เอกสารประกอบการเรียนวิชาเคมี1 ว( 30221)
Chemistry 1
Mathayom Suksa 4
Watsuthiwararam School
Name Class No.
เอกสารประกอบการเรยี นวชิ า ว30221 เคมี1
บทที่ 4 โมลและสูตรเคมี
มวลอะตอม เป็นมวลของธาตุ 1 อะตอม ซ่งึ เป็นผลรวมของมวลโปรตอน นิวตรอน และอิเลก็ ตรอน
แตเ่ นื่องจากโปรตอนและนิวตรอนมีมวลมากกว่าอเิ ลก็ ตรอนมาก (ประมาณ 1800 เท่า) ดงั นั้น มวลอะตอม
จงึ มีค่าใกล้เคียงกับผลรวมของมวลโปรตอนและนิวตรอน ซ่ึงกย็ ังถอื ว่ามมี วลนอ้ ยมาก (ประมาณ 1.66 x 10-24 g)
ทาให้ไม่สะดวกต่อการใช้งาน จงึ นยิ มใช้ มวลอะตอมสมั พทั ธ์ (relative atomic mass)
มวลอะตอมสมั พัทธ์ ได้จากเปรียบเทยี บมวลอะตอมกับมวลอะตอมของธาตุมาตรฐาน
ปจั จุบันนกั วิทยาศาสตรต์ กลงใช้ 12C เป็นธาตมุ าตรฐาน โดยกาหนดให้ 12C จานวน 1 อะตอมมมี วล
12 หน่วยมวลอะตอม (unified atomic mass unit, u) ดงั นน้ั 1 หน่วยมวลอะตอม จึงมคี ่าเทา่ กบั
1 มวลของ 12C จานวน 1 อะตอมซงึ่ เทา่ กับ 1.66 x 10-24 กรัม
12
มวลอะตอมสมั พัทธ์ = มวลอะตอมของธาตุ
1 มวลของ 12C 1 อะตอม
12
มวลอะตอมสมั พัทธ์ = มวลอะตอมของธาตุ (g)
1.66 x 10-24 (g)
ตัวอยา่ ง แมกนเี ซียมมมี วลอะตอมสัมพัทธ์เทา่ กบั 24 ธาตแุ มกนีเซยี มมมี วลอะตอมเท่าใด
ตวั อยา่ ง ธาตุโซเดยี ม 10 อะตอม มมี วล 3.82 x 10-22 กรัม มวลอะตอมสัมพัทธ์ของธาตุโซเดียมมคี า่
เท่าใด
1
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
ในธรรมชาตธิ าตแุ ต่ละชนิดอาจมหี ลายไอโซโทปในปรมิ าณท่ีแตกตา่ งกนั ดงั นั้นมวลอะตอมที่ใชใ้ น
การคานวณมวลของสารจึงหาได้จากการเฉล่ยี จากมวลอะตอมแตล่ ะไอโซโทปตามปริมาณที่อยใู่ นธรรมชาติ
ดงั น้ี
มวลอะตอมเฉล่ียของธาตุ = ผลรวมของ [ (%ไอโซโทป) (มวลอะตอมของไอโซโทป) ]
100
*มวลอะตอมเฉลี่ยทีค่ านวณไดจ้ ากมวลอะตอมสัมพทั ธ์จะไมม่ หี นว่ ย
ตัวอยา่ ง คารบ์ อนมี 3 ไอโซโทป คือ 12C13C และ 14C
12C มีมวลอะตอม 12 มปี รมิ าณร้อยละ 98.93
13C มมี วลอะตอม 13 มปี รมิ าณรอ้ ยละ 1.07
14C เปน็ ไอโซโทปกัมมันตรังสี มีปริมาณน้อยมาก
จงคานวณหามวลอะตอมเฉล่ียของคารบ์ อน
2
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
แบบฝกึ หดั
1. มวลอะตอมสมั พทั ธ์ของไฮโดรเจนเท่ากบั 1.01 ไฮโดรเจน 1 อะตอมมีมวลก่ีกรัม
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
2. ธาตอุ อกซิเจนมีมวลอะตอมสัมพทั ธ์ 16.00 ธาตุ A 1 อะตอมมมี วลเป็น 4 เทา่ ของมวลอะตอมของ
ออกซิเจน 2 อะตอม ธาตุ A จะมมี วลอะตอมสัมพัทธเ์ ปน็ เทา่ ใด
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
3. ธาตซุ ลิ ิคอนท่ีพบในธรรมชาตมิ ี 3 ไอโซโทป มมี วลอะตอมของแต่ละไอโซโทปเท่ากับ 27.98 , 28.98
และ 29.97 โดยมีปริมาณร้อยละเปน็ 92.21 4.70 และ 3.09 ตามลาดับ จงหามวลอะตอมเฉล่ียของธาตุ
ซลิ คิ อน
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
3
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
4. ธาตเุ งินที่พบในธรรมชาตมิ ี 2 ไอโซโทป คอื 107Ag มีมวลอะตอมเท่ากับ 106.91 และ 109Ag พบใน
ธรรมชาตริ ้อยละ 48.16 ถา้ ธาตุเงินมมี วลอะตอมเฉลี่ยเทา่ กับ 107.87 จงคานวณมวลอะตอมของ 109Ag
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
5. ธาตุยูโรเพียม (Eu) พบในธรรมชาติ 2 ไอโซโทปคือ 151Eu มีมวลอะตอมเท่ากับ 150.92 และ
153Eu มมี วลอะตอมเทา่ กบั 152.92 ถา้ มวลอะตอมเฉลยี่ ของธาตยุ โู รเพยี มเท่ากบั 151.96 จงหาปรมิ าณ
ร้อยละของธาตุยโู รเพียมแตล่ ะไอโซโทป
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
4
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
2 โมล (Mole)
การบอกปริมาณส่ิงของในชวี ติ ประจาวนั
ไข่ไก่ 1 โหล : _____ ฟอง กระดาษ 1 รีม : _____ แผ่น นกั ฟุตบอล 1 ทมี : _____ คน
การบอกปรมิ าณของสารเคมี อาจบอกเปน็ หน่วยมวล หน่วยปริมาตร หรอื หนว่ ยแสดงจานวนอนุภาค
ของสาร แตส่ ารเคมมี ีขนาดเล็กและมีจานวนมาก
เช่น น้ำตาลทราย 1 เกลด็ มี 1 x 1017 โมเลกลุ ซ่ึงต้องใชเ้ ลขยกกำลงั จำนวนมาก
นักเคมีจงึ กาหนดหน่วยแสดงจานวนอนุภาคของสารเปน็ หนว่ ยใหญ่ เรียกวา่ โมล (mole)
หนว่ ยงาน International Union of Applied Chemistry หรือ IUPAC ได้กาหนดวา่
สาร 1 โมล มีจานวนอนุภาคเทา่ กับ 6.02 x 1023 อนุภาค
และเรยี กจานวนน้วี ่า เลขอาโวกาโดร (Avogadro’s number)
อนุภาคของสารแบง่ เป็น 3 ชนิด
1. อะตอม
2. โมเลกุล
3. ไอออน
ดงั นนั้ การบอกปริมาณสารเป็นโมล ต้องระบชุ นดิ ของอนภุ าคใหช้ ดั เจน
ตารางจานวนอนภุ าคของสารบางชนิดปริมาณ 1 โมล
สาร Kr = จานวนอนภุ าค
คริปทอน (Kr) H2O = อะตอม
นา้ (H2O) โมเลกลุ
โซเดียมซลั เฟต (Na2SO4)
5
ตวั อย่าง เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
NH3 5 โมล มีจำนวน________________________โมเลกลุ
มี N จำนวน__________________อะตอม
มี H จำนวน__________________อะตอม
การคานวณเกี่ยวกบั โมลและอนุภาค
สาร 1 โมล มีจานวน__________________อนุภาค
แฟคเตอรเ์ ปลย่ี นหนว่ ย
1. จงคานวณจานวนโมลของสารตอ่ ไปน้ี
1) แมกนีเซียม 20 อะตอม
2) โซเดยี ม 0.602 x 1023 อะตอม
3) คลอไรดไ์ อออน 5 ไอออน
4) แกส๊ คารบ์ อนไดออกไซด์ 18.06 x 1023 โมเลกุล
2. จงคานวณจานวนอนภุ าคของสารตอ่ ไปน้ี
1) อาร์กอน 3 โมล
2) โพรเพน 1.806 x 1023 โมล
3) คารบ์ อน 4 โมล
4) Na+ 0.5 โมล
6
เอกสารประกอบการเรยี นวชิ า ว30221 เคมี1
3. โพแทสเซยี มซลั เฟต (K2SO4) 0.1 โมล มีจานวนโพแสเซียมไอออน (K+) และ ซลั เฟตไอออน (SO42-)
อยา่ งละก่ีโมล
4. อะลมู ิเนียมซัลเฟต (Al2(SO4)3) กี่โมล ที่สามารถให้ Al3+ 6.02 x 1022 ไอออน และในปริมาณสาร
ดงั กล่าว มีซลั เฟตไอออน (SO42-) ก่ีโมล
2.1 มวลตอ่ โมล
คาร์บอน-12 1 โมล มีจานวน.....................................................อะตอม
และ คารบ์ อน-12 1 อะตอม มีมวล.......................................................g
ดงั นน้ั มวลของคาร์บอน-12 ปริมาณ 1 โมล หาได้จาก
เรียกคา่ มวลในหนว่ ยกรัมตอ่ โมลว่า มวลตอ่ โมล (molar mass)
7
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
เมือ่ อะตอมของธาตมุ ารวมตัวกันเป็นโมเลกุล ผลรวมของมวลอะตอมของธาตุในสูตรเคมี เรยี กวา่
มวลโมเลกลุ (molecular mass) สาหรับสารทไ่ี ม่อยู่ในรปู โมเลกุล เช่น สารไอออนกิ เรยี กว่า มวลสตู ร
(formula mass)
ตวั อยา่ ง นา้ ตาลทรายมสี ูตรโมเลกุลเป็น C12H22O11 นา้ ตาลทรายมีมวลตอ่ โมลเท่าใด
ตวั อยา่ ง คานวณมวลต่อโมลของแคลเซียมซลั เฟต (CaSO4)
การคานวณเกี่ยวกบั โมลและมวล
สาร 1 โมล มีมวลเท่ากบั ___________________
แฟคเตอร์เปล่ียนหนว่ ย
1. จงหามวลโมเลกลุ และมวลตอ่ โมลของสารตอ่ ไปนี้ 2) ไฮโดรเจนซลั ไฟด์ (H2S)
1) แอสไพรนิ (C9H8O4)
8
เอกสารประกอบการเรียนวิชา ว30221 เคมี1
2. ในปี พ.ศ.2528 นักวทิ ยาศาสตรค์ น้ พบอญั รูปใหมข่ องคารบ์ อนทเ่ี ปน็ โมเลกุล ซึ่งมีมวลโมเลกลุ ประมาณ
720 และ 840 อญั รูปทัง้ สองชนิดนมี้ สี ตู รโมเลกลุ เป็นอย่างไร
3. จงคานวณจานวนโมลของสารตอ่ ไปนี้
1) กามะถนั (S) 3.2 g
2) Cu(OH)2 34 g
3) Na+ 46 g
4) H2O 0.36 g
4. จงคานวณจานวนมวลของสารตอ่ ไปนี้
1) CO2 2.5 โมล
2) Cl 3 โมล
3) Na+ 10 โมล
4) NH3 3.2 x 1023 โมล
9
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
5. แกส๊ ไข่เนา่ หรอื ไฮโดรเจนซัลไฟด์ (H2S) เป็นแก๊สพษิ ซ่ึงมีข้อกาหนดว่าในอากาศ 1 ลติ รไมค่ วรมแี ก๊สน้ี
เกิน 2.4 x 10-8 โมล จงหามวลของแกส๊ ไฮโดรเจนซัลไฟด์และธาตอุ งคป์ ระกอบแตล่ ะชนิดในอากาศ
ปริมาตร 1 ลิตรตามข้อกาหนดนี้
2.2 ความสมั พนั ธ์ระหวา่ งมวล โมล และปรมิ าตรของแก๊ส
แกส๊ มมี วลน้อยมาก ปริมาณสารทม่ี ีสถานะแก๊ส จึงบอกเปน็ ปรมิ าตร
พร้อมระบอุ ณุ หภมู แิ ละความดัน นักวทิ ยาศาสตร์กาหนดให้อุณหภูมิ 0 องศาเซลเซียส
และความดัน 1 บรรยากาศ อุณหภูมแิ ละความดนั ทีส่ ภาวะมาตรฐานของแกส๊ (standard temperature
and pressure) หรือ STP
จากการทดลองพบวา่ แกส๊ ใดๆ ท่ี STP มปี รมิ าตรตอ่ โมลเทา่ กบั 22.4 ลติ รตอ่ โมล
การคานวณเกี่ยวกบั โมลและปรมิ าตร
สาร 1 โมล ปรมิ าตร ___________ ลติ ร ท่ี STP
ตัวอย่าง
แฟคเตอร์เปลย่ี นหนว่ ย
10
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
1. จงคานวณจานวนโมลของสารตอ่ ไปน้ี
1) O2 44.8 dm3 ที่ STP
2) H2 5.6 L ที่ STP
3) NO2 67.2 dm3 ที่ STP
4) SO2 112 dm3 ที่ STP
2. จงคานวณปริมาตรของสารตอ่ ไปน้ี ท่ี STP
1) O2 4 mol
2) H2 2.5 mol
3) NO2 0.5 mol
4) SO2 6 mol
การคานวณเกีย่ วความสัมพนั ธ์ระหวา่ งมวล โมล และปรมิ าตรของแก๊ส
ตัวอยา่ ง
11
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
ตวั อยา่ ง แก๊สไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) จานวน 1.51 x 1023 โมเลกลุ มมี วลและปริมาตรที่ STP เท่าใด
หามวล
หาปริมาตร
12
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
แบบฝกึ หดั
1. จงตอบคาถามต่อไปนใ้ี ห้ถูกตอ้ ง (แสดงวธิ ีคดิ )
1) Ca 8 กรมั มีก่อี ะตอม
.............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................
2) Na 4.6 กรัม มีกี่อะตอม
.............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................
3) N2 มวล 42 กรัม มีก่โี มเลกุล
.............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................
4) CH3COOH 90 กรัม มกี โ่ี มเลกลุ
.............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................
5) Al 3.01 x 1026 อะตอม มมี วลก่ีกรัม
.............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................
6) NH3 6.02 x 1023 โมเลกุล มีมวลกก่ี รัม
.............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................
7) แกส๊ Ne 40 กรัม มีปรมิ าตรกี่ลติ ร ท่ี STP
.............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................…
8) แก๊ส Kr 45 กรมั มปี ริมาตรก่ีลิตรท่ี STP
.............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................
13
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
9) แกส๊ O2 112 dm3 ที่ STP มมี วลกี่กรมั
.............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................
10) แกส๊ CO2 56 dm3 ที่ STP มีมวลก่กี รัม
.............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................
11) แก๊ส Ar 22.4 dm3 มกี ีอ่ ะตอม
.............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................
12) แกส๊ H2 5.6 dm3 ที่ STP มกี ่ีโมเลกลุ
.............................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................
2. จงหาจานวนโมล มวล จานวนอนภุ าค และปรมิ าตรที่ STP ของสารตอ่ ไปน้ี
แก๊ส จานวนโมล มวล (g) จานวนอนภุ าค ปริมาตรที่ STP
(dm3)
โอโซน (O3) 2 2.40
3.01 x 1023 5.6
คลอรีน (Cl2)
มเี ทน (CH4)
ฮีเลียม (He)
3. ถงั ใบหน่ึงมีปริมาตร 112 ลติ ร ตอ้ งใช้แก๊สฮีเลียมกก่ี รัมบรรจุลงในถงั ใบน้ที ี่ STP
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
4. แกส๊ C4H10 11.2 dm3 ที่ STP มไี ฮโดรเจนอยู่กอ่ี ะตอม
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
14
เอกสารประกอบการเรียนวิชา ว30221 เคมี1
5. กรดซัลฟวิ รกิ (H2SO4) 9.8 กรัม แก๊สไฮโดรเจน (H2) 2 กรัม และแกส๊ ไฮโดรเจนคลอไรด์ (HCl) 36.5
กรัม สารใดมีจานวนโมเลกลุ นอ้ ยที่สดุ
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
6. จานวนโมลของกามะถัน (s) ในขอ้ ใดมีค่ามากทสี่ ดุ (กาหนดให้มวลสตู รของ As2S3 = 246, FeS2 = 120
และมวลโมเลกุลของ SO2 = 64, H2S = 34) (9 วชิ าสามญั 61)
1. ตะกอน AS2S3 0.4 mol
2. แรไ่ พไรต์ (FeS2) 18 g
3. แก๊สซลั เฟอรไ์ ดออกไซด์ (SO2) 11.2 dm3 ที่ STP
4. แก๊สไฮโดรเจนซัลไฟด์ (H2S) ทีม่ กี ามะถันอยู่ 12.8 g
5. แก๊สไฮโดรเจนซลั ไฟด์ (H2S) ท่มี ีกามะถันอยู่ 2.408 x 1023 อะตอม
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
15
เอกสารประกอบการเรียนวิชา ว30221 เคมี1
7. พจิ ารณาแกส๊ ตอ่ ไปน้ี (9 วชิ าสามัญ 59)
ก. ออกซิเจนจานวน 6.02 x 1022 โมเลกลุ
ข. คารบ์ อนไดออกไซดม์ วล 22.0 กรมั
ค. ฮีเลยี ม 1 โมล
ง. คลอรีนมวล 106.5 กรมั
จ. นอี อน จานวน 7.02 x 1023 อะตอม
แกส๊ ใดมีปรมิ าตรมากท่ีสดุ ท่ี STP
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
8. ....................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
16
เอกสารประกอบการเรยี นวชิ า ว30221 เคมี1
3 สตู รเคมี
สัญลักษณ์ทีเ่ ขยี นแทนธาตุและสารประกอบ โดยแสดงชนดิ และอัตราสว่ นของธาตทุ ี่เป็นองคป์ ระกอบ
ดังน้นั สารประกอบ จะมีอัตราส่วนโดยโมลของอะตอมธาตุคงท่ี
3.1 กฎสดั สว่ นคงท่ี (low of definite Proportions)
การทดลองที่ มวลของสารท่ที าปฏกิ ริ ิยาพอดีกัน อัตราส่วน Cu : S
มวลของทองแดง (g) มวลของกามะถัน (g)
1 1.0 0.5
2 1.9 1.0
3 2.9 1.5
4 4.0 2.0
5 4.9 2.5
อัตราสว่ นโดยมวล ของ Cu : S = ___:____ ซ่งึ ไม่วา่ จะทาการทดลองก่ีคร้งั กจ็ ะไดอ้ ตั ราสว่ นที่คงทเ่ี สมอ
เปน็ ไปตามกฎสัดสว่ นคงท่ี (low of definite Propertions)
เมื่อหาอตั ราสว่ นโดยโมลของทองแดงตอ่ กามะถัน Cu:S ทีท่ าปฏิกิริยาพอดกี ันเปน็ สารประกอบคอปเปอร์ (II)
ซลั ไฟด์ (CuS) โดยหารอตั ราสว่ นโดยมวล ด้วยมวลอะตอมของธาตแุ ตล่ ะชนดิ จะได้อัตราส่วนประมาณ 1:1 ซ่ึงจะเป็นคา่ คงท่ี
ตัวอยา่ ง เผาโลหะแมกนเี ซียม(Mg) 2.64 g ในอากาศ ไดแ้ มกนีเซยี มออกไซด์ (MgO) 4.40 g และเมอื่ นา
โลหะ Mg 2.42 g มาเผากบั ออกซิเจน 1.61 g จะเกดิ เปน็ MgOท้ังหมด ผลการทดลองน้ีเปน็ ไปตามกฎ
สัดส่วนคงทห่ี รือไม่ และอตั ราสว่ นโดยโมลเฉลยี่ ของ Mg : O ท่ีทาปฏกิ ริ ิยากันเป็นสารประกอบนีม้ ีคา่ เท่าใด
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
17
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
3.2 รอ้ ยละโดยมวลของธาตุ
หลกั การ พจิ ารณามวลของธาตุทส่ี นใจใน 1 โมลของสารประกอบ
รอ้ ยละของธาตุ A ในสารประกอบ = มวลของธาตุ x 100
มวลของสารประกอบ
ตัวอยา่ ง1 ออกไซดข์ องเหล็ก 159.69 g ประกอบด้วยเหล็ก 111.69 g จงคานวณร้อยละโดยมวลของเหลก็ และออกซเิ จน
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ตวั อยา่ ง2 จงคานวณหามวลเป็นรอ้ ยละของธาตุทุกชนิดในกรดซัลฟวิ ริก (H2SO4) ซึ่งมีมวลโมเลกุลเทา่ กับ 98
ธาตุ จานวนโมลของธาตุ มวลของธาตุ (g) ร้อยละโดยมวล
องค์ประกอบ ใน 1 โมลของสาร
H
S
O
ตวั อยา่ ง3 จงคานวณมวลเป็นกรมั ของออกซิเจนในแรค่ วอตช์ (SiO2) และหินปูน (CaCO3) อย่างละ 1.00 กิโลกรัม
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
18
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
แบบฝกึ หดั
1. ฟอรม์ าลดีไฮดป์ ระกอบด้วยธาตุคาร์บอน (C) ไฮโดรเจน (H) และออกซิเจน (O) มีสมบัตเิ ป็นแก๊สพษิ ทมี่ กี ลิ่นฉนุ
ใช้มากในอุตสาหกรรมพลาสตกิ และการดองสัตว์ ถ้าฟอรม์ าลดไี ฮด์ 300 กรัม มีคารบ์ อนและไฮโดรเจนเปน็ องค์ประกอบ
120 กรัม และ 20 กรัม ตามลาดบั จงคานวณร้อยละโดยมวลของธาตุองค์ประกอบแตล่ ะชนิดในฟอรม์ าลดีไฮด์
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
2. จงคานวณมวลเป็นรอ้ ยละของธาตุแต่ละชนิดในสารตอ่ ไปน้ี
2.1 พารา-ไดคลอโรเบนซนี (C6H4Cl2) ซ่ึงเปน็ ส่วนผสมหนึ่งของลูกเหมน็
ธาตุ จานวนโมลของธาตุ มวลของธาตุ (g) รอ้ ยละโดยมวล
องคป์ ระกอบ ใน 1 โมลของสาร
C
H
Cl
2.2 ทิน (II) ฟลอู อไรด์ (SกF2) ซ่ึงเปน็ ส่วนผสมของยาสฟี ันบางชนดิ
ธาตุ จานวนโมลของธาตุ มวลของธาตุ (g) รอ้ ยละโดยมวล
องคป์ ระกอบ ใน 1 โมลของสาร
Sn
F
19
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
4. สารตัวอย่าง 0.500 กรัม ประกอบด้วยธาตุคารบ์ อน (C) ไฮโดรเจน (H) และออกซเิ จน (O) เมือ่ เผาไหมอ้ ยา่ งสมบรู ณ์
พบวา่ เกดิ แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) 0.687 กรมั ไอนา้ (H2O) 0.140 กรัม จงคานวณร้อยละโดยมวลของคาร์บอน
ไฮโดรเจน และออกซเิ จนในสารตัวอย่าง
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................
3.3 การหาสตู รโมเลกุลและสตู รอย่างงา่ ย
สตู รโมเลกลุ (molecular formula)
เป็นสตู รท่แี สดงจานวนอะตอมของธาตอุ งคป์ ระกอบทม่ี อี ยู่จริงใน 1 โมเลกลุ ของสาร
เช่น H2O 1 โมเลกลุ ประกอบด้วย H 2 อะตอม และ O 1 อะตอม
สูตรอย่างงา่ ยหรอื สูตรเอมพริ คิ ลั (empirical formula)
เป็นสูตรที่แสดงอตั ราสว่ นอย่างตา่ ของจานวนอะตอมของธาตุทเ่ี ปน็ องค์ประกอบ
เชน่ กลูโคส มสี ตู รโมเลกุลเปน็ C6H12O6
อตั ราส่วนของจานวนอะตอมหรือโมลของ C : H : O = 1 : 2 : 1
สตู รเอมพิริคลั คือ CH2O
ดงั นนั้ สตู รโมเลกุล = (สูตรเอมพิริคัล)n
หรือ มวลโมเลกลุ = n(มวลสูตรเอมพริ ิคัล)
20
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
การหาสตู รเอมพริ คิ ลั และสูตรโมเลกลุ
ขนั้ ท่ี 1 หา “______________” แตล่ ะชนิดในสารประกอบ
ขน้ั ท่ี 2 หา “______________________”
ขน้ั ท่ี 3 หา “______________________”
ขน้ั ที่ 4 ทาให้อัตราส่วนโดยโมลเป็น_____________________
4.1 หารดว้ ยตัวเลขจานวนโมลที่มคี า่ น้อยที่สดุ
4.2 ในกรณีทผ่ี ลลัพธ์ทไ่ี ด้ยังเปน็ เลขไมล่ งตัว
ถา้ เลขหลังจดุ ทศนิยมมากกว่าหรอื เทา่ กับ _____ ใหป้ ดั ขน้ึ เช่น _____ ปดั เปน็ _____
ถา้ เลขหลังจุดทศนิยมน้อยกวา่ หรอื เทา่ กับ _____ ให้ปดั ลง เช่น _____ ปดั เปน็ _____
ถา้ เลขหลังจุดทศนยิ มอยูร่ ะหวา่ ง ____________ ให้หาเลขทเ่ี หมาะสมคณู ตลอดเพ่อื ใหไ้ ด้
เลขจานวนเต็มหรือคา่ ใกลเ้ คียง
ขนั้ ที่ 5 อตั ราสว่ นโดยจานวนโมลอะตอมทีเ่ ปน็ เลขลงตวั อย่างทไ่ี ด้ นามาใชเ้ ขียน “_______________”
*** ถา้ โจทยถ์ ามสตู รโมเลกลุ *** (ทาตอ่ )
ขน้ั ท่ี 6 กาหนดให้ ______________________________________
ขน้ั ท่ี 7 คานวณมวลโมกลุ (หรอื ท่กี าหนดให)้ และมวลจากสูตรเอมพริ ิคัล เพ่อื นามาแทนคา่ n
ขน้ั ท่ี 8 ทาให้ n เป็นเลขลงตวั โดยการปัดเศษ นาคา่ n ท่ไี ด้คณู กบั จานวนอะตอมของธาตุใน_________
แตล่ ะธาตกุ ็จะได้ “_______________________”
ตัวอยา่ ง จากการวิเคราะห์สารประกอบชนดิ หนง่ึ พบว่าประกอบด้วยกามะถัน (S) 50.1 % และออกซิเจน (O)
49.9 % โดยมวลและมวลโมเลกุลของสารนเี้ ท่ากบั 128 จงหาสูตรเอมพิริคัลและสตู รโมเลกุลของสารประกอบชนิดนี้
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
21
เอกสารประกอบการเรยี นวชิ า ว30221 เคมี1
แบบฝกึ หัด
1. สารประกอบชนิดหนึ่งประกอบดวยธาตไุ ฮโดรเจน 0.250 g คารบอน 1.500 g และคลอรีน 8.875 g
จงคานวณสูตรเอมพิรคิ ัลของสารน้ี
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
2. สารประกอบชนดิ หน่งึ เกิดจากการรวมตวั ของคารบ์ อน 6 กรมั ไฮโดรเจน 1 กรมั และซลั เฟอร์ 8 กรมั
ถ้าสารประกอบนั้นมีมวลโมเลกลุ เทา่ กับ 240 สูตรโมเลกลุ ของสารประกอบนเ้ี ป็นอย่างไร
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
3. สารประกอบชนิดหนงึ่ ประกอบด้วยกามะถนั (S) และไนโตรเจน (N) เทา่ น้นั ถา้ สารประกอบน้มี ีกามะถนั เป็น
องค์ประกอบร้อยละ 69.60 โดยมวล และมมี วลโมเลกุลเทา่ กบั 184 จงหาสตู รโมเลกลุ ของสารประกอบนี้
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
22
เอกสารประกอบการเรียนวิชา ว30221 เคมี1
4. เมอ่ื นาสารประกอบไฮโดรคาร์บอนชนิดหนง่ึ มาเผาไหมอ้ ยา่ งสมบูรณ์จะได้แกส๊ คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2)
6.60 กรมั และไอน้า (H2O) 4.10 กรัม จงหาสูตรเอมพิริคลั ของสารประกอบนี้
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
5. กรดซอรบ์ ิก (sorbic acid) ใชผ้ สมในอาหารเพ่ือยับยั้งการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์บางชนิด สารนม้ี ี
มวลโมเลกุล 112.13 ประกอบดว้ ยคาร์บอน (C) ร้อยละ 64.3 ไฮโดรเจน (H) รอ้ ยละ 7.2 และออกซเิ จน
(0) รอ้ ยละ 28.5 โดยมวล จงหาสตู รโมเลกลุ ของกรดซอรบ์ ิก
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
23
เอกสารประกอบการเรยี นวชิ า ว30221 เคมี1
6. ดีลดริน (dieldrin) เป็นสารฆ่าแมลงประเภทเดียวกบั ดี.ดี.ท.ี ทม่ี ผี ลตกค้างต่อส่งิ แวดลอ้ มเป็นอย่าง
มาก โมเลกุลของดีลดริน ประกอบด้วยธาตคุ าร์บอน (C) ไฮโดรเจน (H) ออกซิเจน (O) และคลอรีน (Cl)
การเผาไหมข้ องดลี ดริน 29.72 มิลลกิ รัม ทาให้เกดิ แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) 41.21 มลิ ลกิ รัม และ
ไอนา้ (H2O) 5.63 มิลลิกรมั และ ในการวิเคราะหด์ ลี ดรนิ จานวน 25.31 มลิ ลิกรมั จะได้ตะกอน
ซลิ เวอร์คลอไรด์ (AgCl) 57.13 มิลลกิ รมั จงหาสูตรเอมพิรคิ ัลของดลี ดริน
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
24
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
บทท่ี 5 สารละลาย
สารละลาย (Solution)
สารละลายเป็นสารเน้ือเดยี ว เตรยี มได้จากการผสมสารต้ังแต่ 2 ชนดิ ขึ้นไป ซง่ึ ประกอบด้วย
องค์ประกอบ 2 ชนิด ได้แก่ ตวั ทาละลายและตัวละลาย
หลกั การพจิ ารณา 1. ถา้ สารมสี ถานะเดียวกัน สารท่มี ปี รมิ าณมากกวา่ เป็นตัวทาละลาย
2. ถา้ สารตา่ งสถานะกนั สารท่มี สี ถานะเดียวกับสารละลายเปน็ ตัวทาละลาย
1 ความเขม้ ขน้ ของสารละลาย
1. รอ้ ยละ หรอื สว่ นในรอ้ ยสว่ น (parts per hundred , pph)
ร้อยละโดยมวล (มวล/มวล) หรอื %w/w หมายถึง ……………. ของตวั ละลาย
ในสารละลาย 100 หน่วย.................เดยี วกนั
เชน่ สารละลายโซเดียมคลอไรดเ์ ข้มขน้ ร้อยละ 3 โดยมวล หมายความว่า...............................................................
................................................................................................................................................................................................
รอ้ ยละโดยมวล (%w/w) = มวลของตวั ละลาย (หนว่ ยมวล) x 100%
มวลของสารละลาย (หน่วยมวล)
ร้อยละโดยปรมิ าตร (ปรมิ าตร/ปรมิ าตร) หรอื %v/v หมายถึง ……………. ของตัวละลาย
ในสารละลาย 100 หน่วย.................เดยี วกัน
เชน่ สารละลายเมทานอลเข้มขน้ รอ้ ยละ 10 โดยปริมาตร หมายความว่า......................................................
................................................................................................................................................................................................
รอ้ ยละโดยปรมิ าตร (%v/v) = ปรมิ าตรของตวั ละลาย(หนว่ ยปรมิ าตร) x 100%
ปรมิ าตรของสารละลาย (หนว่ ยปรมิ าตร)
ร้อยละโดยมวลต่อปรมิ าตร (มวล/ปรมิ าตร)หรือ %w/v หมายถึง ……..…..ของตวั ละลาย
ในสารละลาย 100 หน่วย.................
เชน่ สารละลายโซเดยี มไฮดรอกไซด์เข้มข้นรอ้ ยละ 7 โดยมวลตอ่ ปริมาตร หมายความวา่ ...................................
.....................................................................................................................................................................
รอ้ ยละโดยปรมิ าตร (%w/v) = มวลของตัวละลาย (หนว่ ยมวล) x 100%
ปรมิ าตรของสารละลาย (หนว่ ยปรมิ าตร)
*หนว่ ยมวลกับปรมิ าตรต้องสอดคลอ้ งกนั เช่น หนว่ ยมวลของตัวละลายเปน็ g ปริมาตรของสารละลายจะเปน็ cm3
หนว่ ยมวลของตัวละลายเปน็ kg ปริมาตรของสารละลายจะเปน็ dm3
*การเปลย่ี นหนว่ ยความเข้มข้น จากหนว่ ยรอ้ ยละโดยมวลและร้อยละโดยปรมิ าตร ตอ้ งทราบความหนาแนน่ ของสารละลาย (D=m/v)
25
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
การคานวณความเขม้ ขน้ ของสารละลายในหนว่ ยรอ้ ยละ
1. ละลายเกลอื แกง 20 กรัม ในสารละลาย 200 กรมั สารละลายนจ้ี ะมีความเขม้ ข้นเท่าใดในหนว่ ยร้อยละโดยมวล
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. นา NaOH 50 กรัม ละลายในนา้ 400 กรมั จงหาความเขม้ ขน้ ในหนว่ ยร้อยละโดยมวลของสารละลาย
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3. สารละลายเอทานอล 500 cm3 มีเอทานอล 30 cm3 สารละลายนมี้ คี วามเข้มขน้ รอ้ ยละเท่าใดโดยปรมิ าตร
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
4. สารละลาย CuSO4 จานวน 600 cm3 มี CuSO4 ละลายอยู่ 36 g สารละลายนี้มีความเข้มร้อยละ
เทา่ ไรโดยมวลตอ่ ปรมิ าตร
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
5. สารละลาย NaCl เขม้ ขน้ 20% w/v จานวน 200 cm3 จะมี NaCl กีโ่ มล
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
26
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
6. คานวณความเข้มขน้ เปน็ ร้อยละโดยมวลของสารละลาย C2H4O2 เมือ่ นา C2H4O2 0.5 mol ละลายในนา้
3 mol
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
7. สารละลายนา้ ตาลทราย (C12H22O11) เข้มขน้ ร้อยละ 22 โดยมวล มคี วามหนาแน่น 1.09 g/mL
ในสารละลาย 1 mL มนี า้ ตาลทรายอยกู่ กี่ รมั
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
8. สารละลายกรดซลั ฟิวรกิ (H2SO4) เขม้ ข้นร้อยละ 35 โดยมวล มีความหนาแนน่ 1.26 g/mL ที่ 20 °C
8.1 ในสารละลาย 100 ลิตร มกี รดซัลฟิวริกกก่ี รมั
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
8.2 สารละลายทมี่ กี รดซลั ฟิวริกละลายอยู่ 500 กรมั มปี รมิ าตรกี่ลิตร
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
27
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
2. ส่วนในล้านส่วน (parts per million, ppm) และส่วนในพันล้านส่วน (parts per billion, ppb)
สว่ นในลา้ นสว่ น (parts per million) หรอื ppm
หมายถงึ ปริมาณ/ปริมาตรของ..................... ใน............................. 1 ลา้ นหนว่ ย
เชน่ สารละลาย Pbเขม้ ขน้ 5 ppm หมายความว่า ...............................................................................................................
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………
สว่ นในลา้ นสว่ น (ppm) = มวลหรอื ปรมิ าณของตวั ละลาย (หนว่ ยมวล) x 106
มวลหรอื ปริมาณของสารละลาย (หนว่ ยปริมาตร)
สว่ นในพนั ลา้ นสว่ น (parts per billion) หรอื ppb
หมายถึง ปรมิ าณ/ปรมิ าตรของ........................ ใน.............................. 1 พนั ลา้ นหนว่ ย
เชน่ สารละลาย Hg เข้มข้น 2 ppb หมายความว่า ...................................................................................................................
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………….
สว่ นในลา้ นสว่ น (ppb) = มวลหรอื ปรมิ าณของตัวละลาย (หนว่ ยมวล) x 109
มวลหรอื ปรมิ าณของสารละลาย (หนว่ ยปริมาตร)
การคานวณความเข้มขน้ ในหน่วย ppm , ppb
1. นาตวั อยา่ งนา้ ทิง้ จากโรงงานอุตสาหกรรมมา 100 g พบว่ามโี ลหะเจอื ปนอยู่ 0.01 g จงหาว่ามีโลหะเจือปน
อยใู่ นนา้ ทิง้ น้ีก่ี ppm
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. จากการตรวจสอบพบวา่ ในนา้ ทะเล100 cm3 จะมที องคาปนอยู่ 2 x 10-5 g จงหาว่าในนา้ ทะเลมที องคาก่ี ppb
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3. ปกตเิ ลือดจะมี Ca2+ เปน็ องคป์ ระกอบ 10 mg/ 100 cm3 คดิ เป็นกี่ ppm
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
28
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
4. สินแรต่ ัวอยา่ งชนิดหน่ึง 0.456 g เมือ่ นามาวเิ คราะห์พบว่ามโี ครเมยี ม(III)ออกไซด์ (Cr2O3) อยู่ 0.560 mg
สินแรต่ ัวอย่างมี Cr2O3 อยู่กส่ี ่วนในล้านสว่ น
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
5. สารละลายเมอร์ควิ รี (II) ไนเตรต (Hg(NO3)2) มีเมอร์คิวรี (II) ไนเตรต อยู่ 0.0324 กรัม และนา้ 100
กรมั สารละลายนม้ี ีความเข้มขน้ เท่าใดในหนว่ ยส่วนในลา้ นส่วน
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
6. ถ้าในอากาศ 100 มลิ ลิลิตร มี N2O 3.30 x 10-5มิลลลิ ติ ร ความเข้มข้นของไนโตรเจนมอนอกไซด์
ในอากาศในหนว่ ยส่วนในพนั ล้านส่วนมีคา่ เท่าใด
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3. โมลาริตี (Molarity) หรอื โมลาร์ สัญลกั ษณค์ อื .............
โมลารติ ี หมายถงึ ………………….ของตัวละลาย ในสารละลาย.....................
เช่น สารละลาย H2SO4เข้มขน้ 2 M หมายถงึ
การคานวณความเขม้ ขน้ ในหนว่ ยโมลาร์
1. ละลาย NaOHจานวน 15 g ในนา้ จนสารละลายมปี ริมาตร 250 cm3 สารละลายจะมคี วามเข้มขน้ ก่ีโมลาร์
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
29
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
2. ละลาย LiF 2.6 g ในสารละลาย 100 cm3 จงหาความเขม้ ข้นในหนว่ ย mol/dm3
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3. สารละลาย KMnO4 เข้มข้น 0.2 M จานวน 5 dm3 จะมีมวลของ KMnO4 ก่ีกรัม
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
4. กรดไฮโดรโบรมิก (HBr) เป็นสารละลายท่ีเกิดจากแกส๊ ไฮโดรเจนโบรไมดล์ ะลายในนา้ จงคานวณหาความ
เขม้ ขน้ ของสารละลายกรดจานวน 400 cm3ทม่ี แี กส๊ HBrละลายอยู่ 6.72 dm3 ท่ี STP ในหน่วย mol/dm3
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
5. สารละลายกรดไนตรกิ (HNO3) เข้มขน้ ร้อยละ 10.0โดยมวลมคี วามหนาแน่น 1.4 กรมั ตอ่ มิลลิลิตร
สารละลายน้ีมคี วามเขม้ ขน้ กโ่ี มลตอ่ ลิตร
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
30
เอกสารประกอบการเรียนวิชา ว30221 เคมี1
4. โมแลลติ ี (Molality) หรอื โมแลล สญั ลักษณค์ ือ...........
โมแลลติ ี หมายถึง ………………….....…ของตัวละลาย ใน................................ 1 ลติ ร
เชน่ สารละลาย Na2CO3เข้มข้น 0.5 m หมายถึง.
การคานวณความเขม้ ขน้ ในหนว่ ยโมแลล
1. ละลาย KF จานวน 29 g ในนา้ 0.25 kg จงหาความเขม้ ขน้ ของสารละลายในหน่วย mol/kg
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. NaCl จานวน 585 g ละลายในน้า 2500 g จงหาความเข้มข้นในหน่วยโมแลล
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
5. เศษสว่ นโมล (Mole fraction) สญั ลักษณค์ อื .........
เศษส่วนโมล หมายถงึ ..............................................................................................................................................................
%โดยโมล = เศษสว่ นโมล x 100
31
เอกสารประกอบการเรียนวิชา ว30221 เคมี1
การคานวณความเขม้ ขน้ ในหนว่ ยเศษสว่ นโมล
1. จงคานวณหาเศษส่วนโมลขององค์ประกอบแต่ละชนิดในสารละลายทปี่ ระกอบดว้ ย สาร A 1.5 โมล
สาร B 2.0 โมล และ H2O 4.5 โมล
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. จงคานวณเศษส่วนโมลของทกุ องค์ประกอบในสารละลาย NaCl เขม้ ข้นรอ้ ยละ 10 โดยมวล
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3. ในสารละลาย 260 g มี NaOH 80 g จะมี % โดยโมลของนา้ เทา่ ใด
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
32
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
การคานวณเกย่ี วกับการเปลยี่ นความเขม้ ขน้ ในหนว่ ยตา่ งๆ
1. สารละลายกรดไนตริก (HNO3) เขม้ ขน้ รอ้ ยละ 5 โดยมวล มีความหนาแนน่ 1.4 g/cm3 สารละลายน้มี คี วามเขม้ ข้น
1.1 รอ้ ยละโดยมวลต่อปรมิ าตร
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
1.2 โมลาร์ (H=1, N=14, O=16)
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. สารละลาย CaCl2เขม้ ขน้ 10 %w/wมีความหนาแน่นของสารละลาย 1.18 g/mL จงคานวณความเขม้ ขน้ ในหนว่ ยต่อไปนี
2.1 โมลาร์ (Na=23, O=16, H=1)
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2.2 โมแลล
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
5. กรดฟอร์มิก (HCOOH) เขม้ ข้น 6 M มคี วามหนาแน่น 1.2 g/cm3 จงหาความเข้มข้นนใี้ นหนว่ ยร้อยละโดยมวล
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
33
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
6. สารละลายโซเดียมคลอไรด์ (NaCl) เขม้ ขนั 0.25 โมลตอ่ กโิ ลกรมั ถ้าสารละลายนม้ี ีโซเดียมคลอไรดล์ ะลายอยู่ 234 กรัม
จะมนี า้ ก่ีกิโลกรมั
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2 การเตรยี มสารละลาย
ในปฏบิ ัติการเคมีส่วนใหญ่จะใช้สารในรปู สารละลาย โดยเฉพาะในหน่วยโมลาร์ จงึ จาเป็นตอ้ ง
เตรียมสารละลายใหม้ ีความเขม้ ข้นและปริมาตรตามที่ตอ้ งการ โดยการเตรยี มสารละลายมี 2 ลกั ษณะ คือ
1. การเตรยี มสารละลายจากสารบรสิ ทุ ธิ์
ขนั้ ตอนการเตรยี มสารละลาย
1)................................................................................................
2)................................................................................................
3)................................................................................................
4)................................................................................................
ตัวอยา่ ง ถ้าต้องการเตรยี มสารละลาย NaClเขม้ ขน้ 0.1 M จานวน 100 cm3 ต้องใช้ NaCl กี่กรัม
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. การเตรยี มสารละลายเจอื จางจากสารละลายเขม้ ขน้
ปกตใิ นห้องปฏบิ ัตกิ ารณจ์ ะมสี ารละลายเข้มข้นอยู่แลว้ เม่อื ต้องการใช้สารละลายทมี่ ีความเข้มข้นต่ากว่าสารละลาย
เดมิ ทมี่ อี ยู่ ทาได้โดยการเพม่ิ ปรมิ าตรของตวั ทาละลาย ดงั นั้น สารละลายกอ่ นและหลงั ทาการเจอื จาง จะมีเนอ้ื ของตวั ละลาย
เทา่ กนั
ตัวละลาย
ตวั ทาละลาย
สารละลายเข้มขน้ สารละลายเจือจาง
34
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
จานวนโมลของตวั ละลายกอ่ นเจอื จาง = จานวนโมลตวั ละลายหลงั เจอื จาง
M1V1 = M2V2
เมื่อ M1 = ความเข้มข้นของสารละลายกอ่ นทาให้เจือจาง (mol/L)
M2 = ความเข้มขน้ ของสารละลายหลังทาให้เจือจาง (mol/L)
V1 = ปรมิ าตรของสารละลายกอ่ นทาใหเ้ จือจาง (L)
V2 = ปริมาตรของสารละลายหลังทาใหเ้ จอื จาง (L)
ตัวอยา่ ง ต้องใช้สารละลาย NaOH เขม้ ขน้ 1 M ปรมิ าตรเท่าใด ในการเตรยี มสารละลาย NaOH เขม้ ขน้
0.1 M ปริมาตร 100 มิลลิลติ ร
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
แบบฝกึ หดั
1. ถา้ ตอ้ งการเตรียมสารละลายโพแทสเซยี มไอโอไดด์ (KI) 2 โมลต่อลิตร จานวน 250 มิลลลิ ติ ร จะต้องใช้
โพแทสเซียมไอโอไดด์กีก่ รัม
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. เลด (II) ไนเตรต (Pb(NO3)2) 3.31 กรมั ใชเ้ ตรียมสารละลายเข้มข้น 0.25 โมลตอ่ ลิตรได้กมี่ ิลลลิ ิตร
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3. ถ้าต้องการเตรียมสารละลายโพแทสเซยี มเปอร์แมงกาเนตเข้มข้น 0.003 โมลตอ่ ลิตร ปริมาตร 75 มลิ ลิลิตร
จากสารละลายโพแทสเซียมเปอรแ์ มงกาเนตเข้มข้น 0.050 โมลตอ่ ลติ ร จะทาได้อยา่ งไร
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
35
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
4. ตอ้ งการเตรียมสารละลายกรด H2SO4 0.9 โมลาร์ ปริมาตร 250 มลิ ลลิ ิตร ต้องใช้กรด H2SO4ท่มี ีความเขม้ ขน้ รอ้ ยละ 98
โดยมวล กมี่ ลิ ลลิ ิตร (กาหนดความหนาแนน่ ของกรด H2SO4เปน็ 1.80 g/mL)
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
5. จงคานวณหาปรมิ าตรของสารละลายเริ่มตน้ ทีต่ ้องนามาใชใ้ นการเตรยี มสารละลายต่อไปน้ี
5.1 เตรียมสารละลาย HCl เขม้ ข้น 6 M ปริมาตร 500 cm3 จากสารละลาย HCl เขม้ ขน้ 12 M
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
5.2 เตรยี มสารละลายกรดไนตรกิ (HNO3) เขม้ ขน้ 1 M ปริมาตร 100 cm3 จากสารละลายกรดไนตรกิ เข้มขน้ 16 M
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
6. ถ้ามแี บเรียมคลอไรด์ (BaCl2) 2.08 g และต้องการเตรียมสารละลายเข้มขน้ 0.050 โมลตอ่ ลติ ร ปริมาตร 400 มิลลิลติ ร
จะทาได้หรอื ไม่ เพราะเหตุใด (Ba=137, Cl=35.5)
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
7. ถ้าต้องการเตรยี มสารละลายเลด (II) ไนเตรต (Pb(NO3)2) เขม้ ขน้ 0.050 โมลตอ่ ลิตร ปรมิ าตร 100 มิลลิลิตร จาก
สารละลายเลด (II) ไนเตรตเข้มข้น 0.20 โมลตอ่ ลติ ร
7.1 ต้องใช้สารละลายเลด (II) ไนเตรตเข้มข้น 0.20 โมลต่อลติ ร ปริมาตรก่ี mL
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
36
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
7.2 สารละลายท่ีเจือจางแลว้ มีเลด (II) ไนเตรตละลายอยู่กกี่ รมั
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
8. เมื่อผสมสาร 2 ชนดิ ในแตล่ ะขอ้ ตอ่ ไปน้ี สารละลายที่ได้มคี วามเข้มข้นก่โี มลตอ่ ลติ ร
(เมอ่ื ถอื วา่ ปรมิ าตรของสารละลายผสมมีคา่ เท่ากับผลรวมของปริมาตรของสารละลายเริม่ ตน้ )
8.1 สารละลาย HClเขม้ ขน้ 0.6 M ปริมาตร 70 mL กบั น้า 500 mL
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
8.2 สารละลาย NaOHเข้มข้น 1.0 M ปรมิ าตร 100 mL กบั สารละลาย NaOHเข้มขน้ 2.0 M ปริมาตร 100 mL
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3 สมบตั บิ างประการของสารละลาย
สารละลาย เตรียมได้จากการผสมสารบริสุทธ์ติ งั้ แต่ 2 ชนิดขึ้นไปเข้าด้วยกนั ทาให้สมบัตบิ างประการของ
สารละลายแตกต่างไปจากตวั ทาละลายบริสทุ ธิ์ โดยสารละลายท่ีมตี วั ละลายเป็นสารระเหยยากและไม่แตกตัวเปน็ ไอออน
จะมีสมบตั ทิ ่เี รยี กวา่ คอลลเิ กทฟี (colligative)
สมบตั ิคอลลิเกทฟี เป็นการเรยี กรวมสมบตั ทิ างกายภาพของสารละลาย เช่น ความดันไอ จุดเดอื ด
จุดเยือกแขง็ เปน็ ต้น
พจิ ารณาตารางต่อไปน้ี
ตาราง 1 ความเขม้ ขน้ และจดุ เดือดของสารบางชนดิ
สาร ความเขม้ ขน้ (mol/kg) จดุ เดอื ด (C)
100.00
น้า - 100.51
101.02
สารละลายกลเี ซอรอลในน้า 1 100.51
2 101.02
สารละลายนา้ ตาลทรายในน้า 1
2
37
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
ตาราง 2 ความเขม้ ขน้ และชว่ งอณุ หภมู ขิ องการหลอมเหลวของสารบางชนิด
สาร ความเขม้ ขน้ (mol/kg) จดุ หลอมเหลว(C)
เบนซีน - 5.49
สารละลายกรดเบนโซอิก 1 0.42
ในเบนซีน 2 -4.65
สารละลายเฮกเซน 1 0.42
ในเบนซนี 2 -4.65
สารละลายทมี่ ีตวั ละลายเปน็ สารระเหยยากและไมแ่ ตกตัวเปน็ ไอออน จะมีสมบตั ทิ เ่ี รยี กว่า คอลลเิ กทฟี (colligative) คือ
1. สารละลายทม่ี ีตัวทาละลายชนดิ เดียวกัน ถ้ามคี วามเขม้ ข้นในหนว่ ยโมแลลเท่ากัน จะมี.....................................เท่ากัน
2. จดุ เดอื ดของสารละลายจะ...............................................จดุ เดือดของสารบรสิ ทุ ธิ์ (ตวั ทาละลายบรสิ ุทธ)ิ์
3. จดุ หลอมเหลวหรอื จุดเยอื กแข็งของสารละลายจะ............................................จดุ หลอมเหลวหรือจดุ เยอื กแขง็ ของ
ตวั ทาละลายบรสิ ทุ ธ์ิ
โดยจุดเดือดและจดุ เยอื กแขง็ ไม่ได้ข้ึนอยกู่ บั ชนดิ ของตวั ละลาย แต่ขึน้ อยู่กับ..................................................................
ผลต่างของจุดเดือดของสารละลายทม่ี คี วามเข้มขน้ 1 โมแลล กบั จุดเดอื ดของตัวทาละลายบริสุทธิจ์ ะมีค่าคงที่
เรียกวา่ ....................................................................................................................................ของตวั ทาละลาย
จดุ เดอื ดทเ่ี พม่ิ ขึน้ จะแปรผนั ตรงกับความเขม้ ขน้ เปน็ โมแลล (m) ของสารละลาย
∆Tb = Kbm
∆Tb = ผลตา่ งระหว่างจดุ เดือดของสารละลายกับตัวทาละลายบริสทุ ธ์ิ (จุดเดอื ดทเ่ี พิ่มขนึ้ )
Kb = คา่ คงท่ขี องการเพิม่ ขึน้ ของจุดเดือดของตวั ทาละลาย
m = ความเข้มข้นของสารละลายเปน็ โมแลล
ผลต่างของจุดหลอมเหลวของสารละลายท่มี ีความเขม้ ข้น 1 โมแลล กับจดุ หลอมเหลวของตัวทาละลายบริสทุ ธ์ิ
จะมคี า่ คงที่ เรยี กวา่ ..............................................................................................................ของตวั ทาละลาย
จดุ เยอื กแขง็ ทลี่ ดลง จะแปรผนั ตรงกบั ความเข้มขน้ เป็นโมแลล (m) ของสารละลาย
∆Tf = Kfm
∆Tf = ผลตา่ งระหวา่ งจดุ เยือกแขง็ ของสารละลายกบั ตัวทาละลายบริสุทธิ์ (จุดเยือกแขง็ ท่ลี ดลง)
Kf = ค่าคงท่ขี องการลดลงของจุดเยอื กแขง็ ของตัวทาละลาย
m = ความเข้มขน้ ของสารละลายเป็นโมแลล
38
เอกสารประกอบการเรยี นวชิ า ว30221 เคมี1
ตัวอยา่ ง จงคานวณหาจุดเดือดและจดุ เยอื กแขง็ ของสารละลายกลูโคส (C6H12O6) ในนา้ เขม้ ข้น 0.02 โมแลล
(นา้ มีคา่ Kb =0.51C/molและค่า Kf = 1.86C/mol)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
การคานวณเกยี่ วกับสมบัตคิ อลลเิ กทีฟ
1. จงคานวณหาจดุ เยอื กแขง็ ของสารละลายเมทานอล (CH4O) ในน้า เข้มข้น 1.50 m (นา้ มีคา่ Kf = 1.86 C/m)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
2. จงคานวณหาจุดเยือกแข็งของสารละลายคารบ์ อนเตตระคลอไรด์ (CCl4) 3 g ในเบนซนี (C6H6) 190 g
(เบนซนี มีคา่ Kf = 4.90 C/m)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
39
เอกสารประกอบการเรียนวิชา ว30221 เคมี1
3. ถา้ นากลูโคส 18 กรัม ใส่ลงในนา้ 50 กรัม สารละลายจะมีจดุ เดือดก่ีองศาเซลเซยี ส (กาหนดให้ Kb ของน้า = 0.51 C/m)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
4. สารละลายชนดิ หนึง่ ไดจ้ ากการผสมตวั ละลายท่ีมมี วลโมเลกุลเท่ากับ 100 จานวน 20 กรัม กับตัวทาละลายท่ีมจี ดุ เดือด
84 C จานวน 500 กรัม ปรากฏว่าจุดเดือดเพม่ิ ขนึ้ เป็น 85 C จงหาค่า Kb ของตัวทาละลายน้ี
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
5. ถา้ มวลโมเลกลุ ของสารประกอบอนิ ทรีย์ชนิดหนง่ี มีค่า 58.0 อยากทราบวา่ จุดเดอื ดของสารละลายที่ประกอบดว้ ยสารอินทรีย์
24.0 กรมั ในนา้ 600 กรมั มีค่าเท่ากับเท่าไร ถ้านา้ บรสิ ุทธมิ์ ีจดุ เดือด 100C
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
6. ถา้ ตอ้ งการใหจ้ ุดเยอื กแขง็ ลดลง 8C จะตอ้ งใสก่ ลูโคส (C6H12O6) ลงไปก่ีกรัม ในน้า 10 กรัม
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
40
เอกสารประกอบการเรียนวิชา ว30221 เคมี1
บทท่ี 6 ปริมาณสัมพนั ธ์
1 ปฏกิ ริ ยิ าเคมี
ปฏกิ ริ ิยาเคมเี ป็นกระบวนการทที่ าใหส้ ารตั้งแต่ 1 ชนิดเปลี่ยนเป็นสารชนดิ ใหม่ โดย
อะตอมหรือไอออนของสารตั้งตน้ จะเกิดการจดั เรียงตวั ใหม่ ได้เปน็ ผลติ ภณั ฑ์ที่มีโครงสร้างและสมบตั ิตา่ ง
จากสารตง้ั ต้น
เช่น ปฏกิ ริ ยิ าการเผาไหม้ของแก๊สหงุ ตม้ หรอื แกส๊ โพรเพนกับแก๊สออกซิเจน ได้ แกส๊ คารบ์ อนไดออกไซด์และนา้
C3H8 (g) + 5O2 (g) ---> 3CO2 (g) + 4H2O (g)
การเกดิ ปฏิกิรยิ าเคมสี ามารถสงั เกตได้จากการเปล่ียนแปลง เช่น การเกิดฟองแกส๊ การเกิดตะกอน
การเกดิ กล่นิ การเปลี่ยนสี การเพ่ิมขนึ้ หรอื ลดลงของอณุ หภมู ิ แต่การเปลยี่ นแปลงบางอยา่ งท่สี ังเกตได้อาจ
ไม่ใชป่ ฏกิ ิรยิ าเคมี เน่อื งจากการเปล่ยี นแปลงน้ันไม่ทาให้เกิดสารใหม่ เช่น น้าเดอื ดแล้วมีฟองแก๊ส
ไม่ใช่ปฏิกิริยาเคมี ในทางกลบั กนั ปฏิกริ ิยาเคมบี างอยา่ งไม่สามารถสงั เกตเห็นการเปลยี่ นแปลงได้งา่ ย
ต้องใชเ้ คร่อื งมอื ตรวจสอบ
2 สมการเคมี
สมการเคมี (chemical equation) เปน็ การเขยี นแสดงการเปล่ียนแปลงของสารเป็น
ประโยคข้อความ โดยใช้สตู รเคมีและสัญลักษณ์
เช่น ประโยคขอ้ ความ โลหะแมกนเี ซียมทาปฏกิ ริ ิยากับสารละลายกรดไฮโดรคลอรกิ
ไดส้ ารละลายแมกนีเซยี มคลอไรดแ์ ละแกส๊ ไฮโดรเจน
สมการขอ้ ความ แมกนเี ซยี ม + กรดไฮโดรคลอรกิ ---> แมกนเี ซียมคลอไรด์ + แก๊สไฮโดรเจน
สมการเคมี Mg (s) + HCl (aq) ---> MgCl2 (aq) + H2 (g)
41
เอกสารประกอบการเรียนวชิ า ว30221 เคมี1
สมการเคมี จะเขยี นสารตัง้ ตน้ ไว้ทางซ้ายมือและผลติ ภัณฑไ์ วท้ างขวามอื ซึง่ ลกู ศรจะแสดงทศิ ทางของการ
เกิดปฏกิ ิรยิ าเคมี
สารตงั้ ตน้ + สารตัง้ ตน้ ----> ผลติ ภณั ฑ์
การเขียนสมการเคมีจะแสดงสถานะของสารท่ีเกดิ ปฏกิ ิรยิ าเคมีดว้ ยสัญลักษณ์ ได้แก่
s = solid (ของแข็ง) l = liquid (ของเหลว)
g = gas (แก๊ส) aq = aqeous (สารละลายที่มนี ้าเปน็ ตัวทาละลาย)
ตัวอยา่ ง ปฏิกริ ิยาการเผาไหม้ของแก๊สหุงตม้ หรอื แก๊สโพรเพนกับแกส๊ ออกซิเจน ได้ แกส๊ คารบ์ อนไดออกไซด์และน้า
C3H8 (g) + 5O2 (g) ---> 3CO2 (g) + 4H2O (g)
ธาตุ จานวนอะตอม
คาร์บอน สารต้งั ตน้ ผลติ ภณั ฑ์
ไฮโดรเจน
ออกซเิ จน
การเขียนสมการเคมที ส่ี มบูรณ์ อะตอมของแต่ละธาตุในสารตงั้ ต้นและผลิตภณั ฑ์ต้องมจี านวน
เทา่ กนั ซึ่งทาไดโ้ ดยการดลุ สมการเคมี โดยนาตวั เลขทีเ่ หมาะสมซ่งึ เรยี กวา่ เลขสัมประสทิ ธ์ิ
(coefficient) มาเติมหน้าสตู รของสารต้งั ตน้ และผลติ ภณั ฑ์ โดยไม่มกี ารเปลี่ยนสูตรเคมีของสารตง้ั ต้น
และผลติ ภัณฑ์ อัตราส่วนของสารในสมการทด่ี ลุ แล้ว เรียกวา่ อตั ราสว่ นโดยโมล (mole ratio)
การดุลสมการเคมี ไมม่ ลี าดับขั้นตอนและวธิ ที ่เี ปน็ กฎเกณฑ์แน่นอน แต่มีข้อแนะนาดังน้ี
1. นับจานวนอะตอมของธาตแุ ต่ละชนดิ
2. ดุลจานวนอะตอมของธาตุทางดา้ นซา้ ยและขวาของสมการท่ียงั ไมเ่ ท่ากนั โดยเริ่มจากธาตุท่ีมอี ยู่ในสาร
เพยี ง 1 ชนิดในแต่ละข้างกอ่ น ซ่ึงโดยทัว่ ไป อะตอม O และ H จะดลุ เปน็ ลาดับสุดทา้ ย
3. ดลุ จานวนอะตอมของธาตอุ ื่น ๆ จนกระท่งั ทุกอะตอมของธาตุทางด้านซ้ายและขวาของสมการเทา่ กนั
โดยพยายามหลีกเล่ียงการเปลยี่ นเลขสัมประสิทธิ์หนา้ สารท่มี อี ะตอมธาตุท่ีดุลแลว้
4. นยิ มทาเลขสมั ประสิทธท์ิ เี่ ป็นเศษส่วนใหเ้ ป็นจานวนเต็ม โดยคณู สัมประสิทธ์ิทุกตวั ดว้ ยตัวคณู ที่
นอ้ ยทีส่ ดุ
42
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
ตวั อยา่ งท่ี 1 Mg (s) + HCl (aq) ----> MgCl2 (aq) + H2 (g)
Mg = ……………. Mg = …………….
H = ………………. H = ……………….
Cl = ……………… Cl = ……………...
จากตวั อย่าง จะพบวา่ จานวนอะตอมของธาตทุ งั้ 2 ข้างของสมการไมเ่ ทา่ กัน จงึ ต้องทาให้เท่ากนั โดยการ
เติมตวั เลขหนา้ สูตรเคมี
Mg (s) + …….HCl (aq) ----> ………MgCl2 (aq) + H2 (g)
Mg = ……………. Mg = ……………
H = 1 x …….. H= 2
Cl = 1 x …….. Cl = 2
ตวั อยา่ งท่ี 2 K (s) + H2O (l) KOH (aq) + H2 (g)
จงดลุ สมการทก่ี าหนดใหต้ อ่ ไปน้ี
1. CH4 (g) + H2O (g) ---> CO (g) + H2 (g)
2. NH3 (g) + NO (g) ---> N2 (g) + H2O (g)
3. NO (g) + O2 (g) ---> NO2 (g)
4. Fe (s) + O2 (g) ---> Fe2O3 (s)
43
5. Al (s) + O2 (g) ---> เอกสารประกอบการเรียนวิชา ว30221 เคมี1
Al2O3 (s)
6. Na (s) + H2O (l) ---> NaOH (aq) + H2 (g)
7. C4H10 (g) + O2 (g) ---> CO2 (g) + H2O (l)
8. NaOH (aq) + HCl (aq)---> NaCl (aq) + H2O (l)
9. Na2CO3 (aq) + Ca(OH)2 (aq) ---> NaOH (aq) + CaCO3 (s)
10. NaOH (aq) + Cl2 (g) ---> NaOCl (aq) + NaCl (aq) + H2O (l)
11. HNO3 (aq) ---> NO2 (aq) + H2O (l) + O2 (g)
12. B2O3 (s) + H2O (l) ---> H3BO3 (aq)
13. Cu (s) + AgNO3 (aq) ---> Ag (s) + Cu(NO3)2 (aq)
14. C3H6O (l) + O2 (g) ---> CO2 (g) + H2O (l)
15. CO2 (g) + H2O (l) ---> C6H12O6 (aq) + O2 (g)
16. Ag (s) + H2S (g) + O2 (g) ---> Ag2S (s) + H2O (g)
44
เอกสารประกอบการเรยี นวชิ า ว30221 เคมี1
17. Na3PO4 (aq) + CaCl2 (aq) ---> Ca3(PO4)2 (s) + NaCl (aq)
18. N2H4 (g) + N2O4 (g) ---> N2 (g) + H2O (l)
19. O2 (g) + CS2 (s) ---> CO2 (g) + SO2 (g)
20. Al2O3 (s) + H2SO4 ---> Al2(SO4)3 + H2O (l)
จานวนอะตอมของแตล่ ะธาตุในสารต้ังต้นและผลติ ภณั ฑใ์ นสมการเคมีที่ดุลแล้วมจี านวนเท่ากันซึ่งจะมีความสมั พันธ์
กับมวลของสาร
ปฏกิ ริ ิยาระหวา่ งโลหะโซเดียม (Na) กบั แกส๊ คลอรีน (Cl2) เกดิ เป็นโซเดียมคลอไรด์ (NaCl) เขียนสมการเคมีได้
ดังน้ี
2Na (s) + Cl2 (g) 2NaCl2 (s)
จากสมการเคมีทีด่ ุลแลว้ หมายความวา่ Na 2 โมล ทาปฏิกิริยากับ Cl2 1 โมล ได้ NaCl 2 โมล
มวลของ Na 2 mol =
มวลของ Cl2 1 mol =
มวลของ NaCl 2 mol =
สารตง้ั ตน้ ผลติ ภณั ฑ์
2Na (s) + Cl2 (g) 2NaCl2 (s)
โมล
มวล
มวลรวม
45
เอกสารประกอบการเรียนวิชา ว30221 เคมี1
จะเห็นวา่ มวลของสารกอ่ นเกดิ ปฏิกริ ิยา เท่ากบั มวลของสารหลงั เกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมี ซ่ึงเป็นไปตาม กฎทรงมวล
เมือ่ ค.ศ. 1774 อองตวน-โลรอง ลาววั ซีเย (Antoine Laurent Lavoisier) นกั วทิ ยาศาสตร์ชาวฝรัง่ เศส
ไดท้ าการทดลองเกยี่ วกับมวลของสาร และสรปุ เป็นกฎ เรียกวา่ กฎทรงมวล (Law of conservation of mass)
กล่าวว่า…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ตัวอยา่ ง1 แมกนีเซียม 5.0 g ทาปฏกิ ิรยิ ากบั สารละลายกรดไฮโดรคลอริก 17.3 g เกดิ แกส๊ ไฮโดรเจน เมอื่ ปฏิกริ ิยาสิน้ สดุ ลง
พบว่าสารละลายมีมวล 19.5 g มีแมกนีเซียมเหลอื อยู่ 2.6 g จงหาว่ามีแก๊ส H2 เกิดขึ้นกีก่ รมั
วธิ ที า มวลของสารกอ่ นเกดิ ปฏิกริ ิยา = มวลของสารหลงั เกดิ ปฏกิ ริ ยิ า
ตวั อยา่ ง2 เมอื่ ละลายโพแทสเซียมไอโอไดด์ (KI) 1.66 g ในน้า แล้วเติมเลด (II) ไนเตรต Pb(NO3)2 ลงไป 1.65 g ปรากฏ
ว่าสารทั้งสองชนดิ ทาปฏิกิริยากนั พอดี ไดเ้ ลด (II) ไอโอไดด์ (PbI2) และโพแทสเซียมไนเตรต (KNO3) ถ้ามีเลด (II) ไอโอไดด์ (PbI2) 2.3 g
จะมีโพแทสเซยี มไนเตรตเกิดขนึ้ ก่ีกรัม
วธิ ีทา มวลของสารก่อนเกดิ ปฏิกิริยา = มวลของสารหลังเกิดปฏกิ ิรยิ า
46
เอกสารประกอบการเรยี นวิชา ว30221 เคมี1
3 การคานวณปรมิ าณสารในปฏิกิรยิ าเคมี
เมื่อสารเกดิ ปฏิกิรยิ าเคมปี ริมาณของสารต้งั ต้นจะ__________ปริมาณของผลติ ภณั ฑ์จะ_________
ซ่งึ ความสัมพนั ธ์ระหว่างปรมิ าณของสารตง้ั ต้นและผลติ ภัณฑ์ เรยี กว่า ปริมาณสัมพนั ธ์ โดยพจิ ารณาไดจ้ ากความสัมพันธ์
ระหวา่ งเลขสัมประสิทธใิ์ นสมการเคมี
ตัวอยา่ ง จากปฏิกริ ิยาเคมี 2Al (s) + 3Br2 (l) ----> 2AlBr3 (s)
ถา้ ต้องการอะลมู เิ นียมโบรไมด์ (AlBr3) 0.6 molจะต้องใช้โบรมีน (Br2) กีโ่ มล
วิธีทา จากสมการเคมีถ้าใช้ Br2 ______mol จะเกดิ AlBr3 ______mol
อตั ราส่วนโดยโมล Br2 : AlBr3 = _____
แฟคเตอรค์ อื
คานวณโมลของ Br2ที่ตอ้ งใช้ เมือ่ ตอ้ งการ AlBr3 0.6 mol
การคานวณปรมิ าณสารทเ่ี ก่ียวขอ้ งกบั มวล
ตวั อยา่ ง1 จากปฏิกิรยิ าเคมี 2KI (aq) + Pb(NO3)2(aq) PbI2(s) + 2KNO3 (aq)
จะมี PbI2 เกิดขึ้นก่ีกรมั ถา้ ใช้ KI 0.4 โมล
แนวคดิ mol KI ---> mol PbI2 ---> g pbI2
โจทย์กาหนด โจทยใ์ ห้หา
1. พิจารณาว่าสมการดุลแลว้ หรอื ไม่ ถ้ายงั ไมด่ ลุ ต้องดุลกอ่ น
2. ระบุแฟคเตอรเ์ ปล่ยี นหน่วยทจ่ี ะใช้
3. คานวณมวลของ pbI2
47
เอกสารประกอบการเรียนวิชา ว30221 เคมี1
ตวั อยา่ ง2 จากปฏิกิริยาเคมี 8Zn (s) + S8 (s) 8ZnS (s)
จะต้องใช้ S8ก่โี มล จงึ จะทาปฏกิ ริ ยิ าพอดกี บั Zn 5.22 กรัม
แนวคดิ g Zn ---> mol Zn ---> mol S8
โจทยก์ าหนด โจทยใ์ หห้ า
1. พิจารณาวา่ สมการดลุ แลว้ หรอื ไม่ ถา้ ยงั ไมด่ ลุ ตอ้ งดลุ ก่อน
2. ระบุแฟคเตอร์เปลย่ี นหน่วยที่จะใช้
3. คานวณโมลของ S8
แบบฝกึ หัด
1. เมอื่ ผ่านแก๊สคลอรีนในสารละลายโพแทสเซียมไฮดรอกไซดท์ ่ีร้อน เกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมดี ังสมการ
3Cl2 (g) + 6KOH (aq) ---> 5KCl (aq) + KClO3 (aq) + 3H2O (l) จงคานวณ
1.1 จานวนโมลของ KClO3ทเี่ กิดข้นึ เม่อื ใช้แกส๊ คลอรนี 1.86 โมล
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
1.2 มวลของ KOH เมื่อต้องการ KCl 0.45 โมล
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
48
เอกสารประกอบการเรยี นวชิ า ว30221 เคมี1
2. แอสไพรนิ (C9H8O4) สังเคราะหไ์ ด้จากปฏกิ ิริยาเคมรี ะหวา่ ง กรดซาลซิ ลิ ิก (C7H6O3) และแอซติ กิ แอนไฮไดด์(C4H6O3)
ดงั สมการ C7H6O3(s) + C4H6O3(l) ---> C9H8O4 (s) + C2H4O2 (l)
ถา้ ใช้กรดซาลิซลิ กิ 5.00 x 102 กรมั จงคานวณ
2.1 มวลของแอสไพรนิ ท่เี กดิ จากปฏกิ ริ ิยาเคมี
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2.2 ปรมิ าตรของแอซิตกิ แอนไฮไดด์ทตี่ อ้ งใช้ในการทาปฏิกิริยาเคมี เมอ่ื แอซติ ิกแอนไฮไดด์
มคี วามหนาแน่น 1.082 g/mL
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. การผลติ กรดฟอสฟอริก (H3PO4) เพ่อื การค้า จะใช้ปฏิกริ ิยาเคมดี งั สมการ
Ca3(PO4)2 (s) + 3H2SO4 (aq) + 6H2O (l) ---> 3CaSO4•2H2O (s) + 2H3PO4 (aq)
จงคานวณมวลของกรดซลั ฟิวริกเขม้ ข้น ที่ต้องใช้ทาปฏิกริ ิยาพอดีกับแคลเซียมฟอสเฟต 100.0 กรมั
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
49
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
เอกสารประกอบการเรียนวิชาเคมี1 ว30221
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search