ผาแดงนางไอ่

ชือ่ หนังสือ : ตำนานผาแดง – นางไอ่
เคา้ เรื่อง : ส.พยัคฆ์ (อาจารยส์ ุทธา โสภากลุ )
ผู้ประพันธ์ : กิตติธร คชทีป
ที่ปรึกษา : พระอาจารย์ธนพล คุณกโร
พระครูอาทรวนวนกจิ
พระครูอุดมเจตยิ าภินันท์
สมโภชน์ วาสกุ รี ท่ีปรึกษาผู้ตรวจราชการสำนกั นายกรัฐมนตรี
ดร.ประกอบ จันทรทพิ ย์ ผอู้ ำนวยการสำนกั งานเขตพืน้ ทก่ี าร
ศึกษาประถมศึกษาอดุ รธานี เขต๒
ชมุ พล โสภากุล รองประธานสภาองคก์ ารบรหิ ารส่วนจงั หวดั
อดุ รธานี
ภาพปก : อภปิ ุญญ์
ภาพประกอบภายในเล่ม : อ.คำไพ ทาชาติ
พิมพ์ครงั้ ท่ี ๑ : มกราคม ๒๕๕๕ จำนวน ๒,๐๐๐ เล่ม
จดั พมิ พโ์ ดย : วัดโนนธาตุเจดีย์

คำนิยม

ตำนานผาแดง – นางไอ่ เปน็ ตำนานที่มคี ุณคา่ เป็นนิทานพนื้ บ้าน
ของทอ้ งถ่ินในอำเภอกุมภวาปี เป็นวัฒนธรรมของคนภาคอสี าน เปน็ ความ
สำคญั ทีต่ อ้ งสบื ไวเ้ พอื่ คนรุ่นหลังให้ได้เรียนรูแ้ ละอนุรกั ษไ์ ว้ ซึง่ นับวนั
ตำนานเหลา่ น้ีจะไดร้ บั ความนยิ มลดน้อยลงไปเรือ่ ยๆ เปน็ การดที ีท่ า่ น
กิตตธิ ร คชทีป ได้นำตำนานพ้นื บ้านสำคญั นี้มาประพนั ธเ์ ป็นกลอนสุภาพ
หรือทเี่ รยี กท่ัวไปว่ากลอนแปดน้ี จงึ เป็นทน่ี ่ายนิ ดอี ยา่ งย่งิ เพราะมไี ม่
มากนักท่ีคนจะให้ความสำคัญถึงกับศึกษาเรียนรู้และนำมาเรียบเรียงได้
อย่างนี้ นอกเหนอื จากมีคณุ ค่าทางตำนานแลว้ ยงั มคี ณุ คา่ ทางภาษา
วฒั นธรรมอีกดว้ ย
ขออนโุ มทนาช่ืนชมผเู้ ขียนท่ไี ดป้ ระพันธ์ไว้ ซงึ่ จะเป็นแบบอย่างทีด่ ี
ของเยาวชนท่ีจะได้เขา้ มาเรียนรู้ นอกเหนือจากตำนานแลว้ ยังได้ประโยชน์
ทางด้านการแต่งกลอนและเร่ืองราวสำคัญบางส่วนของพระพุทธศาสนา
ไปจนถงึ ไดร้ ับรถู้ ึงสถานท่ีตา่ งๆ บริเวณท่ีใกล้หนองหานนีว้ า่ มชี ่อื เสยี งเรยี ง
นามเปน็ มาอยา่ งไร

พระโสภณพุทธิธาดา
รองเจ้าคณะจังหวัดอดุ รธานี

เจ้าอาวาสวัดศรนี คราราม

คำนยิ ม

ชนพืน้ ถนิ่ อสี าน ดำรงวถิ ีชีวิตความเป็นอยอู่ ยา่ งเรยี บงา่ ย มีโครง
สร้างทางสังคมและวัฒนธรรมเป็นเอกลักษณ์บนพื้นฐานความเป็นมาทาง
ประวตั ศิ าสตรอ์ ันยาวนาน
แนวความคิด ศรทั ธา และความเชื่อทไี่ ด้สง่ั สมสืบทอดเปน็ มรดก
กันมายังคงประพฤติปฏิบัติต่อเนื่องกันอยู่ท่ามกลางกระแสค่านิยมต่างชาติ
ทีเ่ ขา้ มาเกีย่ วโยง แมว้ า่ บางสง่ิ บางอย่างจะเส่ือมสูญไปบ้างกต็ าม แตอ่ กี
หลายส่ิงหลายอย่างยังสบื สานอยูอ่ ยา่ งแน่นแฟ้น อยา่ งเช่น หนังสอื
บทกลอนตำนานผาแดง – นางไอ่ เลม่ น้ี เป็นบนั ทกึ นทิ านท่แี ต่งอิงตำนาน
เปน็ บทกลอน เพ่อื สอ่ื ประเพณี วัฒนธรรมของชนพื้นถิ่นอีสานเพยี ง
บางส่วนเท่านัน้ ทที่ ่านผูเ้ ขียนนำเสนอเชิงปลุกเรา้ ให้รว่ มกันสำนกึ และ
ตระหนกั ถึง คณุ คา่ ทางมรดกวฒั นธรรมท่ีบรรพบุรษุ ไดส้ รา้ งสรรคไ์ ว้
จงึ ขออนุโมทนา กับทา่ น กติ ติธร คชทีป ท่ีพ้นื เพของทา่ น
มใิ ช่คนอีสาน แตด่ ้วยจติ วิญญาณของท่านในความรกั ประเพณวี ัฒนธรรม
อีสาน จึงนำตำนานผาแดง–นางไอ่ มาประพนั ธ์เป็นบทกลอน เพือ่ ถา่ ยทอด
ใหอ้ นชุ นรุ่นหลงั ได้คน้ ควา้ สบื ต่อไป

ขออนโุ มทนา
พระครมู ุนนิ ทจ์ รยิ านรุ ักษ์
เจ้าคณะอำเภอเกาะช้าง
เจา้ อาวาสวดั แหลมมะขาม

คำนิยม

ตง้ั แตไ่ ดย้ นิ วา่ ทา่ นกติ ตธิ ร คชทปี นำเรอ่ื งราวตำนานผาแดงนาง–นางไอ่
ซงึ่ เป็นตำนานพืน้ บา้ นของชาวอีสานในลมุ่ นำ้ หนองหาน จงั หวดั อุดรธานีนี้
ก็รู้สึกยินดีเป็นอยา่ งยง่ิ เนอ่ื งจากขา้ พเจา้ นก้ี ใ็ หค้ วามสนใจเปน็ อนั มาก
มาตลอดเก่ยี วกบั ตำนานดงั กล่าว และเม่อื ได้อา่ นแลว้ กเ็ หน็ ว่าในยคุ น้ี
ไมค่ ่อยจะมีใครหยิบเรื่องราวตำนานต่างๆ มาแตง่ เป็นบทกลอนขนาดยาว
อย่างนี้ได้ ขา้ พเจ้าเห็นว่าเป็นสงิ่ มีคุณค่าทางวัฒนธรรม สมควรทีจ่ ะได้รับ
การสบื ต่อไวใ้ หอ้ นชุ นรุน่ หลังได้ศกึ ษาเรียนรู้
จึงขออนโุ มทนาชน่ื ชมเปน็ อย่างยิง่ กับท่านกิตตธิ ร คชทปี ซง่ึ ทา่ น
ไม่ใช่ลกู อสี านโดยกำเนดิ แต่มาใหค้ วามสำคัญกบั ตำนานผาแดง – นางไอน่ ี้
โดยการนำมาประพันธ์เป็นบทกลอนยาวไว้เพื่อให้อนุชนรุ่นหลังได้ศึกษาค้น
คว้าและสืบสานตำนานแห่งลุ่มนำ้ หนองหานนี้สืบไป

ขออนุโมทนา
พระครูอาทรวนกจิ
เจ้าคณะอำเภอประจักษศ์ ิลปาคม
เจา้ อาวาสวดั ลุมพนิ วี นั วราราม

คำนิยม

ตำนานผาแดง – นางไอ่ เปน็ เอกสารทีม่ ีคณุ ค่า เป็นนิทานพื้นบา้ น
ท่ตี ้องสืบไว้เพื่อคนรนุ่ หลงั จะไดเ้ รยี นรู้ ตลอดจนวัฒนธรรมประเพณขี อง
คนภาคตะวันออกเฉียงเหนอื ท้องถ่นิ ในอำเภอกุมภวาปี ได้รบั ทราบความ
เปน็ มาของสถานท่ตี ่างๆ ท่ีเรยี กขานกันตลอดมา เป็นส่วนท่ดี ีทชี่ นรุ่นหลงั
จะได้อนุรักษไ์ ว้ หากไมม่ ีผ้ใู ดเขยี นไว้กจ็ ะสูญหายไป โดยเฉพาะอยา่ งยิง่ เป็น
ตำนานพนื้ บ้านทป่ี ระพนั ธ์เปน็ กลอนสุภาพ น้อยคนนักจะประพันธ์ไว้ จึงมี
คณุ ค่าทางด้านวฒั นธรรมทางภาษา ซึง่ ได้รับอรรถรสของภาษาท่สี วยงาม
ขอช่ืนชมผเู้ ขยี นท่ีมีความตั้งใจและพยายามประพันธ์ ได้เป็น
แบบอยา่ งที่ดสี ำหรบั คนรนุ่ หลงั ได้ศึกษาคน้ ควา้ ตำนานนทิ านพน้ื บา้ น
ได้รบั ทราบและเข้าใจสถานท่ีตา่ งๆ ทเี่ ป็นแหล่งเรียกขานในปัจจบุ นั

ประกอบ จนั ทรทพิ ย์
๒๘ พฤศจิกายน ๒๕๕๔

คำนยิ ม

จากสำนวน และรูปแบบวิธกี ารประพนั ธข์ อง กติ ติธร คชทปี
ในหนงั สือ “ตำนานผาแดง-นางไอ”่ นี้ ถอื ได้ว่ามีลลี าการประพนั ธท์ ใี่ ชศ้ พั ท์
ภาษาท่อี า่ นแลว้ เขา้ ใจงา่ ย เป็นไปตามต้นฉบบั ของ ส.พยัคฆ์ ที่ไดเ้ ขียนแบบ
รอ้ ยแก้วเอาไวค้ อ่ นข้างจะสมบรู ณ์ทเี ดยี ว เหมาะสำหรับนกั เรยี น นักศึกษา
และประชาชนผู้สนใจท่วั ไป ท่จี ะเป็นหนังสืออา่ นเพอ่ื ศกึ ษาและบันเทิง
อย่างน้อยก็ทำให้ทราบประวัติความเป็นมาของหนองหานกุมภวาปีและ
นิทานผาแดง-นางไอ่ ใหไ้ ด้ทราบประวตั คิ วามเปน็ มาตามตำนานท่ีเลา่ ขาน
สืบต่อกนั มานับพันปีอย่างกวา้ งขวาง
ข้าพเจ้าในฐานะเจ้าของลิขสิทธิ์ตามสำนวนและเค้าโครงเรื่อง
ของ ส.พยคั ฆ์<ผูเ้ ปน็ บดิ า> อนญุ าตให้กติ ติธร คชทีป นำไปดัดแปลง
และประพันธแ์ บบรอ้ ยกรอง เพ่ือจัดพมิ พ์เผยแพรเ่ ป็นวิทยาทานได้
มิใหจ้ ดั พมิ พ์เพื่อขายหาผลกำไร หรอื เพ่ือผลทางธรุ กจิ ใดๆ
ขอแสดงความชน่ื ชมกับความสำเร็จ ของกติ ตธิ ร คชทปี ที่ใชค้ วาม
อุตสาหะในการร้อยเรียงบทประพันธ์ร้อยกรองและจัดพิมพ์เป็นรูปเล่มเพ่ือ
แจกจ่ายเปน็ วทิ ยาทานครั้งน้ี

นายชุมพล โสภากลุ
รองประธานสภา อบจ.อุดรธานี

เจา้ ของลขิ สิทธ์ิ
๑๕ มกราคม ๒๕๕๕

คำนำ

ตำนานผาแดง – นางไอ่ ฉบบั บทกลอนนี้ ผู้เรียบเรียงไดย้ ดึ เนอื้ หา
ตามแบบของ ส.พยคั ฆ์ ดว้ ยเหน็ ว่าเป็นเนื้อหาทม่ี รี ายละเอยี ดมากกวา่
ข้อมลู จากท่อี ่นื ซึ่งเป็นนทิ านที่แตง่ อิงตำนาน ในที่น้ี ผเู้ รียบเรียงไดเ้ พมิ่ เติม
เล็กน้อย เพ่ือให้ไดอ้ รรถรสของนิทาน
ก็หวงั ว่าผอู้ า่ นจะได้อรรถรสในความเปน็ บทกลอน และนอกเหนอื
จากน้ันอาจมีส่วนช่วยเสริมสร้างให้รากเหง้าของไทยคือความเป็นภาษา
มั่นคงขนึ้ อกี นิดกเ็ ปน็ ได้

กติ ติธร คชทีป
๑๘ มกราคม ๒๕๕๕

สารบัญ หนา้
11
เรื่อง 22
แตป่ างกอ่ น 41
ปจั จุบนั ชาต ิ 56
แขง่ บ้ังไฟ 73
ล่ากระรอกดอ่ น 79
ชคิตาลม่ 83
ล่นั กลองรบ 87
เกรด็ ความรจู้ ากตำนานผาแดง – นางไอ่ (อ.ชมุ พล โสภากลุ )
รายนามผรู้ ่วมบริจาคในการจดั พิมพ ์



ตำนานผาแดง-นางไอ่ 11

แต่ปางก่อน

จะขอกลา่ วบทกลอนอักษรคำ ถึงหนองน้ำกว้างใหญ่ในอิสาน
แหล่งอาศัยปปู ลามาชา้ นาน งามตระการปทมุ าบรรดามี
มวลหม่ปู ักษามาอาศยั ทง้ั หากินหลบภยั ไมห่ น่ายหนี
ตัวใหญ่น้อยเกล่อื นกล่นชลธี นกเป็ดน้ำกระสามีทกุ ท่ีไป
นามหนองหาน*เล่ืองลือชือ่ กระฉอ่ น เปน็ บทกลอนกลา่ วขานนานไฉน
หมู่หมอลำเลน่ เร่อื งประเทอื งใจ ถงึ หนองใหญส่ บื สานมานานนม
ในอดีตคนเก่าต่างเล่าขาน เปน็ ตำนานไพเราะอยา่ งเหมาะสม
ใหห้ มู่ชนรนุ่ หลงั ตั้งอารมณ ์ เกิดอดุ มปญั ญามาดำเนิน
ใหร้ ้จู ักบาปกรรมทำดชี ่ัว ไมเ่ มามวั เดินทางอย่างผิวเผิน
อุปสรรคหลากหลายไดเ้ ผชญิ หากดำเนนิ ทางผิดชวี ิตจม
แม้เรียนรู้ทางน้ดี ีสว่าง จักละเลยลาร้างทางขน่ื ขม
ส่ทู างบุญหนนุ นำจำอารมณ ์ ได้ชน่ื ชมความสขุ ทุกทิวา
จงึ จกั เลา่ หนองหานตำนานยอ้ น เปน็ คำกลอนฝากไว้ใหศ้ ึกษา
ส.พยัคฆ์เรียงคำเป็นตำรา เอาแบบของทา่ นมาวา่ เปน็ กลอน
แม้นผิดพลาดพลั้งไปในกลอนน้ ี ไดโ้ ปรดชที้ างดว้ ยชว่ ยสงั่ สอน
จะจดจำคำไวไ้ มน่ ่งิ นอน พัฒนาบทกลอนไม่ผ่อนคลาย
ขอเร่ิมเรอ่ื งความย้อนกอ่ นหนองหาน ก่อนตำนานแผน่ ดนิ สน้ิ สลาย
ถึงตน้ เหตบุ พุ พกรรมทำวอดวาย ลม่ มลายสญู สนิ้ แผ่นดนิ คน

ในอดีตนานเนาสูเจา้ เอย๋ กาลล่วงเลยเปล่ียนผันนับพันฝน
ตามตำนานกลา่ วไวช้ ายหนง่ึ คน มฐี านะยากจนขัดสนเงิน
เปน็ คนดีคนชัว่ กม็ ิใช ่ แตเ่ ปน็ ใบ้ฟังไม่รูด้ ขู ดั เขิน
เสียงทีเ่ ปล่งออกมาไม่พาเพลิน ตอ้ งประเมินกริ ยิ าดูทา่ ที

12 ตำนานผาแดง-นางไอ่

เจ้าเปน็ คนขยันหม่นั ทำกิน ตำนานผาแดง-นางไอ่ 13
เล้ียงครอบครวั ด้วยกำลงั วงั ชาด ี งานทง้ั สนิ้ ขวนขวายไมห่ นา่ ยหนี
อนั ฉายานน้ั หรือคอื บุญโปง ไมไ่ ด้มเี กยี จคร้านการงานใด
คร้ันตอ่ มาอยากลองท่องเทยี่ วไป ไม่คดโกงเปน็ มาแตค่ ราไหน
จึงบอกใบ้แม่พ่อขอเดนิ ทาง ต้ังความหวงั รับใช้ได้เงนิ มา
หางานทำในเมืองเลอื่ งลือชา จะลองไปรับจ้างดูบ้างหนา
พ่อแมด่ ภู าษาใบเ้ ขา้ ใจบตุ ร ถา้ มีงานเงินกม็ านา่ จะดี
ตามใจลกู เถิดหนาไปมาดี ไมย่ ้ือยดุ ฉุดไว้ให้หมองศรี
เจ้าบุญโปงซัดเซพเนจร ไปครง้ั นีใ้ หม้ น่ั คงจงจำเริญ
ผ่านทงุ่ ป่าพนาไพรในทางเดนิ เทย่ี วเร่ร่อนดั่งนกวิหคเหิน
ส่บู า้ นนอ้ ยบา้ นใหญห่ ลายวนั ผา่ น ระหกเหนิ หารบั จา้ งสรา้ งชีวิน
ล่วงไร่นาปา่ สงวนชวนยลยิน ลว่ งลำธารคหู นองคลองโขดหิน
เมืองเจริญการคา้ ไปมาคล่อง จนลถุ ิน่ เมืองงามอร่ามตา
ประชาชนขวักไขวเ่ ดินไปมา ชนทงั้ ผองอย่ดู มี ีหรรษา
ในนครมเี ศรษฐีมหาศาล ใครใครค่ า้ ส่ิงใดไม่ยากเยน็
มบี ุตรสาวผอ่ งพรรณดุจจนั ทรเ์ พญ็ ทรพั ยศ์ ฤงคารมากหลายใครใครเหน็
หนุ่มบุญโปงดนั้ ดน้ จนวันหนึง่ เจา้ เนอ้ื เยน็ นามคำหอมจอมโสภี
ไดป้ ระจวบจำเพาะเหมาะพอดี ได้ลุถงึ เรือนชานบา้ นเศรษฐี
จึงเขา้ ไปติดต่อของานทำ ทา่ นเศรษฐกี ลุม้ กมลขาดคนใช้
ท่านเศรษฐกี ล้ำกลืนยนื ถอนใจ เจ้าสง่ คำเปน็ ภาษาทา่ ออ่ นไหว
ครั้นจะถามถิน่ ฐานจากบ้านไหน ภาษาใบ้ไมร่ ้ดู ูไมเ่ ป็น
คาดเอาจากสายตาว่าลำเค็ญ กจ็ นใจฟงั ไม่รู้ดยู ากเข็ญ
เศรษฐรี ับวาจาภาษาใบ้ พอมองเหน็ รวู้ ่าหางานทำ
ปากก็พดู มอื กก็ างทา่ ทางรำ ทำท่าไปพอรับรดู้ ูน่าขำ
พอรคู้ ำรบั เจา้ เขา้ ทำงาน

14 ตำนานผาแดง-นางไอ่ ท่มุ เรีย่ วแรงหวงั ชวี มี ีหลักฐาน
หน่มุ บุญโปงคนขยันเจ้าขันแขง็ มงุ่ แตง่ านไม่มีทา่ ทีโรย
เจา้ อดทนทำไดไ้ ม่รำคาญ เรย่ี วแรงดีทำไปไมม่ โี หย
หนกั ก็เอาเบาก็สรู้ ้หู น้าท ่ี ทำงานโดยเกนิ คา่ จา้ งหรอื รางวลั
ทงั้ ซอ่ื สตั ยม์ นี ำ้ ใจไม่ขโมย จิตพนั ผูกพอใจไรเ้ ดยี ดฉนั ท์
จนเศรษฐีรกั ใครด่ จุ ไดล้ ูก นึกชืน่ ชมความขยนั ของมนั ไป
เฝ้าคอยดกู ริ ิยาทที า่ มัน นกึ ถึงแม่ลูกสาวเยาวส์ ดใส
ครนั้ ตอ่ มาเศรษฐเี ห็นดแี น่ โฉมวิไลคงสุขทุกทิวา
ถ้าได้ยกแจ่มจันทรใ์ หม้ นั ไป วา่ น่ีแม่ขวัญจิตคิดดูหนา
จงึ ปรึกษาโฉมตรคู ่ชู ีวติ ใหบ้ ญุ โปงน่นั หนาจะวา่ ไง
ถ้ายกแม่คำหอมจอมโสภา และนเี่ ธอความขยนั น่ันไฉน
เจ้าบุญโปงถงึ มนั ใบแ้ ต่ไมเ่ ซ่อ คงสขุ ใจตลอดชาตไิ มค่ ลาดแคลว้
ถ้าลกู เราได้อยู่คมู่ ันไป คงเป็นผีเฝา้ สสุ านไมน่ านแล้ว
อกี ท้งั เราแกเ่ ฒา่ เข้าทุกท ี อีกทัง้ แกว้ รตั นาบรรดามี
พวกสมบัตมิ ากมายมหี ลายแนว คงบรรลยั เม่อื เราเป็นเถ้าผี
ลำพังลกู ของเราหรือเฝ้าไหว ต้องให้มคี ่เู คียงร่วมเรยี งกัน
ลูกไมอ่ าจคุ้มครองตรองดดี ี ไม่เห็นรอยทที า่ ว่าขยัน
ครั้นมองหาชายอ่นื อกี หมนื่ ร้อย มีแตม่ ันเจ้าใบ้ท่ีไดแ้ ล
ท่ีดดี ีก็ไมม่ มี าติดพัน จึงคิดยกบุตรตี ามกระแส
ฝ่ายภรรยาเห็นงามตามเศรษฐี คิดว่าแม่ลูกสาวคงเขา้ ใจ
ใหบ้ ญุ โปงคนขยนั ไม่ผันแปร

จึงไตถ่ ามคำหอมแม่จอมจิต เจ้าจะคิดดั่งพ่อเห็นเปน็ ไฉน
แม้ว่าลกู ไดอ้ ยู่คมู่ ันไป เจ้าจะไดไ้ รท้ ุกข์สขุ ยนื ยาว
เจา้ คำหอมมิไดป้ ฏิเสธ ดว้ ยอาเพศดวงแดแม่เน้อื ขาว
พงึ พอใจแอบดอู ยูค่ รงั้ คราว แมล่ ูกสาวรับคำจำนรรจา

ว่าน้เี ป็นคำของทัง้ สองท่าน ตำนานผาแดง-นางไอ่ 15
ชีวติ ลกู ปลาบปล้มื ได้ลมื ตา ที่จดั การเพราะรักเปน็ นักหนา
ลูกจกั ตอ้ งกระทำตามคำแน่ เพราะบิดามารดาไซรใ้ หช้ วี ี
ลกู จะทำตามสัง่ เป็นอยา่ งดี ไม่มแี ตใ่ ห้ท้ังสองตอ้ งหมองศรี
เมอื่ ตกลงกันได้ไรป้ ญั หา มสี ามเี ปน็ ใบ้ไม่อายคน
เรียกบุญโปงคนขยันในบนั ดล เจ้ากานดาตอบรับไม่สับสน
วา่ จะยกบุตรศี รโี สภา แสดงตนภาษาใบใ้ ห้รคู้ วาม
เป็นมิง่ ขวัญเชยชิดคอยติดตาม เป็นภรรยาเจา้ ไซรจ้ ึงไดถ้ าม
ท้งั เพชรนิลจนิ ดามหาศาล จะเห็นงามตามอ้างหรอื อยา่ งไร
ยกใหเ้ จ้าพรอ้ มธิดาจะว่าไง ท้งั เรือนชานไรน่ าดที ีเ่ คยไถ
ผงกหวั ยอมรบั ในฉบั พลนั เจ้าบญุ โปงปลงใจในทันที
แล้วไปทำงานตอ่ ไมร่ อร ี รบี รับคำจำนรรจท์ า่ นเศรษฐี
ไมไ่ ด้มเี ริงร่ืนชนื่ อรุ า

เจ้าบญุ โปงไดส้ าวพราวเสนห่ ์ แต่หกั เหแปรผันไมห่ รรษา
เจา้ เร่ารอ้ นไม่อาจอย่คู ู่กานดา ภรรยาเขา้ ใกล้ดจุ ไฟลน
นางคำหอมข้นึ เตียงพ่อเลี่ยงออก มาข้างนอกนอนคดู้ สู บั สน
คำหอมตามมาคอู่ ยู่ขา้ งตน เจา้ ร้อนรนลกุ หนที กุ ทีไป
เจา้ คำหอมโฉมตรูดแู ปลกจิต ยงั ตามตดิ ดูแลคอยแก้ไข
ทำหน้าทีข่ องเมยี ไมเ่ พลียใจ ตื่นแตเ่ ช้าจัดให้ทนั ใดพลัน
นำ้ บว้ นปากล้างหนา้ ผ้าสะอาด นางไมข่ าดเตรียมไว้ให้ผัวขวญั
จัดสำรับอยา่ งดีมีครบครัน เตรยี มทกุ วันทกุ มื้อด้วยมอื เอง
ครัน้ ตอนผัวกลับมาจากนาสวน แมเ่ นอ้ื นวลคอยรบั กระฉบั กระเฉง
สมั ภาระเก็บให้ไม่ทำเพลง นางบรรเลงเสรจ็ สรรพประทบั ใจ
ถึงตอนคำ่ ห้องหับท่ีหลับนอน เจ้าเนื้ออ่อนไม่รวนเรเถลไถล
จดั ปัดแต่งเตียงฟกู ให้ถูกใจ ทงั้ ฟนื ไฟสอ่ งสว่างทกุ อยา่ งดี

16 ตำนานผาแดง-นางไอ่ คงบาปซำ้ กรรมตอ้ งใหห้ มองศรี
ฝา่ ยเจา้ ผวั หาเหลยี วแลแม่งามขำ ใกลท้ กุ ทีตวั เจ้าใหเ้ ร่ารอ้ น
กลบั เปน็ ว่าโชครา้ ยได้เมียดี ใหร้ ำคาญอดั ออู้ ยสู่ งั หรณ์
จงึ เปน็ อยอู่ ยา่ งนี้นบั ปผี า่ น หวนคดิ ถึงท่ีนอนแตก่ อ่ นมา
เกดิ เบอื่ หนา่ ยไรส้ ขุ ทุกข์นิวรณ ์ ใครจะเฝา้ ดแู ลแกเล่าหนา
ให้คดิ ถึงพ่อแม่ท่ีแกเ่ ฒา่ มิได้พบสบหนา้ มาเนิน่ นาน
อกี เพอ่ื นบ้านผกู พนั กนั นานมา อยากโบยบนิ ลาลบั กลับสถาน
ยิง่ คดิ ถงึ ย่ิงนับอยากกลบั ถน่ิ ส่อื ประสานบอกลาดว้ ยท่าตน
จึงไปบอกพ่อตาด้วยอาการ ถึงจะทัดทานเหน็ ไม่เป็นผล
ฝ่ายเศรษฐีไม่มที ่ีจะขดั ทง้ั ใหข้ นค่าแรงจัดแบง่ ไป
จำต้องยินยอมใหใ้ นบันดล ทั้งเงนิ ทองผา้ ทอเอาพอใช้
เจา้ บญุ โปงหอ่ เหนบ็ เกบ็ ข้าวของ จงึ ได้แตเ่ หลือบแลมองแม่วอน
เจา้ คำหอมหมองหม่นน่ังจนใจ เมอ่ื ยงั เลก็ แม่บ่มอบรมสอน
วา่ แม่จา๋ แต่คร้งั ลกู ยังเดก็ จงอาทรปรนนบิ ัตคิ อยพดั วี
เมอ่ื ออกเรอื นมีชู้คู่เคียงนอน ลูกมไิ ดเ้ กรงขามตามวิถี
มาบดั นผี้ วั รักจะจากไป ขอตดิ ตามสามีทุกท่ไี ป
ขอทำให้โลกเห็นเปน็ เมยี ด ี จงึ สะกดิ ดวงแดแมเ่ น้ือใส
ผูเ้ ป็นแมเ่ ข้าใจในดวงจิต เจา้ อย่าได้แรมร้างห่างผัวเลย
เอาเถิดลกู คนงามตดิ ตามไป อยูก่ ับเขาลกู หญงิ อยา่ น่ิงเฉย
เจา้ จะไปอย่างไรตามใจเจ้า คำหอมเอย๋ ไปเถดิ เจา้ แมเ่ ข้าใจ
เอาการงานนานาอยา่ ละเลย โอล้ กู แก้วยงั ทนั อยา่ หวั่นไหว
อันข้าวของสมบตั ิแม่จดั แลว้ แมจ่ ัดใหเ้ รยี บร้อยคอยทา่ ที
ท้งั เสบียงเลีย้ งตวั อย่ากลวั ไป สะพายหอ่ ข้าวน้ำแล้วจำ้ หนี
เจา้ บญุ โปงลาแล้วก็แจวจำ้

ออกประตูบ้านไปไมร่ อรี ตำนานผาแดง-นางไอ่ 17
เจา้ คำหอมอา้ งว้างรักข้างเดียว หาสนใจไยดใี นท่ใี ด
เจา้ รกั เดียวใจเดียวไม่เหลยี วใจ ใจแนน่ เหนยี วคงมน่ั ไม่หวั่นไหว
ออกเดนิ ทางจากบ้านทา่ นเศรษฐี หอบผ้าไดน้ งรามตดิ ตามทนั
รบี ออกเดนิ จากไปไมร่ อกนั เจ้าสามไี ม่แลแม่เฉดิ ฉนั
เจา้ หอบของครรไลไปตามหลงั คำหอมกลน้ั กลำ้ กลนื ฝืนฤดี
นางตอ้ งกลน้ั น้ำตาดว้ ยสามี ครนั้ หนักจังทรุดร่างขา้ งวถิ ี
ไมช่ ว่ ยแบกช่วยถือยังไม่ว่า ไม่ยินดียินรา้ ยกระไรเลย
ชา่ งใจดำหาใดเทยี บมาเปรียบเปรย แมท้ ที า่ กไ็ ม่มสี ามีเอย๋
พากนั รอนแรมไปในเสน้ ทาง ไร้คำเอย่ ไรเ้ อือ้ เฟ้ือเหลอื จะทน
คร้นั โหยหิวไดเ้ สบียงพอเลยี้ งตน พอเหนอ่ื ยนกั พักบ้างข้างถนน
พอค่ำมาอาศัยรม่ ไม้พึ่ง ดจุ ขอทานยากจนตามหนทาง
เจ้าบุญโปงไมอ่ ยู่คู่กบั นาง พอหลับไดค้ นื หนึง่ ถงึ รุ่งสาง
นอนเบ้ืองล่างคุดคแู้ ต่ผเู้ ดยี ว ปนี เกง้ กา้ งขึ้นตน้ ไม้อาศยั นอน
กลวั ภตู ผีสตั วร์ า้ ยไมค่ ลายคลอน ใหห้ วาดเสยี วดวงจติ คอยคดิ หลอน
รอนแรมไปหลายวันอาหารหมด ไมอ่ าจนอนหลับตาท้งั ราตรี
เดินเทา้ เปล่ากายระกำชำ้ ฤดี ต้องทนอดทกุ ข์ไฉนในครานี้
ต่างเหนื่อยอ่อนหวน่ั ไหวให้โหยหิว เจ้าสามกี ไ็ มเ่ ออ้ื เหลอื จะทน
ผา่ นป่ารกท่งุ รา้ งตา่ งจำทน มองทุง่ ทวิ หญา้ แหง้ ทกุ แห่งหน
ฝูงนกกาลาลบั กลบั คืนเหยา้ จนกาลเปลย่ี นเวียนวนสนธยา
ต่างสง่ เสียงลนั่ ไปในพนา ลูกของเจ้าคอยแมเ่ ฝ้าแลหา
เสียงเจอื้ ยแจ้วจะ๊ จ๋าประสามัน

สองผัวเมียถึงชานลำธารใหญ ่ ระรนิ ไหลใสสะอาดไม่คาดฝนั
ลงดมื่ กนิ อาบกายสบายครนั ดวงจิตพลันสดช่นื ร่นื กมล
อาบน้ำเสร็จมองหาอาหารใหม ่ มะเด่ือใหญใ่ กลท้ างข้างถนน

18 ตำนานผาแดง-นางไอ่ ลว้ นดว้ ยผลสกุ งามอรา่ มจริง
ราวกับว่าเทพประทานบนั ดาลดล กนิ ไม่เผ่อื แผ่ไปใหย้ อดหญงิ
เจา้ บญุ โปงร่ีปีนกินมะเดื่อ ว่าหวิ จริงโปรดชว่ ยน้องดว้ ยซี
แมน้ างร่ำบอกผัวรัวระวิง พ่ไี ม่ช่วยคงตายในคราวน้ี
โปรดโยนลกู มะเด่ือมาเผ่ือดว้ ย โปรดปราณขี อมะเดอ่ื เผอื่ แผก่ นั
ไม่เคยขนึ้ ตน้ ไมใ้ นชีว ี หาไดเ้ หลยี วแลเมยี ที่เสยี ขวญั
ฝา่ ยเจ้าผวั กินอยู่แตผ่ ู้เดียว แลว้ ก็พลนั ไต่ตรงลงทดี่ นิ
กนิ จนอมิ่ เต็มกายสบายมัน ใจหวิวหววิ แค้นตวั ผัวใจหิน
เจ้าคำหอมอบั จนสดุ ทนหิว ตอ้ งจำจนิ ตป์ ีนข้นึ ฝนื จำนง
มวั งอนง้อต่อไปไมไ่ ด้กิน แตเ่ พราะหวิ จนไสจ้ ะเปน็ ผง
ตง้ั แต่เกดิ ไมเ่ คยด้นขึน้ ตน้ ไม้ อ่มิ อนงคเ์ ยน็ ย่ำคำ่ พอดี
รีบเก็บกินพอไดค้ ลายหิวลง สดุ เหลอื เช่ือเจา้ ใบ้คนใจผี
คร้นั ปนี ลงยังโคนต้นมะเดื่อ มิใหม้ ที างลงตรงที่โคน
เอากงิ่ ไม้กองตง้ั ไวอ้ ย่างด ี ทงิ้ เมยี แกว้ เนอื้ กลอยไวห้ อ้ ยโหน
สว่ นตวั มันหนหี ายไปอ่ืนแล้ว แล้วเผน่ โผนหนหี ายไปลับตา
ทำกบั นางช่างใจบาปแสนหยาบโลน มสิ นใจเมียสาวเจา้ เลยหนา
เจ้าเก็บของแล้วขา้ มห้วงน้ำไป แล้วแรมลาจากไปไมไ่ ยดี
ทิ้งคำหอมคู่กันภรรยา

ฝา่ ยคำหอมกวา่ จะปลงลงถงึ พน้ื แสนกลำ้ กลนื หนามตอ้ งใหห้ มองศรี
ครั้นมองหาผวั กคู ูช่ ีวี ไมเ่ หน็ เงาสามที ่ีรอบกาย
นางเดาว่าคงข้ามห้วงนำ้ แลว้ ผัวคงแจวหลีกลีห้ ลบหนหี าย
ทงิ้ ตนอยคู่ พู่ งเปล่ียวสดุ เดียวดาย พรงั่ พรอ้ มอนั ตรายรอบกายนวล
คิดจะข้ามนำ้ ไปไฉนนนั่ แสนหวาดหวน่ั รวนเรจติ เหหวน
แมน่ ำ้ ใหญ่ไม่ร้ลู กึ ตรกึ ครำ่ ครวญ เจา้ เน้ือนวลไมก่ ล้าข้ามหว้ งนำ้ ไป
ครน้ั จะอยนู่ ง่ั ลงท่ตี รงน ี้ หว่ันฤดสี างเสอื เหลือไฉน

ท้ังผีปา่ บังบดโขมดไพร ตำนานผาแดง-นางไอ่ 19
เสยี งนกฮูกอเี ห็นเปน็ คราวคร้งั หริง่ เรไรก้องพนาพาขวญั บิน
เสยี งสำ่ สัตวแ์ มลงไพรทไี่ ด้ยิน กลัวจนหลั่งนำ้ ตาพาถวลิ
นัง่ ซกุ องิ โคนมะเดอื่ อย่างเหลืออด นางหมดส้นิ หนทางก้าวยา่ งเดิน
ไร้ทพี่ ่ึงไร้ทางใหย้ ่างเดนิ เศร้าสลดอา้ งว้างสุดห่างเหนิ
ลกู มะเดื่อหลน่ ใสใ่ บไม้แห้ง ตอ้ งเผชิญอันตรายในพนา
ยงิ่ ดกึ ดื่นย่งิ เควง้ ควา้ งกลางพนา ตกใจแหยงขนชนั ขวัญผวา
กอดห่อผา้ ซุกไวใ้ ห้แนบอก ซกุ กายาเบยี ดมะเดอ่ื อยา่ งเหลอื ทน
รอ้ งจนนำ้ ตาแห้งสน้ิ แรงทน หวาดวติ กดวงใจให้สับสน
กระพุม่ มือไหว้เจา้ เหลา่ อารักษ ์ สดุ อับจนชวี ินส้ินทางไป
ขอเมตตาทา้ วท่านบนั ดาลไป ลูกกลัวนกั ทอ้ แท้สุดแกไ้ ข
พระคุณพ่อพระคณุ แมจ่ งแผด่ ว้ ย ช่วยข้านอ้ ยปลอดภยั ในชวี ี
ให้ปลอดภัยทั้งปวงล่วงราตรี โปรดมาชว่ ยประชุมคมุ้ เกสี
ใหล้ ูกมที พี่ ง่ึ พงิ อย่าท้งิ ไป

ในกาลน้นั พรานไพรใจฉกาจ เดนิ เลาะลาดตรวจการณล์ ำธารใส
เที่ยวลดั เลาะท่งุ หนองลำคลองไพร หาล่าสตั วท์ ว่ั ไปในพนา
เลาะเลียบธารแอบดูหมูส่ ่ำสตั ว์ ยามสงัดอาจหานำ้ คำ่ คำ่ หนา
เดนิ เงยี บเงยี บค่อยค่อยยำ่ กล้ำกรายมา ใกล้กลั ยานวลปรางรา้ งสามี
ยนิ สะอืน้ รำ่ ไหใ้ นไพรสณฑ์ นนั่ เสยี งคนนน่ี าหรอื วา่ ผี
ลองรอ้ งเรยี กออกไปกระไรมี น่ันเสียงผมี าแกล้งจำแลงดล
หรือมนษุ ย์ผใู้ ดกระไรเล่า เสยี งกระเสา่ ร่ำไห้ในไพรสณฑ์
สะอน้ื อน้ั ตนั พธดู เู หลือทน ผีหรอื คนจงแจ้งแสดงมา
เจ้าคำหอมหวาดผวากายาสนั่ จู่จพู่ ลันมีเสยี งทักกลัวนักหนา
พอกำหนดเทย่ี งแทแ้ น่อุรา นงพะงาจงึ แจง้ แสดงความ
นำ้ ตาหลง่ั ดังวา่ พระมาโปรด รบี ตอบโจทกล์ นลานเมอ่ื พรานถาม

20 ตำนานผาแดง-นางไอ่ เดินติดตามผัวไปในไพรพง
ขา้ เป็นคนจำพรากจากเขตคาม กลบั ชำ้ ตัวไมส่ มหวงั ดงั ประสงค์
หวังจะไดเ้ ยยี่ มชานบา้ นเมอื งผวั จึงนงั่ ลงไหวหวนั่ อันตราย
ผวั ใจรา้ ยทิ้งขา้ ในป่าดง สงสารจรงิ นงรามงามเฉดิ ฉาย
พรานฟงั เรอ่ื งทั้งหมดสลดย่ิง ด้วยสัตว์ร้ายไข้ปา่ บรรดามี
ขนื อย่เู ดียวในพงคงต้องตาย สงเคราะหด์ ว้ ยเถดิ หนาในคราน้ี
นางวอนขอพ่อพรานท่านจงช่วย ตามสามีต่อไปอาจไดท้ นั
โปรดช่วยข้าข้ามพน้ ชลธี เอาเถดิ หลอ่ นขา้ ชว่ ยไดไ้ มเ่ ดยี ดฉนั ท์
นายพรานไพรเหลือบแลแม่เน้อื อ่อน มาเถิดเราไปกันในทนั ที
เจา้ ไม่ตอ้ งครวญคร่ำร่ำรำพัน ตอ้ งเดนิ ตามโขดดอนไปในหว้ งน้ี
เจ้าเดนิ ตามหลังข้าจะพาขา้ ม เจ้าจักมีปลอดภัยได้ขา้ นำ
หนทางตืน้ เดินไดอ้ ยขู่ ้ารูด้ ี ท่ีค้ำจุนช่วยไดไ้ ม่ตอกยำ้
นางเดนิ ตามพรานไพรผูใ้ จบญุ ท้งิ ใหช้ ้ำทำให้ปวดรวดร้าวใจ
ส่วนสามใี จไม้ไสร้ ะกำ เจา้ ยืนงงเคว้งควา้ งไปทางไหน
นายพรานพาขา้ มนำ้ ตามประสงค ์ แตท่ ำได้เพยี งช้ที างให้นางเดนิ
พรานมองภาพลำเคญ็ สุดเหน็ ใจ ไมแ่ ยกเลย้ี วตรงไปไมข่ ดั เขิน
บอกตรงนมี้ ีถนนหนทางเดยี ว คดิ ประเมนิ ผวั นางคงห่างไป
มแี ต่เสน้ ทางน้ที ่คี นเดิน พออาศยั แสงจนั ทรน์ ่ันไฉน
เจ้ารีบเดนิ ตอ่ ไปคงไดท้ นั ขา้ ขอให้มีโชคพน้ โศกพลนั
ในเส้นทางพงพีจากน้ไี ป ลดความหวาดกลวั ภัยได้มหนั ต์
คำหอมเจา้ ตัง้ ใจได้เดด็ ขาด จะด้นดน้ั กลางพนาตามสามี
ตัดสนิ ใจเปน็ ไรใหเ้ ปน็ กัน ออกเผชญิ อนั ตรายไมห่ นา่ ยหนี
อาศยั แสงเดือนสว่างส่องทางเดิน แม้จะตดี ุดา่ ไม่วา่ เลย
หวงั แต่พบดวงหนา้ ของสาม ี ใจอาวรณ์ชำ้ ฟกโออ้ กเอ๋ย
ระหกเหนิ ซัดเซพเนจร มันไม่เคยปราณมี ีเยอ่ื ใย
ไมไ่ ดเ้ ห็นแมเ้ งาเจ้าใบ้เลย

ตำนานผาแดง-นางไอ่ 21

สามทิวาราตรที ถ่ี ูกทิ้ง แมย่ อดหญงิ เคยครองความผอ่ งใส
มาบัดนซ้ี ูบซีดผิดไปไกล เสื้อผา้ ใสว่ ิ่นขาดอนาถตน
ทง้ั ปวดหวิ หนาวเหน็บด้วยเจ็บไข้ อตุ ส่าห์ไปตามทางอย่างหวังผล
เหลือบเหน็ ตน้ มะเด่อื ใหญ่ในบันดล ดใี จล้นรกู้ นิ ไดไ้ มม่ ีพษิ
จำไดจ้ ากสามที ่ีเคยทำ เจา้ จดจำขนึ้ ใจได้สนทิ
เก็บลูกร่วงกนิ พอต่อชีวติ บรรเทาพษิ ของไข้คลายหิวลง
ในราตรีเดอื นแรมแซมดารา หนาวกายาแตใ่ จไมล่ มื หลง
ตัง้ สติกำหนดไวใ้ หม้ น่ั คง นวลอนงค์ช้ำทรุดสดุ ตรอมตรม
นางหมดสน้ิ ความคิดติดตามผวั ไรห้ วาดกลวั แตเ่ จบ็ แคน้ แสนขน่ื ขม
จึงยกมือข้นึ ประชุมพ่มุ พนม ตั้งจติ ขม่ นง่ิ เย็นเป็นพธิ ี
อธษิ ฐานเทพไทเ้ ปน็ พยาน อยลู่ ำธารพำนกั มีศกั ดิ์ศรี
อยตู่ ้นไมด้ ินฟา้ บรรดามี อยวู่ ิมานสขุ ีที่ใดใด
ในชาตนิ ้ขี ้านอ้ ยเฝา้ คอยตาม เจา้ ผัวทรามข้ารักมนั ผลักไส
ท้งั ทอดทง้ิ ชอกชำ้ ระกำใจ แมเ้ กิดชาตติ อ่ ไปได้มีจริง
ขอให้ผวั กลับจติ มาคดิ รกั หลงใหลขา้ ยิง่ นักดุจยกั ษส์ ิง
เฝา้ ติดตามลมื หลงั หวังแอบอิง แล้วมาตายยงั ก่งิ อุทมุ พร
อนึ่งขอพรานไพรใจฉกรรจ ์ เปน็ มิง่ ขวัญเคียงคอู่ นุสรณ์
ไดค้ รองรักคู่กนั ไม่ส่ันคลอน ตามบนั่ ทอนผัวรา้ ยทใ่ี จดำ
อธิษฐานเสรจ็ ลงไม่ปลงจติ หมกมนุ่ คิดดวงแดแม่งามขำ
ทกุ ข์เทวษวิปโยคโศกครอบงำ นางชอกช้ำจนดาวดนิ้ ส้นิ ชวี ี
เจา้ คำหอมขาดใจในพนา ตำนานมาแตห่ ลงั เปน็ ดงั นี้
เป็นเรือ่ งเก่าเลา่ ขานมานานป ี กวา่ จะมีเมืองล่มก็นมนาน

22 ตำนานผาแดง-นางไอ่

ปัจจุบนั ชาติ

กาลเวลาล่วงไปไม่คงมนั่ ต่างดบั ขนั ธไ์ มอ่ ยคู่ งตามสงสาร
ตายแลว้ เกิดเกิดแล้วตายลว้ นวายปราณ ในวัฏฏะสงสารทผี่ ันวน
ตา่ งสรา้ งบาปสรา้ งบญุ หนนุ ชีวติ กรรมตามติดต่อไปตามใหผ้ ล
เมอ่ื กรรมชัว่ ท่ที ำตามมาดล แม้เปน็ คนก็ทุกขไ์ ร้สขุ ใจ
แม้กรรมดีทำไวไ้ ม่หายสญู คอยเก้ือกูลตามสนองใหผ้ ่องใส
เม่อื กำเนิดเกดิ มีในทใี่ ด ชีวิตไซร้ย่อมสขุ ทกุ คนื วัน
แตต่ า่ งคนตา่ งใจใหส้ รรสร้าง ทำบญุ บ้างบาปกท็ ำไปตามฉันท์
เม่อื บุญบาปให้ผลบันดลพลัน สุขกม็ ที กุ ขก์ ็ดนั เปลยี่ นผนั แนว
คนทงั้ สามผกู จติ อดตี ชาติ เปน็ บพุ เพสนั นวิ าสไมค่ ลาดแคลว้
กรรมเคยทำตามไล่ไม่เปลย่ี นแนว ตามทนั แลว้ จงึ ประสบมาพบพาน

ในกาลน้ันยงั มชี คติ า* นคราเลิศล้ำตามคำขาน
บา้ งเรยี กเอกะทีตามานมนาน คนโบราณเรยี กแผกแตกต่างคำ
ที่เรยี กชคิตามหานคร เกยี รติขจรชเู ชิดว่าเลิศล้ำ
ประชาชนอยู่ดีมีงานทำ คนคลาคล่ำทว่ั ไปในธานี
อยใู่ นยคุ ขอม*เฟ่ืองเรืองอำนาจ เอกราชยงิ่ ใหญใ่ นแดนน้ี
เจา้ ครองเมอื งเรอื งเดชเขตธาน ี ประชาชีทูลเกล้าเจา้ พระยา
ศรเี ชยี งเชิดจอมเมอื งผู้เรืองเดช ครองอาเขตราษฎรร์ กั เปน็ นกั หนา
มเหสีทรงนามนางจามปา ให้กำเนดิ ธิดาโสภาองค์
เป็นคำหอมน่ันหนามาเกิดใหม่ วรรณวไิ ลนมุ่ นวลชวนลมุ่ หลง
นามไอค่ ำอินทรถ์ วลิ ปน่ิ เผ่าพงศ ์ ปิตุรงค์รกั หวงด่ังดวงตา
มีผิวพรรณเปลง่ ปลง่ั ดั่งน้ำผงึ้ งามประหนง่ึ นางสวรรคบ์ นชน้ั ฟา้
เลื่องระบือลือไปไตรโลกา ท้ังมนุษยเ์ ทวานาคาครุฑ

ต่างอยากยลโฉมพไิ ลนางไอค่ ำ ตำนานผาแดง-นางไอ่ 23
เจา้ พระยาธานไี มม่ บี ตุ ร ทง่ี ามล้ำเหนอื ใครในมนุษย์
ทรงทะนุทรงถนอมทรงกลอ่ มเล้ียง มีนงนชุ บุตรีน้ีเพยี งองค์
จัดสร้างวังส่วนตวั รั้วมนั่ คง ระวงั เพยี งไขใ่ นหนิ จนิ ตป์ ระสงค์
มวลมาลีชดู อกออกดาษดน่ื จดั ปลูกดงพฤกษานานาพันธ์
สารพัดบุษบาวิลาวัณย ์ หอมระรน่ื รอบรั้วท่วั เขตขณั ฑ์
อนั น้ำหอมหากปิดสนิทมนั่ ชือ่ วังน้นั การะเกด*เขตบรุ ี
แต่ความงามธิดาเจ้าธานี ยังกักกันกลิน่ ไดไ้ ม่ไหลหนี
แต่ไม่อาจปิดไว้ได้นานทน แม้จกั มีวังส่วนตัวกลัวแพร่งพราย
ความงดงามไอ่คำจึงกำจาย ประชาชนยงั ระบอื เลอ่ื งลอื หลาย
บรรดาชายตา่ งอยากเหน็ เปน็ บญุ ตา

สว่ นพรานไพรใจกล้ากม็ าเกิด ถอื กำเนิดองอาจวาสนา
ได้ดำรงวงศ์กษัตรยิ ์ขัตตยิ า พระฉายาผาแดงทา้ วเจา้ ไผท
ได้ครองเมอื งผาโพงอันทรงศร ี ตง้ั อยู่ท่ีลุม่ น้ำโขงนา่ หลงใหล
ยงั ไมม่ ชี ายามาคู่ใจ พระทรงไชยเอกองค์ทรงรูปงาม
กระแสเสียงรำ่ ลือช่อื ไอ่คำ ที่งามลำ้ ลือไปในโลกสาม
ถึงผาโพงแผก่ ระจายขยายความ ว่านงรามงามล้ำสุดจำนรรจ์
ดว้ ยบพุ เพกตาแตค่ ราโนน้ ดุจดัง่ โดนมนต์เสน่หเ์ ล่ห์สวรรค์
ท้าวผาแดงยินคำรำ่ ลือกนั พระองคพ์ ลนั ซมึ เซอ่ จติ เหมอ่ ลอย
เคยเกรยี งไกรลือนามสนามรบ กลบั มาซบซมึ เซอ่ื งนง่ั เงอ่ื งหงอย
ละเมอหาไอ่คำพร่ำเลอ่ื นลอย เจา้ เนอ้ื กลอยจะสะคราญสกั ปานใด
จะขอยลวงพักตร์เพยี งสักนดิ ใหด้ วงจติ หมน่ หมองพลนั ผอ่ งใส
กษตั ริย์หนุ่มรุ่มรอ้ นดุจฟอนไฟ สุมดวงใจเร่าร้อนไมผ่ อ่ นปรน
ตัดสินใจลาเหยา้ ขน้ึ เจ้าสาม อาชางามตัวกล้าสง่าล้น
รา่ งสมส่วนสปี ระดคู่ จู่ อมคน จรดลมงุ่ ตรงลงใตม้ า

24 ตำนานผาแดง-นางไอ่ ด้วยอาวรณถ์ งึ นารีทีฝ่ ันหา
มุ่งเปา้ หมายชคิตามหานคร กลั ยาไอ่องค์คงไมตรี
หวงั ไดพ้ บประสบพกั ตรเ์ พียงสกั ครา

ณ ราตรีเดอื นเรียวดุจเคียวเด่น ดาราเยน็ กระจ่างฟา้ สง่าศรี
หนา้ ต่างวงั การะเกดเขตบุร ี ยอดนารีไอ่องค์ทรงเหมอ่ ลอย
ยลดาราฟา้ ผ่องกลบั หมองจิต เฝา้ ครนุ่ คิดจติ ใจให้เหงาหงอย
นึกถงึ รูปงามเหลือของเนอ้ื กลอย กลวั จะพลอยเปน็ เรอ่ื งขดั เคอื งกนั
ในอดตี เคยมีท่เี ปน็ เรื่อง ทีข่ ุ่นเคืองยอื้ แยง่ เข้าแข่งขัน
เกดิ สงครามเข่นฆ่าท้าประจัญ เขา้ โรมรันเลือดกองนองปฐพี
อยากรีบมคี ู่เรยี งร่วมเคยี งหมอน นกึ อ้อนวอนเทพองคผ์ ูท้ รงศรี
ทรงคนั ศรแผลงมาเปน็ มาล ี ชว่ ยลกู ทใี ห้ประสบได้พบพาน
หากชายชาตขิ ัตตยิ ามาขอรกั จะไมพ่ กั เลน่ องค์ทรงสนาน
จะขอรับทนั ใดไม่รอนาน ใครกลา่ วขานวา่ ไมง่ ามก็ตามใจ
เพ่ือป้องกนั ปัญหาอาจมาถึง หญงิ เพยี งหนง่ึ หากยอ้ื ยดุ สดุ แกไ้ ข
จงึ ตั้งความหวังว่าถา้ มใี คร มาขอรกั จักให้ไม่เล่นองค์
มองดวงดาวดาษดื่นในคนื เปลีย่ ว ชมเดอื นเรยี วคร่นุ คิดพิศวง
จนดึกด่นื เข้ามาหลบั ตาลง นวลอนงคจ์ ติ สา่ ยไมค่ ลายแคลน

รุ่งอรณุ เบิกตาฟา้ สว่าง เหลา่ นกกาจากรังดังแห่แหน
หาเสบียงเลีย้ งตวั ทั่วเขตแดน ไมข่ าดแคลนปา่ ดงคงสมบูรณ์
ชนชาวเมืองต่นื นอนแต่กอ่ นเช้า เตรยี มหงุ ขา้ วเตรยี มแรงกอ่ นแสงสรู ย์
แลว้ ทำมาหาเตมิ ทรพั ย์เพิ่มพนู ท้ังเก้ือกูลมนี ้ำใจให้แก่กนั
พากันเดนิ ขวักไขวไ่ ปตามทาง ค้าขายบา้ งซอื้ ก็ไดต้ ามใจฉัน
กิจวตั รเคยเห็นเช่นทุกวนั แต่วนั น้ีสำคญั กวา่ ผา่ นมา
ด้วยเมืองชคติ ามหานคร ได้รบั ตอ้ นแขกเมืองเรอื งยศฐา

ตำนานผาแดง-นางไอ่ 25

ซ่ึงคอื ท้าวผาแดงแรงฤทธา ทรงอาชามาแตไ่ กลหวงั ไมตรี
เข้าเมืองมาทางทวารดา้ นอดุ ร ต้งั แตต่ อนฟา้ สที องอันผอ่ งศรี
รบี เดนิ ทางดว้ ยอาชาท้ังราตรี เพราะลุ่มหลงนารที ่ีเลอื่ งลอื
ทรงได้นำเครอ่ื งราชบรรณาการ ถวายทา่ นราชาน่านับถอื
เป็นธรรมเนียมเย่ียมยามตามร่ำลือ ท่ยี ึดถือนานโขแต่โบราณ
เพื่อสมัครรักใครม่ ไี มตร ี อันเปน็ ราชประเพณีทสี่ บื สาน
ข่าวผาแดงนำเครือ่ งราชบรรณาการ เพียงมนิ านก็รูถ้ งึ หนู วล
นางสนมกรมในได้ส่งข่าว ธิดาสาวพราวเสนห่ ์จิตเหหวน
ดงั่ มีมนตแ์ รงฤทธ์ดิ ลจิตนวล ใหร้ ญั จวนหฤทยั อยากได้ยล
ดจุ มไี ฟร้อนร่มุ มาสุมอก ตน่ื ตระหนกหว่ันไหวใจสับสน
อยากเหน็ หน้าราชนั ในบนั ดล นฤมลรบี ออกไปในทันที
ชวนสนมคู่ใจไปด้วยกัน แอบมองผา่ นมา่ นทองอนั ผอ่ งศรี
หวงั เหน็ หน้าผาแดงแรงฤทธ ี วา่ จะมรี ูปทรงองค์เชน่ ไร

พระยาขอมจอมกษตั รยิ จ์ ดั ตอ้ นรบั ยนิ ดนี ับไมตรีดีไฉน
รับเครอ่ื งราชผาแดงไมแ่ คลงใจ สนทนาปราศรัยด้วยไมตรี
กษตั ริยห์ นมุ่ ทูลเกลา้ กบั เจา้ บ้าน พร้อมนงคราญจอมเสนห่ ์มเหสี
ของราชาพระยาขอมจอมบุร ี ดว้ ยไมตรเี ก่ยี วดองทั้งสองเมอื ง
แต่จิตใจผาแดงผูแ้ รงฤทธ ์ิ อยากเชยพศิ พกั ตร์พธผู ู้ลอื เลอื่ ง
จงึ สอดส่ายสายตาท่าชำเลอื ง แต่ก็กลัวขัดเคืองเบอ้ื งยคุ ล
สา่ ยสายตาจนพบประสบพาน ตาประสานหวัน่ ไหวใจสับสน
เจา้ ไอ่คำกต็ ะลึงอง้ึ กมล จติ พิกลรญั จวนปั่นป่วนพลนั
ดัง่ องคพ์ ระกามเทพผ้เู หน็บศร บุษปกรจากฟ้ามาเสกสรร
แผลงธนดู อกไมป้ ักใจพลัน ต่างไหวหวนั่ พรนั่ พรงึ ตะลงึ ตน
กาลเวลาประดุจหยดุ คล้อยเคลอ่ื น ดง่ั ดาวเดอื นตะวนั คา้ งกลางเวหน

26 ตำนานผาแดง-นางไอ่ ทง้ั สองคนตะลงึ เซอ่ เหมอ่ ลอยองค์
ราวหยุดลมหายใจในบันดล พระจามปาเคยี งขา้ งดจุ นางหงส์
อันว่าองคร์ าชนิ ีศรีโสภา พระอนงค์พอใจในเหตุการณ์
เคยี งคู่เจ้าศรีเชยี งเชิดประเสริฐองค์ ทอดพระเนตรเหน็ งามตามคำขาน
ดว้ ยชื่นชมผาแดงผแู้ รงเดช ปกครองบา้ นครองเมอื งจนเลอ่ื งลอื
ทงั้ ทรงทราบสามารถอาจการงาน ดูนวลนมุ่ แตแ่ กร่งกล้านา่ นบั ถอื
ทอดพระเนตรกิริยาราชาหนุม่ อยากจะยอ้ื เกย่ี วดองหมายปองกนั
คดิ ในใจหทยั มั่นหมายปนั้ มือ ผเู้ ป็นแมย่ ินดมี สี ุขสันต์
ทรงเห็นเหตุพรน่ั พรึงตะลึงแล ว่าดนู ั่นเสด็จพม่ี ีอะไร
แอบสะกิดพระหตั ถข์ วาสามพี ลนั กลบั ยง่ิ คิดตรงกนั นนั่ ไฉน
สองพระองคท์ ราบเร่ืองไม่เคืองจิต คงสดใสทง้ั สองเมอื งเลอ่ื งลอื นาน
คดิ วา่ ลูกผกู พนั รักกันไป ว่าทรงโปรดเสยี จงั หวังสืบสาน
มเหสพี ิสุทธ์ิถงึ หลุดโอษฐ์ เกย่ี วประสานใบหยกคชู่ ูฤดี
เห็นเหมาะสมกันย่งิ ดุจกิ่งกาญจน์ จงึ ดำรติ รัสถามตามวิถี
พระยาขอมเพลนิ ใจไดส้ ต ิ มาถึงนเ่ี พราะเหตอุ าเพศใด
ท่านอตุ สา่ หเ์ ดนิ ทางกลางราตร ี ตอบแก้เกอ้ ไปว่าตัวขา้ ไซร้
ทา้ วผาแดงสะดงุ้ ต่นื ฝนื ประหม่า หวงั รบั ใช้จอมเมอื งเบ้อื งยุคล
เป็นผนู้ อ้ ยรงุ่ เรอื งอยู่เมอื งไกล เป็นโอรสต่างเมอื งไซรไ้ มส่ ับสน
จะขอฝากชีวีอันมียศ โปรดทรงดลความเหน็ ใหเ้ ปน็ จรงิ
กบั พระองคเ์ หนือเกลา้ เจา้ กมล จงึ ดำรสั มอบหมายใหล้ กู หญงิ
พระยาขอมพอใจในคำตรสั ให้องค์หญิงตอ้ นรับประทับใจ
เป็นธรุ ะราชาอยา่ ประวงิ เปน็ สำคัญย่ิงนกั อยา่ ผลกั ไส
จงดูแลขับสู้อยู่เจด็ วนั สง่ิ ใดใดอยา่ ขาดตกบกพรอ่ งเลย
คอยแนะนำราวเรื่องประเทืองใจ

ตำนานผาแดง-นางไอ่ 27

28 ตำนานผาแดง-นางไอ่ ความสมั พนั ธช์ ายหญงิ ไมน่ ง่ิ เฉย
ครน้ั ท้ังสองใกล้ชิดสนทิ กัน ต่างเปดิ เผยความนยั ของใจกัน
เป็นความรักทว่ มใจไร้เปรียบเปรย สองชวี ิตรกั จรงิ เปน็ ม่ิงขวัญ
ยิ่งใกล้ชดิ ยิ่งผูกรกั สลกั จติ จะรกั มน่ั จวบวันตายวายชีวี
ต่างเอย่ ออกวาจาสญั ญากนั ท่ีรกั เรืองผุดผ่องของเรานี้
ทง้ั สัญญาเอ่ยคำจะนำเรอ่ื ง หลังเสรจ็ งานประเพณีท่จี ะมา
ทลู ถวายราชาขอมจอมธานี งานทกุ สง่ิ ครบครันชวนหรรษา
ซ่งึ เป็นบุญบั้งไฟอนั ใหญย่ ่ิง จะขอเจ้ากัลยาเปน็ ราณี
เม่ือเสร็จงานย่ิงใหญ่วิไลตา ตา่ งสลดทง้ั สองไมผ่ ่องศรี
เมือ่ อย่คู รบเจ็ดราตรีทก่ี ำหนด ดวงฤดหี นุ่มสาวเฝ้าอาวรณ์
ผาแดงจำตอ้ งพรากจากนาร ี เจา้ คอยนบั วนั เรยี งรว่ มเคยี งหมอน
โอไ้ อค่ ำคนดพี ีล่ ากลับ ไมต่ อ้ งวอนเทพไทใ้ หช้ ่วยดล
รกั ของเราคงม่นั ไมส่ นั่ คลอน ดว้ ยรกั แมน่ วลปรางอยา่ งเหลอื ลน้
บญุ บัง้ ไฟคราวนพี้ ี่มาแน ่ ยอดกมลอยา่ ท้อจงรอคอย
เจา้ ไอค่ ำนวลอนงค์จงอดทน ผเู้ ปน็ จอมชาวเมอื งอยา่ งเงอ่ื งหงอย
หลงั จากนนั้ เข้าไปลาพระยาขอม จงึ เศรา้ สรอ้ ยลาลบั กลบั เมอื งมา
ด้วยอาลัยไม่อยากจากเนื้อกลอย

จกั กล่าวถึงนคราแห่งบาดาล เป็นสถานฟเู ฟือ่ งเรอื งยศฐา
ทพี่ ำนกั สถิตอยู่หมนู่ าคา เจา้ พญานาคศี รีสุทโธ
เป็นราชานาคผี มู้ ีเดช ครองอาเขตลว่ งกาลมานานโข
อนั เวียงวงั ครบถว้ นล้วนใหญ่โต โอฬาโรแล้วด้วยทพิ ย์ระยิบไป
ศรสี ทุ โธมีบุตรสดุ ท่รี กั ผู้ทรงศกั ด์ิซุกซนปนอ่อนไหว
ชื่อภังคี*รูปงามถกู ตามใจ พ่อแมไ่ ซร้รักหวงด่งั ดวงตา
คอื บุญโปงเป็นใบ้ได้มาเกิด ถอื กำเนิดนาคมี ยี ศฐา
ด้วยผลกรรมที่สรา้ งปางบรรพ์มา เจา้ นาคาภังคีหนุม่ กลุม้ ใจจรงิ

ตำนานผาแดง-นางไอ่ 29

30 ตำนานผาแดง-นางไอ่ วา่ งามล้ำต่างเห็นเปน็ ยอดหญิง
ด้วยยินข่าวสรรพางค์นางไอ่คำ หวงั แอบอิงเนอื้ ทองผอ่ งอำไพ
โลกรับรองนงรามว่างามจรงิ อยากทจ่ี ะแอบแลแม่เน้ือใส
นกึ รุ่มร้อนดจุ ไฟไหม้อุระ กนิ ไมไ่ ดน้ อนไมห่ ลบั กระสบั องค์
ไม่เปน็ อนั จดจำทำอะไร เป็นนมิ ิตรูปทรามวัยใหใ้ หลหลง
ให้บงั เกิดมโนภาพซาบซึ้งจติ จิตลุ่มหลงสิเหนห่ าเฝ้าอาวรณ์
แมม้ ิเคยประสบพบอนงค์ วา่ ลูกอยากพิศพวงดวงสมร
จงึ ทูลขอมารดาบดิ านาค ใหเ้ ร่ารอ้ นอยากเห็นเป็นบญุ ตา
ใจของลกู วา้ วนุ่ ครนุ่ นวิ รณ์ ว่างามลำ้ สปุ รยี ์มยี ศฐา
ได้ยินชอื่ ทรามวยั นางไอ่คำ แลว้ จะมาบาดาลไม่นานไป
ลูกขอไปยลพกั ตร์ลักขณา เธอไม่อาจรวนเรเถลไถล
ภงั คีขอไมบ่ รรลุอนญุ าต เจา้ จึงไดแ้ ตร่ มุ่ รอ้ นถอนอรุ า
ถกู ทดั ทานจากแม่พอ่ ก็จำใจ จะอาเพศแปลกไปไฉนหนา
โดยทั้งสองสอนใหไ้ ตร่ตรองเหต ุ กรรมสรา้ งมาจงรใู้ ชค่ กู่ นั
อนั มนุษยไ์ มอ่ าจอยคู่ ูน่ าคา ทีโ่ สภีพรง้ิ เพรศิ งามเฉิดฉันท์
เอาเถิดหนาพ่อจะหานางนาค ี มอี นันต์นานาในบาดาล
มวลหมูน่ างนาคาวลิ าวณั ย์ ทรงมีแตน่ ่งิ องคน์ ่าสงสาร
ส่วนภังคนี ดิ เดียวไมเ่ หลยี วแล เจา้ เมินเฉยมองผา่ นรำคาญใจ
แมน้ างนาคมากมวลลว้ นสะคราญ จิตม่ันคงผูกพนั ไม่หวัน่ ไหว
ดว้ ยความรกั เร้ารมุ เป็นล่มุ หลง แม้มไิ ด้เคยพบประสบเจอ
ฝันอิงแอบนวลปรางไวก้ ลางใจ สกั วันหน่ึงคงพบนางหวังเสมอ
เฝา้ ฝันใฝ่ใจลอยคอยคดิ ถึง พบหน้าเธอยอดสตรีที่เล่อื งลือ
มั่นใจนกั สักเวลาต้องมาเจอ คลา้ ยวนั ซงึ่ พระจอมไตรไดม้ าถอื
คร้นั เมอื่ วนั วิสาขใ์ กล้มาถึง แลว้ ได้ชอื่ สิทธตั ถะพระกุมาร
เอากำเนดิ เกดิ กายใหโ้ ลกลอื

ยงั คลา้ ยวนั แจง้ ชัดตรสั ร ู้ ตำนานผาแดง-นางไอ่ 31
เอาชำนะจอมฟา้ พญามาร ประทับอยู่ใต้โพธริ์ โหฐาน
แล้วตรัสรู้อรยิ สจั แจง้ ชัดเหตุ ทร่ี ุกรานไล่พระองค์ลงบัลลงั ก์
กำเนิดใหมด่ ว้ ยกายธรรมไรก้ รรมบัง ตดั กเิ ลสดองกมลแต่หนหลัง
ส้นิ กเิ ลสเปน็ พระอรหนั ต์ ณ ริมฝั่งชลธารเนรัญชรา
จากสำนักใดใดในโลกา พระทรงธรรมท์ ำได้ไมศ่ กึ ษา
ท้ังยังคล้ายวนั ละพระสงั ขาร พระสมั มาร้พู น้ ดว้ ยตนเอง
ทรงกำหนดวันลบั ดับขนั ธเ์ อง พระองค์ทา่ นตรัสไว้ได้ถูกเผง
พระทรงเปล่งวาจาลว่ งหนา้ นาน

เพ็ญเดือนหกสำคญั ถงึ ปานนี้ จงึ ได้มบี ชู ามหาศาล
ประเพณีใหญ่โตแตโ่ บราณ บูชาทา่ นทรงธรรมพระสัมมา
พระยาขอมจัดบชู าในครานี้ อลังการเหลอื ท่จี ะสรรหา
สุดทีจ่ ะจำนรรจ์พรรณนา ทรงบูชานอบน้อมจอมมนุ ี
จึงตรสั ส่ังอำมาตยร์ าชการ ใหเ้ ตรียมงานยง่ิ ใหญใ่ นครานี้
จัดตกแต่งเวียงวังดังทุกป ี อย่าให้มีบกพรอ่ งขนุ่ ข้องใจ
ให้จดั แบง่ มนตรีมีมากมาย เป็นสามฝ่ายดูแลจดั แก้ไข
อนั ฝ่ายแรกจงแถลงแข่งบัง้ ไฟ และแขง่ กลองแจง้ ไปในตา่ งเมอื ง
โดยกำชบั กำชาวา่ เมืองนี ้ คอื ผาโพงธานีทลี่ อื เล่อื ง
มีผาแดงไทท้ ้าวเปน็ เจ้าเมอื ง ผู้รุ่งเรอื งทรงฤทธ์ิทิศอุดร
เมอื งท่ีสองสงยางอยู่ทางใต้ เยอ้ื งออกไปตะวนั ออกไมย่ อกยอ้ น
เจ้าฟา้ แดดทรงทราบเร่ืองกาพยก์ ลอน รว่ มอุทรอนุชาของข้านี้
และเชียงเหยี นหลานขา้ อย่าลมื เชญิ หากหมางเมนิ เคยรกั จกั หนา่ ยหนี
รบี ส่งสาสน์ เชญิ ไปในธานี ให้ท่านท้าวบรุ นี ้ีโดยไว
ฝา่ ยทีส่ องใหช้ ว่ ยอำนวยการ คอยต้อนรับขบั ขานในงานใหญ่
เตรียมต้อนรับแขกเมืองเรอื งไผท จงอย่าให้ขาดตกบกพร่องเชยี ว

32 ตำนานผาแดง-นางไอ่

จัดสถานลานพิธใี หด้ ีเลิศ อยา่ ใหเ้ กดิ แคลนขาดพาหวาดเสยี ว
จัดทุกสง่ิ ให้อุดมดกู ลมเกลียว ผู้มาเทย่ี วต่างเมอื งจกั เลื่องลือ
และฝา่ ยสามวางผังเมืองใหเ้ รืองฤทธ ์ิ ให้บรรดาปจั จามติ รคิดนับถอื
จดั เวรยามตรวจไวใ้ ห้พอมือ ใครอยา่ ถอื ก่อการอันน่ากลวั
ท่านจงรบี จัดแจงตกแตง่ เถิด ใหด้ ีเลิศตามกลา่ วเจ้าเหนอื หวั
งานทตี่ รัสจดั วางอย่างลงตวั ไมต่ อ้ งกลวั ขดั เคืองจากเมอื งใด
ด้วยเคยจัดทุกปีไมม่ ีขาด หมู่อำมาตย์ย้มิ ย่องจิตผ่องใส
งานท้งั มวลไม่ยากลำบากใจ จัดเตรียมไดเ้ รยี บร้อยคอยเวลา

กาลเวลาผกผันถงึ วนั ท ่ี ขึน้ สบิ ส่คี ่ำเยือนเดอื นวิสาข์
กอ่ นวันงานวิสาขะจะบูชา ชาวพาราตื่นเต้นอยากเห็นงาน
โดยเฉพาะบั้งไฟทจี่ ะมแี ขง่ คงสำแดงสามารถอยา่ งอาจหาญ
บัง้ ไฟของแต่ละองค์คงสะคราญ อลังการสวยสงา่ จักน่าดู
ในวันขนึ้ สบิ สจี่ ึงมแี ห่ คนมาแลบ้งั ไฟแขง่ แตง่ สวยหรู
ประดบั สหี ลากหลายให้นา่ ด ู ใหเ้ ลศิ หรนู า่ ชมสมเจ้าเมือง
เสยี งเพลงขับเถิดเทิงเซ้ิงบง้ั ไฟ แลว้ แหไ่ ปทว่ั เขตคามตามยา่ งเยอ้ื ง
ซงึ่ แสดงแต่งประกอบไปรอบเมือง หลากหลายเรอ่ื งสารพนั จะสรรมา
บ้างแสดงลามกตลกกัน บา้ งลอ้ เลยี นคนสำคญั เทย่ี วสรรหา
เอามาลอ้ มาเลน่ เปน็ ขวัญตา ชาวประชาสนกุ สนานสำราญใจ
บ้างแสดงวิถีของชวี ติ ตา่ งสรรคดิ ทว่ งทา่ เอามาใช้
การทอดแหหาปลาทำท่าไป ทำพชื ไรน่ าสวนลว้ นแสดง
บ้างแสดงสามารถนาฏศิลป์ ศลิ ปนิ รำรา่ ยไม่หน่ายแหนง
เอาดนตรีป่ีพาทยม์ าดดั แปลง มาแสดงให้เหน็ เปน็ บญุ ตา
มีทัง้ ของเจา้ ธานที ่ีจดั แจง มาแสดงให้ดูว่าหรูหรา
และตา่ งเมอื งท่ีเชิญดำเนินมา ตา่ งสรรหาขบวนแหนจนแนน่ เมอื ง

อนั บงั้ ไฟของพระยาเจา้ ธานี ตำนานผาแดง-นางไอ่ 33
ลวดลายศิลปกรรมประจำเมอื ง ประดบั สดี ดั แปลงทงั้ แดงเหลอื ง
แห่แหนเสรจ็ เกบ็ งำประจำที ่ อลงั การร่งุ เรืองกว่าเมืองใด
แลว้ รวบรวมสำรวจตรวจบั้งไฟ พลบั พลาไชยในธานที เ่ี ตรียมไว้
เข้าแขง่ ขนั ชงิ ชัยในคราวนี้ ที่ท้าวไท้แตล่ ะองคไ์ ด้สง่ มา
มสี งยางของพระอนชุ า ปรากฏมีหกเจา้ เท่านนั้ หนา
เจา้ เชยี งเหียนนัดดาก็มาพร้อม ฟา้ แดดเจา้ พระยามากอ่ นใคร
เจ้าศรแี กว้ ท่านมาเกือบช้าไป หลานเจา้ ขอมพระองคท์ รงผอ่ งใส
ทางเมอื งหงส์เจา้ หงสากม็ าเอง แต่ทันได้ร่วมแหแ่ ต่ยังวนั
ทรงชน่ื ชอบกอปรชยั ในประชนั ไมห่ วนั่ เกรงกลวั ใครในแข่งขัน
ผู้เป็นเจ้าเมืองทองครองพารา อีกทา้ วทา่ นทองพันชง่ั ท่มี ง่ั มี
เสดจ็ ถงึ ชคิตาแต่ราตร ี กท็ รงมาชงิ ชยั ในคราวน้ี
บ้ังที่หกนั่นหรือคือเจ้าบา้ น กอ่ นวันที่แห่แหนแน่นนคร
รวมเสรจ็ สรรพนับได้ไม่ขาดตอน ทีจ่ ดั งานใหญ่โตสโมสร
ส่วนผาแดงนัน่ ไซรไ้ ม่เห็นเงา มเี พยี งหา้ นครที่จรมา
จนถงึ กาลเยน็ ย่ำคำ่ เวลา มิมาเข้าพธิ ีนี้เลยหนา
ภายในวงั การะเกดเขตบุรี ไมเ่ หน็ หน้าผาแดงแหง่ ผาโพง
เม่ือสนมแจง้ เรอื่ งเมอื งผาโพง เจา้ ไอศ่ รีดวงใจใหเ้ หวงโหวง
คนรายงานว่ามากมวลขบวนแขง่ ไม่ออกโรงมาแสดงแข่งบั้งไฟ
ในขบวนรื่นเริงบนั เทิงใจ แตผ่ าแดงไม่เห็นเป็นไฉน
องคไ์ อค่ ำน้ำตาหนอเอ่อคลอเบา้ ไร้บั้งไฟผาแดงแรงฤทธี
พระพี่เล้ียงรีบพะนอไมร่ อร ี มอื และเท้าเยยี บเยน็ เป็นซากผี
หายาหอมยาลมยาดมวุ่น เขา้ ประคองทนั ทีท่ีเปน็ ลม
ท่หี อมกรุน่ ช่ืนอรุ ามาปฐม



พยาบาลให้คลายหายเปน็ ลม ทง้ั ปลอบใหค้ ลายระทมตรมฤทยั
ปลอบวา่ คงมีเหตอุ าเพศนน่ั ทา้ วผาแดงจึงไมท่ ันกาลสมยั
ลองดูทา่ ทีกอ่ นผ่อนพระทัย อรุณไซรค้ งมาไม่ชา้ นาน
ฟังคำปลอบสนมนางลว้ นหวงั ดี ให้นึกถงึ ไมตรีทแ่ี สนหวาน
เพมิ่ ความหวังเต็มทรวงอนุ่ ดวงมาลย์ รัตติกาลผา่ นไปคงได้เจอ

พระยาขอมยงั ประทบั รบั แขกเมอื ง ท่ียาตรเยื้องกันมาหาเสมอ
บางทา้ วทา่ นไมค่ ่อยพบประสบเจอ จึงเสนอราวเรอ่ื งคุยเฟ่ืองกัน
ขณะน้นั นายทะเบยี นเขยี นบัญช ี สง่ รายช่ือปีนี้ท่ีแข่งขัน
วา่ มมี าหา้ เมอื งเร่ืองสำคญั ทันใดนัน้ จอมราชามอี าการ
ท้าวท่านโกรธเจบ็ ใจใหผ้ าแดง หวาดระแวงถึงธดิ านา่ สงสาร
มาหลอกรักลกู เราเจา้ คนพาล พระเหงอ่ื กาฬเตม็ หนา้ พาเปน็ ลม
นางจามปารบี รบั จับประคอง ทง้ั หันมองเรยี กพลางนางสนม
เอายาหอมน้ำผ้าและยาดม ประคบประหงมจนต่ืนฟนื้ ฤดี
บ่นพึมพำรำ่ หาธิดาตน จติ กังวลลกู รกั จักหมองศรี
ใครช่วยบอกลูกยาของข้าท ี ทา้ วผาแดงไมด่ ที ไี่ มม่ า
มนั ไม่รกั ลกู ยาอย่าเสียใจ ไมเ่ ปน็ ไรลกู หนอพอ่ จะหา
ยงั ชายอ่นื หมื่นพันอนนั ตา ที่จะมาคู่ควรนวลอนงค์
ต้งั สติคดิ เหน็ เปน็ แม่นม่นั ลกุ ขน้ึ พลนั ประกาศไปไมใ่ หลหลง
ต่อหน้าเจา้ พาราทง้ั ห้าองค ์ วา่ จะลงเดมิ พันวันพรงุ่ นี้
ทม่ี ีการแสดงแขง่ บงั้ ไฟ แมน้ ของใครนา่ ชมสมศกั ด์ศิ รี
พุ่งทะยานผา่ นฟ้าเหนอื ธานี ข้าจะมีนวลนางเปน็ รางวัล
ข้าจะยกธดิ าผนู้ า่ ด ู ใหก้ บั ผมู้ ชี ยั ในแข่งขนั
อันดำรสั พระองค์ทรงยืนยัน ไม่แปรผนั มนั่ ตรงคงวาจา
บรรดาหมูร่ าชาพามนึ งง ว่าพระองค์เพ้อไปหรอื ไรหนา
มเหสสี ะกดิ กายอย่หู ลายครา แตพ่ ระยาขอมไทไ้ มเ่ ปลย่ี นแปลง

36 ตำนานผาแดง-นางไอ่

ตำนานผาแดง-นางไอ่ 37

กลับลุกขน้ึ ประกาศดงั เปน็ ครั้งสอง ต่างเมอื งผองดใี จทัว่ หวั ระแหง
แต่ชาวชคิตาพาระแวง สงสารแนง่ พระธดิ าจะอาดรู
ตา่ งเห็นอกเหน็ ใจองค์ไอ่คำ จะชอกช้ำชีวนิ ดงั ส้ินสูญ
อันคนรักพรากไปไมเ่ กื้อกูล ยงั อาดรู เพราะพ่อเหน็ เปน็ รางวลั
ต่างซมึ เศร้ามึนงงกบั โองการ ท่ีประทานแกห่ มูผ่ แู้ ขง่ ขัน
พาวิตกจับกลมุ่ ชุมนุมกนั เหตผุ กผนั วันสนุกกลบั ทุกข์ใจ

จะกล่าวถึงผาแดงผูแ้ รงรกั มั่นคงนักรักเดยี วไม่เหลียวไหน
รกั ไออ่ งค์ทรงยศอย่างหมดใจ พระองคไ์ ดม้ งุ่ ม่ันดนั้ ดน้ มา
เตรยี มขบวนบ้งั ไฟไดต้ กแตง่ เพือ่ เข้าแข่งชิงชยั ไมใ่ หช้ า้
หัวบัง้ ไฟจำหลักสลักมา เปน็ หัวนาคีคดอยา่ งงาม
แกะสลักเสกสรรดว้ ยจนั ทน์หอม ลำตัวย้อมสีสง่าน่าเกรงขาม
ตัดตดิ แผ่นทองเปลวไมเ่ ลวทราม ประดบั ตามรูปนาคาสงา่ องค์
จดั ขบวนเตรียมการไมน่ านเสร็จ ทรงเสด็จรบี ไปไมล่ มื หลง
เคลอื่ นขบวนพรอ้ มสรรพประดบั องค์ เดนิ ทางลงชคติ ามหานคร
อนจิ จาเกดิ เหตอุ าเพศภยั ฟา้ สดใสกลบั สลวั ท่วั สงิ ขร
ฝนตกหนักมดื มวั ทัว่ อัมพร เหล่ากุญชรตกตมติดหลม่ กนั
อสนปี ระกาศกลา้ มา้ แตกตื่น ไมอ่ าจฝืนกายทรงคงเสียขวญั
ฝนตกหนักห่าใหญใ่ นอรญั ไมเ่ ปน็ อันเดินทางระหว่างไพร
ดังเทวาฟา้ แกลง้ สำแดงเหตุ ว่าจะเกิดอาเพศเหตุการณ์ใหญ่
ขบวนบ้งั จงึ ชา้ กวา่ ใครใคร มาถึงไดต้ อนเช้าเขา้ พิธี
เหล่าอำมาตยร์ ีบเดนิ ดำเนินงาน รับจัดการขบวนบัง้ อย่างเรว็ ร่ี
สว่ นผาแดงรบี ไปในทนั ที ขอเขา้ พบดรุณีทีร่ อคอย

การะเกดเขตบุรที งี่ ดงาม พระนงรามแสนเศรา้ สดุ เหงาหงอย

38 ตำนานผาแดง-นางไอ่

นอนไมห่ ลบั ตลอดคืนฝืนรอคอย ตำนานผาแดง-นางไอ่ 39
ครน้ั ผาแดงมาถึงจงึ ตืน่ เต้น เจ้าเน้ือกลอยดัง่ ไฟรุมสุมอรุ า
แต่ก็ทั้งเสียใจในเวลา แม่เนอ้ื เยน็ ดีใจไหนจะหา
พระนางรีบครรไลไปต้อนรบั ท่ีผาแดงทรงมาชา้ เกนิ วัน
พร้อมท้งั ส่งเสนาในไปโดยพลัน ในลำดบั ทราบเรอ่ื งไมเ่ คอื งขวญั
ครั้นเสรจ็ เร่อื งดำรสั ทจ่ี ดั การ รบี กราบทลู เหนอื หวั ทา่ นในทนั ใด
สว่ นผาแดงทราบเร่อื งราวสดุ รา้ วใจ ทรงตัดพ้อตอ่ ขานเปน็ การใหญ่
แม้ผาแดงจกั พะนอขอโทษหญิง ถึงกับออ่ นเปลย้ี ไปในทนั ที
ยังมหี วังบ้งั ไฟถ้าชัยมี แตท่ ุกสง่ิ ดำเนินเกินหลีกหนี
จงึ กำชับหม่ชู ่างดูบง้ั ไฟ ต้องไดท้ ่หี น่งึ นนั้ ในการชิง
ตอ้ งเลศิ รงุ่ พงุ่ ไปเมื่อไดย้ งิ ตอ้ งทำให้ดเี หลอื เพ่ือยอดหญิง
ตา่ งหมกมุ่นครนุ่ คดิ กลวั ผดิ หวัง เพ่ือแยง่ ชิงนวลปรางนางไอค่ ำ
วปิ โยคโศกเศร้าเขา้ ครอบงำ ประดุจดังหนามยอกให้ชอกช้ำ
ไดแ้ ต่มองหนา้ กันด้วยหว่นั จติ แตก่ จ็ ำกล้ำกลืนฝืนทะนง
อะไรก็เกดิ ได้ไมม่ ่ันคง เหตกุ ารณ์ดลกังวลคิดพิศวง
มีหวงั เพียงบง้ั ไฟได้ชนะ จำตอ้ งปลงปลอ่ ยตามความทเ่ี ปน็
หากไม่อย่คู ู่ครองตอ้ งลำเคญ็ ทง้ั สองพระเชอ้ื พระวงศล์ งความเหน็
ตา่ งทรงเห็นใจกันไมผ่ ันแปร

กลา่ วถึงองคร์ าชาพระยาขอม กท็ รงตรอมฤดดี ังมีแผล
ย่ิงชายาปนั้ ป่ึงถลึงแล ทรงไดแ้ ตก่ ลมุ้ ทรวงดวงกมล
ดว้ ยดำรัสตรัสไปไม่ยงั้ คดิ โทสะจิตสดุ ระงับพาสบั สน
จงึ พล่งุ พล่านออกไปดจุ ไฟลน กวา่ จะมารู้ตนกจ็ นใจ
มีแต่นึกเสยี ใจไดท้ ำผดิ ไมอ่ าจคดิ ผนั แปรไปแกไ้ ข
เม่ือตรสั แลว้ หากเวยี นเปล่ียนคำไป ประชาไทไหนเลา่ จะเคารพ
นึกว่าท้าวผาแดงมนั แปลงจิต มันไม่คิดรักซ้งึ จึงหลกี หลบ

40 ตำนานผาแดง-นางไอ่ กว่าจะพบวา่ ผิดไปกส็ ายเกิน
จึงโกรธขึ้งโกรธาไมน่ ่าคบ ในพระทยั อดึ อดั ด้วยขัดเขนิ
ยงิ่ พระนางจามปาต่อวา่ ใหญ่ ได้แต่เดินไปมาทัง้ ราตรี
มองทกุ อยา่ งขวางตาไม่พาเพลิน จวบอรุณสที องผุดผอ่ งศรี
ไม่ได้หลับคดิ หนกั พระพักตร์หมอง ว่ายงั มีบัง้ ไฟครรไลมา
จึงไดท้ ราบเรอื่ งราวมขี ่าวด ี ไม่เรรวนแต่ท่านมปี ัญหา
เปน็ ของท้าวผาแดงแตง่ ขบวน เกิดฝนฟ้าตกแรงดงั่ แกลง้ ดล
ในขณะเดินทางกลางพนา จึงใหต้ ามผาแดงแถลงผล
นายทะเบียนทูลกราบให้ทราบความ ทราบเหตผุ ลทราบเรอ่ื งสน้ิ เคอื งใจ
สองพระองค์ดีใจคลายกังวล ทดี่ ำรสั ไมอ่ าจแปรสุดแกไ้ ข
แตท่ กุ อย่างยังเป็นไปตามได้ตรัส แมข้ องใครมชี ัยในประชัน
เหลือความหวังประลองสองบ้งั ไฟ เจา้ โฉมตรจู กั ไมต่ อ้ งเปน็ ของขวญั
จะรกั ษาไออ่ งคใ์ หค้ งอย ู่ จงชว่ ยกันอวยชยั ใหช้ นะ
จักอยู่เย็นเป็นสขุ ทุกคืนวนั

ตำนานผาแดง-นางไอ่ 41

แขง่ บง้ั ไฟ

ครั้นเวลาบ้งั ไฟใกล้จะจุด คนรีบรดุ กนั ไปไมล่ ดละ
มามากมายหลายหมดู่ เู กะกะ หวังท่จี ะอยูช่ มให้สมปอง
บ้ังไฟถูกลำเลียงเทยี บเคยี งร้าน ต่างเตรียมการเต็มทไ่ี มม่ ีหมอง
สว่ นบางกลมุ่ ร้องเพลงบรรเลงกลอง บา้ งประลองกลอนรา่ งอย่างกวี
คนส่วนใหญ่รอชมตามรม่ ไม ้ ตา่ งจดใจรอเห็นเปน็ สกั ขี
ครน้ั ได้ฤกษเ์ บิกยามอนั งามด ี พราหมณพ์ ธิ ีกเ็ ดนิ ดำเนินการ
บั้งไฟแรกจุดบูชาพระยาแถน อยู่เมืองแมนไกลลบิ ทิพยส์ ถาน
ผดู้ ูแลฟา้ ฝนดลบนั ดาล พราหมณต์ ง้ั จติ อธษิ ฐานบนั ดาลไป
อันพระองค์รุ่งเรืองอยู่เมอื งแมน พระยาแถนจะเห็นเป็นไฉน
พวกข้าน้อยจติ ตัง้ เสีย่ งบั้งไฟ ให้ท้าวไท้ช่วยแสดงแผลงฤทธี
ถา้ ฝนฟา้ จะตกคู่ฤดกู าล จงทะยานเวหาสงา่ ศรี
หากวา่ ฝนขาดฟา้ เปน็ กาลี ธรณเี หอื ดแห้งแล้งธารา
ขอบั้งไฟอย่ารุ่งพุ่งทะยาน อยูก่ ับฐานคงมัน่ น่ันแหละหนา
อธษิ ฐานเสร็จลงคงวาจา ชาวประชาโห่รอ้ งก้องกงั วาน
ท้งั เสยี งฆ้องกลองตามข้นึ สามคร้งั แลว้ จดุ บง้ั หวงั ใหพ้ รากไปจากฐาน
แตอ่ าเพศเหตุใดไม่รูก้ ารณ์ ฟกู่ ับฐานควันโขมงไม่โปร่งใจ
และไม่นานจากน้นั พลันระเบดิ บ้งั ไฟเกิดแตกล่นั สน่ันไหว
ประชาชนกำสรดสลดใจ ต่างหวนั่ ไหวกลวั ฟา้ ชะตาเมอื ง
อันเมอื งขอมสำราญอยู่นานมา ชาวประชาพลไพร่ได้คยุ เขอ่ื ง
มาบัดนป้ี ระกาศฟ้าชะตาเมอื ง คงไมเ่ รอื งสำราญดงั นานมา
บา้ งก็กลวั เกิดมกี ลยี ุค กลัวเพาะปลูกทำไปไร้ฝนฟา้
คิดหวาดกลวั ไรน้ ำ้ เมือ่ ทำนา ท้ังปูปลาตามหนองคลองไม่มี
เกิดกงั วลครุน่ คดิ จติ วิตก ในหวั อกไหวหวัน่ ดจุ ขวัญหนี
ตา่ งสลดหดห่ไู มส่ ดู้ ี จากพธิ เี สย่ี งทายทำนายดวง

42 ตำนานผาแดง-นางไอ่ เพอื่ จะแยง่ รางวลั อนั ใหญห่ ลวง
ในอนั ดับตอ่ ไปบงั้ ไฟแข่ง จงึ ใหช้ ่วงพระยาขอมจอมธานี
เพอ่ื ให้เกียรติผู้ใหญก่ ว่าใครปวง เจ้านครทง้ั หลายเหน็ เปน็ สักขี
ใหไ้ ด้จดุ บัง้ ไฟข้ึนไปก่อน เปลวอคั คฟี งุ้ ฟ่สู ูบ่ ้ังไฟ
ไฟชนวนจดุ ไตไ้ ม่รอร ี บ้ังฉีกขาดพ้ืนสัน่ สนั่นไหว
เสียงระเบิดเหลอื ลำ้ กัมปนาท ไมม่ ใี ครส่งเสยี งสำเนยี งดงั
ผู้คนต่างตกตลงึ สะพรึงใจ พระราชาเสยี งแหบแทบสนิ้ หวงั
ด้วยกลัวหัวไมท่ นอยู่บนบา่ ด้วยความหวังตั้งไว้ทะลายลง
พระชายาน้ำตาหยดหมดพลัง เหลา่ นารีสนมในไมล่ ืมหลง
สองกษัตริย์เปน็ ลมตรมฤดี แลว้ รบี ส่งยาดมยาลมพลนั
รบี เข้ามาลำลองประคององค์ นี้ยงั เกิดกบั บ้งั เราเขา้ แขง่ ขนั
ไหนบงั้ ไฟเสี่ยงชะตามาระเบิด คงเสยี ขวญั เพราะลางรา้ ยเขา้ ใกลม้ า
โอ้ไอค่ ำลูกข้าคงจาบัลย์ หากวา่ บ้ังของท่านทะยานฟา้
แต่ยังเหลือผาแดงเปน็ แรงหวงั จะกหู้ น้ายอขวญั ในบันดล
ยงิ่ กวา่ ใครในหมผู่ ู้ราชา

ในลำดับตอ่ ไปไทเ้ ชียงเหยี น ไดพ้ ากเพียรจดุ ไฟเปน็ หลายหน
คร้ันจุดไดก้ ็แตกพงั ดงั ตอ้ งมนต ์ กระจายหล่นจากฟ้าพางงงัน
เมืองศรีแกว้ เมอื งหงส์คงลำดบั เมอื งทองนบั ตอ่ ไปในทีน้ัน
นา่ ประหลาดแปลกใจอะไรกนั ทุกบง้ั น้นั ระเบิดส้นิ หมดชนิ้ ดี
ยงั คงเหลือของพระอนชุ า นามเจา้ ฟ้าแดดองคผ์ ูท้ รงศรี
กับผาแดงผปู้ องครองนาร ี ชาวธานีจึงมีเร่ืองคุยเฟ่ืองกัน
ตา่ งขบคดิ ปรศิ นาหากำหนด ผทู้ รงยศสองไทไ้ ฉนน่นั
เจา้ ฟ้าแดดนนั่ หนาอาหลานกนั ถา้ ทา้ วพลันชำนะจะอย่างไร
เม่อื ได้ตัวเน้ือเยน็ ผเู้ ป็นหลาน พระองค์ท่านจะวางไว้ขา้ งไหน
จะแตง่ พระธดิ าฐานะใด จงึ ต่างไดอ้ วดโอ่โตเ้ ถียงกัน

ตำนานผาแดง-นางไอ่ 43

อีกคนหน่งึ รำคาญจงึ ขานกล่าว พวกไทท้ า้ วมาแสดงเขา้ แขง่ ขัน
ไมไ่ ด้มงุ่ เขา้ มาท้าพนนั อันรางวัลไมม่ ใี ครอยากไดเ้ ลย
มีแตท่ ้าวผาแดงท่ีแขง่ ชงิ เพอื่ องค์หญงิ ยอดหวงั ฟังเฉลย
ทีจ่ รงิ เรอ่ื งไม่นา่ มาเกิดเลย เหนอื หวั เอย่ เพราะโกรธโทษผาแดง
ครนั้ จะเอย่ กลับคำท่ีจำนรรจ ์ ก็อดั อ้ันเปน็ ราชาพาขัดแย้ง
ตอนน้จี งึ หวงั แลแตผ่ าแดง จะแสดงบ้ังไฟเอาชัยชาญ

ถึงอันดับตอ่ ไปได้ข้ึนราง เจา้ ฟา้ แดดแหง่ สงยางรา่ งอาจหาญ
รบี สงั่ จุดบง้ั ไฟไมช่ ้านาน พลันทะยานพวยพุ่งรุ่งเรืองรอง
บง้ั ทะยานควันขาวราวมีชพี พงุ่ ส่กู ลีบเมฆสลวั ไมม่ ัวหมอง
ชาวสงยางดีใจได้คะนอง ต่างโหร่ ้องไชโยโอ้อวดกัน
ทา้ วผาแดงคอื หวังครัง้ สดุ ท้าย จะเสมอหรือพ่ายในแขง่ ขัน
เปน็ ความหวงั กษตั ริย์ขอมจอมราชัน ไอค่ ำนน้ั ยิง่ หวัน่ พรัน่ ฤทัย
เมอื่ บง้ั ไฟสุดทา้ ยได้เตรยี มพรอ้ ม พวกชาวขอมชายหญงิ ยง่ิ หวน่ั ไหว
ครั้นส้ินเสียงคำสัง่ จดุ บ้ังไฟ ชวั่ อึดใจต่อมาชาวธานี
ต่างได้ยนิ กึกก้องท้องสนาม บัง้ ไฟงามหมดจดเคยสดศรี
กลบั เปน็ เศษดาษดืน่ พ้นื ธานี ประชาชีต่างรอ้ งก้องตะโกน
บง้ั ผาแดงแตกแลว้ แจ้วแจ้วเสียง ฟงั สำเนยี งเสยี งประหลาดดผู าดโผน
ชะตากรรมตัง้ ไว้ไมอ่ ่อนโยน ไม่เอนโอนขา้ งใครในโลกา
แล้วแต่กรรมสรรสร้างร่างลขิ ติ ดลชีวติ คงม่นั สขุ หรรษา
หรือเปน็ ทุกขป์ วดแปลบแสบอุรา ลว้ นแต่กรรมสรา้ งมาพาเปน็ ไป
ทัง้ กรรมเกา่ กรรมใหมไ่ ม่เรรวน มาประมวลมนั่ คงไม่หลงใหล
บันดาลส่งั เสรมิ ทุกขห์ รือสขุ ใจ แลว้ แต่กรรมของใครได้กระทำ
อนั จติ ใจชาวขอมตา่ งตรอมตรม พลอยระทมหว่ งนงรามแม่งามขำ
เจ้าหญงิ นอ้ ยนวลอนงค์องคไ์ อ่คำ จะชอกชำ้ เยีย่ งไรไมอ่ ยากคดิ



ตำนานผาแดง-นางไอ่ 45

การะเกดเวียงวงั เจา้ นางน้อย สดุ เศรา้ สร้อยมองไปไรช้ วี ติ
ดยู ะเยอื กเยียบเยน็ จนจบั จติ นางน่งิ คดิ น้ำตาคลอรออยู่นาน
ในท่ีสดุ ฟบุ ลงตรงที่นอน เฝ้าทอดถอนหวนั่ ผวานา่ สงสาร
เสียงรำ่ ไห้ร้าวดวงแดแมด่ วงมาลย ์ ทง้ั ตอ่ ขานวปิ โยคโชคชะตา
สน้ิ หมดแลว้ สิง่ ไรไรในชีวิต กรรมลขิ ติ ใหเ้ ป็นเชน่ น้ีหนา
เมอ่ื ไม่ไดช้ ีวิตอิสรา ยังจะมีชีวาหาอะไร
เจ้าครำ่ ครวญร้าวรอนกับหมอนขา้ ง บรรดานางกำนัลยิ่งหว่ันไหว
รบี เข้ามาปลอบบังอรใหผ้ ่อนใจ พระทรงไดม้ สี ตดิ ำริตรอง
ครน้ั ไมน่ านจอมวงศอ์ งคร์ าชา ทรงเสด็จเขา้ มาหนา้ หมน่ หมอง
มเหสตี ามหลงั เขา้ วงั ทอง ตา่ งหมน่ หมองกลุ้มใจด่ังไฟลน
ตามด้วยทา้ วผาแดงผูแ้ รงรัก ดว้ ยพระพกั ตร์หดห่ดู สู ับสน
นึกถงึ ตอ้ งพรากหว่ งดวงกมล ยง่ิ สบั สนซมึ เศร้ารวดร้าวใจ
ศรเี ชยี งเชดิ ผพู้ อ่ ขอรับผดิ แต่สดุ คิดมืดดำทำไฉน
ไดแ้ ตป่ ลอบแลว้ ยนื ฝืนถอนใจ แล้วครรไลจากหอ้ งของธิดา
แสนขงึ้ แค้นเคอื งโกรธดว้ ยโอษฐ์ตน ไม่ดูเหตุไมฟ่ งั ผลไมป่ รึกษา
เอาแต่ตามใจกูผู้ราชา เอย่ วาจาพร่ำไปไมไ่ ตรต่ รอง
ถึงตอ้ งเสียธิดาในครานี้ ชลธีนองหน้าราชาผยอง
ฝ่ายพระนางจามปานำ้ ตานอง โอบประคองลูกเจา้ เศรา้ จาบลั ย์
แลว้ จากนนั้ วางมอื ทีถ่ อื พกั ตร์ ลาลูกรักตามสามีท่เี สียขวัญ
พรอ้ มดว้ ยเหลา่ บรวิ ารธารกำนลั ทยอยกันออกมาจากรานี
โดยปล่อยใหก้ ษัตรยิ ์หน่มุ ทกี่ ลุม้ จติ อยเู่ ป็นมติ รไอ่คำนอ้ งทีห่ มองศรี
ทงั้ สองโผหากันในทนั ที ณ นาทีทวารปดิ บานลง
รำ่ สะอืน้ ซบตนกับคนรกั เกลอื กพระพกั ตรด์ งั่ ใจใกลเ้ ปน็ ผง
ส่ิงทเ่ี คยมงุ่ หวงั ตงั้ จำนง ทลายลงสิ้นไปในพริบตา
ว่าพ่ีจ๋าเหตกุ ารณเ์ ป็นปานน้ี รา้ วฤดเี หลือนน่ั จะสรรหา

46 ตำนานผาแดง-นางไอ่ แตภ่ ายหนา้ ตอ้ งเผชญิ ดำเนนิ ไป
น้องไม่อาจเคอื งโกรธโทษบดิ า ขององค์พระเจ้าอาฟ้าแดดไท้
น้องจะต้องเป็นสมบัติขตั ติยะ จะทรงใหน้ ้องอยคู่ พู่ ระองค์
ไม่ทราบว่าพระองคผ์ ู้ทรงชยั มอิ าจเดาความคิดจติ ประสงค์
ในฐานะเย่ียงใดกระไรเลา่ น้องอยากปลงชวี ินใหส้ น้ิ ลม
ของฟา้ แดดขัตตยิ ะผทู้ ะนง หวัน่ วิตกกลำ้ กลืนแสนข่ืนขม
ทา้ วผาแดงกอดนางไวก้ ลางอก จำตอ้ งขม่ ด้วยสมบัติขัตตยิ า
ด้วยพลาดหวังนงพะงามาเชยชม ตรงเลือดเน้ือเช้ือไขไฉนหนา
ดำริว่ามหี วังท่ียงั เหลอื รักกลั ยาน้องนางอย่างเอน็ ดู
เจา้ ฟ้าแดดอาจคดิ จิตเมตตา อยา่ รำ่ ร้องกำสรดใหอ้ ดสู
จึงบอกว่าสงบใจเถดิ ไอ่น้อง แมโ่ ฉมตรอู ย่าร้อนถอนพระทัย
ยงั มหี วงั รว่ มเรยี งเคียงพธ ู เป็นคคู่ รองเชยชิดพสิ มยั
เจา้ ฟา้ แดดอาจไม่ได้หวังนอ้ ง ดว้ ยพระทยั คิดเห็นเช่นบุตรตน
อาจเอน็ ดนู งรามเจ้าทรามวัย ดว้ ยเลิศลำ้ วาจาดมี ีเหตุผล
ผาแดงหนุ่มปลอบใจเจ้าไอ่คำ สติตนค่อยทวนหวนกลับคนื
เจ้าหญิงนอ้ ยคอ่ ยออ่ นผ่อนกมล แม้พรั่นพรงึ จกั ข่มใจมใิ ห้ฝืน
ต่อไปน้รี อเวลาจักมาถงึ แม้กลำ้ กลืนจักทำตามวาจา
คำบิดาตรัสขาดมิอาจคืน จะรักนางเย่ยี งไรไฉนหนา
ส่งิ ทีห่ วังอยูท่ อ่ี งค์เจ้าสงยาง ในฐานะปิตุลาภาติยะ
เจ้าฟ้าแดดพระองค์คงเมตตา แม้หวาดหวนั่ ข่นื ขมตรมอุระ
สองพระองค์ปลอบพระทัยให้แกก่ ัน รกั เราจะคงมัน่ นิรันดร
แตเ่ พียงใจเขา้ ใจไม่เปะปะ

ตำนานผาแดง-นางไอ่ 47

48 ตำนานผาแดง-นางไอ่ อยากยลพกั ตร์พิศพวงดวงสมร
จะกลา่ วถึงภังคผี ู้มีศกั ด ์ิ โอ้บังอรทำไฉนจกั ไดย้ ล
ในอกอดั องึ อลปนนวิ รณ ์ บญุ บัง้ ไฟเดือนวสิ าข์ดนู ่าสน
ครั้นทราบข่าวเรอื่ งการจดั งานใหญ ่ ยกกมลไอน่ างเปน็ รางวัล
พระยาขอมประกาศกลา้ ตอ่ หน้าคน ไมอ่ าจผ่อนฤดีทก่ี ระสนั
เจา้ ภังคหี งดุ หงดิ จิตเร่าร้อน เมอื่ ถงึ วันแขง่ บัง้ ไฟชงิ ไอค่ ำ
ตัดสนิ ใจมงุ่ หนา้ มาโดยพลัน เจ้าหลบหนีข้ึนไปจากใตน้ ้ำ
มิได้บอกบดิ าเจา้ นาคี ไมอ่ าจจำแนกไดว้ า่ กายปลอม
แล้วแปลงรา่ งเป็นนราตาดำดำ ด้วยหวงั ยลกนั ยาธิดาขอม
เทีย่ วงานบุญบง้ั ไฟไปกบั คน เจ้านางขอมทีห่ วังตง้ั ใจมา
แต่ไมพ่ บยอดหญิงกิง่ พะยอม นาคีบุตรไมม่ ที ่ีจะหา
ดว้ ยไมร่ ้คู วามเปน็ ไปในมนษุ ย ์ ไมอ่ าจหาไอค่ ำด่งั จำนง
ผู้คนมารว่ มงานจนลานตา ไมไ่ ด้เป็นดังคิดจิตประสงค์
วัฒนธรรมประเพณที ีม่ าเห็น เจา้ ภชุ งค์สบั สนกับตนเอง
ให้ต่นื ตาหันรา่ งอยา่ งงุนงง ทก่ี ำหนดจดั วางอยา่ งเหมาะเหมง็
ทัง้ ไม่รผู้ ังเมอื งอนั เรอื งยศ เดนิ รีบเร่งหาไปในฝูงชน
จงึ เร่ารอ้ นกล้มุ ใจไม่คร้นื เครง เพราะไม่ถามถึงพธูใหร้ ้ผู ล
ทง้ั ไม่คดิ ถามไถ่ใหร้ ู้ความ ดพู ิกลปัญญาเจา้ นาคี
จึงโง่งมเควง้ คว้างกลางฝงู ชน ไมเ่ ห็นเงาคนงามตามวถิ ี
เทีย่ วมองหาโฉมตรูไมร่ ู้ความ เจา้ ภงั คซี บเซาเศร้าอุรา
ทั้งไมร่ ู้จะหานางอยา่ งไรด ี ยิ่งตอกย้ำครนุ่ คดิ ปริศนา
จงึ หอบความผิดหวังกลบั วงั นำ้ ลกู นาคามงุ่ หวงั ตงั้ หทยั
จกั ตอ้ งมีวันพบสบกัญญา

คร้ันรุ่งเช้าอรุณแจง้ แสงสาดฟา้ ชคติ าเคยรน่ื รมยส์ มสมยั
ทกุ วันท่วั เขตคามยามอทุ ัย ตา่ งอาศยั ช่วยเหลือเกื้อกลู กนั

อย่เู ป็นสุขตลอดมาทงั้ ตาป ี ตำนานผาแดง-นางไอ่ 49
แลไปทว่ั เยน็ เยียบดูเงยี บงัน เพลาน้ีดงั่ โลกกโ็ ศกศลั ย์
ครน้ั ยามสายกษตั ราต่างมาเฝา้ ดง่ั สวรรคแ์ กลง้ สาปบาปบนั ดาล
หากจะอยูต่ อ่ ไปให้เน่ินนาน ทลู ลาเจ้าแผ่นดินกลับถิ่นฐาน
เจา้ ศรแี กว้ ทองพันชงั่ ทง้ั หงสา ราชการตนไซรจ้ กั ไมด่ ี
เชียงเชิดจอมนคราเจ้าธาน ี เจา้ เชยี งเหยี นทูลลาพระยาศรี
คร้ันฟา้ แดดเขา้ มาทลู ลากลับ อีกท้งั พระมเหสีทค่ี ู่กัน
กายขยบั ตาขยบิ กระซิบกนั ท้ังสองซบั เหงอ่ื ไคลไมส่ ขุ สนั ต์
เจ้าฟ้าแดดยิ้มแย้มจติ แจม่ ใส เขาคงม่ันมาทวงดวงใจเรา
บรรยากาศธานขี องพี่เรา สำราญใจในอุรามาแตเ่ ช้า
มิไดค้ ิดนำหลานกลบั บ้านเมอื ง ท้งั เย็นเช้าร่มรน่ื ชื่นอรุ า
รวู้ า่ พ่ีรักหวงดงั่ ดวงตา ใหข้ ุ่นเคืองอรุ ะพระเชษฐา
สว่ นตนรักเนอ้ื เย็นดัง่ เป็นบุตร อีกทั้งผาแดงเลา่ เขารักกนั
อยากเหน็ เจา้ เป็นสขุ ทกุ คืนวนั เจ้านงนชุ กเ็ ป็นเช่นจอมขวญั
ศรเี ชียงเชิดถามผอู้ นชุ า ไมค่ ิดบน่ั ทอนใจผ้ใู ดเลย
เจา้ ฟ้าแดดตรัสมาไม่วา่ เลย เอาอย่างไรว่ามานอ้ งขา้ เอย๋
จะกลับเมอื งวันนีแ้ ล้วพ่ที ่าน เพยี งจะเอ่ยร่ำลาพ่ีขา้ ไป
ขอทูลลาพ่ที ้ังสองอย่าหมองใจ ราชการยังมที ีแ่ กไ้ ข
แล้วรางวลั ของเจา้ จะเอาไง กาลต่อไปคงได้มาเยีย่ มหากนั
เจ้าฟ้าแดดนง่ั ตรงน่งิ งงงัน เจ้าชนะบ้ังไฟในแข่งขนั
ออ้ เร่ืองน้นั เชษฐาอย่าพะวง แลว้ กพ็ ลนั นึกถงึ ซึง่ หลานตน
แม้พระองคก์ ท็ รงคดิ จติ กงั วล เจ้านิ่มเนอ้ื นวลอนงค์คงสบั สน
ขา้ พระองค์รักหลานว่าหลานรกั พระกมลคงทกุ ข์ไรส้ ุขใจ
ไมค่ ดิ จะชว่ งชงิ ยอดหญงิ ไป เคยเห็นพกั ตร์กัลยามาแต่ไหน
อยกู่ บั พ่อกับแม่แลปวงญาติ เจา้ หลานไอจ่ งอยู่ค่นู คร
มขุ อมาตยม์ นตรมี ีสลอน

50 ตำนานผาแดง-นางไอ่ ชาวนครตา่ งรักยิ่งเจ้าหญิงตน
อีกมากมายไพรฟ่ ้าประชากร เป็นมง่ิ ขวัญบรรลอุ ดุ มผล
ขอเจา้ พีท่ งั้ สองครองคูม่ ่นั ประชาชนจักไดร้ ่มอกี นมนาน
รักษาสขุ ภาพบา้ งอยา่ รา้ งตน มไิ ด้รับเอาพธูผู้เปน็ หลาน
เจ้าฟา้ แดดลาเสรจ็ เสด็จกลับ ทเ่ี หตกุ ารณเ์ ปลยี่ นไปไมค่ าดเลย
สองกษัตริย์โล่งใจกระไรปาน บอกเร่ืองราวข่าวดีนี่ลูกเอ๋ย
รบี เรียกลกู มาพลันในทันท ี ไมร่ บั เลยรางวัลยามท่านไป
เจา้ ฟา้ แดดคนดังไมห่ วังเชย ดวงฤดีทกุ ทา่ นเคยหวนั่ ไหว
เมอ่ื เหตุการณก์ ลบั เห็นเปน็ ดังนี ้ รกั นางไอก่ บั ผาแดงสาดแสงพลนั
ตา่ งปลาบปล้มื เปรมปรีดลิ์ ว้ นดีใจ วันต่อมาผาแดงใจไมเ่ หหนั
เจา้ ไม่มวั พะนอเฝ้ารอช้า เพอื่ เตรยี มวันพิธมี มี งคล
รบี ลากลับนครามาโดยพลนั ด้วยความรักเกาะกมุ ทุกขมุ ขน
จักสขู่ อยอดพธูผงู้ ามพักตร์ แล้ววุน่ วนเตรยี มงานในทันใด
ไดก้ ำหนดฤกษ์งามยามมงคล จะพาญาตมิ นตรีมีเชื้อไข
อีกสองเดือนนั่นหนาอาสาฬห์มาส ขอเจ้าไอค่ ำอินทร์ถวลิ มา
ท้งั ประชาไพร่พลระคนไป