Reka Bentuk dan Teknologi Tingkatan 3

Penghasilan Produk

Penyelesaian masalah inventif ialah kaedah penyelesaian masalah secara sistematik BAB 2
dengan masalah dan penyelesaiannya telah dikenal pasti terlebih dahulu dan bukan
berdasarkan idea spontan daripada individu atau kumpulan. Kaedah ini membolehkan
proses diulang beberapa kali untuk mendapatkan keputusan yang lebih baik, cepat
dan menjimatkan.

Berdasarkan maklum balas daripada borang kajian keperluan pelanggan, penyelesaian
masalah inventif diaplikasikan untuk penambahbaikan bagi mengatasi kelemahan produk
sedia ada. Rajah 2.3 menunjukkan proses penyelesaian masalah inventif.

Kenal pasti masalah inventif

Bina model fungsi dengan garisan interaksi
(tunjukkan kedudukan punca masalah)
Buat analisis berantai punca-kesan
(kenal pasti punca permasalahan)
Tentukan jenis percanggahan fizikal
(sama ada kaedah pemisahan
ruang atau masa)

Pilih prinsip inventif yang sesuai

Hasilkan cadangan penyelesaian
masalah dalam bentuk lakaran
Rajah 2.3 Proses penyelesaian masalah inventif
Rajah 2.4 menunjukkan komponen berfungsi berus kasut ketika digunakan untuk
menggilap kasut.

Tangan

Berus Berus kasut
Pemegang
berus
Rongga

Berus kasut Kasut

Rajah 2.4 Komponen berfungsi berus kasut ketika menggilap kasut

41

BAB 2 Pembangunan Produk

Rajah 2.5 menunjukkan model fungsi bagi situasi semasa menggunakan berus kasut
untuk menggilap kasut. Situasi digambarkan melalui garisan interaksi yang digunakan
untuk mengenal pasti punca masalah.

menggerak kotor
Habuk
memegang
memegang memegang memegang memegang menyingkirmenyingkmiremegang memegang

Tangan Pemegang Rongga Gam Berus Krim Kasut Tangan
berus kasut

menggerak

Air
kotor

Rajah 2.5 Model fungsi situasi semasa menggunakan berus kasut
Berdasarkan model fungsi, didapati masalah berpunca daripada pelanggan yang tidak
dapat memberikan tekanan sekata semasa menggilap kasut. Analisis berantai
punca-kesan telah dijalankan untuk mengenal pasti punca dan kesan bagi masalah.

BAB 2 Kasut masih tidak berkilat selepas menggilap Info Bestari
Mengapa?
Maksud beberapa simbol
Air dan habuk masih melekat pada kasut inventif pada model fungsi:
Mengapa?
Komponen
Krim kasut tidak tersebar sekata (pembawa fungsi)
Mengapa? Subjek
(penerima kesan akibat
Tekanan ketika menggilap tidak seragam perubahan parameter)
Mengapa? Supersistem
(elemen persekitaran
Daya yang digunakan untuk menggilap tidak seragam atau semula jadi yang
Mengapa? mempengaruhi
sesuatu sistem)

Mengejar masa dan tangan menjadi semakin lenguh

Rajah 2.6 Analisis berantai punca-kesan

Berdasarkan analisis di atas, masalah kelenguhan tangan didapati berlaku ketika
tekanan berlebihan digunakan semasa menggilap. Masalah kelenguhan tangan tidak
berlaku sebelum atau selepas menggilap. Maka, masalah tersebut bukan masalah
inventif pemisahan masa. Masalah ini merupakan masalah inventif pemisahan ruang
kerana masalah kelenguhan tangan dan tekanan berus tidak sekata berlaku pada masa
yang sama.

42

Penghasilan Produk

Oleh itu, kaedah penyelesaian masalah inventif secara pemisahan ruang dipilih. Prinsip
inventif jenis pengantara (intermediary) dan tidak simetri (asymmetry) dikenal pasti
adalah paling sesuai untuk menyelesaikan masalah inventif yang dihadapi.

Jadual 2.1 Prinsip inventif untuk menyelesaikan masalah inventif yang dihadapi

Cadangan Penerangan Adakah konsep ini menyelesaikan
prinsip inventif konsep masalah tekanan berus tidak sekata?

Pengantara Memperkenalkan • Komponen baharu mestilah boleh memberus secara
(intermediary) komponen baharu berputar dan mempunyai laju yang seragam.
untuk membantu
pelanggan • Maka, komponen baharu tersebut ialah motor berkuasa
elektrik yang dipasang pada berus yang berputar.

Tidak simetri Mengubah bentuk • Komponen yang mempunyai reka bentuk bulat dan
(asymmetry) kepada simetri simetri akan berputar dengan seragam dan stabil.
atau tidak simetri
• Maka, reka bentuk berus yang baharu adalah bulat
dan simetri.

B Projek brief BAB 2
Projek brief ialah proses perbincangan awal antara pengurus projek dengan pelanggan
yang turut dihadiri oleh pereka bentuk. Pereka bentuk berperanan menterjemahkan idea
reka bentuk produk daripada pelanggan kepada bentuk lakaran atau contengan.

Penyelesaian masalah inventif

Projek brief

3 Lakaran yang dipilih

Beberapa lakaran idea reka bentuk produk yang dicadangkan kepada pelanggan

Lakaran akhir
Rajah 2.7 Proses projek brief

43

BAB 2 Pembangunan Produk

Jadual 2.2 Contoh borang projek brief yang telah dilengkapkan

Tajuk: Penggilap kasut magik

Kriteria pertimbangan utama Catatan
Fungsi
1. Apakah kegunaan produk ini? 1. Produk digunakan untuk menggilap dan
2. Di manakah produk ini digunakan? membersihkan kasut kulit dan kasut PVC.

2. Produk digunakan di rumah atau di mana-mana
sahaja mengikut keperluan pengguna.

Persembahan
1. Bagaimanakah cara produk ini dipersembahkan? Produk dipersembahkan dalam pelbagai warna.

BAB 2 Tujuan pasaran 1. Produk akan digunakan oleh semua pengguna
1. Siapakah yang akan menggunakannya? kasut kulit dan kasut PVC.
2. Siapakah pesaing yang wujud?
3. Pelanggan bagaimanakah yang akan 2. Ada pesaing tetapi reka bentuk produk
kurang inovatif.
menggunakan produk ini?
Kuantiti 3. Semua pekerja pejabat, guru, murid sekolah dan
1. Berapakah jumlah yang diperlukan? pengguna lain yang mementingkan kasut yang
berkilat dan bersih.

Untuk fasa pertama, 100 unit.

Stail/Gaya 1. Produk menggabungkan bentuk geometri,
1. Bagaimanakah reka bentuk produk ini? bersaiz kecil, ringan dan mudah dibawa ke
2. Adakah reka bentuk ini akan mendapat mana-mana.

perhatian di pasaran? 2. Sudah semestinya kerana reka bentuk produk
Kualiti yang unik.
1. Bagaimanakah kualiti pembuatannya?
2. Adakah pelanggan mempunyai sebarang 1. Pembuatannya berkualiti tinggi.
2. Produk tidak memerlukan ruang menyimpan
permintaan yang istimewa?
yang besar.

Anggaran kos seunit Kos menghasilkan seunit produk dianggarkan
1. Berapakah kos untuk menghasilkan RM35.00.

seunit produk? Pelanggan ingin projek disiapkan dalam tempoh 22
Jangka masa minggu waktu bekerja.
1. Bilakah pelanggan ingin projek ini disiapkan?

44

Penghasilan Produk

Maklumat yang telah dilengkapkan dalam borang projek brief perlu disaring
(diringkaskan) untuk memudahkan pengurus projek dan pereka bentuk menjalankan
tugas masing-masing. Maklumat yang telah disaring boleh ditunjukkan dalam bentuk
jadual bermaklumat atau rajah bermaklumat.

Jadual 2.3 Contoh jadual bermaklumat

Kriteria Catatan Info Bestari

Fungsi 1. Menggilap kasut kulit dan kasut PVC. Dalam borang
2. Membersihkan kasut kulit dan kasut PVC. projek brief, kriteria
pertimbangan utama
Persembahan Pelbagai warna. dan bilangan soalan
bagi setiap kriteria
Tujuan pasaran Semua pengguna kasut kulit dan kasut PVC. boleh ditambah
mengikut keperluan
dan kesesuaian.

Kuantiti 100 unit (fasa pertama). Imbas Semula

Stail/gaya 1. Gabungan bentuk geometri. Terdapat beberapa BAB 2
Kualiti 2. Saiz yang kecil. kaedah untuk menyaring
3. Ringan. maklumat yang terdapat
4. Mudah dibawa ke mana-mana. dalam borang projek
brief, iaitu:
1. Berkualiti tinggi • Mengadakan sesi
2. Tidak memerlukan ruang menyimpan yang besar.
perbincangan lanjut
Anggaran kos Kos minimum menghasilkan seunit produk ialah RM35.00. dengan pelanggan
seunit 22 minggu waktu bekerja. berkenaan.
Jangka masa • Mengadakan
sidang video (video
Maklumat dalam borang projek brief yang telah disaring, conference) dengan
akan diaplikasikan dalam bentuk jadual dan lakaran. Aplikasi pelanggan untuk
projek brief dalam bentuk jadual melibatkan semua ciri-ciri mendapatkan
projek brief. Aplikasi projek brief dalam bentuk lakaran maklumat tambahan.
melibatkan lakaran produk menggunakan prinsip dan elemen Kaedah ini adalah
reka bentuk serta idea inovasi. lebih baik berbanding
menggunakan
panggilan telefon.
• Mendapatkan maklum
balas secara bertulis
daripada pelanggan.

45

BAB 2 Pembangunan Produk

Jadual 2.4 Contoh aplikasi projek brief dalam bentuk jadual

Tajuk: Penggilap kasut magik

BAB 2 A Tajuk projek 1. Penggilap kasut kulit dan kasut PVC.
1. Apakah jenis produk atau perkhidmatan? 2. Digunakan untuk menggilap dan membersihkan kasut kulit dan
2. Apakah kegunaan produk ini?
3. Di manakah produk ini akan digunakan? kasut PVC.
3. Di rumah atau di tempat-tempat lain yang sesuai.
B Gambaran keseluruhan projek
1. Siapakah yang akan menggunakannya? 1. Semua pengguna kasut kulit dan kasut PVC yang
2. Apakah tujuan produk ini dihasilkan? mementingkan kasut yang berkilat dan bersih.
3. Adakah produk ini diperlukan oleh
2. Menggilap dan membersihkan kasut kulit dan kasut PVC.
pelanggan? 3. Ya, amat diperlukan.
4. Bagaimanakah produk ini digunakan atau 4. Dipersembahkan dalam pelbagai warna.

dipersembahkan? 1. Elemen reka bentuk yang akan digunakan ialah warna, ruang,
C Reka bentuk produk rupa, tekstur dan bentuk. Prinsip reka bentuk yang akan
1. Apakah elemen dan prinsip reka bentuk digunakan ialah keseimbangan dan kesatuan.

yang akan digunakan? 2. Konsep reka bentuk yang ingin diterapkan ialah bentuk
2. Apakah konsep reka bentuk yang ingin mengikut fungsi (form follow function).

diterapkan? 3. Produk yang baharu dibangunkan.
3. Adakah produk ini inovasi daripada
1. Pembahagian kumpulan kerja, jadual kerja dan kos pengeluaran
produk sedia ada atau produk yang dinyatakan dalam kertas kerja.
baharu dibangunkan?
D Perancangan dalam pengurusan projek 2. Kuantiti penghasilan ialah 100 unit bagi fasa pertama. Fasa
1. Pembahagian kumpulan kerja seterusnya bergantung kepada permintaan pelanggan.
2. Jadual kerja
3. Kos pengeluaran 1. Jadual perbandingan
4. Kuantiti penghasilan
E Analisis kajian reka bentuk produk dan
pasaran
1. Membuat perbandingan dari segi fungsi,
persembahan, tujuan pasaran, kuantiti,
kualiti, anggaran kos seunit dan jangka
masa.

• Menggunakan kayu dan • Menggunakan kayu dan

bulu haiwan bulu sintetik
• Hanya satu fungsi sahaja • Hanya satu fungsi sahaja
• Pemegang berus tidak • Pemegang berus lebih

selesa dipegang selesa dipegang
• Memerlukan tenaga yang • Memerlukan tenaga yang

banyak untuk menggilap banyak untuk menggilap

2. Adakah produk ini akan mendapat 2. Sudah pasti kerana produk mempunyai rekaan yang berinovasi
permintaan di pasaran? dan sesuai dengan fungsinya.

F Lakaran idea Lakaran dipersembahkan dalam bentuk lakaran piktorial yang
1. Bagaimanakah rupa bentuk produk dalam memaparkan bentuk 3D dan isometrik. Lukisan unjuran ortografik
memaparkan produk dalam bentuk 2D pada tiga sudut pandangan.
bentuk 2D dan 3D?
Menggunakan kayu, MDF, span tebal, kepingan akrilik hitam,
G Penghasilan mock-up atau model pembaris, gunting, pisau pemotong dan lain-lain lagi.
1. Bahan dan peralatan yang diperlukan untuk

menghasilkan mock-up atau model.

46

Penghasilan Produk

Aktiviti Mengenal pasti dan mencadangkan PAK-21 EM K
penambahbaikan pada produk sedia ada
3 Stray, Kreativiti dan
Inovasi
1 Stay

1. Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.
2. Guru menyediakan gambar foto bagi enam jenis produk yang berada di pasaran. Setiap

kumpulan akan mencabut satu gambar foto. Berdasarkan gambar foto yang diperoleh,
kenal pasti masalah yang ada pada produk. Senaraikan masalah dan cadangkan
penambahbaikan pada produk.
3. Guru mengedarkan kertas sebak. Sediakan borang projek brief (Rujuk Jadual 2.2) dan
cadangkan penambahbaikan pada produk.
4. Tampalkan borang projek brief yang telah siap di sudut stesen kumpulan anda.
5. Seorang ahli kumpulan akan tinggal di stesen tersebut untuk memberikan penerangan.
Ahli-ahli yang lain akan bergerak ke stesen kumpulan lain untuk melihat, bertanyakan
soalan dan membuat catatan.

Praktis Formatif
1. Nyatakan dua cara untuk mendapatkan maklumat lengkap tentang sesuatu produk yang

akan dihasilkan.
2. Jelaskan tujuan menjalankan kajian keperluan pelanggan sebelum proses menghasilkan

sesuatu produk dilakukan.

2.1.2 Mengenal Pasti Asas Teknologi yang Sesuai dengan Kehendak Reka BAB 2
Bentuk Produk

Setelah mengenal pasti cadangan projek, pereka bentuk perlu memilih teknologi
yang sesuai dengan cadangan reka bentuk bagi memastikan produk dapat memenuhi
keperluan dan kehendak pelanggan.
Imbas Semula
A Justifikasi pereka bentuk semasa memilih
teknologi
Teknologi-teknologi yang
telah anda pelajari.
Rajah 2.8 menunjukkan justifikasi pereka bentuk semasa Tingkatan 1:
• Reka bentuk sistem
memilih teknologi bagi reka bentuk produk baharu yang fertigasi
akan dihasilkan.
• Reka bentuk fesyen
Tingkatan 2:
Justifikasi pemilihan teknologi • Teknologi pembuatan

• Reka bentuk mekanikal
• Reka bentuk elektrik
• Reka bentuk elektronik
• Reka bentuk sistem
akuaponik
Aplikasi Tujuan Fungsi Kekuatan dan • Reka bentuk makanan
teknologi penggunaan teknologi kelemahan Tingkatan 3:
yang dipilih teknologi • Reka bentuk
teknologi

Rajah 2.8 Justifikasi pereka bentuk semasa memilih teknologi mekatronik

47

BAB 2 BAB 2 Pembangunan Produk

Aplikasi teknologi yang dipilih
Pereka bentuk perlu menggabungkan dan mengaplikasikan teknologi yang sesuai dan
tepat semasa proses menghasilkan reka bentuk produk baharu.
Tujuan penggunaan teknologi
Pereka bentuk perlu memahami tujuan suatu teknologi dipilih bagi reka bentuk produk
baharu yang akan dihasilkan. Pemilihan teknologi yang tepat akan menghasilkan produk
baharu yang unik, memenuhi keperluan dan kehendak pelanggan serta mampu bersaing
dengan produk-produk lain yang terdapat di pasaran.
Fungsi teknologi
Teknologi yang digunakan mestilah sesuai dan mampu menyelesaikan masalah yang
terdapat pada produk sedia ada. Pereka bentuk perlu memahami keupayaan teknologi
yang dipilih supaya produk baharu yang dihasilkan mempunyai keunikan dari segi
fungsi berbanding produk-produk lain di pasaran. Pada masa yang sama, produk baharu
tersebut hendaklah dapat memenuhi keperluan dan kehendak pelanggan.
Kekuatan dan kelemahan teknologi
Mengenal pasti kekuatan dan kelemahan teknologi adalah amat penting dalam proses
menghasilkan suatu reka bentuk produk baharu. Pereka bentuk perlu memilih teknologi
yang sesuai dan dapat menyelesaikan masalah yang dihadapi pelanggan pada produk
sedia ada di pasaran.

B Teknologi yang sesuai dengan kehendak reka bentuk produk
Seorang pereka bentuk bercadang menghasilkan reka bentuk produk baharu, iaitu berus
yang memudahkan dan menyenangkan aktiviti menggilap kasut. Bagaimanakah pereka
bentuk mengenal pasti teknologi yang sesuai dengan kehendak reka bentuk produk
baharu yang akan dihasilkan? Gambar foto 2.1 menunjukkan seorang pereka bentuk
selaku pengurus projek sedang berbincang bersama pasukan kerja untuk mengenal pasti
teknologi yang bersesuaian dengan reka bentuk produk baharu yang akan dihasilkan.

Gambar foto 2.1 Pereka bentuk sedang berbincang bersama pasukan kerja
48

Penghasilan Produk

Rajah 2.9 menunjukkan kelemahan yang telah dikenal pasti oleh pereka bentuk pada
berus kasut konvensional bagi mendapatkan idea untuk menghasilkan reka bentuk
produk baharu.

Penggunaan berus kasut Bentuk berus kasut
konvensional ketika menggilap konvensional yang tidak
kasut boleh mengakibatkan ergonomik menyebabkan
kelenguhan tangan kerana genggaman tidak kuat
memakan masa yang panjang. ketika menggilap kasut.

Idea menghasilkan reka
bentuk produk baharu

Saiz berus kasut Proses menggilap kasut BAB 2
konvensional yang menggunakan berus
berbeza-beza boleh Berus kasut kasut konvensional
mempengaruhi konvensional mengambil masa yang
keselesaan pengguna Fungsi berus kasut panjang.
ketika menggilap kasut. konvensional adalah
terhad untuk menggilap
kasut sahaja.

Rajah 2.9 Kelemahan yang dikenal pasti pada berus kasut konvensional

49

BAB 2 Pembangunan Produk

Hasil perbincangan bersama pasukan kerja, pereka bentuk telah memilih untuk
menggabungkan reka bentuk elektrik dan reka bentuk mekanikal bagi menghasilkan reka
bentuk Penggilap Kasut Magik.
1. Aplikasi teknologi yang dipilih
Gabungan reka bentuk elektrik dan reka bentuk mekanikal.
2. Tujuan penggunaan teknologi
Mengatasi kelemahan yang terdapat pada berus kasut konvensional. Reka bentuk

Penggilap Kasut Magik yang dihasilkan akan lebih dinamik, berkualiti, selamat
digunakan, mesra pengguna dan mesra alam.
3. Fungsi teknologi
(a) Reka bentuk elektrik: Motor AT berputar mengerakkan gear.

Motor AT Bateri

BAB 2

Suis tekan tutup Wayar lembar tunggal

Gambar foto 2.2 Komponen sistem elektrik
(b) Reka bentuk mekanikal: Gear taji memindahkan kuasa dan membolehkan pad

penggilap berputar untuk menggilap atau membersihkan kasut.

Gear taji Pad penggilap (polisher pad)

Gambar foto 2.3 Komponen sistem mekanikal

4. Kekuatan dan kelemahan teknologi
Jadual 2.5 menunjukkan analisis terhadap kekuatan dan kelemahan teknologi yang

akan diaplikasikan pada reka bentuk Penggilap Kasut Magik.
50

Penghasilan Produk

Jadual 2.5 Analisis kekuatan dan kelemahan teknologi yang akan diaplikasikan

Aplikasi Komponen Kekuatan Kelemahan
teknologi

Reka Gear taji • Memindahkan kuasa dan memutarkan • Sukar didapati. Hanya
bentuk pad penggilap terdapat di kedai
mekanikal elektronik sahaja.

Pad • Menggilap dan membersihkan kasut −
penggilap • Span boleh dibasuh sekiranya kotor

Reka Motor AT • Berputar untuk mengerakkan gear di −
bentuk Bateri dalam perumah
elektrik
• Mudah didapati
• Saiz kecil
• Jangka hayat lama

• Membekalkan kuasa kepada seluruh sistem • Perlu diganti apabila
• Harga murah dan mudah didapati kehabisan kuasa

Suis tekan • Melengkapkan litar apabila suis ditekan −
tutup • Menyambung dan memutuskan aliran arus −
Wayar • Harga murah dan mudah didapati
lembar • Mengalirkan arus ke setiap komponen di BAB 2
tunggal
dalam litar
• Harga murah dan mudah didapati

Gabungan reka bentuk elektrik dan reka bentuk mekanikal telah dikenal pasti oleh
pereka bentuk mempunyai lebih banyak kekuatan berbanding kelemahan. Oleh itu,
pereka bentuk akan menggunakan kedua-dua teknologi untuk menghasilkan reka bentuk
Penggilap Kasut Magik.

Aktiviti Mengenal pasti asas teknologi yang sesuai PAK-21 EM K
dengan kehendak reka bentuk projek
Round Kreativiti dan
Inovasi
Table

1. Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.
2. Tunjukkan gambar foto satu produk pada masa dahulu dan sekarang.
3. Setiap ahli kumpulan perlu mengenal pasti teknologi yang digunakan dalam evolusi

produk yang ditunjukkan dalam gambar foto.
4. Tuliskan idea secara bergilir-gilir pada kertas yang sama dengan menggunakan pen yang

berlainan warna.
5. Seterusnya, wakil setiap kumpulan membentangkan hasil dapatan kumpulan masing-masing

di dalam kelas.

Praktis Formatif

1. Nyatakan empat justifikasi pereka bentuk semasa memilih teknologi sebelum menghasilkan
sesuatu reka bentuk produk baharu.
51

BAB 2 Pembangunan Produk

2.1.3 Merancang Konsep, Elemen dan Prinsip Reka Bentuk yang
Dipersetujui dalam Bentuk Lakaran

A Konsep penghasilan idea

Penghasilan produk bermula dengan menyampaikan idea tentang produk dalam bentuk
lakaran. Tujuan lakaran dihasilkan adalah untuk mendapatkan gambaran awal idea reka
bentuk dan fungsi produk. Pereka bentuk perlu menghasilkan beberapa lakaran idea
untuk mendapatkan lakaran reka bentuk akhir yang terbaik bagi produk yang
akan dihasilkan.

Lakaran-lakaran yang dihasilkan dapat menzahirkan idea kreatif dan inovatif serta
membolehkan pereka bentuk memilih lakaran yang terbaik. Dua konsep penghasilan idea
bagi reka bentuk produk ialah bentuk mengikut fungsi (form follow function) dan fungsi
mengikut bentuk (function follow form). Perbezaan antara kedua-dua konsep penghasilan
idea diterangkan dalam Jadual 2.6 yang berikut.

Jadual 2.6 Perbezaan antara dua konsep penghasilan idea

Bentuk mengikut fungsi Fungsi mengikut bentuk
(form follow function) (function follow form)

BAB 2 Reka bentuk produk mengikut fungsi yang Reka bentuk akan mewujudkan fungsi bagi
dikehendaki oleh pelanggan. produk yang telah dihasilkan.
Reka bentuk produk mesti memenuhi Reka bentuk menentukan bagaimana produk
fungsi sepenuhnya. akan berfungsi. Lazimnya, produk mempunyai
reka bentuk yang menarik.

Contohnya, kerusi direka bentuk untuk Contohnya, peralatan dapur yang direka
berfungsi sebagai tempat duduk. Namun, bagi bentuk menyerupai raksasa ‘Loch Ness’
memenuhi fungsi sebagai tempat duduk sambil mendapat permintaan kerana mempunyai reka
merehatkan badan, maka kerusi malas telah bentuk yang menarik dan berfungsi.
direka bentuk.

Kerusi

Kerusi malas Senduk dan penapis ʻLoch Nessʼ

Merujuk kepada projek brief, konsep yang dipersetujui oleh pelanggan bagi produk
Penggilap Kasut Magik ialah bentuk mengikut fungsi (form follow function).

52

Penghasilan Produk

B Elemen dan prinsip reka bentuk
Lakaran yang dihasilkan oleh pereka bentuk untuk menyampaikan idea penghasilan
produk perlu mematuhi elemen dan prinsip reka bentuk.

Elemen reka bentuk ialah unsur-unsur yang digunakan dalam lakaran bagi
mempamerkan idea awal suatu rekaan. Elemen reka bentuk membolehkan idea yang
hendak disampaikan oleh pereka bentuk pada lakaran boleh difahami oleh pelanggan.

Garisan Warna

Saiz Elemen Bentuk
Tekstur reka Rupa

bentuk

Ruang Nilai

Rajah 2.10 Elemen reka bentuk BAB 2
Prinsip reka bentuk ialah konsep atau peraturan yang digunakan oleh pereka bentuk
ketika menggunakan elemen-elemen reka bentuk. Prinsip reka bentuk membolehkan
lakaran yang dihasilkan oleh pereka bentuk menarik, selesa dan boleh menimbulkan
emosi positif secara visual kepada pelanggan.

Keseimbangan

Harmoni Pergerakan

Kepelbagaian Prinsip Kontras
Kesatuan reka Pengulangan

Keringkasan bentuk Penekanan
Rajah 2.11 Prinsip reka bentuk 53

BAB 2 Pembangunan Produk

Elemen reka bentuk Rajah 2.12 Contoh garisan
1 Garisan ialah cantuman satu siri titik

yang mempunyai panjang dan jarak.
Garisan merupakan unsur terpenting
dalam aktiviti melakar, melukis
dan menulis. Garisan digunakan
untuk menghasilkan rupa, bentuk,
jalinan dan bayang. Garisan boleh
dihasilkan dengan sebarang alat
tulis atau perisian digital.

3 Bentuk merujuk kepada objek yang 4 Rupa dibentuk apabila hujung garisan
mempunyai ruang, isi padu dan bertemu dengan permulaannya.
mempunyai lebih daripada satu Rupa ialah ruang yang dikelilingi
permukaan. Bentuk yang kelihatan oleh garisan. Rupa merujuk kepada
3D dinamakan bentuk ilusi. elemen dalam bentuk 2D dan
mempunyai luas.

BAB 2

Rajah 2.14 Contoh bentuk Rajah 2.15 Contoh rupa
Gambar foto 2.4 Contoh tekstur
R2.2D

7 Tekstur merupakan
teknik memberikan
impak terhadap orang
yang melihat sesuatu
permukaan. Impak juga
boleh dirasai melalui
sentuhan seperti kasar, licin,
halus, kesat dan lain-lain.

54

Penghasilan Produk

2 Warna ialah kesan pembalikan cahaya ke atas sesuatu objek. Warna dibahagikan
kepada tiga kumpulan, iaitu warna primer, warna sekunder dan warna tertier. Warna
boleh dikategorikan kepada warna panas dan warna sejuk.

tertier primer tertier

sekunder sekunder sekunder
tertier BAB 2
primer Warna panas
primer sekunder
tertier

primer primer

sekunder primer

tertier tertier Warna sejuk

sekunder

Kumpulan warna Kategori warna

Rajah 2.13 Kumpulan dan kategori warna

5 Nilai ialah kesan terang atau gelap 6 Ruang ialah kawasan kosong yang
sesuatu rona atau warna. dikelilingi oleh elemen garisan.
Ruang nyata ialah ruang antara
dua objek atau rongga dalam
sesuatu objek.

Rajah 2.16 Contoh nilai melalui Rajah 2.17 Contoh ruang pada objek
kesan warna

8 Saiz ialah ukuran atau dimensi bagi sesuatu objek.

20 cm

20 cm 16 cm

10 cm

10 cm 14 cm 8 cm
10 cm 7 cm
20 cm

Gambar foto 2.5 Contoh saiz bagi objek

55

BAB 2 Pembangunan Produk

Prinsip reka bentuk
1 Keseimbangan merujuk kepada kesamaan, perhatian atau tumpuan pelbagai

elemen yang digabungkan untuk membentuk suatu komposisi.

Keseimbangan simetri Keseimbangan asimetri Keseimbangan jejari

Rajah 2.18 Contoh keseimbangan pada reka bentuk

BAB 2 2 Pergerakan 3 Kontras merujuk kepada
merujuk perbezaan ketara pada ciri
kepada aliran elemen yang digunakan.
yang akan
memimpin Gambar foto 2.7 Contoh kontras
pergerakan pada reka bentuk
pandangan
mata
terhadap
sesuatu objek.
Gambar foto 2.6 Contoh pergerakan
pada reka bentuk

4 Pengulangan Gambar foto 2.8 Contoh pengulangan pada reka bentuk
merujuk kepada
penyusunan
elemen yang sama
secara berulang.

56

Penghasilan Produk

5 Penekanan merujuk
kepada tumpuan
terhadap elemen
yang diserlahkan.

Penekanan dari Penekanan Penekanan dari
segi warna dari segi saiz segi bentuk

Rajah 2.19 Contoh penekanan pada reka bentuk

6 Keringkasan merujuk kepada olahan 7 Kesatuan merujuk kepada
terhadap idea yang kompleks untuk gabungan semua elemen untuk
menghasilkan inti pati atau elemen yang membentuk imej, konsep, tema
penting sahaja. atau idea yang sempurna.

Gambar foto 2.9 Contoh kesatuan pada BAB 2
reka bentuk

Rajah 2.20 Contoh keringkasan pada reka bentuk 9 Harmoni merujuk kepada
8 Kepelbagaian merujuk kepada aplikasi sesuatu yang dapat memberikan
kedamaian. Harmoni dalam
pelbagai elemen, gaya, kualiti, nilai dan visual dapat menimbulkan emosi
idea dalam sesuatu reka bentuk. yang positif.

Gambar foto 2.10 Contoh kepelbagaian Gambar foto 2.11 Contoh harmoni
pada reka bentuk pada susun atur
57

BAB 2 Pembangunan Produk

C Lakaran perkembangan idea
Lakaran perkembangan idea membantu menjelaskan rupa cadangan rekaan reka bentuk
secara 3D dan pada sudut pandangan yang berbeza. Ini akan memudahkan pereka
bentuk menilai konsep rekaan mereka sebelum melakukan sebarang pengubahsuaian.
1. Lakaran idea bagi Penggilap Kasut Magik

Lakaran idea 1 Pandangan hadapan Bateri

Suis tekan Motor AT
tutup
Elemen
Pad - Garisan
penggilap - Ruang
- Bentuk
Prinsip - Rupa
- Keseimbangan - Tekstur
- Kesatuan
BAB 2

Lakaran idea 3

Pad Pemegang
penggilap
Suis tekan
tutup

Prinsip Pandangan hadapan Elemen
- Keseimbangan - Garisan
- Kesatuan - Ruang
- Bentuk
- Rupa
- Tekstur

58

Penghasilan Produk

Lakaran idea yang dihasilkan oleh pereka bentuk perlu Info Bestari
mengikuti elemen dan prinsip reka bentuk yang telah
dipersetujui oleh pelanggan dalam borang projek brief. Seorang pereka bentuk
bebas menentukan
bilangan lakaran idea
yang akan dihasilkannya.

Lakaran idea 2 Suis tekan tutup
Pemegang
Pad
penggilap Pandangan hadapan Penyambung motor AT BAB 2

Prinsip Elemen
- Keseimbangan - Garisan
- Kesatuan - Ruang
- Bentuk
- Rupa
- Tekstur

Lakaran idea 4 3 Lakaran yang dipilih

Pemegang
Suis tekan tutup

Pad Elemen
penggilap - Garisan
- Ruang
Prinsip - Bentuk
- Keseimbangan - Rupa
- Kesatuan - Tekstur

Pandangan hadapan

Rajah 2.21 Beberapa lakaran idea bagi Penggilap Kasut Magik

59

BAB 2 Pembangunan Produk

2. Lakaran idea bagi Pengagih Makanan Ikan Automatik

Lakaran idea 1 Tiub sifon
Bekas tanaman
Media tanaman

Siku 90o Set penggetar
Paip PVC makanan ikan

Set mikropengawal

Prinsip Pam air Tangki ikan Elemen
- Keseimbangan - Garisan
- Kesatuan - Ruang
- Pengulangan - Bentuk
- Keringkasan - Rupa
- Kepelbagaian - Tekstur

BAB 2 Lakaran idea 3

Bekas tanaman
(Paip PVC besar)

Paip PVC

Pam air

Set mikropengawal Elemen
- Garisan
Prinsip Siku 90o - Ruang
- Keseimbangan - Bentuk
- Kesatuan Tangki - Rupa
- Pengulangan ikan - Tekstur
- Keringkasan
- Kepelbagaian Set penggetar
makanan ikan

60

Penghasilan Produk

Lakaran idea 2 Paip PVC Media tanaman
Bekas tanaman
Siku 90o

Tangki ikan Rangka meja
sekolah terpakai
Prinsip Pam air
- Keseimbangan Set penggetar
- Kesatuan makanan ikan
- Pengulangan
- Keringkasan Set mikropengawal
- Kepelbagaian
Elemen
- Garisan
- Ruang
- Bentuk
- Rupa
- Tekstur

Lakaran idea 4 3 Lakaran yang dipilih BAB 2

Siku 90o Bekas tanaman
(Paip PVC besar)
Paip PVC Rangka meja
sekolah terpakai
Elemen
- Garisan Set penggetar
- Ruang makanan ikan
- Bentuk Set
- Rupa mikropengawal
- Tekstur
Tangki ikan
Prinsip
- Keseimbangan Pam air
- Kesatuan
- Pengulangan
- Keringkasan
- Kepelbagaian

Rajah 2.22 Beberapa lakaran idea bagi Pengagih Makanan Ikan Automatik

61

BAB 2 BAB 2 Pembangunan Produk Pemegang beg

3. Lakaran idea bagi Beg Jean Rantai kunci
Lakaran idea 1 epoxy resin

Ruang Elemen
penyimpanan - Garisan
utama - Warna
- Bentuk
Prinsip - Rupa
- Keringkasan - Tekstur
- Kesatuan
- Pengulangan Tali beg
Rantai kunci
Lakaran idea 3 epoxy resin

Ruang Elemen
penyimpanan - Garisan
utama - Warna
- Bentuk
Poket - Rupa
penyimpanan - Tekstur
hadapan

Prinsip
- Keringkasan
- Kesatuan
- Pengulangan

62

Penghasilan Produk

Lakaran idea 2 Pemegang beg

Prinsip Ruang penyimpanan
- Keringkasan utama
- Kesatuan
- Pengulangan Butang epoxy resin

Poket penyimpanan
hadapan

Elemen
- Garisan
- Warna
- Bentuk
- Rupa
- Tekstur

Lakaran idea 4 3 Lakaran yang dipilih

Ruang penyimpanan utama BAB 2

Butang epoxy resin Kancing beg
Poket
penyimpanan Tali beg
hadapan
Poket penyimpanan
Prinsip belakang
- Keringkasan
- Kesatuan Elemen
- Pengulangan - Garisan
- Warna
- Bentuk
- Rupa
- Tekstur

Rajah 2.23 Beberapa lakaran idea bagi Beg Jean

Praktis Formatif

1. Berikan satu perbezaan bagi konsep penghasilan idea bentuk antara mengikut fungsi
dengan fungsi mengikut bentuk.

2. Nyatakan elemen reka bentuk yang digunakan dalam lakaran Penggilap Kasut Magik.

63

BAB 2 Pembangunan Produk

2.1.4 Menghasilkan Lakaran Produk yang Hendak Dibuat

Lakaran produk yang hendak dibuat adalah lakaran idea Imbas Semula
terbaik yang mengandungi semua maklumat penting
sesuatu reka bentuk produk. Lakaran dihasilkan dengan Lakaran perspektif
gaya persembahan yang menarik dan mampu meyakinkan ialah bentuk ilustrasi
pelanggan terhadap produk. Lakaran idea terbaik yang objek yang menyamai
dipilih akan ditambah baik dari segi persembahan dengan pandangan mata
menggunakan kaedah lakaran perspektif dan rendering. manusia. Ilustrasi
dihasilkan dalam bentuk
Pelbagai media lakaran seperti art marker, pewarna pastel 3D dan mempunyai
dan pensel warna boleh digunakan mengikut kesesuaian bentuk lebih realistik.
supaya pelanggan dapat melihat reka bentuk produk yang
akan dihasilkan dengan jelas. Lakaran produk disarankan Info Bestari
dalam bentuk 3D supaya keseluruhan reka bentuk produk
lebih jelas dan mudah difahami.

BAB 2 A Lakaran 3D Art marker merupakan
Lakaran 3D yang dilengkapi dengan maklumat produk media utama yang
dinamakan lakaran 3D bermaklumat. Semua maklumat digunakan untuk
yang diperlukan untuk pelanggan memahami suatu reka menghasilkan lakaran.
bentuk produk perlu dinyatakan dengan jelas pada lakaran.
Rajah 2.24 menunjukkan maklumat yang perlu dinyatakan
pada suatu lakaran 3D.

Elemen reka Nama
bentuk yang produk
digunakan

Prinsip reka Maklumat Saiz
bentuk yang yang perlu produk dan
digunakan dinyatakan komponen
pada lakaran

3D

Komponen Bahan yang
atau bahagian- digunakan
pada produk
bahagian
produk

Rajah 2.24 Maklumat yang perlu dinyatakan pada suatu lakaran 3D
64

Nama produk: Penggilap Kasut Magik Penghasilan Produk

Bahan • Suis tekan tutup Penutup atas
• Span tebal • Set gear taji 30 mm
• MDF • Pemegang bateri
• Kayu • Wayar lembar tunggal
• Bateri • Skru kayu
• Motor AT

180 mm

Pemegang dan
tempat bateri

70 mm Penutup BAB 2
bateri
25 mm
Suis tekan tutup
Prinsip
- Keseimbangan Perumah motor AT
- Kesatuan dan gear
Penutup bawah

Pad penggilap ∅ 50 mm

Span

Elemen
- Garisan
- Rupa
- Bentuk
- Warna
- Tekstur
- Ruang

Rajah 2.25 Lakaran 3D bagi Penggilap Kasut Magik

65

BAB 2 Pembangunan Produk

Nama produk: Pengagih Makanan Ikan Automatik

3000 mm Tanaman
2000 mm Bekas tanaman
(Paip PVC besar)

Pasu kecil

Siku 900
Paip PVC

Rangka meja
sekolah terpakai
Set penggetar
makanan ikan
Tangki ikan

Set mikropengawal

Pam air

2800 mm

BAB 2

Prinsip Elemen Set penggetar Botol minuman
- Kesatuan - Garisan makanan ikan plastik
- Kepelbagaian - Rupa
- Keringkasan - Ruang Makanan
- Pengulangan - Bentuk ikan
- Keseimbangan - Tekstur Motor AT
- Warna

Bahan • Tanaman Penggetar
• Paip PVC (vibrator)
• Siku 900 • Pasu kecil
• Tangki ikan • Media tanaman Set
• Pam air • Set penggetar mikropengawal
• Set mikropengawal makanan ikan

Rajah 2.26 Lakaran 3D bagi Pengagih Makanan Ikan Automatik
66

Nama produk: Beg Jean Penghasilan Produk
Tali beg

50 mm Kancing beg

Ruang
penyimpanan
utama

Butang epoxy resin

Poket penyimpanan
hadapan

250 mm BAB 2

Tali beg

Bahan
• Seluar jean terpakai
• Epoxy resin

Elemen Poket Pandangan Poket
- Garisan penyimpanan sisi penyimpanan
- Rupa
- Bentuk hadapan belakang
- Warna
- Tekstur Prinsip
- Keringkasan
- Kesatuan
- Pengulangan

Rajah 2.27 Lakaran 3D bagi Beg Jean

67

BAB 2 Pembangunan Produk Motor AT Penutup
Gear taji atas
B Lakaran ceraian
Lakaran ceraian ialah lakaran yang Bateri
menunjukkan hubungan antara setiap Pemegang
komponen (bahagian) pada suatu reka bateri
bentuk produk. Fungsi lakaran ceraian:
• Menunjukkan urutan pemasangan Perumah

BAB 2 komponen-komponen pada reka
bentuk produk.
• Menggambarkan rupa sebenar Suis tekan
reka bentuk produk. tutup
• Menunjukkan kedudukan
komponen-komponen pada reka Penutup bawah Penutup bateri
bentuk produk. Skru
• Menunjukkan hubungan antara kayu
komponen-komponen pada
reka bentuk produk. Pad
• Menunjukkan urutan untuk penggilap
mencantum reka bentuk produk Rajah 2.28 Lakaran ceraian Penggilap
yang mempunyai lebih daripada
satu bahagian. Kasut Magik
• Memudahkan proses pembuatan
dan penyelenggaraan reka
bentuk produk.

Cabar Minda

Ketika merancang
penghasilan produk,
anda perlu menghasilkan
lukisan kerja seperti
lukisan isometrik
ortografik, skematik dan
lain-lain. Apakah fungsi
lukisan-lukisan tersebut
dalam suatu proses
penghasilan produk?

68

Penghasilan Produk

Fungsi komponen pada Penggilap Kasut Magik

Jadual 2.7 Fungsi komponen pada Penggilap Kasut Magik

Komponen Fungsi

1 Pemegang Pemegang yang ergonomik membolehkan
pengguna memegang penggilap dengan selesa
dan kuat.

2 Suis tekan tutup Memula dan menghentikan pad penggilap
mengikut keperluan.

3 Pad penggilap Digunakan untuk menggilap dan
membersihkan kasut kulit dan kasut PVC.

BAB 2

4 Motor AT Menggerakkan gear dan memutarkan pad
penggilap ketika digunakan.

5 Gear taji Memindahkan kuasa dan memutarkan
pad penggilap.

6 Perumah Memegang semua komponen produk dalam
satu struktur yang kemas.

69

BAB 2 Pembangunan Produk

C Lukisan kerja

Lukisan kerja ialah lukisan yang menerangkan dengan terperinci rupa bentuk komponen
suatu produk yang akan dihasilkan. Lukisan ini dihasilkan sebelum suatu model atau
produk dihasilkan. Lukisan kerja merangkumi lukisan isometrik, oblik, skematik,
perspektif, ceraian, unjuran ortografik dan lain-lain.

Lukisan isometrik 30o 30o
Lukisan isometrik ialah lukisan piktorial yang
dapat memberikan maklumat dan gambaran
objek dengan lebih jelas. Lukisan isometrik dapat
menunjukkan bentuk suatu objek dalam 3D
melalui pandangan atas, pandangan hadapan dan
pandangan sisi. Rajah 2.29 menunjukkan lukisan
isometrik bagi Penggilap Kasut Magik.

BAB 2 Lukisan skematik Rajah 2.29 Lukisan isometrik
Lukisan skematik ialah litar elektronik Penggilap Kasut Magik
yang menunjukkan kedudukan komponen Suis tekan tutup
elektronik dalam bentuk simbol. Simbol
dalam lukisan skematik membantu pereka +
bentuk memilih komponen elektronik – Motor AT
yang betul semasa menghasilkan produk.
Lukisan skematik membolehkan pemasangan M
komponen elektronik dilakukan dengan
lebih mudah dan tepat. Rajah 2.30 Rajah 2.30 Lukisan skematik litar
menunjukkan lukisan skematik litar bagi Penggilap Kasut Magik
Penggilap Kasut Magik.

Lukisan unjuran ortografik Info Bestari
Lukisan unjuran ortografik dapat
menunjukkan bentuk suatu objek Kedudukan pandangan bagi unjuran ortografik
dalam 2D melalui pandangan sudut ketiga ialah:
atas, pandangan hadapan dan • Arah pandangan atas (pelan) berada di atas dan
pandangan sisi. Ukuran sebenar
dinyatakan dalam lukisan unjuran selari dengan pandangan hadapan di bawah.
ortografik untuk digunakan • Pandangan sisi berada sebaris mengufuk dengan
sebagai rujukan semasa proses
penghasilan produk. Rajah 2.31 pandangan hadapan.
menunjukkan lukisan unjuran
ortografik sudut ketiga bagi Simbol bagi unjuran ortografik sudut ketiga
Penggilap Kasut Magik.

70

35 25 5 Pandangan atas 12.5 2.5 10 PENGGILAP KASUT MAGIK
5 90 10 15 15 PETUNJUK:

6 1 SUIS TEKAN TUTUP
12
2 PENUTUP ATAS
3
5 3 PENUTUP BATERI
4
4 PENUTUP BAWAH
8
Pandangan hadapan 45o 5 LUBANG ACI MOTOR AT
35 6 PEMEGANG BATERI

2.5 2.5 7 RUANG MOTOR AT

30 8 PAD PENGGILAP

7 MUHAMMAD AKIL IRFAN
BIN SAMSURI

030826-04-5277

25 TINGKATAN: 3 BESTARI
Pandangan sisi UKURAN: mm
SKALA 1 : 2
Penghasilan Produk

71
Rajah 2.31 Lukisan unjuran ortografik sudut ketiga bagi Penggilap Kasut Magik

BAB 2

BAB 2 Pembangunan Produk

D Lakaran reka bentuk produk dari aspek elemen dan prinsip reka bentuk

Lakaran reka bentuk produk yang telah dihasilkan oleh pereka bentuk perlu dianalisis
dari aspek elemen dan prinsip reka bentuk bagi memastikan lakaran tidak tersasar
daripada kehendak dan keperluan pelanggan.

Jadual 2.8 Analisis lakaran reka bentuk produk dari aspek elemen reka bentuk

Elemen Ada Tiada Ulasan

1 Garisan 3 Garisan digabungkan untuk menghasilkan rupa dan bentuk reka
2 Ruang 3 bentuk produk.
Ruang terdapat antara pad penggilap dengan perumah.

3 Rupa 3 Bentuk bulatan dan segi empat tepat digunakan untuk
menghasilkan rupa bagi reka bentuk produk.

4 Bentuk 3 Silinder dan kuboid digabungkan untuk menghasilkan reka
bentuk produk.
5 Tekstur 3 Tekstur kayu diperjelaskan pada reka bentuk produk.
6 Saiz 3 Saiz diterangkan melalui ukuran pada lakaran reka bentuk produk.

7 Warna 3 Warna produk iaitu warna asal kayu ditunjukkan dalam lakaran
reka bentuk produk.

8 Nilai 3 Penggunaan warna yang terang dan gelap menunjukkan arah
cahaya dan bayang-bayang.

BAB 2 Jadual 2.9 Analisis lakaran reka bentuk produk dari aspek prinsip reka bentuk

Prinsip Ada Tiada Ulasan
1 Keseimbangan
3 Reka bentuk yang seimbang menunjukkan kekuatan reka
2 Penekanan bentuk produk.

3 Keringkasan 3 Penekanan reka bentuk melalui tekstur kayu dan butang
tekan tutup pada produk.
4 Pergerakan
5 Pengulangan 3 Bentuk bulatan dan kuboid yang ringkas digabungkan pada
6 Kontras reka bentuk produk.

7 Kepelbagaian 7−
8 Kesatuan
7−
9 Harmoni
3 Warna hijau bagi suis yang kontras dengan warna kayu
menjadikannya menonjol dan dapat dilihat dengan jelas.

7−

Kesatuan semua elemen mengikut prinsip reka bentuk
3 menghasilkan imej, konsep dan idea yang sempurna bagi

reka bentuk produk.

7−

72

Penghasilan Produk

Aktiviti Menghasilkan dan membentangkan lakaran 3D PAK-21 EM K
produk yang telah ditambah baik
Round Kreativiti dan
Inovasi
table

1. Murid berada di dalam kumpulan yang sama.
2. Guru mengedarkan kertas yang mengandungi gambar foto produk dalam aktiviti di

halaman 47 kepada setiap kumpulan.
3. Gunakan pensel dan lakarkan secara bergilir-gilir lakaran 3D penambahbaikan produk

pada kertas yang diberikan.
4. Wakil kumpulan membentangkan lakaran 3D produk yang telah dihasilkan kepada kelas.

Praktis Formatif
1. Nyatakan media yang boleh digunakan oleh pereka bentuk untuk menghasilkan lakaran

bagi Penggilap Kasut Magik.
2. Nyatakan fungsi lakaran ceraian suatu reka bentuk produk.

2.1.5 Menyediakan Jadual Kerja BAB 2

Jadual kerja ialah suatu perancangan aktiviti yang dipersembahkan dalam bentuk
jadual. Perancangan dibuat berdasarkan senarai aktiviti dan tempoh masa yang
diperuntukkan untuk melaksanakan setiap aktiviti yang disenaraikan. Rajah 2.32
menunjukkan garis panduan ketika menyediakan jadual kerja.

Garis panduan menyediakan jadual kerja

Menentukan aktiviti yang Menganggarkan sumber Menganggarkan kos dan
perlu ada di dalam jadual. yang diperlukan untuk menyediakan bajet
bagi projek.
setiap aktiviti.

Menyusun aktiviti Menganggarkan tempoh Imbas Semula
mengikut keutamaan. masa untuk melaksanakan
Tujuan menghasilkan
setiap aktiviti. jadual kerja:
• Mengelakkan kerugian
Rajah 2.32 Garis panduan menyediakan jadual kerja
Perancangan jadual kerja yang sistematik membolehkan masa dan kos
pelaksanaan kerja berjalan dengan lancar, teratur, sistematik • Mengawal sumber
dan mengikut masa yang ditetapkan. Jadual 2.10
menunjukkan contoh jadual kerja dalam bentuk carta Gantt. tenaga pekerja
• Mengelakkan

pembaziran
• Mengurus bahan

mentah secara
sistematik

73

BAB 2 Pembangunan Produk

Jadual 2.10 Contoh jadual kerja dalam bentuk carta Gantt

No. Aktiviti Minggu
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

1 Penerangan keperluan
pelanggan kepada
pereka bentuk (Kajian 3

keperluan pelanggan)

2 Kajian dan penemuan 33
penyelesaian masalah

3 Perbincangan konsep 3
bersama pelanggan
(projek brief)

4 Melakar reka bentuk 3333
produk

5 Penyediaan mock-up 3333
atau model

6 Menetapkan bahan 33
dan alatan yang
diperlukan

BAB 2 7 Mencari pembekal 33
bahan dan alatan 33

8 Membuat pesanan

9 Mendapatkan bekalan 33
bahan

10 Mengukur, menanda 33333
dan memotong 3
bahagian-bahagian
produk serta
memasang bahagian-
bahagian produk

11 Kemasan

12 Pengujian dan 3
penilaian kefungsian

13 Kerja siap. Membuat 33
dokumentasi dan
tuntutan bayaran

Praktis Formatif
1. Nyatakan dua garis panduan ketika menyediakan jadual kerja bagi sesuatu projek.
2. Apakah tujuan menyediakan jadual kerja bagi projek yang telah dirancang?

74

Penghasilan Produk

2.1.6 Membuat Senarai Bahan, Peralatan dan Bajet Produk

Perancangan projek perlu dilakukan dengan sistematik agar proses penghasilan produk
tidak membazirkan masa, bahan dan kos. Kesesuaian bahan dan peralatan perlu
dipertimbangkan ketika merancang penghasilan produk.

A Senarai bahan untuk menghasilkan Penggilap Kasut Magik

Bahan-bahan yang digunakan untuk menghasilkan Penggilap Kasut Magik.
Jadual 2.11 Senarai bahan untuk menghasilkan seunit Penggilap Kasut Magik

No Bahan-bahan Kuantiti BAB 2
1 Kayu (300 mm × 80 mm × 20 mm) 1
2 MDF (180 mm × 180 mm × 5 mm) 1
3 Kepingan akrilik hitam (100 mm × 100 mm × 5 mm) 1
4 Skru kayu 1
5 Span (300 mm × 250 mm × 20 mm) 1
6 Suis tekan tutup 1
7 Motor AT 3V 1
8 Bateri AA 1.5V 2
9 Set gear taji
10 Pemegang bateri 1 set
11 Wayar lembar tunggal merah 1
12 Wayar lembar tunggal hitam
13 Bahan pateri 0.5 m
14 Glu PVA 0.5 m
15 Kertas las (kertas pasir) 200 g
16 Tona kayu
1
2
1 liter

B Senarai peralatan untuk menghasilkan Penggilap Kasut Magik
Peralatan yang digunakan untuk menghasilkan Penggilap Kasut Magik.

Gergaji jig
Fungsi: Memotong papan lapis, papan dan MDF dengan ketebalan

tertentu serta kepingan akrilik secara melengkung atau lurus.

Pembaris keluli Pembaris keluli
Sesiku L Fungsi: Mengukur, menguji kerataan permukaan dan

memindahkan ukuran kepada bahan kerja.
Sesiku L
Fungsi: Membuat garisan bersudut tepat, menguji

kerataan permukaan dan menguji kepersegian.

75

BAB 2 BAB 2 Pembangunan Produk

Mesin gerudi
Fungsi: Membuat kerja-kerja menggerudi lubang dan memasang skru.

Mesin pelelas
Fungsi: Membuat kemasan, meratakan dan

melicinkan permukaan bahan kerja.

Apit G
Fungsi: Mengapit bahan kerja ketika proses mengglu,

menggerudi, memahat atau menggergaji.

Set memateri elektronik
Fungsi: Memateri komponen-komponen

elektronik.

Penjalur wayar
Fungsi: Menjalur penebat wayar dan

memotong wayar.

Pemotong styrofoam
Fungsi: Memotong bahan kerja seperti span dan polistirena.

Alas memotong dan pisau pemotong
Fungsi: Alas untuk meletakkan bahan kerja ketika

memotong menggunakan pisau pemotong.

Ragum meja
Fungsi: Memegang bahan kerja semasa proses

memotong, melelas dan lain-lain.

Set lukisan kejuruteraan
Fungsi: Peralatan yang digunakan ketika

menghasilkan lukisan kerja.
76

Penghasilan Produk BAB 2

C Bajet produk
Bajet ialah anggaran perbelanjaan yang diperlukan untuk memastikan projek yang
dijalankan berjaya dan menguntungkan. Berdasarkan bajet, belanjawan projek dapat
disediakan. Kos yang terlibat dalam bajet ialah kos bahan, kos upah dan kos overhed.
Dua kaedah yang digunakan untuk menentukan bajet projek ialah kaedah unit dan
konsep SMART.
Kaedah unit
Kaedah unit ialah bajet yang dibuat berdasarkan kuantiti barangan atau perkhidmatan.
Bajet disediakan berdasarkan bilangan unit pengguna. Contohnya, bilangan murid di
sebuah sekolah, bilangan pelanggan di dalam sebuah kedai atau bilangan kerusi di dalam
sebuah pawagam.

Contoh pengiraan:
Katakan kos makanan bagi seorang murid ialah RM5.00. Jumlah murid di
sebuah sekolah ialah seramai 1000 orang. Jadi bajet makanan untuk 1000 orang
murid mengikut kaedah unit ialah RM5.00 × 1000 orang = RM5000.00

Kaedah unit lebih mudah difahami dan pantas, namun kurang tepat kerana tidak
mengambil kira keseluruhan kos yang terlibat.
Konsep SMART
Konsep SMART digunakan pakai dalam penentuan bajet projek. Rajah 2.33
menerangkan tentang konsep SMART.

SM A R T

(Specific) Spesifik: (Attainable) Boleh dicapai: ukTm(neeTwtmauisampkanomegdh-aibetmnnoeyuatmaisnaeapdpnkd)kcaaaJunnank:nuspguprkomi ajebke.r

aPteanuetoabpjaekntitfupjuraonjek. Projek boleh dilaksanakan
dari sudut keupayaan
kewangan dan tenaga kerja.

(PkyMeeanwneggaauntskeguurarlrniaabbndaltaep.l)eanBmgoalkegohish-adknoiuskur: (Realistic) Realistik:

tapSudeejanusugakagneiuhpdnereanondjdegaakakn.nmdkieearhneeaknlaidsmaiskesnacmaapai

Rajah 2.33 Konsep SMART

77

BAB 2 Pembangunan Produk

Bajet projek menggunakan konsep SMART Info Bestari

S Tujuan projek Menurut Kamus Dewan
Edisi Keempat, upah
Nama projek Penggilap kasut magik bermaksud wang dan
lain-lain yang diberikan
Tujuan Menggilap dan membersihkan kasut kepada orang yang
disuruh mengerjakan
Bilangan 100 unit sesuatu. Contohnya,
seorang jurujual dibayar
Sasaran Pekerja pejabat, guru, murid sekolah dan upah sebanyak RM6.00
pengguna yang mementingkan kasut yang sejam. Gaji pula
berkilat dan bersih bermaksud wang sebagai
upah bekerja yang
M Pengagihan kewangan dibayar dalam tempoh
yang tetap. Contohnya,
A Kos bahan seorang penyambut
tetamu menerima gaji
sebanyak RM2500 pada
setiap akhir bulan.

Jadual 2.12 Kos bahan bagi 100 unit produk

No. Bahan Kuantiti Kos seunit (RM) Jumlah (RM)
100 3.00 300.00
BAB 2 1 Kayu (300 mm × 80 mm × 20 mm) 100 1.00 100.00

2 MDF (180 mm × 180 mm × 5 mm)

3 Kepingan akrilik hitam 100 1.00 100.00
(100 mm × 100 mm × 5 mm)

4 Span (300 mm × 250 mm × 20 mm) 100 1.00 100.00
100 0.50 50.00
5 Suis tekan tutup 100 3.00
200 1.50 300.00
6 Motor AT 3V 100 0.80 300.00
100 3.00
7 Bateri AA 1.5V 100 0.50 80.00
100 0.50 300.00
8 Pemegang bateri 100 0.50
50.00
9 Set gear taji 50.00
50.00
10 Wayar lembar tunggal merah (0.5 m)

11 Wayar lembar tunggal hitam (0.5 m)

12 Kertas las (kertas pasir)

13 Glu PVA, bahan pateri, skru kayu dan -- 2.00
tona kayu

Jumlah 1780.00

B Kos upah = bilangan pekerja × masa × kadar upah sejam × bilangan hari
= 2 orang × 5 jam × RM5 × 10 hari
= RM500.00

78

Penghasilan Produk

C Kos overhed

Jadual 2.13 Kos overhed

Perkara Kos sehari (RM) Bilangan hari Jumlah (RM)

Bil elektrik 2.00 10 20.00
Bil air 1.50 10 15.00
Jumlah 35.00

D Jumlah modal = kos bahan + kos upah + kos overhed
= RM1780.00 + RM500.00 + RM35.00
= RM2315.00
Kos pengeluaran seunit produk =RM 2315.00 = RM23.15
100

E Kos jualan = kos pengeluaran seunit produk + peratus keuntungan
= RM23.15 + RM23.15 (100% keuntungan)
= RM46.30
A Boleh dicapai
Keuntungan = kos jualan - kos pengeluaran seunit produk
R = RM46.30 - RM23.15 = RM23.15
Realistik
Gabungan bahan yang mudah diperoleh dengan kemahiran pereka bentuk
membuktikan produk ini mampu direalisasikan menjadi produk sebenar. BAB 2

T Tempoh masa
Produk dapat disiapkan dalam tempoh masa yang ditetapkan tanpa melebihi kos
yang dianggarkan.

Aktiviti Membuat senarai bahan PAK-21 EM K

Team Word Kreativiti dan
Inovasi
Web

1. Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan.
2. Guru memberikan gambar produk yang berlainan kepada setiap kumpulan.
3. Tuliskan nama produk yang diperoleh kumpulan di tengah-tengah kertas sebak.
Kemudian, senaraikan bahan-bahan yang digunakan untuk menghasilkan produk tersebut.
4. Tuliskan jawapan ahli kumpulan dengan menggunakan pen berlainan warna untuk
menunjukkan sumbangan idea masing-masing.

Praktis Formatif
1. Namakan alatan yang boleh digunakan untuk membuat kemasan, meratakan dan

melicinkan permukaan kayu serta membuang karat pada keluli.
2. Nyatakan konsep yang digunakan dalam menentukan anggaran bajet produk bagi

sesuatu projek.

79

BAB 2 Pembangunan Produk

2.1.7 Menghasilkan Produk Berfungsi atau Berfungsi Sebahagian

Apabila menghasilkan produk, murid boleh memilih sama ada menghasilkan produk
berfungsi atau produk berfungsi sebahagian. Jadual 2.14 menunjukkan perbezaan antara
mock-up, produk berfungsi sebahagian dan produk berfungsi.

Jadual 2.14 Perbezaan antara mock-up, produk berfungsi sebahagian dan produk berfungsi
Mock-up (model olokan)

• Dihasilkan sebelum produk berfungsi
sebahagian dibina.

• Menunjukkan idea rekaan dalam bentuk 3D.
• Mengikut skala atau saiz sebenar.
• Boleh disentuh dan dipegang.
• Reka bentuk boleh ditambah baik

sekiranya perlu.

Mock-up bagi Penggilap Kasut Magik
Produk berfungsi sebahagian (model)

BAB 2 • Dihasilkan selepas mock-up dibina.
• Menunjukkan idea rekaan dalam bentuk 3D
Produk berfungsi sebahagian bagi
Penggilap Kasut Magik yang lebih realistik.
• Mengikut skala atau saiz sebenar.
• Dapat menunjukkan kefungsian beberapa

bahagian atau komponen produk.
• Boleh disentuh dan dipegang untuk

memahami kefungsian produk.
• Reka bentuk boleh ditambah baik

sekiranya perlu.

Produk berfungsi (prototaip)

Produk berfungsi bagi Penggilap Kasut Magik • Dihasilkan selepas produk berfungsi
80 sebahagian dibina.

• Menunjukkan idea rekaan dalam bentuk
yang sebenar.

• Mengikut spesifikasi saiz sebenar.
• Dapat menguji kefungsian sebenar produk.
• Boleh disentuh, dipegang dan menguji

kefungsian produk.
• Reka bentuk dan kefungsian produk boleh

ditambahbaik selepas melakukan pengujian
dan penilaian.

Penghasilan Produk

A Ciri-ciri produk berfungsi dan produk berfungsi sebahagian

Perbezaan ciri-ciri antara produk berfungsi dan produk berfungsi sebahagian dapat
dilihat secara visual dan diperiksa secara praktikal. Perbezaan ciri-ciri antara mock-up,
produk berfungsi sebahagian dan produk berfungsi ditunjukkan dalam Jadual 2.15.

Jadual 2.15 Ciri-ciri mock-up, produk berfungsi sebahagian dan produk berfungsi

Jenis Bahan Skala Kefungsian

Mock-up • Direka bentuk bukan • Tidak mengikut saiz • Tidak berfungsi
menggunakan bahan
sebenar. produk sebenar. sepenuhnya.
• Boleh sama ada
• Boleh direka bentuk lebih kecil, sama
menggunakan kertas, gabus, besar atau lebih
kadbod, polistirena, kayu besar daripada
lembut dan lain-lain. produk sebenar.

Produk • Tidak semestinya direka • Tidak mengikut saiz • Tidak menunjukkan
berfungsi bentuk menggunakan produk sebenar. fungsi sebenar produk.
sebahagian bahan sebenar.
• Boleh sama ada • Hanya sebahagian
• Boleh direka bentuk lebih kecil, sama komponen boleh
menggunakan foam, kadbod, besar atau lebih berfungsi. Kefungsian
paip PVC, MDF, polistirena, besar daripada sebenar produk tidak
kayu, papan lapis dan produk sebenar. dapat diuji.
lain-lain.
• Produk hanya dinilai
dari segi reka bentuk BAB 2
luaran.

Produk • Direka bentuk menggunakan • Mengikut saiz • Berfungsi sepenuhnya.
berfungsi bahan sebenar. produk sebenar. • Diuji dalam situasi
• Boleh direka bentuk
menggunakan kayu, keluli, sebenar dari segi reka
zink, getah, plastik, perspeks bentuk dan kefungsian.

dan lain-lain bergantung
kepada reka bentuk dan
kegunaan produk.

B Kepentingan merancang pembinaan produk berfungsi atau produk
berfungsi sebahagian

Proses penghasilan produk melibatkan pembinaan, sama ada produk berfungsi atau
produk berfungsi sebahagian. Kepentingan merancang pembinaan produk berfungsi atau
produk berfungsi dengan teliti:
• Menghasilkan produk yang menepati keperluan dan kehendak pengguna
• Membolehkan penambahbaikan dilakukan pada reka bentuk dan fungsi produk
• Membantu menganggar kos jualan produk
• Merancang tenaga kerja yang diperlukan
• Menjalankan pengujian dan penilaian yang lengkap terhadap produk dari segi reka

bentuk dan kefungsian.
• Menentukan kaedah dan tempoh pembinaan produk

81

BAB 2 Pembangunan Produk

C Langkah-langkah menghasilkan produk berfungsi Penggilap Kasut Magik

Penghasilan produk berfungsi Penggilap Kasut Magik dibahagikan Akses

kepada tiga langkah utama, iaitu; Pantas
(i) mengukur, menanda dan memotong bahan
(ii) membina dan mencantum bahagian-bahagian produk
(iii) membuat kemasan
Peraturan keselamatan
(i) Mengukur, menanda dan memotong bahan
bengkel, alatan dan diri
• Proses mengukur dilakukan berdasarkan lukisan unjuran goo.gl/EuhGmL

ortografik yang telah dihasilkan. Peralatan seperti pembaris keluli dan sesiku
L digunakan dalam proses ini. Proses mengukur mesti dilakukan dengan tepat
mengikut ukuran yang telah ditetapkan untuk memudahkan pembinaan produk.
• Proses menanda dilakukan pada permukaan yang hendak dipotong dan digerudi.
Peralatan seperti pensel tukang kayu, tolok penanda dan jangka lukis digunakan
dalam proses ini.
• Proses memotong dilakukan untuk mendapatkan bentuk mengikut reka bentuk
yang dikehendaki dengan membuang bahagian-bahagian yang tidak diperlukan.
Peralatan seperti gergaji jig, apit G, ragum meja, mesin gerudi dan pemotong
styrofoam digunakan dalam proses ini.

Langkah 1

BAB 2

Mengukur dan menanda ukuran pada kayu,
MDF serta kepingan akrilik hitam.

Kayu, MDF dan kepingan akrilik hitam yang
telah siap diukur dan ditandakan.

82

Langkah 2 Penghasilan Produk

T I P Bestari

Lubang digerudi pada
kayu untuk memudahkan
langkah seterusnya, iaitu
memotong bahagian
dalam kayu dengan
menggunakan gergaji jig.

Menggerudi lubang pada kayu Kayu yang telah siap digerudi.
menggunakan mesin gerudi.

Langkah 3

BAB 2

Memotong bahagian dalam kayu yang telah digerudi menggunakan gergaji jig.

Bahagian dalam kayu yang
telah siap dipotong.

83

BAB 2 Pembangunan Produk

Langkah 4

Mengapit kayu yang telah dipotong Memotong kayu menggunakan
bahagian dalamnya menggunakan apit G. gergaji jig.

BAB 2

Mengapit kepingan akrilik hitam yang telah Memotong kepingan akrilik hitam
diukur dan ditanda menggunakan apit G. menggunakan gergaji jig.

Gambar foto 2.12 Komponen produk yang telah siap dipotong.
84

Penghasilan Produk

Langkah 5

Mengerudi lubang pada cakera akrilik Cakera akrilik yang telah siap gerudi dan
menggunakan mesin gerudi. dikemaskan menggunakan kertas las
untuk menjadi tapak penggilap.
Langkah 6

BAB 2

Menanda span mengikut ukuran tapak Memotong span menggunakan
penggilap menggunakan pen penanda. pemotong styrofoam.

Span yang telah siap dipotong.

85

BAB 2 Pembangunan Produk

(ii) Membina dan mencantum bahagian produk
• Proses membina dan mencantum bahagian produk melibatkan kerja-kerja

seperti meletakkan glu, memasang skru dan memateri.
• Peralatan seperti pemutar skru, apit G, ragum meja, set memateri elektrik, mesin

gerudi, mesin pelelas dan kertas las digunakan dalam proses ini.
Langkah 1

Meletak dan meratakan glu Komponen produk yang Mengapit perumah
PVA pada komponen produk telah siap dicantum akan menggunakan apit G

menggunakan berus. membentuk perumah. semalaman.

BAB 2 Langkah 2

Mengapit perumah dan penutupnya
menggunakan ragum meja.

Menggosok permukaan perumah Menggosok perumah dan
menggunakan mesin pelelas untuk merata penutupnya menggunakan mesin
pelelas untuk mengemaskan bentuk.
dan melicinkan permukaannya.
86

Penghasilan Produk

Gear dan motor AT Suis tekan tutup Bateri

Pemegang bateri Wayar lembar tunggal T I P Bestari

Gambar foto 2.13 Bahan dan komponen elektrik Apabila menggerudi
lubang pada kayu,
gunakan mata gerudi
bersaiz kecil terlebih
dahulu sebelum diikuti
dengan mata gerudi
bersaiz besar. Tindakan
ini dapat mengelakkan
kayu yang digerudi
daripada pecah atau
merekah.

Langkah 3

BAB 2

Menggerudi lubang suis tekan tutup pada Meletak suis tekan tutup di dalam lubang
perumah menggunakan mesin gerudi. yang telah digerudi pada perumah.
87

BAB 2 Pembangunan Produk

Langkah 4

Memateri wayar lembar tunggal ke Memateri wayar motor AT kepada
terminal motor AT. terminal suis tekan tutup.

BAB 2 Langkah 5 Memasukkan litar yang telah lengkap
ke dalam perumah.
Perumah

Penutup bawah Penutup atas

Meletak dan meratakan glu PVA pada perumah menggunakan berus.

Penutup atas

Perumah
Penutup bawah

Perumah yang telah dilekatkan penutup atas dan bawah.
88

Penghasilan Produk

Langkah 6

T I P Bestari Pemutar skru
Melekatkan penutup bateri kepada perumah
Penutup bateri
dilekatkan pada perumah menggunakan skru.
menggunakan skru. Span
Skru digunakan untuk
membolehkan penutup
bateri dibuka ketika perlu
menukar bateri.

Langkah 7

glu PVA

Tapak penggilap Span Tapak BAB 2
penggilap
Menyapu tapak penggilap dengan glu Pad penggilap yang terhasil.
PVA untuk dicantum dengan span.

Langkah 8

Perumah

Pad penggilap

Memasang pad penggilap pada perumah untuk menguji kesesuaian.

89

BAB 2 Pembangunan Produk

(iii) Membuat kemasan

• Kemasan dapat menambahkan nilai estetika, nilai komersial dan ketahanan
terhadap sesuatu produk.

• Tona kayu telah dipilih sebagai bahan kemasan bagi produk berfungsi Penggilap
Kasut Magik.

Jadual 2.16 Jenis bahan kemasan dan fungsinya

Bahan Fungsi Pelarut Bahan binaan
kemasan yang sesuai

Cat Menghasilkan Turpentin Kayu, logam, Imbas Semula
licau, cat permukaan yang licin, Thinner epoxy, akrilik
sembur berkilat dan kalis air Kayu Kerja kemasan boleh
Varnish Melindungi dan dilakukan sebelum,
mencantikkan semasa dan selepas anda
melakukan pemasangan,
Syelek Melindungi dan Spirit Kayu bergantung pada
mencantikkan bermetil kesesuaian. Walau
bagaimanapun,
Tona kayu Menimbulkan warna Turpentin Kayu kerja kemasan yang
asal dan ira kayu menggunakan cat
sembur perlu dilakukan
Semburan Mengilatkan Thinner Kayu, logam, terlebih dahulu sebelum
epoxy pemasangan dilakukan.
BAB 2 lekar permukaan kayu
jernih

Pelekat Kemasan dan menutup Kayu, logam,
kecacatan (paling − plastik
mudah)

Langkah 1

Membalut suis tekan tutup menggunakan masking tape sebelum menyapu
tona kayu pada perumah.

90