ธรรมชาติของสิ่งมีชีวิต

บทที่ 1
ธรรมชาตขิ องสิ่งมชี วี ติ

กระสุนพระอินทร์ (องั กฤษ: Pill millipede)

❖ เปน็ กื้งกือทมี่ ีลักษณะอว้ นป้อม เม่อื ตกใจขดตัวจะ
เป็นกอ้ นกลมเหมือนกระสนุ
❖ จึงไดช้ ือ่ ว่า "กิง้ กือกระสนุ " หรอื "กระสุนพระ
อนิ ทร"์
❖ มชี อื่ ภาษาถ่นิ อืน่ อกี เชน่ "แมงมดชิด"
❖ ชอบอาศยั ตามท่ชี ื้นแฉะ หรอื ป่าดบิ ชน้ื
❖ กินเศษพืชท่ีเน่าเป่อื ยเปน็ อาหาร

บทท่ี 1 ธรรมชาติของส่งิ มชี วี ติ

1) สงิ่ มีชวี ติ มีการสบื พันธ์ุ
2) ส่ิงมชี วี ติ ต้องการสารอาหารและพลงั งาน
3) ส่งิ มีชีวติ มกี ารเจรญิ เตบิ โต มอี ายขุ ัยและขนาด
จากดั
4) สิ่งมีชวี ิตมีการตอบสนองต่อสง่ิ แวดล้อม
5) ส่ิงมชี ีวิตมีลกั ษณะจาเพาะ
6) สิ่งมชี ีวติ มีการรกั ษาดุลยภาพของร่างกาย
7) สิ่งมชี ีวิตมีการจดั ระบบภายในเซลลแ์ ละรา่ งกาย

สงิ่ มีชวี ิต (Organism)

✓ สามารถแพรพ่ นั ธ์ุ
ขยายพันธุ์

✓ ใหล้ ูกหลานในรนุ่
ตอ่ ๆไปได้

http://www.thaigoodview.com/library/contest2552/
type1/science03/19/biodiversity/web/topic10.html

1) สิ่งมีชวี ิตมกี ารสบื พนั ธ์ุ การสบื พันธแ์ุ บบไม่อาศยั เพศ
asexual reproduction
การสบื พนั ธ์แุ บบอาศยั เพศ
sexual reproduction เพิ่มจานวนส่งิ มชี วี ติ โดยใชเ้ ซลล์
รา่ งกาย
เพมิ่ จานวนส่งิ มชี วี ิตโดยใช้
เซลลส์ บื พนั ธ์ุ (somatic cells)

(sex cells หรอื gamete)

ตัวอย่าง
การสืบพันธแุ์ บบอาศยั เพศ
sexual reproduction

Conjugation

✓ การรวมตวั ของเซลล์
สบื พันธ์ุ ท่มี ขี นาดและ
รปู ร่างเหมือนกนั
เรียกวา่ ไอโซแกมตี (
isogamete ) เช่น ราดา ,
พารามเี ซยี ม,
สาหร่ายสไปโรไจรา

การปฏสิ นธิ ( fertilization )

การรวมตวั ของเซลล์สบื พนั ธุ์ท่มี ีขนาดและรูปรา่ งตา่ งกัน
เรียกวา่ เฮเทอโรแกมตี ( heterogamete )

ตัวอยา่ ง
การสบื พันธ์ุแบบไม่อาศัยเพศ
asexual reproduction

การแบง่ ออกเป็น 2 ส่วน (binary fission)

✓ พบในสิ่งมชี วี ติ เซลล์เดียว เช่น แบคทีเรยี อะมีบา ยกู ลีนา สาหรา่ ยเซลลเ์ ดยี ว

Binary fission Euglena

การแบง่ ออกเป็น 2 ส่วน (binary fission)

✓ พบในสิ่งมชี วี ติ เซลลเ์ ดยี ว เช่น แบคทเี รยี อะมีบา ยกู ลีนา สาหรา่ ยเซลล์เดียว

Binary fission in Amoeba

การแตกหน่อ ( budding )

การแตกหน่อ ( budding )

Saccharomyces cerevisiae

Fragmentation การขาดหรอื หักเป็นทอ่ น

▪ It takes place in some lower plants and animals.
▪ The mature organism breaks up into two or more pieces or fragments.
▪ The fragments then grow into complete organisms.
▪ For example: Spirogyra,an alga.

การงอกใหม่ Regeneration)

Sea star regenerating legs

What is the difference between fragmentation
and regeneration ?

regeneration (การงอกใหม)่
เกดิ จากการถูกตัดชิน้ ส่วน แล้วทาใหช้ ิน้ สว่ นนัน้ เจรญิ ไปเป็นตวั ใหม่

เกิดโดยไม่ไดเ้ จตนา หรือเกิดจากอุบตั เิ หตุ
เช่น ดาวทะเล

fragmentation
เกิดจากการหกั และขาดเปน็ ทอ่ นๆโดยธรรมชาติ

หกั หรือขาดเน่อื งจากความพรอ้ มทีจ่ ะขยายเผ่าพันธุ์
เชน่ fragmentation ของสาหร่ายสไปโรไจรา

sporulation

1) สงิ่ มีชวี ติ มีการสบื พันธ์ุ
2) ส่ิงมชี วี ติ ต้องการสารอาหารและพลงั งาน
3) ส่งิ มีชีวติ มกี ารเจรญิ เตบิ โต มอี ายขุ ัยและขนาด
จากดั
4) สิ่งมีชวี ิตมีการตอบสนองต่อสง่ิ แวดล้อม
5) ส่ิงมชี ีวิตมีลกั ษณะจาเพาะ
6) สิ่งมชี ีวติ มีการรกั ษาดุลยภาพของร่างกาย
7) สิ่งมชี ีวิตมีการจดั ระบบภายในเซลลแ์ ละรา่ งกาย

2) ส่ิงมีชวี ิตตอ้ งการสารอาหารและพลงั งาน

✓ สิ่งมชี วี ติ จะดารงชีวิตอยู่ได้ต้องอาศัยสารอาหารและพลังงานเพอ่ื ใช้
ในกจิ กรรมตา่ งๆ

✓ ภายในเซลล์มีปฏิกิริยาเคมีมากมายเพ่ือสลายสารและสงั เคราะห์
สาร เรียกปฏิกริ ิยาเคมีตา่ งๆท่ีเกดิ ขึ้นในเซลล์วา่ ???

เมแทบอลซิ ึม (Metabolism)

✓ แคแทบอลิซมึ ✓ แอแนบอลซิ ึม
✓ กระบวนการสลาย ✓ กระบวนการสร้าง
✓เป็นการเปลี่ยนแปลงของสาร ✓ เป็นการเปลี่ยนแปลงสารท่มี ี

ทม่ี โี มเลกุลใหญ่ ใหเ้ ปน็ สารทมี่ ี โมกลุ เลก็ ให้เป็นสารท่ีมโี มเลกลุ

โมเลกลุ เลก็ ลง ใหญ่ข้ึน
✓พลงั งานและความร้อนจะถูก ✓ มีการกักเกบ็ พลังงานไวใ้ น

ปลดปลอ่ ยออกมา สารโมเลกลุ ใหญๆ่
✓ เช่น กระบวนการหายใจ ✓ เชน่ กระบวนการสังเคราะห์

และ กระบวนการขบั ถ่าย ด้วยแสง

1) สงิ่ มีชวี ติ มีการสบื พันธ์ุ
2) ส่ิงมชี วี ติ ต้องการสารอาหารและพลงั งาน
3) ส่งิ มีชีวติ มกี ารเจรญิ เตบิ โต มอี ายขุ ัยและขนาด
จากดั
4) สิ่งมีชวี ิตมีการตอบสนองต่อสง่ิ แวดล้อม
5) ส่ิงมชี ีวิตมีลกั ษณะจาเพาะ
6) สิ่งมชี ีวติ มีการรกั ษาดุลยภาพของร่างกาย
7) สิ่งมชี ีวิตมีการจดั ระบบภายในเซลลแ์ ละรา่ งกาย

3) สง่ิ มีชีวิตมีการเจรญิ เตบิ โต มอี ายขุ ัยและขนาดจากดั

▪ การเจริญเติบโต (development)
✓ เซลลม์ ีการเพมิ่ จานวน/เพมิ่ ขนาด

✓ ทาหน้าทเ่ี ฉพาะอย่างและมกี าร
รวมกล่มุ ของเซลลเ์ พ่ือพฒั นาเป็น
เน้อื เย่ือและอวัยวะต่างๆ

▪ สิง่ มีชีวิตบางชนิดขณะเจรญิ เติบโตไมม่ ีการเปลย่ี นแปลงรปู รา่ ง

▪ แตส่ ่ิงมีชวี ติ บางชนดิ ขณะเจริญเตบิ โตมีการเปลยี่ นแปลงรปู รา่ งแตกตา่ ง

ไปจากเดิมอย่างเห็นไดช้ ดั เจน เชน่ ??????????? ผเี สื้อ ยุง กบ

3) ส่งิ มีชวี ติ มีการเจรญิ เตบิ โต มอี ายุขัยและขนาดจากดั

http://www.trueplookpanya.com/new/cms_detail/kno
wledge/916-00/

สตั วเ์ ล้อื ยคลาน (Reptiles)

อายุขัยของส่งิ มชี วี ิตชนดิ ตา่ งๆ

สงิ่ มชี ีวิต อายุขยั สงู สดุ (ปี)

คน 120
152
เต่ากาลาปากอส 70
ชา้ งอินเดยี 52
จระเข้ปากยาว
(อัลลิเดเตอร์) 46
เหย่ยี ว 39
กอรลิ ลา 36
คางคก 27
แมว 20
สนุ ัข 13
คา้ งคาว 3

หนู

พชื ท่มี ีช่วงอายสุ น้ั มาก (ephemeral พืชท่มี ชี ่วงอายุ 1 ปี (annual plant)
plant) เช่น บานชนื่ ดาวเรือง บานเยน็ เช่น ขา้ ว อ้อย สับปะรด

พืชกลุม่ ที่มชี ่วงอายุ 2 ปี (biennial พืชทมี่ ีช่วงอายุนานกว่า 2 ปี
plant) พชื พวกนมี้ กั มีลาต้นใต้ดนิ เชน่ (perennial plant) อาจเป็นไม้พุ่มหรอื
ว่านสีท่ ศิ หอม กระเทียม ไม้ยนื ตน้ เชน่ มะมว่ ง โพธ์ิ หางนกยูง

1) สงิ่ มีชวี ติ มีการสบื พันธ์ุ
2) ส่ิงมชี วี ติ ต้องการสารอาหารและพลงั งาน
3) ส่งิ มีชีวติ มกี ารเจรญิ เตบิ โต มอี ายขุ ัยและขนาด
จากดั
4) สิ่งมีชวี ิตมีการตอบสนองต่อสง่ิ แวดล้อม
5) ส่ิงมชี ีวิตมีลกั ษณะจาเพาะ
6) สิ่งมชี ีวติ มีการรกั ษาดุลยภาพของร่างกาย
7) สิ่งมชี ีวิตมีการจดั ระบบภายในเซลลแ์ ละรา่ งกาย

4) สงิ่ มชี วี ติ มกี ารตอบสนองตอ่ สง่ิ แวดล้อม

1. ส่ิงเรา้ ภายนอก (external stimulus)
เช่น อุณหภูมิ แสงสว่าง กลน่ิ การเคลอ่ื นไหว แรงโนม้ ถ่วงของโลก

2. สิ่งเร้าภายใน (internal stimulus)
เช่น อารมณ์ ความเครียด ฮอรโ์ มน การเปล่ียนแปลงภายในเซลล์

4) สิ่งมชี ีวติ มกี ารตอบสนองตอ่ สิ่งแวดลอ้ ม

4) สิ่งมีชีวิตมีการตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อม

การเคล่อื นไหวเนื่องจากการสมั ผสั contact movement

4) ส่งิ มีชวี ิตมีการตอบสนองตอ่ ส่ิงแวดล้อม

การเคล่ือนไหวเน่ืองจากการสมั ผสั contact movement

▪ ลอ่ จบั และยอ่ ยแมลงด้วย
ต่อมเมอื ก

▪ แมลงทจี่ ับไดจ้ ะใชเ้ ป็นสาร
เสริมทดแทนสารอาหารท่ี
ขาดไปจากดินท่ตี ้นหยาด
น้าคา้ งข้นึ

ต้นหยาดน้าคา้ ง

4) สิ่งมีชีวิตมกี ารตอบสนองต่อส่งิ แวดลอ้ ม

การเคลอื่ นไหวเน่ืองจากการสมั ผสั contact movement

ต้นกาบหอยแครง หม้อข้าวหมอ้ แกงลงิ

4) สงิ่ มชี วี ติ มกี ารตอบสนองตอ่ สงิ่ แวดลอ้ ม

การเคลื่อนไหวเน่อื งจากการสัมผสั contact movement



4) สิง่ มีชีวติ มีการตอบสนองต่อสิ่งแวดลอ้ ม

การเคล่ือนไหวโดยมีแรงโนม้ ถว่ งของโลกเปน็ ส่ิงเรา้ การเคลอ่ื นไหวโดยมแี สงเปน็ สิง่ เรา้

(gravitropism หรอื geotropism) (phototropism)

1) สงิ่ มีชวี ติ มีการสบื พันธ์ุ
2) ส่ิงมชี วี ติ ต้องการสารอาหารและพลงั งาน
3) ส่งิ มีชีวติ มกี ารเจรญิ เตบิ โต มอี ายขุ ัยและขนาด
จากดั
4) สิ่งมีชวี ิตมีการตอบสนองต่อสง่ิ แวดล้อม
5) ส่ิงมชี ีวิตมีลกั ษณะจาเพาะ
6) สิ่งมชี ีวติ มีการรกั ษาดุลยภาพของร่างกาย
7) สิ่งมชี ีวิตมีการจดั ระบบภายในเซลลแ์ ละรา่ งกาย

5) สิ่งมีชีวิตมลี กั ษณะจาเพาะ

สปอร์ของหญา้ หางม้ามี Elater
ช่วยดีดกระจายสปอร์

5) สิ่งมชี ีวติ มลี ักษณะจาเพาะ (Specific traits)

5) ส่งิ มชี วี ติ มลี กั ษณะจาเพาะ

5) ส่งิ มชี วี ติ มลี กั ษณะจาเพาะ

1) สงิ่ มีชวี ติ มีการสบื พันธ์ุ
2) ส่ิงมชี วี ติ ต้องการสารอาหารและพลงั งาน
3) ส่งิ มีชีวติ มกี ารเจรญิ เตบิ โต มอี ายขุ ัยและขนาด
จากดั
4) สิ่งมีชวี ิตมีการตอบสนองต่อสง่ิ แวดล้อม
5) ส่ิงมชี ีวิตมีลกั ษณะจาเพาะ
6) สิ่งมชี ีวติ มีการรกั ษาดุลยภาพของร่างกาย
7) สิ่งมชี ีวิตมีการจดั ระบบภายในเซลลแ์ ละรา่ งกาย

6) ส่งิ มีชีวติ มกี ารรกั ษาดุลยภาพของร่างกาย
คอนแทร็กไทลแ์ วคิวโอลของพารามีเซยี ม

กาจัดนา้ และของเสียออกจากเซลล์
เพือ่ รกั ษาระดับความเขม้ ขน้ สว่ นเกินภายในเซลล์
ป้องกนั ไมใ่ ห้เซลลแ์ ตก

การควบคุมสมดุลของน้าและแรธ่ าตุในสัตว์

ภาพแสดง ตอ่ มนาซลั ของนกทะเล

อวยั วะพเิ ศษสาหรับขบั เกลอื ท่ีมากเกินออกจากรา่ งกายในรปู น้าเกลอื

กลไกการรักษาดลุ ยภาพของอุณหภูมใิ นรา่ งกาย

ภาพท่ี 2-28 ตอ่ มนาซัลของนกทะเล

ภาพแสดงกลไกการรกั ษาดุลยภาพของอุณหภมู ใิ นรา่ งกาย

1) สงิ่ มีชวี ติ มีการสบื พันธ์ุ
2) ส่ิงมชี วี ติ ต้องการสารอาหารและพลงั งาน
3) ส่งิ มีชีวติ มกี ารเจรญิ เตบิ โต มอี ายขุ ัยและขนาด
จากดั
4) สิ่งมีชวี ิตมีการตอบสนองต่อสง่ิ แวดล้อม
5) ส่ิงมชี ีวิตมีลกั ษณะจาเพาะ
6) สิ่งมชี ีวติ มีการรกั ษาดุลยภาพของร่างกาย
7) สิ่งมชี ีวิตมีการจดั ระบบภายในเซลลแ์ ละรา่ งกาย

?





บทท่ี 1 ธรรมชาติของส่งิ มชี วี ติ