ขุนช้างขุนแผน

โอแ้ มเ่ จา้ ประคณุ ของลูกเอย๋ ไมค่ วรเลยจะพรากจากคุณพ่อ

เวรกรรมนาไปไมร่ ง้ั รอ มพิ อทจ่ี ะตอ้ งพรากก็จากมา

มนั ไปฉุดมารดาเอามาไว้ อา้ ยหวั ใสขม่ เหงไมเ่ กรงหนา้

ก. กลา่ วคาขอโทษ, ขมา กว็ า่ . (ส. กษมา; ป. ขมา).

ทท่ี าแคน้ กูจะแทนใหท้ นั ตา ขอษมาแมแ่ ลว้ ก็ขบั พราย

เป่าลงดว้ ยพระเวทวทิ ยา มารดาก็ฟ้ืนต่นื โดยงา่ ย

ดาบใส่ฝกั ไวไ้ มเ่ คลอ่ื นคลาย วนั ทองรูส้ กึ กายกล็ มื ตา

ครานนั้ จงึ โฉมเจา้ วนั ทอง ตอ้ งมนตม์ วั หมองเป็นหนกั หนา
ต่นื พลางทางชาเลอื งนยั นต์ ามา เหน็ ลูกยานนั้ ยนื อยู่รมิ เตยี ง
สาคญั คดิ วา่ ผูร้ า้ ยใหน้ ึกกลวั กอดผวั รอ้ งด้นิ จนส้นิ เสยี ง
ซวนซบหลบลงมาหมอบเมยี ง พระหมน่ื ไวยเขา้ เคยี งหา้ มมารดา
อะไรแมแ่ ซ่รอ้ งทงั้ หอ้ งนอน ลูกรอ้ นราคาญใจจงึ มาหา
จะรอ้ งไยใช่โจรผูร้ า้ ยมา สนทนาดว้ ยลูกอย่าตกใจ ฯ

ครานนั้ วนั ทองผอ่ งโสภา ครน้ั รูว้ า่ ลูกยาหากลวั ไม่

ลกุ ออกมาพลนั ดว้ ยทนั ใด พระหมน่ื ไวยเขา้ กอดเอาบาทา

วนั ทองประคองสอดกอดลูกรกั ซบพกั ตรร์ อ้ งไหไ้ มเ่ งยหนา้

เจา้ มาไยปานน้นี ่ลี ูกอา เขารกั ษาอยู่ทกุ แห่งตาแหน่งใน

ใสด่ าลบา้ นช่องกองไฟรอบ พ่อช่างลอบเขา้ มากะไรได้

อาจองทะนงตวั ไมก่ ลวั ภยั น่พี อ่ ใชฤ้ ๅวา่ เจา้ มาเอง

ขนุ ชา้ งต่นื ข้นึ มเิ ป็นการ เขาจะรุกรานพาลขม่ เหง

บังเอญิ ถกู จังหวะ

จะเกดิ ผดิ แมค่ ดิ คะนึงเกรง ฉวยสบเพลงพลาดพลา้ มเิ ป็นการ

มธี ุระสง่ิ ไรในใจเจา้ พ่อจงเลา่ แก่แมแ่ ลว้ กลบั บา้ น

มคิ วรทาเจา้ อย่าทาใหร้ าคาญ อย่าหาญเหมอื นพ่อนกั คะนองใจ ฯ

๏ จมน่ื ไวยสารภาพกราบบาทา ลูกมาผดิ จรงิ หาเถยี งไม่

รกั ตวั กลวั ผดิ แต่คดิ ไป ก็หกั ใจเพราะรกั แมว่ นั ทอง

ทกุ วนั น้ลี ูกชายสบายยศ พรอ้ มหมดเมยี มง่ิ กม็ สี อง
มบี า่ วไพร่ใชส้ อยทง้ั เงนิ ทอง พน่ี อ้ งขา้ งพ่อก็บรบิ ูรณ์
ยงั ขาดแต่แมค่ ุณไมแ่ ลเหน็ เป็นอยู่ก็เหมอื นตายไปหายสูญ
ขอ้ น้ที ท่ี กุ ขย์ งั เพม่ิ พูน ถา้ พรอ้ มมลู แมด่ ว้ ยจะสาราญ
ลูกมาหมายวา่ จะมารบั เชญิ แมว่ นั ทองกลบั คนื ไปบา้ น
แมน้ จะบงั เกดิ เหตเุ ภทพาล ประการใดก็ตามแต่เวรา

ว. มกี าเนิดตา่ โหดเห้ยี ม ว. อปั รยี ,์ จญั ไร, ไมเ่ ป็นมงคล. (ป. อปุ ทฺทว; ส. อปุ ทฺรว).

มาอยู่ไยกบั ไอห้ นิ ชาติ แสนอบุ าทวใ์ จจติ รษิ ยา อาการทไ่ี ม่อยากใหค้ นอ่นื ไดด้ ี

หุ้มเป็นแนวไปตำมรมิ ขอบ

ดงั ทองคาทาเลย่ี มปากกะลา หนา้ ตาดาเหมอื นมนิ หมอ้ มอม

น. บวั หลวง

เหมอื นแมลงวนั วอ่ นเคลา้ ทเ่ี น่าชวั่ มาเกลอื กกลว้ั ปทมุ มาลยท์ ห่ี วานหอม

ดอกมะเดอ่ื ฤๅจะเจอื ดอกพะยอม วา่ นกั แมจ่ ะตรอมระกาใจ

แมเ่ ล้ยี งลูกมาถงึ เจด็ ขวบ เคราะหป์ ระจวบจากแมห่ าเหน็ ไม่

จะคดิ ถงึ ลูกบา้ งฤๅอย่างไร ฤๅหาไมใ่ จแมไ่ มค่ ดิ เลย

ถา้ คดิ เหน็ เอน็ ดูวา่ ลูกเตา้ แมท่ ูนเกลา้ ไปเรอื นอยา่ เชอื นเฉย

ใหล้ ูกคลายอารมณไ์ ดช้ มเชย เหมอื นเมอ่ื ครง้ั แมเ่ คยเล้ยี งลูกมา ฯ

๏ ครานนั้ จงึ โฉมเจา้ วนั ทอง เศรา้ หมองดว้ ยลูกเป็นหนกั หนา

ก. รกั ใคร่, ยนิ ด.ี ก. ฉิบหาย, วอดวาย, ย่อยยบั , มอดมว้ ย

พอ่ พลายงามทรามสวาดขิ องแมอ่ า แมโ่ ศกาเกอื บเจยี นจะบรรลยั

ใช่จะอม่ิ เอบิ อาบดว้ ยเงนิ ทอง มใิ ช่ของตวั ทามาแต่ไหน

ทงั้ ผูค้ นชา้ งมา้ แลขา้ ไท ไมร่ กั ใคร่เหมอื นกบั พอ่ พลายงาม

(กลอน) ว. คาออกเสยี งทา้ ยคาพดู ในความราพงึ หรือวติ ก

ทกุ วนั น้ใี ช่แมจ่ ะผาสุก มแี ต่ทกุ ขใ์ จเจบ็ ดงั เหน็บหนาม
ตอ้ งจาจนทนกรรมทต่ี ดิ ตาม จะขนื ความคดิ ไปก็ใช่ที
เมอ่ื พอ่ เจา้ เขา้ คุกแมท่ อ้ งแก่ เขาฉุดแมใ่ ช่จะแกลง้ แหนงหนี
ถงึ พ่อเจา้ เลา่ ไมร่ ูว้ า่ รา้ ยดี เป็นหลายปีแมม่ าอยู่กบั ขนุ ชา้ ง
เมอ่ื พอ่ เจา้ กลบั มาแต่เชยี งใหม่ ไมเ่ พด็ ทูลสง่ิ ไรแต่สกั อย่าง
เมอ่ื คราวตวั แมเ่ ป็นคนกลาง ทา่ นกว็ างบทคนื ใหบ้ ดิ า

ตาแหนง่ ในกรมมหาดเล็กมี 1 ผูบ้ ัญชาการกรมมหาดเลก็ 2 จางวาง หัวหม่นื 3 นายเวร 4 จ่า 5 หมุ้ แพร . 6 นายรอง .7 มหาดเล็กวเิ ศษ

เจา้ เป็นถงึ หวั หมน่ื มหาดเลก็ มใิ ช่เดก็ ดอกจงฟงั คาแมว่ า่
จงเร่งกลบั ไปคดิ กบั บดิ า ฟ้องหากราบทูลพระทรงธรรม์
พระองคค์ งจะโปรดประทานให้ จะปรากฏยศไกรเฉิดฉนั
อนั จะมาลกั พาไมว่ า่ กนั เช่นนน้ั ใจแมม่ เิ ตม็ ใจ ฯ
๏ ครานนั้ จงึ โฉมเจา้ พลายงาม ฟงั ความเหน็ วา่ แมห่ าไปไม่
คดิ บา่ ยเบย่ี งเลย่ี งเล้ยี วเบ้ยี วบดิ ไป เพราะรกั ไอข้ นุ ชา้ งกวา่ บดิ า

จงึ วา่ อนิจจาลูกมารบั แมย่ งั กลบั ทดั ทานเป็นหนกั หนา

เหมอื นไมม่ รี กั ใคร่ในลูกยา อตุ ส่าหม์ ารบั แลว้ ยงั มไิ ป

เสยี แรงเป็นลูกผูช้ ายไมอ่ ายเพอ่ื น จะพาแมไ่ ปเรอื นใหจ้ งได้

แมน้ มไิ ปใหง้ ามก็ตามใจ จะบาปกรรมอย่างไรก็ตามที

จะตดั เอาศีรษะของแมไ่ ป ท้งิ แต่ตวั ไวใ้ หอ้ ยู่น่ี

แมอ่ ย่าเจรจาใหช้ า้ ที จวนแจง้ แสงศรจี ะรบี ไป ฯ

แสงอำทติ ย์ มำจำก แสงสรุ ยี ์ศรี

เป็นอาวุธประจาตวั ขนุ แผน ทท่ี ามาจากเหลก็ และโลหะต่าง ๆ ถงึ 108 ชนิด ใชป้ ระกอบคา พ่ี นอ้ ง ลูก ว่า พย่ี า นอ้ งยา ลูกยา,

๏ ครานน้ั วนั ทองผอ่ งโสภา เหน็ ลูกยากดั ฟนั มนั ไส้

ถอื ดาบฟ้าฟ้ืนยนื แกวง่ ไกว ตกใจกลวั วา่ จะฆ่าฟนั

จงึ ปลอบวา่ พลายงามพ่อทรามรกั อย่าฮกึ ฮกั วา้ วุน่ ทาหนุ หนั

จงครวญใคร่ใหเ้หน็ ขอ้ สาคญั แมน่ ้พี รนั่ กลวั แต่จะเกดิ ความ

ดว้ ยเป็นขา้ ลกั ไปไทลกั มา เหน็ เบ้อื งหนา้ จะองึ แมจ่ งึ หา้ ม

ถา้ เหน็ เจา้ เป็นสุขไมล่ กุ ลาม ก็ตามเถดิ มารดาจะคลาไคล

วา่ พลางนางลกุ ออกจากหอ้ ง เศรา้ หมองโศกานา้ ตาไหล
พระหมน่ื ไวยก็พามารดาไป พอรุ่งแจง้ แสงใสกถ็ งึ เรอื น ฯ
๏ จะกลา่ วถงึ เจา้ จอมหมอ่ มขนุ ชา้ ง นอนครางหลบั กรนอยู่ป่นเป้ือน
อศั จรรยฝ์ นั แปรแชเชอื น วา่ ข้เี ร้อื นข้นึ ตวั ทวั่ ทง้ั นนั้

โลหะ ลกั ษณะเปน็ ของเหลว สเี งิน

หาหมอมารกั ษายาเขา้ ปรอท มนั กนิ ปอดตบั ไตออกไหลลนั่
ทงั้ ไสน้ อ้ ยไสใ้ หญ่แลไสต้ นั ฟนั ฟางก็หกั จากปากตวั

ตกใจต่นื ผวาควา้ วนั ทอง รอ้ งวา่ แมค่ ณุ แมช่ ่วยผวั

ลกุ ข้นึ งกงนั ตวั สนั่ รวั ใหน้ ึกกลวั ปรอทจะตอดตาย

ลมื ตาเหลยี วหาเจา้ วนั ทอง ไมเ่ หน็ นอ้ งหอ้ งสวา่ งตะวนั สาย

ก. ส้นิ เน้ือประดาตวั

ผา้ ผอ่ นลอ่ นแก่นไมต่ ดิ กาย เหน็ มา่ นขาดเรย่ี รายประหลาดใจ

ตะโกนเรยี กในหอ้ งวนั ทองเอย๋ หาขานรบั เช่นเคยสกั คาไม่

ทงั้ ขา้ วของมากมายกห็ ายไป ปากประตูเปิดไวไ้ มใ่ สก่ ลอน

พลางเรยี กหาขา้ ไทอยู่วา้ วนุ่ ออี ่นุ ออี ม่ิ อฉี ิมอสี อน
น่งิ นอนไยหวามาหากู
อมี อี มี าอสี าคร เหน็ นายนน้ั แกผ้ า้ กางขาอยู่
ตกตะลงึ แลดูไมเ่ ขา้ มา
บา่ วผูห้ ญงิ วง่ิ ไปอยู่งกงนั ขดั ใจลกุ ข้นึ ทง้ั แกผ้ า้
ย่างเทา้ กา้ วมาไมร่ ูต้ วั
ต่างคนทรดุ นงั่ บงั ประตู

ขนุ ชา้ งเหน็ ขา้ ไมม่ าใกล ้

ว. คา้ งอยู่

แหงนเถอ่ เป้ อปงั ยนื จงั กา้ ว. ลกั ษณะยนื ตง้ั ท่าเตรยี มสู้

ยายจนั งนั งกยกมอื ไหว้ นนั่ พ่อจะไปไหนพ่อทูนหวั
ไมน่ ุ่งผอ่ นนุ่งผา้ ดูน่ากลวั ขนุ ชา้ งมองดูตวั กต็ กใจ
สองมอื ปิดขาเหมอื นทา่ เปรต ใครมาเทศนเ์ อาผา้ กูไปไหน
ใหน้ ึกอดสูหมขู่ า้ ไท ยายจนั ไปเอาผา้ ใหข้ า้ ที
ยายจนั ตกใจเตม็ ประดา เขา้ ไปฉวยผา้ เอามาคล่ี
หยบิ ยน่ื ส่งไปใหท้ นั ที เมนิ หนอี ดสูไมด่ ูนาย

ขนุ ชา้ งตวั สนั่ ทาวบอกบา่ วไพร่ วนั ทองไปไหนอย่างไรหาย

เอง็ ไปดูใหร้ ูซ้ ง่ึ แยบคาย พบแลว้ อย่าวุน่ วายใหเ้ชญิ มาฯ

๏ ขา้ ไทไดฟ้ งั ขนุ ชา้ งใช้ ต่างเทย่ี วคน้ ดน้ ไปจะเอาหนา้

ทงั้ หอ้ งนอกหอ้ งในไมพ่ บพา ทวั่ เคหาแลว้ ไปคน้ จนแผน่ ดนิ

เหน็ ประตูรว้ั บา้ นบานเปิดกวา้ ง ผูค้ นนอนสลา้ งไมต่ น่ื ส้นิ

เสาแรกแตกตน้ เป็นมลทนิ กนิ ใจกลบั มาหาขนุ ชา้ ง

บอกวา่ ไดค้ น้ ควา้ หาพบไม่ แลว้ เลา่ แจง้ เหตไุ ปส้นิ ทกุ อย่าง

ขา้ เหน็ วปิ รติ ผดิ ทา่ ทาง ทน่ี วลนางวนั ทองนน้ั หายไป ฯ

๏ ครานน้ั ขนุ ชา้ งฟงั บา่ วบอก เหงอ่ื ออกโซมลา้ นกระบานใส

คดิ คดิ ใหแ้ คน้ แสนเจบ็ ใจ ช่างทาไดต้ ่างต่างทกุ อย่างจริง

สองหนสามหนก่นแต่หนี พลง้ั ทลี งไมร่ อดนางยอดหญงิ

คราวนน้ั อา้ ยขนุ แผนมนั แงน้ ชงิ น่คี ราวน้ีหนีวง่ิ ไปตามใคร

อาการโกรธ แย่งชงิ ทง้ั ๆ ทไ่ี ม่ควรได้

ไมค่ ดิ วา่ จะเป็นเหน็ วา่ แก่ ว. ชอบเขา้ ไปยุ่งในเร่อื งของคนอน่ื

ยงั สาระแนหลบล้หี นีไปไหน

เอาเถดิ เป็นไรก็เป็นไป ไมเ่ อากลบั มาไดม้ ใิ ช่กู ฯ

๏ จะกลา่ วถงึ โฉมเจา้ พลายงาม เกรงเน้อื ความนงั่ นกึ ตรกึ ตรองอยู่

อา้ ยขนุ ชา้ งสารพดั เป็นศตั รู ถา้ มนั รูว้ า่ ลกั เอาแมม่ า

มนั กจ็ ะสอดแนมแกมเทจ็ ไปกราบทูลสมเดจ็ พระพนั วษา

ดูจะระแวงผดิ ในกจิ จา มารดากจ็ ะตอ้ งซง่ึ โทษภยั

คดิ แลว้ เรยี กหมน่ื วเิ ศษผล เอง็ เป็นคนเคยชอบอชั ฌาสยั
ไกลเ่ กลย่ี เสยี อย่าใหม้ นั โกรธา
จงไปบา้ นขนุ ชา้ งดว้ ยทนั ใด เกรงแมจ่ ะไมท่ นั มาเหน็ หนา้
เราใชค้ นไปหาแมว่ นั ทอง
บอกวา่ เราจบั ไขม้ าหลายวนั รอ้ งปลุกเขา้ ไปถงึ ในหอ้ ง
รกั ษาจนแสงทองสว่างฟ้า
เมอ่ื คนื น้ซี า้ มอี นั เป็นมา

เขา้ สว้ ม

พอขณะมารดามาส่งทกุ ข์

จงึ รบี มาเรว็ ไวดงั ใจปอง

ไมต่ ายคลายคนื ฟ้ืนข้นึ ได้ กูขอแมไ่ วพ้ อเหน็ หนา้

แต่พอใหเ้คลอ่ื นคลายหลายเวลา จงึ จะส่งมารดานนั้ คนื ไป ฯ

๏ หมน่ื วเิ ศษรบั คาแลว้ อาลา รบี มาบา้ นขนุ ชา้ งหาชา้ ไม่

ครน้ั ถงึ แอบดูอยู่แต่ไกล เหน็ ผูค้ นขวกั ไขวท่ ง้ั เรอื นชาน

วางหนา้ ไมส่ นิท

ขนุ ชา้ งนงั่ เยย่ี มหนา้ ต่างเรอื น ดูหนา้ เฝ่ือนทโี กรธอยู่งนุ่ งา่ น

จะด้อื เดนิ เขา้ ไปไมเ่ ป็นการ คดิ แลว้ ลงคลานเขา้ ประตู ฯ

ก. ชะโงกหนา้ ออกไป

๏ ครานนั้ เจา้ จอมหมอ่ มขนุ ชา้ ง นงั่ คาหนา้ ต่างเยย่ี มหนา้ อยู่

เหน็ คนคลานเขา้ มาเหลอื บตาดู น่มี าลอ้ หลอกกูฤๅอย่างไร

อะไรพอสว่างวางเขา้ มา กระท้งุ ดว้ ยศอก

นงุ่ ผ้าโจงกระเบนดึงชายให้สงู รน่ ขึ้นไปเหนือเขา่ , ขัดเขมร เดก็ หวาจบั ถองใหจ้ งได้

ลกุ ข้นึ ถกเขมรรอ้ งเกนไป ทดุ อา้ ยไพร่ข้คี รอกหลอกผูด้ ี ฯ

คาดูถกู เหยยี ดหยามวา่ เป็นผูม้ ฐี านะตา่ ตอ้ ยกวา่ ครอกหรอื
ทาส (ใชเ้ป็นคาดา่ ).

ครานน้ั วเิ ศษผลคนวอ่ งไว ยกมอื ข้นึ ไหวไ้ มว่ ง่ิ หนี

รอ้ งตอบไปพลนั ในทนั ที คนดดี อกขา้ ไหวใ้ ช่คนพาล

ขา้ พเจา้ เป็นบา่ วพระหมน่ื ไวย เป็นขนุ หมน่ื รบั ใชอ้ ยู่ในบา้ น

ทา่ นใชใ้ หก้ ระผมมากราบกราน ขอประทานคนื น้พี ระหมน่ื ไวย

น. ปจั จบุ นั .

เจบ็ จกุ ประจบุ นั มอี นั เป็น แกไ้ ขกเ็ หน็ หาหายไม่

รอ้ งโอดโดดด้นิ เพยี งส้นิ ใจ จงึ ใชใ้ หต้ วั ขา้ มาแจง้ การ

พอพบท่านมารดามาสง่ ทกุ ข์ ขา้ พเจา้ รอ้ งปลกุ ไปในบา้ น

จะกลบั ข้นึ เคหาเหน็ ชา้ นาน ท่านจงึ รบี ไปในกลางคนื

พยาบาลคณุ พระนายพอคลายไข้ คณุ อย่าสงสยั วา่ ไปอน่ื

ใหค้ ามนั่ สงั่ มาวา่ ยงั่ ยนื พอหายเจบ็ แลว้ จะคนื ไมน่ อนใจ ฯ

๏ ๏ ครานนั้ ขนุ ชา้ งไดฟ้ งั วา่ แคน้ ดงั เลอื ดตาจะหลงั่ ไหล

ดบั โมโหโกรธาทาวา่ ไป เรากไ็ มว่ า่ ไรสุดแต่ดี

การไขเ้จบ็ ลม้ ตายไมว่ ายเวน้ ประจบุ นั อนั เป็นทงั้ กรงุ ศรี

ถา้ ขดั สนสง่ิ ไรทไ่ี มม่ ี ก็มาเอาทน่ี ่อี ย่าเกรงใจ

พ่งุ ข้นึ ไป

วา่ แลว้ ปิดบานหนา้ ต่างผาง ขนุ ชา้ งเดอื ดดาลทะยานไส้

อ. เสยี งทเ่ี ปลง่ ออกมาแสดงความโกรธ

ทอดตวั ลงกบั หมอนถอนฤทยั ดูดูเ๋ ป็นไดเ้จยี ววนั ทอง

กาเรบิ , ลาพองใจ เย่อหยง่ิ , ทะนงตวั , ถอื ด,ี อวดด.ี

เพราะกูแพค้ วามจมน่ื ไวย มนั จงึ เหมิ ใจทาจองหอง

พอ่ ลูกแมล่ ูกถกู ทานอง ถงึ สองครงั้ แลว้ เป็นแต่เช่นน้ี

อา้ ยพ่อไปเชยี งใหมม่ ชี ยั มา ตง้ั ตวั ดงั พระยาราชสหี ์

อา้ ยลูกเป็นหมน่ื ไวยทาไมมี เหน็ กูน้คี นผดิ ตดิ โทษทณั ฑ์

มนั จงึ ขม่ เหงไมเ่ กรงใจ จะพง่ึ พาใครไดท้ ไ่ี หนนนั่

ขนุ นางนอ้ ยใหญ่เกรงใจกนั ถงึ ฟ้องมนั กจ็ ะปิดใหม้ ดิ ไป

ตามบญุ ตามกรรมไดท้ ามา จะเฆ่ยี นฆ่าหาคดิ ชวี ติ ไม่

ก. ย่ามใจ, เหมิ ใจ

ยง่ิ คดิ เดอื ดดาลทะยานใจ ฉวยไดก้ ระดานชนวนมา

แผ่นหนิ ชนวนหนา้ เรยี บรูปสเ่ี หลยี่ มผนื ผ้า เขา้ กรอบไม้ ใชเ้ ขยี นดว้ ยดินสอหิน

ร่างฟ้องท่องเทยี บใหเ้รยี บรอ้ ย ถอ้ ยคาถถ่ี ว้ นเป็นหนกั หนา

ลงกระดาษพบั ไวม้ ไิ ดช้ า้ อาบนา้ ผลดั ผา้ แลว้ คลาไคล

น. พระราชา, พระมหากษตั รยิ .์ (ส. นร + อนิ ฺทรฺ , ไปเทย่ี ว

วนั นน้ั พอพระป่ินนรนิ ทรร์ าช เสดจ็ ประพาสบวั ยงั หากลบั ไม่

ขนุ ชา้ งมาถงึ ซง่ึ วงั ใน ก็คอยจอ้ งทใ่ี ตต้ าหนกั นา้ ฯ

น. ทอ่ี ยู่, บา้ น, วงั .

๏ จะกลา่ วถงึ พระองคผ์ ูท้ รงเดช เสดจ็ คนื นเิ วศนพ์ อจวบคา่

. ดงั อ้อื องึ แซ่ไปหมด.

ฝีพายรายเลม่ มาเตม็ ลา เรอื ประจาแหนแห่เซง็ แซ่มา

พอเรอื พระทน่ี งั่ ประทบั ท่ี ขนุ ชา้ งก็ร่ลี งตนี ท่า

ลอยคอชูหนงั สอื ด้อื เขา้ มา ผดุ โผลโ่ งหนา้ ยดึ แคมเรอื
เทวดาท่รี กั ษาน่านน้า, เสอื้ นา้
น. ผูต้ ดิ หนา้ ตามหลงั , คนใช.้ เคร่อื งบงั แดดรูปหลังคาทรงจ่ัว ใช้สาหรบั เรือยาวทมี่ ีกญั ญาว่าเรอื กญั ญา.

เขา้ ตรงบโทนอน้ ตน้ กญั ญา เพอ่ื นโขกลงดว้ ยกะลาวา่ ผเี ส้อื

มหาดเลก็ อยู่งานพดั พลดั ตกเรอื รอ้ งวา่ เสอื ตวั ใหญ่วา่ ยนา้ มา

ขนุ ชา้ งดงึ ด้อื มอื ยดึ เรอื มใิ ช่เสอื กระหมอ่ มฉานลา้ นเกศา

สูต้ ายขอถวายซง่ึ ฎกี า แคน้ เหลอื ปญั ญาจะทานทน ฯ

๏ ครานน้ั สมเดจ็ พระพนั วษา ทรงพระโกรธาโกลาหล

ทดุ อา้ ยจญั ไรมใิ ช่คน บนบกบนฝงั่ ดงั ไมม่ ี

ใช่ทใ่ี ช่ทางวางเขา้ มา ฤๅอา้ ยชา้ งเป็นบา้ กระมงั น่ี

เฮย้ ใครรบั ฟ้องของมนั ที ตเี สยี สามสบิ จงึ ปลอ่ ยไป

มหาดเลก็ ก็รบั เอาฟ้องมา ตารวจควา้ ขนุ ชา้ งหาวางไม่
ลงพระราชอาญาตามวา่ ไว้
. กฎเกณฑห์ รอื ขอ้ ตกลงทบ่ี คุ คลตงั้ แต่ ๒

ฝ่ายข้นึ ไปกาหนดข้นึ เป็นหลกั ปฏิบตั ิ

พระจงึ ใหต้ ง้ั กฤษฎกี า

เทยี ด (ปาก) น. พอ่ หรอื แมข่ องทวด, เชยี ด ก็วา่ . ลอ่ื น. ลูกของเหลน.
ลบื น. ลูกของลอ่ื , หลานของเหลน.
วา่ ตงั้ แต่วนั น้สี บื ต่อไป ลดื น. ลูกของลบื .

หนา้ ทข่ี องผูใ้ ดใหร้ กั ษา

ถา้ ประมาทราชการไมน่ าพา ปลอ่ ยใหใ้ ครเขา้ มาในลอ้ มวง

ระวางโทษเบด็ เสร็จเจด็ สถาน ถงึ ประหารชวี ติ เป็นผยุ ผง

ตามกฤษฎกี ารกั ษาพระองค์ แลว้ ลงจากพระทน่ี งั่ เขา้ วงั ใน ฯ

วงศส์ กลุ ทส่ี บื สายโลหติ ซง่ึ นบั ตง้ั แต่ตวั เองข้นึ ไป ๓ ชนั้ คอื ชนั้ พอ่ ชนั้ ปู่ และชน้ั ทวด กบั นบั จากตวั เองลงมาอกี ๓ ชนั้ คอื ชนั้ ลูก ชน้ั หลาน และชนั้ เหลน รวมเป็นเจด็ ชวั่ โคตร
ไมน่ บั ผูห้ ญงิ รวมดว้ ย

๏ จะกลา่ วถงึ ขนุ แผนแสนสนิท เรอื งฤทธฦิ ๅจบพภิ พไหว

อยู่บา้ นสุขเกษมเปรมใจ สมสนทิ พสิ มยั ดว้ ยสองนาง
เอาใจใส่คอยปฏบิ ตั ิรับใช้, ปรนนบิ ตั วิ ัตถาก กว็ ่า.

ลาวทองกบั เจา้ แกว้ กริ ยิ า ปรนนิบตั วิ ตั ถาไมห่ า่ งขา้ ง

เพลดิ เพลนิ จาเรญิ ใจไมเ่ วน้ วาง คนื นนั้ ในกลางซง่ึ ราตรี

นางแกว้ ลาวทองทง้ั สองหลบั ขนุ แผนกลบั ผวาตน่ื ฟ้ืนจากท่ี

พระจนั ทรจรแจ่มกระจ่างดี พระพายพดั มาลตี รลบไป

. ดอกไมท้ วั่ ไป ฟ้งุ ไป, กระจายไป

คดิ คะนงึ ถงึ มติ รแต่ก่อนเก่า นิจจาเจา้ เหนิ หา่ งรา้ งพสิ มยั
ถงึ สองครง้ั ตงั้ แต่พรากจากพไ่ี ป ดงั เดด็ ใจจากร่างก็ราวกนั
กูก็ชวั่ มวั รกั แต่สองนาง ละวางใหว้ นั ทองนอ้ งโศกศลั ย์
เมอ่ื ตไี ดเ้ชยี งใหมก่ โ็ ปรดครนั จะเพด็ ทูลคราวนนั้ กค็ ลอ่ งใจ
สารพดั ทจ่ี ะวา่ ไดท้ กุ อย่าง อา้ ยขนุ ชา้ งไหนจะโตจ้ ะตอบได้
ไมค่ วรเลยเฉยมาไมอ่ าลยั บดั น้เี ลา่ เจา้ ไวยไปรบั มา

ก. รกั ใคร่, ยนิ ด.ี

จากูจะไปสู่สวาดนิ อ้ ง เจา้ วนั ทองจะคอยละหอ้ ยหา

คดิ พลางจดั แจงแต่งกายา นา้ อบทาหอมฟ้งุ จรุงใจ

ออกจากหอ้ งย่องเดนิ ดาเนินมา ถงึ เรอื นลูกยาหาชา้ ไม่

ก. หลบั , นอน

เขา้ หอ้ งวนั ทองในทนั ใด เหน็ นางหลบั ใหลน่งิ นิทรา

[สะเนหา] น. ความรกั . (ส.).

ลดตวั ลงนงั่ ขา้ งวนั ทอง เตอื นตอ้ งดว้ ยความเสนหา

สนั่ ปลกุ ลกุ ข้นึ เถดิ นอ้ งอา พม่ี าหาแลว้ อย่านอนเลย ฯ

๏ นางวนั ทองตน่ื อยู่รูส้ กึ ตวั หมายใจว่าผวั กท็ าเฉย
น่งิ ดูอารมณท์ ช่ี มเชย จะรกั จรงิ ฤๅจะเปรยเป็นจาใจ
แต่น่ิงดูกริ ยิ าเป็นชา้ นาน หาวา่ ขานโตต้ อบอย่างไรไม่
ทงั้ รกั ทงั้ แคน้ แน่นฤทยั ความอาลยั ปนั่ ป่วนยวนวญิ ญาณ์ ฯ
เจา้ หลบั ใหลกะไรเลยเป็นหนกั หนา
๏ โอเ้จา้ แกว้ แววตาของพเ่ี อย๋ ฤๅขดั เคอื งคดิ วา่ พท่ี อดท้งิ
ดงั น่ิมนอ้ งหมองใจไมน่ าพา

ก. รกั ยนิ ดี หรอื พอใจ เจา้ วนั ทองจะคอยละหอ้ ยหา

จากูจะไปสู่สวาทนอ้ ง

คดิ พลางจดั แจงแต่งกายา นา้ อบทาหอมฟ้งุ จรงุ ใจ

ออกจากหอ้ งย่องเดนิ ดาเนนิ มา ถงึ เรอื นลูกยาหาชา้ ไม่

ก. หลบั , นอน

เขา้ หอ้ งวนั ทองในทนั ใด เหน็ นางหลบั ใหลน่งิ นิทรา

[สะเนหา] น. ความรกั . (ส.).

ลดตวั ลงนงั่ ขา้ งวนั ทอง เตอื นตอ้ งดว้ ยความเสนหา

สนั่ ปลกุ ลกุ ข้นึ เถดิ นอ้ งอา พม่ี าหาแลว้ อย่านอนเลย ฯ

๏ นางวนั ทองตน่ื อยู่รูส้ กึ ตวั หมายใจว่าผวั กท็ าเฉย
น่งิ ดูอารมณท์ ช่ี มเชย จะรกั จรงิ ฤๅจะเปรยเป็นจาใจ
แต่น่ิงดูกริ ยิ าเป็นชา้ นาน หาวา่ ขานโตต้ อบอย่างไรไม่
ทงั้ รกั ทงั้ แคน้ แน่นฤทยั ความอาลยั ปนั่ ป่วนยวนวญิ ญาณ์ ฯ
เจา้ หลบั ใหลกะไรเลยเป็นหนกั หนา
๏ โอเ้จา้ แกว้ แววตาของพเ่ี อย๋ ฤๅขดั เคอื งคดิ วา่ พท่ี อดท้งิ
ดงั น่ิมนอ้ งหมองใจไมน่ าพา

ความรกั หนกั หน่วงทรวงสวาท พไ่ี มค่ ลาดคลายรกั แต่สกั สง่ิ
เผอญิ เป็นวปิ รติ พผ่ี ดิ จรงิ จะนอนน่งิ ถอื โทษโกรธอยู่ไย
วา่ พลางเอนแอบลงแนบขา้ ง จูบพลางชวนชดิ พสิ มยั
ลูบไลพ้ ไิ รปลอบใหช้ อบใจ เป็นไรจงึ ไมฟ่ ้ืนต่นื นิทรา ฯ

ราพนั , รา่ รอ้ ง.

๏ เจา้ วนั ทองนอ้ งตน่ื จากทน่ี อน โอนอ่อนวอนไหวพ้ ไิ รวา่
หมอ่ มนอ้ ยใจฤๅทไ่ี มเ่ จรจา ใช่ตวั ขา้ น้จี ะงอนค่อนพไิ ร

ชอบผดิ พอ่ จงคดิ คะนงึ ตรอง อนั ตวั นอ้ งมลทนิ หาส้นิ ไม่

ประหน่งึ ว่าวนั ทองน้สี องใจ พบไหนก็เป็นแต่เช่นนน้ั

ทจ่ี รงิ ใจถงึ ไปอยู่เรอื นอ่นื คงคดิ คนื ทห่ี มอ่ มเป็นแมน่ มนั่

ดว้ ยรกั ลูกรกั ผวั ยงั พวั พนั คราวนน้ั ก็ไปอยู่เพราะจาใจ

แคน้ คดิ ดว้ ยมติ รไมร่ กั เลย ยามมที เ่ี ชยเฉยเสยี ได้

เวลาเชา้

เสยี แรงร่วมทกุ ขย์ ากกนั กลางไพร กนิ ผลไมต้ ่างขา้ วทกุ เพรางาย

พอไดด้ มี สี ุขลมื ทกุ ขย์ าก กเ็ พราะหากหมอ่ มมซี ง่ึ ทห่ี มาย
เหตุ เร่ืองราว เอน็ ดูนอ้ งอย่าใหอ้ ายเขาอกี เลย ฯ

วา่ นกั ก็เครอ่ื งเคอื งระคาย

๏ พผ่ี ดิ จรงิ แลว้ เจา้ วนั ทอง เหมอื นลมื นอ้ งหลงเลอื นทาเชอื นเฉย

ใช่จะเพลดิ เพลนิ ช่นื เพราะอน่ื เชย เงยหนา้ เถดิ จะเลา่ อย่าเฝ้าแคน้

เมอ่ื ตดิ คกุ ทกุ ขถ์ งึ เจา้ ทกุ เชา้ คา่ ตอ้ งกลนื กลา้ โศกเศรา้ นนั้ เหลอื แสน

ซา้ ขนุ ชา้ งคดิ คดทาทดแทน มนั ดูแคลนวา่ พน่ี ้ยี ากยบั

อาลยั เจา้ เท่ากบั ดวงชวี ติ พ่ี คดิ จะหนีไปตามเอาเจา้ กลบั
เกรงจะพากนั ผดิ เขา้ ตดิ ทบั แต่ขยบั อยู่จนไดไ้ ปเชยี งอนิ ท์ เชียงใหม่
กลบั มาหมายวา่ จะไปตาม พอเจา้ ไวยเป็นความก็คา้ งส้นิ
หวั อกใครไดแ้ คน้ ในแผน่ ดนิ ไมเ่ ดอื ดด้นิ เท่าพก่ี บั วนั ทอง
คดิ อยู่วา่ จะทูลพระพนั วษา เหน็ ชา้ กวา่ จะไดม้ าร่วมหอ้ ง
จะเป็นความอกี ก็ตามแต่ทานอง จงึ ใหล้ ูกรบั นอ้ งมาร่วมเรอื น

จะเป็นตายงา่ ยยากไมย่ ากรกั จะฟูมฟกั เหมอื นเมอ่ื อยู่ในกลางเถอ่ื น

ขอโทษทพ่ี ผ่ี ดิ อย่าบดิ เบอื น เจา้ เพอ่ื นเสนหาจงอาลยั

ก. สารภาพผดิ ยอมใหล้ งโทษตามแต่จะเหน็ สมควร.

พผ่ี ดิ พก่ี ็มาลแุ ก่โทษ จะคุมโกรธคมุ แคน้ ไปถงึ ไหน

ความรกั พย่ี งั รกั ระงมใจ อย่าตดั ไมตรตี รงึ ใหต้ รอมตาย

เตา้ นม

วา่ พลางทางแอบเขา้ แนบอก ประคองยกของสาคญั มนั่ หมาย

เจา้ เน้อื ทพิ หยบิ ชน่ื อารมณช์ าย ขอสบายสกั หน่อยอย่าโกรธา ฯ

[สะเนหา] น. ความรกั .

๏ ใจนอ้ งมใิ หห้ มองอารมณห์ มอ่ ม ไมต่ ดั ใจใหต้ รอมเสนหา

ถา้ ตดั รกั หกั ใจแลว้ ไมม่ า หมอ่ มอย่าวา่ เลยวา่ ฉนั ไมค่ นื คดิ

ถงึ ตวั ไปใจยงั นบั อยู่วา่ ผวั นอ้ งน้กี ลวั บาปทบั เมอ่ื ดบั จติ

หญงิ เดยี วชายครองเป็นสองมติ ร ถา้ มปิ ลดิ เสยี ใหเ้ปล้อื งไมต่ ามใจ

เขมา่ ดาทต่ี ดิ กน้ หมอ้ , มกั พดู เพ้ยี นเป็น ดนิ หมอ้

คราวนน้ั เมอ่ื ตามไปกลางป่า หนา้ ดาเหมอื นหน่งึ ทามนิ หมอ้ ไหม้

ชนะความงามหนา้ ดงั เทยี นชยั เขาฉุดไปเหมอื นลงทะเลลกึ

เจา้ พลายงามตามรบั เอากลบั มา ทนี ้หี นา้ จะดาเป็นนา้ หมกึ

กาเรบิ ใจดว้ ยเจา้ ไวยกาลงั ฮกึ จะพาแมต่ กลกึ ใหจ้ าตาย

มใิ ช่หนุ่มดอกอย่ากลมุ ้ กาเรบิ รกั เอาความผดิ คดิ หกั ใหเ้หอื ดหาย

ถา้ รกั นอ้ งป้องปิดใหม้ ดิ อาย ฉนั กลบั กลายแลว้ หมอ่ มจงฟาดฟนั
พูดกบั เจา้ นาย
เคร่ืองเชญิ ขวญั หรอื รบั ขวญั
ไปเพด็ ทูลเสยี ใหท้ ูลกระหมอ่ มแจง้
นอ้ งจะแต่งบายศรไี วเ้ชญิ ขวญั

ไมพ่ กั วอนดอกจะนอนอยู่ดว้ ยกนั ไมเ่ ช่นนน้ั ฉนั ไมเ่ ลยจะเคยตวั ฯ

ฯลฯ

๏ ครน้ั เวลาดกึ กาดดั สงดั เงยี บ ใบไมแ้ หง้ แกร่งเกรยี บระรุบร่อน

พระพายโชยเสาวรสขจายจร พระจนั ทรแจ่มแจง้ กระจ่างดวง

ดุเหว่าเรา้ เสยี งสาเนียงกอ้ ง ระฆงั ฆอ้ งขานแขง่ ในวงั หลวง
จติ งว่ งระงบั สู่ภวงั ค์ ความเปน็ อยูโ่ ดยไมร่ ู้สกึ ตัว
วนั ทองนอ้ งนอนสนทิ ทรวง
เลอ่ื นเป้ือนไมร่ ูท้ จ่ี ะกลบั หลงั
ปา่

ฝนั ว่าพลดั ไปในไพรเถอ่ื น

ลดเล้ยี วเทย่ี งหลงในดงรงั ยงั มพี ยคั ฆรา้ ยมาราวี

อาการท่พี ดู เลอะเทอะ เสอื โครง่ .

ทงั้ สองมองหมอบอยู่รมิ ทาง พอนางดน้ั ป่ามาถงึ ท่ี

โดดตะครบุ คาดคนั้ ในทนั ที แลว้ ฉุดคร่าพาร่ไี ปในไพร

ส้นิ ฝนั ครนั้ ต่นื ตกประหมา่ หวดี ผวากอดผวั สะอ้นื ไห้

เลา่ ความบอกผวั ดว้ ยกลวั ภยั ประหลาดใจนอ้ งฝนั พรนั่ อรุ า

เชือ่ วา่ เปน็ ลางรา้ ย

ใตเ้ตยี งเสยี งหนูก็กกุ กก แมงมมุ ท่มุ อกทร่ี มิ ฝา

ยง่ิ หวาดหวนั่ พรนั่ ตวั กลวั มรณา ดงั วญิ ญาณน์ างจะพรากไปจากกาย ฯ

ลาง, เหตุ, เค้ามูล

๏ ครานนั้ ขนุ แผนแสนสนิท ฟงั ความตามนิมติ กใ็ จหาย

ครง้ั น้นี ่าจะมอี นั ตรายดวงอฐั เครำะห์ เรียกดำวเฉพำะ ๘ ดวง ฝนั รา้ ยสาหสั ตดั ตารา

พเิ คราะหด์ ูทง้ั ยามอฐั กาล กบ็ นั ดาลฤกษแ์ รงเป็นหนกั หนา

มริ ูท้ จ่ี ะแถลงแจง้ กจิ จา กอดเมยี เมนิ หนา้ นา้ ตากระเดน็
ทาเลห่ ก์ ล, ทาอบุ าย.
ยาก, ยากจน
จงึ แกลง้ เพทบุ ายทานายไป
ฝนั อย่างน้มี ใิ ช่จะเกิดเขญ็

เพราะวติ กหมกไหมจ้ งึ ไดเ้ป็น เน้อื เยน็ อยู่กบั ผวั อย่ากลวั ทุกข์

ว. จญั ไร, อปั มงคล แลว้ ทามง่ิ สง่ิ ขวญั ใหเ้ป็นสุข

พร่งุ น้พี จ่ี ะแกเ้สนยี ดฝนั

มใิ หเ้กดิ ราคกี ลยี ุค อย่าเป็นทกุ ขเ์ ลยเจา้ จงเบาใจ ฯ

๏ ครนั้ วา่ ร่งุ สางสวา่ งฟ้า สุรยิ าแยม้ เยย่ี มเหลย่ี มไศล

จะกลา่ วถงึ พระองคผ์ ูท้ รงชยั เนาในพระทน่ี งั่ บลั ลงั กร์ ตั น์

พรอ้ มดว้ ยพระกานลั นกั สนม หมอบประนมเฝ้าแหนแน่นขนดั

ประจาตง้ั เครอ่ื งอานอยู่งานพดั ทรงเคอื งขดั ขนุ ชา้ งแต่กลางคนื
กนิ , เซ่น, เช่น เครื่องอาน ว่า เครอ่ื งกิน

ชั่ว, เลว, ทรำม. น้าลกึ เกนิ กวา่ เท้าจะหยัง่ ถึง

แสนถ่อยใครจะถ่อยเหมอื นมนั บา้ ง ทกุ อย่างทจ่ี ะชวั่ อา้ ยหวั ลน่ื

เวยี นแต่เป็นถอ้ ยความไมข่ า้ มคนื นา้ ยนื หยงั่ ไมถ่ งึ ยงั ดงึ มา

คราวนน้ั ฟ้องกนั ดว้ ยวนั ทอง น่มี นั ฟ้องใครอกิ ไอช้ าตขิ า้

ดารพิ ลางทางเสดจ็ ยาตรา เดนิ ออกมาพระทน่ี งั่ จกั รพรรดิ
แถว, แนว,
มา่ น, พระวสิ ตู ร,
ขนุ นางกราบราบลงเป็นขนดั
พระสูตรรูดกร่างกระจ่างองค์

ทงั้ หนา้ หลงั เบยี ดเสยี ดเยยี ดยดั หมอบอดั ถดั กนั เป็นหลนั่ ไป

ทอดพระเนตรมาเหน็ ขนุ ชา้ งเฝ้า เออใครเอาฟ้องมนั ไปไวไ้ หน
พระหมน่ื ศรถี วายพลนั ในทนั ใด รบั ไวค้ ลท่ี อดพระเนตรพลนั
พอทรงจบแจง้ พระทยั ในขอ้ หา ก็โกรธาเคอื งขนุ่ หนุ หนั
อวี นั ทองคนเดยี วไมร่ ูแ้ ลว้
บีบบงั คับ, บบี คนั้ ใหไ้ ด้รบั ความลาบาก ฤๅอวี นั ทองนน้ั มนั มแี กว้
ไมเ่ หน็ แววทว่ี า่ มนั จะรกั
มนั เค่ยี วเขญ็ ทาเป็นอย่างไรกนั
ราวกบั ไมม่ หี ญงิ เฝ้าชงิ กนั
รูปอา้ ยชา้ งชวั่ ชา้ ตาแบง้ แบว

ใครจะเอาเป็นผวั เขากลวั อาย หวั หูดูเหมอื นควายทต่ี กปลกั
คราวนน้ั เป็นความกูถามซกั ตกหนกั อยู่กบั เถา้ ศรปี ระจนั
วนั ทองกูสใิ หก้ บั ไอแ้ ผน ไยแลน่ มาอยู่กบั อา้ ยชา้ งนนั่
จมน่ื ศรไี ปเอาตวั มนั มาพลนั ทง้ั วนั ทองขนุ แผนอา้ ยหมน่ื ไวย
ถอยหลงั ออกมาไมช่ า้ ได้
๏ ฝ่ายพระหมน่ื ศรไี ดร้ บั สงั่ ตารวจในวง่ิ ตะบงึ มาถงึ พลนั
สงั่ เวรกรมวงั ในทนั ใด

ว. รีบเรง่ ในทันทที ันใด. (ข. ขฺมี; ต. ขมนั ).

ข้นึ ไปบนเรอื นพระหมน่ื ไวย แจง้ ขอ้ รบั สงั่ ไปขมขี มนั
คาร้องทกุ ขท์ ่ีราษฎรทลู เกลา้ ฯ ถวายตอ่ พระมหากษัตรยิ ์

ขนุ ชา้ งฟ้องรอ้ งฎกี าพระทรงธรรม์ ใหห้ าทงั้ สามทนั่ นนั้ เขา้ ไป ฯ

๏ ครานนั้ วนั ทองเจา้ พลายงาม ไดฟ้ งั ความครา้ มครนั่ หวนั่ ไหว
ขนุ แผนเรยี กวนั ทองเขา้ หอ้ งใน
ร่ายมนตรเ์ พอ่ื ทาใหข้ ลงั หรอื ศกั ด์สิ ทิ ธ์ิ ถอ้ ยคาศักดิ์สทิ ธทิ์ ่บี ริกรรมเพ่ือให้สาเร็จความประสงค์

ไมไ่ วใ้ จจงึ เสกดว้ ยเวทมนตร์

สขี ้ผี ้งึ สปี ากกนิ หมากเวท ซง่ึ วเิ ศษสารพดั แกข้ ดั สน

นา้ มนั พรายนา้ มนั จนั ทนส์ รรเสกปน เคยคมุ้ ขงั บงั ตนแต่ไรมา