรรค์ง์ านออกแบบเชียี งใหม่่
มาทักั ว่่าขายอะไรน่ะ่ ลูกู เรายิ้้ม� และบอกว่่าเป็็ นคนซื้้อ�
เหมือื นกันั ค่ะ่ (หัวั เราะ)
หลังั จากวันั นั้้น� มาเราก็ค็ ิดิ อืืม… ถ้า้ งานจักั สานแบบนี้้ม� ันั ถููก
ปรัับดีไี ซน์ใ์ ห้ส้ อดคล้้องการแต่ง่ กายของคนสมัยั นี้้�ก็็น่่าจะดีีนะ
แบบที่่เ� รายัังเห็น็ ว่า่ ทุกุ วันั นี้้�ยังั มีีคนสานข้อ้ งใส่ป่ ลาขายอยู่�
ซึ่่ง� เราไม่แ่ น่ใ่ จว่า่ จะมีกีี่�คนที่่ซ�ื้อ� ไปจับั ปลาจริงิ ๆ แต่ถ่ ้้ามีีการปรัับ
ดีไี ซน์อ์ ีกี หน่อ่ ย ข้อ้ งจัับปลาก็็อาจจะเป็็นได้ม้ ากกว่า่ พรอบหรือ
ของตบแต่่งบ้้าน หากเป็น็ ของใช้ท้ ี่่ไ� ปกับั ยุุคสมัยั ได้้จริงิ ๆ
หลังั เรียี นจบด้้านสถาปัตั ยกรรมที่่เ� ชียี งใหม่่ เราไปทำำ�งาน
เป็็นสถาปนิกิ ที่่�สิิงคโปร์์ งานหนักั แต่่ก็ส็ นุกุ แต่่เราคิดิ ถึึงบ้า้ น
มากกว่า่ ทำ�ำ อยู่่�สองปีีเลยกลับั เชีียงใหม่่มาทำำ�งานออกแบบและ
รัับเหมาก่อ่ สร้้างอยู่่�อีีกพัักใหญ่่ จนทราบว่่า TCDC เชียี งใหม่่
(ศููนย์์สร้้างสรรค์์งานออกแบบ เชีียงใหม่่) เปิิดรัับสมััครเจ้้าหน้้าที่่�
บริิการข้้อมููลประจำำ�ห้อ้ งสมุุดพอดีี เราเลยสมัคั รไป
ที่่เ� ลืือกทำ�ำ ที่่�นี่่�ตอนแรกเพราะอยากทำ�ำ งานที่่�ใกล้ช้ ิิดกับั งาน
ออกแบบ ได้้อยู่่�กัับของสวยๆ งามๆ แต่พ่ อได้้มาทำำ�จริิงๆ เราพบ
ว่่ามิติ ิิของงานมันั กว้า้ งและลึึกกว่่านั้้น� เยอะ หัวั ใจสำ�ำ คััญคืือการ
ใช้อ้ งค์ค์ วามรู้ไ�้ ปช่ว่ ยชุมุ ชน ไปช่ว่ ยผู้�้ ประกอบการ ช่ว่ ยให้ช้ าวบ้า้ น
ให้เ้ ห็น็ ว่า่ งานออกแบบและความคิดิ สร้า้ งสรรค์ม์ ันั เพิ่่ม�
มููลค่่าให้้สินิ ค้า้ และช่ว่ ยยกระดับั คุณุ ภาพชีีวิติ ทุกุ คนได้จ้ ริิง
ซึ่�่งเราคิิดว่่าเป็น็ สิ่่�งที่่ท� ้้าทายดีี
ควบคู่�ไปกับั การดููแลห้้องสมุุดและจัดั กิิจกรรมเทศกาลออก
แบบประจำ�ำ ปีรี วมถึงึ อีเี วนท์ส์ นับั สนุนุ งานออกแบบอื่น�่ ๆ อีกี หนึ่่ง�
บทบาทของเราที่่�นี่่ค� ืือดููแลและให้้บริิการฐานข้้อมููลด้้านการ
ออกแบบ ฐานข้อ้ มููลนี้้ม� ัันต่่างจากหนังั สืือในห้อ้ งสมุุดคืือมัันคืือ
ข้อ้ มููลล้้วนๆ ที่่�ช่ว่ ยสนัับสนุนุ การทำำ�ธุรุ กิจิ ให้ก้ ับั ผู้้�ประกอบการ
ในหลายๆ ด้า้ นได้้
78
คงดไี มน่ ้อยถา้ ตอ่ ไป แต่่นั่่น� ล่่ะ พอพููดแบบนี้้�ก็อ็ าจจะฟังั ดููยัังเข้า้ ถึึงยากสำ�ำ หรัับ
เราถือตะกรา้ หวายไปเดนิ ตลาด พ่่อค้้าแม่่ค้้าในท้อ้ งตลาด อีกี หน้้าที่่�สำำ�คััญที่่เ� ราพยายามอยู่�
แทนทจี่ ะมีคนมาทักว่าเราขายอะไร ตอนนี้้� คืือการเดินิ ออกจากออฟฟิิศ เพื่่�อไปแนะนำ�ำ ให้พ้ วกเขา
รู้�จักั รู้�วิิธีเี ข้า้ ถึึง และรู้�วิิธีปี ระยุุกต์ใ์ ช้้ข้้อมููลเหล่า่ นี้้�ให้้ตอบโจทย์์
แต่เป็ นคนรุน่ ใหมม่ าถามว่า กับั ธุุรกิจิ ที่่�พวกเขาทำ�ำ อยู่� ซึ่ง�่ เราก็ม็ ักั พููดเล่่นกัับเพื่่�อนเสมอว่่า
ตะกรา้ ใบนี้สวยดี ไปซื้อไดท้ ไี่ หน พวกแบรนด์แ์ ฟชั่่น� ไฮเอนด์อ์ ย่่างบาเลนเซีียกาหรือแอร์เ์ มส
ยังั เคยเอารููปแบบหรื อวัสั ดุทุ ี่่ค� นในตลาดบ้้านเราคุ้�นเคยมาออก
เชียงใหม่ควรตอ้ งเป็ นแบบนี้ แบบกระเป๋๋าราคาเป็น็ แสนๆ ได้้เลย เราก็น็ ่่าจะสร้า้ งมููลค่า่ จาก
สิ่่ง� ที่่เ� รามีไี ด้้บ้้าง
กล่า่ วคืือ มัันมีตี ั้้ง� แต่่ตััวเลขการส่่งออกผลไม้ใ้ นแต่ล่ ะปีี
ของไทย การวิิเคราะห์์ทางเศรษฐศาสตร์์ ไปจนถึึงเทรนด์ส์ ีี เชีียงใหม่เ่ ป็น็ เมืืองที่่ร� ุ่่�มรวยด้้วยทรัพั ยากรและภููมิปิ ััญญา
และเทรนด์อ์ อกแบบแต่่ละปีี ที่่�สำำ�คััญคืือชุุดข้้อมููลด้้านวััสดุุ ด้้านหัตั ถกรรมมากๆ เลยนะคะ เรามีสี ล่า่ หรื อช่่างฝีีมืือที่่�ได้้รับั
ที่่ส� ามารถเข้้าถึึงได้้ทั่่ว� โลก อย่า่ งถ้้าคุณุ คิิดว่า่ ผ้า้ สำ�ำ เร็จ็ รููปที่่ม� ีี การยอมรัับในระดัับสากลอยู่�เยอะมาก แต่ป่ ััญหาหนึ่่�งก็ค็ ืือ
ในตลาดมัันน่่าเบื่่อ� ไปแล้้ว คุณุ อาจจะค้้นหาวัสั ดุุอื่่น� ๆ ที่่�อาจ พอยุคุ สมััยเปลี่่ย� น วิถิ ีีชีวี ิิตดั้้ง� เดิิมก็็เปลี่่�ยนตาม งานหัตั ถกรรม
เอามาตัดั เสื้้อ� ผ้า้ ได้้จากในนี้้� และสามารถติิดต่่อไปหาคนที่่ท� ำำ� หลายชิ้น� ก็็กำ�ำ ลังั สููญหายไปด้้วย ขณะเดีียวกัันสัดั ส่ว่ นของ
วััสดุุนั้้�นได้้เองเลย หรื อในทางกลัับกัันถ้า้ คุณุ สามารถผลิิต นักั ออกแบบรุ่�นใหม่ท่ ี่่�นำ�ำ ภููมิปิ ัญั ญาทางหััตถกรรมดั้้�งเดิิม
วัตั ถุดุ ิบิ อะไรบางอย่า่ งได้เ้ อง และอยากทำ�ำ ขาย ก็็เอาข้อ้ มููล มาต่่อยอดก็ย็ ังั ถืือว่า่ น้้อยอยู่่�มาก เราเลยคิดิ ว่่าหนึ่่�งในวิธิ ีที ี่่จ� ะ
มาลงในนี้้� มัันจะเชื่่�อมคุณุ ไปหาผู้�้ ประกอบการทั้้ง� โลก ทำำ�ให้ส้ ิ่่ง� นี้้�ไม่่สููญหายไป คืือการใช้้การออกแบบมาประยุุกต์์
เพื่อ่� สร้า้ งที่่ท� างให้ภ้ ููมิิปััญญาด้้านหัตั ถกรรมยัังอยู่�ในชีีวิติ ประจำำ�
วัันเราต่่อไปได้้ เพราะนั่่น� ไม่ใ่ ช่่แค่่เรื่อ� งการสืืบสานมรดก
แต่่ยัังรวมถึึงปากท้อ้ งของช่่างฝีีมือื ที่่�สืืบต่อ่ มาอีกี ด้้วย
ซึ่ง�่ ก็ค็ งดีีไม่น่ ้้อยถ้้าต่อ่ ไปเราถืือตะกร้า้ หวายไปเดิินตลาด
แทนที่่จ� ะมีคี นมาทักั ว่า่ เราขายอะไร แต่เ่ ป็น็ คนรุ่�นใหม่ม่ าถามว่า่
ตะกร้า้ ใบนี้้ส� วยดีี ไปซื้้�อได้ท้ ี่่ไ� หน เชียี งใหม่ค่ วรต้อ้ งเป็น็ แบบนี้้”�
79
เชียงใหมเ่ ป็ นเมืองศิลปะครบั
แตย่ ังเหน็ ป้ ายหรือสิ่งท่เี ป็ นทศั นอุจาดเตม็ ไปหมด
80
“ผมมองว่่าความเป็็ นเมือื งนานาชาติทิ ี่่�มีี
วััฒนธรรมอัันหลากหลาย คือื ความพิิเศษของเมือื ง
เชียี งใหม่่ เพราะข้อ้ สำ�ำ คัญั ข้อ้ หนึ่ง�่ เลยก็ค็ ือื ความหลาก
หลายเปิิ ดให้เ้ ราได้เ้ รียี นรู้้�นอกสถาบันั การศึึกษา
ได้อ้ ย่า่ งไม่จ่ บสิ้้�น อย่า่ งการทำ�ำ งานกราฟิิ ตี้้ห� รืือ
สตรีีทอาร์์ทของผม ก็เ็ กิดิ จากการเรียี นรู้้�จากศิิลปิิ น
ฝรั่่�งที่่�มาใช้ช้ ีวี ิิตหรืือทำ�ำ งานที่่�นี่่� ไม่ม่ ีโี รงเรียี นไหน
มาสอนการพ่่นกำ�ำ แพงหรอกครัับ
แน่น่ อน เมื่่�อก่่อนคนส่ว่ นใหญ่ม่ องว่่าสตรีีทอาร์ท์ มีี
ภาพลักั ษณ์์ที่่�ทำำ�ให้้เมือื งสกปรกหรื อเป็น็ ที่่น� ่่ารังั เกีียจ แต่พ่ อ
เวลาผ่่านไปเราก็็ได้้เรีียนรู้�ว่่าถ้า้ มีีการเรีียนรู้�หรื อการจััดการที่่ด� ีี
สตรีที อาร์ท์ มีสี ่ว่ นทำ�ำ ให้เ้ มือื งสวยงามและเพิ่่ม� มููลค่า่ ของย่า่ นนั้้น� ๆ
อย่่างเช่่นที่่�เมือื งจอร์์จทาวน์บ์ นเกาะปีีนััง ในหลายย่่านของ
สิงิ คโปร์์ หรื อเมืืองเก่า่ อย่่างภููเก็ต็ หรื อสงขลา สตรีีทอาร์ท์ กลาย
เป็็นเครื่อ� งดึึงดููดนักั ท่่องเที่่�ยวให้ม้ าเยี่�ยมเยืือนไม่่ขาดสาย
อย่า่ ง Dream Space Gallery CNX ที่่ผ� มรับั หน้า้ ที่่ร� ่ว่ มดููแล
อยู่่�ก็เ็ ช่่นกััน ที่่น� ี่่เ� กิดิ จากวิสิ ััยทััศน์์ของเจ้า้ ของที่่เ� ป็น็ นัักธุรุ กิจิ
ที่่�มองว่่าเมือื งของเราควรจะมีีสถานที่่เ� รีียนรู้�เชิิงวััฒนธรรมร่ว่ ม
สมััยให้้คนรุ่�นใหม่่ เขาจึงึ แบ่ง่ พื้้น� ที่่ท� ี่่เ� ป็น็ โกดัังสำำ�หรับั จััดแสดง
งานศิิลปะแนวสตรีีทอาร์์ท รวมถึึงพื้้�นที่่เ� วิริ ์์คช็อ็ ปศิลิ ปะเด็็ก
โรงละคร ไปจนถึึงลานสเก็็ต เป็น็ ทางเลืือกให้้เยาวชนที่่�สนใจ
ในกิจิ กรรมเชิงิ สร้า้ งสรรค์น์ อกห้อ้ งเรียี น ผมมองว่า่ ทุกุ ๆ เมือื งควร
มีพี ื้้น� ที่่�แห่ง่ การเรียี นรู้�แบบนี้้เ� กิดิ ขึ้้น� เพราะมันั มีีความสำ�ำ คััญ
ไม่ต่ ่า่ งจากศููนย์์การค้้า พิพิ ิธิ ภััณฑ์์ หรือสวนสาธารณะ
นอกจากนี้้� ผมเชื่อ�่ เช่น่ เดียี วกับั อีกี หลายคนที่่เ� ห็น็ ว่า่ เชียี งใหม่่
เป็น็ เมือื งแห่่งศิิลปะครัับ ไม่่ใช่่แค่ว่ ่่าที่่�นี่่�มีีศิิลปินิ หรื ออาร์์ท
สเปซอยู่�เยอะ แต่่ประวัตั ิศิ าสตร์แ์ ละความงามของเมืือง
หล่อ่ หลอมให้ค้ นที่่�นี่่�รัักในศิลิ ปะและวัฒั นธรรม จึึงรู้�สึึกเสียี ดาย
ที่่ว� ่า่ หน่่วยงานรัฐั หรือผู้้�ประกอบการกลับั ไม่่ค่่อยนำำ�จุดุ แข็็ง
ตรงนี้้ม� าประยุุกต์ก์ ับั การออกแบบหรื อพััฒนาเมือื งเท่า่ ที่่ค� วร
เพราะในขณะที่่เ� รามีีคนทำำ�งานสร้้างสรรค์ใ์ นเมือื งมากมาย
แต่่เรากลัับเห็็นป้้ายหรื อสิ่่�งที่่เ� ป็็นทััศนอุุจาดเต็ม็ ไปหมด จึึงคิิดว่า่
ถ้า้ เราหาวิธิ ีีเชื่อ่� มให้้รััฐหรื อผู้้�ประกอบการที่่�มีีอิทิ ธิพิ ลต่่อ
ภููมิทิ ัศั น์เ์ มือื งได้ร้ ่ว่ มงานกับั นักั ออกแบบหรือศิลิ ปินิ เมือื งเชียี งใหม่จ่ ะ
สวยงามและน่่าอยู่�ได้้มากขึ้�นกว่่านี้้�อีกี เยอะครับั ”
สััญชัยั ไชยนันั ท์์
ศิิลปิิ นสตรีีทอาร์ท์ และผู้้�ดูแู ล Dream Graff
ภายใน Dream Space Gallery CNX
81
การบรู ณะสวนน้ำ�ปิ ง
ทีต่ ง้ั อย่เู ยอ้ื งตลาดตน้ ลำ�ไยตรงขา้ มกับ
ศาลเจา้ ปงุ เถ่ากง ใหก้ ลับมาใช้งานได้อีกครง้ั
จะสามารถรองรับทัง้ คนทีม่ าเดินตลาด
คนทีม่ าไหว้ศาลเจา้ และคนที่
มารอขน้ึ รถประจ�ำ ทางไปพร้อมกัน
82
“กาดต้น้ ลำ�ำ ไยและกาดวโรรส เริ่่�มต้น้ ในเวลา กล่า่ วได้้ว่่าแผงขายดอกไม้ใ้ นกาดต้้นลำำ�ไยเป็น็ ตััวกลาง
ที่่ท� ำ�ำ ให้้ดอกไม้เ้ บ่่งบานอยู่�นอกแปลงหรื อนอกกระถางทั่่�วเมืือง
ไม่ห่ ่า่ งกันั มากนักั แต่เ่ ดิมิ พื้้�นที่่�ของกาดวโรรสหรืือ เชีียงใหม่่ แต่่ละวัันเกษตรกรเจ้้าของสวนดอกไม้้ทั่่ว� ภาคเหนืือ
‘กาดหลวง’ เคยเป็็ นสุุสานเก่า่ ของเจ้า้ นายฝ่่ ายเหนือื จะส่่งดอกไม้้มาที่่น� ี่่� เพื่�อ่ ให้พ้ ่อ่ ค้า้ แม่่ค้า้ นำำ�ไปขายปลีีกที่่แ� ผง
จนปีี 2452 พระราชชายาเจ้า้ ดารารัศั มีไี ด้ย้ ้า้ ยสุุสานไป ในตลาด มะลิิจะถููกร้อ้ ยเป็็นมาลััยนำ�ำ ไปขายตามแผงเล็ก็ ๆ
ไว้้ที่่�วััดสวนดอก เพื่่�อพััฒนาที่่�ดินิ ให้ก้ ลายเป็็ นตลาด เพื่อ่� รอให้้คนมาซื้อ� ไปบููชาพระตามวัดั ทั่่�วเมือื ง ส่ว่ นดอกไม้จ้ าก
ส่่วนกาดต้น้ ลำ�ำ ไย ความที่่�อยู่่�ติดิ ริมิ น้ำ�ำ บริเิ วณนี้้� แปลงบนดอยบางส่ว่ นจะถููกส่่งไปยัังร้้านรับั จััดดอกไม้้ หรือบรรจุุ
จึึงเป็็ นที่่�เลี้้ย� งและอาบน้ำ�ำ ช้า้ งของเจ้า้ เมือื งเชียี งใหม่่ กล่อ่ งส่ง่ ต่อ่ ไปยังั กรุงุ เทพฯ และจังั หวัดั ต่า่ งๆ รวมถึงึ ธุรุ กิจิ โรงแรม
จนอุุตสาหกรรมค้า้ ไม้แ้ ละการค้า้ ทางเรืือบนลำ�ำ น้ำ�ำ ปิิ ง หรื อเกสท์์เฮ้า้ ส์อ์ ีีกหลายแห่ง่ ในเมืืองก็ร็ ัับดอกไม้จ้ ากที่่�นี่่เ� พื่่อ� ไป
เฟื่่� องฟูู จากที่่�เลี้้ย� งช้า้ งก็ค็ ่อ่ ยๆ ถูกู แทนที่่�ด้ว้ ย ตบแต่่งสถานที่่� เป็น็ ต้้น
ห้อ้ งแถวเล็ก็ ๆ ที่่�ต่อ่ มากลายมาเป็็ นตลาดขนาดใหญ่่
แห่ง่ ใหม่ข่ องเมือื ง นอกจากนี้้ต� รงข้า้ มกับั แผงขายดอกไม้้ บริเิ วณฟุตุ ปาธริมิ แม่น่ ้ำ��ำ
ยังั เป็น็ จุุดจอดรถประจำำ�ทางไปยัังจัังหวัดั ลำำ�พููน และอำำ�เภอต่า่ งๆ
แม้จ้ ะตั้้�งอยู่�ใกล้ก้ ันั แต่่ตลาดทั้้ง� สองแห่่งก็ต็ ่า่ งมีีรููปแบบ ของเมือื งเชีียงใหม่่อีกี ด้ว้ ย เรียี กได้ว้ ่่าย่่านตลาดแห่ง่ นี้้�เป็็นเหมือื น
เฉพาะที่่�ต่า่ งกัันออกไป ทำ�ำ ให้้ไม่่เคยแย่่งลููกค้า้ กััน ประตููเข้า้ ออกเมืือง หรื อจุุดเชื่่�อมของการเดิินทางและการขนส่ง่
สินิ ค้า้ แบบเดียี วกับั ที่่ม� ันั เคยเป็น็ ในยุคุ การค้า้ ทางเรือเมื่อ�่ ศตวรรษ
กาดวโรรสจำ�ำ หน่่ายผ้้าสำ�ำ เร็็จรููป เสื้้�อผ้้า ของฝาก ก่อ่ นยังั ไงยัังงั้�น
และสินิ ค้้าอุปุ โภคบริิโภค ส่ว่ นกาดต้น้ ลำ�ำ ไยขาย
พืืชผลทางการเกษตร วัตั ถุดุ ิบิ ประกอบอาหาร นั่่น� ทำ�ำ ให้เ้ มื่อ�่ ผมทราบว่า่ จะมีกี ารบููรณะสวนน้ำ��ำ ปิงิ สวนสาธารณะ
และที่่ไ� ม่ก่ ล่่าวถึงึ ไม่่ได้ค้ ืือดอกไม้้ เพราะ ที่่ต�ั้้ง� อยู่�เยื้อ� งตลาดต้น้ ลำ�ำ ไย ตรงข้า้ มกับั ศาลเจ้า้ ปุงุ เถ่า่ กง ให้ก้ ลับั มา
อย่า่ งที่่ท� ราบกันั ว่า่ ที่่น� ี่่�เป็็นตลาดดอกไม้้ ใช้้งานได้อ้ ีกี ครั้�ง จึงึ รู้�สึกึ ยินิ ดีเี ป็น็ อย่่างมาก เพราะมัันจะสามารถ
สดที่่ใ� หญ่ท่ี่่ส� ุดุ ในภาคเหนืือ ถ้า้ กรุงุ เทพฯ รองรับั ทั้้�งคนที่่ม� าเดิินตลาด คนที่่�มาไหว้ศ้ าลเจ้้า และคนที่่ม� ารอ
มีปี ากคลองตลาดอยู่�ริมแม่น่ ้ำ��ำ เจ้า้ พระยา ขึ้�นรถประจำำ�ทางไปพร้้อมกันั ยิ่�งเมื่่อ� ทราบว่่าภายในสวนจะจััดให้ม้ ีี
เชียี งใหม่ก่ ็ม็ ีกี าดต้น้ ลำ�ำ ไยอยู่�ริมแม่น่ ้ำ��ำ ปิงิ ลานกีฬี าและกิจิ กรรม ก็ย็ิ่ง� ตอบโจทย์ค์ นที่่อ� าศัยั อยู่�ในย่า่ นนี้้อ� ีกี ด้ว้ ย
ขณะเดียี วกันั ผมมองว่า่ การบููรณะสวนแห่ง่ นี้้ไ� ม่เ่ พียี งช่ว่ ยเสริมิ
ภาพลักั ษณ์์ของย่่านตลาดที่่ใ� หญ่ท่ ี่่�สุดุ ของเมืืองแห่ง่ นี้้ใ� ห้ก้ ลับั มา
มีีชีวี ิิตชีีวา แต่่ถ้า้ เราทำ�ำ สวนแห่่งนี้้ส� ำำ�เร็็จ ที่่�นี่่จ� ะเป็น็ ต้น้ แบบ
ให้ย้ ่่านอื่่�นๆ ของเมืือง ให้ผ้ ู้�ค้ นเห็็นว่่าการมีสี วนสาธารณะที่่�ดีี
และใช้้งานได้้จริงิ จะทำำ�ให้ย้ ่า่ นนั้้น� ๆ มีคี วามน่า่ อยู่่�มากขึ้�นมาด้ว้ ย
และที่่�สำำ�คััญ ความที่่เ� ชียี งใหม่่เป็น็ เมืืองท่่องเที่่�ยว สวนแห่่งนี้้�
จึึงมีคี วามพร้อ้ มจะเชื่่�อมโยงกิิจกรรมทางน้ำำ�� อย่า่ งการนั่่ง� เรือหาง
แมงป่อ่ งแบบในอดีีต ไปจนถึงึ พายเรื อคายััคชมแม่่น้ำ��ำ สร้้างภาพ
ของความหลากหลายในจุดุ ที่่ถ� ืือเป็น็ แลนด์ม์ าร์ค์ สำ�ำ คัญั ของเมือื ง ที่่ม� ีี
ทั้้ง� ภาพของธุรุ กิจิ การค้า้ การคมนาคมขนส่ง่ ความเชื่อ�่ ความศรัทั ธา
ไปจนถึงึ การท่อ่ งเที่่�ยวเชิงิ วัฒั นธรรม และนัันทนาการ รวมถึงึ
การมีอี ยู่�ของตลาดดอกไม้ส้ ดแห่ง่ เดียี วในภาคเหนืือ ที่่น�ี่่จ� ะกลายเป็น็
ย่่านที่่�เปี่่ย� มเสน่่ห์์มากๆ ครัับ”
อดิศิ ร สุุจริิตรัักษ์์
ตัวั แทนผู้้�ค้า้ ขายในตลาดต้น้ ลำ�ำ ไย
83
ไพศาล โตวิิวััฒน์์
รองประธานมูลู นิธิ ิิส่่งเสริิม
ปุงุ เถ่า่ กงเชียี งใหม่่
84
ความทีศ่ าลเจา้ แหง่ นี้ผูกพัน
กับคนเชียงใหม่หลายต่อหลายรุน่
ญาติพ่ีน้องท่อี าจแยกย้ายไปอยู่
คนละบา้ นตา่ งมาไหว้เจา้ เหมอื นกัน
ศาลเจา้ ของเราจงึ มคี วามเป็ น
ศูนยก์ ลางของชาวไทยเช้อื สายจนี
ไปโดยปริยาย
“คำ�ำ ว่่าคนจีนี โพ้้นทะเล หมายถึึงชาวจีนี ที่่�เรา เมื่อ�่ ก่อ่ นศาลเจ้า้ จะอยู่�ในซอยโดยมีตี ึกึ แถวฝั่ง� ถนนไปรษณียี ์์
กั้�นอยู่� คุุณพ่อ่ ผม วิบิ ููลย์์ โตวิวิ ัฒั น์์ ที่่ด� ำำ�รงตำ�ำ แหน่่งประธาน
หลายคนได้ย้ ินิ มาตั้้ง� แต่เ่ ด็ก็ ว่่าพวกเขาหอบเสื่่�อหนึ่ง่� ศาลเจ้า้ ปุงุ เถ่า่ กงและประธานมููลนิธิ ิสิ ่ง่ เสริมิ ปุงุ เถ่า่ กง เชียี งใหม่่
ผืนื และหมอนอีกี หนึ่ง�่ ใบออกจากบ้า้ นเกิดิ เพื่่�อมาแสวง เป็น็ คนรวบรวมเงิินซื้�อตึกึ แถวบริเิ วณนั้้น� เพื่�่อต่่อเติมิ ศาลเจ้า้
โชคต่า่ งแดน คำ�ำ นี้้ย� ังั เชื่่�อมโยงกับั การต้อ้ งเดินิ ทาง ให้้เชื่อ่� มกัับถนนไปรษณีีย์์ และเปิดิ พื้้�นที่่ด� ้้านหน้้าออกสู่�แม่่น้ำ��ำ
ด้ว้ ยเรือื ไปยังั ที่่�ต่า่ งๆ ผ่า่ นทะเล หรือื แม่น่ ้ำ�ำ เพื่่�อจะได้้ ปิิง เป็็นที่่ส� ะดวกแก่่คนที่่ม� าสัักการะ โดยเฉพาะอย่่างยิ่ง� ในช่ว่ ง
พบสถานที่่�ในการตั้้ง� รกรากแห่ง่ ใหม่่ ค่ำำ��คืืนก่่อนวันั ตรุษุ จีีนที่่ม� ีีคนไทยเชื้�อสายจีีนมาถวายเครื่�องเซ่่น
ไหว้้หนาแน่น่ เป็น็ พิิเศษ เรียี กได้ว้ ่า่ คนเชื้อ� จีนี แทบทุกุ คน
สมัยั ก่อ่ นการเดินิ เรือไม่ไ่ ด้ป้ ลอดภัยั ไหนจะคลื่น�่ ลม ภัยั พิบิ ัตั ิิ ในตัวั เมืืองเชียี งใหม่่จะทยอยมาที่่น� ี่่ไ� ม่่ขาดสาย รวมถึึงในช่่วง
ไปจนถึงึ โจรสลัดั คนจีนี ที่่อ� อกเดินิ ทางจึงึ มักั หาเครื่อ� งยึดึ เหนี่่ย� ว เทศกาลกิินเจปลายปีี ที่่เ� ราจะจัดั งานไปจนถึงึ พื้้�นที่่ส� วนน้ำ��ำ ปิิง
ด้้วยการอัญั เชิิญเจ้า้ พ่่อเจ้า้ แม่แ่ ละทวยเทพต่่างๆ มาสถิิตยััง ฝั่่�งตรงข้า้ ม และตลอดถนนวิิชยานนท์์ มีกี ารออกร้า้ น จัดั เวทีี
ศาลเจ้า้ ตามเมือื งต่่างๆ ที่่�พวกเขาต้้องเดินิ เรื อ เพื่่�อจะได้้ การแสดงงิ้�ว บรรยากาศคึกึ คักั และเต็ม็ ไปด้ว้ ยรอยยิ้�ม
กราบไหว้้ขอพรให้้แคล้ว้ คลาดปลอดภััยในการเดินิ ทางหรือ
บัันดาลให้ก้ ารค้้าเจริิญรุ่�งเรื อง เราจึึงเห็็นว่า่ ศาลเจ้้าจีนี หลาย ซึ่่ง� นอกจากที่่ค� นเชีียงใหม่จ่ ะมาสัักการะองค์์ปุุงเถ่า่ กง
แห่่งมัักอยู่�ริมแม่น่ ้ำำ�� รวมถึึงศาลเจ้า้ ปุุงเถ่่ากง ที่่�ตั้้ง� อยู่ �ริม -ปุุงเถ่่าม่่า รวมถึึง ทีตี ี่่�แป่่บ้้อ (เทพยดาฟ้้าดินิ ) กวนอิมิ เนี่่ย� เนี้้ย�
แม่น่ ้ำ��ำ ปิิง ติดิ กัับกาดต้้นลำำ�ไย ย่่านไชน่่าทาวน์์ของเมือื ง (เจ้้าแม่่กวนอิมิ ) และ ไช้้ซิ้�งเหล่า่ เอี้�ย (เทพเจ้้าโชคลาภ) ความที่่�
เชียี งใหม่แ่ ห่่งนี้้� ก็เ็ ช่น่ กันั ศาลเจ้้าแห่่งนี้้ผ� ููกพัันกัับคนเชียี งใหม่ห่ ลายต่่อหลายรุ่�น อีีกทั้้�งยังั
เป็น็ สถานที่่�อัันเกิดิ จากแรงศรััทธาและความร่ว่ มแรงร่ว่ มใจของ
‘ปุงุ เถ่า่ กง’ เป็น็ ภาษาแต้จ้ิ๋�ว แปลว่่า ‘ชุมุ ชนดั้้ง� เดิิม’ ศาลเจ้้า ผู้้ค� นในอดีีตในการก่่อร่า่ งสร้้างขึ้�นมา การที่่�คุุณมาสัักการะ
ปุงุ เถ่า่ กงแห่ง่ นี้้จ� ึงึ มีนี ัยั ของการเป็น็ ที่่ส� ถิติ ของเทพเจ้า้ ที่่ค� ุ้้�มครอง เทพเจ้้าที่่�นี่่� จึงึ ยัังหมายรวมถึึงการรำ��ลึึกถึึงบรรพบุรุ ุษุ ผู้้�มาลง
รัักษาชุมุ ชนดั้้�งเดิมิ แห่ง่ นี้้�ไว้้ บนไม้อ้ กไก่บ่ ริิเวณหลัังคาของ หลักั ปักั ฐานและมีีส่ว่ นสำ�ำ คััญในการขัับเคลื่อ่� นเศรษฐกิิจของ
ศาลเจ้้า สลักั ตัวั เลข 2416 ไว้้ ซึ่่ง� นั่่น� คืือปีี พ.ศ. ที่่ศ� าลเจ้า้ แห่่งนี้้� เมืืองเช่่นทุุกวันั นี้้� รวมถึงึ การได้้โอกาสกลัับมาพบปะเพื่อ่� นฝููง
ถููกสร้า้ งขึ้น� จากแรงศรััทธาของผู้�ค้ นในยุุคนั้้�น ที่่น� ี่่�ไม่่เพียี ง ญาติิพี่่�น้อ้ งที่่�อาจแยกย้า้ ยไปอยู่�คนละบ้้าน ซึ่�ง่ ต่า่ งมาไหว้้เจ้้า
เป็็นศาลเจ้า้ ที่่เ� ก่่าแก่่ที่่ส� ุุดของเมืือง แต่ย่ ัังเป็็นศาลที่่ผ� ููกพััน เหมืือนกััน ศาลเจ้้าของเราจึึงมีคี วามเป็็นศููนย์ก์ ลางของ
กับั ประวัตั ิิศาสตร์์เมือื งจริงิ ๆ เพราะกระทั่่�งในวาระครบ 700 ปีี ชาวไทยเชื้อ� สายจีนี ไปโดยปริิยาย”
เมืืองเชีียงใหม่่ ก็ย็ ัังเป็น็ ฤกษ์ง์ ามยามดีีที่่ศ� าลเจ้า้ แห่่งนี้้ไ� ด้้รัับ
การบููรณะครั้ง� ใหญ่ไ่ ปพร้้อมกััน
85
“คนเมือื งเรียี กดอกไม้ป้ ัั นดวง ถ้า้ เป็็ นภาษากลาง
ก็ค็ ือื ดอกไม้พ้ ัันดวง นี่่�เป็็ นชื่่�อของเครื่่�องสัักการะ
ตั้้ง� ธรรมหลวงของชาวไทลื้้อ� ชาวบ้า้ นจะเด็ด็ ดอกไม้้
ที่่�ปลูกู ไว้้มาวางซ้อ้ นกันั บนแตะหรืือไม้ไ้ ผ่ส่ านคล้า้ ย
ตระแกรง หรือื รููปทรงอื่่�นๆ เพื่่�อไปแขวนประดับั วิหิ าร
วััดก่อ่ นวัันขึ้้น� 15 ค่ำ�ำ ในประเพณียี ี่่�เป็็ ง คนเฒ่า่ คนแก่่
หลายคนยังั พอจำ�ำ ได้้ แต่ค่ นรุ่่�นหลังั นี้้แ� ทบไม่ค่ ุ้้�นเคย
เพราะพิิธีีกรรมนี้้ห� ายไปจากในตัวั เมือื งนานแล้ว้
เรื่อ� งดอกไม้้ปัันดวงกลับั มาเป็น็ ที่่�สนใจอีกี ครั้ง� ภายหลังั
ที่่เ� ราชวนชาวบ้้านและเครืือข่่ายภาคประชาสังั คม ร่่วมปรึึกษา
หารืือกัันเกี่ย� วกัับเมืืองแห่่งการเรียี นรู้� ต่่างเห็็นตรงกัันว่่า
เราควรเรียี นรู้�จากต้้นทุุนที่่เ� รามีี รวมถึงึ มรดกที่่�กำำ�ลัังเลืือนหาย
เพราะจริิงๆ นี่่�คืือสิ่่�งที่่�เป็น็ พื้้�นฐานที่่ส� ุดุ ทว่่าก็็ทรงคุุณค่า่ ที่่�สุุด
ใกล้ต้ ัวั เรา และเมื่อ�่ แม่ค่ รููนุสุ รา เตียี งเกตุุ พาเราไปอำ�ำ เภอแม่แ่ จ่ม่
ไปพบกับั หมู่่�บ้้านที่่�ยัังมีีการทำำ�ดอกไม้พ้ ันั ดวงถวายวััดกัันอยู่�
ก็พ็ บว่า่ สิ่ง� นี้้แ� หละที่่เ� ป็น็ คำ�ำ ตอบของเมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้ใ� นแบบ
ฉบัับเชีียงใหม่่
นั่่�นเป็็นช่่วงปลายปีี 2564 ก่่อนเทศกาลยี่�เป็็ง อย่า่ งที่่�ทราบ
กันั ว่า่ โควิดิ -19 ทำำ�ให้ธ้ ุรุ กิิจท่่องเที่่�ยวของเมือื งเชีียงใหม่่
ซบเซาหนััก และเราต่า่ งมาทบทวนว่่ารููปแบบการท่่องเที่่ย� ว
แบบเดิมิ ของเมืืองอาจไม่่ยั่ง� ยืืนอีกี ต่่อไป นั่่�นทำำ�ให้ป้ ระเด็็นเรื่อ� ง
เศรษฐกิจิ สร้้างสรรค์ท์ ี่่ข� ับั เคลื่�่อนโดยชุมุ ชนจึึงถููกหยิิบยกขึ้�นมา
ใคร่่ครวญ ซึ่�ง่ นำ�ำ มาสู่�การตั้้ง� ธงที่่จ� ะขับั เคลื่อ�่ นจุุดแข็็งดั้้ง� เดิมิ
ของเมืือง ในฐานะเชีียงใหม่่เมืืองแห่ง่ เทศกาล แต่่หััวใจสำำ�คัญั
ของเราคืือเทศกาลที่่�ว่่ามัันต้อ้ งริิเริ่ม� และขับั เคลื่อ่� นจากพลััง
ของเครืือข่า่ ยชุมุ ชน ผู้เ�้ ป็็นเจ้า้ ของเทศกาล ซึ่่ง� อย่่างที่่�บอกว่่า
เราคุยุ กันั ก่อ่ นงานยี่เ� ป็ง็ พอดีี จึงึ ตั้้ง� ชื่อ�่ แคมเปญกันั ว่า่ ‘เชียี งใหม่่
เมือื งเทศกาล เจ้้าภาพคืือทุุกคน เริ่�มต้้นที่่ย� ี่่เ� ป็ง็ ’ เพื่�อ่ ให้้
เห็น็ ว่า่ ชาวบ้้านและเครืือข่่ายชุุมชนของเราเองนี่่�แหละที่่�จะเป็น็
หัวั ใจสำ�ำ คััญของการจัดั งานในทุุกเทศกาล
86
เรามองว่าถ้าทกุ ฝ่ ายหนั หน้าเข้าหากัน และดังั ที่่ก� ล่า่ วไป ดอกไม้พ้ ันั ดวง คืือเครื่อ� งมือื นำ�ำ ร่อ่ ง เพราะ
และมีวิสัยทัศนเ์ ดียวกันโดยมชี าวบา้ น นอกจากความหมายที่่�ยึดึ โยงกับั ประเพณีี ยัังมีคี วามสวยงาม
ผู้เป็ นเจา้ ของและผูข้ ับเคล่ือนทแี่ ท้จริง ความหอมจากดอกไม้้ และความเป็น็ ไปได้ใ้ หม่ๆ่ ในการออกแบบ
เป็ นศูนยก์ ลาง เชยี งใหม่จะเป็ นจุดหมาย สร้า้ งสรรค์์
การทอ่ งเท่ยี วอันย่ังยนื เพราะเสน่ห์
ท่เี กดิ จากตวั ตนเช่นน้ีแหละ ทจ่ี ะดงึ ดูด เราเริ่�มจากชักั ชวนเครื อข่่ายชุุมชนลงพื้้�นที่่ไ� ปเรีียนรู้ก� ารทำ�ำ
ดอกไม้้พันั ดวงที่่แ� ม่่แจ่่ม จากนั้้�นก็จ็ ััดเวิริ ์ค์ ช็อ็ ปชัักชวนนัักออก
ใหน้ ักทอ่ งเทีย่ วมาเยอื นเมอื งแหง่ นี้ แบบมาพัฒั นารููปแบบดอกไม้้พัันดวง ร่่วมกับั ผู้�้ ประกอบการ
และกลับมาอีกครงั้ ซ้ำ�แลว้ ซ้ำ�เล่า ในเชีียงใหม่่ ทดลองปรัับรููปแบบของการสานไม้้ไผ่ใ่ ห้้เป็็นรููป
ทรงร่ว่ มสมััย เลืือกสีสี ัันของดอกไม้้ให้้มีคี วามยููนีีค ที่่�สำ�ำ คััญคืือ
ดร.รชพรรณ ฆารพัันธ์์ สนับั สนุนุ ให้ม้ ีกี ารนำ�ำ ไปใช้ใ้ นอุตุ สาหกรรมท่อ่ งเที่่ย� ว ทั้้ง� การตบแต่ง่
โรงแรม สปา เป็น็ ของชำำ�ร่ว่ ยต้อ้ นรัับแขก ไปจนถึึงออกแบบ
นักั วิิจัยั จากศููนย์ว์ ิิจัยั และพััฒนาการท่อ่ งเที่่�ยว กิจิ กรรมท่อ่ งเที่่ย� วเชิงิ วัฒั นธรรม ชักั ชวนนักั ท่อ่ งเที่่ย� วมาเรียี นรู้�
โครงการจัดั ตั้้ง� ศููนย์ล์ ้า้ นนาสร้้างสรรค์์ และทดลองออกแบบดอกไม้้พัันดวงตามสไตล์ข์ องเขาเอง
มหาวิิทยาลัยั เชียี งใหม่่ เป็น็ ต้้น และแน่่นอน เมื่่อ� งานยี่เ� ป็็งที่่ผ� ่า่ นมา เราก็น็ ำ�ำ ดอกไม้้
พันั ดวงนี่่แ� หละไปตบแต่่งขบวนแห่่ และพื้้น� ที่่ต� ่า่ งๆ ทั่่ว� เมือื ง
ดอกไม้้พันั ดวง หรื อตุงุ โคมล้้านนา และประทีปี เป็็นเพียี ง
องค์ป์ ระกอบเล็็กๆ ที่่ท� ำำ�ให้้เราเห็็นว่า่ เชียี งใหม่ร่ ุ่่�มรวยไปด้ว้ ย
วััตถุดุ ิิบทางวััฒนธรรมที่่ย� ังั พอมีีคนสืืบสานและรอคอยให้้คนรุ่�น
ต่อ่ มาศึกึ ษาเรียี นรู้� เพื่อ�่ นำ�ำ ไปต่อ่ ยอดเป็น็ งานออกแบบ หรือสินิ ค้า้
เชิิงสร้้างสรรค์์มากมาย เช่่นเดีียวกัับภาพใหญ่ข่ องเมือื ง ที่่�เต็็มไป
ด้้วยประเพณีีและเทศกาลที่่ย� ึึดโยงอยู่่�กัับวิถิ ีชี ีวี ิิตคนเมืือง
ตลอดทั้้ง� ปีี
เรามองว่่าถ้า้ องค์ก์ รทุุกฝ่่ายหัันหน้า้ เข้า้ หากันั และมีวี ิิสัยั
ทัศั น์เ์ ดียี วกัันโดยมีีชาวบ้า้ น ผู้�เ้ ป็็นเจ้้าของและผู้้�ขับั เคลื่่�อนที่่�
แท้จ้ ริงิ ของเทศกาลนั้้น� ๆ เป็น็ ศููนย์ก์ ลาง เชียี งใหม่จ่ ะเป็น็ จุดุ หมาย
การท่อ่ งเที่่�ยวอัันยั่�งยืืน ซึ่�ง่ เกิดิ จากตััวตนของเราจริงิ ๆ และ
เพราะเสน่ห่ ์ท์ี่่เ� กิดิ จากตัวั ตนเช่น่ นี้้แ� หละ ที่่จ� ะดึงึ ดููดให้น้ ักั ท่อ่ งเที่่ย� ว
มาเยืือนเมือื งแห่ง่ นี้้� และกลับั มาเยืือนอีีกครั้ง� ซ้ำ��ำ แล้้วซ้ำ�ำ�เล่า่ ”
87
แม่แ่ อ - รััตนา ชูเู กษ
ประธานชุมุ ชนควรค่า่ ม้า้ สามัคั คีี
และแม่ค่ ้า้ ขายกับั ข้า้ วพื้้�นเมือื งทาง (ออน) ไลน์์
“แม่่ไม่ม่ ีลี ูกู มีแี ต่ห่ ลานๆ และความที่่�เราเป็็ น
ประธานชุมุ ชนและอยู่่�มานาน คนในชุมุ ชนและในตลาด
จึึงเรีียกเราติดิ ปากว่่าแม่่ เลยมีลี ูกู ๆ เป็็ นพ่่อค้า้ แม่ค่ ้า้
ในตลาดแทน (ยิ้้ม� ) ลูกู ๆ และหลานๆ เหล่า่ นี้้น� ี่่�แหละ
สอนแม่ใ่ ช้ไ้ ลน์์ สอนให้ร้ ู้้�ว่่าจะจ่า่ ยเงินิ หรืือรัับโอนเงินิ
ทางมือื ถือื อย่า่ งไร ซึ่ง่� ทำ�ำ ให้ช้ ีวี ิิตแม่ง่ ่า่ ยขึ้้น� มาก
แม่ม่ ีกี ลุ่่�มไลน์ท์ ี่่�ตั้้�งไว้ข้ ายอาหาร ในทุกุ ๆ เย็็น เราจะเขีียน
บอกคนในกลุ่่�มว่า่ พรุ่�งนี้้จ� ะทำ�ำ กับั ข้า้ วอะไรบ้า้ ง ไข่ค่ ว่ำ��ำ หลามบอน
น้ำ��ำ พริกิ แมงดา แกงฮังั เล จอผักั กาด วันั หนึ่่ง� ประมาณ 5-6 อย่า่ ง
จากนั้้น� แต่ล่ ะคนก็จ็ ะเขียี นออเดอร์ท์ิ้้ง� ไว้ใ้ นกลุ่่�ม ทีนีี้้เ� ราก็ร็ู้แ� ล้ว้ ว่า่
จะต้้องทำ�ำ กัับข้า้ วแต่ล่ ะอย่่างปริิมาณเท่่าไหร่่ และก็ท็ ำำ�เผื่อ�่ ไว้้
ประมาณหนึ่่�งสำ�ำ หรับั บ้า้ นที่่�เขาไม่ม่ ีีไลน์์ พอตอนเช้า้ แม่่ก็็
ขี่ม� อเตอร์์ไซค์ต์ ระเวนส่่งตามที่่�แต่ล่ ะบ้้านสั่่�งไว้้
88
มีลกู ๆ หลานๆ มาสอนใหเ้ ล่นไลน์
ซึ่งเป็ นเรอ่ื งใหมม่ ากๆ สำ�หรับเรา
แตก่ ็ทำ�ใหเ้ ราได้คิดว่านอกจาก
ส่งสตกิ๊ เกอร์สวัสดีประจ�ำ วัน
หรือส่งรูปมาอวดเพ่ือนๆ ในกลุ่มกันแล้ว
เรากข็ ายกบั ข้าวทางนี้ไดเ้ หมอื นกันนี่,
น่ีขายกับข้าวทางออนไลน์น้ีมากอ่ น
พวกฟู้ดแพนดา้ หรอื แกรบ็ ฟู้ด
จะเขา้ มาในเชียงใหม่อีกนะ (ยิม้ )
ซึ่่�งเกืือบทั้้�งหมดอยู่�ในย่า่ นคููเมืือง เฉลี่่ย� วัันหนึ่่ง� จะมีี ตอนแรกก็ไ็ ม่่ได้้คิิดหรอกว่่าจะขายแบบนี้้� แต่ม่ ีเี หตุุที่่ท� ำ�ำ ให้้
ขาประจำ�ำ ประมาณ 30 กว่า่ หลังั และมีีขาจรอีกี 10 กว่่าๆ แม่ไ่ ม่ไ่ ด้้ขายในร้้านที่่เ� ดิิมแล้ว้ และเราต้้องย้้ายบ้้านมาอยู่่�ย่่าน
อย่า่ งบ้า้ นไหนไม่ม่ ีีไลน์์ แม่ก่ ็จ็ ะจอดรถเอิ้น� เอากัับข้า้ วเปล่่าเจ้า้ สันั ติธิ รรม ซึ่ง�่ ที่่อ� ยู่�ใหม่ม่ ันั ไม่เ่ หมาะจะเปิดิ เป็น็ ร้า้ น คิดิ อยู่�สักั พักั
ก่่อนจะร่่ายไปว่่ามีอี ะไรบ้า้ ง แม่ท่ ำ�ำ อย่่างนี้้ท� ุุกวััน ถ้า้ ไม่แ่ วะ ว่่าจะทำ�ำ ยังั ไง เลิกิ ขายดีไี หม จนมีลี ููกๆ หลานๆ มาสอน
เม้้าท์์มอยกัับลููกค้้า วัันหนึ่่ง� ส่ง่ อาหารชั่่�วโมงเดีียวก็เ็ สร็จ็ และ ให้้เล่น่ ไลน์์ ซึ่่ง� เป็น็ เรื่�องใหม่่มากๆ สำ�ำ หรับั เรา แต่ก่ ็็ทำ�ำ ให้้เรา
ถ้า้ รู้�ว่่าอีีกวันั ต้อ้ งมีธี ุรุ ะไปทำ�ำ งานให้ช้ ุมุ ชน ก็แ็ ค่ไ่ ลน์บ์ อกเขาว่่า ได้ค้ ิดิ ว่า่ นอกจากส่ง่ สติ๊๊ก� เกอร์ส์ วัสั ดีปี ระจำ�ำ วันั หรือส่ง่ รููปมาอวด
พรุ่�งนี้้ไ� ม่ส่ ่ง่ โดยจะมีวี ันั ศุกุ ร์ว์ ันั เดียี วที่่แ� ม่ไ่ ปเปิดิ ร้า้ นที่่ก� าด เพื่่อ� นๆ ในกลุ่่�มกััน เราก็็ขายกัับข้า้ วทางนี้้ไ� ด้เ้ หมืือนกันั นี่่�
กองเก่า่ ถนนคนเดินิ วััดล่า่ มช้้าง วัันนั้้�นก็็จะทำำ�เยอะหน่่อย ยิ่�งช่่วงโควิดิ มาใหม่่ๆ และคนไม่่อยากออกไปข้้างนอก เรายิ่�ง
แต่ก่ ็ข็ ายหมดตลอด ขายดีีเลย
พอเปลี่่ย� นมาขายกัับข้้าวทางไลน์์แบบนี้้� ทำำ�ให้้แม่่ นี่่ข� ายกับั ข้า้ วทางออนไลน์น์ ี้้ม� าก่อ่ นพวกฟู้�้ ดแพนด้้าหรือ
จ่า่ ยตลาดง่่าย ทำ�ำ แล้้วก็็ไม่เ่ หลืือทิ้้�ง แล้้วก็็ไม่ต่ ้้องเสียี ค่า่ เช่า่ แกร็บ็ ฟู้้�ดจะเข้้ามาในเชีียงใหม่อ่ ีกี นะ (ยิ้�ม)”
สถานที่่ห� รือต้อ้ งรอว่่าเมื่อ่� ไหร่ล่ ููกค้้าจะเข้้ามาอีีก มีเี วลาเหลืือ
ไปทำ�ำ อย่า่ งอื่น�่ แต่ท่ี่่เ� ป็น็ แบบนี้้ไ� ด้ก้ ็ม็ าจากการที่่เ� ราเคยเปิดิ ร้า้ น
มาก่อ่ นในชุมุ ชนควรค่า่ ม้า้ มาหลายปีี ทำ�ำ ให้ม้ ีลี ููกค้้าประจำ�ำ ด้้วย
89
“ผมขับั รถสี่่�ล้อ้ สีีเหลือื งเส้้นทางเชียี งใหม่-่ เวีียง
ป่่ าเป้้ า พาผู้้�โดยสารที่่�เป็็ นพ่่อค้า้ แม่ค่ ้า้ นักั เรียี น
คนทำ�ำ งาน นักั ท่อ่ งเที่่�ยว และพี่่�น้อ้ งชนเผ่า่ ที่่�อาศััยอยู่่�
ตามเส้น้ ทางเข้า้ -ออกเมือื งเชียี งใหม่ม่ าสี่่�สิบิ กว่า่ ปีี แล้ว้
ขับั มานานจนคนขับั รถประจำ�ำ ทางด้ว้ ยกันั ตั้้ง� ให้เ้ ป็็ น
ประธานกรรมการสหกรณ์น์ ครเชียี งใหม่เ่ ดินิ รถ
จำ�ำ กัดั ติดิ กันั มา 5 วาระ งานของผมคือื ช่ว่ ยประสาน
งานกับั พี่่�น้อ้ งคนขับั รถสี่่�เหลือื งใน 28 เส้้นทาง
ซึ่ง่� มีอี ยู่่�นับั พัันคันั ใน 4 จังั หวััดภาคเหนือื
คนชอบมองว่า่ รถประจำ�ำ ทางสี่่�ล้อ้ มักั ไม่พ่ ัฒั นา เป็็นมายังั ไง
ก็อ็ ย่า่ งนั้�น แต่ก่ ็็ต้้องเข้้าใจด้้วยว่า่ เรามีขี ้้อจำำ�กัดั หลายอย่า่ ง
โดยเฉพาะเรื่�องเงินิ ทุุน ยิ่�งช่่วงโควิดิ นี่่�เจอหนััก รายได้้แทบ
ไม่ม่ ีี แล้ว้ มาเจอค่า่ น้ำ�ำ มันั ที่่�สูงขึ้�นเป็็นเท่า่ ตัวั อีกี เราต้อ้ งแบกรับั
ภาระในเรื่�องนี้� จะให้้ไปขึ้้�นค่า่ โดยสารก็ก็ ระทบกัับลููกค้้าอีกี
เพราะอย่า่ ลืมื ว่า่ เราเป็็นทางเลืือกในการเดิินทางระหว่า่ ง
อำ�ำ เภอและจังั หวัดั ที่่�ประหยััดที่่�สุุด ก็ต็ ้้องหาวิธิ ีสี ู้�้ กัันไป ให้้ได้้
ประโยชน์ท์ั้�งคนขัับและผู้�โ้ ดยสาร
ผมมองว่า่ รัฐั หรือื เทศบาลช่่วยเราได้้มากนะ ไม่ใ่ ช่่แค่่
การชดเชยรายได้้ แต่ย่ ังั รวมถึงึ การสร้า้ งสิ่�งอำ�ำ นวยความสะดวก
จููงใจผู้�้โดยสาร คุุณสังั เกตดููสิิ เรามีีรถประจำ�ำ ทางรวมรถสี่่�ล้้อ
แดงวิ่�งเป็็นพันั ๆ คันั แต่ใ่ นเมือื งเราแทบไม่ม่ ีีที่่�นั่�งสาธารณะ
ดีๆี ไว้้รอรถเลย ผมจึงึ เห็น็ ด้้วยอย่า่ งยิ่�งกับั โครงการปรับั ปรุงุ
สวนริิมน้ำ�ำ ปิิงตรงกาดวโรรส เพราะจุดุ นั้้�นคือื จุดุ ที่ผ่� ู้�โ้ ดยสาร
ส่ว่ นใหญ่จ่ ะมาขึ้�นรถประจำำ�ทางกลัับบ้้านไปยังั อำ�ำ เภอต่า่ งๆ
แทนที่่เ� ขาจะต้้องมานั่�งรอในรถหรือื ตามม้้านั่�งริิมถนน
ก็็ได้้มาพักั ร้้อนในสวนร่่มๆ ก่อ่ นออกเดิินทาง
ส่ว่ นตัวั ผมคิดิ ว่า่ ถ้้าเมืืองเรามีสี วนมากขึ้้�น หรือื มีีที่่�นั่�งพััก
ที่่�มีรี ่่มเงามากกว่า่ นี้�ตามจุดุ ต่า่ งๆ จะช่่วยจููงใจให้้คนหันั มา
ใช้้บริกิ ารรถสาธารณะมากขึ้้�นด้้วยเช่่นกันั คนใช้้รถสาธารณะ
มากขึ้้�น รถก็็ติดิ น้้อยลง คนขับั รถก็อ็ ยู่�ได้้ แถมยัังมีรี ายได้้ไป
พััฒนาบริกิ ารให้้ดียีิ่�งขึ้�นในระยะยาวอีกี ด้้วย”
90
ดุสุ ิิษฐ์์ รััตนาดารา
ประธานกรรมการสหกรณ์์
นครเชียี งใหม่เ่ ดินิ รถ จำ�ำ กัดั
ผมมองว่ารัฐหรือเทศบาล
ชว่ ยเราไดม้ ากนะ คุณสังเกตดูสิ
เรามรี ถประจ�ำ ทางรวมรถส่ี ล้อแดงว่ิงเป็ น
พันๆ คัน แต่ในเมอื งเราแทบ
ไมม่ ที นี่ ัง่ สาธารณะดๆี ไว้รอรถเลย
91
ค�ำ ถามทว่ี ่าท�ำ ไมขอ้ มลู ในหลายๆ
งานวิจยั ยงั ไม่ถูกท�ำ ใหเ้ ป็ น Open data
ผมมองว่ามันอาจเป็ นความหวาดระแวง
ของคนท�ำ งานว่าผลงานจะถกู ชว่ งชงิ
หรือเราอาจยงั ไมค่ อ่ ยมีสำ�นกึ รับผิดชอบ
ในการใช้ข้อมลู ของคนอื่น แบบถ้าฉันโอเพ่นดาตา้ ไป
คนเอาไปใชจ้ ะใหเ้ ครดิตฉันไหม
หรอื ถ้าเราเอาขอ้ มลู เขาไปใช้ เขาจะฟ้ องเราไหม
ทักั ษิิณ บำ�ำ รุุงไทย
นักั กิจิ กรรมพััฒนา
ขบวนการสร้้างเสริมิ สุุขภาพเยาวชน (ขสย.)
92
“ระหว่่างเรีียนมัธั ยมปลายที่่�พิิษณุโุ ลก ผมมีโี อกาส แม้้ผมจะไม่่ได้้มีปี ระสบการณ์์มากนักั ถ้า้ เทียี บกับั คนทำ�ำ งานรุ่�นพี่่�
แต่ผ่ มก็็พอเห็น็ สิ่่ง� ที่่�เป็น็ pain point ของภาคประชาสัังคมเชีียงใหม่่
ลงพื้้�นที่่�ชุมุ ชนที่่�อำำ�เภอพรหมพิิราม ในฐานะอาสาสมัคั ร นั่่น� คืือการที่่ต� ่า่ งกลุ่่�มต่า่ งทำ�ำ งานของตัวั เองไป มันั ไม่ใ่ ช่แ่ ค่ไ่ ม่ม่ ีกี ารเชื่อ�่ ม
โครงการยุวุ วิิจัยั ของ สกว. (ปัั จจุุบันั เปลี่ย่� นชื่อ่� เป็็ น สำำ�นักั โยงระหว่า่ งสายงานที่่แ� ตกต่า่ งกันั กระทั่่ง� ในแวดวงที่่ท� ำ�ำ ประเด็น็ เดียี วกันั
งานคณะกรรมการส่่งเสริมิ วิทิ ยาศาสตร์์ วิจิ ัยั และนวัตั กรรม: ก็็ยังั มีลี ัักษณะของการต่า่ งคนต่่างทำำ�ของตััวเองไปอยู่่�ตลอดมา
สกสว. - ผู้�เ้ รีียบเรีียง) การลงพื้้�นที่่�ครั้้�งนั้้น� เปิิ ดโลกผมมาก
เพราะมันั ไม่ใ่ ช่แ่ ค่ค่ วามสนุกุ จากการได้ท้ ำ�ำ งานเป็็ นทีมี นั่่�นเป็็นเหตุผุ ลที่่ท� ำ�ำ ให้้ผมให้ค้ วามสำำ�คัญั กัับการสร้า้ งเครือข่า่ ย
หรืือการได้เ้ รียี นรู้้�จากชาวบ้า้ น แต่ย่ ังั ทำ�ำ ให้เ้ ราตระหนักั ว่่า เพื่อ่� แลกเปลี่่�ยนบทเรีียนระหว่า่ งกลุ่่�มหรือระหว่่างภููมิิภาค โดยเฉพาะ
หากมีแี ผนยุทุ ธศาสตร์์ชัดั เจน การทำ�ำ งานภาคประชาสัังคม กับั กลุ่่�มที่่ท� ำำ�งานด้้านเยาวชนและตัวั เยาวชนเอง ซึ่�ง่ ผมมองว่า่ เป็็น
สามารถสร้า้ งความเปลี่่�ยนแปลงต่อ่ ผู้้�คนในพื้้�นที่่�ได้จ้ ริิงๆ รากฐานของบุคุ ลากรที่่�ทำ�ำ งานด้า้ นพััฒนาที่่�จะเติบิ โตขึ้้น� มาทำ�ำ งาน
จนพอถึงึ เวลาสอบเข้า้ มหาวิทิ ยาลัยั ผมจึงึ เลืือกมหาวิทิ ยาลัยั เชียี งใหม่่ ร่ว่ มกันั กับั เราในอนาคต
เพราะเห็็นว่่าถ้้าเราอยากทำ�ำ งานสายนี้้� การอยู่�ในเมือื งที่่�ได้้ชื่่อ� ว่า่ เป็็น
เมืืองหลวงของภาคประชาสัังคม จะทำ�ำ ให้ผ้ มได้เ้ รียี นรู้�มากขึ้น� ต้อ้ งอย่า่ ลืืมว่า่ การทำ�ำ งานภาคประชาสัังคมมันั ไม่ใ่ ช่่งานที่่�โดดเดี่่ย� ว
คุณุ ไม่่สามารถกอดรัดั ประเด็็นของตััวเองแล้ว้ ทำ�ำ ไปแค่ฝ่ ่่ายเดีียว เช่น่
ถ้า้ คุุณทำำ�งานเรื่�องแก้ป้ ัญั หามลภาวะทางอากาศ แต่ถ่ ้้าคุุณไม่เ่ ชื่่�อมร้อ้ ย
ผมเลืือกเรียี นสาขาส่ง่ เสริิมการเกษตร คณะเกษตรศาสตร์์ การทำำ�งานร่ว่ มกัับกลุ่่�มที่่�ทำ�ำ งานกับั ชุุมชน สัังคม หรือชาติิพัันธุ์�
ทั้้�งปริญิ ญาตรีีและปริิญญาโท เพราะเห็็นว่า่ การเกษตรคืือรากฐานของ คุณุ ก็ไ็ ม่่มีีทางแก้้ปัญั หาสิ่่ง� ที่่�คุุณเผชิิญอยู่�ได้้ ซึ่่�งพอเป็น็ แบบนี้้ม� ัันยััง
ชุุมชนส่่วนใหญ่่ ถ้้าเราเอาความรู้�ไ้ ปส่ง่ เสริิมให้เ้ กษตรกรได้้เข้้าถึึง ส่ง่ ผลกระทบต่่อการเข้้าถึึงข้อ้ มููลด้ว้ ย เพราะที่่ผ� ่า่ นมา ผมพบเห็น็
นวัตั กรรมหรื อช่อ่ งทางใหม่่ๆ ในการผลิติ และจััดจำำ�หน่่าย ความมั่่น� คง นักั วิจิ ัยั ต้้องทำ�ำ วิจิ ััยเพื่�่อหาข้อ้ มููลที่่โ� ครงการอื่น่� เคยหาไว้แ้ ล้้วอยู่�ซ้ำ��ๆ
ทางเศรษฐกิจิ นำ�ำ มาซึ่ง�่ คุณุ ภาพชีวี ิติ ที่่ด� ีขี องพี่่น� ้อ้ งเกษตรกร ซึ่ง�่ จะส่ง่ ผลบวก พอจบโครงการข้อ้ มููลก็ไ็ ม่ไ่ ด้้ถููกใช้้ต่่อ มีคี นมาทำำ�โครงการใหม่่ก็็ทำำ�
ต่อ่ สัังคมในภาพใหญ่ไ่ ปด้้วย ข้อ้ มููลใหม่่ แทนที่่�จะเอาข้้อมููลมาแชร์์กันั กลายเป็็นว่่านัักวิจิ ัยั ก็ต็ ้อ้ ง
แต่ใ่ นช่ว่ งระหว่า่ งเรียี น ผมมีโี อกาสเข้า้ ร่ว่ มโครงการด้า้ นประชาสังั คม ทำำ�ข้้อมููลเรื่อ� งเดิิมๆ ใหม่ท่ ุุกครั้�ง งานเชิงิ พัฒั นาที่่อ� ยู่�ในฐานของงาน
หลากหลายมาก ทั้้ง� ชมรมอาสาพัฒั นาชนบท ชมรมประชาธิปิ ไตย วิจิ ัยั มันั จึึงไปข้า้ งหน้า้ อย่า่ งเชื่่�องช้า้
พรรคนักั ศึกึ ษายุวุ ธิปิ ัตั ย์์ และกลายเป็น็ ว่า่ พอเรียี นจบปริญิ ญาตรีี ก็แ็ ทบ ส่่วนคำำ�ถามว่า่ ทำ�ำ ไมข้อ้ มููลในหลายๆ งานวิจิ ัยั ยังั ไม่่ถููกทำ�ำ ให้เ้ ป็น็
ไม่่ได้ใ้ ช้ค้ วามรู้�้ ด้้านการเกษตรเลย กลับั กลายเป็็นประสบการณ์์จาก Open data ผมมองว่่ามัันอาจเป็็นความหวาดระแวงของคนทำ�ำ งาน
การทำำ�งานอาสาสมัคั ร และคอนเนคชั่�นกัับเครื อข่่ายต่า่ งๆ รวมทั้้ง� ด้้วยว่า่ ผลงานจะถููกช่ว่ งชิิง หรื อในอีีกมุุมคืือเราอาจยังั ไม่่ค่่อยมีสี ำำ�นึกึ
ทัักษะในการประสานงานระหว่า่ งเครื อข่า่ ย ที่่ก� ลายมาเป็็นต้้นทุนุ ในการรับั ผิิดชอบในการใช้้ข้อ้ มููลของคนอื่่�น มันั จึงึ เกิดิ ความไม่่ไว้ใ้ จ
สำ�ำ คััญในการทำำ�งานของผมหลัังเรียี นจบ กันั และกััน แบบบางคนคิดิ ว่า่ ถ้้าฉันั โอเพ่น่ ดาต้า้ ไป คนเอาไปใช้จ้ ะให้้
หลัักๆ ตอนนี้้ผ� มทำ�ำ งานด้า้ นการพััฒนาเยาวชนในฐานะผู้�้ ประสาน เครดิิตฉัันไหม หรื อบางคนคิิดว่า่ แล้ว้ ถ้้าเราเอาข้้อมููลเขาไปใช้้
งานในภาคเหนืือของกลุ่่�ม ขสย. หรือขบวนการสร้า้ งเสริมิ สุขุ ภาพเยาวชน ซึ่�่ง เขาจะฟ้อ้ งเราไหม แต่ผ่ มมองว่่าช่ว่ งหลังั ๆ เราเริ่�มเปิิดกันั มากขึ้�น
เป็น็ โครงการลููกของขบวนการสร้า้ งเสริิมสุขุ ภาพประชาชน (ขสช.) ของ ซึ่่ง� ก็็เป็น็ เรื่�องน่า่ ยิินดีีครัับ
สสส. มีีเป้า้ หมายคืือพยายามนำ�ำ คนทำ�ำ งานในเครื อข่่ายของ สสส. มาทำ�ำ ซึ่�ง่ นั่่�นล่่ะ ถ้้าข้อ้ มููลมัันถููกเปิดิ โดยมีีข้้อตกลงที่่�ชััดเจนร่่วมกันั
งานมาเรียี นรู้แ� ละแลกเปลี่่ย� นทรัพั ยากรกันั โดยในบทบาทที่่ค� ล้า้ ย พร้อ้ มไปกับั การที่่�คนทำ�ำ งานทุุกส่ว่ นไม่่หวงแหนบทเรีียนที่่ต� ััวเองได้้มา
กันั นี้้� ผมยังั เป็น็ ผู้�้ จัดั การโครงการ Young Moves ซึ่ง�่ เป็น็ กลุ่่�มที่่ส� นับั สนุนุ เอามาแชร์ก์ ันั เรียี นรู้จ� ากกันั และกันั ไม่ว่ ่า่ คุณุ จะทำ�ำ งานสายไหน แน่น่ อน
เสียี งของเยาวชนในประเทศไทย ให้พ้ วกเขามีสี ่ว่ นร่ว่ มในการแก้ป้ ัญั หา ที่่ว� ่่าเป้้าหมายของแต่ล่ ะกลุ่่�มอาจแตกต่า่ ง แต่ผ่ ลลัพั ธ์์ทางอ้อ้ ม มันั ก็็จะ
ที่่ค� รอบคลุุมทุกุ แง่่มุมุ ตั้้�งแต่่การเคลื่�่อนไหวเพื่่�อสิ่่ง� แวดล้้อมไปจนถึงึ นำำ�ไปสู่่�การพััฒนาอย่่างยั่�งยืืนของสังั คมเมืืองและสิ่่�งแวดล้อ้ มไม่่ต่่างกันั
ความมั่่�นคงในอาชีีพและสิทิ ธิแิ รงงาน แล้ว้ ทำำ�ไมเราจึึงไม่่เปิดิ ใจทำำ�งานร่ว่ มกันั ล่ะ่ ครัับ”
หมายเหตุจุ ากผู้้�เรียี บเรีียง: นอกจากบทบาทที่ก่� ล่า่ วมา ทักั ษิิณยังั ทำ�ำ งานเป็็ นผู้้�ประสานงานเยาวชนให้ก้ ับั ACSC (ASEAN Civil Society Conference)
และ APF (ASEAN Peoples’Forum) ซึ่ง่� เป็็ นเวทีขี นานกับั การประชุมุ ASEAN Summit ในฝั่่� งภาคประชาชน โดยเขาทำ�ำ มาตั้้ง� แต่ป่ ีี 2019
93
Feature
เมอื งแหง่
การเรีียนรู้ �ไม่่ รู้ �จบ
จากยอดดอยสู่่�สายน้ำ�ำ สำำ�รวจพื้้�นที่�่
แห่ง่ การเรียี นรู้้�ตามคำ�ำ ขวััญเมือื งเชียี งใหม่่
94
10 ล้า้ นคนต่อ่ ปีี คือื จำ�ำ นวนโดยเฉลี่่�ยของนักั ท่อ่ งเที่่�ยว
จากทั่่�วโลกที่่�มาเยือื นเชียี งใหม่ใ่ นช่ว่ งก่อ่ นการระบาดของ
โควิิด-19 ซึ่ง�่ มากเป็็ นอัันดับั ต้น้ ๆ ของภูมู ิภิ าคอาเซียี น
ในขณะที่่�ข้อ้ มูลู จากสื่่�อท่อ่ งเที่่�ยวระดับั สากลยังั ระบุอุ ีีกว่่า
เชียี งใหม่ไ่ ด้ร้ ับั การโหวตให้ต้ ิดิ อัันดับั top 10 เมือื งน่า่ เที่่�ยว
ที่่�สุุดในเอเชียี ต่อ่ เนื่่�องมาหลายปีี กระนั้้น� ก็ต็ าม เชียี งใหม่ก่ ็็
หาได้ม้ ีดี ีแี ค่ก่ ารท่อ่ งเที่่�ยว
อดีตี เมือื งหลวงแห่ง่ อาณาจักั รล้า้ นนา เมือื งต้น้ ธารทาง
ศิลิ ปวัฒั นธรรมของภาคเหนือื ศูนู ย์ก์ ลางของสล่า่ หัตั ถกรรม
นครแห่ง่ ศิิลปะพื้้�นที่่�บุกุ เบิกิ การปลูกู พืืชเมือื งหนาวไปจนถึึง
เมือื งต้น้ แบบของเครือื ข่า่ ยเกษตรอิินทรีีย์ร์ ะดับั ประเทศ
และแน่น่ อน เมือื งหลวงของภาคประชาสัังคม ฯลฯ เหล่า่ นี้้�
เป็็ นเพีียงบางนิยิ ามของจังั หวััดที่่�มีพี ื้้�นที่่�ใหญ่เ่ ป็็ นอัันดับั 2
ของประเทศและเป็็ นบ้า้ นของประชากรเกือื บ 2 ล้า้ นคนแห่ง่ นี้้�
95
ว่่าแต่่อะไรที่่ท� ำำ�ให้้เชีียงใหม่่เปี่่ย� มไปด้ว้ ยความหมาย ดอยสุุเทพ
อันั หลากหลายที่่�ว่่า? เป็็ นศรีี
เราคิดิ ว่า่ นอกจากการเป็น็ เมืืองประวัตั ิิศาสตร์์ที่่ม� ีีชีวี ิติ ห้้ องเรีียนธรรมชาติิและ
อันั เกิิดจากการสั่่�งสมมากว่่า 700 ปีี การเป็น็ เมือื งแห่ง่ ประวััติิศาสตร์์ที่�ชื่� อดอยสุุเทพ
‘การศึกึ ษา’ ยังั เป็น็ ฐานรากสำ�ำ คััญที่่�ทำำ�ให้้เมือื งเชียี งใหม่่
เช่่นทุุกวันั นี้้� ตั้้�งอยู่่�ทางทิิศตะวัันตก ด้้วยทำ�ำ เลซึ่ง�่ สามารถมองเห็็นได้้จากทุุกมุมุ
ในตัวั เมือื ง อีกี ทั้้�งยังั เป็็นที่่ต� ั้้�งของหนึ่่�งในวัดั สำำ�คัญั ของเมืืองอย่า่ ง
เพราะไม่่ใช่แ่ ค่ใ่ นแง่ป่ ริมิ าณจากการที่่เ� ชียี งใหม่ม่ ีสี ถาบันั วััดพระธาตุดุ อยสุเุ ทพ ดอยสุุเทพจึงึ เปรีียบเสมือื นภููเขาศัักดิ์์ส� ิทิ ธิ์์�
อุดุ มศึกึ ษาตั้้ง� อยู่�เกืือบ 10 แห่ง่ (เป็น็ รองแค่ก่ รุงุ เทพฯ เมือื งเดียี ว) ที่่�เป็น็ สถานที่่�ยึดึ เหนี่่ย� วจิิตใจของคนเชีียงใหม่ม่ าช้้านาน
หรืือในแง่่ของคุุณภาพที่่�สถาบันั เหล่า่ นี้้�ผลิิตงานวิิจััยจำ�ำ นวน
นัับไม่ถ่ ้้วนซึ่่ง� มีีส่่วนในการขัับเคลื่�่อนการพััฒนาประเทศ หลายคนทราบดีวี ่า่ การก่่อตั้้ง� เมือื งเชียี งใหม่เ่ มื่่�อปีี พ.ศ.1839
แต่่เพราะด้้วยมิิติทิ างศิิลปวััฒนธรรม สัังคม และสิ่่�งแวดล้้อม โดยพระญามัังราย เกี่�ยวเนื่่�องโดยตรงกับั ที่่�ตั้้ง� ของดอยสุุเทพ ทั้้�งใน
ที่่�หลากหลาย เมือื งที่่�เป็น็ ศููนย์์กลางของภาคเหนืือแห่ง่ นี้้ย� ังั เอื้อ� แง่่มุุมด้้านตำ�ำ นานความเชื่�อ่ การเป็็นปราการธรรมชาติิ และแหล่่ง
ให้เ้ กิดิ ‘พื้้น� ที่่แ� ห่ง่ การเรียี นรู้’� ทั้้�งทางตรงและทางอ้อ้ มที่่เ� ปิดิ ให้้ผู้้ค� น ทรัพั ยากรธรรมชาติทิ ี่่ส� ำ�ำ คัญั โดยเฉพาะแหล่ง่ ต้้นน้ำ�ำ� ที่่�ใช้้หล่อ่ เลี้้�ยงเมืือง
ทุกุ เพศทุกุ วััย รวมถึงึ ทุุกระดับั ทางสังั คมสามารถเรียี นรู้แ� ละ
พััฒนาทัักษะต่า่ งๆ มากมายไม่่จบสิ้้น�
WeCitizens ฉบัับปฐมฤกษ์์ จะพาไปสำ�ำ รวจพื้้น� ที่่แ� ห่่ง
การเรียี นรู้�ดัังกล่่าว โดยอ้า้ งอิงิ ตามคำำ�ขวััญของจังั หวัดั คำ�ำ ขวััญ
ที่่�เราอาจจะเคยจดจำำ�ในฐานะเอกลัักษณ์์ด้้านการท่อ่ งเที่่ย� ว
หากอีกี นััย คำ�ำ ขวัญั ชุุดเดีียวกัันนี้้�ก็็ยัังสะท้อ้ นศัักยภาพของ
การเรีียนรู้�ที่เ� มืืองเมืืองนี้้ม� ีีได้้อย่่างครบถ้้วนสมบููรณ์ด์ ้ว้ ยเช่น่ กันั
96
และเพราะดอยสุเุ ทพนี้้�เองที่่เ� ป็น็ เหตุุผลว่า่ ทำ�ำ ไมนครโบราณแห่่งนี้้� ตระหนักั ในความสำ�ำ คัญั ของพื้้น� ที่่แ� ห่ง่ นี้้ผ� ่่านกระบวนการเรีียนรู้�
จึงึ ยังั คงมีีชีีวิติ อยู่�ได้้มากว่า่ 726 ปีีจนถึงึ ปัจั จุบุ ันั ไม่่ว่า่ จะเป็็น ชมรมอนุรุ ัักษ์์นกและธรรมชาติิล้้านนา ของ
นพ.รังั สฤษฎ์์ กาญจนะวณิชิ ย์์ ที่่ช� ักั ชวนเยาวชนเข้า้ มาศึกึ ษาธรรมชาติิ
นั่่�นจึึงไม่่ใช่่เรื่�องแปลกที่่�ดอยสุุเทพจะกลายเป็น็ แหล่่งสั่่ง� สม และดููนกประจำ�ำ ถิ่่�นภายในพื้้�นที่่�ดอยสุุเทพ โครงการ ดอยสุุเทพศึกึ ษา
องค์ค์ วามรู้ข�้ องเมือื งมากมาย ทั้้ง� ในแง่ม่ ุมุ ของประวัตั ิศิ าสตร์ก์ ารก่อ่ วิชิ าของทุกุ คน โดยเครือข่า่ ยสภาลมหายใจเชียี งใหม่่ ที่่จ� ัดั กิจิ กรรม
ตั้้ง� เมือื ง การเกิดิ ขึ้้�นของพุทุ ธศาสนาในล้้านนาจากวัดั พระธาตุุ ชวนชาวเชีียงใหม่่ไปเรีียนรู้�มิติ ิิต่า่ งๆ ของดอยสุุเทพอย่า่ งรอบด้า้ น
ดอยสุเุ ทพ งานพุุทธศิิลป์์ ไปจนถึงึ ด้า้ นสิ่่�งแวดล้้อม ระบบนิิเวศ
ป่า่ ต้น้ น้ำ��ำ ภููมิิปัญั ญาด้้านการเกษตรบนพื้้น� ที่่ส� ููง และอื่�่นๆ หรือในทางกลับั กันั เมื่อ�่ ดอยสุเุ ทพถููกคุกุ คามโดยไม่ว่ ่า่ จะด้ว้ ยสาเหตุุ
ใดก็็แล้้วแต่่ คนเชีียงใหม่ก่ ็พ็ ร้อ้ มร่ว่ มใจออกมาปกป้้องภููเขาลููกนี้้� เช่น่
อีกี ทั้้ง� ในปีี พ.ศ. 2520 ยููเนสโกยังั ประกาศให้พ้ ื้้น� ที่่ด� อยสุเุ ทพ-ปุยุ กรณีีที่่�เห็็นได้้ชััดเจนที่่�สุดุ คืือเมื่่�อรัฐั รุกุ ล้ำำ��พื้้น� ที่่�บางส่่วนของดอยสุเุ ทพไป
และใกล้้เคียี ง เป็น็ พื้้น� ที่่ส� งวนชีวี มณฑลแม่ส่ า-คอกม้้าพื้้น� ที่่ต� ้น้ แบบ ทำำ�โครงการบ้า้ นพักั อาศัยั เมื่อ่� ปีี 2561 ชาวเชียี งใหม่่ก็ร็ วมตััวกัันในนาม
ในการศึึกษาและวิจิ ัยั ด้้านลุ่่�มน้ำำ��ธรรมชาติแิ ละอุทุ กวิิทยา และเป็็น เครือื ข่า่ ยขอคืนื พื้้�นที่่�ดอยสุุเทพ เพื่่�อกดดันั ให้ร้ ัฐั หยุดุ การก่่อสร้า้ ง
ต้น้ แบบของการจัดั การลุ่่�มน้ำ��ำ รวมทั้้ง� เป็น็ แหล่ง่ ที่่ม� ีคี วามหลากหลาย และคืืนพื้้น� ที่่ด� ังั กล่า่ วกลับั สู่�ธรรมชาติิ กล่า่ วได้ว้ ่า่ ผลสำ�ำ เร็จ็ ของเครือข่า่ ย
ทางชีวี ภาพทั้้ง� ชนิดิ พันั ธุ์์�พืืชและพันั ธุ์�สััตว์์ ดังั กล่า่ ว หาได้้เพีียงเกิิดจากความรักั ความศรัทั ธาเพียี งลำ�ำ พังั แต่เ่ ป็น็
เพราะกระบวนการสั่่ง� สมการเรียี นรู้เ� กี่ย� ว กับั เทืือกเขาแห่ง่ นี้้� อันั นำ�ำ มาสู่�ความ
ด้ว้ ยเหตุนุี้้� นอกจากเป็น็ ป่า่ หลังั บ้า้ นและเป็น็ ปอดของคนเชียี งใหม่่ ตระหนักั รู้�ถึงึ ความสำ�ำ คัญั ที่่แ� ปรเปลี่่ย� น มาเป็น็ พลังั ขับั เคลื่อ�่ นเมือื งเรื่อ� ยมา
ดอยสุุเทพจึงึ เป็น็ ห้อ้ งเรีียนธรรมชาติิที่่อ� ยู่�ใกล้้ชิดิ กับั เมืืองมากที่่ส� ุุด
และจุุดประกายให้้เกิิดเครื อข่า่ ยภาคประชาสัังคมที่่�ส่ง่ เสริิมให้ผ้ ู้ค�้ น
97
ประเพณีี
เป็็ นสง่า่
เรีียนรู้�ฐานรากประเพณีี
ผ่่านภููมิิ ปัั ญญาหัั ตถศิิลป์์จากสล่่าพื้้�นเมืื อง
เนื่อ�่ งด้ว้ ยเชียี งใหม่เ่ คยเป็น็ เมือื งหลวงของอาณาจักั รล้า้ นนา หนึ่่ง� ใน
อาณาจัักรที่่�เคยรุ่�งเรืืองที่่ส� ุดุ ในอดีีตก่อ่ นการเกิดิ ขึ้้�นของรััฐไทย ที่่น� ี่่จ� ึงึ
พร้อ้ มพรั่ง� ไปด้ว้ ยภููมิปิ ัญั ญา ศิลิ ปวัฒั นธรรม และสิ่ง� ปลููกสร้า้ งที่่ไ� ม่เ่ พียี ง
เป็็นหลักั ฐานของความรุ่่�งเรืองในอดีีต แต่่ยัังเป็็นต้น้ ธารของการศึึกษา
ในด้้านศิิลปะและสถาปัตั ยกรรมที่่�ส่ง่ ต่อ่ มาถึงึ ยุคุ ปััจจุบุ ััน
ประวัตั ิิศาสตร์ท์ ี่่ส� ั่่�งสมมากว่่าเจ็็ดร้อ้ ยปีีนี้้� ยังั มีสี ่ว่ นทำ�ำ ให้เ้ มือื งแห่ง่ นี้้�
รุ่่�มรวยไปด้ว้ ยประเพณีที ี่่�เชื่อ่� มโยงกัับพุทุ ธศาสนาและวิถิ ีชี ีีวิิตของผู้�้คน
อันั โดดเด่น่ เป็น็ สง่า่ ในทุกุ ๆ เดืือนตลอดทั้้ง� ปีี โดยเฉพาะประเพณีปี ีใี หม่เ่ มือื ง
ที่่จ� ัดั ขึ้้น� ในเดืือนเมษายน และประเพณียีี่เ� ป็ง็ ที่่จ� ัดั ขึ้้น� ในเดืือนพฤศจิกิ ายน
ของทุกุ ปีี และที่่ส� ำ�ำ คัญั คืือภููมิปิ ัญั ญาด้า้ นหัตั ถศิลิ ป์แ์ ละการแสดงที่่จ� ำ�ำ เป็น็
ต่อ่ การจััดประเพณีนี ั้้น� ๆ ซึ่ง�่ ชาวล้า้ นนาได้ถ้ ่า่ ยทอดจากรุ่�นสู่�รุ่�นมาจนถึึง
ปัจั จุบุ ันั ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ การตัดั ตุงุ การทำ�ำ โคมประดับั ไปจนถึงึ การฟ้อ้ นรำ��
เพลงซอ และดนตรีีพื้้น� เมืือง เป็น็ ต้้น
อย่า่ งไรก็ด็ ีี การก่อ่ ตั้ง� ขึ้น� ที่่เ� กิดิ จากอุดุ มการณ์ข์ องพ่อ่ ครูแม่ค่ รููภููมิปิ ัญั ญา
ที่่�ตั้้ง� ใจจะรื้อ� ฟื้น้� ศิลิ ปวััฒนธรรมล้า้ นนาในวาระเชียี งใหม่ค่ รบ 700 ปีี
เมื่่�อ พ.ศ.2539 อาจกล่่าวได้ว้ ่่า โฮงเฮียี นสืบื สานภููมิิปััญญาล้้านนา
โดยมููลนิธิ ิสิ ืืบสานล้า้ นนา คืือหนึ่่ง� ในพื้้น� ที่่ก� ารเรียี นรู้�ด้า้ นศิลิ ปวัฒั นธรรม
ล้า้ นนาที่่ค� รอบคลุุมมากที่่ส� ุดุ ในประเทศ โรงเรียี นของคนทุุกเพศทุกุ วััย
ภายในสวนที่่ร� ายล้อ้ มด้ว้ ยเรือนโบราณล้า้ นนาแห่ง่ นี้้� เปิดิ สอนสรรพวิชิ า
ที่่�เปรียี บเสมือื นรากเหง้้าทางวััฒนธรรมของคนเชีียงใหม่่ ตั้้ง� แต่่
การอ่่าน-เขีียนอัักษรล้า้ นนา ไปจนถึึงการฟ้้อนรำ��และงานหัตั ถศิิลป์์
ในขณะที่่� เครือื ข่่ายชุุมชนเมืืองรัักษ์์เชีียงใหม่่ อีกี หนึ่่ง� ตัวั ตั้้�งตััวตีี
สร้า้ งความร่่วมมืือกับั เยาวชนจากสถาบันั ศึกึ ษาต่า่ งๆ อบรมด้า้ นศิลิ ปะ
พื้้น� ถิ่น� โดยเฉพาะการฟ้อ้ น เพื่อ�่ หวังั สร้้างช่า่ งฟ้อ้ นรุ่�นใหม่ม่ าช่ว่ ยกันั
สืืบสานประเพณีขี องเมือื งเชียี งใหม่่
98
และที่่เ� ห็น็ ได้ช้ ััดคืือโครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้�ทั้ง� 2 โครงการที่่ไ� ด้้รัับทุุนจาก บพท.
ซึ่่ง� ให้ค้ วามสำ�ำ คัญั กับั การเรียี นรู้�แก่่ผู้�ค้ นผ่่านประเพณีขี องเมืืองโดยตรง ไม่่ว่่าจะเป็็น
การสร้้างกระบวนการเรียี นรู้�ทำ�ำ ดอกไม้พ้ ันั ดวง เพื่อ�่ เป็น็ สัญั ลัักษณ์์การจัดั เทศกาลยี่�เป็็ง
โดยชาวชุมุ ชน หรือการสานความร่ว่ มมือื ระหว่า่ งผู้�้ ประกอบการุ่�นใหม่ก่ ับั ชาวบ้า้ นในชุมุ ชน
ช้า้ งม่อ่ ย ผ่า่ นประเพณีกี วนข้า้ วยาคู้�้ที่ว� ัดั ชมพูู (อ่่านเพิ่่�มเติมิ ได้ใ้ นเล่ม่ )
99
บุปุ ผชาติิ
ล้ว้ นงามตา
วิิ ชาพืื ชพรรณที่ � มากไปกว่่ า
ความงามของไม้้ ดอก
ดอกไม้้ เป็็นอีกี หนึ่่ง� เอกลัักษณ์ข์ องเชีียงใหม่่ ด้้วยความที่่เ� มือื ง
รายล้้อมไปด้ว้ ยหุุบเขาที่่�เหมาะแก่่การปลููกดอกไม้้เมือื งหนาว ที่่น� ี่่จ� ึึง
เป็น็ แหล่ง่ ส่ง่ ออกไม้ด้ อกระดับั ประเทศ เช่น่ เดียี วกับั เป็น็ แม่เ่ หล็ก็ ดึงึ ดููด
ผู้�ค้ นที่่�หลงใหลในความงามของดอกไม้ใ้ ห้้มาเยืือนผ่่านอีีเวนท์์และ
สถานที่่ต� ่า่ งๆ อาทิิ มหกรรมไม้ด้ อกไม้ป้ ระดับั เทศกาลดอกไม้ป้ ระจำ�ำ ปีี
และฟาร์ม์ ดอกไม้เ้ มืืองหนาวรอบตััวเมืืองที่่�กำำ�ลัังเป็น็ ที่่�นิยิ มของ
หมู่่�นัักท่อ่ งเที่่ย� วรุ่�นใหม่่
ไม่่เพียี งสถานที่่ท� ่อ่ งเที่่�ยวที่่�ตราตรึึงไปด้ว้ ยรููปและกลิ่่�น เชีียงใหม่่
ก็ย็ ัังมีีพื้้น� ที่่�แห่่งการเรียี นรู้แ� ละจัดั แสดงเกี่�ยวกับั ดอกไม้้และพรรณไม้้
ต่่างๆ อย่่างรอบด้า้ นที่่�สุดุ แห่่งหนึ่่ง� ของประเทศ ไม่ว่ ่า่ จะเป็็นอุทุ ยาน
ราชพฤกษ์์ ในอำ�ำ เภอหางดง และสวนพฤกษศาสตร์ส์ มเด็จ็
พระนางเจ้้าสิริ ิกิ ิติิ์์� ในอำ�ำ เภอแม่ร่ ิมิ รวมถึงึ สถานีเี กษตรหลวงอ่า่ งขาง
ในอำ�ำ เภอฝาง เป็็นต้้น
และเมื่่�อกล่า่ วถึึงพรรณไม้้แล้ว้ อีกี เรื่อ� งที่่�ไม่ก่ ล่่าวไม่ไ่ ด้ค้ ืือพื้้น� ที่่�
แห่ง่ การเรียี นรู้�ด้า้ นการเกษตร เพราะไม่เ่ พียี งจะมีเี ครือข่า่ ยเกษตรอินิ ทรียี ์์
ที่่�ขัับเคลื่�่อนโดยชุมุ ชนมากมาย เครื อข่า่ ยเหล่า่ นี้้�ยังั เปิิดให้บ้ ุุคคล
ทั่่ว� ไปเข้้ามาศึกึ ษากระบวนการทำำ�เกษตรอิินทรียี ์์ ไม่ว่ ่่าจะเป็็น
ศููนย์เ์ กษตรธรรมชาติแิ ม่อ่ อน, ‘ม่ว่ นใจ๋’๋ กลุ่่�มเกษตรอินิ ทรียี ์ว์ ิถิ ีธี รรมชาติิ
เชีียงดาว, กลุ่่�มแม่่ทาออร์แ์ กนิกิ หรือ Organic Farm ที่่อ� ำำ�เภอ
ดอยสะเก็ด็ เป็็นต้น้
100
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
WeCitizens เสียงเชียงใหม่
August, 2022
ผลิตโดย
โครงการการขับเคลื่อนผลงานวิจัยผ่านการสื่อสารสาธารณะ
เพื่อพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ (WeCitizens) wecitizensthailand.com
สนับสนุนโดย
หน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)
และสมาคมเพื่อออกแบบและส่งเสริมการมีพื้นที่สาธารณะ
และพื้นที่สีเขียว Greening Up Public Space
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search