10 checklists เลี้ยงลูกให้มีสุข ฉบับปฐมวัย สุขสังคมเท่าทันสื่อ0-5 ปี

รบั มอื อย่างไรเมอื่ ลกู พูดปด

เวลาที่เราพูดไม่จริงกับใครสักคน มันแปลว่ามีอะไรบางอย่างที่ทำ�ให้เราไม่
อยากพูดความจริงออกไป ลองสำ�รวจดูนะคะว่า ลูกเราพูดปดหรือพูดไม่จริงเพราะ
อะไร แตไ่ ม่วา่ จะดว้ ยเหตุผลอะไรบางอยา่ ง ส่ิงทคี่ ณุ พ่อคณุ แมต่ ้องทำ�คือ ใจเยน็ ๆ คะ่
อย่าต่นื ตระหนก วิตกกังวล หรอื โกรธจนสติแตก ดา่ ว่าลกู ดว้ ยถอ้ ยคำ�รนุ แรง เพราะ
นั่นจะยงิ่ ท�ำ ให้ลกู โกหกเรามากขน้ึ ลองมาดวู ธิ ีรับมอื แต่ละสาเหตกุ ัน
พดู ไมจ่ รงิ เพราะตดิ อยใู่ นโลกจนิ ตนาการ : ขอ้ นอี้ ยา่ ไปดเุ ดก็ วา่ เพอ้ เจอ้ ไรส้ าระ
นะคะ คอ่ ยๆ ชวนเดก็ คยุ คะ่ คอ่ ยๆ อธบิ ายใหเ้ ขาเขา้ ใจและแยกแยะโลกของจนิ ตนาการ
และความเป็นจริง
พดู ไมจ่ รงิ เพราะไมอ่ ยากท�ำ อะไรบางอยา่ ง : คณุ พอ่ คณุ แมต่ อ้ งนง่ิ ไว้ มน่ั คงคะ่
มอบหมายงานทเี่ ขาไมอ่ ยากท�ำ ใหท้ �ำ ตอ่ ไป เปน็ การบอกเขาวา่ ไมว่ า่ เขาจะโกหกอยา่ งไร
เขาก็ต้องท�ำ อยู่ดี การโกหกย่ิงจะทำ�ใหเ้ ขาต้องท�ำ สิ่งท่ไี ม่อยากทำ�เพ่มิ มากขนึ้ ไปอกี


50

พดู ไมจ่ รงิ เพราะกลวั อะไรบางอยา่ ง : เรอ่ื งนเี้ ปน็ ประเดน็ ทนี่ า่ สนใจคะ่ เราตอ้ ง
พยายามเปิดพ้ืนที่ครอบครัวของเราให้เกิดความไว้เนื้อเชื่อใจกัน ต้องสร้างความเช่ือ
มน่ั ใหก้ บั เดก็ วา่ การพดู ความจรงิ จะไมม่ ใี ครท�ำ รา้ ยหรอื ท�ำ อะไรเขารนุ แรง ขอใหเ้ ชอ่ื ใจ
คณุ พอ่ กบั คณุ แม่ ท�ำ ใหเ้ ขาเขา้ ใจวา่ คนทพ่ี ดู ความจรงิ จะไดร้ บั การเคารพและใหเ้ กยี รติ
เสมอ
พดู ไมจ่ รงิ เพราะอยากปกปอ้ งอะไรบางอยา่ ง : เดก็ อาจจะกลวั เพอื่ นโดนลงโทษ
กลัวน้องโดนลงโทษ ก็เลยยอมพูดปดเสียเอง สถานการณ์น้ีคล้ายกับการกลัวโดน
ท�ำ โทษเอง คุณพ่อคุณแม่ควรท�ำ ให้เด็กมัน่ ใจวา่ การพดู ความจรงิ เป็นเรอ่ื งดีกวา่ การ
พูดโกหก การพูดโกหกไม่ช่วยใครเลย ซำ้�ยังเป็นเหมือนการทำ�ร้ายคนอ่ืนและตัวเอง
และจ�ำ ไวว้ า่ เมอ่ื เดก็ พดู ความจรงิ พอ่ กบั แมค่ วรจะอยเู่ คยี งขา้ งอยา่ งเขา้ ใจและปกปอ้ ง
เขาเสมอ

51

Ideas & Tips

พ่อแมค่ อื สือ่ ที่ดีทส่ี ุดของลกู

ไม่อยากให้ลูกโกหก งา่ ย ๆ เลยค่ะ พอ่ แม่ต้องแสดงตัวอย่างใหเ้ ขาเหน็ และ
แสดงออกอย่างชดั เจนวา่ พรอ้ มจะสนบั สนนุ ลูกในการพดู แตค่ วามจรงิ ด้วยการ

- คณุ พอ่ คณุ แมซ่ อื่ สตั ยแ์ ละพดู ความจริงกับลกู เสมอ
- ไม่ลงโทษลูกเมอ่ื ลกู บอกความจรงิ
- อยา่ กล่าวหาหรือกดดันเดก็ ในสถานการณท์ ี่ท�ำ ใหเ้ ดก็ กลัว
- อยา่ ใช้วิธกี ารจบั ผดิ หรือไต่สวนเหมือนตำ�รวจกบั ผูร้ า้ ย
- ใช้การพดู คุยและรับฟังด้วยความรกั

แลว้ ลกู ของเราจะพูดแต่ความจริงค่ะ...

52

7Checklist

อยา่ ปล่อยลูกไวก้ บั

มอื ถือ แทบ็ เล็ต

53

ยคุ ดจิ ทิ ลั แบบน้ี ผใู้ หญแ่ ทบทกุ คนเคยชนิ กบั มอื ถอื และแทบ็ เลต็ สอ่ื ทง้ั 2 อยา่ ง
นแี้ ทรกซมึ อยใู่ นชวี ติ ประจ�ำ วนั ของเกอื บทกุ ครอบครวั พอเดก็ ๆ ไดเ้ หน็ คณุ พอ่ คณุ แมใ่ ช้
สอื่ เหลา่ น้ี กเ็ รมิ่ เกดิ ค�ำ ถาม ความสนใจอยากรอู้ ยากเหน็ วา่ สอื่ นค้ี งจะสนกุ และนา่ สนใจ
ลุกลามไปจนถงึ อยากสมั ผสั “อยากเล่นดว้ ยจงั ”
ปญั หาเรอื่ งลูกจะเลน่ มือถอื หรอื แทบ็ เลต็ ได้ไหม? จึงกลายเปน็ คำ�ถามหรอื ข้อ
ถกเถียงกันในหลายครอบครัว จนบางคร้ังเรื่องนี้กลายเป็นเรื่องราวปัญหาบาดหมาง
ระหว่างผดู้ ูแล พ่อแม่ หรือปู่ยา่ ตายายเลยก็ยังมี เพราะความเขา้ ใจและความคดิ เหน็ ท่ี
แตกต่าง
ขอแนะนำ�ให้ใจเย็น ๆ ค่ะ เร่ืองนี้มีเหตุผล ท่ีมาที่ไป ลองทำ�ความเข้าใจถึง
ธรรมชาตขิ องเดก็ กนั สกั นดิ กอ่ น แลว้ จงึ คอ่ ยตดั สนิ ใจวา่ เดก็ ๆ ควรใชม้ อื ถอื หรอื แทบ็ เลต็
หรือเปล่า?

54

เราเรมิ่ ตน้ ความเขา้ ใจเรอื่ งนกี้ นั ทพี่ ฒั นาการของหนนู อ้ ยปฐมวยั กนั กอ่ นนะคะ
ในวยั น้เี ปน็ วยั ทเี่ ด็กจะเรียนร้เู รอ่ื งราวตา่ ง ๆ จากประสาทสมั ผสั ท้งั 6 ของตัวเด็กเอง
เปน็ ชว่ งเวลาส�ำ คัญของการสร้างเซลล์ประสาท เซลลส์ มองเพ่อื การเรยี นรู้ ย่ิงเด็กได้
เรียนรู้ผ่านประสาทสัมผัสแต่ละด้านของเขามากเท่าไร ย่ิงเป็นประโยชน์กับเด็กมาก
เทา่ น้ัน
เพราะฉะน้ันนี่จึงเป็นที่มาค่ะว่า ทำ�ไมท้ังคุณหมอและนักวิชาการจึงพยายาม
บอกวา่ ในเดก็ เลก็ ๆ อยา่ เพง่ิ ใหเ้ ดก็ ไปเลน่ มอื ถอื แทบ็ เลต็ เลยคะ่ หลกั ๆ คอื มนั เปน็ การ
เสียโอกาสทองท่ีเด็ก ๆ จะได้พัฒนาประสาทสัมผัสของเขา การน่ังจ้องมือถือและ
แทบ็ เลต็ เปน็ แคก่ ารดดู ว้ ยสายตา (ดนู านๆ สายตาเสยี อกี ตา่ งหาก) มนั ไมไ่ ดช้ ว่ ยพฒั นา
ประสาทสมั ผัสหรือการเรียนรใู้ นดา้ นอน่ื ๆ ใหเ้ ดก็ ๆ เลย

55

น่ิง ๆ หน้าจอ ไม่ใช่สมาธินะจ๊ะ

มักจะมีความเข้าใจผิดว่า เม่ือให้เด็กท่องโลกออนไลน์ผ่านสมาร์ทโฟนหรือ
แท็บเล็ต ส่งิ ท่ีมองเห็นคอื ภาพเดก็ ที่นงิ่ อยหู่ น้าจอ ทำ�ใหห้ ลายคนเข้าใจว่า เจ้าสมารท์
โฟนหรอื แทบ็ เลต็ ชว่ ยสรา้ งสมาธใิ หก้ บั เดก็ นอกจากนยี้ งั มคี วามเขา้ ใจวา่ เดก็ จะไดฝ้ กึ
ภาษาจากการรบั สอ่ื เหล่าน้อี กี ดว้ ย เรือ่ งนค้ี วามจริงแล้วเป็นไปในทศิ ทางตรงกนั ข้าม
ค่ะ มาดูสงิ่ ทเ่ี กดิ ขึน้ ในเดก็ เล็กแต่ละชว่ งวยั เมอ่ื เขารบั ส่อื ดิจิทลั เหล่านดี้ นู ะคะ
เดก็ วยั 0 - 2 ปี : ความสวา่ งของหนา้ จอมอื ถอื หรอื แทบ็ เลต็ จะดงึ ใหเ้ ดก็ สนใจ
จ้องมองการเคล่ือนไหวภาพที่รวดเร็ว แต่เด็กจะไม่มีโอกาสที่จะโต้ตอบ ไม่มีโอกาส
เคลอื่ นไหวรา่ งกาย และยงั มคี วามเสย่ี งจากแสงทว่ี าบเขา้ ตาตลอดเวลาอกี ดว้ ย ดงั นน้ั
จงึ มกี ารก�ำ หนดวา่ ในเดก็ วยั 0 - 2 ปี ไมค่ วรเลน่ มอื ถอื แทบ็ เลต็ จอคอมพวิ เตอรห์ รอื
ชมรายการโทรทศั น์ทกุ ชนิด
เดก็ วยั 3 - 5 ปี : การใหเ้ ดก็ ดูสมาร์ทโฟน แท็บเล็ตหรอื ใชค้ อมพิวเตอรม์ าก
เกินไปในวัยน้ี จะทำ�ให้รบกวนพัฒนาการด้านสมาธิของเด็ก การที่เราเห็นเด็กนั่งน่ิง
หน้าจอ ไมไ่ ด้หมายความวา่ เดก็ มสี มาธิ ในทางตรงขา้ มกลับเปน็ การกระต้นุ เร้าสมอง
ของเดก็ ดว้ ยภาพความเรว็ สงู เดก็ มกั จะหงดุ หงดิ งา่ ย ขาดสมาธใิ นการท�ำ กจิ กรรมดว้ ย
ตนเอง และยังมีการวิจัยพบว่า การปล่อยเด็กอยู่หน้าจอนาน ๆ จะส่งผลทำ�ให้เด็กมี
ปัญหาพัฒนาการดา้ นภาษาอีกดว้ ยคะ่

56

Ideas & Tips

เล่นกลางแจง้ ดีทส่ี ดุ

ไมม่ อี ะไรดกี บั เดก็ เลก็ เทา่ กบั การเลน่ กลางแจง้ อกี แลว้ คะ่ ในวนั หยดุ มองหาพนื้ ท่ี
ดี ๆ ปลอดภัย ปล่อยลกู ออกไปวงิ่ เล่นสมั ผสั ธรรมชาติ ให้เขาได้เปิดประสาทสมั ผสั ทงั้
ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ เรียนรู้ทุกส่ิงรอบตัวอยา่ งเตม็ ที่
กลมุ่ เครอื ขา่ ยเขาใหญด่ จี งั ไดเ้ คยจดั ท�ำ แผนทแ่ี นวทางส�ำ หรบั ผปู้ กครองในการ
ชวนลูกคุยและเล่นระหว่างเดินทางในเขาใหญ่ ต่อไปน้ีเป็นคำ�ถามหรือกิจกรรมที่คุณ
พอ่ คณุ แมอ่ าจจะลองนำ�ไปประยกุ ตห์ รอื เล่นกบั ลูก ๆ ในพ้ืนทธ่ี รรมชาติอื่น ๆ ได้เชน่ กนั

1. มองภาพสะท้อนในน้ำ� เห็นอะไรบา้ ง ร้สู กึ อย่างไร
2. เลน่ ใบไมห้ ลากสีสัน
3. ลองสังเกตบนตน้ ไม้ มดี ินขนึ้ ไปอยไู่ ดอ้ ยา่ งไร
4. ยนื หลบั ตาสกั 30 วนิ าที ฟงั วา่ ไดย้ นิ เสยี งอะไร มาจากทศิ ไหนบา้ ง

57

8Checklist

ใส่ ใจ

เรตติ้ง

58

จะซอ้ื ของยงั ตอ้ งดฉู ลาก วา่ ผลติ ภณั ฑน์ ท้ี �ำ จากอะไร มปี ระโยชนห์ รอื โทษ
กบั รา่ งกายของเรามากนอ้ ยแคไ่ หน เพราะฉะนน้ั การจะรบั สอ่ื อยา่ งโทรทศั น์ ทม่ี ี
ทงั้ รายการ ภาพยนตร์ เกมโชว์ การต์ นู กจ็ ำ�เป็นต้องดูทฉี่ ลากเหมือนกัน

Q : เอ...แล้วฉลากรายการโทรทศั นอ์ ยทู่ ไ่ี หนละ่ ?
A : ฉลากของรายการโทรทศั นก์ อ็ ยทู่ ส่ี ญั ลกั ษณเ์ รตตง้ิ กอ่ นเรมิ่
รายการยงั ไงละ่

59

สญั ลักษณ์เรตติ้งคืออะไร?
มไี วท้ ำ�ไม?

การจดั เรตตง้ิ รายการโทรทศั นน์ น้ั เปา้ หมายหลกั คอื การสรา้ งเครอื่ งมอื ใหค้ ณุ
พ่อคุณแม่ได้มีวิธีในการเลือกรายการโทรทัศน์ที่จะรับชมให้กับลูกหลาน และอีกเป้า
หมายคือการพยายามให้เกิดการผลิตและสร้างสรรค์รายการโทรทัศน์ที่มีคุณภาพให้
กับผู้ชมมากขน้ึ

โดยวิธีท่ีจะใช้ในการตัดสินแบ่งเกณฑ์เรตต้ิงน้ันก็จะดูที่คุณภาพและเนื้อหา
รายการว่าเหมาะกับคนดใู นชว่ งอายุเท่าไรเปน็ ส�ำ คัญ โดยพิจารณาจาก

ปป..
- เพศ
- ภาษา
- ความรุนแรง

ป.

60

ในจำ�นวนสัญลักษณ์เรตติ้งท้ังหมด มี 1 สัญลักษณ์เท่าน้ันที่เป็นรายการที่
เดก็ ปฐมวยั สามารถดไู ด้อยา่ งปลอดภยั นน่ั กค็ อื

สัญลักษณ์รายการประเภท ป.

เพราะเป็นสัญลักษณ์เรตติ้งสำ�หรับรายการที่เหมาะสําหรับเด็กปฐมวัย
เน้อื หาของรายการเนน้ ความสนใจและความรทู้ ส่ี ่งเสริมพัฒนาการของเด็กในชว่ งวยั
3 - 5 ปี ไม่มภี าพ เสยี ง และเนอื้ หาทีไ่ ม่เหมาะสมในเรื่องเพศ ภาษา พฤตกิ รรมและ
ความรุนแรง ท้ังความรุนแรงตอ่ ตนเอง ผู้อืน่ ส่งิ ของ
**ส่วนเด็กเลก็ วยั 0 - 2 ปี ไมแ่ นะนำ�ให้ดูโทรทศั น์ในทกุ ประเภทรายการนะ
คะ **

ป. ป.
61

ดูโทรทัศน์อยา่ งไรไมท่ ำ�ร้ายเดก็

ความจริงแล้วส่ือโทรทัศน์ไม่ใช่ส่ือที่แนะนำ�สำ�หรับเด็กปฐมวัยเลย แต่ถ้า
หากคุณพ่อคณุ แม่อยากจะใหเ้ ดก็ ๆ ในชว่ งปฐมวยั ตอนปลาย (3 - 5 ปี) ดบู ้างเล็ก
น้อยกค็ งไมว่ ่ากนั แต่ขอใหป้ ฏิบตั สิ ่งิ เหลา่ นี้ควบคู่กนั ไปดว้ ยก็จะดีมากนะคะ
- ไมค่ วรใหเ้ ดก็ ดโู ทรทัศน์เกนิ วนั ละ 1 - 2 ช่วั โมง
- ไมค่ วรต้งั โทรทศั นใ์ นหอ้ งนอนเด็ก เพราะจะควบคมุ การชมไมไ่ ด้
- อย่าปลอ่ ยเด็กใหด้ โู ทรทศั น์นานๆ เพียงล�ำ พงั
- อย่าใชก้ ารดโู ทรทศั นเ์ ป็นรางวัลหรือเง่อื นไขใหเ้ ดก็ ท�ำ ตามคำ�สงั่
- ตรวจสอบ คดั กรองรายการให้ลูกดูอยา่ งเหมาะสม
- พอ่ แม่เปน็ ตัวอย่างในการดรู ายการทม่ี คี ณุ ภาพ
- พอ่ แมค่ วรน่ังดรู ายการโทรทศั น์ร่วมกันกบั ลกู
- ครอบครัวสรา้ งบรรยากาศการพดู คุย ซักถามในประเดน็ ตา่ ง ๆ ท่ีได้ชม
จากโทรทศั น์

62

63

Ideas & Tips

รูเ้ ท่าทนั สอ่ื ลดความรนุ แรง

หลายคนบ่นว่าสังคมสมัยน้ีรุนแรงน่ากลัวข้ึน อาชญากรบางคนประกอบ
อาชญากรรมตง้ั แตอ่ ายยุ งั นอ้ ย ถา้ ไมอ่ ยากใหล้ กู เรากา้ วสเู่ สน้ ทางผดิ ๆ สงิ่ ทคี่ ณุ พอ่ คณุ
แม่ชว่ ยเขาได้คือการสอนให้เดก็ รเู้ ทา่ ทนั สอ่ื
เวลาทเ่ี ด็กเล็กๆ มองเหน็ ภาพความรนุ แรงจากจอโทรทัศน์หรือสอื่ ต่างๆ เดก็
ยงั แยกไมไ่ ดว้ า่ เรอื่ งไหนเรอื่ งจรงิ เรอื่ งไหนเปน็ เรอื่ งสมมติ คณุ พอ่ คณุ แมไ่ มค่ วรปลอ่ ย
ผา่ นสง่ิ เหลา่ นใ้ี หก้ ลายเปน็ เรอื่ งชนิ ชา แตค่ วรจะหาเวลาพดู คยุ กบั เดก็ ใหเ้ ขาเขา้ ใจวา่ สง่ิ
ไหนเปน็ เร่อื งจรงิ สิ่งไหนเปน็ เรื่องสมมติ อะไรถกู อะไรผดิ อะไรควรท�ำ หรือไมค่ วรทำ�
เปน็ การคลคี่ ลายปมความรนุ แรงในใจของเดก็ ไมใ่ หส้ ะสมไวจ้ นเกดิ เปน็ ปญั หารนุ แรง
เม่ือเขากา้ วเขา้ สู่สงั คมในอนาคต

64

9Checklist

ภาษา

มีอยู่รอบตวั

65

คุณพ่อคุณแม่ส่วนใหญ่มักคิดว่าการเรียนรู้ภาษาจะต้องเร่ิมต้นท่ีการเข้า
โรงเรยี น แตจ่ รงิ ๆ แลว้ ทราบไหมคะวา่ การพาลกู ออกไปท�ำ กจิ กรรมในพนื้ ทสี่ รา้ งสรรค์
ตา่ ง ๆ ที่อยู่รอบตวั เด็กก็ไดเ้ รียนรทู้ กั ษะภาษาเหมือนกนั
การเรียนรู้แบบน้ีอาจเรียกได้ว่าเป็นส่วนหนึ่งของ ‘การเรียนรู้ภาษาแบบ
ธรรมชาต’ิ หลกั การการเรียนภาษาแบบธรรมชาตินี้ เกิดจากแนวคดิ ของนักการศกึ ษา
ทมี่ ีชอ่ื เสียงคือ Jean Piaget (ฌอง เพยี เจต์) โดยที่เขาเชอ่ื ว่าการทเ่ี ดก็ ไดเ้ คลอื่ นไหว
สมั ผัสส่ิงตา่ งๆ รอบตวั จะทำ�ให้เกดิ ความรขู้ ้างในตวั เองขึน้ การเรียนรแู้ บบน้จี ึงเนน้ ให้
เด็กมปี ฏสิ ัมพันธ์กบั สังคม เกิดการเช่ือมโยงความสัมพันธร์ ะหว่างเสียงกับภาพ เสยี ง
กบั ตวั อกั ษร การเรยี นภาษาตอ้ งมาจากสงิ่ ทเ่ี ปน็ จรงิ และพฒั นาไปพรอ้ มกนั ทงั้ ฟงั พดู
อา่ น เขียน

66

สอดคลอ้ งกบั พฒั นาการของเดก็ ปฐมวยั ชว่ ง 3 - 5
ปี ซงึ่ เป็นวัยทก่ี �ำ ลังอยากเรียนรสู้ ิ่งตา่ ง ๆ จะสังเกตว่าเด็ก
จะตง้ั ค�ำ ถามบ่อยๆ ชอบส�ำ รวจค้นหาสิ่งตา่ งๆ รอบตัว วยั
นี้เป็นวัยท่ีพัฒนาการทางภาษาเป็นไปอย่างรวดเร็ว คุณ
พอ่ คณุ แมส่ ามารถชว่ ยลกู ไดด้ ว้ ยการเปดิ พนื้ ทเี่ รยี นรใู้ หก้ บั
ลกู ด้วยการมองหาหรอื จัดส่งิ แวดลอ้ มที่มลี ักษณะดงั นี้
- ปลอดภัยทางกายภาพ
- ปลอดภยั ทางด้านจติ ใจ
- มคี วามน่าสนใจ สนับสนนุ ใหเ้ กดิ การเรยี นรู้
- สามารถกระตุ้นให้เกิดกิจกรรมที่พ่อแม่ลูกทำ�
ดว้ ยกันได้อย่างหลากหลาย

67

พน้ื ทดี่ ี ๆ อยู่รอบตวั เรา

ลองดูสถานท่แี วดลอ้ มใกล้ๆ ตวั เราดคู ะ่ มีพืน้ ทีเ่ หล่านี้อยู่บ้างหรือเปลา่ ?
- พน้ื ทีท่ ี่มองเห็นยานพาหนะ เช่น เครอ่ื งบิน รถไฟ เรือ รถยนตล์ อดอุโมงค์
- พน้ื ทท่ี ส่ี ามารถมองเหน็ คนท�ำ อาชพี ตา่ งๆ หลากหลาย เชน่ อาชพี คนงาน
ก่อสรา้ ง คณุ หมอพยาบาล บุรษุ ไปรษณยี ์ คนลา้ งรถฯลฯ
- พน้ื ทที่ ส่ี ามารถมองเหน็ สง่ิ มชี วี ติ ทหี่ ลากหลายในธรรมชาติ เชน่ มด แมลง
ผีเส้อื เตา่ ทอง
- พ้นื ทท่ี ม่ี ีเพื่อนวยั เดยี วกนั และต่างวัย
- พ้ืนที่ที่สามารถว่ิงเล่นหรือออกแบบการเล่นได้อย่างปลอดภัยและเป็น
อสิ ระ

68

พื้นท่ีเหล่านี้เป็นพ้ืนท่ีตัวอย่างที่จะช่วยกระตุ้นความอยากรู้ความสนใจให้กับ
เดก็ ระหวา่ งทอี่ ยใู่ นพนื้ ทเี่ หลา่ น้ี คณุ พอ่ คณุ แมล่ องชวนเดก็ ๆ สงั เกต พดู คยุ ตง้ั ค�ำ ถาม
แลกเปลยี่ นความคดิ เหน็ การท�ำ อยา่ งนจี้ ะท�ำ ใหเ้ กดิ พน้ื ทอ่ี กี พน้ื ทห่ี นงึ่ ซอ้ นขน้ึ มา เปน็
พนื้ ทที่ มี่ องไมเ่ หน็ ดว้ ยตาเปลา่ แตม่ นั มอี ยจู่ รงิ และลกู ของเราจะสมั ผสั ได้ นนั่ คอื พนื้ ท่ี
ทางโอกาสและพน้ื ทีท่ างความคดิ
กจิ กรรมในพนื้ ทส่ี รา้ งสรรคเ์ หลา่ นจ้ี ะท�ำ ใหเ้ ดก็ เชอ่ื มโยงกบั สง่ิ แวดลอ้ มรอบตวั
เรยี นรคู้ วามหลากหลายของคนในสงั คม เรยี นรทู้ กั ษะการคดิ และการถา่ ยทอดสงิ่ ทคี่ ดิ
ออกมาเป็นค�ำ พูด (หรือรปู แบบอน่ื ๆ แล้วแตค่ ุณพ่อคุณแมจ่ ะสรา้ งสรรค์) สิ่งเหลา่ นี้
สามารถพฒั นาทกั ษะเดก็ ในด้านภาษาและด้านสงั คมไดเ้ ปน็ อยา่ งดคี ะ่


69

Ideas & Tips

หลังจากการพาลูกไปทำ�กิจกรรมในพ้ืนท่ีต่าง ๆ แล้ว คุณพ่อคุณแม่ยัง
สามารถพัฒนาทักษะภาษาของลูกได้ต่อเนื่องด้วยการใช้บัตรคำ�หรือบัตรภาพ ซึ่ง
คณุ พอ่ คณุ แม่สามารถทำ�ไดไ้ มย่ ากเลย
วธิ ีท�ำ กเ็ พียงตดั กระดาษแขง็ เป็นส่เี หลยี่ มพอจบั ถนดั มือ ชวนลูกคยุ วา่ วันนี้
เราได้รูจ้ ักคำ�อะไรใหม่ ๆ บา้ งนะ? เขียนคำ�ใหม่ ๆ ทลี่ กู ได้เรยี นรู้ลงในบัตรค�ำ เอามา
เลน่ อา่ นกับลกู
หรอื ถ้ามีนติ ยสารเล่มเกา่ ๆ ลองชวนลูกเปดิ หาภาพทีต่ รงกบั คำ� ตัดแปะลง
บนกระดาษแขง็ อกี ใบกไ็ ด้ เทา่ นเี้ รากไ็ ดท้ งั้ บตั รภาพและบตั รค�ำ เอามาใหล้ กู เลน่ จบั คู่
ภาพกบั ค�ำ ก็สนกุ ดี
ที่สำ�คญั พอท�ำ แบบนแ้ี ลว้ สังเกตไหมคะวา่ บ้านเรากลายเปน็ พื้นท่ดี ี พ้ืนท่ี
สรา้ งสรรคท์ ี่น่าสนใจ กระตุ้นใหล้ ูกได้เรียนรไู้ ปแล้วคะ่

70

Checklist 10

ชุมชน

น่าเรียนรู้

71

ปดิ ทา้ ย Checklist ที่ 10 ดว้ ยสงั คมทใ่ี หญข่ น้ึ ส�ำ หรบั เดก็ ๆ แตส่ �ำ คญั
และใกลต้ วั ไมอ่ ยากใหค้ ณุ พอ่ คณุ แมม่ องขา้ ม นนั่ กค็ อื การพาลกู ไปเรยี นรถู้ งึ
เรอ่ื งราวต่างๆ ทีน่ า่ สนใจในชมุ ชน

72

‘ชุมชน’ น้ันประกอบด้วยผู้คนท่ีมาอยู่อาศัยร่วม

กนั มีการสังสรรค์กนั มีการเรยี นรูเ้ รอื่ งราวตา่ งๆ ร่วมกัน ใน
ประเทศไทยมีชุมชนเก่าแก่ที่อยู่อาศัยด้วยกันมาเน่ินนานอยู่
หลายชุมชน แต่ละชุมชนก็มีเร่ืองราวประวัติศาสตร์ของตัว
เอง มีศิลปะ วัฒนธรรม ความเชื่อ รูปแบบของอาหารการ
กนิ ความเปน็ อยขู่ องตวั เองทเี่ ปน็ เอกลกั ษณแ์ ตกตา่ งกนั สงิ่
เหลา่ นน้ี บั เปน็ ทรพั ยส์ มบตั อิ นั มคี า่ เปน็ องคค์ วามรขู้ องแผน่
ดินทีส่ ืบทอดกันมารนุ่ ตอ่ รนุ่
ภูมิปญั ญาท่ีมคี ุณค่าเหล่าน้ี ถ้าลกู เราต้องพลาดไป
จะไมน่ า่ เสยี ดายไปหนอ่ ยเหรอ?

73

4 ข้ันตอนพาลกู เรียนรู้
จากพ้ืนท่ชี มุ ชน

ขน้ั ตอนที่ 1 หาโอกาสพาเด็กไปเรียนรภู้ มู ิปญั ญาในชมุ ชน
ขั้นตอนท่ี 2 รับฟงั ความคิดเหน็ เด็ก ๆ วา่ สนใจเร่ืองอะไร
ขนั้ ตอนที่ 3 ส่งเสริมให้เดก็ ค้นหาความรู้ดว้ ยการไปพดู คุย

กบั คนในชมุ ชน
ขนั้ ตอนที่ 4 ให้เด็ก ๆ ไปเรียนรกู้ บั ผรู้ ู้นอกสถานท่ี

74

เพ่มิ ตน้ ทุนทางสงั คม
ด้วยกจิ กรรมอาสาในชมุ ชน

นอกจากการเรียนรู้ประเพณีวัฒนธรรมและภูมิปัญญาของชุมชนแล้ว
กิจกรรมหนึ่งท่ีครอบครัวสามารถทำ�ได้กับชุมชนคือการเป็นจิตอาสาทำ�ประโยชน์ดี
ๆ ให้กับชุมชน ลองเลือกกิจกรรมท่ีไม่เหนื่อยหรือหนักมากนัก อาจจะเป็นงานบุญ
งานประเพณีของชุมชน แลว้ ลองพาเจ้าตวั เลก็ ไปร่วมดว้ ยชว่ ยกนั ค่ะ เด็กเล็ก ๆ อาจ
จะยงั ท�ำ อะไรไมไ่ ดม้ าก แคไ่ ปชว่ ยหยบิ จบั หรอื มสี ว่ นรว่ มเลก็ ๆ นอ้ ยๆ เขากภ็ มู ใิ จและ
มีความสุขมากแลว้
กจิ กรรมจติ อาสาถอื วา่ เปน็ กจิ กรรมทเี่ ปดิ โอกาสใหล้ กู ไดเ้ จอคนหลากหลาย
รูปแบบ ได้ฝึกอยู่ในกฎกติกาในช่วงเวลาส้ัน ๆ ยังเป็นการฝึกความอดทนในการอยู่
ร่วมกับคนหมมู่ าก การอยู่กบั ความไม่สะดวกสบายหลาย ๆ อยา่ ง เรียนรูแ้ ละซมึ ซบั
การแบง่ ปนั ความมนี ำ้�ใจ และพลังการช่วยเหลือกนั ของชุมชน
บทเรียนที่ลำ้�ค่าขนาดนี้ มีเงินแค่ไหนก็ซ้ือไม่ได้นะคะคุณพ่อคุณแม่ ถ้ามี
โอกาสลองดูเลยค่ะ...

75

Ideas & Tips

เพ่ือนบ้านคนสำ�คัญ

ถา้ คณุ พ่อคณุ แมบ่ ้านไหนลองมองไปแลว้ ชุมชนเรากย็ ังไม่คอ่ ยมเี ทศกาล
งานอะไร หรอื ลูกยังเล็กเหลอื เกิน ภาระงานก็เยอะแยะ ไมร่ ูจ้ ะหาเวลาท่ไี หนพาลกู
ไปเรยี นรใู้ นชมุ ชน ลองเรมิ่ ตน้ งา่ ยๆ ใกล้ๆ ตวั ดว้ ยการพาลกู ไปปฏสิ มั พนั ธก์ บั เพอื่ น
บา้ นก่อนกไ็ ดค้ ่ะ
ในวนั ท่มี ีเวลาว่าง ลองท�ำ อาหารหรือขนมอร่อย ๆ แล้วชวนลกู ช่วยกันน�ำ
ขนมหรืออาหารไปแบ่งปันให้กับเพ่ือนบ้าน ถามไถ่ชีวิตความเป็นอยู่กันด้วยความ
ใสใ่ จ เมตตา และจริงใจ
วิธีน้ีนอกจากจะได้เรียนรู้ปฏิสัมพันธ์กับสังคมแล้ว เด็กยังได้ซึมซับเรื่อง
ของการแบ่งปัน และความมีน้�ำ ใจท่ีมีใหก้ ันในสังคมอกี ด้วยค่ะ

76

ติดตาม ‘ความสขุ ’ ดา้ นรา่ งกาย
จติ ใจ และภูมปิ ัญญา

สำ�หรบั เดก็ ปฐมวัยกันต่อไดใ้ นหนงั สอื
“10 Checklist เลยี้ งลกู ใหม้ ี ‘สขุ ’
ฉบับ ปฐมวยั (0 - 5 ปี)”
เล่มท่ี 1 : สุขกาย สขุ ใจ
เลม่ ท่ี 3 : สุขด้วยปัญญา เกง่ ดี มีสุข

77

รจู้ ักแนวคดิ ‘3 ด’ี สร้างสุข

แนวคดิ 3 ดี ประกอบด้วย สอ่ื ดี พน้ื ที่ดี ภมู ดิ ี เปน็
แนวคิดที่พัฒนาขึ้นโดย แผนระบบสื่อและวิถีสุขภาวะทาง
ปัญญา สำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ
(สสส.) โดยมีจุดมุ่งหมายเพ่ือส่งเสริม สนับสนุนให้เด็กได้มี
การพัฒนาศักยภาพ เพ่ิมโอกาสและการเข้าถึงส่ือและพื้นที่
สร้างสรรค์ท่ีเหมาะสมและสอดคล้องตามวัย ซ่ึงจะส่งผลให้
เด็กเกิดภูมิปัญญา เตบิ โตเป็นพลเมืองต่ืนรู้ทมี่ ีคุณภาพและ
มีความสขุ ของสงั คมไทยตอ่ ไป

สือ่ ดี : ส่อื สร้างสรรค์ท่สี ่งเสรมิ การเรียนรู้ เหมาะสม และ

สอดคล้องกับพัฒนาการของเดก็ แตล่ ะชว่ งวยั

พื้นที่ดี : พ้ืนท่ีทท่ี ุกคนในครอบครัวมีสว่ นร่วมออกแบบ

และใช้ประโยชน์ร่วมกัน ปลอดภัย ส่งเสริมให้เกิดความสุข
ความสมั พนั ธท์ ่ดี ใี นครอบครวั

ภมู ิดี : เดก็ และครอบครัวมีทักษะในการคิด การวเิ คราะห์

อย่างมีวิจารณญาณ เกิดภูมิปัญญาฉลาดรู้ เท่าทันตนเอง
เท่าทันสอ่ื เทา่ ทนั สังคม

ตดิ ตามแนวคิด 3 ดี เพ่มิ เติมได้ท่ี
www.deksangsookmedia.com และ FB : ส่อื เดก็ สรา้ งสขุ

78

บรรณานุกรม

สมาคมวิทยุเด็ก เยาวชน และครอบครวั . ผลงิ ามตามวยั . พมิ พ์คร้งั ท่ี 1. กรงุ เทพ : สมาคม
วทิ ยเุ ดก็ เยาวชน และครอบครัว
นิรมัย คุ้มรักษา อัจจิมา ศิริพิบูลย์ผล. สถาบันราชานุกูล กรมสุขภาพจิต. คู่มือการจัด
กิจกรรมสำ�หรับพ่อแม่เด็กอายุ 0-5 ปี. พิมพค์ รงั้ ที่ 1. กรงุ เทพ : บียอนด์ พบั ลสิ ชิ่ง จ�ำ กัด, 2552.
โรบิน จี และ ซซู าน เมเรดธิ เขยี น เตอื นศิริ ศรีนอก แปล. สอนให้เก่ง เลน่ ใหฉ้ ลาด 2. พิมพ์
คร้งั แรก. กรงุ เทพ : ส�ำ นกั พมิ พ์แพรวเพ่อื นเด็ก, 2554.
โครงการก้าวย่างอย่างเข้าใจ ภายใต้การสนับสนุนของกองทุนโลก กระทรวงสาธารณสุข
องคก์ ารแพธ. ตน้ ทุนชวี ติ เด็กและเยาวชนไทย. พิมพค์ ร้ังท่ี 6. กรงุ เทพ : โรงพมิ พ์เดอื นตลุ า, 2553.
FB : นายแพทยป์ ระเสรฐิ ผลติ ผลการพมิ พ์ (ออนไลน)์ เขา้ ถงึ ไดท้ ่ี https://www.facebook.
com/prasertpp/?fref=ts
“ลูกชอบโกหกและปดิ บังความจรงิ ”. (ออนไลน)์ เขา้ ถึงไดจ้ าก https://th.theasianpa-
rent.com. วันท่ี 20 พฤษภาคม 2560.
“การสอนภาษาแบบธรรมชาติมีทม่ี าอย่างไร”. (ออนไลน)์ เข้าถงึ ได้จาก http://taamkru.
com/th/

79