WeCitizens : เสียงระยอง

People “ราว 5 ปีี ที่่�แล้ว บ้ริษัิ ัทด้าน้การเงิินที่่�เราทำำอยู่่ที่่�ระยองถููกยุุบ รวมเข้า้กัับสำนัำกั งานใหญ่ที่่ชลบุ่�รีุี เขาก็็ให้พี่่ ้�ย้ายไ ้ ปทำำงานที่นั่่ ่�น� แต่ควา่มที่่�เราปลููกบ้านอ้ยู่่ระยอง และเป็็ นคนที่นี่่ ่� �ไปแล้ว ้ก็็ไม่่ อยากย้ายไ ้ ปไหน จึึงตััดสิินใจลาออกมา ตอนออกมาใหม่ๆ ่ก็็เคว้งนะ เพราะเรา้ทำำงานประจำมำาทั้้งชีี�วิติ แต่่ ในอีีกทาง เราก็็อยากทำำธุุรกิิจส่่ วนตััวด้้ วย ก็็เริ่่� มจากทำำ วุ้้นมะพร้้ าวส่่ งขาย พออยู่่ได้้ จนกระทั่่�งช่่ วงโควิิด เราขาย ของสด พอมีสีถานการณ์ที่์ก่�ารค้าขายแบบเ ้ดิมทำิ ำ ได้ยา้ก มัันจึึง ไม่่ ตอบโจทย์์คิิดอยู่่พั ักหนึ่่�งเหมืือนกัันว่่ าเราจะทำำ อะไรต่่ อดีี พี่่�รู้้ม าตลอดว่า่ตััวเองชอบงานศิลปิะ แต่ควา่มที่่�เราอยู่่ระยอง ก็็ ไม่รู้้ว่่รู้้ว่าจะเอาควา่มชอบนี้้�ไปทำำ อะไร หรืือจะไปหาความรู้้เพิ่่� มเติมิ ได้จา้กที่่�ไหน จนกระทั่่งที่�่� Converstation (ร้านศ้รีปีระดิิษฐ์เ ์ดิมิ) ในย่่ านยมจิินดา เขาจััดเวิิร์์ คช็็อปด้้ านการทำำงานผ้้ ามััดย้้ อม เราก็็เลยไปเรีียน และพบว่่ าใช่่ เลย เป็็ นงานที่สนุ่�กุ ได้ท้ดลอง และมัันไม่มี่ถููกผิี ิด บางทีผิี ิดของเราก็็อาจสวยของคนอื่่�นก็็ได้้ หรืือผิิดของคนอื่่�นก็็อาจจะสวยของเรา พอจบเวิิร์์ คช็็อป พี่่�ก็็เลยไปศึึกษาเพิ่่�มเติิม ซื้้�อหนัังสืือมา อ่่ านและดููยููทููปเรีียนรู้้ต่่ อด้้ วยตััวเองช่่ วงโควิิด จนได้้ เทคนิิค การย้้ อมผ้้ าบาติิกมา แล้้ วเริ่่� มเปิิดขายผ่่ านโซเชีียลมีีเดีีย ก่่ อนก็็ขายเพื่่�อนๆ และคนรู้้จััก ผ่่ านเพจ ARISA ผ้้ ามััดย้้ อม (www.facebook.com/HandmadeDesignbyArisara) ก็็อาศััยการบอกต่่ อจนขยายกลุ่่มลููกค้้ าเรื่่�อยๆ จนพอโควิิด เริ่่� มซา พอดีีกัับรุ่่นน้้ องที่่�รู้้จัักกัันเขาเปิิดร้้ านขายงานศิิลปะ ของศิลปิินและนักัออกแบบระยอง เขาก็ช็วนเรามาขายด้วย้ Rayong Gallery คืือชื่่�อของร้านที่้ว่่�า เรารว่มตััวกัันทั้้งห�มด 7 คน ขายงานที่่�พวกเราทำกัำ ันเอง เช่น ่ผ้า้มััดย้อ้มของพี่่� งานดีีไซน์์ จากไม้แ้ละป้้ าย งานจิติรกรรมทิิวทััศน์เมืืองระยอง เค ์ รื่่�องหนััง งานดีีไซน์จา์กวัตถุัดิุิบที่่�หาได้จา้กชายหาด เป็็นต้น เราหาร้ค่าเ่ช่า่ กัันเปิิดขายทุกวัุัน วัันเสาร์ที่์นั่�กท่ัองเที่่ ่�ยวมาเดิินถนนยมจิินดา เยอะๆ เราก็็ทำำ Little Art Market ยกของไปขายหน้้ าร้้ าน วัันศุุกร์์ -อาทิิตย์์ ต้้ นเดืือน ก็็แบ่่ งทีีมกัันเอาของไปวางขายที่่� ตลาดนััดบ้าน้ค่าย ห่รืือถ้าระยอง้มีอีีเวนท์ด้์าน้ศิลปวั ิ ัฒนธรรม เราก็็ไปเปิิดบููธ บางครั้้ง�ก็จั็ ัดเวิิร์ค์ช็็อปที่ร้่�าน้บ้าง้ อย่างไร ่ก็ต็าม โฟกัสัหลักัของเราก็ยั็ ังอยู่่ที่่�ถนนยมจิินดา เราคิิด ว่่ าย่านเมืืองเก่ ่า่ นี้้�เป็็ นย่านที่่มี่�ศัี ักยภาพ และอยากให้มี้ร้ีาน้ค้าที่้ ่� เอางานศิิลปะและการออกแบบมาขายอีีกเยอะๆ เพราะตอนนี้้� ยมจิินดาก็็เริ่่มติ�ิดตลาด มีนัีกท่ัองเที่่ ่�ยวมาเดิินเล่น ่ถ่าย่ รููป หาของ อร่อยๆ ่กิิน รวมถึึงซื้้�อของที่่�ระลึกกลัึ ับไป เพีียงแต่ผู้้ป่ ผู้้ประกอบ การในย่านเรา่ยัังรวมกัันได้้ ไม่ม่าก ส่่ วนแบรนด์์ พี่่� พี่่�ก็็อยากขยายไลน์์ การผลิิตให้้ ได้้ มากกว่่ านี้้�นะ เพีียงแต่่ เราผลิิตงานคนเดีียวทุุกกระบวนการ ซึ่่�งก็็พยายาม เผยแพร่อง่ค์ควา์มรู้้ให้คน้ อื่่�นๆ อยู่่ อย่างเคย่ ตั้้ง�กลุ่่มทำ ผ้ำา้มััดย้อ้ม ในหมู่่บ้าน ้ชวนแม่่ บ้้ านมารวมตััวกััน เราก็็สอนให้้ เขาทำทุำุก กระบวนการโดยไม่กั๊๊ ่ก�เลย เขาทำำเสร็็จ เราก็รั็ ับซื้้�อเขาเพื่่�อเอาไป ขาย แต่ควา่มที่่�แม่บ้่านแ้ต่ล่ ะคนเขาไม่่ ได้มี้ ีแพสชั่่น�กัับมััน แล้ว้ก็็ มีีรายได้ดี้ ีอยู่่แล้ว ้กลุ่่มนี้้ �เลยเติิบโตไม่่ ได้้ เท่าที่่ ่�ควร พี่่�ว่่ างานผ้้ ามััดย้้ อมมัันต้้ องอาศััยความอดทน และความรัักใน การทำำจริิงๆ ซึ่่�งก็็เหมืือนกัับงานอื่่�นๆ ที่่�ขายใน Rayong Gallery เพราะสิินค้้ าทุุกชิ้้� นเป็็ นงานทำำ มืือ ทำำออกมาชิ้้� นเดีียวอัันเดีียว แทบไม่่ มีีการผลิิตซ้ำำตรงนี้้�จึึงต้้ องอาศััยคนที่่�ใจรัักจริิงๆ และ ยิ่่ง�ถ้า้มองเรื่่�องผลกำำ ไรแล้ว้ล่่ ะก็็ อาจไม่ฟู่่่ฟ่ ่ าด้วย บางคน้ลอง มาทำกัำ ับเรา เขาอาจเห็็นว่า่กระบวนการมัันซัับซ้อนไ ้ ป ไม่คุ้้ม ่คุ้้ม แต่่ นั่่นแห�ละ เราชอบงานนี้้� คนอื่่�นอาจมองว่าไ่ด้กำ้ ำ ไรไม่คุ้้ม ่คุ้้ม แต่่ เรา ชอบน่่ ะ เราก็ทำ็ ำ ไป พี่่�ว่่ างานพวกนี้้มั�ันมีช่ีอง่ทางขายได้อี้ ีกเยอะ อย่างเ่ มื่่�อก่อนเรา่ ขาย Shopee หรืือ Lazada ก็มี็ ีคนซื้้�อ เอาไปขายกัับต่าง่ ประเทศ ใน Etsy ยัังได้้ เพีียงแต่ควา่มที่่�เราทำำคนเดีียว ก็็เลยทำส่ำ งไ ่ม่่ ไหว จึึงเบรกไว้ก่้อน ่ จริิงอยู่่ระยองเป็็ นเมืืองอุุตสาหกรรม หลายคนอาจมองว่่ าการ ทำำงานเชิิงศิิลปะไม่่ น่่ าจะอยู่่รอดได้้ แต่่ ก็็อย่่ าลืืมว่่ าเดี๋๋�ยวนี้้� เทคโนโลยีมัี ันไปไกล เราขายให้้ ใครที่่�ไหนก็็ได้บนโ ้ลก และในทาง กลัับกััน จริิงๆ แล้วระยอง้ก็มี็ศิีลปวั ิ ัฒนธรรมเฉพาะตััวนะ มีีคน ระยองไม่น้่อย้สนใจศิลปิะ แต่อาจเป็็ นเหมืือน ่ พี่่�เมื่่�อก่อนที่่ ่�ไม่รู้้่จะ รู้้ เริ่่มยั� ังไง ไม่รู้้่จะเ รู้้ข้า้ถึึง หรืือหาความรู้้ได้จา้กที่่�ไหนในเมืืองนี้้� ถ้า้ ถามว่่ าอยากเห็็นอะไรในระยอง ก็น่็ าจะเป็็ น ่การมีพื้้ ี �นที่่�แบบนี้้�ให้้ คนที่ส่�นใจเพิ่่� มมากขึ้้�น” อริสรา ฉวนฉิม ศิลปินผ้ ามัดย้ อม เจาของแบรนด้ ์ ARISA ผ้ ามัดย้ อม 51

People “กระทั่่�งเรีียนถึึง ม.6 ผมก็็ยัังไม่่แน่่ ใจ ว่่ าจะเ รีียน ต่่ อ มหา วิิ ทยา ลััยคณะอะไร ใจหนึ่่�ง ก็็อยา ก เ รีียน ด้้ าน การ ศึึ กษา แ ต่ ก็ ่ ็ไ ม่่ ไ ด้อยา้ ก เ รีียนเพื่่�อเป็็ นครููแบบในระบบที่่�เราโตมา จน ม า เจอ ว่าที่่ ม ่�หา วิ ท ิยา ลััยธรร มศาสตร์ เขา์ มีีคณะ วิ ท ิยา การเ รีียนรู้้ แ ล ะ ศึ ก ึษาศาสตร์ ซึ่์ ่�งห ลักสููตั รเขาไ ม่่ ไ ด้้ เ น้ น ้สร้างค้รูู แ ต่่ เป็็น การ สร้างคนที่้ ม ่�าออ กแบบ กระบวน การ การเ รีียนรู้้ เชื่่�อ ม ไปกัับบ ริิบ ท สัังค ม แ ล ะ ชุมชุน ผ ม เ ล ย ตััด สิินใจยื่่�นคะแนนเ ข้ า ้ สาขานี้้� ผ ม เ กิิดกรุุงเ ทพฯ แ ละอ ยู่่ ที่นั่่ ่� น � ม าทั้้งชีี� วิ ต ิ จนไ ด้้ เ รีียนที่่�คณะนี้้�ใน วิ ช ิา community engagement ที่่�เขาจะใ ห้ นั ้กศึั ก ึษาเลืือกล ง ไ ป ใ ช้ชีี้ วิตกัิ ับ ชุมชุนเป็็ นเ ดืือนๆ เพื่่�อถอดอง ค์ควา์มรู้้จามรู้้กชุมชุ น นั้้น โดยผ� มเลืือกล ง ชุมชุ น ชาวไ ท ย ทรง ดำำ ที่ จั ่�ังห วััดราชบุ รี ุี ซึ่่�ง นั่่นเป็็นค �รั้้งแร� ก ที่่�ผ ม ไ ป ใ ช้ชีี้ วิ ต ิ อ ยู่่ ต่าง่ จัังห วััดนานๆ แ ล ะ ก็็เพราะ ไ ด้้ เ รีียนคณะนี้้�แ ล ะ วิ ช ิ านี้้� จึึง ทำำ ใ ห้ ต ้ระห นักว่ั า ่ การเ รีียนรู้้ มัันไ ม่่ ไ ด้ จำ ้กัำ ัดอ ยู่่ แ ค่ ก ่าร ศึ ก ึษาในระบบ ใน ทุกชุมชุนแ ล ะ สัังคมต่าง่ ก็็ มีีอง ค์ควา์มรู้้ เ ฉพาะของ ตััวเอง ซึ่่�ง ล้วน้ ส า มารถ ต่อยอดไ ่ ป ใ ช้้ ในเ ชิิง วิ ช ิาชีีพ ห รืือ การ พััฒนา สัังค ม ไ ด้้ เหมืือน กััน ตั้้�งแ ต่่ นั้้�นผมจึึงพบความสนุุกกัับ การเป็็ น กระบวน กร ห รืือ facilitator ห รืือคนที่่�เ ข้้ าไปศึึ กษาแ ละถอดบ ท เ รีียนจากพื้้�นที่่� หนึ่่�งๆ ห รืือ ชุมชุนหนึ่่�ง แ ละออ กแบบ กระบวน การ การเ รีียนรู้้ ใ ห้้ ผู้้ ที่ ผู้้ ส ่�นใจเ ข้ า ้ มาในพื้้�นที่นั้้ ่�น � กระบวน กรไ ม่่ ใ ช่ คุ ุ่ณครูู ห รืืออาจาร ย์์ เพราะเราไ ม่่ ไ ด้ ม ้ า สอนใคร ตรงที่ สุ ่�ุด คืือผู้้อำ ำนวยความสะดว ก ใ ห้ กั ้ ับคนอื่่�นๆ ไ ด้้ เ รีียนรู้้จารู้้ กพื้้�นที่่� ชุมชุน ห รืือกลุ่่มบุ ุคค ล ที่่�เรา เ ข้าไ้ ปจััด การ วรวัต นิ่ มอนงค์ กระบวน ก ร ประจำ Converstation 52

People เบื้้�องต้้ นคนที่่� มาใ ช้้ พื้้�นที่่�เราเป็็ น นัั ก เ รีียน มััธยมปลายที่่�เ รีียนใน ระยองเป็็ นห ลั ก ั ค รัับ เนื่่�องจากพี่่� ปอน ด์เขา์ ทำค่ำาย่ พััฒนา ตนเอง ที่ชื่่่� �อ The Connector ซึ่่�ง ทำร่ำ ว ่มกัับ นั ก ั เ รีียนกลุ่่มนี้้ �อ ยู่่ ก่อนแ่ ล้ ว ้ ทำำ ไปทำมำ า มััน มีีโ ปรเจกต์ให์ ม่ๆ ที่่ ริ ่�ิเริ่่ ม � โดยกลุ่่มนั ก ั เ รีียนเองเ สนอ กลัับ มาใ ห้้ เราปิิ ง ปองไ ป เรื่่�อยๆ ก็็ ประจวบพอ ดีี กัับที่่�เราตั้้�ง Converstation เ ลยใ ช้้ ที่่�นี่่�เป็็ นฐาน ปฏิิ บัั ติิ การ นั ก ั เ รีียนห ลายคนที่ ร่ ่� ว ่มกิิจ กรรมตั้้งแ� ต่แร่ ก พอเ รีียนจบกลัับ บ้าน้ ม า เขา ก็็ขอใ ช้้ พื้้�นที่่�นี้้�ของเรา จััด มิิ นิิคอนเ สิิ ร์์ ตบ้้ าง ทำำวงเ สวนา เ ชิิง สัังค ม ไ ปจน ถึึง ชวน กััน คิิด การใหญ่ อ ่ ย่าง่ การ ทำอีำ ีเวน ท์ ใ์ ห้ ย่ ้าน่ ยมจิินดา อ ย่างงาน ‘ย ่มจิินเด ย์’ ที่์ ่�เป็็น การ ทำตลำาด นััดเ วิ ร์ ิ ค ์ ช็็อ ป แ ล ะ กิิจ กรร ม แ ทนที่่�จะ ทำำถนนคนเ ดิินแบบที่คุ้้่�นเคยคุ้้ กััน ก็็เริ่่ ม � ต้ น ้ จา ก ที่นี่่ ่� � แ ล ะ ก็็เป็็ นเรื่่�อง น่ า ่ ยิิน ดีีที่่�เราไ ด้ รั ้ ับ ทุุนสนัับสนุุน ต่อใน ่ การ จััดเ ท ศ ก า ล ยมจิินเด ย์ ป ์ระ จำทุำ ก ุ เ ดืือนตลอด ปีี 2566 นี้้� อะไร คืือเสน่ ห์ ่ของ์ การเป็็น กระบวน กรหรอค รัับ สำำ ห รัับผ ม มััน คืือ การที่่�ผ ม ไ ด้้ เ รีียนรู้้ เรื่่�องให ม่่ ๆ ตลอดเว ลา อ ย่่ างที่่�บอ ก เราเป็็ น ผู้้อำ ำนวยความสะดว กในพื้้�นที่่�ห รืือ กิิจ กรรมการเ รีียนรู้้สิ่่ ง � สำำคั ญ ั คืือเราต้้ องเปิิ ด รัับอง ค์์ ความรู้้ให ม่่ ๆ จากพื้้�นที่่�ห รืือ กิิจ กรร ม ที่่� เรา ทำำ อ ยู่่ อ ย่่ าง ทุุกวัันนี้้� มีีสิ่่� งที่่�เ รีียกว่่ า VTuber เป็็ นยููทููปเบอ ร์์ บวกกัับ การใ ช้อว้ ตารเป็็ น ตััว ก า ร์ตูู์ น มา live sync กััน แ ล ะ วััย รุ่่นเจน อััลฟ่่ า นิิยมส ว ม บ ทบาทนี้้� ม า ก ผมก็็เพิ่่�งไ ด้้ เ รีียนรู้้จา ก การ ทำำกิิจ กรร ม ที่่�นี่่� รวมถึึง มุุมมองให ม่่ ๆ จา กคนห ล ากรุ่่ น ก็็ ช่่ วยเปิิดโลก ใ ห้้ ผ ม ไ ด้้ อ ย่่ าง ม า ก ผ มอยา ก เ ห็็นสิ่่งที่� มี ่�ีใน Converstation เกิิดในวง สัังคมทั่่วไ� ป กล่าว่ คืือ พอที่่�นี่่� มัันเป็็ นพื้้�นที่่�เปิิด เ ด็็กวััยรุ่่นเขา ก็็พบพื้้�นที่่�ปลอด ภััยที่่� พว กเขา ส า มารถ มาแ สดงความคิิดเ ห็็นในเ ชิิงสร้้ าง สรร ค์์ ไ ด้้ ซึ่่�งห ลายครั้้ง�สิ่่งที่� ่�แ สดงออกนี้้� พว กเขาอาจไ ม่กล้่าแ้ สดงออกตอน อ ยู่่โรงเ รีียนห รืือที่ บ้ ่�าน เพราะ้ กัังวลกัับ กรอบความคิิดของผู้้ใหญ่่ ผมจึึง คิิด ว่่ า ถ้้ าเรา ฝัั งกล ไ ก ที่่�เรา ทำกัำ ับ Converstation ไปกัับ สัังค มเมืืองเรา ทำำ ใ ห้ ทุ ้ ก ุคนกล้ า ้สื่่�อ สาร กล้ า ้ ฝัั นในสิ่่งที่� ่�อยากฝัั น ห รืือ นำำ เ สนอไอเ ดีีย การ พััฒนาเมืืองระยอง มาแลก เปลี่่�ยน กััน พ ร้้ อมกัันนั้้� นผู้้ใหญ่่ ก็็ต้้ อง รัับ ฟััง แ ละพ ร้้ อ มจะแลก เปลี่่�ยน กัับ คนรุ่่นให รุ่่ ม่่ เริ่่ ม �จากจุุดเ ล็ ก ็ๆ แ ค่นี้้ ่ � เราจะไ ด้ ก้ ้อนควา้มคิิดแ ล ะ ฟััน เฟืืองห นุุนเสริมร่ิ ่ วมขัับเคลื่่�อน การ พััฒนาเมืืองระยองไ ป ไ ด้้ อีี ก ไกล เ ลยค รัับ” /// ผ ม อ ยากเ ห็็นสิ่่� งที่่มีี�ใน Converstation เกิิดในวง สัังคมทั่่วไ� ป ให้ ทุ ุ้กคน รู้้สึึ กปล อดภั ย ั ที่่�ได้ แ ้สดงความคิิด เ ห็็น เพื่่�อช่ ว ่ยกััน ขัับเคลื่่�อน การ พััฒนาเมืือง /// แ ละเพราะ สนใจในงานนี้้� ช่วงเ่ รีียน ปีี 4 ผมจึึงเ ข้าไ้ ปฝึึ กงาน กัับ เพจ Inskru-พื้้�นที่่�แ บ่ ง ่ ปัั นไอเ ดีีย การ สอน (www.facebook. com/InskruThailand) แ ล ะ ทำำ ใ ห้้ มีีโอ ก า ส ไ ด้้ พบ กัับพี่่� ปอน ด์์ ( ช น ส ร ณ์์ เ ฉีียบเอี่่�ย ม เ ช า น์์ ) ซึ่่�ง ตอนนั้้� นพี่่� ปอน ด์์ ทำำกลุ่่ม ที่่�ชื่่�อ Dot to Dot แ ล ะ กำลัำ ัง มีีโ ปรเจกต์ ร่ ์ ว ่มกััน กัับเพจ Inskru เรา คุุย กัันถููกคอ เพราะ มี มุ ีมมุองเรื่่�อง การ ศึ ก ึษาค ล้ายๆ ้ กััน ประ กอบ กัับ พอ ม า ปีี 2564 ผ ม เ รีียนจบ พี่่� ปอน ด์ ก็ ์ ร่ ็ ว ่ มงาน กัับ บ ริ ษั ิ ท ั ระยอง พััฒนาเมืือง จำกัำ ัด แ ละไ ด้ ทุ ุ้นจา ก บพ ท. มาเปิิด Converstation บนถนนยมจิินดาพอ ดีี แกก็็เ ล ย ชวนผมย้้ าย มาระยองเพื่่�อ ทำำงาน ด้วย้ กััน Converstation เป็็ นพื้้�นที่่�ที่่�ไ ม่ มี ่ ีความตาย ตััว โดย กายภาพเรา อาจ มอง ว่าเป็็ นคาเ ่ ฟ่่ ห้อง้สมุุด ห รืือโคเ วิ ร์ ิ ค ์ กิ้้ ง � ส เปซ แ ต่ จ ่ ริิงๆ มัันรอง รัับ ทุุกกิิจ กรร ม ที่่�เชื่่�อ มโยง กัับ การเ รีียนรู้้ ไ ด้้ ห มด ทั้้� ง พื้้�นที่่�เ ล่นบอ่ ร์ดเ์กม ฉายภาพยนตร์ แ์ สดงดนตรีี ทำำพอดแคสท์์ รวมถึึง กิิจ กรร ม ที่่� ช่่ วย พััฒนา ทัั กษะให ม่่ ๆ ที่่� สอดค ล้้ อง กัับ ยุุคสมััย โดย มีีผ ม พี่่� ปอน ด์ แ์ ล ะ ที ม ีงานที่่�เป็็ น กระบวน ก ร ช่วย่ ถอดบ ท เ รีียนจากกิิจ กรรมนั้้นๆ � โจทย์์ ของเรา คืือ การสร้้ างพื้้�นที่่�ใ ห้้ คนรุ่่นให ม่่ มาใ ช้้ เว ล า ว่่ าง ร่ ว ่มกััน เป็็นพื้้�นที่กล่�างของคนระยอง ไ ม่่ ใ ช่ ว่ ่ า ่ คุุณจะใ ช้้ เว ล า ว่าง่ ห มดไปกัับ การเ ดิิน ห้าง้ สรรพ สิิน ค้าอ้ ย่างเ่ ดีียว คุุณ มาที่นี่่่� �จะพบ ว่่ า มีี กิิจ กรร ม ห ล า ก ห ลายที่่� ตอบโจทย์์ กัับความสนใจ คุุณไ ด้้ ที่ สำ ่�คัำญยัังไ ด้้ เจอเพื่่�อนให ม่ๆ ที่่ นำ ่� ำ ไปสู่่ การ ต่อยอด่ สู่่ กิิจ กรรมอื่่�นๆ เพิ่่� ม เ ติมอีิกด้ีวย ้ 53

“ก่อนห่ น้ า ้นี้้�ผ มเป็็ น หััวห น้ า ้ สถา นี พั ี ัฒนาทรััพยา ก ร ป่่ า ชายเ ล น ที่่� อำำเภอข ลุุง จัังห วััด จัันทบุุ รีี ความรัับ ผิิด ชอบห ลัักคืือ การ ป้้ อง กััน ปราบ ปรามการ รุุกล้ำพื้้ ำ �นที่ ป่ ่� ่ า ชายเ ลนของกลุ่่มทุ ุนแ ล ะ ชาว บ้าน ห้ รืือ อีกนัี ัยหนึ่่�ง คืือ การ บััง คัับใ ช้ ก ้ฎห มายแ ละไ ล่ จั ่ ับผู้้ ที่ ผู้้ ่� กระ ทำำความผิิดนั่่นแห� ละค รัับ ไ ม่่ ใ ช่งานที่่สนุ่� ก ุ แถ มเค รีียด อีกต่ีางหา่ ก เพราะใน อีกมุี ม ุ แ ม้้ เรา จะคุ้้ม ครองทรััพยา กรไ ม่่ ใ ห้นาย้ ทุุนเ ข้ า ้ มาหา ประโยชน์ เ์ ช่น ่ การ ทำำ ฟา ร์มกุ้้์ง หมกุ้้ รืือ การ รุุกล้ำพื้้ ำ �นที่ ส่ ่�วน่กลาง มาเป็็ น ส่วน่ ตััว แ ต่่ ผมก็็เ ข้้ าใจในฝั่�่ ง ชาว บ้้ านที่่�เขา ก็็ มีี วิิ ถีีชีี วิิ ต แ ล ะ การ ทำมำาหา กิิน หาปููหาปลาภายในพื้้�นที่ ป่ ่� ่ า ชายเ ลนเหมืือน กััน เราเ ข้าใจ้ หััวอ กเขา แ ต่ ด้ ่วยห้ น้าที่้ ่� เรา ก็ จำ ็ ำ ต้อง้ ปราบ ปรา ม ผ ม อ ยู่่ ที่นั่่ ่� น � สิิบกว่ า ่ ปีี โดน มาห มดแ ล้ว ้ ทั้้งนาย� ทุุนเอาคน ม า ยิิง ปืื น ขู่่ จอดเ รืือทิ้้� งไ ว้้ ก็็ มีีมืือ ดีีที่่�ไหนไ ม่่ รู้้เอา ทราย มาหยอด ถััง น้ำมัำ ัน เ รืือ พัังไ ป ไ ม่รู้้กี่่่ รู้้กี่่ ลำ � ำ จน ม า คิิด ว่าจ่ ริิงๆ ถ้าเรา้ คุุย กัับ ชาว บ้าน้ ดีีๆ ถึึง กรอบ การใ ช้พื้้ ้ �นที่ ร่ ่� ว ่มกััน พ ร้ อ ้ ม ไปกัับ การใ ห้้ เขา ช่วย่ กัันอ นุ รั ุกษ์ั ์ ทรััพยา กรในพื้้�นที่่�ไปด้วย เรา้ ส า มารถเปลี่่�ยน ศัตรููั ใ ห้กล้าย มาเป็็ น มิ ต ิรไ ด้้ แนว คิิดเรื่่�อง การสร้างเค้ รืือ ข่ายควา่มร่ ว ่ มมืือของผมจึึงเริ่่ ม � ที่่� ข ลุุง พอผมย้ายไ ้ ปประ จำำ ที่ ด่ ่�านเก่่ าใน ่ จัังห วััด ตราด ผมก็ ส ็าน ต่่ อ วิิ ธีี การนี้้�ซึ่่�ง ก็็เป็็ นไปด้้ วย ดีี กระทั่่� ง ปีี 2557 รััฐบาลมีีนโย บาย ทวง คืืน ผืืน ป่่ า บััง คัับใ ช้ ก ้ฎห มายอ ย่างเ่ ข้มข้้น ผ้มก็็พบ ว่ า ่ ผมทำำงานนี้้�ไ ม่่ ไ ด้้ เพราะ มอง กัันคน ละแบบ ผ ม ไ ม่่ เชื่่�อในไ ม้ แ ้ ข็็ง แ ต่่ เชื่่�อใน การเจรจาแ ล ะ สาน ประโยชน์์ ร่ ว ่มกััน ก็็เ ล ย ตััด สิินใจ ย้ายงาน้ วินัย บุญล้ อ ม ผู้ อำ นวย การ ส่ วน ส่ งเ สริ ม แ ล ะ ประ สานงาน เครือข่ าย ทรัพยา ก ร ทาง ทะเ ล แ ล ะ ชาย ฝ่ัง สำ นั กงานบริหารจัด การ ทรัพยา ก ร ทาง ทะเ ล แ ล ะ ชาย ฝ่ั ง ที่ 1 (ระยอง) 54

People เราเปิิ ด ป่่ าในเมืืองเ ต็มรููป ็แบบเ ดืือน ตุ ล ุาค ม 2564 ที่ ผ่ ่�าน่ ม านี้้�เอง อ ย่่ างที่่�บอ ก พอผมทำำงานเค รืือ ข่่ าย ก็็ มีี การ จััดตั้้� งกลุ่่มชุ ุมช น รวมถึึงภาค ธุุร กิิจซึ่่�งตั้้งอ� ยู่่ ต ามพื้้�นที่ ช ่�ายขอบของ ป่่ าใ ห้ ม ้ า ช่วย่ กัันดูู แลป่่ าแ ห่ ง ่ นี้้ ร่ � ว ่มด้วย ้ ไ ม่ ว่ ่ าจะเป็็น ่กลุ่่ม อ นุ รั ุกษ์ั ฟื้ ์ ้�นฟูู แ ม่ น้ำ ่ ำระยองแ ล ะ ป่่ า ชายเ ลน ซึ่่�งเป็็น ชาว บ้าน้กลุ่่ม แร กๆ ที่่�เ ข้ า ้ ม า ร่ ว ่มสร้าง้ สะพานไ ม้้ ในพื้้�นที่่�รวมถึึง ทำำธนาคารปููตั้้งแ� ต่ ก่ ่อน่ มีีโครง การ ป่่ าในเมืือง ด้วย้ ซ้ำำกลุ่่มร้ าน้ กาแฟเบลลิินี่่� ซึ่่�งเป็็ น ตััวแ ทนภาคเอกชนที่่�พยายามขัับเคลื่่�อน ธุุร กิิจ ท่องเที่่ ่�ยวเ ชิิง นิิเวศในพื้้�นที่่� กลุ่่ม แ ม่ ค้ ่าแถวพระเจ้ ดี ย์ ีกล์าง น้ำำ กลุ่่ม เ ก้ายอด แ้ ล ะกลุ่่ม อ นุ รั ุกษ์ั ์ แ ม่ น้ำ ่ ำระยอง ที่ ต่ ่�าง่ ทำปำระ ม งพื้้�น บ้าน้ ด้วย โดย ้ ทั้้ง 5 �กลุ่่มล้ วนเป็็ น ้ จิ ต ิอา สา ที่ ต่ ่�าง่สร้าง้ ข้ อ ้ตกล ง ม า ร่ ว ่มดูู แลผืืน ป่่ าแ ห่ ง ่ นี้้� เพราะ ต่าง่ ก็ ต ็ระห นักดีั ว่ ี า ่ ถ้ า ้ ป่่ าสมบูู ร ณ์์ ป ากท้องแ้ ล ะ วิ ถี ิ ีชีี วิ ต ิของพว กเขา ก็็จะยั่่ ง � ยืืน ต ามมา จ ริิงอ ยู่่การอ นุุ รัักษ์์ ธรรมช า ติิ กัับ การ มีีอ ยู่่ของ ชุุมชนในพื้้�นที่่� ธรรมช า ติิเป็็ นเรื่่�องที่ ขั ่�ัดแ ย้ ง ้ กััน อ ย่างที่่ นั ่� ก ั อ นุ รั ุกษ์ั ์ บางคนเคย บอ ก ไ ว้้ ว่่ า การอ นุุ รัักษ์์ ที่่� ดีีที่่� สุุด คืือ การที่่�มนุุษ ย์์ ไ ม่่ ต้้ องไปยุ่่ ง กัับ ธรรมช า ติิเ ลย แ ต่นั่่ ่ น � ล่่ ะ ในเมื่่�อ ชุมชุ นตั้้งอ� ยู่่ แ ล้ว พว้ กเขาใ ช้ชีี้ วิ ต ิ หา กิิน กัับทรััพยา กรในพื้้�นที่่� มาห ลายชั่่� วรุ่่น เรา ก็็ต้้ องออ กแบบ วิ ธี ิีใ ห้คนอ้ ยู่่ กัับ ป่่ าใ ห้้ไ ด้้ เพราะ ผืืน ป่่ า ภููเขา ห รืือ ทะเ ล อ ยู่่ ไ ด้้ โดยไ ม่ มี ่มนุีุษ ย์ แ์ ต่มนุุ่ษ ย์จะอ์ ยู่่ ไ ม่่ ไ ด้หา้ ก ไ ม่ มี ่ สิ่่ีงเห� ล่ า ่ นี้้� นั่่ น � ล่่ ะค รัับ การหา วิิ ธีี ทำำ ใ ห้สิ่่้งแวด� ล้ อ ้ ม ยั่่� ง ยืืน ร่่ ว ม ไปกัับเรา จะเป็็ น วิิ ธีีที่่� ทำำ ใ ห้้ สัังคมมนุุษ ย์์เรา ส า มารถ ขัับเคลื่่�อน ต่อไ ่ ป ไ ด้้ ” /// ผืืน ป่่ า ภูเขา ูหรืือ ทะเ ล อยู่่ได้้โดย ไ ม่มีีมนุ ่ษย์ุ แ์ ต่มนุ่ษย์ุ จ ์ะอยู่่ ไ ม่่ ได้้ หากไ ม่มีี่ สิ่่� งเหล่ า ่ นี้้� /// ก็็พอ ดี กั ีับ ปีี 2558 จัังห วััดระยองตั้้ ง � สำนัำ ก ังานบ ริิหาร จััด การ ทรััพยา ก ร ทาง ทะเ ล แ ล ะ ชายฝั่�่งที่่� 1 ผมก็็ไปคุุย กัับอ ธิิบ ดีี นำำ เ สนอ แนว คิิดเรื่่�อง การ ทำำงาน ส่่ งเสริิ มความร่่ ว มมืือ กัับเค รืือ ข่่ าย ชาว บ้าน รว้มถึึง การ พิิจารณาระเ บีียบใน การตั้้ ง � ชุมชุ น ชายฝั่�่ ง อ ธิิบ ดี ท่ ีาน่ ก็็เ ห็็น ด้วย ้ จึึง มี ก ีาร ริิเริ่่ ม � ห น่วยงาน่ ย่อยให ่ ม่่ นั่่ น � คืือ ‘ ส่วน่ ส่งเ่สริมกิาร มี ส่ ีวน่ ร่ ว ่ ม’ อ ย่างเป็็ น ่ ทาง การ สำำนัั กงานบ ริิหาร จััด การทรััพยา ก ร ทาง ทะเ ล แ ล ะ ชายฝั่�่งที่่� 1 ทำำ ห น้้ าที่่�ดูู แลทรััพยา ก ร ทาง ทะเ ล แ ล ะ ชายฝั่�่งที่่�ครอบค ลุุ ม จัังห วััดระยอง จัันทบุ รี ุี แ ล ะ ตราด จากอำำเภอ บ้าน้ ฉางไ ปจน ถึึง หาดเ ล็ ก ็ ใน อำำเภอค ลองใหญ่่ ( ตราด) บ ทบา ทของผมคืือ การ รว มเค รืือ ข่าย่ ชาว บ้าน แ้ ล ะ ชวนใ ห้้ เขา มาเป็็ นแนว ร่ ว ่ มใน การ อ นุ รั ุกษ์ั ์ ทรััพยา กรในห มู่่ บ้านของพว้ กเขา ทั้้ ง �กลุ่่มป่ ่ า ชายเ ล น ทะเ ล กลุ่่มท่ ่ องเที่่�ยว แ ล ะ ประ ม งพื้้�น บ้้ าน ปัั จ จุุ บััน มีี ด้้ วย กััน 85 เค รืือ ข่าย ่ หััวใจ สำคัำ ั ญของห น่่ วยงานนี้้� คืือคนจะใ ช้้ ประโยชน์์ จา ก ทรััพยา กรธรรมช า ติิอ ย่างไรใ ่ ห้ยั่่ ้ ง � ยืืน คนอ ยู่่ ไ ด้้ แ ล ะ ป่่ า ก็็ไ ด้ รั ้ ับ การอ นุ รั ุกษ์ั ์ ด้วย พอ้ มี ก ีาร จััดตั้้ ง �กลุ่่มต่ างๆ ่ ก็ตกล็ ง กัันเรื่่�อง การเป็็ นหููเป็็ น ตาใ ห้้ เ จ้าห้ น้าที่้ รั ่�ัฐ ตรวจ สอบคน ม า กระ ทำำควา ม ผิิดในพื้้�นที่่� ช่่ วย กัันเ ก็็บแ ล ะ คััดแย กขยะ เพาะ พัันธุ์์สั ัตว์์ น้ำำ ทดแ ทน ปลููกป่่ า ฟื้้�นฟูู รวมถึึง การตั้้ ง �กลุ่่มวิ ส ิาห กิิจ ชุมชุน สร้าง้ รายไ ด้้ เสริ ม ิ ใ ห้ กั ้ ับคนในพื้้�นที่่� ทั้้� งนี้้� ผมมอง ว่่ า ป่่ าโ ก ง กางใน ตััวเมืืองระยอง เป็็ นต้้ นแบบที่่� ส ะ ท้อนใ ้ ห้้ เ ห็็น ถึึง การ ทำำงาน ร่ ว ่มกัันของเค รืือ ข่าย่ ชุมชุ น กัับภาค รััฐอ ย่าง่ ดีี ขอ ย้อน้กลัับไปนิิด ป่่ าโ ก ง กางที่ คุ ่�ุณเ ห็็นเนี่่�ย แ ต่ ก่ ่อน่ ไ ม่่ เป็็ นอ ย่าง่ นี้้�เ ลยนะ ชาว บ้านเ้ ข้ า ้ ม า ตััดต้นไ ้ ม้้ ม า จัับปลา บ้าง้ ก็็ แ บ่ ง ่ พื้้�นที่่�ไปทำำนากุ้้ง กุ้้ กระทั่่ง� ปีี 2560 รััฐบาลมีีนโยบาย ‘ ป่่ าในเมืือง’ ใ ห้คนอ้ ยู่่ ร่ ว ่มกัับ ป่่ า ทาง จัังห วััดระยอง ก็็เ ห็็น ว่าเรา่ มี ป่ ี ่ า ชายเ ล น ใจกลางเมืือง ถึึง 300 ไ ร่่ แ ละที่ ตำ ่� ำ บ ล เ นิินพระ อี ก ี 200 ไ ร่่ ซึ่่�ง ไ ม่ มี ่ จั ีังห วััดไหนที่ มี ่� ป่ ี ่ า ชายเ ล นตั้้งอ� ยู่่ใจกลางเมืืองแบบนี้้� เรา ก็็เ ข้ า ้ ม า ฟื้้�นฟูู มี ก ีาร ชวน ชาว บ้าน้ ปลููก เพิ่่� ม แ ล ะ พััฒนาพื้้�นที่่� ใ ห้กล้ ายเป็็น ป่่ าในเมืือง มี ก ีารก่ อ ่สร้าง้ สะพานไ ม้้ใ ห้คนเ้ ข้าไ้ ป เ ดิิน ชมพื้้�นที่่�ภายในไ ด้้ มี ก ีาร ทำปำระตูู เชื่่�อมจุุด ต่างๆ ของเมืืองเ ่ ข้ า ้ กัับ ป่่ า ถึึง 7 จุุด โดย มี สำ ีนัำกทรััพยา ก ร ชายฝั่�่งที่่� 1 เป็็ นผู้้ดูู แ ล บ ริิหาร จััด การ 55

56

57

ป่่ าชายเลนพระเจดีย์ ี กลาง ์ น้ำ ำ ปอดของคนระยอง และทางเดิินชมป่่ าชายเลน ที่่�ยาวที่่สุ � ุ ดในประเทศไทย อาจเรีียกได้้ ว่่ าเป็็ นทุุกขลาภของเมืืองอุุตสาหกรรมอย่่ างระยอง เพราะแม้จะเป็็ น ้จัังหวััดที่มี่�ี GDP สููงที่สุ่�ุดในประเทศ หากก็็ต้องแ้ลก มาด้วย้มลภาวะทางอากาศจากจำำ นวนโรงงานที่มี่�มีากถึึง 4,000 แห่ง่ (ข้้ อมููลจากสำนัำ ักงานทรััพยากรธรรมชาติิและสิ่่� งแวดล้้ อมจัังหวััด ระยอง) อย่างไร ่ดีี ปัั จจััยสำคัำญัที่ช่่�วย่สร้าง้สมดุลุหนุุนเสริมคุิุณภาพ ชีีวิติของชาวระยอง คืือการที่่�เมืืองอยู่่ติิดชายทะเล และการมีป่ี่ าโกงกาง พื้้�นที่กว่่�า 500 ไ ่ร่่ ตั้้งอ�ยู่่ใจกลางเมืือง คอยซัับมลภาวะ เป็็น ‘ปอด’ สำคัำญัของคนระยอง ไม่่ เพีียงเท่่ านั้้�นป่่ าโกงกาง (หรืือป่่ าชายเลน) ยัังเป็็ นหนึ่่�งในแหล่่ ง ท่่ องเที่่�ยวทางธรรมชาติิของจัังหวััด ผืืนป่่ าที่่�ตั้้�งอยู่่บริิเวณปาก แม่น้ำ่ ำระยอง ทอดยาวขนานไปกัับตััวเมืืองแห่ง่ นี้้� แต่่ เดิมิเป็็ นป่่ าที่่�อยู่่ คู่่วิิถีีชีีวิิตคนระยองในด้าน้การเป็็ นแหล่ง่ทรััพยากรทางอาหารจาก การจัับสัตว์ัน้ำ์ ำ ก่อนที่่ช่�าวบ้านที่้ ่�อาศััยอยู่่รอบป่่ า ตระหนักถึั ึงความ สำคัำญัของการเป็็ นพื้้�นที่สี่�ีเขีียวผืืนใหญ่่จึึงร่ว่มกัับเทศบาล จัังหวััด และบริษัิ ัทเอกชนหลายแห่ง ่บููรณะพื้้�นที่่�ให้กล้ ายเป็็ นสวนสาธารณะ ใจกลางเมืือง Feature 58

Feature 59

จากสะพานไม้ที่้ ่�พาผู้้คนเ ผู้้ข้า้ถึึงความบริสุิุทธิ์์�ในผืืนป่่ าที่ช่�าวบ้าน้สร้าง้ ขึ้้�นตาม จุุดต่างๆ เ่ มื่่�อรััฐบาลประกาศนโยบาย ‘ป่่ ากลางเมืือง’ รณรงค์ใ์ห้มี้กีารจััดทำำ สวนป่่ าในตััวเมืือง เมื่่�อปีี 2561 สะพานตามจุุดต่างๆ ่ก็็เชื่่�อมเข้าหา้กัันกลาย เป็็ นทางเดิินระยะทางถึึง 7 กิิโลเมตร สร้าง้สถิติสิะพานไม้ภายใน ้ ป่่ าโกงกางที่่� ยาวที่สุ่�ุดในประเทศ รวมถึึงการทำปำระตููทางเข้าเ ้ ชื่่�อมจุุดต่างๆ ของเมืืองเ ่ข้า้สู่่ ผืืนป่่ าแห่ง่ นี้้ถึ�ึง 7 ประตููทำำ ให้คนระยอง้สามารถเดิินทางมาสููดอากาศบริสุิทธิ์์ุ� ชมสัตว์ั ป่์่ า และความสมบููรณ์ของ์ผืืนป่่ าได้้ เพีียงอึึดใจ Feature 60

หนึ่่�งในไฮไลท์สำ์ ำคัญัของป่่ าแห่ง่ นี้้� คืือ ‘พระเจดีย์ีกล์างน้ำำ’ เจดีย์ีสี์ ีขาวทรง ระฆัังที่ตั้้ ่�งอ�ยู่่บนเกาะกลางแม่น้ำ่ ำระยองแห่ง่ นี้้ถููกสร้�าง้ ขึ้้�นในปีี พ.ศ. 2416 ในสมััยพระยาศรีสมุีุทรโภคชััยชิิตสงคราม (เกตุุ ยมจิินดา) เป็็ นเจ้าเมืือง ้ ระยองเพื่่�อใช้้ เป็็ นสัญลักัษณ์ใ์ห้ช้าวเรืือหรืือผู้้โดยสารเรืือที่่�เดิินทางบริิเวณ นั้้�นได้้ ทราบว่่ าได้้ มาถึึงระยองแล้้ ว (เนื่่�องจากสมััยโบราณ ระยองมีีเพีียง การเดิินทางทางน้ำำเป็็ นเส้้ นทางคมนาคมหลักัเส้้ นทางเดีียว) สัันนิิษฐานกัันว่่ าเจดีีย์์ แห่่ งนี้้�สร้้ างภายใต้้ แนวคิิดเดีียวกัับพระสมุุทรเจดีีย์์ ในฐานะสััญลัักษณ์์ ให้บรรดา้นัักเดิินเรืือได้้ ทราบว่่ าใกล้้ ถึึงกรุุงเทพฯ แล้้ ว ทั้้ง�นี้้� ปัั จจุุบัันบริิเวณเจดีย์ีกล์างน้ำำเป็็ นที่ตั้้ ่�งของศา�ลาการเรีียนรู้้จุุดเริ่่ม�ต้น้ ของเส้้ นทางศึึกษาธรรมชาติิ (ศููนย์์ การเรีียนรู้้ระบบนิิเวศป่่ าชายเลน พระเจดีย์ีกล์างน้ำำ) รวมถึึงท่าเ่ทีียบเรืือชมป่่ า นอกจากนี้้�บริิเวณทิิศตะวัันออกของพระเจดีีย์์ กลางน้ำำยัังเป็็ นที่่�ตั้้�งของ ‘หอชมเมืือง’ (หอชมวิิวเฉลิมิพระเกีียรติิ) ซึ่่�งจััดสร้างโดย IRPC เป็็ น ้จุุดที่่� เปิิดให้นั้กท่ัองเที่่ ่�ยวเดิินขึ้้�นไปชมทิิวทััศน์ของ์ ปากแม่น้ำ่ ำระยอง อ่าวไ ่ทย และ พื้้�นที่่�บางส่่ วนของเมืืองในมุมุ 360 องศา อย่างเ่ต็มส็ายตา ป่่ าชายเลนพระเจดีีย์์ กลางน้ำำเปิิดให้้ เข้้ าชมทุุกวััน 6.00 น. – 18.30 น. ไม่่ มีีค่่ าเข้้ าชม หากขอความร่่ วมมืือให้้ ผู้้ม าเยืือนเคารพสถานที่่�และรัักษา ความสะอาดขณะเยี่่�ยมเยืือน Feature 61

หน่ วยบริหารและจัดการทุนด้ านการ พัฒนาระดับ พื้นที่ (บ พท.) สำ�นักง านสภ านโยบ ายก ารอุดมศึกษ า วิทย า ศ าสตร วิจัยและนวัตกรรมแห ์งช่ าติ (สอวช.) ที่ปรึกษา และผู้ ทรงคุ ณวุฒิ กรอบการวิจัย “การ พัฒนาเมืองแหงการเร่ ียนรู้ (Learning City)” รศ.ดร.ปุ่ น เที่ยงบูรณธรรม รศ.ดร.ศุภวัฒน ากร วงศ์ ธนวสุ ดร.สมคิด แก้ วทิพย์ รศ.ดร.ฉวีวรรณ เด่ นไพบูลย์ พััฒนาคนให้ ทั ้ ัน กัับการ พััฒนาเมืือง แ ม้้ จะ มีี ตััวเ ล ข ทางเศรษฐ กิิจอ ยู่่ระ ดัับสููงที่่� สุุดของ ประเ ทศ แ ต่่ ดููเหมืือนคนระยองเองกลัับไ ม่่ รู้้สึ ึ ก ยิิน ดี ยิ ีิน ร้าย้ ต่ อ ่ ตััวเ ล ขนั้้ น � สั ก ั เ ท่าไห ่ ร่่ เพราะ ตััวเ ล ข สวยๆ ที่ ว่ ่�าแ่ ต่ ป ่ ระโยชน์อาจ์ตก ไ ป อ ยู่่ กัับกลุ่่ม คนที่่�เป็็น ประ ช า กรแ ฝงที่ มี ่�ีอ ยู่่สูู ง ถึึงกว่่ า 200,000 คน อีีกทั้้ ง �มลภาวะ อัันเ กิิดจากการ มีีโรงงาน อุุตสาห กรร ม ขนาดใหญ่่ ขนาบ ตััวเมืืองทั้้� ง สอง ด้้ าน ที่่�เป็็ นทั้้�งโรงกลั่่� น น้ำมัำ ันแ ละโรงแยกก๊๊ า ซ แ ต่่ โ ช ค ก็็ ยััง ช่่ วย ที่่�เมืือง ยััง มีี ป่่ า ชายเ ล น ผืืนใหญ่่ อ ยู่่กล างเมืือง แนว ทะเ ล ที่่�อ ยู่่ ไ ม่่ ไกลจากตััวเมืือง นัั ก แ ละแ ม่่ น้ำำ ที่่� ไหลผ่านเป็็ น ่ ตััว ช่วย่ ซัับ กรองแ ล ะ ขัับมลพิิษออ ก ไ ป กระนั้้�น การ มีีโรงงาน อุุตสาห กรร มขนาดใหญ่่ ยัักษ์์ ระ ดัับ ประเ ทศอ ยู่่ใน จัังห วััด ก็็ มีี ข้้ อ ดีีที่่�ไ ม่่ อาจ ปฏิิเ สธไ ด้้ เพราะนั่่�นห มาย ถึึง การจะ มีี ตำำแห น่่ งงาน จำำนวน ม า ก แ ละฐานเงิินเ ดืือน ดีีโดยไ ม่่ จำำ เป็็ นต้้ อง มองหา ตำำแห น่่ งงานระ ดัับเ ดีียว กัันในกรุุงเ ทพฯ ซึ่่�งจะเอื้้�อ ต่่ อ บุุ ตรห ลานคนระยองเองที่่�เ รีียนจบ ออกมา ก็็จะ มีีแต้มต่้ อใน ่ การกลัับ มาหางาน ทำำ ที่ บ้ ่�านไ ้ ด้ ทั ้ ัน ทีี เพราะบ ริ ษั ิ ั ทเห ล่ า ่ นั้้ น � มั ก ั จะใ ห้คะแนน้ พิิเศษ กัับคนที่ มี ่�ภููมิี ลำ ิ ำเนาอ ยู่่ใน บ้านเ้ กิิดเป็็ น พิิเศษ แ ล ะ การกลัับ ม า สู่่ บ้านเ้ กิิดของลููก ห ลานคนระยอง หากกราฟเป็็ นไ ปในแนวพุ่่ งสูู งขึ้้�น มั ก ัจะ ค่อยๆ เ่ กิิด การเปลี่่�ยนแปล ง วิิ ธีี คิิดใน ตััวของ มัันเอง ควา มเหลื่่�อมล้ำำใน ทุ ก ุ ๆ มิ ติ ิ ิจะ ค่อยๆ ่สลาย ตััว ลดระ ดัับจา ก ที่่�เคย มีี ช่่ อง ห่่ างระห ว่่ าง กัันเป็็ นแคบเ ข้้ า มา เพราะสมััยนี้้�โลกแคบเ พีียงแ ค่่ ปลายนิ้้� วเลื่่�อนห น้้ าจอ แห ล่่ งเ รีียนรู้้มี ีอ ยู่่ม ากมายเ พีียงแ ค่่ มีีโ ท ร ศััพ ท์์ มืือ ถืือเครื่่�องเ ดีียว ทุุ กคน ทุุ กอาชีีพ ก็็ ส า มารถเป็็ นทั้้� ง นักสื่่ ั �อ สาร เป็็ น นักข่ั าว เป็็ น ่ นั ก ั เ รีียนแ ละครูู ไ ป พ ร้ อ ้มกััน แ ละในควา ม เปลี่่�ยนแปล ง ก็็จะเ กิิด นัักพััฒนารุ่่นให ม่่ ๆ ที่่� รัักบ้้ านเ กิิด อยา ก เ ห็็น บ้้ าน ตััวเองเจ ริิ ญ เ ทีียบชั้้�นเมืืองระ ดัับเ กรดเอทั่่�วโลก ซึ่่�งนั่่� น ก็็เ ท่่ า กัับ ว่่ า จะเ กิิด การเ ร่่ ง การ พััฒนาทั้้�งคนแ ละเมืือง ไ ป พ ร้ อ ้ มๆ กัันราว กัับ การพุ่่งของจรวด ซึ่่�งระยอง กำลัำ ังเป็็ นเ ช่ น ่ นั้้น � เรา มาคอยจับจองดู้กัน April, 2023

ผลิต โดย โครง การ การขับเค ลื่อนผ ลงานวิจัยผ่ าน การ สื่ อ สาร สาธารณะ เพื่อพัฒนาเ มืองแห ง ่ การเรียนรู้ (WeCitizens) สนับ สนุนโดย หน่ วยบริหารแ ละจัด การ ทุนด้ าน การพัฒนาระดับพื้ น ที่ (บพ ท.) แ ล ะสมาค มเพื่อออ กแบบแ ล ะ ส่ งเ สริมการ มีพื้ น ที่สาธารณะ แ ละพื้ น ที่สีเขียว Greening Up Public Space หัวหน้ าโครงการ ส า ม ารถ สุวรรณรัตน์ บรรณาธิการ นพดล พงษ์ สุขถ าวร เรื่องเ ล่ า จากผู้ คน (เสียงระ ยอง) นพดล พงษ์ สุขถ าวร จิรัฎฐ ประเสริฐทรัพย ์ ์ ปิ ยะลักษณ์ น าคะโยธิน ธิตินัดด า จิน าจันทร์ ส า ม ารถ สุวรรณรัตน์ ออกแบบ ปก/รูป เ ล่ ม ไข่ มุก แสงมีอ านุภ า พ สถ าพร กองอยู่ อินโฟกราฟิ ก ส์ acid studioถ่ายภาพ กรินทร มงคลพันธุ ์ ์ พรพจน์ นันทจีวรวัฒน์วิดีโอ ธรณิศ กีรติป า ล วัชระพันธ์ ปั ญญ า เอกรินทร นันปิ นต ์ า สีน้ำ ธเนศ มณีศรี 15.28 studioประสานงาน ลลิต า จิตเมตต าบริสุทธิ์ wecitizensvoice wecitizen2022 @gmail.com wecitizens thailand.com

People 48

Peopleผม ยกตััวอ ย่่ าง สวน ทุุเ รีียนแ ห่่ งหนึ่่�งที่่� ตำำ บ ลนา ตาข วัั ญ เขา มีีที่่� ดิิน ไ ม่ ถึ ่ ึง 10 ไ ร่่ มี ข้ ี อ ้ จำกัำ ัด ด้าน้ การผ ลิ ต ิ แ ต่ คุ ่ ุณไ ม่ มี ่ ีโอ ก า สไ ด้ กิ ้ ิน ทุุเ รีียน ของเขาเ ลย เพราะ ทุุเ รีียน ทุ ก ุ ต้ น ้ มีีคนจองเ ต็ ม ็ ห มดแ ล้ว ้ มัันถููกจอง ตั้้งแ� ต่ ทุ ุ่เ รีียน ยัังไ ม่ออ่ ก ผลด้วย้ ซ้ำำ เขาเปิิดขายออนไลน์ ใ์ ห้คนจองต้้ ้ น ไ ป เ ลย โ มเดลนี้้� คุุณ ก็็ไ ม่่ จำำ เป็็ นต้้ องเอา ทุุเ รีียนไ ปขาย ล้้ งใ ห้้ โดน กดราคา พอ สวน คุุณถููกจองเ ต็็ ม ห มด คุุณ ก็็ไปดีีลกัับ สวน ทุุเ รีียน เพื่่�อน บ้านใ ้ ห้้ เอา มาขายไ ด้ อี ้ ก ี ตั้้ ง �กลุ่่ม ไ ป เ ลย ใ ช้ ก ้ารตลาด นำำ ผมถึึงบอกว่ า ่ ถ้ า ้ คุุณเ ข้ า ้ ถึึงเ ทคโนโลยีีแ ละไ ม่ ห ่ ยุุดเ รีียนรู้้ เรื่่�องให ม่ๆ ่ ก็็ จะเจอโอ ก า สในเมืืองนี้้ อี � ก ีเยอะ คุุณจะ ค้าขาย้ ทางออนไลน์ แ ์ ละออนไซท์์ ก็ มี ็ ี อ ย่าง่ คุุณขาย สิิน ค้าเ้ ก ษ ตร อบจ.เรา ก็ ช่ ็วยเ่ รื่่�อง การหาตลาดวาง ขายใ ห้ ด้ ้วย ห้ รืือ อี ก ี ห น่อย่ สนามบิินเราเปิิดนานา ช า ติิ มีีแอ ร์พอ์ ร์ทซิ์ ตี้้ ิ� ต ามมา ช่อง่ ทาง ทำมำาหา กิิน ต ามม า อี ก ีเยอะ เอาเ ข้าจ้ ริิง แ ต่่ ไหนแ ต่่ ไรผมมอง ว่าคนระยอง่ มี ข้ ี อ ้ ดีี คืือ ทุ ก ุคนพ ร้ อ ้ ม ปรัับ ตััวแ ล ะ คุุย กัันเ ข้าใจ้ ง่าย เพราะ่ ถ้าไ้ ม่่ เป็็นแบบนั้้น � นิิคมอุตสุาห กรร ม ขนาดใหญ่ อ ่ ย่าง่ ทุกวัุันนี้้ มั �ันเ กิิดขึ้้�นที่่�เมืืองนี้้�ไ ม่่ ไ ด้หรอ้ กเหมืือน กัับคน ล ง ทุุนเขา ก็็ต้อง้ ศึ ก ึษาก่อน่ ว่ า ่ภููมิิศาสตร์ ต ์ รงไหนเห มาะแก่ ก ่าร ล ง ทุุน ทำำ ไ มโรงแยกก๊ า ๊ ซ ต้อง้ ม าขึ้้�นระยอง ปิิ โ ตรเค มีี อุุตสาห กรร ม แ ล ะอื่่�นๆ เมื่่�อสิ่่งเห� ล่าน่ ร้พุ่่้ พุ่่ ง ตรง มาที่่�ระยองแ ล้ว พอคนระยอง้ คุุย กัันเ ข้าใจ ้ ง่าย่ ทุุ ก อ ย่่ าง จึึงเ กิิดขึ้้�น แ ละคนระยอง ก็็ ส า มารถหา ประโยชน์์ จากการ พััฒนาที่่�เ ข้ า ้ มาไ ด้้ โลกยุุคห ลัังจากนี้้� ก็็เ ช่่ น กััน เมื่่�อระยองของเรา มีีพ ร้้ อ ม ห มดแ ล้้ ว การ ศึ ก ึษาเรา ก็ปรั็ ับใ ห้้ เ ข้ า ้ กัับเมืืองแ ล้ว จา้ กนี้้ ก็ � ็อ ยู่่ ที่่�คนระยอง ยุุคให ม่่ อีี ก เ ช่่ น กัันที่่� มีีความส า มารถปรัับ ตััวแ ละเ รีียนรู้้ทั ั กษะให ม่่ ๆ เพื่่�อจะ สร้างควา้ มมั่่นคงห� รืือ มี ส่ ีวน่ ช่วย่ ขัับเคลื่่�อนเมืือง แ ล ะ ช่วยย่ กระ ดัับ คุุณภาพชีี วิ ต ิของคนอื่่�นๆ ในเมืืองไ ด้ ม ้ า ก แ ค่่ ไหน ซึ่่�ง ถ้าถา้ ม ผ ม ผมว่ า ่ คนของเรา มี ศั ี ก ัยภาพที่่�จะ ทำำ ไ ด้้ ” “ ถ้้ าคนระยองเ รีียนจบ ด็็อ ก เ ต อ ร์์ แ ต่่ กลัับหางาน ทำำ ที่่� บ้้ านเ กิิดของ ตััวเองไ ม่่ ไ ด้้ ผมว่่ า มัันไ ม่่ ใ ช่่ ขณะเ ดีียว กััน แ ม้้ เมืืองของเราจะขึ้้�นชื่่�อเรื่่�องเศรษฐ กิิจที่่� ดีี แ ต่่ เศรษฐ กิิจที่ ดี ่�ีที่ ว่ ่� า ่ นี้้� กลัับถููกขัับเคลื่่�อนจา กคน ทำำงานจากจัังห วััดอื่่�นๆ ที่ ย้ ่�ายเ้ ข้ า ้ ม า ทำำ งานในเมืืองเรา อัันนี้้�ผมว่ า ่ ก็็ไ ม่ถููก่ ออกตััวก่่ อน ว่่ าผ ม ไ ม่่ ไ ด้้ ต่่ อต้้ านอะไรคนจา ก ที่่�อื่่�นนะ เ พีียงแ ต่่ รู้้สึ ึ ก เ สีียดายที่่�คนระยองเรา น่่ าจะ มีี ส่่ วนใน การ ขัับเคลื่่�อนเศรษฐ กิิจ บ้้ าน เมืืองเราใ ห้้ ม ากกว่่ าที่่�เป็็ นอ ยู่่นั่่� น ทำำ ใ ห้้ ผมกลัับไ ปหา สาเห ตุุ จน ม า พบ ว่ า ่ ปััจ จััย สำคัำญคืั ือ การ ศึ ก ึษา ที่ ผ่ ่�าน่ มา คนระยองเ รีียน ผิิด ทาง จบ ออกม า จึึงต้องไ ้ ปหางานที่อื่่่� �นห มด แ ล ะนั่่ น � ทำำ ใ ห้ ทุ ้ ก ุภาค ส่วนใน ่ จัังห วััด เ ห็็น ตรง กััน ว่่ า ถึึงเว ลาแ ล้้ วที่่� การ ศึึ กษาระยองต้้ องเปลี่่�ยนแปลงไ ป ต า ม บ ริิบ ทของเมืืองจ ริิงๆ เ สีีย ทีี ระยอง มีี จุุดเ ด่่ นอะไร? อุุตสาห กรร ม ประ มง การ ท่่ องเที่่�ยว แ ล ะ การเ ก ษ ตร แ ต่่ เพราะเ ด็ ก ็ระยอง ยัังเ รีียนในระบบแบบเ ดิ ม ิ ไ ม่่ ไ ด้ถููก้ ห ล่อห่ ล อ ม ใ ห้ มี ้ ทั ี ก ัษะที่่�รอง รัับ จุุดเ ด่นเห่ ล่ า ่ นี้้�เ ลย นั่่ น � จึึงเป็็นที่ ม ่�าใ ห้ภาค้ ส่วน่ ต่างๆ ่ นำร่ำ องโครง ่ การ จัังห วััดน วััตกรรมการ ศึ ก ึษา ปรัับปรุุง ห ลักสููตั ร การ สอนใน สถา บััน การ ศึ ก ึษา ต่างๆ ใ ่ ห้ ส ้อดค ล้อง้ กัับโจทย์์ ในพื้้�นที่่� ซึ่่�งระยองเรา ทำำ ก่่ อน รััฐบาลประ กาศพื้้�นที่่�เข ต น วััตกรร ม การ ศึ ก ึษาเ สีีย อี ก ี แ ละพอ รััฐบาลประ กาศ มััน ก็ ส ็อดค ล้อง้ ตรง กัันพอ ดีี ทำำ ไปทำมำา เรา ก็็เ ห็็น ว่ า ่ มััน มีีอ ย่าง่ อื่่�นต้อง้ ส่งเ่สริมอีิ ก ี จึึง มี ก ีารตั้้ ง � สถา บััน การเ รีียนรู้้ ของคน ทุกชุ่วง่ วััย (RILA) ขึ้้�น มา ใ ห้คนของเราไ ้ ด้้ reskill แ ละ upskill ไ ด้ตล้ อดไ ม่ ว่ ่าจะอา่ ยุุเ ท่าไห ่ ร่่ ผมว่าไ่ ม่่ ใ ช่่ เรื่่�อง ผิิดอะไรเ ลย ถ้าคน้รุ่่นให รุ่่ ม่ ยั ่ ัง ตอบไ ม่ถููกว่่ าโ่ ตขึ้้�นจะเป็็น อะไร ห รืือ มีีความสนใจอะไรเ ฉพาะ สิ่่ ง � สำคัำญก็ั คื ็ ือเมืืองเราต้อง้ มีพื้้ ี �นที่่� แพลทฟอ ร์ ม ์ ห รืือโอ ก า สใ ห้ ทุ ้ ก ุคนไ ด้้ เ ข้ า ้ ถึึง การเ รีียนรู้้ เพื่่�อที่่�จะ พััฒนา แ ล ะ ค้นพบ้ ตััวเองไ ด้ตล้อดเว ลา เพราะอ ย่าลืื ่มว่าเ่ ทคโนโลยีสมัี ัยนี้้ มั �ัน เปลี่่�ยนแปลงเ ร็็ว กัับอง ค์์ ความรู้้บางอ ย่่ างที่่� คุุณมั่่�นใจห นัั กหนา ว่ า ่ มััน ส า มารถเลี้้�ยงชีี วิตคุิ ุณไ ปจน ตาย ก็็ไ ม่ แ ่ น่ ว่ ่าเ่ ดี๋๋�ยวนี้้�จะเป็็นแบบนั้้ น � การเ ข้ า ้ ถึึง การเ รีียนรู้้ แ รู้้ ล ะ การ พััฒนา ขณะเ ดีียว กััน ทุ ก ุคน ก็ มี ็ ีควา ม ยืืดหยุ่่นแยุ่่ ละพ ร้ อ ้ มจะปรัับ ตััว จึึงเป็็ นเรื่่�อง สำคัำ ญ ั แ ต่ขณะเ่ ดีียว กััน การ รั ก ัษาต้ น ้ ทุุนดั้้งเ� ดิ ม ิ ที่ คุ ่�ุณ มีีอ ยู่่ แ ล้ ว ้ ก็็เป็็ นเรื่่�อง จำำ เป็็ น อ ย่่ างสมมุุ ติิ คุุณเป็็ นลููกชาว สวน คุุณเป็็ นคนรุ่่นให ม่่ ที่่�ไ ม่่ อยากทำสำ วนเหมืือน พ่่ อแ ม่่ แ ต่หา่กคุุณ รั ก ัษาต้ น ้ ทุุนนี้้�ไ ว้้ เ รีียนรู้้ เรื่่�อง เ ทคโนโลยีี เรื่่�อง การตลาด ห รืือ การขาย สิิน ค้าออนไ ้ลน์ ก็ ์ ว่ ็ า ่ กัันไ ป ปรัับ ใ ห้ ส ้วนผ ล ไ ม้้ ของ พ่่ อแ ม่่ คุุณเป็็ นสม า ร์ ท ์ ฟา ร์ ม ์ หา ช่่ อง ทาง การขาย ใ ห้พว้ กเขา คุุณ มีีต้ น ้ ทุุน ดีีอ ยู่่ แ ล้ ว ้นี้้� คุุณเสริ ม ิ เ ข้าไ้ ป มููลค่ า ่ ก็ ม ็าเอง ปิ ยะ ปิ ตุเต ชะ นาย กองค์ การบริหาร ส่ วนจังหวัดระยอง /// กัับอง ค์ควา์มรู้้บางอย่าง่ ที่่ คุ �ุณ มั่่นใ�จหนััก หนา ว่่ า มััน ส า มาร ถ เ ลี้ ย ้� งชีีวิิตคุุณไปจ น ต า ย ก็็ไ ม่ แ ่ น่่ ว่่ าเดี๋๋ ย � ว นี้ จ ้� ะเป็็ นแบบนั้้ น � /// 49

People /// การศึึ ก ษ า มัันไ ม่่ ใช่่ เรื่่�องแ ค่ ว่ ่ ่ า คุุณมีี ความรู้้ เพื่่�อเอาไ ป ใ ช้้ แ ต่่ เป็็ นที่่ คุ �ุณ รู้้จัักตััวเอง ว่่ าถนัดหรืั ือไ ม่ถนั่ ด ั อะไร แ ล้ ว ้ จะทำำ อย่างไรให้ ่ ตััว้ คุุณ ส า มาร ถ ทำำหรืือเ ข้ า ้ถึึงในสิ่่� งที่่ ต้ �องการ้ /// 46

Peopleผมก็็พยายา ม ที่่�จะบอกว่าอ่ ย่าเ่ พิ่่� งโจมตี ว่ ีาที่่ ผ่ ่�าน่ มาไ ม่ ดี ่ ี แ ต่ ตั ่ ัวชี้้ วั �ัด มััน อาจ ยัังไ ม่ ชั ่ ัดเจน สถา บััน การ ศึ ก ึษาเขา ก็็ผ ลิ ต ิ เ ด็ ก ็ออกมาไ ด้นี่่้� แ ต่ ต ่อนนี้้� เรา ม าปรัับให ม่่ ใ ห้ มั ้ ัน กระจาย K ขาดใ ช่่ ไหมก็็เอา A แ ละ S ใ ส่ ห ่ น่อย คน่ จบ มาเป็็ นห ม อ ก็็จะไ ด้้ไ ม่่ เค รีียด ม า ก คนที่ มี ่�ี A ดีีอ ยู่่ แ ล้ ว ้ ก็็เ ติ ม ิ K แ ล ะ S ห น่อย เป็็นต้ ่น ้ ผ มจะพยายามคุุย กัับ นักกัาร ศึ ก ึษาอ ยู่่ เสม อ ว่าเราควร compromise ่ ( ประ นี ป ีระนอ ม) ค่อยๆ เ่ รีียนรู้้ ไ ป เรื่่�อยๆ แ ละใ ห้ มุ ้มมุองที่ ต่ ่�างจา่ กเขา ว่ า ่ นักกัาร ศึ ก ึษา คิิดอ ย่าง่ นี้้�ผมก็็ไ ปใน ทางที่่�ผ ม เ ล่าใ่ ห้ ฟั้ ัง ว่าแนว่ คิิดผ ม เป็็นอ ย่าง่ นี้้�อ ย่าไ่ ปคิิด ว่ า ่ ทุ ก ุ อ ย่าง่ มัันจะเ ล ว ร้ายห้ มด เ ช่น ่ นักกัาร ศึ ก ึษา บอกว่่ า การ ศึ ก ึษา ประเ ทศไ ทยต้อง้ กระจาย อำำนาจ ต้อง้ ทำำ ห ลักสููตั ร ต า ม บ ริิบ ทของพื้้�นที่่� แ ต่่ เว ลาเอาไปพููดในระ ดัับโลก เรา ก็็เอา ประเ ท ศ เราไ ป เปรีียบ กัับฟิินแ ล น ด์ ไ์ ป เปรีียบ กัับญี่่ปุ่่� ปุ่่ น เ สีียอ ย่าง่ นั้้น � ผมก็็บอกว่ า ่ ถ้ า ้ คุุณ คิิดอ ย่าง่ นี้้ คุ �ุณ ก็ ผิ ็ ิดแ ล้วเพราะ้ ประเ ทศไ ท ย มััน ก็ คื ็ ือ 1 ใน 195 ประเ ทศ คุุณบอกว่ า ่ การ ศึ ก ึษาต้อง้ ยึึดโยง กัับบ ริิบ ท ฉ ะนั้้ น � ประเ ทศไ ท ย มััน ก็็ต้อง้ มีีบ ริิบทการ ศึ ก ึษาของ มัันเอง เหมืือน กัับระยอง ต้อง้ มีีบ ริิบ ทของระยอง แ ม่ ฮ่ ่อง่ สอน ก็ มี ็ ีบ ริิบ ทของแ ม่ ฮ่ ่อง่ สอน แ ต่่ คุุณจะไปล อกฟิินแ ล น ด์์ ที่่� มีีบ ริิบ ท ไ ม่่ เหมืือนของไ ทยเ ลย มััน ก็็ ย้้ อน แ ย้งไ ้ ม่่ ใ ช่ ห ่ รืือ แ สดง ว่ า ่ คุุณ คิิด ว่ า ่ การ ศึ ก ึษา อี ก ี 194 ประเ ท ศ มัันต้อง้ เหมืือน กัับฟิินแ ล น ด์ อ ์ ย่าง่ นั้้นห� รืือ? ฉ ะนั้้�นอ ย่่ าไ ปโจมตีี ว่่ า การ ศึึ กษาของ ประเ ทศไ ท ย มัันไ ม่่ เหมืือน ฟิินแ ล น ด์ เพราะ์ ยัังไง มััน ก็็ไ ม่่ เหมืือน แ ต่หา่กมาหา จุุด ดี จุ ีุดแ ข็็งอ ย่าง่ นี้้ ดี �กว่ี ่ า ต้อง้ ทำำควา ม เ ข้าใจ แ ้ ล ะ ทำำ ใ ห้้ เขาเ ห็็น อีีกมุมมุองหนึ่่�ง แ ล้ ว ้ จะไ ม่ ทำ ่ ำ ใ ห้ ท ้ะเ ลาะ กััน เพราะ ลำพัำ ังแ ค่คนใน ่ กระ ทรวง ศึ ก ึษา ก็ ท ็ะเ ลาะ กัันอ ยู่่ แ ล้ว ้ นักวิั ิ ช า การ ก็ มั ็ ก ั โจมตีีคนใน กระ ทรวง คนใน กระ ทรวง ก็็ ตั้้ ง � ป้้ อ มบอกว่่ าพวกนี้้�ไ ม่่ เ ข้าใจ ้ พื้้�นที่่�จ ริิงหรอ ก เก่งแ่ ต่ ท ่ฤษ ฎีีแ น่ จ ่ ริิง ม า ทำำเอง สิิ! แ ต่นั่่ ่ น � ล่่ ะ อ ย่างที่่ ่�บอ ก ผ มเป็็ น นักธุัุร กิิจ ผ ม เ ลยต้อง compromise ้ พยายา มหา จุุดแ ข็็งแ ล ะ จุุด อ่่ อนของแ ต่ ล ่ ะ ส่วน เ่ พื่่�อหา วิิ ธีีห นุุนเสริ ม ิ คุุณ มีีความรู้้ แ ต่ขาด่ ทััศนค ติิ คุุณ ก็็เ ติ ม ิ คุุณ มี ทั ี ก ัษะ แ ต่่ ไ ม่ มี ่ ีความรู้้ คุุณ ก็็เ รีียนรู้้ เพิ่่� ม การ ศึ ก ึษา มัันไ ม่่ใ ช่่ เรื่่�องแ ค่ ว่ ่ า ่ คุุณ มีีความรู้้ เพื่่�อเอาไ ปใ ช้้ แ ต่่ เป็็นที่ คุ ่�ุณรู้้จั กตััวเอง ว่าถ่ นััดห รืือไ ม่ ถ ่ นััดอะไร แ ล้วจะ้ ทำำ อ ย่างไรใ ่ ห้้ ตััว คุุณ ส า มารถ ทำำ ห รืือเ ข้ า ้ ถึึงในสิ่่งที่� ่�ต้อง้ การ” “ผ มเป็็น นักธุัุร กิิจที่ ต ่�ระห นั ก ั อ ยู่่ เสม อ ว่าควา่มสำำ เ ร็็จ ทาง ธุุร กิิจ เ กิิดจา ก การที่ คุ ่�ุณ มีพื้้ ี �นฐาน การ ศึ ก ึษาที่ ดี ่�ี แ ละไ ม่ยอ่ ม ห ยุุดเ รีียนรู้้ เรื่่�องราวให ม่ๆ ่ นั่่ น � ทำำ ใ ห้ ผ ้มสนใจเรื่่�อง การ ศึ ก ึษาเป็็น พิิเศษ แ น่นอน รา่ กเห ง้าของ้ ปัั ญหาห ล า ก ห ลายที่ มี ่�ีใน ประเ ท ศนี้้� คืือผู้้คนขาดผู้้ ห รืือเ ข้าไ้ ม่ ถึ ่ ึง การ ศึ ก ึษา โรงงานห ลายแ ห่งในระยอง ่ ก็ ทำ ็วิำ จั ิัย กััน ถึึง เรื่่�อง การ ศึ ก ึษา กัับทรััพยา ก ร บุุคค ล คุุณเชื่่�อไห ม ผลการ วิ จั ิัยนี้้ ต �รง กัับสิ่่งที่� ่�ผมคิิดเ ลย ข้ อ ้สรุุปคืือโรงงานเขาไ ม่่ ไ ด้ ต้ ้อง้ การ บุุค ล า กรที่ มี ่� ี ความรู้้ ห มรู้้ ล า ก ห ลาย ต า ม ที่ มี ่�ีคนบอ ก ใ ห้ คุ ุ้ณต้อง้ ฝึึกฝ น มา เขาต้อง้ การ แค่คน่ ทำำงานที่ มี ่�ีความรู้้พื้้ �นฐานในสิ่่งที่� ่�ต้อง้ ทำำ มี วิ ี นั ิัย อด ทน แก้ ปั้ั ญหาเป็็น แ ล ะสื่่�อ สารภาษา อััง กฤษไ ด้้ นิิดห น่่ อย เพราะ ทัั กษะที่่�เหลืือ อง ค์์ ก ร แ ห่ ง ่ นั้้นๆ เขาพ� ร้ อ ้ มจะ ฝึึกฝนใ ห้้ ทำำ ไ มเป็็ นแบบนั้้น? เพราะ� ทุกวัุันนี้้�โลก เปลี่่�ยนเ ร็็ว ม า ก อง ค์ควา์มรู้้จึ ึง เปลี่่�ยนเ ร็็ว ต า ม พื้้�นฐานที่่�เราต้อง้ การ คืือคนที่ มี ่� ทั ี ัศนค ติิ (attitude) ทั ก ั ษะ (skill) แ ละความรู้้ (knowledge) บว ก เ ข้ า ้ กัับความยืืดหยุ่่ น ยุ่่ ใน การเ รีียนรู้้ แ ละพ ร้้ อ ม เปิิ ด รัับสิ่่� งให ม่่ ๆ ยกตััวอ ย่่ าง ธุุร กิิจผ ม ( ตััวแ ท น จำำ ห น่่ ายรถยน ต์์ ) เดี๋๋�ยวนี้้� ช่่ าง ซ่่ อ มรถอา ยุุ ม า ก ห น่่ อย ถ้้ าไ ม่่ พััฒนาใ ห้้ ใ ช้้ คอมพิิวเ ต อ ร์์ ใ ห้้ เป็็ น เพราะรถรุ่่นให ม่่ ๆ มัันใ ช้้ คอมพิิวเ ต อ ร์์ ห มด แ ต่่ ถ้้ า ช่่ างแก่่ ๆ เขาปรัับ ตััวใ ห้้ มีี ทัั กษะเรื่่�องนี้้�ไ ด้้ อ ย่าง่ ชำำนา ญ เขาจะเก่ ง ่กว่ า ่ ช่าง่รุ่่นให รุ่่ ม่ ทุ ่ ก ุคน ทุกวัุันนี้้�เว ล า ส่วนใหญ่ ่ของ่ ฝ่่ าย บุุคค ล บ ริ ษั ิ ท ั ผ ม ห มดไปกัับ การ พััฒนา เ ด็ ก ็ๆ ที่่�เ ข้ า ้ มาให ม่่ เขาแปลกใจ ว่ า ่ ทำำ ไมคุุณภาพเ ด็ ก ็ จบให ม่ มั ่ ัน ล ด ลง ความรัับ ผิิด ชอบ ก็ น้ ็อย แ้ ล ะ ทั ก ัษะ การ คิิด วิิเคราะ ห์ ก็ ์ ็ไ ม่ ค่ ่อย่ มีี เ ด็ ก ็ ที่่�จบ เ กีียร ติ นิ ิิย มบางคน ยัังเป็็นเ ลย ที่พูู่�ดแบบนี้้�ผ ม ไ ม่่ ไ ด้้โ ท ษ การ ศึึ กษาในระบบ เพราะผมก็็เ ติิบโตม า กัับ การ ศึึ กษาในระบบเหมืือน กััน แ ล ะ ก็็ไ ม่่ ไ ด้้ ห มายความว่่ าจะ ชวนคน รุ่่นให รุ่่ ม่ ท ่ะเ ลาะ ด้วย เพราะ้ อัันที่่�จ ริิง มัันไ ม่ มี ่ ีอะไร ดีีไ ป ห มด ห รืือแ ย่ ห ่ ม ด ทุ ก ุ อ ย่าง ่ ทุ ก ุ อ ย่าง่ มัันปรัับไ ด้้ ที่่�ระบบ การ ศึ ก ึษา มัันไ ม่่ เ วิ ร์ ิค ์ ก็็อาจ ม า จา ก ที่ มั ่�ันเ น้ น ้ ด้านห้ นึ่่�ง ด้านใดจนเ ้ กิินไ ป จนไ ม่่ ไ ด้ ส ้นใจ มิ ติ ิ อี ิกด้ีานห้ นึ่่�งไ ป ห รืือ มัันอาจจะ มาจากการ มี ตั ี ัวชี้้ วั �ัดที่่�ไ ม่ ดี ่ ี ยกตััวอ ย่่ างใ ห้้ ฟััง ชั้้�นเ รีียนหนึ่่�งจะ มีีเ ด็็ ก ห น้้ า ห้้ อง กลาง ห้้ อง แ ล ะ ห ลััง ห้อง เราบอ้กว่าเ่ ด็ ก ็ ห น้ า ้ ห้อง้ สุุด ท้ายจะจบออ้กมาเป็็ นห มอห รืือ วิิศว กร เ ด็็กกลาง ห้้ องกลัับเป็็ นผู้้ บ ริิหาร ม าปกครองเ ด็็ ก ห น้้ า ห้้ อง แ ล้้ ว สุุด ท้้ ายเ ด็็ ก ห ลััง ห้้ องกลาย มาเป็็ น นัักการเมืืองปกครองเ ด็็ ก พวกนี้้ทั้้�งห� มด เพราะเ ด็ ก ็ ห น้ า้ ห้อง knowledge เ ้ ด่น เ่ ด็กต็รงกลาง ห้อง้ attitude ดีีเห มาะ กัับ การบ ริิหาร ส่วนพว่กท้าย้ ห้อง้ นี่่� skill ดีี เ ล ย ไ ปเป็็ น นักกั ารเมืือง ฉ ะนั้้ น � ปัั ญหา คืือที่ ผ่ ่�าน่ มาเราไ ม่่ ไ ด้ วั ้ ัดจา ก ASK (Attitude, Skill, Knowledge) ทั้้�งห มด แ ต่่ วััดเ ฉพาะแ ค่่ คุุณ มีี knowledge (ความรู้้) คุุณ ก็ ป ็ระ สบความสำำ เ ร็็จ เ ด็ ก ็ ห น้ า ้ ห้องที่้ ่�เป็็ น เ ด็ ก ็ เ รีียน จึึงโดดเ ด่นอ่ ยู่่กลุ่่ม เ ดีียว สมศัก ดิ์ พะเนียง ทอง กรรมการผู้ จัด การ ฟอรด เอ์กกรุ ป ๊ จำกัด ประธานมูลนิธิ ส่ งเ สริมการศึ กษาจังหวัดระยอง 47

People 44

Peopleพร้ อ ้มกัับ การ ทราน ส์ฟอ์ ร์มก์ ารใ ช้ พ้ ลัังงานในเมืืองใ ห้สม้ า ร์ทขึ้้ ์ �น อบจ. ระยอง ก็็ใ ห้ควา้มสำคัำญกัับ การ พััฒนาทรััพยา ก ร บุุคค ล เพื่่�อเ ข้ า้ ม า ร่ ว ่ ม ขัับเคลื่่�อนเมืือง เพราะจน ทุกวัุันนี้้� ภาค อุุตสาห กรร มใน จัังห วััดของเรา ก็ ยั ็ ังต้อง้ การคน ม า ทำำงาน อี ก ีเยอะ ซึ่่�งจะ ดี ม ี า กๆ ถ้าคนที่้ ่�เ ข้ า ้ มาเป็็นลููก ห ลาน ชาวระยอง เขาเ กิิดที่นี่่่� � โ ต ที่นี่่่� � ก็็ควรต้อง้ ทำำงานแ ล ะ รัับเงิินเ ดืือน สููงๆ ที่นี่่่� � ไ ม่่ ใ ช่่ ไ ปหางาน ทำำ ที่อื่่่� �นๆ ซึ่่�งสิ่่งที่� ่�อบจ. ทำำ ไ ด้ คื ้ ือ การย กระ ดัับ การ ศึ ก ึษาใน สถา บััน การ ศึ ก ึษาภาย ใต้ สั ้ ัง กััดของเรา โดยเ ฉพาะในระ ดัับ วิ ท ิยา ลััยเ ท ค นิิคซึ่่�งจะกลาย มาเป็็น กำลัำ ังผ ลิตสำิคัำ ญ ั ของเมืือง ปีีที่ ผ่ ่�าน่ ม า ท่านนาย่ ก (ปิิยะ ปิิตุุเตชะ นาย ก อง ค์ ก ์ารบ ริิหาร ส่่ วน จัังห วััดระยอง) จััด สรรงบ ประ มาณ ถึึง 650 ล้้ านบา ท สนัับสนุุนโรงเ รีียนเพิ่่� ม เ ติ ม ิจา ก ที่ ก ่�ระ ทรวง ศึ ก ึษา จััด สรรใ ห้้ ขณะเ ดีียว กัันเรา ก็ ทำ ็ ำ MOU ใ ห้ วิ ้ ท ิยา ลััยเ ท ค นิิคแ ละอาชีีวะเชื่่�อ มโยง กัับ สถา บััน การ ศึ ก ึษาใน ต่าง่ ประเ ทศ เพื่่�อใ ห้้ เ กิิด มี ก ีารแลก เปลี่่�ยนอาจาร ย์์ แ ล ะ นักศึั ึ กษา อิิ มพอ ร์ ต ์อง ค์ควา์มรู้้ให ม่ๆ เ่ ข้ า ้ มา เ ช่นเ่ ดีียว กัับ การ เชื่่�อ มโยง สถา บััน การ ศึ ก ึษาเ ข้ า ้ กัับบ ริ ษั ิทต่ัางๆ่ เ ด็็ กระยองนี่่� ถ้้ า ฝึึ กงาน กัับบ ริิ ษัั ทในระยองเขา มีีเบี้้�ยเลี้้�ยงใ ห้้ นะค รัับ จบ ม า ก็ มี ็ ีโอ ก า ส เ ข้ า้ ทำำ งานในบ ริ ษั ิ ท ั ห รืือโรงงาน ต่างๆ ใน ่ จัังห วััดไ ด้้ เ ล ย เ รีีย ก ไ ด้ ว่ ้ า ่ การเ รีียนในระ ดัับ วิ ช ิาชีีพในระยองนี่่ ค่ �อน่ ข้าง้ มั่่นคงในระ� ดัับ หนึ่่�งเ ลย เห ล่ า ่ นี้้�เป็็นเ พีียงบาง ส่วนที่่ ่� อบจ. มุ่่ ง มุ่่ มั่่ น � ขัับเคลื่่�อน ทำำ ใ ห้้ เมืืองสม า ร์ ท ์ ไ ป พ ร้ อ ้มกัับเ ทคโนโลยีี แ ล ะ ทำำ ใ ห้คน้รุ่่นให รุ่่ ม่่ ในระยองสม า ร์ ท ์ ไ ป พ ร้ อ ้ ม กัับเมืือง “หนึ่่�งในโ ปรเจกต์์ สำคัำ ั ญ ที่่�อง ค์์ การบ ริิหาร ส่่ วน จัังห วััดระยอง กำลัำ ัง เ ร่ ง ่ ขัับเคลื่่�อนอ ยู่่ในขณะนี้้ คื �ือ การ พััฒนาศูู น ย์ กำ ์จัำ ัดขยะมููลฝอยรว ม แบบครบวงจรของ จัังห วััด ใ ห้สร้้าง้มููลค่ า ่ ผ่าน่ การเปลี่่�ยนขยะใ ห้้ เป็็ น พ ลัังงานไฟฟ้้ า ซึ่่�งที่นี่่่� ยั � ังจะเป็็นแ ห่งแร่ กๆ ของ ประเ ท ศ อีกด้ีวย้ เพราะอ ย่่ างที่่�ห ลายคน ทราบ ดีี ระยองอ ยู่่ในระเ บีียงเศรษฐ กิิจภาค ต ะ วัันออ ก (EEC) เป็็ นเมืือง อุุตสาห กรร ม ผู้้ ผ ผู้้ ลิ ต ิ พ ลัังงาน แ ล ะผู้้นำ ำ เ ทคโนโลยีีให ม่ๆ ของ่ ประเ ทศ ในฐานะ อบจ. ที่ กำ ่�กัำ ับดูู แลสาธารณููปโภค ต่่ างๆ ของ จัังห วััด เรา ก็็ควรใ ช้้ จุุดแ ข็็งที่่�เมืืองเรา มีีอ ยู่่ แ ล้้ ว ม า ช่่ วย บ ริิหาร จััด การใ ห้ มี ้ ีความสม า ร์ ท ์ สอดค ล้องไ ้ ปกัับเมืืองแ ละบ ริิบ ทของ การเปลี่่�ยนแปลงแ ห่ ง ่ ยุุคสมััย ในเฟสแร กเราไ ด้ จั้ ับมืือ กัับ GPSC (บ ริ ษั ิ ท ั โกลบอ ล เพาเวอ ร์์ ซิินเนอ ร์ยี่่์ � จำกัำ ัด ( มหา ชน)) อุุ ทิิศที่ ดิ ่�ินใ ห้้ เขา ม า ทำำ โรง คััดแย กระบบปิิด เพื่่�อใ ช้ คั ้ ัด แย กขยะก่อน จา่ กนั้้นเรา� ก็ ล ็งนามกัับ อปท. ทั้้งห� มดใน จัังห วััด ใ ห้ ทุ ้ ก ุ อปท. นำำขยะที่่�เ ก็็บไ ด้ ม ้ า ส่งใ ่ ห้ศูู้ น ย์เรา พ์ ร้ อ ้มกัับที่่�เรา คิิด ค่าขน่ ส่งใน ่ ราคาถููกกว่าที่่ อื่่่� �นเพื่่�อเป็็น การจููงใจ ในเฟส ที่ ส ่�อง GPSC ก็็จะ ทำำ โรงงานที่ รั ่�ับขยะที่่�เรารวบรวมมาไ ด้ แ ้ ป รรููป เป็็ นพ ลัังงานไฟ ฟ้้ า จา ก เ ดิิ ม ที่่� อบจ.ระยอง ส่่ งขยะไ ปขายที่่� จัังห วััด สระ บุ รี ุี เรา ก็ มี ็ ีที่ รั ่�ับขยะแ ละแ ป รรููปของเราเอง จนไ ด้ พ ้ ลัังงานไฟฟ้้ า ที่่�ใ ช้้ เองในเมืืองแ ล ะ ส่งขายใ ่ ห้ กั ้ ับห น่วยงาน่ ต่างๆ ่ ด้วย ขณะเ้ ดีียว กััน เรา ยััง มีีแผน พััฒนารถขนขยะแ ละรถที่่�ใ ห้ บ ้ ริ ก ิาร สาธารณะของ อบจ. ใ ห้้ เป็็นรถ EV ในอนาค ต แ ต่ ก็ ่ ็อ ยู่่ในระห ว่าง่ การ ศึ ก ึษาควา มเป็็นไ ป ไ ด้้ แ ละรอความชััดเจนจา กนโยบายของ รััฐบา ล อ ยู่่ พ ร้้ อมกัันนั้้�นในศูู น ย์์ ดัังกล่่ าว เรา ยััง มีีแผนใ ช้้ พ ลัังงานโซล า ร์์ เซลล์์ มาเสริ ม ิ ทำำ ใ ห้ศูู้ น ย์ แ ์ ห่ ง ่ นี้้�เป็็ นศูู น ย์ สี ์ ีเ ขีียว เป็็ นที่ ศึ ่� ก ึษาดููงานในระ ดัับ ประเ ทศแ ละนานา ช า ติิ อบจ. ยััง มีีแผนจะ ติิดตั้้งแผงโ�ซล า ร์ เ ์ซลล์ ยั ์ ังพื้้�นที่อื่่่� �นๆ ที่่�เราดูู แลด้วย ้ อา ทิิ อ่างเ่ ก็็บ น้ำำดอกกราย เจ ดี ย์ ีกล์าง น้ำำ แ ละแ ล น ด์ ม ์ า ร์ ค ์ อื่่�นๆ รวมถึึง ใ ช้ระบบคา้ ร์บอนเคร์ ดิ ต ิในพื้้�นที่่� มี ก ีารซื้้�อขายคา ร์บอนเคร์ ดิ ต ิระห ว่าง่ รััฐแ ละอง ค์ ก ์รเอกชนใน จัังห วััด ห รืือเ รืือที่่�ใ ช้ แ ้ ล่ น ่ นำนัำกท่ัองเที่่ ่�ยวชมป่่ าโ ก ง กางใจกลางเมืือง เรา ก็ คิ ็ ิด ว่ า ่ มััน ถึึงเว ลาต้องเ้ ปลี่่�ยนจา ก เ รืือเครื่่�องยน ต์ ใ์ ห้้ เป็็ นเ รืือไฟฟ้้ าไ ด้ แ ้ ล้ ว ้ ไ ม่ปล่่อยคา่ ร์บอน แถ์มยัังไ ม่สร้่าง้มลภาวะ ทางเ สีียงในพื้้�นที่ ป่ ่� ่ า ด้วย้ แ น่่ นอน ตอนนี้้�งบ ประ มาณ ยัังสููงอ ยู่่ แ ต่่ อ ย่่ างที่่�บอกว่่ า ถ้้ า รััฐบา ล มีีนโยบายสนัับสนุุนเรื่่�องนี้้�จ ริิง จััง อี ก ี ห น่อย ่ ทุ ก ุ ห น่วยงาน่ ก็็อาจเ ข้ า ้ ถึึงเ ทคโนโลยีนี้้�ไ ด้้ ในราคาที่่�เป็็นไ ป ไ ด้้ เอง มนตรี ชนะ ชัยวิบู ลย์ ที่ปรึ กษานาย กองค์ การบริหาร ส่ วนจังหวัดระยอง /// อบ จ.ระ ยองพ ย า ย ามขัับเคลื่่�อนให้้ เมืืองสม า ร์์ ท ไ ป พ ร้้ อมกัับเ ทคโนโลยีี แ ละทำำ ให้คน้รุ่่นใหม่่ ในระ ยอง สม า ร์์ ท ไ ป พ ร้้ อมกัับเมืือง /// 45

People /// เราไ ม่่ ได้ รั ้ ับ ทุุกโครงการ บางโครงการ ถ้าไ ้ ม่ ต ่อบ วััตถุ ป ุระ ส ง ค์์ มาทำำ เพราะแ ค่มีี่งบ ประ มาณ ล ง มา หรืือ สำำ เ ร็็จรููปมาแ ล้ว โ ้ดย ไ ม่่ ได้ ม ้ า จากความคิิด ของคนใน ชุมชุ นจริิงๆ เรา ก็ ป ็ ฏิ เ ิ สธเขาไ ป /// 42

People จากการ ทำร้ำานเพราะอยา้ ก ใ ห้ลููก้ๆ ผููกพััน กัับ บ้านเ้ กิิด ม า สู่่ การ ทำำ ร้านอาหารที่้ นำ ่� ำ เ สนอความอุุดมสมบูู ร ณ์ของ์ ชุมชุน จน ม า ถึึง การ ทำำ วิิ สาห กิิจ ชุมชุน ตั้้งแ� ต่ ปี ่ ี 2556 เป็็ นต้ น ้ มา ก็็เริ่่มมี� ีห น่วยงาน่ ต่างๆ่ ม า ทำำ โครง การ ส่่ งเสริิมการ ท่่ องเที่่�ยวใน ชุุมช น ประแ ส ไ ม่่ ว่่ าจะเป็็ น สำนัำกทรััพ ย์ สิ ์ ิน ส่วนพระ่ มหากษัตริั ย์ ิ ม ์ าใ ห้งบ้ ตบแ ต่ ง ่ พื้้�นที่่� กระ ทรวง วััฒนธรร มพาพว กเราไปดููงาน การ จััด การตลาด วััฒนธรร มใน กรุุงเ ทพฯ ก รมส่่ งเสริิมอุุตสาห กรรมม า ช่่ วยเรื่่�อง การออ กแบบ บรร จุุ ภััณฑ์ สิ ์ ิน ค้า รว้มถึึงสนัับสนุุน การ ท่องเที่่ ่�ยว เป็็ นต้น ้ เพราะเห ตุนีุ้้ จึ �ึง มี ก ีารรวมกลุ่่ม ‘ ชุมชุ น บ้านเก่้ า ่ ริมน้ำิ ปำระแ ส’ ขึ้้�น เพื่่�อใ ห้้ เป็็ น ตััวกลางเชื่่�อมกัับอง ค์ ก ์ ร ต่างๆ ขณะเ่ ดีียว กััน ก็็ไ ม่่ ไ ด้ ห ้ มายควา ม ว่่ าเรา รัับ ทุ ก ุโครง การที่่�เ ข้ า ้ มา เพราะบางโครง การ ถ้าเราเ้ ห็็น ว่่ าไ ม่่ ตอบ วััตถุ ป ุระ ส ง ค์์ ม า ทำำเพราะแ ค่ มี ่ ีงบ ประ มาณ ล ง มา ห รืือ ถ้าบาง้ โครง การ สำำ เ ร็็จรููปมาโดยไ ม่่ ไ ด้ ม ้าจา กความคิิดของคนใน ชุมชุนจ ริิงๆ เรา ก็ ป ็ ฏิิเ สธเขาไ ป ทุกวัุันนี้้สม� า ชิกกลุ่่มพี่่ิ กกลุ่่มพี่่� มี ป ีระ มาณ 30 คน ซึ่่�ง ก็็รวมผู้้ป ระ กอบ การบน ถนน สายนี้้ทั้้�งห� มด โดยเราจะ คุุย กัันก่อน่ ว่าแ่ ต่ ล ่ะวาระเรา มีีแผน การ อะไร แ ล้วไ ้ ปคุุย กัับ ทางเ ทศบา ลโดย ตรง เพราะเรา มีีนาย ก เ ท ศ ม นตรีี ประแ สเป็็ นที่ปรึ่� ก ึษา ทั้้ ง �นี้้� เรา ก็ คุ ็ุย กัับ ชาว บ้าน้ ทุ ก ุคนแ ละเ ห็็น ตรง กััน ว่าเราอยา่ กเป็็น ชุมชุ น ท่องเที่่ ่�ยวอ ย่าง่ ยั่่ ง � ยืืน นำทรัำ ัพยา ก ร ทางธรรมช า ติิแ ล ะ วััฒนธรร ม เป็็น จุุดขาย แ ละพยายามสร้าง้ การ มี ส่ ีวน่ ร่ ว ่ มของ ชาว บ้าน้ ทุ ก ุคน ม า ก ที่ สุ ่�ุด เพราะห มู่่ บ้าน้ นี้้�เป็็ นของเรา ทุ ก ุคน ไ ม่ ว่ ่ ่ าจะ มีีโครง การ พััฒนา อะไร ทุ ก ุคน ก็็ควร มีีภาพแ ละเ ป้้ าห มายเ ดีียว กััน ถามว่ า ่ ดีีใจไห ม ที่่�ห มู่่ บ้านไ ้ ด้ราง้ วัลชุัมชุ น วััฒนธรรมดีีเ ด่น ห่ รืือเป็็ นที่่� ศึ ก ึษาดููงานจา ก ห น่วยงาน่ ต่างๆ ่ ก็ ดี ็ ีใจนะ แ ต่ ที่ ่ ดี ่�ีใจจ ริิงๆ คืือ การไ ด้้ เ ห็็น ทุ ก ุคน ร่ ว ่มกััน ทำำงาน ร่ ว ่มกััน กำำหนด ทิิศ ทาง การ พััฒนานี่่�แห ล ะ ห รืืออ ย่างแ่ ค่ ทำ ่วิำ ส ิาห กิิจ ชุมชุน ชวน ป้้ าๆ ต่างๆ ่ ม า ร่ ว ่มกััน ทำสิำ ิน ค้ า ้ จน มีีเงิิน ปัั นผ ล แ บ่่ ง ทุุ กคน แ ม้้ มัันจะไ ม่่ ไ ด้้ ม ากมายอะไร แ ต่่ เ ห็็น ป้้ าๆ ดีีใจที่ มี ่�ีรายไ ด้้ ห รืือ การไ ด้้ไ ปออกร้าน ออ้ กงานใน จัังห วััด ต่างๆ รว่ ม ถึึง การที่ลููก่�ๆ เรากลัับ บ้านเ้ กิิด ช่วย่ ธุุร กิิจที่ ร้ ่�าน แ้ ค่นี้้ ่ พี่่� � ก็ คิ ็ ิด ว่่ าสิ่่งที่� ่� เรา ทำมำ าถููกทางแ ล้ว” ้ “พี่่� ย้าย้ มาอ ยู่่ ประแสปีี พ.ศ. 2536 มาเป็็ น สะใ ภ้ ที่ ้ นี่่ ่� � ประแ สใน ยุุคนั้้ น � เป็็ น ชุมชุนคน ทำปำระ มงพา ณิชย์ิ ที่ ์ ่�ใหญ่ ม ่ า ก โดยครอบค รััว ส า มีพี่่�เขา เปิิ ด อู่่ ซ่ อ ่ ม เ รืือ เ รืือ ประ มงเ ข้าออ้ ก แ ทบจะทั้้ ง � วัันแ ล ะ ทุกวัุัน เ รืือขึ้้�น ม า ทีี ลููก เ รืือ ก็็จะแ ห่่ ม าซื้้�อของ ที่่�นี่่� จึึงเ ต็็ ม ไปด้้ วย ร้้ านโชห่่ วย ร้้ านอาหาร ร้าน้ กาแฟ ไ ปจน ถึึงคาราโอเ กะแ ล ะ สถาน บัันเ ทิิง แ ม่ ส ่ า มีพี่่� ก็็เปิิ ด ร้าน้ บนถนนตลาดเก่ า ่ ตรงนี้้� ขัับรถไ ป ที่ซื้้่� �อของที่ ตั ่�ัวเมืืองแกลง แ ละเอา มาขายที่นี่่ ่� � เอาอะไร ม า ก็็ขายไ ด้ ห ้ ม ด สมััยก่อน่ ชาว ประ มงเป็็นคน อี ส ีานเยอะ เว ล า สาวอวน ลงเ รืือ พว กเขา จะ ร้้ องเพ ล ง กััน สนุุกสนานเฮฮา ชุุมชนเรา มีีเสน่่ ห์์ ม า กๆ พอ ม า ยุุค ห ลัังๆ ชาว ประ ม ง ก็็เปลี่่�ยนเป็็ น ชาว ต่าง่ ช า ติิ แ ต่ ก ่าร ค้าขาย้ ก็็เฟื่่�องฟูู อ ยู่่ จน กระทั่่ ง � มี ก ีฎ IUU ที่่�ควบ คุมกุารออ ก เ รืืออ ย่างเ่ ข้ ม ้งวด นั่่ น � ทำำ ใ ห้้ อุุตสาห กรรมประ ม ง ค่่ อยๆ ซบเ ซา ท้้ ายที่่� สุุด ชาว ประ มงใน ป ากน้ำำ ประแสจึึงไ ม่่ ไ ด้ออ้ ก เ รืือหาปล า กััน อี ก ี แ ล้ว เ้ รืือในห มู่่ บ้าน้ ทอดสม อทิ้้ ง � ไ ว้้ ส่วน่ ม า กจะ ปัั กอวนหาปลาบ ริิเวณ ชายฝั่�่งแ ท น ห ลัังจากนั้้น �ผู้้ป ระ กอบ การบาง ส่วน่ ก็ ม ็ า ทำกำาร ท่องเที่่ ่�ยว กััน เพราะ ในห มู่่ บ้านเรา้ มีีแห ล่ ง ่ ท่องเที่่ ่�ยวห ลายแ ห่ง ่ ส่วน่ พี่่� ก็็ข ยัับขยายจากการ เปิิ ด ร้านขายของ เ้ พิ่่� มม า ทำร้ำานขาย้ ก๋วยเ๋ ตี๋๋�ยวต้มยำ้ ำ ใน ช่วงที่่ตล่�าด เก่าของเรา่ มีีถนนคนเ ดิินราวๆ ปีี 2555 ที่่� หััน มาเปิิ ด ร้้ าน ส่่ วนหนึ่่�งเพราะอยา ก ใ ห้ลููก้ๆ ม า ช่่ วยขายของ ด้้ วย เพราะอ ย่่ างที่่�บอ ก สมััยก่่ อนคนที่่�นี่่� ร่ำำรวย ม า ก จึึง ส่่ งลููก ไ ป เ รีียน กรุุงเ ทพฯ ห รืือ ต่่ าง ประเ ท ศ กัันห มด พอเ ด็็ กๆ ไ ป อ ยู่่ ที่่� นู่่น ก็็กลาย เป็็ นคนที่่�อื่่�น น้้ อยคน คิิดจะกลัับ ม า ทำำ อะไรที่่� บ้้ าน พี่่� ก็็ ส่่ งลููก ไ ป เ รีียน กรุุงเ ทพฯ เหมืือน กััน แ ต่่ ก็็จะ ขัับรถไปรัับเขากลัับ ม า บ้้ าน ทุุกสุุด สัั ปดา ห์์ ม า ช่่ วย กัันขายของ อยา ก ใ ห้้ พว กเขาผููกพััน กัับที่่�นี่่� ใ ห้้ มีี สำำนึึกรัักบ้้ านเ กิิด พอห ลัังจากลููก โ ตจนเ รีียนจบ ทำำงาน กัันห มด พี่่� ก็็ มีีเว ล า ม ากขึ้้�น ประ กอบ กัับที่ ป ่�ระแ ส เริ่่มติ�ิดตลาด การ ท่องเที่่ ่�ยว พี่่� ก็็เปลี่่�ยนจากร้าน้ ก๋วยเ๋ ตี๋๋�ยวซึ่่�ง คิิด ว่่ าหา กิินที่่�ไหน ก็็ไ ด้้ มาเปิิ ด ร้านอาหารที่้ นำ ่�วัำ ัตถุ ดิ ุิบที่่� ชาว บ้้ านใน ชุุมชนหาไ ด้้ ปรุุงเ สิิ ร์์ ฟ นัักท่่ องเที่่�ยว อยา ก ใ ห้้ เมนููอาหาร ของเรา มััน ส ะ ท้อนควา้ มเป็็ น ชุมชุน แ ละใ ห้คนที่้ ม ่� า ประแ ส ต้อง้ ม า กิิน ที่่�เรา เพราะ คิิด ว่ า ่ ถ้าจะขายอะไร ้ สั ก ั อ ย่าง ่ ก็็ควรขายสิ่่งที่� ม ่�าจากตััว ตนของเราเอง กลายเป็็ น ว่่ า พอ ชาว ประ มงที่่�นี่่�ขึ้้�นอวนแ ล้้ วไ ด้้ อะไร มา เรา ก็็ รัับซื้้�อ ขณะเ ดีียว กััน ก็ ทำ ็ ำแบรน ด์ สิ ์ ิน ค้ า ้ ชุมชุ น ด้วยอ้ ย่าง่ ข้าวเ้กรีียบเคย รว ม ถึึงพวง กุ ญ ุแจตุ๊๊กต าปลา ก็็ใ ห้ ป้ ้ ้ าๆ แ ม่ บ้ ่ านใน ้ ชุมชุ น ช่วย่ กัันผ ลิ ต ิ เปิิ ด เป็็ น วิ ส ิาห กิิจ ชุมชุนเ ล็ ก ็ๆ สุภ า พร ยอ ดบริบู รณ์เจาของร้ าน ‘เจ ้หน๊ ่ องแ ซ่ บเวอร ’ ์ แ ล ะ ประธาน ชุมชนบ้ านเ ก่ าริ ม น้ำประแ ส 43

People /// ผมมััก จ ะ ถ ามนัักวิิจััยที่่�ทำำหน้ า ้ที่่� ประเมิินผ ลกระ ท บ ทางสิ่่� งแวดล้ อ ้ ม ให้้ โรงงาน ต่างๆ ในระ ่ ยอง ทุุกคน ว่่ า คุุณเป็็ นคนระ ยอง หรืือมีีญ าติิพี่่� น้องอ้ยู่่ ในระ ยองหรืือเปล่า?่ /// 40

Peopleดัังนั้้น ควบ� คู่่ ไปกัับ การ กวด ขัันแ ล ะสร้าง้ จิตสำินึำ ก ึ ใ ห้ กั ้ ับโรงงานแ ต่ ล ่ ะ แ ห่่ ง ทาง สำนัำ ั กงานทรััพยา กรธรรมช า ติิแ ล ะสิ่่� งแวด ล้้ อ ม จัังห วััด ระยอง จึึงพยายามทำำ โครง การ ต่างๆ เ่ พื่่�อ ช่วย่ ส่งเ่สริมกิาร ท่องเที่่ ่�ยว ไ ม่ ว่ ่ าจะเป็็นโครง ่ การ ชายหาด ติิดดาว ที่ ทำ ่�ร่ำ ว ่มกัับ ก ร มควบ คุมมลพิุิษ แ ล ะ ก ร มโรงงาน อุุตสาห กรร ม จััด ประเ มิิน คุุณภาพสิ่่งแวด� ล้ อ ้ มของ แ ต่ ล ่ ะ ชายหาดในระยอง แ ล ะ สานความร่ ว ่ มมืือ กัับผู้้มี ส่ ีวนไ ่ ด้ ส่ ้วนเ่ สีีย ในพื้้�นที่นั้้ ่�นๆ เ�พื่่�อ ช่วย่ กัันดูู แลพื้้�นที่่�เพื่่�อใ ห้้ไ ด้ รั ้ ับ 5 ดาว สร้างควา้ ม มั่่นใจแก่� นั ่กท่ัองเที่่ ่�ยวไปด้วย้ อีกทีาง ห รืือ การ พััฒนาระยองใ ห้้ เป็็ นเมืือง อุุตสาห กรร ม เ ชิิง นิิเวศ ซึ่่�ง เป็็ น การ พััฒนา อุุตสาห กรร มควบ คู่่ ไปกัับ การ พััฒนาสิ่่� งแวด ล้้ อ ม แ ล ะ คุุณภาพชีี วิิ ตของผู้้คนใน ทุุกมิ ติ ิ ิ ซึ่่�งนี่่�เป็็ นภาพ ฝัั นที่่�ผ มอยา ก ใ ห้้ ระยองเป็็ นเ ล ย ล่่ ะ อ ย่่ างไร ก็็ ต า ม การจะ ทำำ ใ ห้ระยองเป็็ นแบบ ้ นั้้�นไ ด้้ ห น่่ วยงานที่่�ดูู แ ล เรื่่�องสิ่่� งแวด ล้้ อมก็็ จำำ เป็็ นต้้ อง ทำกำาร ประเ มิิน ม า ตรฐานห ลาย ด้้ าน แ ล ะ ตรงนี้้�เองที่่�ผ มพบ ว่่ าเ กณฑ์์ การ ประเ มิินบางอ ย่่ างอาจไ ม่่ สอดค ล้อง้ กัับบ ริิบ ทของเมืืองระยอง เ ช่น ่ ค่ า ่ ปนเ ปื้้� อนใน น้ำำ เราไ ม่่ อาจ นำำ เ กณฑ์ของระยองที่์ มี ่�ีแ ม่ น้ำ ่สำายเ ล็ ก ็ แ ละระบายไ ด้ ช้ ้ า ไ ้ ป เ ทีียบ กัับอ ยุุธยาห รืือสมุุ ท ร ปรา การที่่� มีีแ ม่่ น้ำสำ ายใหญ่่ ซึ่่�ง ล ะ ลายมลภาวะ ไ ด้ ดี ้กว่ีาอ่ ย่างเ่จ้าพระยา เพราะแ้ ม้จะ้ ผ่านเ่ กณฑ์เหมืือน ์ กััน แ ต่ แ ่ ม่ น้ำ ่ ำ เจ้าพระยา้ ก็็อาจ มีมลีภาวะตกค้าง้ น้อย้กว่าแ่ ม่ น้ำ ่ ำระยอง เป็็ นต้น ้ ผมจึึง มอง ว่่ าพ ร้้ อ ม ไปกัับ การ ขัับเคลื่่�อนโครง การ ต่่ างๆ เรื่่�อง การ กำำหนดเ กณฑ์ ก ์าร ประเ มิินผลกระ ท บ ด้าน้ สิ่่งแวด� ล้ อ ้ ม ใ ห้ ส ้อดค ล้อง้ กัับ บ ริิบ ทของเมืือง ต่างๆ ่ ก็็เป็็นเรื่่�อง สำคัำ ญ ั ขณะที่ จิ ่�ตสำินึำกต่ึ อ ่ ส่วนรว่ ม ของผู้้ป ระ กอบ การแ ล ะผู้้ป ระเ มิินผลกระ ท บ ก็็เป็็นสิ่่ง� จำำ เป็็นอ ย่าง่ ยิ่่งยวด� ต่ อ ่ การบรร ลุุเ ป้้ าห มาย ร่ ว ่มกััน ผ ม เชื่่�อ จึึง ว่าแ่ ม้จะเป็็นเมืือง ้ อุุตสาห กรร ม แ ต่ ถ้ ่ า ้ มี ก ีาร จััด การที่ ดี ่�ี เมืือง อุุตสาห กรรมนั้้� น ก็็เป็็ นเมืืองที่่� น่่ าอ ยู่่ ไ ด้้ แ ละเรา ทุุ กคน ส า มารถ ทำำ ใ ห้้ ระยองเป็็ นแบบนั้้นไ� ด้้ ” “ผมมั ก ัจะถามนักวิั ิ จััยที่ ทำ ่� ำ ห น้าที่้ ป ่�ระเ มิินผลกระ ท บ ทางสิ่่งแวด� ล้ อ ้ ม ใ ห้้ โรงงาน ต่างๆ ในระยอง ่ ทุ ก ุคน ว่า ่ คุุณเป็็ นคนระยอง ห รืือ มี ญ ี า ติิ พี่่� น้องอ้ ยู่่ในระยองห รืือเปล่า? ่ เพราะผมทำำงาน ด้้ านสิ่่� งแวด ล้้ อมจึึงรู้้ดี ี เว ลาที่่�บ ริิ ษัั ทใด ก็็ ต า มใน ระยอง มีีโครง การจะขยายโรงงานห รืือเปิิดโรงงานเพิ่่� ม ห น่วยงาน่ ภาค รััฐ ก็็จะต้้ อง ว่่ า จ้้ างที่่�ปรึึ กษาที่่�เป็็ น นัักวิิ จััยใ ห้้ ม า ทำำ ห น้้ าที่่� ตรวจ สอบ ว่าโรงงานให ่ ม่ ที่ ่ กำ ่�ลัำ ังจะเ กิิดขึ้้�น มี ม ี า ต ร การ จััด การมลภาวะ ผ่าน่ เ กณฑ์ของ์ กระ ทรวงทรััพยา กรธรรมช า ติิแ ล ะสิ่่งแวด� ล้ อ ้ ม ห รืือไ ม่่ ซึ่่�ง มัันเป็็ นเรื่่�อง ย้อนแ้ ย้งที่้ นั ่�กวิั จั ิัยเห ล่ า ่ นั้้ น � ส่วนใหญ่ ่ ่ ก็็ไ ด้ รั ้ ับ ว่่ า จ้างโดย ้ กลุ่่มทุ ุนแ ละบ ริ ษั ิ ั ท ที่่�จะขยาย กิิจ การพ ร้ อ ้มกััน ดัังนั้้น � ท้ายที่้ สุ ่�ุด พว ก เขา ก็็จะ ประเ มิินใ ห้้ โครง การที่่�เปิิดให ม่่ เ กืือบทั้้งห� ม ด ผ่านเ่ กณฑ์ อ ์ ยู่่ ดีี ผมจึึง มั ก ัถา มพว กเขา ว่ า ่ มัันไ ม่่ ใ ช่ แ ่ ค่ ก ่าร ประเ มิินใ ห้ ผ่ ้านเ่ กณฑ์ ไ ์ปต า ม ห น้้ าที่่� แ ต่่ ต้้ อง คำนึำ ึง ถึึงควา มเป็็ นจ ริิงที่่�คนระยองต้้ อง ประ ส บ ด้้ วย ขณะเ ดีียว กััน ก็็พยายา มจะบอกกัับเ จ้าของโรงงานอ ้ ยู่่ เสม อ ว่าบาง่ ทีี คุุณ ล ด กำำ ไร ล ง มาห น่อย แ่ ละใ ส่่ ใจเรื่่�อง การ ทำำ eco factory บ้าง้ สร้้ าง กำำ ไรในเ ชิิงความยั่่� ง ยืืน คืืนใ ห้้ แก่่ คนในเมืือง ระยอง ตอนนี้้� มีี โรงงานอ ยู่่ราว 4,000 โรง ถ้าแ้ ต่ ล ่ ะโรงใ ส่่ ใจเรื่่�องสิ่่งแวด� ล้ อ ้ ม จ ริิงๆ ไ ม่่ ใ ช่ แ ่ ค่ ก ่าร ทำำ ไปต ามข้ อ ้ กำำหนด กัับภาค รััฐ ผู้้คนในเมืือง ผู้้ ก็็จะเผ ชิ ญ ิ กัับมลภาวะ น้อย้ ล งกว่ า ่ นี้้�เยอะ จ ริิงอ ยู่่ ที่่�ระยองเป็็ น จัังห วััดที่่� มีีรายไ ด้้ ต่่ อ หััว ห รืือ GDP สููงที่่� สุุด ใน ประเ ทศ โรงงานขนาดใหญ่่ ห ลายแ ห่่ ง ทำกำำ ไร มหาศา ล แ ล ะ จ่าย่ ภา ษีี คืืนกลัับใ ห้้ รััฐบา ลเยอะ ม า กๆ อ ย่่ างไร ก็็ ดีี เมื่่�อเปรีียบเ ทีียบ กัับ ประ ช า กรที่่�ไ ม่่ ไ ด้้ ทำำ งานในภาค อุุตสาห กรร ม ระยอง ก็็ ยััง มีีคนเสี่่�ยง ชีี วิิ ตขายของ ต ามสี่่�แย ก มีีแรงงานที่่�ต้อง้ ป ากกััด ตีีน ถีีบ มี ช ีาว บ้าน้ ที่่� มีี คุุณภาพชีี วิิ ต ไ ม่่ ดีี อีีกม ากมายเ ต็็ ม ไ ป ห มด เมืืองเรา ยััง มีีควา ม เหลื่่�อมล้ำำ อ ยู่่ ม า ก ในฐานะที่่�ผมทำำงาน สำนัำ ั กงานธรรมช า ติิแ ล ะสิ่่� งแวด ล้้ อมจัังห วััด ระยอง ซึ่่�ง มีีบ ทบา ท ห ลั ก ั ใน การดูู แ ล เรื่่�องสิ่่งแวด� ล้ อ ้ ม แ ต่ ก็ ่ ็พยายา ม ชวนห น่วยงาน่ อื่่�นๆ ช่วย่ กััน คิิด ว่าเราจะ่ ทำำ อ ย่างไรใ ่ ห้พี่่ ้� น้องที่้ ่�อ ยู่่นอ ก ระบบ อุุตสาห กรรมมีีรายไ ด้ ดี ้ ีแ ล ะ คุุณภาพชีี วิ ต ิ ที่ ดี ่�ขึ้้ี�น แ ละเรา ต่างเ่ ห็็น ตรง กััน ว่ า ่ การ ท่องเที่่ ่�ยวแ ละภาค การเ ก ษ ต รนี่่�แห ละจะ ช่วย่สร้างงาน้ สร้างอาชีีพ ย ้ กระ ดัับผู้้คนในเมืืองเราไ ผู้้ ด้้ ระยอง มีีแห ล่่ ง ท่่ องเที่่�ยวครบค รัันทั้้� งพื้้�นที่่�ธรรมช า ติิ ป่่ าโ ก ง กาง ชายหาด เ กาะแก่่ ง ภููเขา รวมถึึงพื้้�นที่่� ทาง วััฒนธรร ม แ ล ะ ประ วัั ติิศาสตร์์ เ ช่่ นเ ดีียว กััน กัับภาคเ ก ษ ตรที่่�เรา มีี สวน ทุุเ รีียนแ ล ะ สวนผ ล ไ ม้ ที่ ้ ่�ใ ห้ ผ ้ ล ผ ลิ ต ิ อ ร่อยๆ ่ ดึึงดูู ดผู้้คนไ ผู้้ ด้ ม ้ ากมาย แ ต่ ต่ ่ อใ ่ ห้้ เรา มีทรัี ัพยา ก ร ดีีแ ค่่ ไหน ถ้าเมืือง ้ ยัังถููกจด จำว่ำ า ่ มี ส ีภาพอา กาศเป็็ น พิิษ ห รืือ น้ำทำะเลปนเ ปื้้� อนคราบ น้ำมัำ ัน ก็็ไ ม่ มี ่ ป ีระโยชน์์ ครร ชิต ศรีน พวรรณ ผู้ อำ นวย การ สำ นั กงาน ทรัพยา กรธรรมช า ติแ ล ะ สิ่ งแวด ล้ อ มจังหวัดระยอง 41

People “ผมเป็็ นชาวประมงที่่�ล่่ องเรืือลำำแรกๆ พาชาวประมงจากปากน้ำำ ประแส (อ.แกลง จ.ระยอง) ไปจัับปลาทููน่าไ่กลถึึงน่าน่น้ำอิำ ินโดนีีเซีีย นั่่น�คืือเมื่่�อราว 40 ปีีที่่�แล้ว ้สมััยนั้้น�ยัังไม่มี่ ี GPS ใช้แ้ค่แผนที่่ท่�หารเรืือ ที่มี่�ีเข็มทิ็ ิศ ทาบมาตราส่วนเอา่ว่าจา่กอ่าวไ ่ทยลงไปปััตตานีี มาเลเซีีย จนเลยไปถึึงอิินโดนีีเซีียนี่่�กี่่�ไมล์์ และใช้้ เวลากี่่�วััน ก็็ค่่ อยๆ เรีียนรู้้ไป จนชำำนาญ จากนั้้น�ชาวประมงจากประแสก็็พากัันล่องใต้ ่ ้ ไปจัับทููน่า่ หาเงิินได้้ เป็็ นถุุงเป็็ นถัังกัันหมด สมััยนั้้น�ถ้า้พููดถึึงประมงพาณิชย์ิที่์ ่�ออกเรืือไปจัับปลาไกลๆ มีีไม่กี่่่ �ที่่�หรอก ที่่�หาปลาได้้ เก่่ งและสร้้ างเม็็ดเงิินได้้ เยอะ ประแสของเรานี่่�ที่่�หนึ่่�งล่่ ะ ปากน้ำำระยองอีกีที่่�หนึ่่�ง และอีกีที่คื่�ือประมงจากปััตตานีี ไชยรัตน์ เอื้อตระก ู ล นายกเทศมนตรีตำบลปากน้ำประแส /// ประแสอาจไม่ฟู่่ฟ่ ่ ฟู่่ฟ่ ่ าเหมืือนก่อน่ แต่ทุุ่กวัันนี้้� ผมว่่ ามัันก็น่็าอ่ยู่่กยู่่ว่่ าเดิิมเยอะนะครัับ /// 38

People ส่วนเ่รืือรบนี่่�ไม่พูู่ ดไม่่ ได้้ จริิงๆ เรืือหลวงประแสมีี 2 ลำำ ชื่่�อเรืือหลวง ประแสนี่่�ในหลวงรัชกัาลที่่� 9 เป็็ นคนตั้้งใ�ห้้ เรืือลำำแรกเราเคยส่งไ ่ ป ร่ว่มรบที่่�เกาหลีีเหนืือ แต่ป่ระสบอุุบัติั ิเหตุทำุำ ให้้ เรืือเกยตื้้�น ทางกองทััพ สหรััฐอเมริกิาก็็เลยจำำต้อง้ยิิงจมเรืือเราไป ไม่งั้้ ่น�ศัตรููั เขาจะได้ข้้อ้มููล จากภายในเรืือ หลัังจากกลัับมา อเมริกิาก็็ขายเรืืออีกลำีมำาชดเชยลำำ ที่่�จมไป จึึงเป็็ นที่ม่�าของเรืือหลวงประแสลำำที่่� 2 เรืือลำำที่่� 2 นี้้ผ่�านภาร่กิิจมากมาย ไม่ว่่ าจะรบในคาบ ่สมุทุรเกาหลีต่ีอ่ จากลำำที่่� 1 ปฏิิบัติักิารทางทะเลที่ญี่่ ่�ปุ่่� ปุ่่ น ปฏิิบัติักิารคุ้้มกั ันเรืือบรรทุกุ น้ำมัำ ัน และรักัษาอาณาเขตดิินแดนอธิปิไตยบริิเวณอ่าวไ ่ทยของบ้านเรา้ จนมัันปลดประจำกำาร ก็ถููกย้็าย้กลัับมาที่นี่่่� � ตอนแรกมีกำีนัำ ันเขาขอจม เรืือเพื่่�อเอาไปทำำปะการัังเทีียม แต่่ ผมเข้้ ามาทำำงานการเมืืองพอดีี ก็็มีีความคิิดว่่ าเราน่่ าจะเอาเทีียบท่่ าไว้้ เป็็ นอนุุสรณ์์ สถาน ทำำ เป็็ น แหล่่ งท่่ องเที่่�ยวเสีียเลย คนประแสก็็เห็็นด้้ วย เราจึึงมีีแลนด์์ มาร์ค์ ของตำำบลเราอย่าง่ทุกวัุันนี้้� จนทุกวัุันนี้้ทููตท�หารเรืือจากเกาหลีีเขาก็็ นำำพวงมาลามาวางในวัันครบรอบด้วยนะ เพราะ ้ นี่่�เป็็ นเรืือที่่�เคยไป ร่ว่มรบช่วย่ ประเทศเขา ถามว่า่การท่องเที่่ ่�ยวในประแสเป็็ นอย่างไร ่บ้าง ใ ้ห้ต้อบตามตรง มััน ไม่ทำ่กำำ ไรมากมายเท่า่กัับยุุคที่่�คนที่นี่่ ่�ทำ�ปำระมงหรอกครัับ แต่ก็่ ็อย่าง่ ว่า ่ทุกุคนจำำต้อง้ ปรัับตััว เจ้าของเ ้รืือและไต้ก๋้งห๋ลายคนที่่�เขาหาเงิินได้้ มาก และมีีอายุมุากแล้ว เขา้ก็็อาจจะพอแล้วใ ้ช้้ เงิินเก็็บไป บางส่วน่ยััง ทำปำระมงชายฝั่� ่ง และก็มี็ ีไม่น้่อยที่้ ่�เปลี่่�ยนเรืือมารองรัับนักท่ัองเที่่ ่�ยว พาไปดำน้ำดููป ำะการััง หัันมาทำำ โฮมสเตย์์ขัับสามล้อ้นำำเที่่�ยว รวมถึึง ตั้้ง�กลุ่่มวิ สิาหกิิจชุมชุนขายของเลย ในฐานะเทศบาล ผมก็็พยายามจะสร้างควา้มเชื่่�อมโยงให้กลุ่่มต่ ้กลุ่่มต่างๆ ่ ได้ป้ ระโยชน์ร่์ว่มกัันจากการท่องเที่่ ่�ยว พััฒนาสาธารณููปโภคให้ชุ้มชุน และหาวิธีิดึี ึงดููดให้คน้มาเที่่�ยวบ้านเราเยอะๆ ที่้สำ่�คัำญั ผมจะคอยบอก กัับทุกุคนว่าเราต้่อง้ ปรัับตััว เราอาจไม่รวยเหมืือนเก่ ่า แ่ต่ถ้่าพว้กเรา ช่วย่กััน เราก็็อยู่่ดีกิี ินดีีได้้ และรอดกัันหมด ที่สำ่�คัำญัก็็เหมืือนกัับที่่�เราพััฒนาทุ่่งโ ทุ่่ ปรงทองจนมัันสมบููรณ์อ์ย่าง่ ทุกวัุันนี้้นั่่�นแห�ละ พอเราเปลี่่�ยนทิิศทางมาที่ก่�ารท่องเที่่ ่�ยว ทุกุคนได้้ อยู่่บ้าน แ้ละเห็็นว่่ าทรััพยากรส่่ วนรวมของบ้านเรา้มัันคืือที่ม่�าของ รายได้้ ทุกุคนก็็เลยต้อง้ช่วย่กัันอนุรัุกษ์ัแ์ละหวงแหน จิตสำินึำกถึึงบ้าน้ เกิิดจึึงเกิิด และการพััฒนาพื้้�นที่ก็่�ต็ามมา ประแสอาจไม่ฟู่่่ฟ่ ่ าเหมืือน ก่อน แ่ต่ทุ่กวัุันนี้้� ผมว่า่ก็น่็าอ่ยู่่กว่าเ่ดิมิเยอะนะครัับ” “แต่่ เดิมิคนประแสกว่า 80% ่ทำปำระมงพาณิชย์ิ ์ส่วนใหญ่ ่ ่ เป็็นเจ้าของ้ เรืือกัันหมด การออกเรืือจัับปลาทููน่าต้่ องใ ้ช้ลููก้เรืือมากถึึง 25-30 คนต่อ่ลำำจึึงทำำ ให้มี้ ีคนอีสีานเข้า้มาทำำงานมาก จากนั้้นไ�ม่นาน่ก็็เป็็ น คนจากประเทศเพื่่�อนบ้าน ้ เจ้้ าของเรืือเขาจะทำสัำ ัญญาออกตั๋๋�วกัับอธิิบดีีกรมประมงของ มาเลเซีียและอิินโดนีีเซีีย ในการขออนุุญาตไปจัับปลาที่่�น่่ านน้ำำเขา อย่่ างเป็็ นทางการ เราทำำทุุกอย่่ างถููกต้้ องหมด จนกระทั่่�ง EU (สหภาพยุุโรป) เขากดดัันรััฐบาลเรื่่�องการใช้แรงงานเ ้ด็กกั็ ับการค้า้ มนุุษย์นี่่ ์ �แหละ ถึึงชาวบ้าน้ ประแสเราจะทำถููกำต้อง้ทุกุอย่าง แ่ต่พอที่่ ่� อื่่�นไม่่ เป็็ นแบบนั้้�น ประกอบกัับที่่�รััฐเขาก็็ออกกฎหมายและขั้้�นตอน ยิิบย่อยเ่ พิ่่� มขึ้้�น เมื่่�อราวๆ 10 กว่า่ ปีี ที่่�แล้ว จา้ กประมงในประแสที่่�เคย เฟื่่�องฟููมากๆ ก็็พลิกกลัิ ับอย่าง่กัับหนัังคนละม้วน้ ผมเลิิกทำำประมงก่่ อนการออกกฎหมายที่่�ว่่ าหลายปีีมากแล้้ ว (กฎ IUU Fishing) ที่่�ผมเลิกิ เพราะตอนนั้้นผ�มเห็็นแนวโน้ม้ราคา น้ำมัำ ันสููงขึ้้�นมาก พอน้ำมัำ ันแพง ต้น้ทุุนก็สูู็ง ออกเรืือทีีแทบไม่มี่กำี ำ ไร จึึงขายเรืือและหัันมาทำำงานการเมืืองในบ้านเ ้กิิดเรา เพราะถ้า้มอง จากธุุรกิิจประมงที่่�ผมทำมำาแล้ว หา้กสถานการณ์เป็็ นแบบ ์ นี้้� ประแส เราควรจะมีีทางเลืือกทางอาชีีพอื่่�นเพื่่�ออุ้้มชูู เศรษฐกิิจภายใน โดยทางเลืือกที่ว่่�า่ นั่่น�คืือการท่องเที่่ ่�ยว ประแสเราอยู่่ติิดทะเล มีปีากแม่น้ำ่ ำมีป่ี่ าชายเลนทุ่่งโ ทุ่่ ปรงทอง ที่สำ่�คัำญั เรามีีอนุสุรณ์เ ์รืือรบหลวงประแสเป็็ นแลนด์ม์าร์ค์สำคัำญั ในบทบาท ของการเป็็ นนายกเทศมนตรีีตำำบลปากน้ำปำระแส ผมสามารถขัับ เคลื่่�อนให้้ เมืืองมีทิี ิศทางรองรัับการท่องเที่่ ่�ยวของอำำเภอแกลง และ จัังหวััดระยองได้้ ก็็เริ่่ม�จากไปดููงานตามท้อง้ ถิ่่น�ต่างๆ ที่่มี่�ทรัี ัพยากรคล้าย้กัับเรา ไปดูู วิธีิกีารจััดการ ขณะเดีียวกัันช่วง่ ปีี 2550 ผมเห็็นว่า่ ป่่ าชายเลนนี่่�แหละ เป็็ นแม่่ เหล็ก็ของการท่องเที่่ ่�ยวชั้้น�ดีี ก็็เลยร่ว่มกัับชาวบ้าน้มาปลููกป่่ า เพิ่่�มเติิมให้มั้ ันเยอะขึ้้�น แล้้ วมาแก้้ ปััญหาการบุุกรุุกป่่ าของชาวบ้้ าน ด้วย ้นำำ โมเดลของในหลวงรัชกัาลที่่� 9 มาใช้้ ให้ช้าวบ้าน้ตระหนักว่ัา่ นี่่คื�ือพื้้�นที่ส่่�วนรว่ม ถ้า้ช่วย่กัันปลููกและดููแลป่่ า เดี๋๋�ยวสัตว์ัก็์ ็จะมาอยู่่ เอง สัตว์ัท์ะเลก็็จะอุุดมสมบููรณ์์ ซึ่่�งก็็เป็็ นอย่าง่ นั้้นจ�ริิงๆ สมััยที่ป่�ระแสเราทำปำระมงเป็็ นหลักั ป่่ าเรา ทรุุดโทรมดููไม่่ ได้้ เลยนะ แต่พอ่หัันมาเน้น้การท่องเที่่ ่�ยว ทำสำ ะพานไม้้ เชื่่�อมพื้้�นที่ข้่�างในเ ้ข้าไ ้ ป ชาวบ้าน้ก็ต็ระหนักว่ั ่ าเราจะไปตััดต้นไ ้ม้ห้รืือ บุกรุุกพื้้�นที่่�ไม่่ ได้แ้ล้ว ้ก็ช่็วย่กัันดููแลจนสมบููรณ์อ์ย่างที่่ ่�เห็็น สมบููรณ์์ ในระดัับที่ทุ่�กุ ฤดููหนาวฝููงนกจากไซบีีเรีียจะอพยพมาอยู่่กัับเราที่นี่่่� � นักั ดููนกจากทั่่ว�ประเทศก็ต็ามมาดููนกที่บ้่�านเรา้ 39

People 36

People “ผ ม เริ่่� มฝึึ ก เ ชิิดห นัังใหญ่่ ตอนอา ยุุ 10 ขวบค รัับ ตอนนั้้�น พระครูู บ รุุเข ต วุุ ฒิ ก ิร อ ดี ต ี เ จ้าอาวา้สวััด บ้านดอน ้ มาถา ม เ ด็กนั็ ก ั เ รีียนใน โรงเ รีียน วััด บ้านดอน้ ว่าใครอยา ่ ก เ รีียนเ ชิิดห นัังใหญ่ บ้ ่าง ผ้ ม เ ห็็น ว่ า ่ น่ า ่ สนใจ ดี ก็ ี ็เ ลยเ ข้ า ้ ร่ ว ่ ม จากตอนแรกก็็แ ค่่ เ ล่ น ่สนุ ก ุ ๆ แถมยัังไ ด้ ค่ ้าขน่มอี ก ีเว ลาไ ปออ ก แ สดง ต า ม ที่ ต่ ่�างๆ พอเ่ ล่นไ ่ ป เ ล่ น ่ ม า ก็็พบ ว่าเป็็ นควา ่มผููกพัันที่่�ไ ด้ แ ้ สดง ร่ ว ่ ม กัับเพื่่�อน แ ละไ ด้ ฝึ ้ึกซ้ อ ้มรุ่่ น มรุ่่ น้อง้ ต่อๆ ่ มาใ ห้ ม ้าแ สดง ร่ ว ่มกัับเรา อีกทั้้ ี ง � พอไ ด้้ไปตระเวนเปิิ ด การแ สดงที่ ต่ ่�างๆ รว่มถึึงใน ต่าง่ ประเ ทศ เ ล่นจบ่ ไ ด้ ยิ ้ ินเ สีียง ปรบมืือ ก็รู้้สึ็ รู้้สึ ก ึภาคภููมิิใจ ทุกวัุันนี้้�ผ มอา ยุุ 29 อ ยู่่ในกลุ่่ม ห นััง ใหญ่ วั ่ ัด บ้านดอน้ มาไ ด้้ เ กืือบ 20 ปีี แ ล้ ว ้ เรา มี ด้ ีวย้ กัันรว มๆ 30 คน ถ้าไ้ ม่่ ใ ช่่ เ ด็กนั็ ก ั เ รีียนอ ยู่่ ทุ ก ุคน ก็ ต่ ็าง่ มีีงาน ประ จำำของ ตััวเอง อ ย่่ างผมทำำ งานโรงงาน จะ นััด ซ้้ อมร่่ วมกััน ทุุกวััน จัันทร์์ พุุธ แ ล ะ ศุุกร์์ ของ ทุุกสัั ปดา ห์์ ถ้้ าต้้ องไ ป แ สดงที่่�อื่่�น ส่วนใหญ่ ่ ก็ ่ ็จะขอเจ้าภาพ้ ว่ า ่ สะดว ก แ สดง วัันเ ส า ร์ แ ์ ละอา ทิตย์ิ เพราะ์ เป็็ น วัันห ยุุดของ ทุ ก ุคน ถ้าเป็็ น ้ วัันธรร มดา ก็็จะแ สดง ตอนเ ย็็น อ ย่างที่่ ่�บอกว่าผ่ ม อ ยู่่คณะนี้้ ช่ �วยค่รููอำำไพ ( อำำไพ บุ ญ ุรอด หััวห น้าคณะ) ้ ฝึึ ก เ ด็ ก ็ๆ มาห ลายรุ่่นจนเป็็ นชีี รุ่่ วิิตประ จำวัำ ันไ ป แ ล้ว พอผ้มมีลููกชีาย บาง วััน ก็็ต้องพา้ลููกมารอ ตอน ฝึึกซ้ อ ้มด้วย พอ้กลัับ บ้าน ้ลููกชาย ก็็ ทำท่ำาเ่ ชิิดห นััง ต า ม ผ ม เ ห็็นเขา สนใจ ก็็เ ล ย จัับเขา ฝึึ ก เริ่่มฝึ� ึกตอน 8 ขวบ ทุกวัุันนี้้�เขาเ รีียนอ ยู่่ ป.5 อา ยุุ 11 ขวบ กลาย มาเป็็ น นั ก ั แ สดงในคณะ เราไปด้วยแ้ ล้ว ้ ซึ่่�ง ก็็เ ช่นเ่ ดีียว กัับเจ้าคนเ้ ล็กต็อนนี้้� 5 ขวบ คนนี้้ ต � ามพี่่� ชายเขา ผมก็็ ใ ห้้ พี่่�เขา ฝึึ ก ใ ห้้ แ ละครููอำำ ไพแกก็็เ อ็็นดูู เ ลยใ ห้้ รัับบ ท เ ชิิด ตััว ละคร ลิิง กลายเป็็ น ว่่ าในคณะนี้้� มีีผ ม แ ล ะลููกชาย อีีกสองคน มาเป็็ นคนเ ชิิด ทุุ ก เ ย็็น วััน จัันทร์์ พุุธ แ ล ะ ศุุกร์์ ห ลัังเ ลิิ กงานผมก็็จะไปรัับลููกมาที่่� โรง ละคร แ ล้ ว ้ ก็ ซ้ ็ อ ้มด้วย้ กััน สนุกดีุีค รัับ ไ ด้ ทำ ้ ำ ในสิ่่งที่� ช ่�อบพ ร้ อ ้มกัับ ลููกๆ แ ล้ ว ้ลููกๆ ก็ดููสนุ็ ก ุ ที่่�ไ ด้ ทำ ้ด้ำวย้ เอาจ ริิงๆ แ ต่ ก่ ่อน่ ก็็ไ ม่ คิ ่ ิด ว่ า ่ การเ ชิิดห นัังใหญ่นี้้ ่ พิ �ิเศษ ยัังไงนะ เพราะ โตมาเรา ก็็เ ห็็น ว่่ า มีีคณะนี้้�แ สดงอ ยู่่ ที่่� วััด บ้้ านดอนแ ล้้ ว แ ต่่ พอเราไ ด้้ แ สดงเองแ ละไ ป โชว์ ต ์ า ม ที่ ต่ ่�างๆ ่ นี่่�แห ล ะ ถึึงไ ด้รู้้ว่้ รู้้ว่ า ่ สิ่่งที่� ่�เราเ ล่ น ่ มัันเป็็ น ศิิลปะที่่�ห ลงเหลืืออ ยู่่ ที่ ท้ ่�ายๆ ของ้ ประเ ทศเราแ ล้ว ้ จึึงรู้้สึ ึกภููมิิใจที่ มี ่� ี ส่่ วน สืืบ สานแ ล ะ ส่่ ง ต่่ อใ ห้้ คนรุ่่นห ลััง ซึ่่�ง ก็็รวมถึึงลููกๆ ของผมด้้ วย ก็็ห วััง ว่ า ่ ถ้าเขาโ ้ ตขึ้้�น ก็็จะ ส่ ง ่ ต่ อ ่ สิ่่ ง � นี้้�ใ ห้คน้รุ่่ น รุ่่ ต่อไ ่ ป วีระ พ ง ษ์ นิ มา กิตติศัก ดิ์ นิ มา และกิตติคุณ นิ ม า ครอบครัวนั ก เ ชิดหนัง กลุ่ มหนังให ญ่ วัดบ้ านดอน /// ผ ม โตม า ก็็เ ห็็นหนัังใ ห ญ่ แ ่ ล้ว เ้ลย ไ ม่คิิดว่ ่ ่ า มัันพิิเศษยัังไง จ น มาได้ แ ้สดงเอง ในที่่ ต่ �างๆ ่ จึึงพบ ว่่ าสิ่่� งที่่�เราทำำ อยู่่ มัันเป็็ นศิิลป ะที่่หล�งเหลืืออยู่่เป็็ นที่่ ท้ � า ้ ยๆ ของ ประเ ทศแ ล้ ว ้ /// 37

People “แต่่ เดิิมหนัังใหญ่่ เล่่ นกัันเฉพาะในวััง นัักแสดงเป็็ นเพศชายล้้ วน มีีหลักัฐานว่าเ่ ริ่่ม�ต้น้มาตั้้งแ�ต่สมั่ ัยกรุุงศรีีอยุุธยา ก่อนที่่ก่�ารแสดงนี้้�จะ แพร่ออ่กมาจััดในวััด และมาถึึงชุมชุนในที่สุ่�ุด จัังหวััดระยองไม่่ เคยมีกีารแสดงหนัังใหญ่่ กระทั่่งราว�ร้อย้กว่า่ ปีีที่่�แล้ว้ พระยาศรีสมุีทุไชยโชคชิตสิงคราม (เกตุุ ยมจิินดา) เจ้าเมืืองระยอง ้ (พ.ศ. 2408-2436) ได้ติ้ ิดต่อ่ ซื้้�อตััวหนัังประมาณ 200 ตััวมาจาก พััทลุุง และว่่ าจ้างค้ รููประดิิษฐ์ใ์ห้ขึ้้้�นมาฝึึกสอนคนในบัังคัับของท่าน ่ เพื่่�อจััดแสดงในระยองและจัังหวััดในภาคตะวัันออก หลัังจากเจ้าเมืือง ้ ท่านเ่สีียชีีวิติ หนัังใหญ่ก็่ถููก็เก็็บไว้ที่้วั่�ัดเก๋ง ( ๋วััดจัันทอุุดม ปััจจุุบัันคืือที่่� ตั้้งของโรงพยาบา�ลระยอง - ผู้้เรีียบเรีียง) ตััวหนัังพวกนี้้ต่�อ่มาถููกย้าย้มาไว้ที่้วั่�ัดบ้านดอน เ ้ นื่่�องจากคนเชิิดหนััง และนักัดนตรีีวงปี่่�พาทย์ส่์ วนใหญ่ ่ ่ เป็็นคนบ้าน้ซากใหญ่แ่ละทุ่่งโพทุ่่ ธิ์์�ซึ่่�ง อยู่่ในละแวกนั้้น �ทำำ ให้ส้ะดวกต่อ่การฝึึกซ้อ้ม จากนั้้น�ก็มี็กีารถ่าย่ทอด ทักัษะการแสดงหนัังใหญ่ต่่อ่มาเรื่่�อยๆ จนถึึงปััจจุุบัันมีีครููหนัังเป็็นรุ่่นที่รุ่่ ่� 5 อำ ไพ บุญรอด นักพากย์ และหัวหน้ าคณะหนังใหญ่ วัดบ้ านดอน Facebook: หนังใหญ่ วัดบ้ านดอน ระยอง /// คณะหนัังใหญ่วั่ ัดบ้าน้ดอน เคยแสดงทั้้งใน�ศููนย์วั์ ัฒนธรรม พิิธีีบรมราชาภิิเษก เทศกาลหุ่่นลหุ่่ ระดัับโลกในต่าง่ ประเทศ หรืือ กระทั่่งงานเ�ปิิดตััว Netflix ประเทศไทย พวกเราก็็เล่น่มาแล้ว้ /// ทุกวัุันนี้้�หนัังใหญ่่ เหลืือเล่น่กัันน้อยแ้ล้วค้รัับ ส่วนใหญ่ ่จะอ่ยู่่ที่่�ภาคกลาง เช่น ห่นัังใหญ่วั่ ัดสว่างอาร่มณ์์จัังหวััดสิิงห์บุ์รีุี วััดพลัับพลาชััย เพชรบุรีุี และวััดขนอน ราชบุรีุี แต่ล่ะแห่ง่ก็มี็ ีคณะที่ฝึ่�ึกซ้อ้มคนเชิิด นักัดนตรีี และนักัพากย์ จา์กรุ่่นกรุ่่สู่่รุ่่นรุ่่มาถึึงทุกวัุัน ช่วง่สงครามโลกครั้้งที่�่� 2 เป็็นยุุคที่่�หนัังใหญ่่ เสื่่�อมความนิิยมลงไปมาก ก็ป็ระกอบกัับที่มี่�มีหรสพอื่่�นๆ เข้า้มาในบ้านเรา้ด้วย เ ้ช่น โรงภาพยน ่ตร์์ ลิิเก ลำำตััด และอื่่�นๆ หนัังใหญ่่ ในระยองจึึงหยุุดเล่่ นไปพัักใหญ่่ ตััวหนัังถููกเก็็บไว้้ ในลิ้้� นชัักในอาคารของวััดบ้้ านดอน กระทั่่�งราวปีี 2523 ทางการมีกีารประกวดหมู่่บ้าน้ดีีเด่นใน ่อำำ เภอเมืืองระยอง และ ชาวบ้าน้ซากใหญ่ก็่คิ็ ิดว่่ างั้้นเอาห�นัังใหญ่ที่่ ่�เก็็บไว้้ มาจััดแสดง เพื่่�อ ให้ก้รรมการประทัับใจดีกว่ีา ซึ่่ ่�งช่วงเว่ลานั้้น�ยัังมีีครููหนัังและคนเชิิด ที่ยั่�ังมีีชีีวิติเหลืืออยู่่บ้าง ้จึึงมีกีารฝึึกซ้อ้มให้คนในห ้มู่่บ้านไ ้ด้แ้สดงกััน จากนั้้น�ก็็เริ่่มมี�กีารแสดงเรื่่�อยมาตามเทศกาลต่างๆ เ่ช่น งาน่สมโภช กรุุงรัตันโกสิินทร์ 200 ์ ปีี (พ.ศ. 2525) และงานอื่่�นๆ แสดงไปแสดงมา 34

People ชาวบ้าน้ก็็เห็็นว่าจ่ริิงๆ บ้านเรา้มีีของดีี น่าจะเอา่มาฟื้้�นฟููและถ่าย่ทอด ให้้ คนรุ่่นใหม่่ แสดงอย่่ างจริิงจััง ก็็ได้้ อาจารย์์ อำำนาจ มณีีแสง ปููชนีียบุุคคลด้าน้ศิลปวั ิ ัฒนธรรมระยองและเป็็นหลานของครููหนัังด้วย้ เป็็นตััวตั้้ง�ตััวตีี โดยมีีพระครููบริิเขต วุุฒิกิร เจ้าอาวา้สวััดบ้านดอนใน ้ สมััยนั้้น �ร่ว่มสนัับสนุุน แต่่ ความที่่�แผ่่ นหนัังส่่ วนใหญ่่ ที่่�เจ้้ าเมืืองระยองซื้้�อมาจากพััทลุุง ถููกปล่อย่ ทิ้้งไ �ว้นานจน้ชำรุำุดเสีียหาย จึึงมีกีารว่า่จ้าง้ช่าง่ทำำหนัังจาก พััทลุุงมาทำำ ให้้ ใหม่่ เพื่่�อใช้ทำ้กำารแสดง และเอาแผ่นห่นัังต้น้ฉบัับจััด แสดงให้้ คนรุ่่นหลัังได้้ เห็็น จึึงมีีการจััดตั้้�งพิิพิิธภััณฑ์์ หนัังใหญ่่ วััดบ้านดอน้ ขึ้้�นในปีี 2538 ผมเข้้ ามาในคณะนี้้�ในช่่ วงเวลานั้้�น เนื่่�องจากผมได้้ รู้้จัักอาจารย์์ อำำนาจ มณีีแสง ตอนนั้้�นผมรัับราชการเป็็ นศึึกษานิิเทศก์์ อำำเภอ ส่่ วนอาจารย์อำ์ ำ นาจเป็็ นศึึกษานิิเทศก์จั์ ังหวััด ท่านเ่ห็็นว่่ าผมมีทัีกัษะ ในการร้องเพ้ลงฉ่อยแ่ละร้อง้ลิิเก ท่าน่ก็็เลยชวนเข้า้มา เพราะคณะ ตอนนั้้�นไม่่ มีีคนพากย์์เสีียง ผมบอกท่่ านไปว่่ าผมไม่่ เคยดููหนัังใหญ่่ มาก่่ อน แต่่ ความที่่�ผมดููโขน แล้้ วก็็ทราบมาว่่ าการพากย์์ หนัังใหญ่่ มีีความคล้ายค้ลึึงกัับการพากย์โขน เ ์ลยลองดููก็็ให้คนเก่้ าๆ ใน ่ตอน นั้้�นที่่�เคยดููหนัังใหญ่่ มาดููว่่ าพอได้้ ไหม เขาก็็บอกว่่ านี่่�แหละ ก็็ค่่ อยๆ ฝึึกฝน ครููพัักลักจำักัำ ันไป หนัังใหญ่่ วััดบ้้ านดอนเริ่่� มมีีชื่่�อเสีียงช่่ วงราวปีี 2546 เนื่่�องจากครูู เล็็ก-ภััทราวดีี มีีชููธน มาร่่ วมงานด้้ วย ท่่ านก็็มาออกแบบวิิธีีการ แสดงให้มี้ ีความร่ว่มสมััยขึ้้�น มีกีารทำำ โรงละครในวััดเพื่่�อจััดแสดงเป็็น กิิจจะลักัษณะ จากเดิมิที่่�เราจะจััดแสดงตามมหรสพต่างๆ อ่ย่างเ่ดีียว จนราวปีี 2550-2551 อาจารย์พั์ ันพััสสา ธููปเทีียน อาจารย์ด้์าน้การ แสดงจากคณะอักัษรศาสตร์์จุุฬาลงกรณ์ม์หาวิทิยาลััย ท่าน่มาทำำงาน วิจัิัยกัับคณะหนัังใหญ่วั่ ัดบ้านดอน แ้ละท่าน่ก็นำ็ ำ คณะเราไปเผยแพร่่ ใน วงกว้าง เราไ ้ด้รั้ ับเชิญิ ไปแสดงในเทศกาลหุ่่นโ ลหุ่่ลกที่ป่�ระเทศสวีีเดน จาก นั้้น�ก็็ได้้ ไปโชว์ที่์กรี่�ซีมาเก๊า แ๊ละสิิงคโปร์ ไ์ด้ราง้วัลทัางวััฒนธรรมจาก หน่วยงาน่ต่างๆ แ่ละก็็ได้ออ้กรายการโทรทััศน์์ช่วง่ นั้้นเ�ด็ก็ ๆ ในวััด บ้านดอน้ก็็ให้ควา้มสนใจมาฝึึกซ้อ้ม ประกอบกัับพระครููบริิเขต วุุฒิกิร สนัับสนุุนให้้ เด็กนั็กัเรีียนโรงเรีียนวััดบ้านดอนไ ้ด้ร่้ว่มกิิจกรรม เลยมีี บุุคลากรร่ว่มคณะอย่าง่ต่อเ่ นื่่�อง จนเวลาผ่านไ ่ ป อาจารย์คนเก่์าๆ ่ทยอยกัันเสีียชีีวิติ พระครููเจ้าอาวา้ส ก็็มรณภาพจนเหลืือผมที่่�เป็็ นผู้้อาวุุโสอยู่่คนเดีียว โดยมีีคุุณวััลลภ แสงอรุุณ เป็็ นครููหนัังที่่�ทำำหน้้ าที่่�ประกอบพิิธีีกรรม เป็็ นครููรุ่่นที่่� 5 ของคณะ ปััจจุุบัันเรามีสมีาชิกิอยู่่สามสิิบกว่าคน อา่วุุโสสุุดเป็็นคนเชิิดอายุุ 29 ปีี ซึ่่�งอยู่่คณะเรามาตั้้งแ�ต่่ 8 ขวบ ส่วน่สมาชิกิอายุนุ้อยที่้สุ่�ุดคืือ 5 ขวบ เป็็นลููกของคนเชิิดในคณะเหมืือนกััน มีีผมเป็็นคนพากย์ เ ์ขีียนบทกำกัำ ับ การแสดง ปกติิหนัังใหญ่จะใ ่ช้คนพา้กย์คนเ ์ดีียว ก็็พยายามหาเด็ก็แวว ดีีๆ มาพากย์แ์ละกำกัำ ับการแสดงแทนอยู่่ส่วนคนเ่ชิิดผมไม่ค่่อย่ห่วง่ เท่่ าไหร่่ พอฝึึกได้้ รุ่่นหนึ่่�งแล้้ ว คนที่่�เป็็ นแล้้ วเขาก็็พร้้ อมจะฝึึกให้รุ่่้รุ่่ น ต่อๆ ไ ่ ป ก็มี็กีารส่ง่ต่อ่มาหลายต่อห่ลายรุ่่นรุ่่ คณะเรามีีคนว่่ าจ้างอ้ยู่่เรื่่�อยๆ เคยไปแสดงงานใหญ่ๆ อ่ย่างที่่ศูู่�นย์์ วััฒนธรรมกรุุงเทพฯ พิิธีีบรมราชาภิิเษกในหลวงรััชกาลที่่� 10 ที่่� ท้อง้สนามหลวง กระทั่่งงานเ�ปิิดตััว Netflix ที่่�เซ็็นทรัลัเวิลด์ิ เขา์ก็จ้็าง้ วงเล็ก็ เราไปแสดงสั้้นๆ �ประกอบอีีเวนต์ด้์วย ขณะเ ้ดีียวกัันก็มี็ ีงานจ้าง้ ตามมหรสพต่างๆ อ่ย่าง่ล่า่สุุดเราไปแสดงหน้าศพ้มา ส่วนที่่วั่�ัดบ้านดอนเรา้ก็มี็กีารจััดแสดงประจำปีำ ี ชื่่�อ ‘เทศกาลหนัังใหญ่่ ไฟกะลา’ โดยจะจััดทุกวัุันที่่� 15 เมษายนของทุกปีุี จััดต่อ่กัันมาได้้ 6-7 ปีี แล้ว โดยงาน ้ นี้้ริ�ิเริ่่ม� โดยเด็ก็ ๆ ในคณะเองนะ เขาอยากให้ห้มู่่บ้าน้มีีงาน แสดงประจำปีำ ีที่่�เป็็นเอกลักัษณ์์ก็็เริ่่ม�จากไปของบประมาณสนัับสนุุน จากชาวบ้้ านและหน่่ วยงานต่่ างๆ พอภาครััฐมาเห็็นว่่ าเราจััดงานดีี ภายหลััง อบจ. เขาก็ตั้้ ็ งเป็็นโครง �การประจำปีำ ีเลย ให้งบ้ ประมาณเรามา จััดงานทุกปีุี โดยงานนี้้�เราจััดแสดงที่ล่�านวััฒนธรรมของวััด และใช้จุุ้ด ไฟจากโคมกะลาแทนไฟสปอตไลท์ เ ์ พื่่�อสร้างบรรยา้กาศแบบดั้้งเ�ดิมิ ทุกวัุันนี้้� รููปแบบการแสดงก็็เปลี่่�ยนไปพอสมควรนะ บทหนัังมีีความ กระชัับและร่ว่มสมััยขึ้้�น หรืือบางทีถ้ีาบ้ทพากย์เป็็ นบ ์ทสนทนา ผมก็็ จะสอดแทรกภาษาถิ่่นระยองเ�ข้าไ ้ ปให้มั้ ันเชื่่�อมร้อย้กัับผู้้ฟั ัง หรืือแต่่ เดิมิหนัังใหญ่่ เขาจะนิิยมเล่น่กัันเฉพาะเรื่่�องรามเกีียรติ์์�อย่างเ่ดีียว เรา ก็ล็องนำำเรื่่�องพระอภััยมณีี บทประพัันธ์ของ์สุุนทรภู่่มาเล่น่ด้วย เ ้ พื่่�อ สะท้อนควา้มเป็็นเมืืองระยอง หรืือเมื่่�อก่่ อนเขาจะเข้้ มงวดไม่่ ให้้ ผู้้หญิิงเข้้ ามายุ่่งกัับการแสดง แต่่ ตั้้งแ�ต่ค่รููเล็กท่็านเ่ข้า้มา ท่าน่ก็ริ็ ิเริ่่ม� ให้คนเ ้ชิิดผู้้หผู้้ญิิงมาแสดงเป็็นนาง สีีดาในเรื่่�องรามเกีียรติ์์ต�อนสีีดาลุุยไฟ ผมก็็เห็็นว่า่ดีี ในบางโอกาสถ้า้ มีีคนเชิิดเป็็นผู้้หผู้้ญิิงสนใจอยากแสดงด้วย เรา้ก็ยิ็ ินดีี อย่างไร ่ก็ต็าม เรา ก็ยั็ ังรักัษาจารีตดั้้ ีงเ�ดิมิอยู่่ อย่าง่ตััวหนัังโบราณในยุุคแรก เราก็็ไม่่ ให้ผู้้ ้ ผู้้ หญิิงเชิิดเพราะถืือว่า่มีีครูู ทุกวัุันนี้้�หนัังใหญ่วั่ ัดบ้านดอน้ก็มี็กีารส่ง่ทอดอย่าง่ต่อเ่ นื่่�อง เราจะนััด ฝึึกซ้อ้มกัันทุกุเย็็นวัันจัันทร์์พุุธ และศุกร์ุ แ์ละก็รั็ ับงานจััดแสดงตาม ที่ต่่�างๆ เหมืือนเ ่ดิมิ นอกจากนี้้� เรายัังมีกีารจ้าง้ช่าง่ทำตัำ ัวหนัังมาสอน เด็ก็ ๆ ของเรา จะได้ทำ้ตัำ ัวหนัังได้ด้้วย้ตััวเราเองด้วย้ นอกจากนี้้�ครููจากโรงเรีียนนาฏศิลป์ิ ์ หลายแห่ง่ก็ม็าร่ว่มกัับเราด้วย โดย ้ การให้้ เราส่ง่นักัแสดงไปสอนนักัเรีียนของเขา หรืือที่ส่�ถาบัันการเรีียน รู้้ทุ กชุ่วง่วััย หรืือ RILA ก็็เข้า้มาร่ว่มทำำหลักสููตัรการเรีียนรู้้ระยะ รู้้ สั้้น� กัับเรา โดยทำำ เป็็นคลิปวิดีิ ีโอเกี่่�ยวกัับประวัติั ิและการเชิิดหนัังเบื้้�องต้น ้ พอได้้ เห็็นว่า่มรดกเก่าแก่่ของ่วััดบ้าน้มีีหน่วยงาน่ต่างๆ ใ ่ห้ควา้มสนใจ มีีคนรุ่่นใหม่่ เข้้ ามาสืืบทอด แค่่ นี้้�ผมก็็รู้้สึึกว่่ าสิ่่� งที่่�เราทำำมาหลายปีี ไม่สููญ่เปล่าแ่ล้ว” ้ 35

People /// จริิงๆ แ ล้ว RILA ้ ก็็ไ ม่ ต่ ่าง่ จากกระ จก ที่่ ส � ะ ท้อนให้ ้ ช ้าวระ ยองเ ห็็นตััว ต น ของพวกเขาเอง แ ละเ ห็็นถึึงควา ม เชื่่�อ ม โ ย ง กััน /// 32

“ก่่ อนห น้้ านี้้�อาจาร ย์์ ประภา ภัั ทร (รศ. ประภา ภัั ทร นิิย ม อ ธิิ การบ ดีี สถา บัันอาศรมศิิลป์์) ไ ด้้ เ ข้้ า ม า ร่่ วมกัับ อบจ.ระยอง แ ละเค รืือ ข่่ าย ต่างๆ ใน ่ จัังห วััด ทำำ เรื่่�องพื้้�นที่่�น วัตกัรรมการ ศึ ก ึษาก่อน ใน ่ ช่วง่ นั้้ น � ท่าน่ ก็ คิ ็ ิด ว่าต้่อง้ มีี body ห รืือกล ไ กบางอ ย่าง่ ขัับเคลื่่�อน การ ทำำงาน ร่ ว ่มกััน จึึง ชวนใ ห้ ผ ้ ม เ ข้ า ้ ม า ทำำ social lab ร่ ว ่ มออ กแบบ การ ทำำงาน เพื่่�อ ประ สานเค รืือ ข่าย่ ต่างๆ ่ พอระยอง มีีคณะ กรรมการน วััตกรรมการ ศึึ กษาเป็็ น ทาง การ เรา ก็็ พบ ว่่ า ลำพัำ ังแ ค่่ การ พััฒนาห ลัักสููตรแ ต่่ เ พีียงใน สถา บััน การ ศึึ กษา ยัังไ ม่่ พอ เมืือง จำำ เป็็ นต้้ อง มีีเค รืือ ข่่ ายแ ละแพลตฟอ ร์์ มการเ รีียนรู้้ นอกห้องเ้ รีียน สำำ ห รัับคน ทุ ก ุเพศ ทุกวัุัย จึึงเ กิิด การ จััดตั้้ง ‘ � สถา บััน การเ รีียนรู้้ของคนรู้้ ทุกชุ่วง่ วััย จัังห วััดระยอง’ (RILA) ขึ้้�น อัันที่่�จ ริิง อ ย่างที่่ ่�อาจาร ย์ ป ์ระภา ภั ท ัรบอ ก อ ยู่่ เสมอ สิ่่งที่� ่�เรา ( สถา บััน อาศรมศิลป์ิ ์) ทำำ คืือแ ทบไ ม่่ ไ ด้ ทำ ้ ำ อะไรเ ลยค รัับ เราเ พีียงแ ค่่ เ ห็็น ว่่ า อง ค์ ป ์ระ กอบ ด้าน้ การเ รีียนรู้้ของระยองรู้้ มีีครบห มดแ ล้ว เ้ พีียงแ ต่ ที่ ่ ่� ผ่าน่ ม า ยัังขาดพื้้�นที่กล่�างที่ ป ่�ระ สานใ ห้ ทุ ้ กฝุ่่ าย ม า ทำำงาน ร่ ว ่มกััน แ ล ะ เรา ก็็เ ข้าไ้ ปทำตำรงนั้้น หา� วิิ ธีีเชื่่�อมกลุ่่ม คนที่ ทำ ่� ำงาน ด้าน้ พััฒนาเมืือง แ ล ะกลุ่่ม คนที่ ทำ ่� ำ เรื่่�องพื้้�นที่ ก ่�ารเ รีียนรู้้ เ ข้ า ้ ม า ทำำงาน ด้วย้ กััน ห ลัังจากทำำ social lab ในขวบ ปีี แร กของงาน วิิ จััย เราพบ ว่่ าคน ระยอง จำำ เป็็ นต้้ องเ รีียนรู้้ 3 เรื่่�องห ลัักนี้้� เพื่่�อบรร ลุุเ ป้้ าห มาย การ พััฒนาคนใ ห้้ เ ท่ า ่ ทััน การ พััฒนาเมืือง ไ ด้แก่้ ่ หนึ่่�ง. การเ รีียนรู้้ระรู้้ ดัับเมืือง ทำำ ใ ห้้ คนระยองเ ห็็นภาพรว ม แ ล ะกล ไ กของเมืือง สอง. เ รีียนรู้้ อัตลั ก ั ษ ณ์คนระยอง ์กล่าว่ คืือ การรู้้จั ก ัรา กเห ง้าแ้ ล ะ ตััว ตนของ ตััวเอง เพื่่�อพ ร้ อ ้มรัับ การเปลี่่�ยนแปลง แ ละ ส า ม. ส่วน่ การเ รีียนรู้้ทั ก ัษะให ม่ๆ ่ เพื่่�อใ ห้้ เ ท่ า ่ ทััน การเปลี่่�ยนแปล ง พอเราไ ด้้ โจทย์์ ที่่� ชััดเจน พ ร้้ อมกัับเครื่่�องมืือ ขัับเคลื่่�อนอ ย่่ าง RILA แ ล้้ ว ขณะที่่�เรา กำลัำ ัง ขัับเคลื่่�อน ต่่ อ คุุณสมชาย จ ริิยเจ ริิ ญ อ ดีี ต นาย ก เ ท ศ ม นตรีี ตำำ บ ลเมืืองแกลงไ ด้้ใ ห้้ คำำแนะ นำำ ที่่� น่่ า สนใจ ว่่ า การ จะ ขัับเคลื่่�อน การเ รีียนรู้้ของรู้้ จัังห วััดในภาพใหญ่ มั ่ ันใหญ่่ ไ ป ทำำ ไ มเรา ไ ม่ ล ่ งไปทำำ ในระ ดัับ ท้อง้ ถิ่่นห� รืือ ตำำ บ ล ก่อน ่กล่าว่ คืือก่อนที่่ จั ่�ังห วััดจะ จััด การ ศึ ก ึษา ด้วย้ ตนเอง ระ ดัับ ตำำ บลก็็ควร ทำำ เ สีียก่อน ่ นั่่นเป็็ นที่ � ม ่�าที่่�เรา นำำงบ ประ มาณของ บพ ท. ม า ท ด ลอง ทำำ โครง การ เมืืองแ ห่ ง ่ การเ รีียนรู้้ระรู้้ ดัับ ท้อง้ ถิ่่นใน � ปีี 2564-2565 โดยเริ่่มทำ�กัำ ับ เ ทศบา ล ที่่�เราเ ห็็น ว่่ า ล้้ วน มีี อััตลัั ก ษ ณ์์ แ ละบ ริิบ ทของ ตััวเองที่่� ชััดเจน นั่่ น � คืือ เ ทศบาลตำำ บ ล เ นิินพระ เ ทศบาลตำำ บลป ากน้ำปำระแ ส เ ทศบา ล ตำำ บลบ้านเพ แ้ ละ อบ ต . กะเ ฉ ด ทั้้� งนี้้�แ ต่่ ล ะพื้้�นที่่� ก็็ ต่่ าง มีี ข้้ อ ท้้ า ทายภายใน ที่่�เรา มอง ว่่ าหากนำกลำ ไ ก เรื่่�องเมืืองแ ห่ ง ่ การเ รีียนรู้้ เ ข้าไ้ ปจัับ ก็ น่ ็าจะ่ ช่วยห่ นุุนเสริมกิาร พััฒนา ของเขาไ ด้้ เ ช่น ที่่ ่�เ นิินพระ ซึ่่�งเป็็ นรอย ต่อของ่ อำำ เภอเมืือง กัับ นิิค ม อุุตสาห กรรมมาบ ต า พุุด ที่่�นี่่�เคยเป็็ น บััฟเฟอ ร์์ โซนที่่� มีี ผัังเมืืองเป็็ น สีีเ ขีียว แ ต่ จู่ ่ ่ๆ ก็็เ กิิด บ้าน้ จััด สรร ผุุดขึ้้�น ม ากมาย ชาว บ้านที่้ นั่่ ่�นเขาอยา� ก รั ก ัษาพื้้�นที่่�เ ก ษ ต ร กรร ม แ ละธรรมช า ติิของเขาไ ว้้ จึึงตั้้งเ� ป้้ าใ ห้ ที่ ้ นี่่ ่� �เป็็ น ชุมชุ น อุุตสาห กรร ม เ ชิิง นิิเวศ ยิ่ งยง ปุณโณป ถัมภ์นักวิจัยโครงการเมืองแหง่การเรียนรูระยอง้ อาจารย์ สาขาวิ ช า สถา ปั ต ย กรร มเพื่ อ ชุมชนแ ล ะ สิ่ งแวด ล้ อ ม สถาบันอาศร มศิลป์ ส่่ วน ป ากน้ำปำระแ ส แ ล ะ กะเ ฉดซึ่่�งตั้้�งอ ยู่่ในเขตอำำเภอแกลง เขา มีี โรงเ รีียนที่่�เ ข้ า้ ร่ ว ่ มโครง การน วัตกัรรมการ ศึ ก ึษาอ ยู่่ แ ล้ว ้ ป ากน้ำปำระแ ส พยายามนำำ เ สนอ จุุดขาย ด้้ าน การ ท่่ องเที่่�ยวห ลัังภาวะ ซบเ ซาของ ประ มงพา ณิชย์ิ แ์ ต่ขณะเ่ ดีียว กััน จากการ ลงไปสำำรวจแ ล ะ สั ม ัภาษ ณ์์ เราพบ ว่่ า ประ ม งพื้้�น บ้้ าน ก็็ ยัังเป็็ น กิิจ กรรมทางเศรษฐ กิิจที่่� ยัังคง ยั่่� ง ยืืน เรา จึึง ร่่ วมกัับเค รืือ ข่่ าย ชาว บ้้ าน ช่่ วย กัันอ นุุ รัักษ์์ ไ ว้้ ควบ คู่่กั ับ การ ท่องเที่่ ่�ยว ส่่ วน ตำำ บลกะเ ฉ ด ยัังเป็็ นพื้้�นที่่�เ ก ษ ตรซึ่่�งตั้้�งอ ยู่่ช่ ่ วงปลายของแห ล่่ ง อุุตสาห กรร มใน ตััว อำำ เภอเมืือง ชาว บ้านเขา้ ก็็อยากรั ก ัษา อััตลั ก ั ษ ณ์์ ดั้้งเ� ดิ ม ิ โดยเ ฉพาะ การใ ช้ภาษา้ ถิ่่นระยอง แ� ละที่ สุ ่�ุด ท้าย้ คืือ ตำำ บลบ้านเพ้ ซึ่่�งเป็็ นที่่�จด จำำจากการเป็็ นเมืือง ทาง ผ่่ านไปยัังเ กาะเสม็็ด หา ก แ ต่่ สภา วััฒนธรร ม ที่่�นี่่�แ ข็็ง ขััน แ ละเพิ่่� ง มีี การ ฟื้้�นฟููผ้้ า ท อพื้้�นถิ่่� นของ จัังห วััดใ ห้กลั้ ับ ม า มีีชีี วิิตอีี ก ครั้้ง � ทาง RILA จึึงเ ข้าไ้ ป ห นุุนเสริ ม ิ เรื่่�องนี้้� อาจาร ย์ปุ้้ม ์ปุ้้ม (อ ภิิษฎา ทอง สะอาด) รัับห น้าที่้ ่�ห ลั ก ั ใน การ ประ สานงาน กัับ ชาว บ้าน แ้ ล ะ ร่ ว ่ มออ กแบบ กิิจ กรรมการเ รีียนรู้้ ส่วนผ่ มเป็็น ฝ่่ าย นำำ ข้ อ ้มููลจากการเ วิ ร์ ิ ค ์ ช็็อปทั้้งห� ม ด ม า คิิวเร ท แ ล ะ ฉายภาพใ ห้ ช ้าว บ้าน้ ทั้้ ง � 4 พื้้�นที่่�ไ ด้้ เ ห็็น ถึึง สถาน การ ณ์ ปั ์ั จ จุุ บัันของพื้้�นที่่� เพื่่�อใ ห้ ทุ ้ ก ุคน ร่ ว ่มกััน ตััด สิินใจใน ทิิศ ทางของ การ ขัับเคลื่่�อน ชุมชุ น ต่อไ ่ ป ในโครง การ วิ จั ิัยของ บพ ท. ปีี ล่ า ่ สุุด (2565-2566) ทางอาศรมศิลป์ิ ์ เรา สโค ป เ ข้ า ้ มาที่ ตำ ่� ำ บลป ากน้ำปำระแ ส ตั้้งเ� ป้้ า ว่าอยา่ ก ใ ห้สิ่่้งที่� ่�เรา วิ จั ิัย มัันข ยัับ สู่่แอคชั่่นจ� ริิงๆ พ ร้ อ ้มกัับ ทำำ Urban Design สร้าง้ จิิน ตภาพ ใ ห้ ช ้าว บ้านเ้ ห็็น ว่ า ่ ถ้าเรา้ ขัับเคลื่่�อน ร่ ว ่มกัันแบบนี้้� ชุมชุนเราจะต้อง้ การ รููปธรร มเป็็ นอะไร บ้าง แ้ ล ะ มัันเอื้้�อ ต่ อ ่ การไปถึึงเ ป้้ าห มายอ ย่างไร ่ นอ กจา กควา มพยายามสร้าง้ พื้้�นที่่�ห รืือกล ไกกลางใน การ ทำำงาน ร่ ว ่มกััน ผมมอง ว่่ า อีี ก บ ทบา ท หนึ่่�งของ RILA คืือ การเป็็ น กระจกส ะ ท้้ อนใ ห้้ ชาวระยองเ ห็็น ตััว ตนของพว กเขาเอง แ ละเ ห็็น ถึึงควา ม เชื่่�อ มโยง กััน อ ย่างของ่ ประแ สเองเนี่่�ย ที ม ีเรา ทำำแผนที่ ท ่�างทรััพยา กร ชาว บ้านเขา้ รู้้แหรู้้ ล ะ ว่ า ่ มััน มีี แ ต่พอ่ มัันถููกขีีดอ ยู่่ในแผนที่่� เขา จึึงเ ห็็นควา ม เกี่่�ยวโยง กััน แ ละเมื่่�อห นุุนเสริ ม ิ 3 โจทย์ของ์ การเ รีียนรู้้ ภาพที่่�เขาเ ห็็น ก็ยิ่่็ ง � ชััด เ ช่น ่ การเ รีียนรู้้ระรู้้ ดัับเมืือง ซึ่่�ง ทำำ ใ ห้พว้ กเขาเ ห็็นภาพที่่�ใหญ่กว่่ า ่ ตััวเอง เ ห็็น ถึึงสมบั ติ ั ิของเมืืองที่ มี ่� ร่ ี ว ่มกััน ใน ด้าน้ อัตลั ก ั ษ ณ์ เขา์ ก็็จะ ตระห นักถึั ึง ตััว ตนแ ล ะ คุุณ ค่าที่่ ทุ ่� ก ุคน มี ร่ ี ว ่มกััน แ ล ะ การเ รีียนรู้้ทั ก ัษะให ม่่ เนี่่�ย จ ริิงๆ แ ล้ ว ้ ถ้ า ้พููดในภาษา ชาว บ้านที่้ ่�ไ ม่่ ต้้ อง ซัับ ซ้้ อนอะไร ก็็ คืือ การตั้้� งสติิค รัับ ตั้้� งสติิเพื่่�อ ม าดููว่่ า ตอนนี้้�เรา กำลัำ ังเผ ชิญกัิ ับอะไรอ ยู่่ แ ละหา วิ ธี ิ ทำ ี ำงาน ร่ ว ่มกัันเพื่่�อแ ก้ ปั ้ ั ญหา ห รืือ ใ ช้ชีี้ วิ ต ิ อ ยู่่ กัับสิ่่งที่� ่�เผ ชิ ญ ิ อ ย่าง่ ยั่่ ง � ยืืน” 33

“จากการที่่�สถาบัันอาศรมศิิลป์์ได้้ ร่่ วมขัับเคลื่่�อนพื้้�นที่่�นวััตกรรม ทางการศึกึษาในจัังหวััดระยอง และพบว่า่การทำำงานเฉพาะแค่ก่าร ศึึกษาในระบบนั้้�น ไม่่ เพีียงพอต่่ อการพััฒนาในปัั จจุุบััน ที่่�ซึ่่�งการ พััฒนาผู้้คนใน ผู้้ ปัั จจุุบัันไปได้้ ไม่่ เท่า่ทัันกัับการพััฒนาเมืือง เราจึึงร่ว่ม กัับองค์ก์ารบริิหารส่วน่จัังหวััดระยองก่อ่ ตั้้ง ‘ �สถาบัันการเรีียนรู้้ของรู้้ คนทุกชุ่วง่วััย’ (Rayong Inclusive Learning Academy: RILA) เพื่่�อเน้น้การสร้างอง้ค์ควา์มรู้้ผ่ าน่การเรีียนรู้้ตล อดชีีวิติ ให้คนระยอง้ ทุกชุ่วง่วััย สถาบัันดัังกล่าวหาไ ่ด้้ เป็็ นมีสำีนัำกังานหรืือมีห้ีองเ ้รีียนที่่�เป็็ นรููปธรรม แต่่ เป็็ นพื้้�นที่กล่�างที่ส่�านความร่ว่มมืือไปยัังหน่วยงาน เค่รืือข่ายภาค่ ประชาสัังคม และเจ้าขององ้ค์ควา์มรู้้ต่ างๆ ่มาออกแบบชุุดความรู้้ ให้กั้ ับผู้้คนในเมืืองระยอง ผู้้ผ่าน่กระบวนการ Learning City Lab ซึ่่�ง เป็็ นการประยุกต์ุม์าจาก Social Lab ผสานกัับ Design Thinking ก่่ อนจะสร้้ างแพลทฟอร์์ มให้้ ชาวระยองทุุกคนเข้้ าถึึงการเรีียนรู้้ได้้ อย่างเ่ท่าเ่ทีียม จากการประสานความร่ว่มมืือกัับเครืือข่าย่ต่างๆ เราพบ่ว่า ่ ปัั จจุุบััน ระยองมีกีารคััดง้างของ้การพััฒนาที่ต่่�าง่กััน 2 ขั้้ว �ด้านห้ นึ่่�งคืือการ พััฒนาอุุตสาหกรรมให้รอง้รัับกัับระเบีียงเศรษฐกิิจ EEC เต็มตั็ ัว แต่่ อีกีฟากหนึ่่�งอย่าง่ตำำบลประแส (อำำเภอแกลง) หรืือชาวบ้านที่้อำ่�ำเภอ เขาชะเมา เขามองเรื่่�องการพััฒนาในพื้้�นฐานของการอนุุรัักษ์์ สิ่่� งแวดล้อ้มและวััฒนธรรม คืือทางฝั่� ่งอุุตสาหกรรมเขามีี EEC ที่่� เป็็ น Eastern Economic Corridor ใช่่ ไหม ของอีกีฝั่� ่งเขาก็็บอกว่า่ ระยองเราน่าจะเป็็ น Education Learning Corridor ไ ่ด้้ เหมืือนกััน อภิษฎา ทองสอาด นักวิจัยโครงการเมืองแหง่การเรียนรูระยอง้ และอาจารย์ ประจำสำ นักการศึกษา แบบองค์ รวม สถาบันอาศรมศิลป์ /// ทางฝั่� ่งอุุตสาหกรรมเขามีีระเบีียง เศรษฐกิิจ EEC หรืือ Eastern Economic Corridor ใช่่ ไหม ของอีีกฝั่� ่งเขาก็็บอกว่่ าระยองเราเป็็ น Education Learning Corridor หรืือ ระเบีียงทางด้านการ้ ศึึกษาได้้ เหมืือนกััน /// 30

People ซึ่่�งอัันหลัังนี้้�แหละน่า่สนใจ ควบคู่่ไปกัับการพััฒนาแหล่งเ่รีียนรู้้แรู้้ละ บุุคลากรด้าน้การศึกึษาในระยอง บทบาทของทีมีอาศรมศิลป์ิ ์ของเรา คืือการสร้าง้กลไกการเรีียนรู้้ในระดัับชุมชุนและระดัับเมืือง เพื่่�อทำำ ให้้ คนระยองรู้้จั กตััวเอง ในระหว่าง่ ปีี 2562-2563 เราได้รว้มเครืือข่าย่ ในจัังหวััดเพื่่�อสรรหาชุุดความรู้้ที่่�คนระยองควรต้้ องรู้้ปรากฏว่่ ามีี เครืือข่าย่ ทั้้ง�รััฐและเอกชนมาร่ว่มกัับเราถึึง 65 หน่วยงาน แ่ละมีชุีุด ความรู้้ม าเสนอมากถึึง 52 ชุุด แบ่งออ่กเป็็น 3 หมวดการเรีียนรู้้ได้แก่้ ่ หมวดการเรีียนรู้้ระ รู้้ดัับเมืือง หมวดอัตลักัษณ์ระยอง แ์ละหมวดการ เรีียนรู้้ใหม่่ ก่อนจะ่มีกีารเปิิดตััว RILA อย่างเป็็ น ่ทางการในปีี 2564 ในฐานะที่่�เราเป็็นอาจารย์ที่์ดูู่�แลหลักสููตัรศึกึษาศาสตร์ แ์ละเป็็นนักวิัจัิัย ในทีมีของอาจารย์ป์ระภาภัทั ร (รศ. ประภาภัทัร นิิยม หััวหน้าโครง ้การ เมืืองแห่่ งการเรีียนรู้้ระยอง) หน้้ าที่่�เราคืือการจััดการหลัักสููตรใน หมวดอัตลักัษณ์ระยอง โดย ์พููดคุุยกัับ stakeholder ทั้้งห�มดว่าคน่ ระยองควรเรีียนรู้้อะไร จน รู้้สกััดออกมาได้้ โดยสัังเขป ไม่ว่่ าจะเป็็นเ ่ รื่่�อง หลักสููตัรภาษาท้อง้ ถิ่่นระยอง ซึ่� ่�งผู้้หผู้้ลักผู้้ั กผู้้ ใหญ่ห่ลายคนมองตรงกััน ว่า่ สิ่่ง� นี้้คื�ืออัตลักัษณ์สำ์คัำญัของคนระยอง แต่กำ่ลัำ ังเลืือนหายไปจาก ยุุคสมััยแล้ว เรา้จึึงได้ร่้ว่มกัับองค์ก์ารบริิหารส่วน่ตำำบลกะเฉด จััดตั้้ง� ชมรมอนุรัุกษ์ัภาษา์ ถิ่่น� ขึ้้�นมา พร้อ้มจััดทำำหนัังสืือเสีียงที่่�รวมคำศัำ ัพท์์ และวิธีิกีารใช้ภาษาระยองออ้กมา รวมถึึงคลิปวิดีิ ีโอ ซึ่่�งไม่่ เพีียงบอก เล่า่ถึึงการใช้ภาษา แ้ต่ยั่ ังสะท้อน้วิถีิ ีชีีวิตชิาวสวนในระยองอีกด้ีวย ้ เรื่่�องต่อ่มาคืือการเรีียนรู้้เรื่่�องสมุุนไพรและอาหารเมืืองระยอง เพราะ เราเห็็นว่่ าระยองมีีอาหารภููมิิที่่�นำสมุำ ุนไพรพื้้�นบ้้ านมาเป็็ นวััตถุุดิิบ ประกอบอาหาร ไม่่ ว่่ าจะเป็็ น ผััดเผ็็ดกระวาน แกงหน่่ อสัับปะรดไป จนถึึงใบโกงกางชุุบแป้้ งทอดที่่�มาจากป่่ าชายเลน เราจึึงรวบรวม ข้อ้มููลเหล่า่ นี้้จั�ัดทำำ เป็็ นหนัังสืืออีบุ๊๊ีค ‘ บุ๊๊ ลิ้้ม�รสอาหารท้อง้ ถิ่่นระยอง’ �ทำำ เป็็ นสููตรอาหารพ่่ วงชุุดข้้ อมููลเกี่่�ยวกัับสมุุนไพรพื้้�นบ้้ าน ขัับเน้้ นมิิติิ ของการเป็็ น gastronomy tourism (การท่องเที่่ ่�ยวเชิิงอาหาร) ของ จัังหวััดระยองพร้อ้มกัันไปด้วย ้ อีกีเรื่่�องเกี่่�ยวกัับศิลปวั ิ ัฒนธรรมที่ผููก่�โยงกัับประวัติั ิศาสตร์ อาจาร์ย์์ เฉลีียว ราชบุรีุี นักปัระวัติั ิศาสตร์ท้์อง้ ถิ่่น �ผู้้เขีียนประวัติั ิศาสตร์เมืือง ์ ระยอง ได้พาใ ้ห้้ เราไปรู้้จั กั อาจารย์ฝ้์้ าย-จิิรพัันธุ์์สัมัภาวะผล ผู้้ที่ผู้้กำ่�ลัำ ัง ฟื้้�นฟููผ้า้ตากะหมุกุผ้าโบราณที่ ้ ่�หายไปจากเมืืองระยองนัับร้อย้กว่า่ ปีี แล้้ ว อาจารย์์ ฝ้้ ายไปพบข้้ อมููลผ้้ าชนิิดนี้้�จากเอกสารโบราณในสมััย รัชกัาลที่่� 5 จึึงทดลองทอผ้า้ตามอย่างในเอ ่กสารจนสำำเร็็จ โดยต่อ่ มาทางจัังหวััดก็ป็ระกาศให้ผ้้า้ชนิิดนี้้�เป็็ นผ้า้ประจำจัำ ังหวััด ทาง RILA ได้ร่้ว่มงานกัับอาจารย์ฝ้์้ ายในการผลิตสื่่ ิ �อการสอนวิธีิกีารทอ ผ้า้ทุกขัุ้้น�ตอน เพราะในเมื่่�อผ้า้ชนิิดนี้้กล� ายเป็็นผ้า้ประจำจัำ ังหวััด ความ ต้อง้การใช้งาน้จึึงมีมีาก แต่ลำ่พัำ ังอาจารย์ฝ้์้ ายคนเดีียวก็็คงทอไม่ทั่ ัน เลยทำสื่่ ำ �อการสอนที่ทำ่�ำ ให้ผู้้้ ผู้้ เรีียนรู้้ส ามารถทอตามได้้ นอกจากนี้้� เรายััง เชื่่�อมหลักสููตัรการทอผ้า้นี้้�ไปยัังโรงเรีียนต่างๆ ใน ่ตำำบล รวมถึึง กศน. เพื่่�อสร้าง้การเรีียนรู้้ใหม่แก่่ ่ เยาวชนและคนทั่่วไ�ปซึ่่�งสามารถนำำ ไปต่อย่ อดในเชิิงวิชิาชีีพได้อี้กด้ีวย ้ อีกีหลักสููตัรหนึ่่�ง เราลงพื้้�นที่่�ไปยัังปากน้ำปำระแส อำำเภอแกลง ซึ่่�งตรง นั้้นเป็็น �พื้้�นที่่�นวัตกัรรมการศึกึษาอยู่่แล้ว แ้ละมีกีารทำมัำ ัคคุุเทศก์น้์อย้ ซึ่่�งเป็็ นเด็็กนัักเรีียนในชุุมชนนำชมชุำุมชนของพวกเขาด้้ วย เราก็็ดึึง นักัเรีียนจากโรงเรีียนนานาชาติรุ่่ิงอรุ่่รุุณมาลงพื้้�นที่่� สร้าง้กระบวนการ การเรีียนรู้้ร่ ว่มกัันกัับกลุ่่มมั ัคคุุเทศก์น้์อย้ผู้้เป็็ นเจ้า้บ้าน้ ทั้้ง�นี้้� ปััญหาของประแสร์คื์ ือ แต่่ เดิมนี่่ ิ �เป็็ นชุมชุนประมงที่รุ่่่�งเรุ่่รืืองมาก แต่พอ่มีกีฎ IUU ออกมา การทำปำระมงจึึงซบเซา ตอนที่่�เราพาเด็ก็ๆ ลงชุมชุน คิิดไว้้ ในใจว่าอาจไ ่ ปเรีียนรู้้เรื่่�องประมง แต่ช่าวบ้านบอ้กว่า่ อย่่ าไปเรีียนเลย เพราะที่่�นี่่�ปลุุกยัังไงก็็ไม่่ ขึ้้�นแล้้ ว กระบวนการการ เรีียนรู้้จึ ึงเปลี่่�ยนมาที่ก่�ารเรีียนรู้้วิ ถีิชุีมชุนเพื่่�อค้นหาต้้น้ทุุนชุมชุน ซึ่่�ง ก็็พาเด็ก็ ๆ ไปล่องเ่รืือ ไปคราดหอย ไปดููวิถีิกีารอยู่่การกิิน ไปจนถึึง การรัับฟัังปััญหาของหมู่่บ้าน แ้ละลองแลกเปลี่่�ยนแนวทางแก้้ ไข จนสุุดท้าย้ก็็ให้้ เด็ก็ๆ จากทั้้งใน�ประแสและเด็ก็ๆ จากรุ่่งอกรุ่่รุุณมาสรุปุบท เรีียนที่่�ได้้ แล้้ วเราก็็นำำบทเรีียนนั้้�นมาจััดทำำหนัังสืืออีีบุ๊๊คอีีกเล่่ มโดย ทำร่ำว่มกัับครููเปรมปรีติี ิ หาญทนงค์ ค์รููโรงเรีียนรุ่่งอรุ่่รุุณ เป็็ นหนัังสืือ ก-ฮ สะท้อน้มิติิของประแสร์ต์ามตััวอักัษร โดยในทุุนโครงการเมืืองแห่ง่การเรีียนรู้้ปีี 2565 นี้้� เราโฟกัสั ไปยััง พื้้�นที่ชุ่�มชุนประแสโดยเฉพาะ เพราะหลัังจากเราได้รู้้จั ้รู้้จักัต้น้ทุุนชุมชุน ดีีแล้ว ้ก็ถึ็ ึงคราวที่่�จะนำำต้น้ทุุนนี้้�ไปต่อยอด่สู่่การพััฒนาชุมชุน และ การท่่ องเที่่�ยว การอนุุรัักษ์์ วิิถีีประมงชุุมชน รวมถึึงการสร้้ างแนว ร่ว่มการการดููแลพื้้�นที่ทรั่�ัพยากรชายฝั่� ่งอย่าง่ ยั่่ง�ยืืน อย่างไร ่ก็ดี็ ี แม้งาน้วิิจััยจะมาโฟกัสัที่ป่�ระแส แต่ห่ลักสููตัรอื่่�นๆ ที่่�เรา ขัับเคลื่่�อนก็ยั็ ังมีกีารต่อยอด่ต่อไ ่ ป โดยเฉพาะความพยายามจะฝัังกลไก การเรีียนรู้้ต่ างๆ ใ ่ห้้ เข้าไ ้ ปอยู่่ในหลักสููตัรของสถาบัันการศึกึษาขณะ เดีียวกัันอาศรมศิลป์ิ ์ก็มี็ ีหลักสููตัรศึกึษาศาสตร์ในระ ์ดัับ ป.โท และป.บััณฑิติ โครงการ ‘ครููโค้ช้’ ซึ่่�งเป็็นหลักสููตัรสร้าง้สรรค์นั์กัออกแบบจััดการการ เรีียนรู้้บนฐานรู้้สมรรถนะ โดยคุุณโชติิ โสภณพนิชิ ได้ม้อบทุุนสนัับสนุุน แก่คนระยองที่่ส่�นใจ ให้้ เขากลัับมาช่วย่จััดการความรู้้ให้กั้ ับบ้านเ ้กิิด และ ความที่่� RILA ทำำหลักสููตั รไว้ก่้อนแ่ล้ว เรา้ก็็เลยเชื่่�อมเข้า้กัับโครงการนี้้� ให้้ นักศึักึษาเข้า้มา ซึ่่�งเป็็นครููและผู้้มี ีความรู้้ในชุมชุน/จ.ระยอง เช่น อ. ่ ฝ้้ าย (จิิระพัันธ์ ์สัมัภาวะผล) ที่ม่�าทำำหลักสููตัรร่ว่มกัับทีมวิีจัิัย เข้า้มาเรีียนหรืือ เลืือกต่อยอด ไ ่ด้้ เลย เลืือกได้้ เลยว่าพว่กเขาสนใจเรื่่�องอะไรเป็็นพิิเศษ เพื่่�อ จะไปศึกึษาหรืือมีส่ีวน่ขัับเคลื่่�อนต่อไ ่ ป” 31

People /// เพราะเมืืองระ ยอง พััฒนาอย่างรว่ ด เ ร็็ว ลำพัำ ังแ ค่่ พรบ.พื้้�นที่่�น วัั ตกรร ม การศึึ ก ษาอา จ ไ ม่่ เพีียงพอ /// 28

People “เห ตุุผ ล ที่่� พรบ.พื้้�นที่่�น วัตกัรรมการ ศึ ก ึษา (2562) ใ ห้ จั้ ังห วััด จััด การ การ ศึ ก ึษาของ ตนเอง อาจ ยัังไ ม่่ เพีียงพอ กัับ การเ รีียนรู้้ของคนระยอง รู้้ ก็็เพราะระยองเราอ ยู่่ในระเ บีียงเศรษฐ กิิจภาค ต ะ วัันออ ก (EEC) พลวั ต ั การเปลี่่�ยนแปลงรวดเ ร็็ว ม า ก คุุณจบ การ ศึ ก ึษาใน มหา วิ ท ิยา ลััยแ ล้ว ้ ดีีไ ม่ ดี ่ ีอง ค์ควา์มรู้้ ที่ มรู้้ คุ ่�ุณ มีีอาจไ ม่ ทั ่ ัน กัับ การเปลี่่�ยนแปล ง ก็็ไ ด้้ ที ม ีจากสถา บัันอาศรมศิลป์ิ ์ ที ม ีจากมููลนิ ธิ ิ ส ิยามกัมมัาจ ล ทาง จัังห วััด รวมถึึงผู้้ เชี่่�ยว ช า ญจากส่่ วนกลาง ก็็ ม า คุุย กััน ว่่ าแ ล้้ วเราจะ ทำยัำ ังไง ใ ห้ ก ้ าร reskill, upskill แ ล ะ การเ รีียนรู้้ให ม่่ มัันจะเ กิิดขึ้้�น กัับคน ทุ ก ุ กลุ่่ม ทำำ ใ ห้คนระยอง้ พััฒนาเ ท่ า ่ ทััน กัับเ ทคโนโลยีีแ ละเมืือง แนว คิิด เรื่่�อง สถา บััน การเ รีียนรู้้ทุ กชุ่วง่ วััย ห รืือ RILA จึึงเ กิิดขึ้้�น RILA ไ ม่่ ไ ด้้ มีี สถาน ศึึ กษา แ ต่่ เป็็ นแพลทฟอ ร์์ มการเ รีียนรู้้ เราเป็็ น ตััวกลางเชื่่�อ มโยงพื้้�นที่่�ห รืือห ลัักสููต ร การเ รีียนรู้้ ที่่�เ กิิดขึ้้�นในระยอง ทั้้งห� ม ด มาไ ว้ ด้ ้วย้ กััน ใคร สนใจอะไร คุุณ มาเ รีียน ห รืือห น่วยงานไหน ่ อยา ก ห นุุนเสริมบุิุค ล า กรของเขาใน ด้านไหนเป็็ น ้ พิิเศษ คุุณ มาหาเรา เพราะผมคิิด ว่า pain point ห ่ นึ่่�งของ การ ศึ ก ึษา บ้านเรา้ คืือ เรา มีีงาน วิ จั ิัยเกี่่�ยว กัับ การ ศึ ก ึษาเยอะ ม า ก สถา บัันนั้้ น � ทำนั่่ ำน � สถา บัันนี้้ ทำ �นี่่ ำ � แ ต่่ ปรากฏว่างาน่ วิ จั ิัย มัันไ ม่่ เชื่่�อ มโยง กัันเ ลย ต่างคน่ ต่าง่ ทำำ ห รืือ บ่อยค่ รั้้ง� ที่ ทำ ่�วิำ จั ิัย ซ้ำำ เรื่่�องเ ดีียว กััน ก็ มี ็ ี แ ล ะ ส่วนใหญ่ ่ มั ่ ัน ก็ถููกบั็ ัน ทึ ก ึเป็็ นรููป เ ล่ ม ่ ไ ม่ ค่ ่อย่ถููกนำมำ าใ ช้ จ ้ ริิง ยิ่่งระยองที่� ่�เป็็นเมืือง GDP สูู ง ด้วยแ้ ล้ว ้ ทุุน นั่่ น �นี่่ ส่ � ง ่ นักวิั จั ิัย ม า ล ง ชุมชุนเยอะ ม า ก ชาว บ้านใ ้ ห้ สั ้ ม ัภาษ ณ์รอบแ์ ล้ ว ้ รอบเ ล่า แ่ ต่พอเขา่ ทำำ เสร็็จแ ล้ว ้ ชาว บ้าน้กลัับไ ม่่ ไ ด้อะไร เมืือง ้ จึึงไ ม่ มี ่ ี lesson learn เ สีีย ทีี เรา จึึงพยายา มจะสร้าง้ สถา บัันที่ รั ่�ับอง ค์ควา์มรู้้ทั้้ งห� มดจากการ วิ จั ิัย เกี่่�ยว กัับเมืือง มาใ ห้ ห ้ มด เป็็ นค ลััง ข้ อ ้มููล แ ละเรา ก็ ช่ ็วย่ ขัับเคลื่่�อนใ ห้้ คนระยองเ ข้ า ้ ถึึง ข้ อ ้มููลเห ล่ า ่ นี้้�เพื่่�อ นำำ ไปพััฒนา ทั ก ัษะของ ตััวเอง คืือ พื้้�นที่่�น วััตกรรมการ ศึึ กษา ก็็ ทำำควบ คู่่ ไ ป ซึ่่�งผ ม เ ห็็น ว่่ า สำคัำ ัญม า ก แ ต่พอ่ คุุณ พ้้ นจากห้องเ้ รีียน มา ก็ ยั ็ ัง มีี RILA ช่วยห่ นุุนเสริมต่ิอ ่ อีี ก เรื่่�องที่่�ผ ม เ ห็็น ว่่ า มัันจะ ดีี ม า กหา ก เ กิิดขึ้้�น คืือ การ integrate งาน วิ จั ิัยของห น่วยงาน่ ต่างๆ ที่่ ่�เกี่่�ยว กัับเมืืองระยองไ ม่่ ใ ห้ ทั ้ ับ ซ้อน้ กััน เพราะอ ย่างที่่ ่�บอ ก ห ลายครั้้ ง � ประเ ด็็น การ ศึ ก ึษา มััน ก็ ซ้ำ ็ ำ ซึ่่�ง ส่วนห่ นึ่่�ง ก็ ม ็าจากการ กำำหนดพื้้�นที่ ยั ่�ังไ ม่่ เค ลีีย ร์ ห์ รืือบางงาน คุุณ ตี ก ีรอบพื้้�นที่่� การ วิิ จััยเ ล็กม็ า ก งาน วิิ จััยอาจ สั ม ั ฤทธิ์์�ผ ล แ ต่กลั่ ับไ ม่ ส่ ่งผ่ลกระ ท บ อะไร กัับเมืือง ผมจึึง คิิด ว่่ า RILA มััน ช่วย่ ประ สานห รืือใ ห้ คำ ้ ปรึ ำ ก ึษา ตรงนี้้�ไ ด้้ เราเป็็ นคน ท้อง้ ถิ่่น เรา� ก็็อยา ก เ ห็็น บ้านเมืืองเรา ้ ดีี เรา ก็ ช่ ็วย่ หา solution ที่ ดี ่�ีที่ สุ ่�ุดใ ห้ ผ ้ลการ วิ จั ิัย มััน ฝัั งเ ข้าไ้ ปกัับกล ไกการ พััฒนา เมืือง ไ ม่ ว่ ่ าจะเป็็ น ่ การ ทำำ MOU กัับห น่วยงาน่ ส่วน่ ท้อง้ ถิ่่น ห� รืือ ร่ ว ่ ม กัับภา คีีเค รืือ ข่ายภาคเอ่กชน พััฒนาใ ห้งาน้ วิ จั ิัยกลายเป็็ นรููปธรร ม สมศัก ดิ์ พะเนียง ทอง ผู้ อำ นวย การ สถาบัน การเรียนรูของคน้ ทุกช่ วงวัย จังหวัดระยอง (RILA) ประธานมูลนิธิ ส่ งเ สริมการศึ กษาจังหวัดระยอง ห ลายคนอาจ มีี คำำถามว่่ าในเมื่่�อ RILA ไ ม่่ มีี ห้องเ้ รีียน แ ล้้ วคนจะ ม า เ รีียนอ ย่างไร? RILA เรา ่ ทำสำองรููปแบบเ ล ย คืือ ทำำ แบบออนไซท์์ มี ก ีาร จััดตั้้ ง � ห้องเ้ รีียน ต ามพื้้�นที่ ต่ ่�างๆ ในเมืืองที่ ่ ส ่�ะดว กแก่คนเ่ ข้ า ้ มาเ รีียน แ ล ะ จัับ คู่่ผู้้สอนแ ล ะผู้้ เ รีียนใ ห้้ เขา มาเจอ กััน กัับ อีีกรููปแบบหนึ่่�ง คืือ ห้องเ้ รีียนออนไลน์์ โดยอ ย่างห่ ลััง ช่วงโค ่ วิิดที่ ผ่ ่�าน่ มา เรา นำร่ำอง่ กัับกลุ่่มวั ัยเ รีียนก่อน่ โดย การ ร่ ว ่มกัับแอ ป พ ลิิเคชั่่นเ� รีียนออนไลน์ StartDee ซึ่ ์ ่�งปกติิเขา จะ คิิด ค่่ าเ รีียน 2,400 บาทต่่ อคน ต่่ อ ปีี ก็็ไ ปเจรจา กัับเขา ว่่ าจะ ทำำ ใ ห้้ เ ด็กทั้้ ็ ง � จัังห วััดระยองเ รีียนฟ รีี ปริ ม ิาณผู้้ เ รีียนเราเยอะ ม า ก คุุณ คิิด ราคาที่่�ห น่วยงานใน ่ จัังห วััด จ่ายไหวห ่ น่อย ่ผู้้ บ ผู้้ ริิหาร ตอนนั้้นเขา� ก็ คิ ็ ิด มาที่่� 260 บา ท เรา ก็็ไ ปขอ ทุุนจากกอง ทุุน พััฒนาไฟฟ้้ า ม าสนัับสนุุน ตรงนี้้� แ ล ะ ก็็ขอใ ห้้ StartDee เอาห ลักสููตั ร ท้อง้ ถิ่่นระยอง MACRO � ซึ่่�ง RILA พััฒนาขึ้้�น มา ฝัั งไ ว้้ ในแอ ป ใ ห้้ เ ด็ ก ็ๆ เ ข้ า ้ ถึึง ขณะเ ดีียว กััน พอ การเ รีียน มัันออนไลน์์ อบจ. ก็็ต้้ องผ ลัักดัันใ ห้้ คนระยองเ ข้้ า ถึึง อิินเ ต อ ร์ เ ์ น็ ท ็ ไ ด้ ทุ ้ ก ุคนโดยไ ม่่ เ สีีย ค่าใ่ ช้ จ่ ้าย ่ มััน ก็ ส ็อดค ล้องไ ้ ปกัับควา ม เป็็ นสม า ร์ทซิ์ ตี้้ ิ �ของเมืืองเรา ด้วย ้ ห รืือ การ ศึ ก ึษาในระ ดัับผู้้ใหญ่่ เรา ก็ ทำ ็ ำ ห ลักสููตั ร ส่งเ่สริ ม ิอาชีีพออนไลน์์ อ ย่างไ ่ ปทำำ MOU กัับ EECi (เข ต น วัตกัรร มระเ บีียงเศรษฐ กิิจ พิิเศษ ภาค ต ะ วัันออ ก) ใ ห้้ เขา ทำำ ห ลักสููตั รสม า ร์ ท ์ ฟา ร์ ม ์ ที่ ช่ ่�วยห่ นุุนเสริมวิ ถี ิ ี เ ก ษ ตรของคนระยอง ไ ม่ ว่ ่ ่ าจะผ ลิ ต ิ แ ผ่ น ่ ห่ อ ่ ทุุเ รีียนเพื่่�อ ป้้ อง กัันแมลง ระบบ การรด น้ำำ ต้นไ ้ ม้ อั ้ ต ั โน มั ติ ั ิ ห รืือ กัับ สถา บัันอื่่�นๆ ที่ ม ่� า ช่วย่ พััฒนา ห ลักสููตัรเกี่่�ยว กัับผู้้สูู งอา ยุุ ห รืือ กระทั่่งห� ลักสููตัรเกี่่�ยว กัับ การใ ช้้ GPS เพราะเอาเ ข้าจ้ ริิงระยองเราต้อง้ กาพ นั ก ังาน ขัับรถขน ส่งเยอะ่ ม า กๆ แ ต่ ที่ ่ ่�ขาดแค ล น ส่วนห่ นึ่่�งเพราะพ นั ก ังานรุ่่นเก่รุ่่ าเขาใ ่ ช้้ เ ทคโนโลยีีไ ม่่ เป็็น เอาเ ข้้ าจ ริิง ระยองเรา มีีอง ค์์ ความรู้้ เ ฉพาะที่่�เ กิิดจากชุุมชนแ ล ะ ตััว บุุคค ลเยอะ ม า กๆ นะ คุุณรู้้ไหมว่่ าเ ด็ ก ็ ในโรงเ รีียน บ้านนอ้ กใน อำำเภอ นิิคมพััฒนาเขา ทำหุ่่ำนยนหุ่่ ต์ กั ์ ันเป็็นแ ล้ว เพราะ้ บัังเ อิญมีิ ศิ ีิษ ย์เก่์าที่่ ทำ ่� ำงาน ด้าน้ นี้้�เขากลัับไปสอนรุ่่ น รุ่่ น้อง โรงเ ้ รีียน วิิบููลวิิ ทยา (อ. บ้าน้ ค่าย) เขา ่ อ ยู่่ ชาย ทะเ ล เ ด็ ก ็ ที่นั่่ ่�นเขา� ก็ มี ็ ีความรู้้ เกี่่�ยว กัับสมุ ท ุรศาสตร์ โรงเ ์ รีียน ใน อำำเภอแกลงเขา ก็ ส ็อนเรื่่�อง ประ มง โรงเ รีียน วััดยายดา (อ.เมืือง) มีีพระ ส ง ฆ์เป็็ น ์ผู้้ บ ผู้้ ริิหาร ท่าน่ ก็ ส ็อนเ ด็ ก ็ๆ เกี่่�ยว ข้าว ้ สอนใ ห้ ทำ ้ ำ นาใ ห้้ เป็็ นโรงเ รีียนศ รีีแ สงธรร ม ห รืือโรงเ รีียนเ สีียดายแดดที่่� สอนเ ด็็ กๆ เกี่่�ยว กัับโซล า ร์ เ ์ซลล์ เป็็ นต้ ์น ้ ซึ่่�งนี่่�แห ละที่่�ผ มบอกว่่ า พอระยอง มัันเป็็ นพื้้�นที่่�น วััตกรรมการ ศึึ กษา เ ด็ ก ็ๆ ก็็จะไ ด้้ เ รีียนในสิ่่งที่� ่�เชื่่�อ มโยง กัับบ ริิบ ทของชีี วิ ต ิเขา แ ล ะ ถ้ า ้ผู้้ส อน เชื่่�อ มโยงอง ค์ควา์มรู้้เห ล่ า ่ นี้้�เ ข้ า ้ กัับ ส ากล ไ ด้้ มัันไปต่อยอดไ ่ ด้ อี ้ ก ี ไ ม่รู้้่ จบ” รู้้ 29

People 26

People “ภาษาถิ่่� นระยองจะเห น่่ อค ล้้ าย จัันทบุุ รีี แ ต่่ ก็็ มีีห ลายอ ย่่ างที่่� ต่่ างไ ป แบบ ฟัังปุ๊๊ บ ก็รู้้ปั๊๊็รู้้ปั๊๊� บ ว่ า ่ นี่่�คนระยอง เ ช่น เว่ ลาคนระยอง มี ธุ ีุระต้อง้ รีีบไ ป จะพูู ด ว่า ‘ ่ กะเหลืือ กะห ลน’ ขัับรถตก ห ลุ ม ุ จะบอกว่ า ่ ขัับรถตก ‘ กะห ลุ ก ุ’ ทำำ อะไรไ ม่ ค ่ ล่อง่ ตััวเขา ว่า ‘ ่ กะงอกกะแง ก’ แ ต่ ห ่ ลาย คำก็ำ ็เหมืือน คำำภาค กลางที่่�ใ ช้ กั ้ ันทั่่วไ� ป แ ต่่ เราจะออ ก เ สีียง ต่ำกว่ำา เ่ ช่นไ ่ ปวััด เราบอกว่ า ่ ‘ไปวั่่ด’ � ทุุเ รีียนเราเ รีียกว่า ‘ ่ทุ่่ เ รีียน’ แ ละแ น่นอน อ่ ย่างที่่ ท ่�ราบ กัันพูู ด อะไรเรา มักลั ง ท้าย้ ว่า ‘ ่ ฮิิ’ ตั้้งแ� ต่่ เ กิิด ม าทั้้งคนในห� มู่่ บ้าน ้ พ่่ อแ ม่ ปู่ ่ ่ย่ า ่ ตายายพี่่� ป้้ า น้าอา เขา้ ก็พูู็ ด ด้วย้ สำำ เ นีียงระยองแบบนี้้� ผ ม โตม า จึึงพููดแบบนี้้� เว ลาไ ปบรรยายใน เว ที ส ีาธารณะ ตอนหนุ่่ม ๆ ก็็เคยพยายามพูู ด ด้วยภาษา้กลางแบบคน ทั่่วไ� ป แ ต่ สั ่กพัักสำำ เ นีียงผมก็กลั็ ับระยอง ทุกวัุันนี้้�ผมพูู ด กัับผู้้ว่ าฯ ่ ก็็ พูู ด ด้วยภาษาระยองแบบ้ นี้้� อ ย่่ างไร ก็็ ดีี ควา ม ที่่�ระยองเป็็ นเมืือง อุุตสาห กรร ม ผู้้คน ต่่ างถิ่่� น เ ข้ า ้ ม า ทำำงานเยอะ ส่วนคน่รุ่่นให รุ่่ ม่ ก็ ่ ย้ ็ ายไ ้ ป เ รีียนห นััง สืือที่อื่่่� �น เรา จึึงไ ม่่ ค่อยไ ่ ด้ ยิ ้ ิน คำว่ำ า ‘ ่ ฮิิ’ แถวเขตอำำ เภอเมืืองแ ล้ว แ้ ต่ ตำ ่ ำ บลกะเ ฉ ด บ้านผ้ ม ควา ม ที่่�คน ส่วน่ ม ากทำกำารเ ก ษ ตร ปลููกสวน ทุุเ รีียน ปลููกยางพารา จึึง ยััง มีีคนระยองดั้้งเ� ดิ ม ิ อ ยู่่เยอะ ภาษา บ้านเรา้ จึึง มีีคนพูู ด ม ากกว่าค่ รึ่่�ง ผมคิิด ว่าเป็็นเ ่ รื่่�อง น่าเ่ สีียดาย ถ้ า ้ ยุุคสมััยจะ ทำำ ใ ห้ภาษาแบบ้ นี้้�เลืือนหาย ไ ป จึึง ร่ ว ่มกัับทั้้ ง � ทาง จัังห วััด อง ค์ ก ์ารบ ริิหาร ส่วน่ จัังห วััด แ ล ะ สถา บััน RILA ( สถา บััน การเ รีียนรู้้ของคนรู้้ ทุกชุ่วง่ วััย) ก่ อ ่ ตั้้ ง �ชม ร มภาษาถิ่่ น � ระยองขึ้้�น เพื่่�อใ ห้้ เป็็ นต้นแบบใน ้ การเผยแพ ร่ แ ่ ละอ นุ รั ุกษ์ัภาษา์ ถิ่่นใ � ห้้ ห ลายๆ ห น่วยงาน โดยเ ่ น้นไ ้ ป ที่่�เยาว ชนใน จัังห วััดระยอง เริ่่ ม �จา กภายในโรงเ รีียนที่่�ใ ห้ คุ ุ้ณครููสอดแ ท รกการใ ช้ภาษา้ ถิ่่นเ� ข้าไ้ ป แ ล ะ ทำำ ใ ห้้ เ ด็ ก ็ๆ กล้าแ้ สดงออ ก ไ ม่อายที่่ ่�จะพููดภาษาถิ่่ น � ตััวเอง มี ก ีาร จััด ประ กวดพููดจาภาษาถิ่่ น � ต า มโรงเ รีียน ต่างๆ รว่มถึึงในเ ท ศ ก า ลระ ดัับ อำำเภอแ ล ะ จัังห วััด อ ย่างงาน่ วัันสม เ ด็็จพระเ จ้ า ้ ต ากสิิน มหารา ช แ ล ะ งาน ก า ชาด ก็ มี ็ ก ีารแ ข่ ง ่ ขัันพููดภาษาถิ่่ น � ชิิงเงิินราง วัลด้ัวย ้ พ ร้ อ ้มกัันนั้้น � สถา บััน RILA ก็ จั ็ ัด ทำำ ห นััง สืือรวมคำศัำ ัพ ท์ภาษา์ ถิ่่นระยอง� แ ล ะ วิ ธี ิ ก ีารใ ช้้ใ ห้้ เ ด็ ก ็ ๆ ไ ด้ ศึ ้ ก ึษา รวมถึึงพยายามค้นค้ ว้าเ้ พิ่่� ม เ ติมว่ิาที่่ ม ่� า ของภาษาเราแบบนี้้ ม �าจา กไหน เพราะต้องยอ้มรัับ ว่ า ่ ถึึงคนระยองจะ พูู ด กัันห ลาย ต่อห่ ลายรุ่่น แรุ่่ ต่ ก็ ่ ยั ็ ังไ ม่ มี ่ ก ีาร ศึ ก ึษาอ ย่างเป็็นระบบเ ่ สีีย ทีี ถึึงรา กเห ง้าในภาษาของพว ้ กเราเอง ประโย ช น์ มั่ งคั่ง นาย กองค์ การบริหาร ส่ วน ตำ บลกะเ ฉด อำ เภอเ มือง จังหวัดระยอง ผู้ ก่ อ ตั้ งชม ร มอนุรั ก ษ์ ภาษาถิ่ นระยอง ถามว่ า ่ ทำำ ไ มคนรุ่่นให รุ่่ ม่ ต้ ่องเ้ รีียนภาษาระยอง ผมคิิด ว่าเพราะ่ มัันเป็็ น สมบั ติ ั ิที่ ติ ่�ิด ตััวเรา มา ผ ม ไ ม่่ ไ ด้ ป ้ ฏิิเ ส ธ การเปลี่่�ยนแปลงของโลก ไ ม่่ ไ ด้้ ปฏิิเ สธเ ทคโนโลยีี ห รืือ การ พััฒนา แ ต่คง่ ดี ถ้ ีาคน้รุ่่นให รุ่่ ม่่ เ ข้ า ้ ถึึงควา ม เจ ริ ญ ิ แ ต่ ก็ ่ ยั ็ ังรู้้จั ก ัรา กเห ง้ า้ ตััวเอง ยัังคง รั ก ัษา อัตลั ก ั ษ ณ์ ที่ ์ ่�เป็็นเสน่ ห์ ่ ์ เ ฉพาะ ตััว ห รืือ มองใน มุุ มเศรษฐ กิิจ ก็็ไ ด้้ อ ย่่ างที่่�รู้้กั ัน ว่่ าระยองเรา มีี ทุุเ รีียน ห มอน ทองที่ คุ ่�ุณภาพ ดี ม ี า ก ทุุเ รีียนเราถููกส่งขายไ ่ ปทั่่ว แ� ต่ ช่ ่วงห่ ลัังๆ มีี พ่่ อ ค้้ า หััวใ ส ห ลายคนที่่�ไ ม่่ ใ ช่่ คนระยอง เอา ทุุเ รีียนจา ก ที่่�ไหนไ ม่่ รู้้ มาขาย ต ามต่่ าง จัังห วััด แ ละไ ป โ ก หกลููกค้้ า ว่่ านี่่�เป็็ น ทุุเ รีียนระยอง พอลููกค้ า ้ กิิน พบ ว่าไ่ ม่ อ ่ ร่อยเ่ ท่า เรา่ ก็็เ สีียชื่่�อ แ ล้ ว ้ลููกค้าจะ้รู้้ ไ ด้ ยั ้ ังไง ว่ า ่ ทุุเ รีียนที่ซื้้่� �อไ ปเป็็นของระยองแ ท้ๆ ้ นั่่นไง � การพูู ด ด้วยภาษา้ ถิ่่นห� รืือ มีี สำำ เ นีียงแบบระยองนี่่�แห ละ เป็็ นเครื่่�อง ก า รััน ตีีไ ด้ ดี ้ ีที่ สุ ่�ุด ว่่ านี่่�แห ละคน ระยอง มาเอง (ยิ้้ ม � ) ผ มจะบอ ก เ ด็กรุ่่็ นให กรุ่่ ม่ อ ่ ยู่่ เสม อ ว่าอ่ ย่าอายที่่ ่�จะพููดแบบคนระยอง ตอน ผ ม ไ ป เ รีียนปริญญิ าโ ท ที่กรุ่�ุงเ ทพฯ ตอนแร ก เพื่่�อน ก็ หั ็ ัวเราะ กัับ สำำ เ นีียง ของผ ม ผ ม ไ ม่อาย เพราะ่ นี่่�เป็็น ตััวผ ม ขณะเ ดีียว กัันที่่�ไ ม่รู้้สึ่ รู้้สึ ก ึอายเพราะ เพื่่�อนไ ม่่ ไ ด้ หั ้ ัวเราะเพื่่�อดููถููก เขาแ ค่พบ่ ว่ า ่ สำำ เ นีียงเราแปลกดีี ที่ สำ ่�คัำ ญ ั ผมว่่ า สำำ เ นีียงแบบนี้้� มััน บ่่ งบอกถึึงควา ม จ ริิงใจ เมื่่�อเราจ ริิงใจที่่�จะ สื่่�อ สาร คน ฟัังเขา ก็็จ ริิงใจที่่�จะพูู ด คุุย กัับเรา” /// ภ า ษาระ ยอง บ่งบอก่ ถึึงความจริิงใจ เมื่่�อเราจริิงใจที่่ จ � ะสื่่�อ สาร คนฟัังเขา ก็จริิ ็ งใจที่่ จ � ะพููดคุยกัุับเรา /// 27

ราว ปีี 2564 ตำำแห น่ ง ่ ประธาน สภา วััฒนธรรมตำำ บลบ้านเพ้ ว่่ าง ล ง ประธาน สภา วััฒนธรรมจัังห วััดเขาเ ห็็นผมทำำงาน ด้้ าน วััฒนธรร ม ห ล า ก ห ลาย จึึง ชวนใ ห้ ม ้ า ทำตำำแห น่ ง ่ นี้้� เพราะอยา ก ใ ห้ มี ้ ีคนรุ่่นให รุ่่ ม่ ม ่ า ร่ ว ่มขัับเคลื่่�อน ศิลปวั ิ ัฒนธรร ม ที่ บ้ ่�านเพ้ บ้าง ผ้ ม เ ห็็น ว่่ าเป็็ นโอ ก าสดีี จึึง ตอบตกล ง ห ลายคนรู้้จั ักบ้้ านเพจากการเป็็ น ชุุมช น ประ มงแ ล ะ ท่่ าเ รืือเพื่่�อไ ป เ กาะเสม็็ด ไ ม่ มี ่ ีใครจด จำบ้ำ านเพในแ ้ง่ มุ ่ ม ุของ ศิลปวั ิ ัฒนธรร ม เ ลย พอ เ ข้ า้ รัับ ตำำแห น่ง ผ่มจึึงเริ่่ ม �จากค้นค้ ว้ า ้ ข้ อ ้มููลทาง ประ วั ติ ั ิศาสตร์ ท้ ์อง้ ถิ่่ น � แ ละเ รีียบเ รีียงออกมาเป็็ นห นััง สืือเพื่่�อเผยแพ ร่่ ใ ห้้ ผู้้คนเ ห็็น ว่่ า บ้้ าน เพ มีีควา มเป็็ น มาอ ย่่ างไร แ ล ะ มีี มรดกทาง วััฒนธรร มอะไร บ้้ าง (ห นััง สืือ บ้้ านเพที่่�ไ ม่่ ทัันไ ด้้ เ ห็็น - สนัับสนุุน การ จััด พิิมพ์์ โดย บ ริ ษั ิ ท ัสต า ร์์ปิิ โ ตรเ ลีีย ม รีีไฟ น์นิ่่์ง � จำกัำ ัด ( มหา ชน) - ผู้้ เ รีียบเ รีียง) ซึ่่�งระห ว่าง่ การ ค้นค้ ว้ า ้นี่่�แห ละ ทำำ ใ ห้ ผ ้มค้นพบ้ ว่าแ่ ต่่ เ ดิมบ้ิานเพเรา้ ก็็ มี ผ้ ี า ้ ท อพื้้�นเมืืองเหมืือน กััน โดย ข้ อ ้ มููลนี้้ ม �าจา กจดห มายเห ตุุระยะ ทาง เมืือง จัันทบุ รี ุี ที่่�ในห ลวง ท่านไ ่ ด้้ เสด็็จภาค ต ะ วัันออ ก เมื่่�อ ปีี พ.ศ. 2419 โดยในครั้้ ง �นั้้น เ�จ้าเมืืองระยอง พระศ ้ รีสมุี ท ุรโภค ชััยโ ช ค ชิตสิงครา ม (เกตุุ ยมจิินดา) ไ ด้ถวาย้ ผ้าที่้ มี ่�ชื่่ี�อ ว่า ‘ ่ ผ้ า ้ ต าสมุ ก ุ’ แก่่ ในห ลวง ท่าน โดย ่ ในจดห มายเห ตุฉบัุับเ ดีียว กััน อี ก ี บ ท หนึ่่�ง พระอง ค์ ท่ ์าน่ ยัังตรัสด้ัวย้ ว่ า ่ ผ้ า ้ ต าสมุ ก ุเป็็น ผ้าที่้ ่�ไ ด้ รั ้ ับความนิิย มใน จัังห วััดระยอง ทั้้ ง � ยััง มี คุ ีุณภาพ ดี อี ีกด้ีวย้ พอ อ่านพบ่ ท่อน่ นี้้� ก็็เ ล ย มีีควา มพยายามสืืบ ค้ น ้ ว่ า ่ ผ้ า ้ชนิิด ดัังกล่าวเป็็น ่ อ ย่างไร แ ่ ต่ ก็ ่กลั็ ับไ ม่พบ่ ผ้ า ้ ดัังกล่าวห่ ลงเหลืืออ ยู่่ เ ลยใน ปััจ จุุ บััน เหลืือ แ ต่่ เ พีียงเอกสารเก่าที่่ ่�ระ บุ ว่ ุ า ่ ผ้ า ้ ผืืนนี้้ ยั �ังคง มีีอ ยู่่ (เอกสาร อีกฉบัี ับ คืือ บััน ทึ ก ึความทรง จำำของ คุุณเลี้้�ยง สิทธิิไ ชย ใน ปีี พ.ศ. 2487 ซึ่่�ง คุุณ เลี้้�ยงไ ด้ แ ้ ต่ ง ่ ชุุด ผ้าไ้ ท ย ลาย ต าสมุ ก ุ เ ข้ า้ พิิ ธีีแ ต่งงาน - ่ผู้้ เ รีียบเ รีียง) รว ม ถึึง ข้ อ ้ มููลสั้้นๆ ราว 5-6 บรร� ทััดที่่�ระ บุ ว่ ุ า ่ ผ้ า ้ ผืืนนี้้ มี � วิ ี ธี ิ ก ีาร ทออ ย่างไร ่ ในเมื่่�ออยา ก เ ห็็น แ ต่ ค้ ่นหา้ ผ้ า ้ ลายนี้้�ไ ม่่ เจอ อี ก ี แ ล้ว ผ้มจึึงซื้้�อกี่่ ท � อ ผ้าแ้ ล ะ หััด ท อ ด้วย้ ตััวเอง โดยเอา ข้อควา้ ม 5-6 บรร ทััดนั้้นเป็็นเหมืือนร � หัสลัับ เพื่่�อจะไ ด้ ล ้อง ท อ ผ้ า ้ ต าสมุ ก ุ ใ ห้้ไ ด้้ เ ห็็น กัับ ต า สั ก ั ครั้้ง � ผ้ า ้ ต าสมุกมีุ ล ีวด ลาย ตารางค ล้าย้ ผ้ า ้ ลายเกล็็ดเ ต่าของ่ ทาง อี ส ีาน แ ต่่ มี ต ีารางที่่�เ ล็กกว่็ า โดย ่ คำว่ำ า ่สมุกนีุ้้� คนระยองจะเ รีียกกััน ว่า ‘ ่ กะห มุ ก ุ’ เป็็น วัสดุั จั ุกสัานจา กใบ ลานห รืือใบ ต า ล ด้วยเห้ ตุนีุ้้ ล �วด ลายของ ผ้ า ้ จึึง ค ล้าย้ ลวด ลายของเครื่่�อง จักสัาน 24

ห ลัังจา กพยายา ม อ ยู่่นาน ผมก็็ ส า มารถ ท อ ผ้้ า ต าสมุุ ก ห รืือ ‘ ต า กะห มุุ ก’ ออกมาไ ด้้ เป็็ นผลสำำ เ ร็็จ ซึ่่�งเป็็ นเว ลาไ ล่่ เลี่่�ย กัับที่่� ทาง กระ ทรวง วััฒนธรรมประ กาศใ ห้ ทุ ้กจัุังห วััดหา ผ้ า ้ ประ จำท้ำอง้ ถิ่่นของ� ตััวเอง ควา ม ที่่�ระยองใน ยุุค ปััจ จุุ บัันแ ทบไ ม่ มี ่ ก ีาร ท อ ผ้ า้พื้้�นเมืืองอ ยู่่ แ ล้ ว้ ทาง จัังห วััด จึึงเลืือกผ้ า ้ ต ะสมุ ก ุ ที่ มี ่�ีห ลั ก ัฐาน อ้้ าง อิิง กัับ ประ วัั ติิศาสตร์์ ของเมืือง เป็็น ผ้ า ้พื้้�นเมืืองที่ บ่ ่�งบอ่กอัตลั ก ั ษ ณ์ของระยอง ์ นอ กจากนี้้� ผมยัังไ ด้ ป ้ระ สานไปยััง สภา วััฒนธรรมจัังห วััดแ ละอง ค์ ก ์าร บ ริิหาร ส่่ วน จัังห วััดเพื่่�อของบ ประ มาณใน การรื้้�อ ฟื้้�นแ ละเผยแพ ร่่ ผ้ า ้ ท อ ลายนี้้�ในวงกว้าง โดยไ ้ด้งบ้ ประ มาณ ช่วง่ ปลาย ปีี 2564 พร้ อ้ ม ๆ กัับ ที่ ท ่�าง สถา บััน การเ รีียนรู้้ของคนรู้้ ทุกชุ่วง่ วััย (RILA) ที่ ขั ่�ับเคลื่่�อนโดย สถา บัันอาศรมศิิลป์์ มีีแผนจะ จััด ทำำ ห ลัักสููต ร การเ รีียนรู้้ท้ ้ องถิ่่� น ห ลักสููตั ร การ ท อ ผ้ า ้ ต าสมุกจึุึงถููกบรร จุุอ ยู่่ในโครง การ ด้วย โดยผ ้ ม ไ ด้้ ออ กแบบห ลักสููตั ร การเ รีียนรู้้ตั้้ งแ� ต่ระ่ ดัับพื้้�นฐาน การ ทำำเส้ น ้ ด้ายจา้ ก ฝ้้ าย การ ย้ อ ้มด้าย แ้ ล ะ การ ถักทั อจนเป็็น ผืืน ผ้า ห้ ลักสููตั รนี้้ จึ �ึงไ ม่่ เ พีียง ทำำ ใ ห้ผู้้้ ผู้้ เ รีียน ส า มารถ ท อ ผ้ า ้ ต าสมุ ก ุ อ ย่างเ่ ดีียว แ ต่ ยั ่ ัง ทำำ ใ ห้้ เขา ส า มารถ ประ ยุกต์ุ ไ์ปท อ ผ้ า ้ ลวด ลายอื่่�นๆ ไ ด้ อี ้กด้ีวย ้ ผ้ า ้ ต าสมุกทำุำ ใ ห้ ผ ้มมีีงานห นั ก ั เพิ่่� มขึ้้�น อี ก ี ครั้้ง เพราะนอ� กจา ก ต้อง้ จััด ทำำ ห ลักสููตั รใ ห้คน้ อื่่�น มาเ รีียนรู้้ ควา ม ที่ มี ่� ก ีาร ประ กาศใ ห้้ เป็็น ผ้ า ้ ประ จำำ จัังห วััด จึึง มีีออ ร์เดอ์ ร์จา์กข้ารา้ชการใ ห้ ตั ้ ัด ชุุด ด้วย้ ลวด ลายนี้้�อ ย่าง่ ต่อเ่ นื่่�อง ผมก็ ก ็ ระจายใ ห้ ช่ ้าง่ ท อ ผ้าจา้กจัังห วััด ต่างๆ ่ ม า ช่วย พ่ ร้ อ ้ ม กัับพยายา ม ผ ลัักดัันคนระยองรุ่่นให ม่่ ๆ ใ ห้้ ม า ช่่ วย สาน ต่่ อ การ ทำำ ผ้ า ้ ลายนี้้ ต่ �อไ ่ ป ถึึงอ ย่าง่ นั้้น ใน� อีีกมุ ม ุ พอ ผ้ า ้ ลวด ลายนี้้ถููก�เผยแพ ร่ออ่ ก ไ ป ก็ มี ็ ีคน ระยองบาง ส่วนไ ่ ม่่ เ ห็็น ด้วย เพราะ้ตลอดห ลาย สิิบ ปีี ที่ ผ่ ่�าน่ มา ระยอง ไ ม่ มี ่ ก ีาร ท อ ผ้าอ้ ยู่่ใน วิ ถี ิ ีชีี วิ ต ิของผู้้คนเผู้้ ลย เขา จึึงอาจเ ข้าใจไ ้ ปว่ า ่ สิ่่งที่� ่� ผมกำลัำ ังเผยแพ ร่ อ ่ ยู่่นี้้�เป็็นเรื่่�องที่ อุ ่� ุ ป โลกน์ขึ้้์ �น อ ย่างไร ่ ก็ ต ็ า ม นอ กจา กเอกสารโบราณที่ ค้ ่�นพบ ้ ช่วงที่่ ่�ผมจััด ทำำ ห นััง สืือ ประ วั ติ ั ิศาสตร์ บ้ ์านเพ ผ้มก็็พบ คุุณยายบาง ท่านที่่ ยั ่�ังจด จำำ ไ ด้ ว่ ้ า ่ ตอน เ ด็ ก ็ๆ เธอ ยัังเคยเ ห็็นแ ม่ๆ ่ ท อ ผ้าอ้ ยู่่ ขณะเ ดีียว กััน ถ้าเขา้ คิิด ว่่ าคน ระยองในสมััยโบราณไ ม่่ เคย มี ก ีาร ท อ ผ้าเพราะไ ้ ม่ มี ่ ีห ลั ก ัฐาน ปรากฏ ใ ห้้ เ ห็็น ผมก็็อยากทราบเหมืือน กััน ว่าแ่ ล้วคนโบราณเขาหาเ ้ สื้้�อ ผ้าจา้ ก ไหน ม า ส ว ม ใ ส่่ พอ คิิด ถึึงเรื่่�องนี้้� ผมก็็ นึึกถึึง คำพููำดของ ท่่ านเ จ้าอาวา้สวััดเพที่่�เคย กล่าวใ ่ ห้ กำ ้ลัำ ังใจ กัับผ ม ไ ว้้ ว่่ า คุุณ มี พ่ ี ่ อไห ม? คุุณ มี พ่ ี ่ อของ พ่่ อไห ม? พ่่ อของ พ่่ อของ พ่่ อ คุุณ มี พ่ ี ่ อไห ม? แ น่นอน ไ ่ ปถามทุ ก ุคน ทุ ก ุคน ก็็ต้อง้ ตอบ ว่ า ่ มีี เพราะไ ม่งั้้ ่ น � ก็็คงไ ม่ มี ่ ีพว กเรา เจ้าอาวา้สท่าน่ ก็กล่็าว่ ต่ อ ่ ว่ า ่ แ ล้ ว ้ คุุณเคยเ ห็็น พ่่ อของ พ่่ อของ พ่่ อของ พ่่ อ คุุณไห ม? นั่่ น � ล่่ ะ เราไ ม่่ เคยเ ห็็นหรอ ก แ ต่่ เรารู้้ว่ า ่ มีี ห ลายสิ่่งห� ลายอ ย่างบนโ ่ลกก็็ เป็็นแบบนี้้� แ ค่ มั ่ ันไ ม่่ เหลืือห ลั ก ัฐานใ ห้้ เ ห็็น แ ต่่ ไ ม่่ ไ ด้ แ ้ปลว่าไ่ ม่ มี ่ ี” 25

People /// เอก สารโบราณระ บุ ว่ ุ ่ าระ ยอง เคยมีีผ้ า ้พื้้�นเมืืองชื่่�อ ว่่ า ผ้ า ้ ต าสมุุก แ ต่ควา่ มที่่ ต �อน นี้้�ไ ม่มีี่ ให้้ เ ห็็นแ ล้ว ้ ผมจึึ ง อ้้ างอิิ ง ข้ อ ้มููลจากเอก สารโบราณ แ ล ะทดลอง ถััก ท อ ผ้ า ้ชนิิดนี้้� ออก มาด้ ว ้ ยตััวเอง /// 22

“ผ ม เ กิิดที่ ตำ ่� ำ บลบ้านเพ ้ จัังห วััดระยอง อ ย่างที่่รู้้กั่� รู้้กััน ว่ า ่ ถ้ า้ คุุณจะ มีีอาชีีพ ที่่�ความมั่่นคงใน� จัังห วััดนี้้ ก็ � ็ต้อง้ ทำำ งานโรงงาน ผมจึึงเลืือ ก เ รีียน การ ไฟฟ้้ าเพื่่�อจบออกมาเป็็น ช่างไฟ ่ ฟ้้ าอ ยู่่โรงงาน สิิบกว่ า ่ ปีี อ ย่างไร ่ ก็ ต ็ า ม ผ มพบ ว่าแ่ ต่่ ไหนแ ต่่ ไร มาเป็็นคน ชอบ ศิลปิะ พอ ทำำงาน ไฟฟ้้ าจนเริ่่มอิ่่�มตั� ัว จึึงซื้้�อเครื่่�องดนตรีีไ ทยแ ละห นััง สืือ ม า หััดเ ล่ น ่ ด้วย้ ตััวเอง เ ล่นอ่ ยู่่ ห ลายชนิิดจน ม า ถึึง ซ อ ส ามสาย ซึ่่�งไ ม่ มี ่ ีห นััง สืือบอกวิ ธี ิ ี การเ ล่นใ ่ ห้ อ่ ้าน ่ จึึงไ ปหาครููสอนดนตรีีไ ท ย ต า มโรงเ รีียนที่่�ระยองใ ห้้ เขา สอนใ ห้้ พอเ รีียนจนเ ล่่ นไ ด้้ แ ม่่ น ครููท่่ าน ก็็ ชวนใ ห้้ ผมมาเป็็ นครููสอน เ ด็กนั็ ก ั เ รีียนคนอื่่�นๆ ต่ อ ่ อีกทีี เ ล ย มีีงาน พิิเศษเป็็ นครููสอนดนตรีีไ ท ย นอ กเว ลางาน ช่างไฟ ่ ฟ้้า พอเ ข้ า ้ สู่่โลกดนตรีีไ ทย ผมก็็เริ่่มส� นใจเอกสารโบราณรวมถึึง การเ ขีียน อัั กษรโบราณ ก็็เหมืือนเ ดิิ ม ไ ปหาห นััง สืือ ม า อ่่ าน แ ละเริ่่� มหััดเ ขีียน อั ก ัษรโบราณ ด้วย้ ตััวเอง ผมสนุกกัุับงานอ ดิิเรกนี้้�จนภายห ลััง มาเปิิ ด เพจเกี่่�ยว กัับ การเ ขีียน อั ก ัษร ( อั ก ัษรา ร้อยว้ ลี ลิ ี ขิ ิ ต ิ www.facebook. com/aksararoywaleelikhit) บอ ก เ ล่่ า วิิ ธีี การเ ขีียน รวมถึึง จััด เ วิ ร์ ิ ค ์ ช็็อปชวนผู้้ ที่ ผู้้ ส ่�นใจ มาเ รีียนรู้้ด้ วย้ กััน ปีี พ.ศ. 2559 ในห ลวง รัชกั า ล ที่่� 9 สวรรค ต ทาง สำนัำ ก ัพระราชวััง ต้้ อง การคน ร่่ างต้้ นฉบัับ อัั กษรขอ มโบราณ ล ง คััมภีี ร์์ ปาฏิิโมกข์์ ซึ่่�งเป็็ นหนึ่่�งในเครื่่�อง สัังเ ค็็ด ประ กอบพระราชพิิ ธีีพระบร มศพ แ ต่่ ใน ประเ ทศไ ท ยกลัับแ ทบไ ม่่ มีีคนเ ขีียน อัั กษรขอ มโบราณเ ลย อาจาร ย์์ ที่่�ศูู น ย์์ ศิิลปาชีีพ ท่่ านหนึ่่�ง ทราบ ว่่ าผ ม เ ขีียนไ ด้้ เ ล ย ชวนใ ห้้ ม า ทำำ ผ มถอดแบบ อัั กษรขอ มโบราณจากสมััย รัชกั า ล ที่่� 6 แ ละหา ป ากก า คอแ ร้งที่้ มี ่�ีเส้ น ้ สายใกล้้ เ คีียง กัับในต้ น ้ฉบัับเ ดิมมิ า ก ที่ สุ ่�ุดเพื่่�อเ ขีียน คัมภีั ร์ ี ์ ดัังกล่าว พ่ ร้ อ ้มกัับสร้าง้ ชุุดความรู้้ แ มรู้้ ล ะ วิิ ธีี การเ ขีียน ส่่ งใ ห้ ช่ ้าง่ ศิิลป์์ คนอื่่�นๆ ไ ป เ ขีียน ต่่ อ เพราะ คััมภีี ร์์ ดัังกล่่ าวต้้ อง จััด ทำถึำ ึง 41 เ ล่่ ม เพื่่�อ นำำ ไ ปถวายแ ด่พระอารา่ ม ห ลวงทั้้ง 39 แ� ห่ง ่ ห ลัังเสร็็จสิ้้นพระรา�ชพิิ ธีี ผมก็ ยั ็ ัง ทำำงาน ช่างไฟ ่ ฟ้้า ต่อ เพราะ่ มัันเป็็น งานห ล่อเ่ ลี้้�ยงชีี วิ ต ิ ขณะเ ดีียว กััน ก็ ทำ ็ ำเพจเ ขีียน อั ก ัษรโบราณแ ล ะ สอน ดนตรีีไ ทย ซึ่่�งเป็็นงานห ล่อเ่ ลี้้�ยง จิ ต ิใจควบ คู่่ ไปด้วย อ้ ย่างไร ่ ก็ ต ็ า ม พอ ทำำงานอ ย่างห่ ลััง ม า ก เ ข้า ้ ก็ มี ็ ีคน ว่ า ่ จ้างใ ้ ห้ ทำ ้ ำงาน จิ ต ิ ร กรรมประ กอบ สมุุด ทำผ้ำ า ้ ห่ อ ่ คัมภีั ร์ ี ์ ทำตำรา ประ ทัับ ไ ปจน ถึึง มี ก ีาร ทำซ้ำำ ห รืือ ทำสมุำุด โบราณขึ้้�น มาให ม่ทั้้ ่งเ� ล่ ม ่ มีีรายไ ด้ ม ้ า กพอ จึึง ตััด สิินใจ ลาออ กจา กงาน ช่างไฟ ่ ฟ้้ าเมื่่�อ ปีี 2561 ห ลัังจากนั้้นไ� ม่นาน่ ก็็เ กิิดโค วิิด-19 จึึงต้องห้ ยุุด สอนดนตรีีไ ป ชีี วิิตช่่ วงโค วิิดจน ถึึง ทุุกวัันนี้้�ผมจึึงอ ยู่่ ไ ด้้ จากการ ทำำ อั ก ัษรโบราณเ ต็มตั็ ัว People จิร พัน ธุ์ สัมภาวะ ผ ล ประธาน สภาวัฒนธรรมตำ บ ล บ้ านเพ ศิลปินผู้ ฟื้นฟูการ ทอผ้ า ต า กะห มุ ก ( ต าสมุ ก ) 23

People “ผมชื่่�อเฉลีียว นามสกุุลราชบุุรีี หลายคนเข้้ าใจว่่ าผมเป็็ นคนราชบุุรีี แต่จ่ริิงๆ ผมเกิิดที่ตรั่�ัง ทำำงานอยู่่ระยองมาหลายสิิบปีี ตอนนี้้�เกษีียณ ใครถามก็็จะบอกว่าเป็็ นคนระยอง ่ ผมเคยรัับราชการเขตพื้้�นที่ป่�ระถมการศึกึษาระยอง ควบคู่่ไปกัับการ ทำำงานสภาวััฒนธรรม พอทำำงานด้าน้การศึกึษาและศิลปวั ิ ัฒนธรรม มากเข้า ้ก็็พบว่าระยอง่ยัังไม่ค่่อย่มีกีารศึกึษาด้าน้ ประวัติั ิศาสตร์ของ์ เมืืองเท่่ าที่่�ควร หรืือคุุณไปหาอ่่ านเอกสารเกี่่�ยวกัับประวััติิศาสตร์์ จะพบเพีียงข้อ้มููลเกี่่�ยวกัับเมืืองนี้้สั้้�นๆ �ถ้าไ ้ม่มี่กีารบอกเล่า่ ปากต่อ่ ปาก ลููกหลานคนระยองคงไม่มี่ ีใครได้รู้้ป้รู้้ประวัติั ิศาสตร์บ้์านเ ้กิิดตััวเอง ด้วยเห้ตุนีุ้้�ผมจึึงเริ่่ม�รวบรวมข้อ้มููล ทั้้งจา�กจดหมายเหตุุ ประวัติัท้ิอง้ ถิ่่น� ไปจนถึึงการสัมัภาษณ์ผู้้์ ผู้้ เฒ่า่ผู้้แก่ผู้้ ่ จนสามารถเรีียบเรีียงออกมาเป็็ น หนัังสืือประวัติั ิศาสตร์ท้์อง้ ถิ่่น โดยเ �ขีียนเล่ม่แรกเกี่่�ยวกัับประวัติั ิศาสตร์์ เมืืองแกลง ผมทำำงานนี้้�โดยใช้้ ทุุนของตััวเอง ทำด้ำ ้ วยใจล้้ วนๆ จนเทศบาลเมืืองแกลงมาเห็็น เขาก็จั็ ัดพิิมพ์์ ให้้ ในปีี 2549 จากแกลง ผมย้าย้มาประจำำที่สำ่�นัำกังานอำำ เภอเมืืองระยอง ก็ทำ็ ำแบบ เดีียวกััน คืือเริ่่มศึ�กึษาระยองตั้้งแ�ต่ยุุ่คก่อน่ ประวัติั ิศาสตร์์ผู้้คนผู้้ยุุคแรก เขาอยู่่มายัังไง ยุุคสมััยของอาณาจักัรเปลี่่�ยนแปลงแล้้ วคนระยอง ตอนนั้้�นเป็็ นยัังไง จนเกิิดเป็็ นหนัังสืือประวััติิศาสตร์์เมืืองระยอง หนากว่า 500 ห ่น้า ้จััดพิิมพ์์ ในปีี 2551 รอบนี้้�ได้้ ปตท. มาสนัับสนุุนการ จััดพิิมพ์์ พอหลัังจากเขีียนหนัังสืือเล่ม่ที่ส่�องจบ ผมก็ตั้้ ็ง�ปณิิธานว่าผ่มจะต้อง้ เขีียนหนัังสืือประวัติั ิศาสตร์เ ์กี่่�ยวกัับผู้้คนใน ผู้้จัังหวััดนี้้�ออกมาให้้ ได้อ้ย่าง่ น้อย้ ปีีละหนึ่่�งเล่ม่ทำตั้้ ำงแ�ต่นั้้ ่น�มาจนเกษีียณ และยัังคงเขีียนต่อไ ่ ปล่า่สุุด ผมเพิ่่� งจััดพิิมพ์์ หนัังสืือ ‘บ้านเพที่้ ่�ไม่ทั่ ันได้้ เห็็น’ เป็็นหนัังสืือประวัติั ิศาสตร์์ ของตำำบลบ้้ านเพ เขีียนร่่ วมกัับ อาจารย์์ ฝ้้ าย-จิิรพัันธุ์์ สััมภาวะผล (ประธานสภาวััฒนธรรมตำำบลบ้้ านเพ) และคุุณพงศ์์ ปณต ใจยา (อาสาสมััครวััฒนธรรมจัังหวััดระยอง) ขณะเดีียวกััน ก็็กำลัำ ังเขีียน หนัังสืือเกี่่�ยวกัับตำำบลตะพง เฉลียว ราชบุรี ประธานสภาวัฒนธรรมจังหวัดระยอง นักเขียนและนักประวัติศาสตรท์ ้ องถิ่ นเมืองระยอง 20

People ความที่่�เขีียนแค่ห่นัังสืืออย่างเ่ดีียว องค์ควา์มรู้้อาจไ มรู้้ม่แพ่ร่ห่ลายนักั ผมจึึงมีีความคิิดที่่�จะเอาข้อ้มููลในหนัังสืือมาแปลงเป็็ นพื้้�นที่่�ที่จั่�ับต้อง้ ได้้ ทั้้ง�ยัังเป็็นแหล่ง่ท่องเที่่ ่�ยวได้อี้กีก็็เริ่่ม�จากปีี 2551 ที่่�เขีียนถึึงเมืือง ระยอง จนร่่ วมกัับหน่่ วยงานต่่ างๆ และชุุมชนเมืืองเก่่ ายมจิินดา จััดตั้้�งเป็็ นพิิพิิธภััณฑ์์เมืืองระยองบนถนนยมจิินดา ก็็ได้้ การ อนุุเคราะห์จา์กหน่วยงาน่ต่างๆ ่นำำ โบราณวัตถุัุและภาพถ่ายเก่่าๆ ่มา จััดแสดง ส่วนผ่มก็็เป็็นผู้้บรรยายผู้้ด้วย้ตััวเองทุกุครั้้งที่�มี่�ีแขกเหรื่่�อมา เยี่่�ยมชม หลายคนอาจไม่่ ทราบว่่ าจริิงๆ แล้้ วระยองเป็็ นเมืืองสำคัำ ัญในช่่ วง ปลายสมััยกรุุงศรีีอยุุธยาเชื่่�อมต่่ อกัับยุุคกรุุงธนบุุรีี เนื่่�องจาก พระเจ้้ าตากสิินมหาราชมาตั้้�งค่่ ายรวบรวมไพร่่ พลที่่�เมืืองนี้้�ก่่ อน เหตุุการณ์์ ทุุบหม้้ อข้้ าวเข้้ าตีีจัันทบุุรีี ผมศึึกษาเรื่่�องนี้้� และพบว่่ า พระเจ้า้ตากตั้้ง�ค่ายอ่ยู่่ที่นี่่ ่�ถึ�ึง 4 เดืือน 15 วััน น้อย้กว่า่ตอนที่ท่่�านอ่ยู่่ จัันทบุรีุีเพีียงหนึ่่�งวััน จึึงคิิดว่า่น่าจะเผยแพ่ร่่ ให้คน้ อื่่�นๆ ได้รู้้กั้รู้้กััน ผมนำำความคิิดนี้้�ไปเสนอผู้้ว่ ารา่ชการจัังหวััด เรามีพื้้ ี �นที่ว่่�างระห่ว่าง่ วััดลุ่่ม (วััดลุ่่มม หาชััยชุมุพล) และวััดเนิิน ซึ่่�งเป็็นบริิเวณที่่�พระเจ้า้ตาก เคยมาตั้้ง�ค่ายแ่ละสถาปนาเป็็นพระมหากษัตริัย์ิ์น่าจะ่ทำำ เป็็นอนุสุรณ์์ สถานให้ผู้้้คนจดผู้้จำำ อย่างไร ่ก็ต็าม พอคิิดๆ ไปแล้ว ้ก็ต็ระหนักว่ัา่ถ้า้ เป็็ นแค่อ่นุสุาวรีย์ี์ก็็คงจะเหมืือนสถานที่่�แห่ง่ อื่่�นๆ ทั่่วไ�ป เลยคิิดจะทำำ ศููนย์์ การเรีียนรู้้ขึ้้ �น ซึ่่�งท่่ านผู้้ว่่ าฯ ก็็เอาด้้ วย จึึงนำำงบยุุทธศาสตร์์ จัังหวััดมาจััดสร้างใน ้ พื้้�นที่ดั่�ังกล่าว่ ก็็เริ่่� มจากข้้ อมููลทางประวััติิศาสตร์์ ที่่�ผมไปค้้ นคว้้ า ทั้้�งเส้้ นทางการ เดิินทััพจากอยุุธยามาระยอง การรวบรวมไพร่พ่ล และกลยุทธ์ุใน์การ รบของพระเจ้า้ตาก เป็็ นต้น ห้ลัังจากนั้้น�ก็็ขอให้ผู้้ท้ผู้้ทรงคุุณวุุฒิด้ิาน้ ประวัติั ิศาสตร์ม์าช่วย่ตรวจทานเนื้้�อหา และได้้ ศ.ดร.สุุเนตร ชุติุินธรานนท์์ ศาสตราจารย์์ ด้้ านประวััติิศาสตร์์ จากจุุฬาลงกรณ์์ มหาวิิทยาลััย มาเป็็ นที่ปรึ่�กึษา จากนั้้น�ก็็ไปคุุยกัับบริษัิ ัท รักลููกักรุ๊๊ป จำกัำ ัด ซึ่่�งเชี่่�ยวชาญด้าน้การ ออกแบบศููนย์์ การเรีียนรู้้นำข้ำ ้ อมููลไปออกแบบพื้้�นที่่� แปลงเนื้้�อหา ออกมาเป็็ นภาพยนตร์์ สั้้�น สื่่�อความรู้้แบบแสง สีี เสีียง และ นิิทรรศการหลากรููปแบบ จนเกิิดเป็็ น ‘อุุทยานการเรีียนรู้้สม เด็็จ พระเจ้า้ตากสิินมหาราช จัังหวััดระยอง’ เปิิดทำกำารครั้้งแร�กในวัันที่่� 12 สิิงหาคม 2561 อุุทยานการเรีียนรู้้แห่่ งนี้้�ดููแลด้้ วยรููปแบบมููลนิิธิิ โดยจัังหวััดยกให้้ เทศบาลนครระยองรัับผิิดชอบเรื่่�องการจััดการ ทั้้ง�ค่า่น้ำำค่าไฟ แ ่ละ ค่า่จ้างพ้นักังาน ตอนนี้้กล� ายเป็็ นสถานที่ดูู่�งานของจัังหวััด และเป็็ น แหล่ง่ท่องเที่่ ่�ยวทางประวััติิศาสตร์ที่์ถ้่�าใคร ้มาระยอง จากนี้้�จะไม่่ ใช่่ แค่่ ไปเกาะเสม็็ด เที่่�ยวป่่ าโกงกาง หรืือเดิินเล่นบนถนนย่มจิินดา แต่่ ต้อง้มาเยี่่�ยมชมอุุทยานแห่ง่ นี้้�ให้้ ได้้ ซึ่่�งเรายัังเปิิดให้้ เข้า้ชมฟรีี พร้อ้ม มีมัี ัคคุุเทศก์นำ์ชมำ /// ที่่ป�ระเทศไทยเรามาถึึงทุุกวัันนี้้�ได้้ มาจากพงศาวดารความยาวแค่่ 15 บรรทัดที่่ ั �บอกว่่ าพระเจ้า้ตาก มาตั้้ง�ค่า่ยรวบรวมไพร่่ พล อยู่่เมืืองระยอง /// ว่่ าไปแล้ว ้อุุทยานแห่ง่ นี้้�เกิิดจากการขยายเนื้้�อหาจากพงศาวดารที่่� ปรากฏเรื่่�องพระเจ้้ าตากกัับเมืืองระยองความยาว 15 บรรทััด บางคนอาจคิิดว่าแ่ค่ช่่วงเว่ลาสั้้นๆ แ�ค่นี้้ ่ � ทำำ ไมเราต้อง้ศึกึษาเรีียนรู้้ ด้วย ผ้มจึึงขออธิิบายแบบนี้้� พอตระหนัักว่่ ากรุุงศรีีอยุุธยาไม่่ สามารถรัับศึึกจากพม่่ าได้้ แล้้ ว พระเจ้า้ตากจึึงนำำ ไพร่พ่ลราว 1,000 นายฝ่่ าด่านออ่กมาจากอยุุธยา เดิินทางมาทางทิิศตะวัันออก ท่าน่มาตั้้งห�ลักัที่่�ระยองเพราะเห็็นถึึง ชััยภููมิิที่ดี่�ี เมืืองอยู่่ติิดทะเล น้ำท่ำาอาหาร่ก็ดี็ ี ก็็เริ่่ม�จากสู้้รบกสู้้กัับเจ้าเมืือง ้ ระยองเพื่่�อยึึดเมืือง สถาปนาเป็็ นกษััตริย์ิที่์ นี่่ ่� � ก่อนจะวางแผนเ่ข้า้ตีี เมืืองจัันทบุรีุี ทีนี้้ล�องมาคิิดดููกำลัำ ังพลพระเจ้า้ตากมีีแค่่ 1,000 นาย แต่ถ้่ าจะไ ้ ปตีี จัันทบุุรีีที่่�มีีกองทััพและกำำ แพงเมืืองแน่่ นหนา คุุณคิิดว่่ าท่่ านจะรบ ชนะไหม ซึ่่�งไม่อ่ย่างแ่น่นอน พระอง่ค์จึ์ ึงรวบรวมไพร่พ่ลและเสบีียง ที่นี่่ ่� � อย่าง่น้อยๆ ต้้อง้มีทีหารเพิ่่� มขึ้้�นสักั 3-4 เท่า ่ ตรงนี้้�แหละประเด็็นสำคัำญัการเกณฑ์คนไ ์ ปร่ว่มรบนี่่�ไม่่ ใช่่ เรื่่�องง่าย่ นะ คุุณอยู่่บ้าน้ดีีๆ จู่่ๆ มีีคนมาเกณฑ์คุ์ ุณไปร่ว่มรบ ซึ่่�งหมายถึึงไป ตายเอาดาบหน้า แ้พ้้ ก็ถููก็ฆ่า ยศถาบรรดา่ศักดิ์์ ัก็� ็ไม่มี่ ี เป็็ นคุุณ คุุณ จะไปไหม? แต่พระเ่จ้า้ตากก็ส็ามารถรวบรวมพลจากที่นี่่่� �ได้ถึ้ ึง 4,000 นาย ได้ทั้้ ้งอา�วุุธ และเสบีียงพร้อ้มสรรพ ซึ่่�งในที่สุ่�ุดท่าน่ก็ส็ามารถ นำกำลัำ ังไปตีีเมืืองจัันทบุรีุีได้สำ้ำเร็็จ ก่อนจะรว่มกัับไพร่พ่ลที่นั่่ ่�น�ย้อน้ กลัับมาขัับไล่พ่ม่า แ่ละสถาปนากรุุงธนบุรีุี เนื้้�อหาตรงนี้้�แหละที่่�ผมอยากสื่่�อสาร ถ้้ าไม่่ ได้้ บรรพบุุรุุษของคน ระยองที่่�ยอมเสีียสละเลืือดเนื้้�อร่ว่มรบกัับพระเจ้า้ตากจนไล่พ่ม่าออ่ก ไปได้้ ไม่่ แน่่ ป่่านนี้้� คนไทยอาจไม่่ มีีแผ่่ นดิินอยู่่นี่่�จึึงเป็็ นหน้้ า ประวัติั ิศาสตร์ที่์ ่�คนระยองควรภาคภููมิิใจ ผมก็็อยากให้คน้รุ่่นให รุ่่ม่่ เข้า้ มาเที่่�ยวชม มาเรีียนรู้้ เพราะประเทศเรามาถึึงทุกวัุันนี้้�ได้้ ก็็จากเนื้้�อหา ในพงศาวดารแค่่ 15 บรรทััด ซึ่่�งผมภููมิิใจมากๆ ที่มี่�ส่ีวน่ถ่าย่ทอดออก มาให้คน้รุ่่นหรุ่่ลัังได้้ เรีียนรู้้กั ัน” 21

Feature ตั้้�งอยู่่ในอำำเภอแกลง ห่่ างจากเทศบาลนครระยองราว 57 กิิโลเมตร ตำำบลปากน้ำปำระแสเดิิมเคยเป็็ นหมู่่บ้ ้ านประมงพาณิิชย์์ ที่่�แสนคึึกคัักและ รุ่่งเรืืองที่่�สุุดแห่่ งหนึ่่�งในแถบภาคตะวัันออก หากปัั จจุุบัันด้้ วยกฎหมายการ ประมงที่่�เปลี่่�ยนไป ก็็ทำำ ให้ก้ารประมงแบบเดิิมซบเซาราวพลิิกฝ่่ ามืือ อย่่ างไร ก็็ตาม ด้้ วยทรััพยากรธรรมชาติิที่่�สมบููรณ์์ และประวััติิศาสตร์ที่์ ่�เชื่่�อมร้อย้กัับ พื้้�นที่่�และชุมชุน ทำำ ให้ป้ากน้ำปำระแสเปลี่่�ยนโฉมหน้าเป็็ นแห ้ล่ง่ท่องเที่่ ่�ยวที่สำ่�ำคัญั ของจัังหวััด สถานที่่�ที่คุ้้มค่่�คุ้้มค่าแก่่ก่ารขัับรถมาเยืือนจากตััวเมืืองระยองเพื่่�อดื่่มด่ำ� ำ กัับบรรยากาศของการพัักผ่อนที่่ ่�ไม่่ เหมืือนที่่�ไหน และเหล่า่ นี้้�เป็็ นเหตุุผลว่า่ทำำ ไม ปากน้ำ ำประแส เรืือรบหลวง ทุ่่งโปรง ทุ่่ ทอง และวิิถีีประมงพื้้�นบ้้านบ้้อัันยั่่ง � ยืืน สะพานประแสสิิน สะพานประแสสิินมีสีถานะกลายๆ ของการเป็็ น ‘ประตูู’ ทางเข้าเมืือง ้ (ตำำบลปากน้ำปำระแส) สะพานที่่�ทอดยาวซึ่่�งมาพร้อ้มทางจักัรยาน และทางเดิินเท้าแ้ห่ง่ นี้้� เป็็นจุุดชมวิิวชุมชุนปากน้ำปำระแสและท้อง้ทะเล อัันกว้างใหญ่ ้สุุ่ดสายตา ตบไฟเลี้้�ยวและจอดรถข้าง้ทาง เดิินลงมา สููดอากาศ ชมทิิวทััศน์ แ์ละสัมผัสับรรยากาศสุุดผ่อนค่ลายก่อนเ่ข้าไ ้ ป ชมชุมชุนอัันสงบงามด้านใน ้ เส้้นทางศึึกษาธรรมชาติทุ่่ิงโปรง ทุ่่ ทอง เส้้ นทางศึึกษาธรรมชาติิทุ่่งโปรงทอง เป็็ นสะพานไม้้ ที่่�ทอดยาวเข้้ าไปภายในป่่ าโกงกาง ทุ่่งโ ทุ่่ ปรงทองพื้้�นที่่� 6,000 ไร่่ เดิินชมต้นโ ้กงกางน้อยใหญ่ ้ที่่ร่่�มรื่่ ่ �นและรายล้อ้มทางเดิินราวกัับ อุุโมงค์ธรร์มชาติิอย่างไ ่ม่ทั่ ันหายเหนื่่�อย ก็็จะพบทุ่่งโ ทุ่่ ปรงทองแผ่กว้่าง้ละลานตาแบบที่่�หาจาก ที่่�ไหนไม่่ ได้้ ในระยอง photo : rayonghip 18

Feature อนุส ุ รณ์เ ์รืือรบหลวงประแส อดีีตเรืือรบของราชนาวีีที่่�เข้้ าร่่ วมรบในสงครามเกาหลีี ภายหลัังที่่�เรืือถููกปลดประจำกำาร เรืือลำนี้้ ำ�ก็็ถููกนำมำาจอดเทีียบท่่ าที่่� ปากน้ำปำระแส เป็็ นอนุุสรณ์์ สถานที่่�เชื่่�อมร้้ อยประวััติิศาสตร์์ ระหว่่ างไทยและเกาหลีี ซึ่่�งเปิิดให้้ ทุุกคนเข้้ าชมและถ่่ ายรููปด้้ านใน ทั้้ง�นี้้ยั�ังสามารถชมวิิวของอ่าวไ ่ทยจากมุมสูู ุงบนตััวเรืือได้ด้้วย้ ชุมช ุ นปากน้ำ ำประแส 100 ปีี แม้จะ ้มีีอายุตุ่อ่ท้าย้ ชื่่�อชุมชุนถึึง 100 ปีี แต่อั่ ันที่่�จริิงชุมชุนแห่ง่ นี้้มี�ปีระวัติั ิศาสตร์ยาวนาน์ มาตั้้�งแต่่ สมััยอยุุธยา ชุุมชนปากน้ำปำระแสเคยเป็็ นศููนย์์ กลางความเจริิญในยุุคประมง พาณิิชย์์เมื่่�อทศวรรษก่่ อน หากปัั จจุุบัันชุุมชนบ้้ านไม้้ ที่่�เรีียงรายอยู่่ริ ิมน้ำำแห่่ งนี้้� กลาย เป็็ นแลนด์ม์าร์ค์ทางการท่องเที่่ ่�ยวแห่งให ่ม่ที่่ ่�เปี่่� ยมด้วยบรรยา้กาศแบบชุมชุนอัันงดงาม ในยุุคก่อน ภายใน ่ชุมชุนเป็็ นที่ตั้้ ่�งของ ‘ �บ้าน้พิิพิิธภััณฑ์ป์ากน้ำปำระแส’ จััดแสดงภาพถ่าย่ ชุุมชนในสมััยก่่ อน รวมถึึงแหล่่ งเรีียนรู้้ที่่�เชื่่�อมโยงกัับวิิถีีชุุมชนและความเป็็ นไป ของปากน้ำปำระแส ชิิมอาหารพื้้�นบ้้านจากร้้านตำำรัับดัังชุุมชน ปิิดท้้ ายที่่�การชิิมอาหารพื้้�นบ้้ านจากหลากร้้ านดัังในชุุมชน ผลิิตผลจากประมงพื้้�นบ้้ านโดยชาวชุุมชน ร้้านเจ๊ห๊น่่ องแซ่่ บเว่่ อร์์ เป็็ นร้้ านเด็็ดภายในชุุมชน 100 ปีี เสิิร์์ ฟอาหารทะเลสดใหม่่ และเมนูู ‘ข้้ าวผััดประแส’ อาหารจานอร่่ อยที่่�ใครมาเยืือนต้้ องไม่่ พลาด รวมถึึงเมนููอย่่ าง จ๊อเคย ๊ข้้ าวเกรีียบเคย หมึึกกระตอยผััดดำำ ฯลฯ (เปิิดอัังคาร 10.00-20.00 น.) ร้้านเจ๊มั๊ัณเรืือรบ ร้้ านอาหารทะเลที่่�ตั้้�งอยู่่ริ ิมชายทะเลแสนชิิล จากร้้ านยัังสามารถชมทิิวทััศน์์ ของเกาะแก่่ งต่่ างๆ ทั้้�งเกาะมัันนอก มัันใน และมัันกลาง แกล้้ มกัับเมนููเด็็ดๆ อย่่ างหอยตลัับผััดฉ่่ า ปลากะพงทอด ปููไข่่ ดอง ฯลฯ (เปิิดทุุกวััน 7.00-21.00 น.) ครััวย่่ าฉิิม อีีกร้้ านอาหารพื้้�นบ้้ านภายในชุุมชนประแส เสิิร์์ ฟอาหารทะเลจากชาวประมงประแส มีีเมนููเด็็ดๆ อย่่ าง แกงป่่ าปลาเห็็ดโคน หมึึกปลััด หมึึกกะตอยน้ำำดำำ และแกงส้้ มผัักกระชัับ (เปิิดทุุกวััน 15.00-21.00 น.) 19

16

17

ที่่�อาจารย์์เล่่ ามาคืือการพััฒนาชุุดสาระและพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้ � ซึ่่�งเป็็ นโครงการวิจัิัยย่อย่ ที่่� 1 ก่อนจะ่นำำ ไปสู่่ชุ ดุโครงการย่อย่ ที่่� 2 คืือการพััฒนาแพลตฟอร์์ มการเรีียนรู้้ � ทั้้ง online และ offline � ในด้้าน online ผมพอเห็็นภาพว่่ าอาจารย์์ มีีเว็็บไซต์์มีีสื่่�อวิิดีีโอ รวมถึึงอีีบุ๊๊ค (e-book) บุ๊๊ ที่่�เผยแพร่่ ในเว็็บไซต์ แ์ต่อยาก่ทราบว่่ า ในเชิิง offline มีรููีปแบบอย่างไรค ่รัับ ยกตััวอย่่ างที่่�ตำำบลปากน้ำปำระแส (อ.แกลง) ซึ่่�งเป็็ นที่่�แรกที่่�เรา ลงทำกิำ ิจกรรมหลัังจากก่่ อตั้้�ง RILA เราก็็มาคุุยกัันว่่ าจะทำยัำ ังไง ให้คนเ ้ข้า้ถึึงดีี ก็็เลยลองชวนเด็กนั็กัเรีียนโรงเรีียนวััดตะเคีียนงาม ซึ่่�งเป็็ นโรงเรีียน sandbox ของพื้้�นที่่�นวัตกัรรมการเรีียนรู้้อรู้้ยู่่แล้ว้ มาทำำงานร่ว่มกัับเด็กนั็กัเรีียนจากโรงเรีียนรุ่่งอรุ่่รุุณ โรงเรีียนในเครืือ สถาบัันอาศรมศิลป์ิ ์ของเรา เราชวนให้้ เด็็กๆ ทั้้�งสองโรงเรีียนไปสััมภาษณ์์ ชาวบ้้ าน เก็็บ ข้้ อมููล และทำกิำ ิจกรรมการเรีียนรู้้ในพื้้�นที่่� ให้้ เด็็กจากโรงเรีียน วััดตะเคีียนงามได้้ เรีียนรู้้เกี่่�ยวกัับบ้านเ ้กิิดของตััวเอง ขณะเดีียวกััน ก็็ให้้ พวกเขาพาแขก (เด็็กจากโรงเรีียนรุ่่งอรุุณ) ชมชุุมชนของ พวกก็็ทำกิำ ิจกรรมกัันหลากหลายเลย ไปเดิินดููป่่ าชายเลน นั่่�งเรืือ คราดหอย ไปเรีียนรู้้วิ ถีิปีระมงพื้้�นบ้าน เป็็ นต้ ้น ้ พร้้ อมกัันนั้้�นทางทีีมนัักวิิจััยของเราก็็เอาข้้ อมููลที่่�เด็็กๆ สััมภาษณ์์ คนในชุมชุนมาประมวลและจััดระเบีียบ เพื่่�อนำำเสนอคืืนกลัับสู่่ชุมชุน ทีนี้้�บริิบทของปากน้ำปำระแส แต่่ เดิมิ เขาเป็็ นเมืืองที่ร่ำ่� ำรวยจากการ ทำปำระมงพาณิิชย์์ จนกระทั่่�งมีีกฎหมายใหม่่ เข้้ ามาควบคุุม ทำำ ให้้ ประมงพาณิิชย์์ ซบเซาลงราวพลิิกฝ่่ ามืือ ชาวบ้้ านเลยหัันไปโฟกััส กัับการท่องเที่่ ่�ยว แต่พอเรา่นำข้ำอ้มููลไปประมวลก็็พบว่า จ่ริิงๆ แล้ว้ ประมงพื้้�นบ้านที่้ ่�เป็็ นวิถีิ ีชีีวิตดั้้ ิงเ�ดิมิของคนในพื้้�นที่ก็่�มี็ศัีกัยภาพทาง เศรษฐกิิจไม่น้่อย ้การผัันตััวมาทำท่ำองเที่่ ่�ยวอาจไม่่ ใช่หน่ทางเดีียว การลงพื้้�นที่่�ครั้้�งนั้้�นจึึงทำำ ให้้ ชาวบ้้ านพบโจทย์์ ใหม่่ ๆ ที่่�น่่ านำมำา พิิจารณาต่อ ่สำำหรัับทิิศทางในอนาคตของชุมชุน แต่่ เหนืือสิ่่ง� อื่่�นใด การลงพื้้�นที่่�ของเด็ก็ๆ ยัังช่วย่สร้าง้ ประสบการณ์์ การทำำงานร่่ วมกััน รวมถึึงทำำ ให้้ เด็็กๆ ในพื้้�นที่่�ได้้ มีีโอกาสรู้้จััก บ้้ านเกิิดของพวกเขาเอง เพราะถึึงแม้้ พวกเขาจะเห็็นชุุมชนตััว เองทุุกวัันตั้้�งแต่่ เกิิด แต่่ ก็็ไม่่ เคยได้้ มีีโอกาสสััมภาษณ์์ ผู้้ใหญ่่ หรืือ เรีียนรู้้ถึ ึงบริิบททางสัังคมในด้าน้ต่างๆ เ่ลย หลัังกิิจกรรม พวกเขา ยัังฟีีดแบ็็คให้้ เราฟัั งว่่ าตั้้�งแต่่ เกิิดมา หลายเรื่่�องในชุุมชนเขา ก็็เพิ่่� งรู้้จารู้้กวัันนั้้น � อาจารย์์ คิิดว่่ าสิ่่� งนี้้�มัันช่่ วยปลููกฝัั งความรัักในบ้้ านเกิิดให้้ แก่่ เด็็กๆ ให้้ เขามีีแรงบัันดาลใจที่่�อยากมีีส่่ วนร่่ วมทำำ อะไรดีีๆ เพื่่�อพััฒนา บ้านเ ้กิิดตััวเองเหมืือนกััน /// พวกเขาไม่คิิดจ ่ะเข้า EEC ้ ในความหมายของ Eastern Economic Corridor แต่จ่ะเข้า ELC ้หรืือ Eastern Learning Corridor หรืือ ระเบีียงแห่งการเ่ รีียนรู้้ ภาคตะวัันออก /// 14

ผมมัักถามนัักวิิจััยในโครงการทุุกคนว่่ าการทำำ โครงการวิิจััย เมืืองแห่่ งการเรีียนรู้้ � ของแต่่ ละท่่ าน มีีส่่ วนช่่ วยพััฒนาเมืือง อย่่ างไร แต่่ ความที่่�โจทย์์ ของเมืืองระยองที่่�อาจารย์์ บอกไปว่่ า มัันคืือ ‘การพััฒนาคนให้้ทั ันการพััฒนาเมืือง’ นั่่�นหมายความ ว่่ าเมืืองมัันมีีการพััฒนาอยู่่แล้้ว เลยอยากรู้้ � ว่่ าถ้้ าพััฒนาคนให้้ เท่า่ทัันกัับเมืืองแล้้ว คนระยองจะไ ล้้ด้้อะไรค ด้้รัับ ตอบได้ส้องทางนะ คืือตอนนี้้�ระยองกำลัำ ังมีกีารพััฒนาโปรเจกต์ใหญ่์ๆ่ หลายด้าน้มาก เมืืองการบิิน (airport city) เอย Smart Park เอย ถ้้ าเราสามารถพััฒนาคนระยองได้้ เราก็็จะได้้ บุุคลากรในพื้้�นที่่� มาขัับเคลื่่�อนโครงการเหล่า่ นี้้� ซึ่่�งนั่่น�ก็็หมายถึึงการที่่�คนระยองเองจะ มีีอาชีีพที่มั่่ ่�นคง �ช่วยย่กระดัับคุุณภาพชีีวิติ ในภาพรวมอีกี แต่่ ในอีีกมุุม ระหว่่ างที่่�เราทำำ city lab เราก็็ได้้ มุุมมองที่่�น่่ าสนใจ มาเหมืือนกััน เพราะมีีชาวบ้้ านบางส่่ วนมองว่่ าจริิงๆ คนระยอง ไม่่ เห็็นจำำ เป็็นต้องเ ้ข้าไ ้ ปทำำ งานใน EEC ทุกุคน เพราะการเกษตรกรรม หรืือการประมงที่่�เป็็นวิถีิ ีชีีวิตอีิกด้ีานของ้ผู้้คนใน ผู้้จัังหวััดก็ยั็ ังเข้ม้แข็็ง พวกเขาไม่คิ่ ิดจะเข้า EEC ในควา ้มหมายของ Eastern Economic Corridor แต่จะเ่ข้า ELC ห ้รืือ Eastern Learning Corridor หรืือ ‘ระเบีียงแห่ง่การเรีียนรู้้ภาครู้้ตะวัันออก’ กล่าว่คืือให้้ เมืืองเป็็ นพื้้�นที่่� ให้้ คนระยองได้้ เรีียนรู้้รากเหง้้ าของตััวเอง เรีียนรู้้บริิบทของ บ้านเ ้กิิด ควบคู่่ไปกัับการเรีียนรู้้ทั กัษะใหม่ๆ โดยเ ่ฉพาะกัับเทคโนโลยีี พวกเขาก็็สามารถนำำองค์์ ความรู้้เหล่่ านี้้�ไปต่่ อยอดต้้ นทุุนทางการ เกษตรหรืือประมงของตััวเอง สู่่การสร้้ างมููลค่่ าเพิ่่�ม หรืือการ เข้้ าถึึงตลาดที่่�ใหญ่่ กว่่ านี้้�ได้้ ซึ่่�งนั่่�นแหละ ไม่่ ว่่ าจะเป็็ น EEC หรืือ ELC ปลายทางสำคัำญัเลยก็คื็ ือการที่่�คนระยองได้มี้ ีงานที่มั่่ ่�นคง � เข้า้ถึึงโอกาส และมีคุี ุณภาพชีีวิติที่ดี่�ีในบ้านเ ้กิิดของตััวเอง /// เราเป็็ นนัักวิิจััย เราไม่ส่ามารถ อยู่่ระยู่่ยองไปตลอด แต่ที่่่น่�า่ ยิินดีีก็คื็ ือ เมื่่�อเราทำำ งานของเราเสร็็จ คนที่่นี่่�ส�ามารถขัับเคลื่่�อนการเรีียนรู้้ ได้ด้้ว้ยตััวของเขาเองอย่าง่ ยั่่ง�ยืืน /// Interview คำถำามสุดทุ้้าย ถ้ดท้้ าไ ้ม่นั่ ับตััวชี้้วั�ดัจากงานวิจัิัย อาจารย์มี์ ีเครื่่�องชี้้วั�ดั ส่วน่ตััวอะไรไหม ที่่พ�อจะบอกว่า่ สิ่่ง� ที่่� RILA และโครงการเมืืองแห่ง่ การเรีียนรู้้ � เริ่่มต้้�นมต้้มาเนี่่�ย เป็็ นที่่น่�า่พอใจ หรืือประสบผลสำำ เร็็จแล้้วล้้ ง่ายๆ เ่ลย เพราะเราเป็็ นนักวิัจัิัย เราไม่ส่ามารถอยู่่ระยองไปตลอด แต่่ ที่่�น่่ ายิินดีีก็็คืือ เมื่่�อเราทำวิำ ิจััยเสร็็จ เราได้้ ฝัั งกลไกที่่�ช่่ วยให้้ คนระยองสามารถขัับเคลื่่�อนการเรีียนรู้้กั ันต่่ อเองอย่่ างยั่่�งยืืน เราไม่ต้่อง้ทำำ อะไรให้้ เขาอีกีแล้ว ซึ่้ ่�งอัันที่่�จริิง อย่างที่่ ่�บอกว่่ าที่ผ่่�าน่ มาเราแทบไม่่ ได้้ ทำำ อะไรเลยด้้ วยซ้ำำ นอกจากมาชวนพวกเขาคุุย สร้าง้กระบวนการให้้ เขาได้ม้องเห็็นตััวเอง และความเชื่่�อมโยงจาก กลุ่่ม หนึ่่�งสู่่อีกกลุ่่มีกกลุ่่ม จากเจ้าขององ้ค์ควา์มรู้้สู่ ่ผู้้เรีียน และที่่�สำคัำ ัญคืือ เหมืือนเรามาช่่ วยเขาเริ่่� มต้้ น หลัังจากนั้้�นแต่่ ละ กลุ่่ม เขาก็มี็ ีโปรเจกต์ที่์พั่�ัฒนาได้ด้้วย้ตนเอง ที่ป่่� ่ าโกงกางตรงเจดีย์ี์ กลางน้ำก็ำมี็ ีแผนพััฒนาของจัังหวััดขึ้้�นมาใหม่่ตำำบลกะเฉดก็มี็กีาร ตั้้�งศููนย์์ อนุุรัักษ์์ ภาษาถิ่่� นขึ้้�นมา รวมถึึงการปรัับทิิศทางของคน ปากน้ำปำระแสที่หั่�ันมาทำด้ำานอ้นุรัุกษ์ั สิ่่์งแวด�ล้อ้มและวิชิาชีีพประมง ซึ่่�งแต่่ ละกลุ่่ม เขาก็็ประสานกัับภาครััฐในการหางบประมาณมา ขัับเคลื่่�อนของเขาเอง จากปีี 2561 ที่ท่�างอาศรมศิลป์ิ ์เข้า้มาที่่�ระยอง เราพบว่าพ่ร้อ้มกัับ เมืืองที่มั่�ันพััฒนาไปอย่างรวดเ่ร็็ว การรวมกลุ่่ม และสร้างเค้รืือข่าย่ ของคนระยองก็็พััฒนาขึ้้�นเร็็วตามไปด้้ วยเช่่ นกััน ก็็ดัังที่่� นายก อบจ. บอกไว้้ ว่่ าอยากพััฒนาคนให้้ เท่า่ทัันการพััฒนาเมืือง อาจารย์ว่์าระยอง่ตอนนี้้มี�ีความหวัังมากๆ นะ 15

กลัับมาที่่คำ�ถำามแรก แล้้วจาก Rayong MACRO และ ล้้ พื้้�นที่่�นวััตกรรม การศึึกษา มาสู่่เมืืองแห่งการเ่รีียนรู้้ � ได้้อด้้ย่างไรค ่รัับ เพราะเราพบว่่ าลำพัำ ังพััฒนาแค่่ ในรั้้�วโรงเรีียนมัันไม่่ พอ เราต้้ อง พััฒนาการศึกึษาให้คนระยอง้ทุกุระดัับ นั่่นห�มายถึึงระยองต้อง้มีพื้้ ี �นที่่� การเรีียนรู้้ให้คน้ทุกวัุัย ซึ่่�งที่่�จริิง ระยองเขามีพื้้ ี �นที่่�หรืือกลุ่่มบุ ุคคลที่ทำ่�ำ เรื่่�องการเรีียนรู้้อยู่่เยอะและดีีอยู่่แล้้ วด้้ วยนะ อาทิิ ย่่ านเมืืองเก่่ าถนน ยมจิินดาที่่�บริิษััทระยองพััฒนาเมืืองเขาทำำกลุ่่มวั ัฒนธรรมหนัังใหญ่่ กลุ่่มชุ มชุนปากน้ำปำระแส และอื่่�นๆ แต่ที่่ผ่่�าน่มา แต่ล่ะกลุ่่ม หรืือพื้้�นที่่�เขาก็ทำ็ ำของเขา ต่างคน่ต่าง่ทำำ เลยมา คิิดว่่ าเมืืองจำำ เป็็ นต้้ องมีีตััวกลางมาประสานพื้้�นที่่�หรืือกลุ่่มบุ ุคคล เหล่่ านี้้�เพื่่�อทำำ ให้้ คนระยองทุุกคนเข้้ าถึึงการเรีียนรู้้ได้้ อย่่ างครอบคลุุม ให้อง้ค์ควา์มรู้้เข้า้ถึึงคนที่่�อยากรู้้ ให้คนที่้ยั่�ังไม่รู้้่ รู้้ ได้รู้้ว่้รู้้ว่่ าเขาพบสิ่่งที่� ่�เขา ต้อง้การจะเรีียนเพื่่�อนำำ ไปต่อยอด่สู่่การทำำ งาน เป็็นต้น ้ก็็พอดีกัีับที่ท่�าง บพท. สนัับสนุุนทุุนโครงการเมืืองแห่ง่การเรีียนรู้้ เราจึึงขอทุุนนี้้�เพื่่�อทำำ RILA RILA? มาจาก Rayong Inclusive Learning Academy หรืือสถาบัันการเรีียน รู้้ของคนรู้้ทุกวัุัยจัังหวััดระยอง แล้้ว RILA ล้้ทำำงานอย่างไรค ่รัับ? เราไม่่ ได้มี้สีถาบัันที่่�เป็็นห้องเ ้รีียนอะไร บทบาทของ RILA คืือกลไกบริิหาร จััดการเพื่่�อขัับเคลื่่�อนการเรีียนรู้้ระ รู้้ดัับเมืือง เราทำำ ในรููปแบบแพลตฟอร์ม์ การเรีียนรู้้และกิิจกรรมการเรีียนรู้้ ซึ่่�งทางนัักวิิจััยของอาศรมศิิลป์์ก็็ เข้าไ ้ ปประสานกัับกลุ่่มบุ ุคคลหรืือพื้้�นที่ก่�ารเรีียนรู้้ต่ างๆ ่ ทั่่ว�จัังหวััด ชวน ให้้ เขามาทำำงานร่ว่มกััน ซึ่่�งรููปแบบการเรีียนรู้้ก็ มี็ ทั้้ ีงแบบออนไ�ซท์ผ่์าน่ กิิจกรรมต่างๆ แ่ละออนไลน์ในเ ์ว็็บไซต์ของ RILA เอง www.rayongrila. ์ ac.th ทั้้ง�นี้้ท�าง อบจ. เขาก็รั็ ับเป็็นเจ้าภาพใหญ่ ้ ่ ในการขัับเคลื่่�อนสถาบัันนี้้� แล้ว้ก็มี็ตัี ัวแทนจากภาคส่วน่ต่างๆ ่มาเป็็นคณะกรรมการ 12