วิชาศาสนาและหน้าที่พลเมือง สค21002 ม.ต้น

142

2. สงั คมไทยยดึ มั่นในพระพทุ ธศาสนา
วดั มีความสัมพันธก บั ชมุ ชนมากในอดีต วัด เปน แหลงการศกึ ษาของฆราวาสและภิกษุ
สามเณร เปน สถานที่อบรมขัดเกลาจิตใจ โดยใชธรรมะ เปนเคร่ืองช้ีนําในการดําเนิน
ชวี ติ โดยมีพระภกิ ษุ เปน ผอู บรมส่งั สอนพุทธศาสนกิ ชนใหเปนคนดี มศี ีลธรรม

3. สังคมไทยเปน สังคมเกษตร
อาชีพเกษตรกรรม เปนอาชีพที่เปนพ้ืนฐานทางเศรษฐกิจ ซ่ึงในปจจุบันมีการนํา
เทคโนโลยีมาใชใ นการเกษตรมากขน้ึ ทาํ ใหมกี ารพัฒนาเปนเกษตรกรรมอุตสาหกรรม
จากพื้นฐานการมีอาชีพเกษตรกรรม ทําใหคนไทยรักความเปนอยูที่เรียบงาย
ไมท ะเยอทะยานเกนิ ฐานะ มจี ติ ใจออนโยนเอื้อเฟอ เผื่อแผ

143

4. สงั คมไทยใหก ารเคารพผูอาวโุ ส
การแสดงความเคารพ การใหเกยี รตผิ อู าวโุ ส มผี ลตอ การแสดงออกของคนในสังคม ใน
ดา นกริ ยิ าวาจา ความเคารพ และความเกรงใจ ทาํ ใหเ ดก็ ๆ หรอื ผนู อ ย รูจักออ นนอม
ถอ มตนตอผใู หญ

5. สงั คมไทยเปน สงั คมระบบเครือญาติ
สังคมไทย เปนสังคมท่ีอยูรวมกันเปนครอบครัวขนาดใหญ มีความสัมพันธกันอยาง
ใกลชดิ ทําใหมีความผูกพัน และหวงใยในทุกขสุขของกันและกัน อุปการะเกื้อกูลกัน
ซง่ึ สมาชกิ ในครอบครวั ทกุ คน ถือเปน หนาท่ีท่ีตอ งประพฤติปฏิบตั ิตอกนั

144

6. สังคมไทยมีการเปลีย่ นแปลงอยา งรวดเร็ว
เนอ่ื งจากมีการเปดรบั วฒั นธรรมตา งชาติเขา มามาก และระบบเศรษฐกิจเปนแบบทนุ นิยม
โดยเฉพาะเมืองใหญ เชน กรุงเทพฯ เชียงใหม ภูเก็ต เปนตน แตในชนบทจะมี
การเปล่ียนแปลงชากวา เมอื งใหญ ทําใหมขี นบธรรมเนียมประเพณีท่ีดีงามคงอยู

145

หากเราสามารถใชชีวิตโดยการประยุกตใ ชห ลักการของระบอบประชาธปิ ไตย ท้ัง 5 หลกั ใหเ ขา
กบั สภาพสังคมและวิถีชีวิตไทยไดอยางสมดุล เชื่อวาสังคมไทย จะสามารถอยูรวมกันไดอยางสันติมี
สทิ ธิเสรีภาพ และความอบอุนในรูปแบบของวิถีชีวิตได โดยมีแนวทางของการเปนพลเมืองดีตามวิถี
ประชาธิปไตย โดยพจิ ารณาจากบทบาทหนา ท่ขี องตนเองที่มีตอสว นเกย่ี วขอ ง ดังนี้

1. บทบาทหนา ท่ีและความรบั ผดิ ชอบตอ ตนเอง ไดแก
1.1 ยดึ มั่นในคุณธรรมและศีลธรรม
1.2 พัฒนาคณุ ภาพชีวติ ของตนเองใหม คี วามรู ฉลาดทนั โลก ทันเหตุการณ
1.3 ประกอบอาชีพที่ซื่อสตั ยด วยความขยันหมนั่ เพยี ร
1.4 สนใจตดิ ตามขา วความเปนไปในทางการเมือง การปกครอง เศรษฐกิจ และสังคม

2. บทบาทหนา ทีแ่ ละความรบั ผดิ ชอบตอครอบครวั
2.1 ทาํ หนาท่สี มาชกิ ในครอบครวั ใหสมบรู ณ
2.2 ชว ยกิจกรรมงานตา ง ๆ ในครอบครวั อยา งเต็มใจ
2.3 ชว ยกันดูแลประหยัดคาใชจ ายในครอบครวั
2.4 รบั ฟง และแลกเปลีย่ นความคดิ เห็นซึ่งกนั และกนั ในครอบครัว
2.5 ไมท ําใหส มาชิกในครอบครวั รูสกึ วาถูกทอดท้ิง

3. บทบาทหนา ทีแ่ ละความรบั ผดิ ชอบตอ สังคมและประเทศชาติ
3.1 ดานเศรษฐกจิ
1) ประกอบอาชีพที่เกดิ ผลดีทางเศรษฐกจิ ตอชมุ ชนและประเทศชาติ
2) เสยี ภาษีอากรใหแ กร ฐั อยางถกู ตอ ง
3) ประหยดั การใชจ า ย
3.2 ดานการเมือง
1) สนใจตดิ ตามขา วคราวความเปน ไปทางดา นการเมืองในประเทศ
2) สนบั สนนุ การปกครองระบอบประชาธิปไตย
3) เขา รวมในกิจกรรมตา ง ๆ ทม่ี อี ยูในการปกครองระบอบประชาธปิ ไตย
4) เคารพสิทธแิ ละเสรภี าพของบุคคลอน่ื
5) สนใจตดิ ตามความเปน ไปและปญ หาทางดา นสงั คมของชุมชน
3.3 ดานสงั คม
1) ยึดมัน่ ในระเบยี บวนิ ยั และปฏบิ ตั ติ ามกฎหมายของบา นเมือง
2) ยอมรบั ความแตกตา งในดา นบุคคล
3) มีความรูสกึ เปนสว นหน่ึงของสังคมและประเทศชาติ

146

4) ใหค วามชว ยเหลอื ในการทํางานเพ่ือสังคม
หากแตล ะบคุ คลสามารถปฏบิ ตั ติ ามบทบาทหนาทแี่ ละความรบั ผดิ ชอบไดอยางครบถวนกไ็ ด
ชือ่ วา เปน “พลเมอื งดตี ามวถิ ีประชาธปิ ไตย”

กจิ กรรมที่ 12
1. ใหผ ูเรียนวิเคราะหและเขยี นบอกลักษณะสาํ คัญของสงั คมในปจจุบัน โดยเปรยี บเทียบกับ

ลักษณะของสังคมไทยตามท่ีมีผูวิเคราะหไวแลว เพ่ือพิจารณาวามีลักษณะใดบางท่ี
เปล่ยี นแปลงหรอื สญู หายไปแลว และลักษณะใดบางท่ียังคงอยูพรอมกับบอกความรูสึกของ
ผเู รียนที่มีตอสภาพสงั คมในปจจุบนั

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. ผูเรียนวิเคราะหบทบาทหนาท่ีและความรับผิดชอบของผูเรียนที่ปฏิบัติตอสมาชิกใน
ครอบครัววา เปนไปตามหลักการของระบอบประชาธิปไตยหรือไม บทบาทหนาที่ดังกลาวมี
เรือ่ งใดบางที่ควรสงเสรมิ และมเี รือ่ งใดบางทีค่ วรละท้ิง

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. ในฐานะทผ่ี เู รียนเปน หนวยหนึ่งของสังคมและประเทศผเู รยี นจะปฏิบตั ติ นอยา งไร จึงจะไดชอื่ วา
เปน พลเมอื งดขี องประเทศท่ีมกี ารปกครองระบอบประชาธิปไตยอนั มีพระมหากษัตริยท รง
เปนประมขุ

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

147

บทท่ี 5

สทิ ธมิ นษุ ยชน

สาระสาํ คญั

มนุษยทุกคน เกิดมามีเกียรติศักดิ์ศรีเทาเทียมกัน ยอมจะไดรับความคุมครองจากรัฐตาม
มาตรฐานเดียวกันกับประเทศอ่ืน ๆ ซ่ึงรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 ได
บญั ญตั สิ ิทธมิ นุษยชนขน้ั พื้นฐานไว เพอื่ ปกปองคมุ ครองประชาชนทุกคนมิใหถ กู ละเมิดสิทธิและรักษา
สิทธขิ องตนได

ผลการเรยี นรูท่ีคาดหวงั

1. อธิบายที่มาของแนวคดิ เรื่องสิทธิมนุษยชนได
2. อธบิ ายหลกั สทิ ธมิ นษุ ยชนสากลได
3. ยกตัวอยา งแนวทางในการคุม ครองตนเองและผูอ่ืนตามหลกั สทิ ธิมนุษยชนได

ขอบขายเนือ้ หา

เรือ่ งท่ี 1 กําเนดิ และหลกั สิทธมิ นษุ ยชน
เรื่องที่ 2 การคมุ ครองตนเองและผูอ่ืนตามหลักสิทธิมนษุ ยชน

สอื่ ประกอบการเรียนรู

1. คอมพวิ เตอรอ นิ เทอรเ นต็
2. เอกสารสทิ ธมิ นษุ ยชนสากล
3. บทความทางวิชาการ

148

149

เรือ่ งที่ 1 กําเนดิ และหลกั สทิ ธมิ นษุ ยชน
(Human Rights)

1.1 ความเปนมาของสิทธิมนุษยชน

สิทธมิ นุษยชน คอื อะไร

ไดม ผี ใู หค วามหมายของสิทธมิ นษุ ยชนไววา หมายถึง สทิ ธิตา ง ๆ ที่แสดงถึงคุณคาแหงความ

เปน มนษุ ย
หากสทิ ธิมนุษยชน หมายถึง สิทธิตาง ๆ ท่ีแสดงถึงคุณคาความเปนมนุษยแลวแตในสภาพ

ขอ เทจ็ จรงิ ทางสังคมมนุษยกลับมิไดรับสิทธิหรือการปฏิบัติท่ีแสดงถึงคุณคาความเปนมนุษย จึงเกิด
พฒั นาการในเรอื่ งสทิ ธมิ นุษยชนขน้ึ

ความตื่นตวั ในเรือ่ ง สิทธมิ นุษยชน โดยเฉพาะในประเทศท่ีปกครองในระบอบประชาธิปไตย
สิทธิมนุษยชนมีที่มาอยางไร วไล ณ ปอมเพชร. http:/www.action4change.com/ เมื่อวันที่ 5 มีนาคม

2553 ไดศึกษาคนควาและเรยี บเรยี งถึงความเปนมาของสิทธิมนษุ ยชน ไวว า
สิทธิมนุษยชน ไดม ีพฒั นาการมาจาก ความพยายามของมนุษยที่จะใหศักดิ์ศรีของมนุษยชน

ไดรบั การเคารพ และจากการตอสู เพ่ือเสรภี าพ และความเสมอภาคท่ีเกิดข้ึนในดินแดนตาง ๆ ทั่วโลก
แนวความคิดเรื่องสิทธิมนุษยชน เกิดจากบรรดานักคิดที่มาจากหลากหลายประเพณีทางวัฒนธรรม

และศาสนา ตอมาผูบริหารประเทศและนักกฎหมายตางก็มีบทบาทในการสงเสริมแนวความคิด
ดังกลาว และรางข้ึนเปนเอกสารที่ใชปกปองสิทธิของบุคคลและคอย ๆ กลายเปนบทบัญญัติและ

รัฐธรรมนญู ของชาติตาง ๆ
ในชวงปลายสงครามโลกคร้ังที่ 2 มีการดําเนินการจัดต้ังองคการสหประชาชาติขึ้นบรรดา

ผนู ําของประเทศสมาชกิ ดง้ั เดมิ 50 ประเทศไดรวมลงนามในกฎบัตรสหประชาชาติ (The Charter of
the United Nations) เมือ่ วนั ท่ี 26 มถิ นุ ายน ค.ศ. 1945 (พ.ศ. 2488) ซ่งึ ประกาศเปาหมายหลักของ

องคการสหประชาชาติ ซึ่งไดถือกําเนิดข้ึนอยางเปนทางการ ในวันท่ี 24 ตุลาคม ค.ศ. 1945 (พ.ศ.
2488) วา “เพ่ือปกปองคนรุนตอไปจากภยั พบิ ัตสิ งคราม และเพ่อื ยืนยนั ความศรัทธาในสิทธิมนุษยชน

ข้ันพ้ืนฐานในศักด์ิศรีและคุณคาของมนุษยและในสิทธิอันเทาเทียมกันของบุรุษและสตรี” มาตรา 1
ของกฎบัตรสหประชาชาติ ระบวุ า จดุ มงุ หมายประการหน่งึ ของสหประชาชาติ คือ “เพ่ือบรรลุความ

รว มมือระหวางชาติ ในการสงเสริมและสนบั สนุนใหมกี ารเคารพสิทธิมนุษยชนและเสรภี าพขัน้ พื้นฐาน
สาํ หรบั มนษุ ยทกุ คน โดยไมค ํานึงถงึ เช้อื ชาติ เพศ ภาษา หรอื ศาสนา”

150

ดวยเหตุท่ีกฎบัตรสหประชาชาติ เปนสนธิสัญญาท่ีบรรดาประเทศสมาชิกองคการ
สหประชาชาตริ วมลงนาม จงึ ถอื วา มีขอผูกพันทางกฎหมายทีบ่ รรดาสมาชกิ จะตอ งปฏิบัติตามรวมถึง
การสงเสริมสิทธิมนุษยชนและการรวมมือกับสหประชาชาติตลอดจนนานาประเทศ เพ่ือใหบรรลุ
วัตถุประสงคท่ีบัญญัติไวในกฎบัตร อยางไรก็ตาม กฎบัตรสหประชาชาติมิไดมีรายละเอียดเกี่ยวกับ
สทิ ธมิ นษุ ยชนโดยตรงหรอื กลไกท่ีจะชว ยใหประเทศสมาชกิ ปกปอ งสทิ ธิมนุษยชน คร้นั ป ค.ศ.1945 (พ.ศ.
2488) องคการสหประชาชาติ ไดจัดต้งั คณะกรรมการสิทธิมนุษยชน (Committee on Hunan Rights) ข้ึน
มีหนาที่รางกฎเกณฑระหวางประเทศเกี่ยวกับเร่ืองสิทธิมนุษยชน จึงเกิดปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิ
มนุษยชน (Universal Declaration of Human Rights) ซ่ึงสหประชาชาตไิ ดมีมติรับรอง เมื่อวันท่ี
10 ธนั วาคม ค.ศ. 1948 (พ.ศ. 2491)

ปฏิญญาสากลวา ดวยสิทธมิ นุษยชน ซ่ึงบรรดาประเทศสมาชิกองคการสหประชาชาติไดรวม
รับรอง เมื่อ ค.ศ. 1948 (พ.ศ. 2491) ถือเปนมาตรฐานในการปฏิบัติตอกันของมวลมนุษย และของ
บรรดานานาชาติ ถงึ แมว าปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนษุ ยชน จะมไิ ดม ผี ลบังคับทางกฎหมายเชนเดียวกับ
สนธสิ ญั ญา อนสุ ญั ญา หรือขอตกลงระหวางประเทศ แตปฏิญญาสากลฉบับนี้ นับวามีพลังสําคัญทาง
ศลี ธรรม จริยธรรม และมอี ทิ ธิพลทางการเมืองไปท่ัวโลก และถือเปนหลักเกณฑสําคัญในการปฏิบัติ
เก่ียวกบั สิทธิมนุษยชนท่บี รรดาประเทศทว่ั โลกยอมรบั ขอ ความในปฏญิ ญาสากลวา ดว ยสทิ ธมิ นุษยชน
เปน พ้ืนฐานในการดาํ เนนิ งานขององคการสหประชาชาติ และมีอิทธิพลสําคัญตอการรางรัฐธรรมนูญ
ของบรรดาประเทศท่ีมกี ารรา งรฐั ธรรมนญู ในเวลาตอ มา โดยเฉพาะอยางยงิ่ บรรดาประเทศอาณานคิ ม
ไดอางปฏญิ ญาสากลวาดวยสิทธิมนษุ ยชน ในการประกาศอสิ รภาพ ชวง ค.ศ. 1950 ถึง 1960 (พ.ศ.
2493 - 2503) และหลายประเทศนําขอความในปฏิญญาสากลมาใชในการรางรัฐธรรมนูญของตน
รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 ก็มีขอความที่สอดคลองกับปฏิญญาสากลฯ เชน ใน
มาตรา 4 วา : “ศักด์ิศรคี วามเปน มนษุ ยส ิทธิและเสรีภาพของบคุ คลยอมไดร บั ความคุมครอง”

เมือ่ สหประชาชาติ มีมติรบั รองปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชน องคการสหประชาชาติ
ประกอบดวย ประเทศสมาชิกเพียง 58 ประเทศ จากน้ันมาจํานวนประเทศสมาชิกเพิ่มข้ึน จนมี
จํานวนเกินกวาสามเทาของสมาชิกเดิม อทิ ธิพลของปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชน ขยายมากขึ้น
จนเปนท่ียอมรับในระดับสากล และเปนท่ีอางอิงถึงเม่ือมีปญหาเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนในประเทศ
ท้ังหลายทั่วโลก เมื่อพิจารณาดูมาตราตาง ๆ ของปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชน จะเห็นวา
มาตราแรกแสดงถงึ ความเปนสากลของสทิ ธิมนษุ ยชน โดยกลา วถงึ ความเทาเทียมกันของศักดิ์ศรีและ
สิทธิของมนษุ ยทุกคน ปรากฏในคําปรารภ ซึ่งเร่ิมดวยขอความที่เนนการยอมรับ“ศักด์ิศรีประจําตัว
และสทิ ธิซ่ึงเทา เทยี มกนั และไมอาจโอนใหแ กกันไดของสมาชิกทงั้ มวล ของครอบครัวมนษุ ย”

151

สิทธิทร่ี ะบุไวในปฏญิ ญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชนจําแนกออกไดอยางกวาง ๆ 2 ประเภท
คอื ประเภทแรก เกย่ี วกับสทิ ธขิ องพลเมอื งและสิทธิทางการเมือง ซึ่งรวมถึงสิทธิในชีวิตเสรีภาพและ
ความมนั่ คงของบุคคล อิสรภาพจากความเปน ทาสและการถูกทรมาน ความเสมอภาคในทางกฎหมาย
การคมุ ครองเมือ่ ถกู จับกกั ขัง หรือเนรเทศ สิทธทิ ี่จะไดรับการพิจารณาคดีอยางเปนธรรม การมีสวนรวม
ทางการเมอื ง สทิ ธิในการสมรส และการตั้งครอบครัว เสรีภาพขั้นพ้ืนฐานในทางความคิด มโนธรรม
และศาสนา การแสดงความคิดเห็น และการแสดงออก เสรีภาพในการชมุ นุม และเขารวมสมาคม
อยางสนั ติสิทธิ ในการมสี วนในรฐั บาลของประเทศตน โดยทางตรงหรือโดยการสงผูแทน ที่ไดรับการ
เลอื กตั้งอยางเสรี สวนสทิ ธิ ประเภทที่สอง คอื สทิ ธิทางเศรษฐกิจสังคมและวัฒนธรรม ซึ่งครอบคลุม
ถงึ สทิ ธิในการทาํ งานการ ไดร บั คาตอบแทนเทา กันสําหรับงานท่ีเทากัน สิทธิในการกอต้ังและเขารวม
สหภาพแรงงาน สทิ ธใิ นมาตรฐานการครองชีพที่เหมาะสม สิทธใิ นการศึกษา และสิทธิในการเขารวม
ใชชวี ติ ทางวัฒนธรรมอยา งเสรี

ลักษณะเฉพาะของสิทธิมนุษยชนท่ีระบุไวในปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชน มี
ดังตอไปนี้

1. เปน สทิ ธิทตี่ ิดตวั มากบั มนษุ ย (Inherent) เมอื่ คนเกิดมาจะมสี ิทธิมนุษยชนติดตัวมาดวย
เพราะมคี วามเปน มนษุ ย ดังนน้ั สิทธิมนษุ ยชน จงึ เปน สทิ ธิท่ตี ดิ ตัวแตล ะคนมา ไมมีการให
หรือซอ้ื หรือสืบทอดมา

2. เปนสทิ ธทิ เี่ ปนสากล (Universal) คอื เปนสิทธขิ องมนุษยท กุ คนเหมอื นกัน ไมว า จะมี
เชื้อชาติ เพศ หรอื นับถือศาสนาใด ไมวาจะเปนผูที่มาจากพ้ืนฐานทางสังคมหรือการเมือง
อยางใด มนุษยทกุ คนเกิดมามีอิสรเสรี มคี วามเทา เทียมกนั ในศักดิศ์ รีและสิทธิ

3. เปนสิทธิที่ไมอาจถายโอนใหแกกันได (Inalienable) คือ ไมมีใครจะมาแยงชิงเอา
สทิ ธมิ นษุ ยชนไปจากบุคคลใดบุคคลหนึ่งได ถึงแมวากฎหมายของประเทศจะไมยอม
รับรองสิทธิมนษุ ยชน หรือแมว าจะละเมิดสิทธมิ นษุ ยชนก็ตาม ประชาชนของประเทศนนั้
ก็ยังมีสิทธิมนุษยชนอยู ตัวอยาง เชน ในสมัยคาทาส ทาสทุกคนมีสิทธิมนุษยชน
ถึงแมวาสทิ ธิเหลาน้ันจะถกู ละเมดิ ก็ตาม

4. เปนสิทธิที่ไมถูกแยกออกจากกัน (Indivisible) กลาวคือ เพ่ือที่จะมีชีวิตอยูอยางมี
ศักดิ์ศรี มนุษยทุกคนยอมมีสิทธิที่จะมีเสรีภาพ มีความมั่นคง และมีมาตรฐานการ
ดาํ รงชีวติ ท่ีเหมาะสมกับความเปน มนษุ ย ดงั นัน้ สิทธิตา ง ๆ ของมนษุ ยชนจะตอ งไมถูก
แยกออกจากกนั

152

ตอมา หลักการของปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชน ไดมีการแปลเจตนาและขยาย
ขอความใหละเอียดยิ่งข้ึนดวยการรางเปนกติการะหวางประเทศท่ีมีผลบังคับทางกฎหมายและ
สหประชาชาติ มีมติรบั รอง เมอ่ื วนั ที่ 16 ธนั วาคม ค.ศ. 1966 (พ.ศ. 2509) คอื กตกิ าระหวางประเทศ
วาดวยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง (International Covenant on Civil and Political
Rights - ICCPR) การทีส่ หประชาชาติ มีมตริ ับรองกติการะหวางประเทศดงั กลา วนี้ ทําใหบรรดานานา
ประเทศสมาชกิ ขององคการสหประชาชาติไมเ พยี งแตเหน็ ชอบดว ยกับสิทธติ า ง ๆ ทีร่ ะบุไวในปฏิญญา
สากลวาดวยสิทธิมนุษยชน แตยังถือเปนมาตรการในการปฏิบัติตามดวย หมายความวา บรรดา
ประเทศที่ใหสตั ยาบรรณ (Ratify) หรือ รับรองกติการะหวางประเทศดังกลาว จะตองปฏิบัติตาม
ขอความในกติการะหวางประเทศ มีขอผูกพันท่ีจะตองเคารพ และปฏิบัติตามเง่ือนไขของกติกา
ระหวางประเทศ และรวมไปถึงตองสงรายงานการปฏิบัติตามกติการะหวางประเทศใหแก
สหประชาชาติเปนประจาํ ดว ย เม่อื กตกิ าระหวางประเทศท้งั สองฉบบั มีผลในการบังคับใช ค.ศ. 1976
(พ.ศ. 2519) ไดเขาเปนภาคีจนปจ จบุ นั นับได 134 ประเทศ

นอกจากกติการะหวางประเทศทั้งสองฉบับที่กลาวมาแลวน้ียังมีอนุสัญญา (Conventions)
คําประกาศ (Declarations) ขอเสนอแนะ (Recommendations) ท่ีเกี่ยวกับรายละเอียดของสิทธิ
มนษุ ยชนตามเจตนารมณของปฏิญญาสากลวา ดวยสทิ ธิมนษุ ยชนและกตกิ าระหวา งประเทศท้ังสองฉบับ
คําประกาศและขอเสนอแนะ คือ เปนมาตรฐานสากลสําหรับบรรดาประเทศสมาชิกขององคการ
สหประชาชาติ แตไมมีผลผูกพันทางกฎหมายเชนเดียวกับอนุสัญญา ซึ่งมีผลบังคับใหประเทศที่เปน
ภาคีของอนสุ ัญญาตองปฏบิ ตั ติ าม ตัวอยา งของอนุสญั ญาวา ดว ยสทิ ธมิ นุษยชน เชน อนุสญั ญาวาดวย
สิทธิเด็ก (Convention on The Rights of the Child) อนุสญั ญาวาดวยการขจัดการเลือกปฏิบัติ
สตรีในทุกรูปแบบ (Convention on the Elimination of all Forms of Discrimination Against
Women)

อนสุ ญั ญาวา ดว ยสทิ ธิเดก็ มีผลบงั คบั ใชเ ม่ือวันท่ี 2 กันยายน ค.ศ. 1990 (พ.ศ. 2523) ท่ีไดมี
มติรับรองของสมชั ชาสหประชาชาติ เมื่อวันท่ี 20 พฤศจกิ ายน ค.ศ. 1987 (พ.ศ. 2520) ปจจุบันน้ีประเทศ
สมาชกิ องคก ารสหประชาชาตกิ วา 180 ประเทศ ใหสัตยาบรรณรับรองอนสุ ญั ญาดงั กลาว และบรรดา
ประเทศภาคีของอนุสัญญาวา ดวยสิทธิเด็กตางก็หาวิถีทางท่ีจะปฏิบัติตามขอผูกมัดของอนุสัญญา โดย
ถอื วา เดก็ เปนผูทจี่ ะตอ งไดรับการดูแลปกปอง และเนนถึงความสําคัญของชีวติ ครอบครวั ของเดก็ ดว ย
(โปรดดรู ายละเอียดในอนุสัญญาวาดว ยสิทธิเดก็ ในภาคผนวก)

อนสุ ญั ญาวาดวยการขจัด การเลอื กปฏิบัติตอสตรีในทกุ รปู แบบ ไดร บั การรบั รองจากสมัชชา
สหประชาชาติ เมอ่ื วนั ท่ี 18 ธนั วาคม ค.ศ. 1979 (พ.ศ. 2522) และมผี ลบังคับใชในวันท่ี 2 กันยายน ค.ศ. 1987
(พ.ศ. 2530) ในปจจุบันประเทศภาคีของอนุสัญญาดังกลาวนับไดกวา 150 ประเทศจุดประสงคของ
อนุสัญญาฉบับนี้ คือ ความเสมอภาคระหวางชายและหญิง และเพ่ือปองกันการเลือกปฏิบัติตอสตรี

153

โดยเฉพาะอยางยิ่ง การเลือกปฏิบัติในรูปแบบของการบังคับใหแตงงาน ความรุนแรงในครอบครัว
โอกาสในการศกึ ษา การดแู ลดานสาธารณสขุ ตลอดจนการเลอื กปฏบิ ตั ิในสถานทีท่ าํ งาน

ทก่ี ลา วมาทั้งหมดนี้ เปน ความเปน มาของสิทธมิ นษุ ยชนสากล ความเปน “สากล” เร่มิ เห็นได
ชัดเจนจากปฏญิ ญาสากลวาดวยสทิ ธมิ นษุ ยชน ซึ่งเปนมาตรฐานระดับนานาชาติท่เี กย่ี วกบั การปกปอ ง
ศกั ดศ์ิ รี และสทิ ธมิ นษุ ยชน ตอ มาจึงเกิดกตกิ าสญั ญาระหวา งชาติ ตลอดจน อนสุ ัญญาฉบับตา ง ๆ ซ่งึ มี
ขอผูกพันในทางกฎหมายที่จะตองปฏิบัติตามบทบัญญัติในกติการะหวางประเทศ และอนุสัญญา
ทแ่ี ตล ะประเทศไดเ ขารวมเปน ภาคี

ความเปน “สากล” ของปฏญิ ญาสากลวา ดว ยสิทธิมนุษยชน แสดงไวอ ยา งชัดเจนในปฏญิ ญา
ขอท่ี 1 ซึ่งเนน ถงึ ความเทา เทียมกนั ของศักดศ์ิ รี และสทิ ธขิ องมนุษยทุกคน และในขอที่ 2 ซ่ึงกลาวถึง
ความชอบธรรมของมนุษยทุกคนในสิทธิและเสรีภาพท่ีระบุไวในปฏิญญาสากล โดยไมมีการจําแนก
ความแตกตา งในเร่ืองใดทัง้ สน้ิ

สหประชาชาตแิ ละองคกรตา ง ๆ ในระบบของสหประชาชาติ เชน ยูเนสโก และยูนิเซฟ เปนตน
ไดหาวิถีทางท่ีจะใหบรรดาประเทศสมาชิกปฏิบัติตามมาตรฐานสากลแหงสิทธิมนุษยชน แตความ
พยายามตาง ๆ ยอมไรผล ถาปราศจากความรวมมือของแตละประเทศ สําหรับประเทศไทยสิทธิ
มนษุ ยชน หมายความถึง ศักดศ์ิ รคี วามเปน มนุษย ความเสมอภาค เสรีภาพ และอิสรภาพในชีวิตและ
รางกาย ซึ่งเปนสิทธิตามธรรมชาติของมนุษยและเปนสิทธิที่ไดรับการรับรอง หรือคุมครองตาม
บทบัญญตั ขิ องรฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย (พ.ศ. 2540) กฎหมายที่เกี่ยวของและตามหลักสากล
วาดวยสิทธมิ นษุ ยชน ตลอดจนแนวปฏิบตั ขิ องกฎหมายระหวา งประเทศ และขอตกลงระหวา งประเทศ
ท่ปี ระเทศไทยมพี นั ธกรณี ทจี่ ะตองปฏิบตั ติ าม แตกระน้ันก็ตามสทิ ธิมนษุ ยชน ก็ยงั มีการละเมิดกนั อยู
โดยทั่วไปในสงั คมไทย และถาหากไมหาทางปองกันและแกไข แนวโนมของการละเมิดก็จะทวีความ
รนุ แรงขนึ้ ยากแกการแกไข และยังทําลายชือ่ เสียง เกียรตภิ มู ิ และภาพพจนข องประเทศดวย อยา งไร-
กต็ าม ถาคนไทยเขาใจความหมายของสทิ ธิมนษุ ยชนอยางถูกตอง ถาเรายอมรับวา มนษุ ยทุกคนเกิดมา
มเี สรภี าพ และมคี วามเสมอภาคในศักดิศ์ รีและสิทธิ และถามกี ารปฏบิ ัติตอกนั ดว ยความรักและเคารพ
ในศักดศ์ิ รีของกันและกันฉันทพี่นอง คนในสังคมไทยท่ีมีความแตกตางหลากหลาย ก็จะสามารถอยู
รว มกนั ไดอ ยา งสนั ตสิ ุข ปราศจากการเบยี ดเบยี น และละเมิดสิทธขิ องกันและกัน

1.2 พัฒนาการของสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย

นพนิธิ สุริยะ http://gotoknow.org/blog/works-of-archannop/51974 ไดศึกษาพัฒนาการ
ของสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย ไวว า

ภายหลงั การเปลีย่ นแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยมาสูระบอบการ
ปกครองแบบประชาธิปไตย เมื่อ พ.ศ. 2475 มีรัฐธรรมนูญฉบบั แรก คือ พระราชบญั ญัติธรรมนูญการ

154

ปกครองแผนดนิ สยามชัว่ คราว พ.ศ. 2475 แมธรรมนูญการปกครองฉบับแรกของไทย จะมิไดกลาวถึง
หรอื รับรองสิทธิเสรีภาพ ตลอดจนสทิ ธมิ นษุ ยชนเลย แตจากคําประกาศของคณะราษฎรทป่ี ระกาศวา

1. ตองรักษาความเปนเอกราชทั้งหลาย ไดแก เอกราชในทางการเมือง การศาล
การเศรษฐกิจ ฯลฯ ของประเทศใหม่ันคง

2. ตองรกั ษาความปลอดภัยภายในประเทศใหการประทษุ รา ยตอกันลดนอ ยลงใหม าก
3. ตองบาํ รุงความสขุ สมบูรณในทางเศรษฐกิจ โดยรัฐบาลใหมจะจัดหางานใหทุกคนทํา

และจะตอ งวางโครงการเศรษฐกจิ แหง ชาติ ไมละเลยใหราษฎรอดอยาก
4. ตองใหราษฎรมสี ิทธเิ สมอภาค
5. ตองใหราษฎรมอี สิ รภาพ มคี วามเปน อสิ ระ เมอื่ เสรภี าพนไ้ี มข ัดหลกั ดงั กลา วขา งตน

การไดนําหลักการของสิทธิมนุษยชนไปใชในทางปฏิบัติ และระบุรับรองใหราษฎรมีสิทธิ
เสมอภาคกนั แสดงใหเหน็ การตระหนกั ถึงความสําคัญของเร่ืองดังกลาว จึงวิเคราะหไดวา เปาหมาย
ของการเปล่ยี นแปลงการปกครองไปสรู ะบอบประชาธปิ ไตยโดยคณะราษฎร เปนจุดเร่ิมตนของความ
เคลื่อนไหวในดานสทิ ธิมนุษยชนในประเทศไทยอยางชัดเจน และเปนรปู ธรรมครั้งแรก

รัฐธรรมนูญฉบบั ท่ี 2 ของไทย คอื รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม พ.ศ. 2475 ไดปรากฏ
บทบัญญตั ิที่ใหการรับรองสิทธิเสรภี าพแกป ระชาชนชาวไทยไวใ นหมวดท่ี 2 วา ดว ยสทิ ธแิ ละหนา ที่ของ
ชนชาวสยาม ซ่งึ มีสาระสําคญั ใหก ารรับรองหลกั ความเสมอหนา กันในกฎหมาย เสรีภาพในการนับถือ
ศาสนา เสรภี าพในรางกาย เคหสถาน ทรัพยส ิน การพดู การเขียน การโฆษณา การศึกษาอบรม การ
ประชุม การตั้งสมาคม และการอาชีพ โดยบทบัญญัติดังกลาว ถือเปนการใหค วามรับรองสิทธิและ
เสรภี าพของประชาชนอยางเปนทางการในรฐั ธรรมนญู เปนคร้ังแรก

ขณะเดียวกันนั้น สยามประเทศไดมีการปรับปรุงแกไขกฎหมายและระบบกระบวนการ
ยุตธิ รรม เพื่อใหท ดั เทียมนานาอารยประเทศ และเปนทีย่ อมรับของรฐั ตา งชาติดวย ความมงุ หมายทจี่ ะ
เรยี กรองเอกราชทางการศาลกลับคืนมาเปนของไทย แนวความคิดในการคุมครองสิทธมิ นุษยชนจึง
ปรากฏอยใู นกฎหมายหลายฉบับ อีกท้ังมีความพยายามสรางกลไกคุมครองสิทธิมนุษยชนไวโดยตรง
และโดยออมผานทางสถาบันตุลาการดวย โดยเฉพาะอยางย่ิงประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความ
อาญา พ.ศ. 2477 มบี ทบญั ญตั ิทใ่ี หก ารรับรองและคุมครองสิทธิของผูตองหาและจําเลยในคดีอาญา
ซ่ึงแตกตา งจากระบบจารีตนครบาลท่ีมีมาแตเ ดมิ อยา งสน้ิ เชงิ

ตอมา วนั ที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 มีการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
พ.ศ. 2489 เปน รัฐธรรมนญู ฉบับท่ี 3 และเปน ครั้งแรกที่มีการบญั ญตั ริ บั รองสทิ ธขิ องประชาชนในการเสนอ
เรอ่ื งราวรองทกุ ข และเสรีภาพในการจัดต้งั คณะพรรคการเมืองในรัฐธรรมนูญ สวนเสรีภาพในการประชุม
โดยเปด เผย ในรัฐธรรมนญู ฉบับกอ นไดเ ปล่ียนเปน เสรภี าพในการชุมนุมสาธารณะ

155

ในระหวางท่ีรัฐธรรมนูญ ฉบับท่ี 4 มีผลใชบังคับป พ.ศ. 2490 ปรากฏกระแสที่สําคัญ คือ
เกิดการรวมตวั ของกรรมกร ในชื่อวา “สหอาชวี ะกรรมกรแหงประเทศไทย” ซึง่ เปนการรวมตวั กนั ของ
กรรมกรจากกจิ การสาขาตา ง ๆ เชน โรงเลื่อย โรงสี รถไฟ เปนตน เนื่องจากกรรมกรเหลานี้ถูกกดขี่
คาจางแรงงานอยางมาก อันเปนผลมาจากการเติบโตของภาคอุตสาหกรรมอยา งรวดเร็ว ภายหลัง
สงครามโลกครัง้ ท่ี 2 กระแสความเคลอื่ นไหวที่เกิดขึ้น เปน การรวมตัวกนั เพอ่ื เรยี กรอ งตอสังคมและรฐั
ใหสนองความตอ งการท่ีจาํ เปน ของตน ทาํ ใหสงั คมตระหนักถงึ สทิ ธเิ สรีภาพและสิทธิมนุษยชนอันเปน
การแสดงออกถึงการคุมครองสทิ ธิมนุษยชนอีกรปู แบบหนง่ึ ที่เกิดจากการกระทําของเอกชนดวย

ใน ป พ.ศ. 2491 สหประชาชาติ ไดประกาศใชปฏญิ ญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชน ค.ศ. 1948
อันเปน ชวงเวลาทปี่ ระเทศไทยกาํ ลังรา งรฐั ธรรมนญู ฉบับท่ี 5 รัฐธรรมนูญฉบับท่ี 5 คอื รฐั ธรรมนญู แหง
ราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2492 จงึ ไดร ับอทิ ธิพลจากการประกาศใชป ฏิญญาสากลของสหประชาชาติมี
บทบัญญัตทิ ใ่ี หก ารรับรองสิทธิและเสรีภาพเปนจาํ นวนมาก และละเอยี ดกวารัฐธรรมฉบับกอ น ๆ

หลกั การในปฏิญญาสากลวา ดว ยสิทธิมนษุ ยชน ค.ศ. 1948 (พ.ศ. 2491) ท่ีไดร ับการบรรจุลง
ไวใ นรัฐธรรมนูญฉบบั ท่ี 5 นอกเหนือจากสทิ ธทิ ่เี คยรับรองไวในรัฐธรรมนูญฉบับกอน ๆ ไดแก หลักการ
ไดร ับความคมุ ครองอยา งเสมอภาคกนั ตามรัฐธรรมนญู ท้งั นี้ ไมวา บุคคลน้ันจะมีกําเนิดหรือนบั ถือ
ศาสนาแตกตา งกันกต็ าม (มาตรา 26) สิทธิของประชาชนที่ไมถ ูกเกณฑแ รงงาน ท้ังน้ี เวน แตในกรณีที่
เปนการปองกนั ภยั พบิ ตั สิ าธารณะ ซ่งึ เกิดขน้ึ โดยฉกุ เฉนิ เฉพาะเวลาที่ประเทศอยูในภาวะการรบ หรือ
ภาวะสงคราม หรือในสถานการณฉุกเฉินเทาน้ัน (มาตรา 32) เสรีภาพในการสื่อสารถึงกันโดยทาง
ไปรษณียห รือทางอ่นื ท่ชี อบดว ยกฎหมาย (มาตรา 40) เสรีภาพในการเลอื กถน่ิ ทีอ่ ยู และการประกอบ
อาชพี (มาตรา 41) สิทธิของบคุ คลทีจ่ ะไดรับความคุมครองในครอบครัวของตน (มาตรา43) ตลอดจน
การใหก ารรบั รองแกบ คุ คล ซ่งึ เปนทหาร ตํารวจ ขาราชการประจําอ่ืน และพนักงานเทศบาลท่ีจะมี
สทิ ธิและเสรีภาพตามรัฐธรรมนูญ เหมือนดังพลเมืองคนอ่ืน ๆ (มาตรา 42) ปรากฏการณท่ีสําคัญอีก
ประการ คือ มกี ารนําเอาสิทธใิ นกระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญามาบญั ญัตริ บั รองไวในรฐั ธรรมนญู เชน

หลักท่วี า “บุคคลจะไมตองรบั โทษทางอาญา เวนแตจะไดกระทําการอนั กฎหมายซง่ึ ใช
อยูในเวลาที่กระทํานั้น บัญญตั ิเปนความผิดและกําหนดโทษไว และโทษท่ีจะลงแก
บุคคลน้ันจะหนักกวาโทษทีก่ ําหนดไวในกฎหมายซึ่งใชอยใู นเวลาที่กระทําความผิด
มิได” (มาตรา 29) ซึง่ เปนหลกั พนื้ ฐานทส่ี ําคญั ในการดําเนินคดีอาญาและไดรับการ
บญั ญัติในรัฐธรรมนูญฉบบั ตอมาจนถงึ ปจจุบนั
หลักความคมุ ครองผูตอ งหาและจําเลยทีจ่ ะไดรบั การสนั นิษฐานไวก อ นวา ไมม คี วามผิด
กอนที่จะมีคําพิพากษาอันถึงท่ีสุด รวมถึงสิทธิที่จะไดรับการพิจารณาในการประกัน
และการเรยี กหลักประกนั พอสมควรแกก รณีดว ย (มาตรา 30) และ

156

สิทธิที่จะไมถ ูกจับกมุ คุมขงั หรือตรวจคน ตวั บคุ คลไมวา กรณีใด ๆ เวนแตจ ะมีกฎหมาย
บัญญตั ไิ วใ หส ามารถกระทาํ ได (มาตรา 31)

นอกจากน้แี ลว การกาํ หนดแนวนโยบายแหงรฐั ไวใ นหมวด 5 อนั เปน หมวดที่วาดวยแนวทาง
สําหรับการตรากฎหมายและการบรหิ ารราชการตามนโยบาย ซึง่ แมจ ะไมก อใหเกิดสิทธิในการฟองรองรัฐ
หากรฐั ไมปฏิบัติตาม แตกเ็ ปนการกําหนดหนาที่แกรัฐ ซ่ึงมีความเก่ียวพันกับการสงเสริมและพัฒนา
หลักสทิ ธมิ นษุ ยชนในรัฐธรรมนญู ฉบับตอ ๆ มา

ในทางปฏบิ ัติสทิ ธมิ นษุ ยชนในประเทศไทยไดรับการรับรองคุมครองอยางจริงจังเพยี งใดน้ัน
ขึน้ อยูกบั สถานการณบานเมืองสภาพเศรษฐกิจสังคม ตลอดจนทัศนคติของผูปกครอง เจาหนาท่ีรัฐ
และประชาชน ผูเปนเจาของสิทธนิ ั่นเอง เพราะตอ มาธรรมนญู การปกครองราชอาณาจกั ร พ.ศ. 2502
รฐั ธรรมนูญฉบบั ที่ 7 ไมป รากฏบทบญั ญัตริ ับรองสิทธิเสรภี าพแตอ ยางใด และการประกาศใชธ รรมนูญ
การปกครองราชอาณาจักร พุทธศกั ราช 2515 เมอ่ื วันที่ 15 ธนั วาคม 2515 ชวงรัฐบาลเผด็จการไมมี
บทบัญญตั ิมาตราใดท่ใี หก ารรับรองสทิ ธิและเสรภี าพแกป ระชาชนชาวไทยเลย จนกระท่งั ภายหลังเกิด
เหตุการณเ รียกรองประชาธิปไตยโดยนิสติ นักศึกษา เมื่อวันที่ 14 ตุลาคม 2516 จึงมีการประกาศใช
รฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2517 เมื่อวันท่ี 7 ตุลาคม 2517 ซึ่งไดรับการยอมรับวาเปน
รฐั ธรรมนูญฉบับที่ดีท่ีสุดและเปนประชาธิปไตยมากที่สุด มีบทบัญญัติคลายคลึงกับรัฐธรรมนูญแหง
ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2492 และมีการวางหลักการใหมในการใหความคุม ครองสิทธิและ
เสรีภาพของประชาชนมากยิ่งขึ้น ทั้งในดานท่ีมีการจํากัดอํานาจรัฐท่ีจะเขามาแทรกแซงอันมี
ผลกระทบตอสิทธิและเสรภี าพของประชาชน และในดานการเพ่ิมหนาที่ใหแกรัฐในการใหบริการแก
ประชาชนใหมีคณุ ภาพชีวิตทด่ี ขี ้นึ เชน ชายและหญงิ มีสิทธิเทาเทียมกัน (มาตรา 28) สิทธิทางการเมือง
ในการใชสิทธเิ ลือกต้ังและสทิ ธอิ อกเสียงประชามติ (มาตรา 29) สทิ ธทิ ี่จะไมถกู ปด โรงพมิ พหรอื หามทํา
การพิมพเวนแตม คี ําพพิ ากษาถงึ ทสี่ ุดใหป ดโรงพิมพหรอื หามทําการพิมพ (มาตรา 40) เสรีภาพในทาง
วิชาการ (มาตรา 42) การกําหนดใหพรรคการเมือง ตองแสดงท่ีมาของรายไดและการใชจายโดย
เปด เผย (มาตรา 45) และเสรีภาพในการเดินทางภายในราชอาณาจักร (มาตรา 47) นอกจากน้ีแลว
สิทธิในทางกระบวนการยุติธรรมทางอาญาของผูตองหาและจําเลยยังไดรับการบัญญัติรับรองไวใน
รัฐธรรมนญู ฉบับน้ีดว ย ไดแก สทิ ธิทจี่ ะไดรบั การสอบสวนหรือพจิ ารณาคดีดวยความรวดเร็วและเปน
ธรรมสทิ ธิท่ีจะไดร บั การชวยเหลอื จากรฐั ในการจัดหาทนายความ (มาตรา 34) สิทธิที่จะไมใหถอยคํา
เปนปฏิปกษตอตนเอง อันจะทําใหตนถูกฟองเปนคดีอาญาและถอยคําของบุคคลที่เกิดจากการถูก
ทรมาน ขูเ ขญ็ หรือใชก ําลังบังคับหรอื การกระทําใด ๆ ทท่ี ําใหถ อ ยคําน้ันเปน ไปโดยไมสมัครใจ ไมอ าจ

157

รบั ฟง เปน พยานหลกั ฐานได (มาตรา35) และสิทธิที่จะไดคาทดแทนหากปรากฏในภายหลังวาบุคคล
นัน้ มไิ ดเปน ผกู ระทําความผิด (มาตรา 36)

เม่ือวันที่ 22 ตุลาคม 2519 ประเทศไทยไดประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช 2519 เปนรฐั ธรรมนูญฉบับที่ 11 ซ่ึงมีบทบัญญัติรับรองสิทธิและเสรีภาพไวเพียงมาตราเดียว
คือ มาตรา 8 ซ่ึงบัญญัติวา “บุคคลมีสิทธิและเสรีภาพภายใตบทบัญญัติแหงกฎหมาย” นับวาเปน
บทบัญญัติที่ใหสิทธิเสรีภาพกวางขวางมาก แตไมมีการกําหนดวาเปนสิทธิเสรีภาพชนิดใด ตอมา
เม่ือวันที่ 9 พฤศจิกายน 2520 มีการประกาศใชร ัฐธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พ.ศ.2520
เปน รฐั ธรรมนูญฉบบั ท่ี 12 ซงึ่ ไมม บี ทบัญญตั ิใดเลยทีใ่ หก ารรับรองสิทธิและเสรภี าพแกป ระชาชน

รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2521 ซึ่งเปนรัฐธรรมนูญฉบับท่ี 13 ประกาศใช
เมื่อวันที่ 22 ธันวาคม 2521 นําบทบัญญัติที่ใหการรับรองสิทธิและเสรีภาพมาบัญญัติไวอ ีกโดยมี
สาระสําคัญสวนใหญเหมือนกับรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2517 แตตัด
บทบัญญตั เิ กยี่ วกับการรับรองความเสมอภาคของชายและหญิง เสรภี าพในทางวิชาการ และเสรีภาพ
ในการประกอบอาชพี ออกไป

ภายหลังจากหัวหนารักษาความสงบเรียบรอยแหงชาติ ไดกระทําการยึด และควบคุมการ
ปกครองประเทศไวเ ปนผลสําเรจ็ เมื่อวันท่ี 23 กุมภาพนั ธ 2534 และประกาศยกเลิก รฐั ธรรมนูญแหง
ราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2521 แลวไดป ระกาศใช ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช
2524 แทนโดยใหไว เมื่อวันท่ี 1 มีนาคม 2534 ซ่ึงไมปรากฏมีบทบัญญัติใดเลยที่ใหการรับรองสิทธิ
เสรีภาพแกประชาชน

ตอมาในป พ.ศ. 2538 ไดมีการแกไขเพ่ิมเติม รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช
2534 โดยเพมิ่ หมวดท่ี 3 วา ดวยสิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทย ตามทปี่ ระกาศไวใ นรฐั ธรรมนญู แหง
ราชอาณาจักรไทยแกไขเพ่ิมเติม (ฉบับที่ 5) พุทธศักราช 2538 เม่ือวันที่ 10กุมภาพันธ 2538 ซ่ึง
นําเอาบทบัญญัติท่ีใหการรับรองสิทธิเสรีภาพที่เคยบัญญัติไวในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
พทุ ธศกั ราช 2517 มาบัญญัติไวอ กี ครง้ั แตไ ดตัดเสรีภาพในทางวชิ าการออกและเพมิ่ บทบญั ญตั ริ บั รอง
สทิ ธิในการไดร ับบริการทางสาธารณสขุ ทไ่ี ดมาตรฐาน (มาตรา 41) สิทธใิ นการเสนอเรอ่ื งราวรองทุกข
(มาตรา 48) และสิทธิในการรบั ทราบขอมูลหรือขา วสารหนว ยงานราชการ (มาตรา 48 ทวิ)

ตลอดระยะเวลาของการพฒั นาแนวความคดิ เก่ยี วกับสทิ ธมิ นษุ ยชนในประเทศไทย แมจะถูก
ขัดขวางโดยปญหาการเมืองการปกครองเปนบางเวลา แตการคุมครองสิทธิมนุษยชนโดยทางออม
ปรากฏใหเห็นผานทางกลไกของรัฐ เชน กรณีที่ฝายนิติบัญญัติพิจารณาและออกกฎหมายท่ีไมเปน
การจํากัดสิทธิและเสรีภาพของประชาชนจนเกินไป การตรวจสอบการทํางานของฝายบริหารโดย
ฝายนิตบิ ญั ญัติ การตรวจสอบการทํางานของเจา หนาท่ีฝายปกครองโดยฝายบริหาร เพอ่ื มิใหเจาหนาท่ี
ใชอาํ นาจในทางทมี่ ิชอบดวยกฎหมายและเปนการละเมิดสทิ ธขิ องประชาชน การพิจารณาพพิ ากษาคดี

158

ขององคกรตุลาการโดยยึดหลักกฎหมาย เพ่ืออํานวยความยุติธรรมแกประชาชนเหลาน้ี นับวาเปน
กลไกการคุม ครองสิทธิมนุษยชน แมจะมิไดมคี วามมุงหมายใหเ ปนผลโดยตรงก็ตาม

การดําเนินการขององคกรรัฐ เพื่อคุมครองสิทธิมนุษยชนโดยตรงปรากฏขึ้นพรอมกับการจัดต้ัง
สาํ นักงานคุมครองสทิ ธเิ สรภี าพและผลประโยชนข องประชาชน (สคช.) สังกดั กรมอยั การ

เม่ือ พ.ศ. 2525 ซ่ึงปจจุบันไดเปล่ียนช่อื เปน “สํานักงานคุมครองสิทธิและชวยเหลือทาง
กฎหมายแกประชาชน (สคช.)” แตการดําเนินงานขององคกรมีขอบเขตจํากัด สืบเน่ืองจากกรอบ
อํานาจหนา ท่ขี องพนกั งานอัยการตามกฎหมายตา ง ๆ สว นการดําเนนิ งานขององคก รพัฒนาเอกชนเพ่งิ
มีการกอตัวขึ้นอยางเปนทางการภายหลังเกิดเหตุการณวิปโยค 14 ตุลาคม 2516 และ 6 ตุลาคม2519
องคกรแรกท่ีถูกกอตงั้ เมือ่ พ.ศ. 2519 คอื สหภาพเพื่อสิทธิเสรภี าพของประชาชน และในปเดียวกันน้ัน
ก็มกี ารกอตัง้ “กลมุ ประสานงานศาสนาเพ่อื สังคม” (กศส.) หลงั จากนั้นก็มีการรวมตวั กันของบคุ คลทง้ั
ในรปู องคกรสมาคม มลู นิธิ คณะกรรมการ คณะทํางาน กลมุ ศูนย สถาบนั ตาง ๆ เพ่ือทําหนาที่ในการ
สงเสริมและคุมครองสิทธิเสรีภาพ ตลอดจนสิทธิมนุษยชนในแงตาง ๆ แกประชาชน เชน สิทธิของ
จําเลยหรือสิทธิทางการเมือง เปนตน ผูตองหาในกระบวนการยุติธรรมสิทธิของเกษตรกร สิทธิเด็ก
สทิ ธิสตรี สทิ ธผิ ใู ชแ รงงานและสทิ ธจิ ากการกาํ เนดิ และความเปน มาของสิทธิมนษุ ยชนในตา งประเทศ
และประเทศไทยจนถงึ ปจจบุ ัน สามารถแบง พฒั นาการในเรอ่ื งสิทธิมนุษยชน ไดเปน 3 ระยะ ไดแก

ระยะทหี่ นงึ่ ระยะแหง การเรมิ่ ตน เปน ยคุ ที่สภาพทางสงั คม มีการกดข่ีขมเหง ไมเคารพ
ตอศักดิ์ศรีประจําตัวของมนุษย มีการเอารัดเอาเปรียบแกงแยง และไมมีกฎหมายหรือกฎเกณฑที่
ชัดเจนในการใหห ลกั ประกันเรอ่ื ง สทิ ธิแกป ระชาชน

ระยะที่สอง ระยะแหงการเรียนรู เปนชวงที่ผูคนในสังคมเรียกรองถามหาสิทธิและ
เสรภี าพ มีความขัดแยง ระหวางผูป กครองกับกลุม คนในประเทศ มีการตอสูในระยะน้ี เร่ิมมีกฎหมาย
หรือกลไกในการคุมครองสิทธิมนุษยชน ผูคนเริ่มเรียนรูถึงสิทธิของตนเอง โดยชวงทายของระยะน้ี
ผคู นใหค วามสาํ คัญของสิทธติ นเอง แตอาจละเลย หรือมกี ารละเมดิ สทิ ธแิ ละเสรภี าพของผูอน่ื บา ง

ระยะท่ีสาม ระยะแหง การเคารพสทิ ธิมนุษยชน เปนชวงท่ีประชาชนมีการรวมกลุมกัน

เพื่อเหตผุ ลในการปกปองและพิทักษสิทธิมนุษยชน มีการรณรงคใหตระหนักถึงการเคารพสิทธิของ

ผูอ่ืนการใชอํานาจหรือใชสิทธิ มีการคํานึงถึงสิทธิเสรีภาพของประชาชน การใชสิทธิเสรีภาพของ

ประชาชนเปน ไปอยา งกวางขวาง

159

เร่ืองที่ 2 การคุม ครองตนเองและผอู ืน่
ตามหลักสิทธมิ นุษยชน

หากจะกลา วถงึ การคมุ ครองตนเองและผูอืน่ ตามหลกั สทิ ธมิ นุษยชนคําถาม คือ การคุมครอง
สทิ ธิมนุษยชนควรเร่มิ จากที่ไหน?

หากเราจะหาคําตอบจากกวา งไปหาแคบ ไดแก รัฐบาล สังคม สถานท่ที าํ งาน ครอบครวั และ
ปจเจกบคุ คล

หากเราจะหาคําตอบจากแคบขยายไปกวางก็ตองเริ่มจากปจเจกบุคคล ครอบครัว สถานท่ี
ทาํ งาน สงั คม และรัฐบาล

หมายความวา การสงเสริมและคุมครองสิทธิมนุษยชนควรเร่ิมตนกับทุก ๆ ภาคสวน
โดยเฉพาะอยางย่งิ การปลกู ฝงมโนธรรมสํานกึ ในแตละปจเจกชน

หลกั การพ้นื ฐานในเรอ่ื งสิทธมิ นุษยชนมีดงั น้ี
1. สิทธมิ นษุ ยชนเปน สิทธติ ามธรรมชาตทิ ่มี มี าตั้งแตเกดิ
2. สิทธมิ นุษยชนเปน สทิ ธิซ่ึงเสมอกนั ของมนุษยทุกคน
3. สิทธมิ นุษยชนเปนสิทธขิ ั้นพ้นื ฐานท่ีไมอ าจโอนใหแกกันได
4. สทิ ธมิ นษุ ยชนเปน สิทธขิ น้ั พน้ื ฐานที่ไมอ าจแบงแยกได

160

จากหลกั การพืน้ ฐานในเรือ่ ง สทิ ธมิ นุษยชน เราจึงมองเหน็ เปา หมายของการดําเนินการเรื่อง
สิทธมิ นษุ ยชนวา เปา หมายน้ันกค็ อื เพื่อใหม วลมนุษยชาตมิ อี ิสรภาพไดร บั ความเปน ธรรมและอาศยั อยู
รว มกันอยา งสันติ

หากมนษุ ยท ุกคนจะไดรบั การคุมครองตามสิทธมิ นุษยชน จะตอ งมีเสรีภาพในชวี ติ เร่ืองใดบา ง
จึงจะไดรับสิทธิตาง ๆ ตามหลักการพ้ืนฐานของสิทธิมนุษยชน เสรีภาพที่มนุษยทุกคนตองไดรับ
เพ่อื ใหไดร บั สิทธติ า ง ๆ ตามหลักการพ้นื ฐานของสทิ ธมิ นษุ ยชน คือ

1. เสรีภาพในการแสดงออก
2. เสรภี าพในความเชอื่
3. เสรีภาพจากความหวาดกลวั และอสิ รภาพทพี่ ึงปรารถนา

การละเมดิ สทิ ธิมนษุ ยชนในประเทศไทย

ตัวอยาง การละเมดิ สทิ ธมิ นษุ ยชนในประเทศไทยท่เี กดิ ขึ้น เชน
1. การละเมิดสทิ ธมิ นุษยชนจากภาคเอกชน/ประชาชน ไดแก การประทุษรายตอชีวิต

รางกาย เสรภี าพอนามยั ทรัพยส นิ รวมถึงการเอารัดเอาเปรียบอยางไมเปนธรรมจาก
ผูที่มสี ถานภาพทางสงั คมหรือทางเศรษฐกจิ ท่ีดีกวา เปนตน
2. การละเมิดสิทธิมนุษยชนจากภาครัฐ เชน การใชอํานาจท่ไี มเปนธรรมหรือการใช
อํานาจโดยมีทัศนคติเชิงอํานาจนิยม ไมวาจะเปนการละเมิดทางนโยบายของรัฐ
การออกกฎหมาย หรือบริหารราชการท่ีมีผลกระทบตอสิทธิเสรีภาพรวมตลอดถึงวิถี
ชวี ิตของชุมชน เปนตน

แนวทางการคมุ ครองตนเองและผอู น่ื จากการถูกละเมดิ สิทธิมนุษยชน

1. ไมเปนผูก ระทาํ ความรนุ แรงใด ๆ ตอ บคุ คลอน่ื
2. ไมยอมใหบ คุ คลอ่นื กระทําความรุนแรงตอ ตนเอง
3. ไมเ พิกเฉยเมื่อพบเห็นการละเมิดสทิ ธิตอบคุ คลอ่นื ควรแจง เจา หนาทท่ี ่ีเกยี่ วขอ งหรือให

ความชว ยเหลอื ตามสมควรในสว นทีท่ าํ ได
4. มกี ารรวมกลมุ ในภาคประชาชนอยา งเปนระบบ และจัดตงั้ เปน องคก รมูลนิธิ ฯลฯ เพ่ือ

ปกปอ งคุม ครองผูออนแอกวาในสงั คม เพื่อใหเ กดิ พลังในการตรวจสอบเรียกรองใหรัฐ
มกี ารจดั ทํากฎหมายทเ่ี กดิ ประโยชนตอ สวนรวม
5. รณรงคใ หม ีการเหน็ คณุ คา และความสาํ คญั ของการปกปองและสง เสริมสิทธิมนุษยชน

161

กิจกรรมท่ี 13
1. ใหศ กึ ษาและสรุปความเปนมาของสิทธิมนษุ ยชนในประเทศไทย

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………….......................................................................

2. ใหหาตัวอยา งการถกู ละเมดิ สทิ ธิมนษุ ยชนกรณบี ุคคลถูกละเมดิ จากเอกชนและ
แนวทางในการแกไข

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………......................................................................

3. ใหหาตัวอยา งการถูกละเมดิ สิทธิมนษุ ยชนกรณบี ุคคลถูกละเมดิ จากภาครฐั และ
แนวทางการแกไข

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..............................................................................

162

บทที่ 6

การมสี ว นรว มในการปองกันและปราบปรามการทุจริต

สังคมไทยใหความสําคัญกับ เรื่อง คุณธรรม จริยธรรม ความดี ความซื่อสัตย สุจริต
มาตง้ั แตสมัยโบราณถงึ กบั มีคําพงั เพยวา “ซื่อกนิ ไมห มด คดกนิ ไมน าน” ไวส อนลกู หลานมาจนทุกวนั น้ี
และเน่ืองจากเรามีศาสนาเปนท่ียึดเหนี่ยว กาํ กับจิตใจใหต้ังม่ันอยูในความดี ความงาม ความซื่อสัตย
ไมค ดโกงใหผ ูอืน่ เดอื ดรอ น จงึ มีคาํ สอนทีถ่ า ยทอดกันมาหลายช่วั อายคุ น เชน “ทําดีไดดี ทําชั่วไดชัว่ ”
“คนดีตกนํา้ ไมไหล ตกไฟไมไหม” ความเชือ่ เชนนม้ี ีอยูในหมูคนทุกระดับในสังคมตั้งแตพระมหากษัตริย
ขาราชการ และ ไพรฟา ประชาชน มพี ธิ กี รรมทางการปกครองท่ีสะทอนใหเห็นถึงคานิยมในความดีและ
คนดตี องมีความซือ่ สตั ยทยี่ ังคงเช่อื มันอยใู นกลมุ ของขา ราชการระดับสําคัญ ๆ อยูคือ พิธีดื่มน้ําพิพัฒนสัตยา
สาบานตนตอ พระมหากษัตริย และสิง่ ศักดสิ์ ิทธ์ิ ซง่ึ ปจจุบันยังมีใหเ หน็ อยู

อยา งไรก็ตาม กระแสโลภาภิวัตนท่ีกําลังเกิดข้ึนท่ัวโลก รวมทั้งการไหลบาของสังคม
และวัฒนธรรมนานาชาติท่ไี มส ามารถหยุดย้งั ได ประชาชนคนไทยโดยเฉพาะเยาวชนและผูใชแรงงาน
ตา งถูกชกั นาํ ใหหลงใหลการเปน นกั บรโิ ภคนยิ ม วัตถุนิยม ตดิ ยึดอยกู ับความสุขจากเงินทอง ความฟุมเฟอย
ฟุงเฟอ สุรุยสุราย ความมีหนามีตาในสังคม ยกยองคนรวยมากกวาคนดี ไมใหความสําคัญกับ
ครอบครัวและสายใยผกู พนั ในครอบครวั เหมือนเดมิ กลา วกนั วา เดก็ ๆ สมัยนี้จะเลือกไหว เลือกนับถือ
คนรวย คนมีอาํ นาจวาสนา มียศ มีตาํ แหนงมากกวาคนจน คนดีที่เปนผูเฒาผูแกท่ีเปนหลักของชุมชน
เหมือนเดิมแลว ความเอื้อเฟอเผ่ือแผ ความเมตตาอารี ความชวยเหลือเกื้อกูล สมัครสมานสามัคคี
พ่ึงพาอาศัยกันระหวางผูคนในชุมชน เกือบไมมีปรากฏใหเห็นมีการแขงขันชิงดีชิงเดนกันรุนแรง
ท้ังการเรียน การทํางาน การดํารงชีวิตทวีมากข้ึน กอใหเกิดการทุจริต เลนพรรคเลนพวก อยาง
กวา งขวาง แพรหลายไปทกุ ระดบั ทกุ วงการ

พฤติกรรมท่ีทุจริตไมถูกตองบางครั้งมองเปนเร่ืองท่ีเปนประโยชนแกบานเมืองและ
ไดรับการยกยอง เชน ผูมีอํานาจออกกฎหมายหรือจัดทําโครงการที่เปนประโยชนแกสังคม
ประเทศชาติ แตเ บื้องหลังมีพฤติกรรมท่ีแอบซอนผลประโยชนใหตนเอง ญาตพิ ่ีนอง หรือครอบครัว
หรือพรรคพวกมากกวา ที่เรียกกันวา มีผลประโยชนทับซอน มองผิวเผินเปนเร่ืองท่ีดียอมรับไดแต
จริง ๆ แลวเปนการทุจริต ประพฤติมิชอบท่ีบานเมืองประสบความเสียหายอยางยิ่ง มีการเปดเผย
ผลการศกึ ษาขององคก รความโปรงใสระหวางประเทศในป 2555 วา ประเทศไทยมีการทุจริตโกงกิน
เปนอันดับท่ี 88 จากการสํารวจ 176 ประเทศทั่วโลก โดยหลนมาจากอันดับท่ี 80 ในการจัดลําดับ
ครั้งกอน ติดกลุมเดียวกับประเทศดอยพัฒนาในแอฟริกา เชน มาลาวี มอร็อคโก แซมเบีย และ
สวาซีแลนด และเช่ือวาอนั ดับการทุจรติ คอรรัปชนั่ ระดบั โลกของไทยจะหลน ลงตอ ไปอีกอยางตอเนื่อง
สวนผลการสํารวจความเหน็ คนไทยท่ัวประเทศของสํานักโพลลห ลายแหง ในป พ.ศ. 2555 พบขอมูลท่ี

163

นาตกใจอยางย่ิงในทํานองเดียวกัน คือ ประชาชนกวารอยละ 79 - 58 ยอมรับไดถารัฐบาลทุจริต
คอรรัปชนั่ แตข อใหตนเองไดป ระโยชนดว ย ทง้ั น้ี ประชาชนดงั กลา วเนน กลมุ เดก็ และเยาวชนมากที่สดุ
รองลงมา คือ กลุมนักเรียน นักศึกษา พอคานักธุรกิจ พนักงานบริษัทเอกชน เกษตรกร ขาราชการ
พนักงานรฐั วิสาหกจิ และกลมุ แมบานเกษียณอายรุ าชการ ตามลําดับ

ผลการสาํ รวจวิจยั ดังกลาวนี้ จะเห็นไดวา คานิยมในความดีในปจจุบันเปล่ียนไปมาก
เปน คานยิ มทมี่ ีใหเห็นในทกุ แหงของสังคมไทย ตง้ั แตในครอบครัว ในชุมชนรา นคา ในหมูนักการเมือง
ขาราชการ แมกระทั่งในหองเรียนและสถานศึกษา จะเปนปญหาสังคมท่ีหย่ังรากลึกลงไปทุกทีใน
สงั คมไทย ฉะน้นั จงึ เปน เร่ืองทเ่ี ราจะตองรเู ทาทนั มจี ิตสํานกึ และมีสวนรวมที่จะชวยกันปองกันแกไข
ขจัดปญหาทุจริตคอรรัปชั่นเหลาน้ีใหหมดไป ตามแนวทางท่ีสํานักงานปองกันและปราบปราม
การทจุ ริตแหงชาติ (ป.ป.ช.) ไดกําหนดเปนมาตรการในการแกไขปญหาในภาพรวมท่ีเนนการมีสวนรวม
ของประชาชนในการปอ งกนั และปราบปรามการทุจริต ซึง่ หมายถงึ การใหประชาชนเขาไปมีบทบาท
ในฐานะที่เปนสวนหน่ึงของผูดําเนินการดวย โดยการวางระบบใหประชาชนกลาคิดกลาทําในส่ิงที่
ถกู ตอ ง กลาตดั สินใจในกรอบของการเคารพสทิ ธ์ขิ องผูอ ่นื และสงเสริมใหทาํ งานเปนรูปแบบเครือขาย
เช่ือมโยงกันทั้งระดับบุคคลและระดับองคกรโดยมีฐานะเทาเทียมกัน ถักทอรอยเรียงกันดวย
วตั ถุประสงคเดียวกนั เพ่อื เพมิ่ พลงั และความมน่ั ใจในการมสี ว นรว มของประชาชนในการปองกันและ
ปราบปรามการทุจริตใหหมดไป มาตรการดงั กลาวพอสรปุ ได ดังนี้
1. วธิ สี รา งความตระหนักใหประชาชนมสี วนรวมในการตอ ตานการทจุ รติ

การใหป ระชาชนมสี วนรวมกับสํานักงาน ป.ป.ช. ในการตอตานการทุจริตโดยวิธีการ
สรางความตระหนกั อาจพิจารณาไดดังน้ี

1.1 ปลูกจติ สาํ นกึ คานยิ ม คณุ ธรรมจริยธรรมและสรางวินัยแกทุกภาคสวน โดยการ
สงเสริมการดําเนินชีวติ ตามหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง สงเสริมการปฏิบตั ิตามหลักคุณธรรม
จรยิ ธรรมและวินัย ใชการศึกษาเปน เครอ่ื งมอื ในการปอ งกันเสรมิ สรางความรู ทกั ษะ ทศั นคติ ปลูกฝง
จิตสํานึกใหนักเรียน นักศึกษา เยาวชน และประชาชนอยางตอเน่ือง รวมทั้งผลักดันคานิยม
การปอ งกันการทจุ ริต ความซอื่ สัตยสจุ รติ รังเกียจการทุจรติ เปนคานยิ มแหง ชาติ

1.2 รวมมือในการสรา งการมสี ว นรว มและเครอื ขา ยปองกันและปราบปรามการทุจริต
ในทุกภาคสว นโดย

1) การประชาสัมพันธตอตา นการทจุ รติ ประพฤติมชิ อบทกุ รปู แบบ
2) เสรมิ สรา งกระบวนการมสี ว นรวมของประชาชนทกุ ภาคสว น
3) เสรมิ สรา งความเขม แข็งของเครือขา ยใหมขี วญั และกาํ ลังใจในการทาํ งาน

164

1.3 สง เสริมความเปน อสิ ระ และสรางประสิทธิภาพใหแกองคกรท่ีมีหนาที่ตรวจสอบ
การทุจริต โดยเฉพาะสํานักงาน ป.ป.ช. ใหปราศจากการแทรกแซงของอิทธิพลจากภาคการเมือง
ภาคราชการ และภาคธุรกิจ และถวงดลุ อาํ นาจภาครฐั ทเ่ี กย่ี วของทกุ ระดับ เปดโอกาสใหประชาชนเขาถึง
ขอ เทจ็ จรงิ อยางทันการณ

1.4 สงเสริมการสรางมาตรฐาน จรรยาบรรณวิชาชีพแกบุคลากรของหนวยงาน ท่ีมี
หนาท่ีตรวจสอบการทุจรติ รวมท้ังการเสริมสรางความรูทักษะและจริยธรรมแกบุคลากร รวมท้ัง
เสริมสรางขวัญกําลังใจและการบริหารงานบุคลากร การสรางความรวมมือดานวิชาการกับองคกร
ตา งประเทศดวย

2. สรา งความเขาใจท่ีถกู ตอ งใหก ับประชาชนและหนวยงานเครอื ขายเก่ยี วกบั กฎหมายท่เี กี่ยวของ
ในการปอ งกันและปราบปรามการทจุ ริต

คณะกรรมการ ป.ป.ช. ตองรับเปน หนาท่ีในการดําเนินงานรวมกับหนว ยงานเครือขาย
ในการสงเสริมใหประชาชนชาวไทยมีความรู ความเขา ใจที่ถูกตองในเรื่องกฎหมาย ระเบียบ และ
มาตรการตา ง ๆ ทจ่ี ะเปนประโยชนในการรวมมือกนั ปองกันพฤติกรรมการทุจริตคอรรัปช่ันรูปแบบ
ตาง ๆ ตามท่ีกําหนดไวในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย กําหนดใหรัฐตองมีหนาที่สงเสริม
สนับสนนุ การมสี ว นรว มของประชาชนในการตรวจสอบการใชอํานาจรัฐทุกระดับ ในรูปแบบองคกร
ทางวิชาชพี โดยเฉพาะขอ กฎหมายท่เี กี่ยวขอ งในการปฏิบัตงิ าน เพอื่ ปองกนั ปญหาการทจุ รติ คอรรปั ชน่ั
ท่ีผูปฏิบัติงานและเครือขายภาคประชาชนควรทราบ เชน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช 2550 มาตรา 87 (3) ที่กําหนดใหมีการสงเสริมและสนับสนุนการมีสวนรวมของ
ประชาชนในการตรวจสอบการใชอํานาจรัฐทุกระดับ และพระราชบญั ญัตปิ ระกอบรฐั ธรรมนูญวาดว ย
การปองกันและปราบปรามการทุจริต พุทธศกั ราช 2542 (ฉบับที่ 2) พุทธศักราช 2554 มาตรา 19 (13)
วาดวยการเสรมิ สรางทศั นคติและคานยิ มเกี่ยวกบั ความซื่อสัตยสุจริต รวมทั้งดําเนินการใหประชาชน
หรือกลมุ บคุ คลมสี ว นรว มในการปองกันและปราบปรามการทุจรติ ทัง้ นี้ มรี ายละเอยี ดทส่ี ามารถศกึ ษา
คน ควาไดจาก www.nacc.go.th (เว็บไซตของ ป.ป.ช.)

3. การกระตนุ จติ สาํ นึกการมีสว นรวมในการปอ งกันและปราบปรามการทจุ ริต
เพ่ือใหผเู รียนเกิด ความเขาใจ ตระหนัก และมีจิตสํานึกในการมีสวนรวมท่ีจะปองกัน

การทุจริตประพฤติมิชอบในชุมชน และสังคม หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา
ขน้ั พื้นฐาน พุทธศักราช 2551 จงึ ไดก าํ หนดแนวทางการเรียนรู ในรูปแบบกรณีศึกษา ใหผูเรียนไดฝก
ทักษะการคิด วิเคราะห การมีสวนรวมในการแกปญหาการทุจรติ รูปแบบตาง ๆ ดวยเจตนาที่จะให
ผเู รยี นสามารถนาํ ไปเปน แนวทางในการปฏิบัติ เพื่อประโยชนตอ ตนเอง ครอบครัว ชุมชน และสังคม

165

จนเกิดการพฒั นาจติ สาํ นกึ ในการปอ งกนั และปราบปรามการทุจรติ ได กิจกรรมทั้งหมด ประกอบดวย
6 กรณีศึกษา ไดแก

1. เร่ือง “เศรษฐใี หม” หรือ “แมครวั ”
2. เรื่อง “การตรวจรบั สงเดช”
3. เรอื่ ง “เรือ่ งเลา ของโดเรมอนที่ยังไมเ คยเลา”
4. เรื่อง “สายนําจบั เท็จ”
5. เรื่อง “อะไรอยใู นกลอ งไม”
6. เรอื่ ง “รถปลูกสะระแหน”

ทั้งนี้ผเู รียนและผูสอนจะตอ งรวมมอื กนั นําขอมลู ทั้งดาน วชิ าการ ระเบียบ กฎหมาย
ทไ่ี ดม กี ารสรุปรวบรวมไวในเอกสาร คูมือการจดั กิจกรรมการเรยี นรู เรื่อง การมีสว นรวมของประชาชน
ในการปองกนั และปราบปรามการทจุ ริต รวมกบั ขอ มูลปญหาความตอ งการสภาพแวดลอม ของชุมชน
ทองถ่นิ และคณุ ธรรมจรยิ ธรรม ท่ีตนเองมอี ยมู าตดั สนิ ใจแกป ญหาตา ง ๆ ใหล ลุ วงไปไดอยางเหมาะสม
ตอ ไป

166

กรณศี กึ ษาเรือ่ งที่ 1
เร่ือง “เศรษฐีใหม” หรือ “แมครวั ”
วตั ถปุ ระสงค
1. ระบปุ ญ หาการทจุ รติ จากการใชอํานาจหนาทใี่ นทางทไี่ มถ กู ตอ ง
2. บอกคณุ ธรรมในการปฏบิ ัติงานได
3. เกิดจติ สํานึกในการปองการการทจุ ริต
เนอื้ หาสาระ
1. คณุ ธรรมในการทํางานเพ่อื ปองกนั หรอื หลีกเลยี่ งการทจุ ริต
2. สาํ นกึ ดานความซือ่ สตั ยตอ การปฏบิ ัตงิ าน

กรณีศึกษา
เจาหนาท่ี ป.ป.ช. ช่ือ คุณสืบ ไดไปตรวจดูบัญชีท่ี ป.ป.ช. จัดไวใหประชาชนเขามา

ตรวจสอบ บญั ชที รัพยส ินของนักการเมอื งทแ่ี สดงตอ ป.ป.ช. คุณสืบเปดดบู ญั ชตี าง ๆ ของนักการเมืองพบวา
หุนของนักการเมอื ง ระดับหัวหนา พรรครายหน่ึงในบริษัทยักษใหญที่เปนของนักการเมืองผูน้ันเอง ทําไม
จึงมีหนุ อยูไมมาก แตผ ถู ือหุนรายใหญของบริษัท คือ คุณสมศรี ซึ่งเปนแมครัวบานนักการเมืองใหญ
รายนั้น คุณสบื เรมิ่ ไดเ คาของการถือหนุ แทนนกั การเมือง จงึ ไดทาํ การปลอมตัวเขาไปเพื่อหาหลักฐาน
และพบวา คุณสมศรี เปน ผูถือหนุ รายใหญข องบรษิ ัทนักการเมอื งทค่ี ณุ สมศรเี ปนแมครัว

ประเดน็
1. จากเนื้อหาเรื่อง “เศรษฐีใหม” หรือ “แมครัว” การกระทําของนางสมศรีขัดตอ

กฎหมายวาดว ยการปองกนั และปราบปรามการทุจรติ หรือไม เพราะเหตใุ ด
2. จากเนื้อหาเรอ่ื ง “เศรษฐใี หม” หรอื “แมค รวั ” การกระทําของนายจา งของนางสมศรี

สะทอนถงึ การขัดตอ คณุ ธรรม จรยิ ธรรม อยา งไร

ใบความรู
- เรอ่ื งความซือ่ ตรงกับความซ่อื สตั ย

167

ใบงาน
1. ใหผ เู รียนศกึ ษากรณศี กึ ษา
2. แบงกลุมอภิปรายตามประเด็นที่กาํ หนด
3. ใหต ัวแทนกลุมออกมานาํ เสนอผลของการอภปิ รายกลุม
4. ใหผูสอนและผเู รียนรวมกนั สรปุ แนวคดิ ท่ไี ดจ ากผลการอภิปรายกลมุ
5. ใหผ เู รียนรว มกันวางแผนและจัดทํากจิ กรรมการเรียนรูต อ เนื่องพรอมสรุปรายงานผล

กิจกรรมเรียนรูตอเนือ่ ง
ผูเรียนรวมกันจัดทํากิจกรรม/โครงการ เพื่อสงเสริมการปองกันและปราบปราม

การทจุ รติ พรอ มจัดทาํ สรปุ รายงานผล เสนอผสู อน

สือ่ และแหลง การเรียนรู
- Internet
- ส่อื สง่ิ พิมพ/ วารสาร/หนงั สอื พมิ พ

168

กรณศี ึกษาเรือ่ งที่ 1
เรอ่ื ง “เศรษฐใี หม” หรือ “แมค รวั ”

กฎหมาย ป.ป.ช. กาํ หนดใหนักการเมืองตั้งแต นายกรัฐมนตรี รัฐมนตรี ส.ส. ส.ว.
รวมทง้ั เจาหนา ทขี่ องรฐั ทีม่ ีตาํ แหนง สงู ตอ งย่ืนบญั ชีแสดงรายการทรพั ยส นิ และหน้ีสิน ตอ ป.ป.ช. เม่อื
เขาดํารงตําแหนงและพนจากตําแหนง เพ่ือตรวจสอบวามีทรัพยสินอะไรเพิ่มขึ้นผิดปกติหรือไม
หลังจากยน่ื บญั ชแี ลว ป.ป.ช. ตอ งเปดเผยบัญชฯี ของนกั การเมืองตอสาธารณะ

เจา หนาที่ ป.ป.ช. ช่อื คณุ สืบ ไดไปตรวจดูบญั ชฯี ที่ ป.ป.ช. จัดไวใหประชาชนเขามา
ตรวจสอบ คุณสืบเปดดูบัญชีฯ ตาง ๆ ของนักการเมืองแลวก็มาสะดุดสงสัยและต้ังขอสังเกตวา
หุนของนักการเมืองระดับหัวหนาพรรครายหน่ึงในบริษัทยักษใหญท ี่เปนของนักการเมืองผูนั้นเอง
ทําไมจงึ มีหุน อยูไ มมาก แลว หุนท่ีเหลอื เปน ของใคร

เมอ่ื คณุ สบื ต้ังขอสังเกตแลว จงึ คนหาความจริงโดยคณุ สืบเริ่มจากการไปคนหารายชื่อ
ผูถือหุนในบริษัทยักษใหญดังกลาว จึงพบวามีผูถือหุนรายใหญของบริษัท คือ คุณสมศรี แสดงวา
คุณสมศรตี อ งเปน “เศรษฐีใหม” แน ๆ เพราะไมเ คยไดย ินชอ่ื ติดอนั ดับเศรษฐเี มอื งไทยมากอ น คุณสืบ
จึงไปตรวจสอบจากทะเบียนราษฎรของกระทรวงมหาดไทย ซ่ึงจะมีชื่อของคนไทยทุกคนที่มี
บัตรประจําตัวประชาชนในทะเบียนราษฎรจะมีขอมูลบุคคลวา ชื่อ – สกุลใด เคยเปลี่ยนช่ือ สกุล
อยา งไร อายเุ ทา ใด หนา ตาเปน อยา งไร บดิ ามารดาชอ่ื อะไร พรอมที่อยอู าศัย

คุณสืบ ทราบวา คุณสมศรีน้นั มบี านพักอยูในจดั หวัดภาคอีสาน คุณสืบจงึ เก็บสมั ภาระ
เดินทางไปจังหวัดภาคอีสาน เพ่ือไปหาคุณสมศรี เมื่อไปถึงบานเลขท่ีตามท่ีปรากฏในทะเบียนราษฎร
คุณสืบไดพบกับบานไมเกา ๆ หลังหน่ึง ตั้งอยูนอกเขตอําเภอเมืองเล็กนอย คุณสืบคิดอยูในใจวา
“เศรษฐใี หม” เปน คนสมถะ มีบา นหลังเล็ก ๆ พออยูอาศัย ไมฟงุ เฟอ เหมือนเศรษฐีคนอ่ืน จึงไดเขาไป
เคาะประตบู าน ปรากฏวา มคี ณุ ยายคนหนึง่ เดินออกมาเปดประตู คณุ สืบอางวา รูจักกบั คุณสมศรีจะ
มาหาคุณสมศรี ไดรับคําตอบจากคุณยายวาคุณสมศรีไปทํางานอยูกรุงเทพฯ คณุ สืบจึงถามคุณยายวา
คุณสมศรี ทาํ งานทไ่ี หน จะตดิ ตอ ไดอ ยางไร คณุ ยายจึงใหหมายเลขโทรศัพท แตไ มไ ดบ อกวาทํางานทีไ่ หน
เม่อื คุณสืบ ไดร บั แลว ก็ขอลาและขอบคุณคณุ ยายตามมารยาทสงั คมไทย

จากนนั้ คณุ สืบจึงเดินทางกลบั กรงุ เทพฯ และไดโทรศัพทไ ปตามหมายเลขทค่ี ุณยายใหไว
โดยขอพูดกับคุณสมศรี คนรบั สายตอบวา คณุ สมศรไี ปจายกบั ขาวท่ตี ลาด คณุ สืบยงั คิดในใจวา เด๋ียวน้ี
เศรษฐีใหมไ ปจา ยกบั ขา วทตี่ ลาดเอง จงึ ไดบ อกกับคนรบั โทรศัพทวา วันน้คี ุณสมศรอี อกไปจา ยกบั ขาวเอง
เลยหรอื ผูรบั โทรศพั ทจ งึ ตอบวา ไปจายกับขาวทกุ วนั เพราะเปน แมค รวั

169

คณุ สบื เร่มิ ไดเ คาของการถอื หุนแทนนกั การเมือง แตเ พอื่ ความชัดเจนในเรอื่ งนี้ คุณสืบ
จึงไดปลอมตวั ไปทบี่ า นหลงั ดงั กลาว เพ่อื หาขอ มูลใหแ นช ดั วา เปน บา นของนกั การเมอื งเจาของบริษัท
ยักษใ หญจริงหรอื ไม โดยคุณสืบไดหาขอ มลู มากอนวา คุณสมศรีจะไปจา ยกบั ขา วในเวลาบาย ๆ จึงได
วางแผนเขา ไปเวลาประมาณบายสองโมง และจากการท่ีคุณสบื ปลอมตัวเขาไป จึงมีหลักฐานยืนยันไดวา
คณุ สมศรี เปนแมครวั บา นนักการเมอื งใหญรายนจ้ี ริง และเปนคุณสมศรรี ายเดยี วกบั ที่เปนผถู อื หนุ รายใหญ
ของบริษทั นกั การเมืองทคี่ ุณสมศรีเปน แมครัว คณุ สมศรีจงึ เปลย่ี นฐานะใหมจ ากเศรษฐีใหม กลายเปน
แมค รวั ซะแลว

ประเด็น
1.จากกรณีศึกษาเร่ือง “เศรษฐีใหมหรือแมครัว” การกระทําของนางสมศรีขัดตอ

กฎหมายวาดวยการปองกนั และปราบปรามการทุจริตหรอื ไม เพราะเหตใุ ด
2. จากกรณีศึกษาเร่ือง “เศรษฐีใหมหรือแมครัว” การกระทําของนายจางของ

นางสมศรีสะทอนถึงการขัดตอ คณุ ธรรม จรยิ ธรรม อยา งไร

170

ใบความรู
“ซื่อตรง” กบั “ซื่อสัตย”

ความหมายของคําสองคํา คือ “ซ่ือตรง” กับ “ซ่ือสัตย” ตามพจนานุกรมฉบับ
ราชบัณฑติ ยสถาน ป 2542 ไดก ลา วไว คือ

“ซ่ือตรง” แปลวา ประพฤติตรง ไมเอนเอง ไมคดโกง ใหสังเกตคําวา ประพฤติ
ประพฤติ คอื วาจา และการกระทํา ถา ทางพระ จะหมายถึง วจกี รรม กายกรรม

“ซ่ือสัตย” หมายถึง ประพฤติตรงและจริงใจ ไมคิดคดทรยศ ไมคดโกง และ
ไมห ลอกลวงเหมือนกับคําวา คุณธรรม จริยธรรม คําวา จริยธรรม บอกแตเพียงความประพฤติ คือ
คําพดู และการกระทํา แตถาพดู ถงึ คุณธรรมตองรวมใจดวย

สรุปไดว า ซ่ือตรง คือ ส่ิงทป่ี ระพฤตอิ อกมาใหป รากฏ แลวสังคมตัดสนิ วา ตรงหรือไมตรง
แตถา ซือ่ สัตย นอกจากจะประพฤตติ รงแลว ยังตองพัฒนาที่จติ ใจ มคี วามจริงใจดว ย
สุภาษิตสะทอนความซือ่ ตรง

สุภาษิต เรื่อง ความซื่อตรงและความซื่อสัตย ซึ่งความจริงคนไทย ไต ลาว ซ่ึงเปน
คนกลุมเดียวกัน และมีจํานวนกวารอยลานคนยกยอง เร่ือง ความซื่อตรงและความซื่อสัตย มาเปน
ความดอี นั ดบั หน่งึ โดยสุภาษติ โบราณจากสถานทตี่ า ง ๆ มีดังนี้ คอื

กบั ขาวอรอยเพราะเกลือ

(The meal is good, thanks to the salt)

คนดีเพราะซือ่ สตั ย

(A man is good due to his honesty)

สวนดี ตองรูวธิ ปี ลูก ซื่อ กนิ ไมหมด
ลกู ดี ตองรูวธิ ีสอน คด กนิ ไมนาน

171

สมัยกอนในปม น้ํามันสามทหาร ทตี่ วั ถงั น้ํามันจะมีปายวา “ซ่ือกินไมหมด คดกินไมนาน”
ซ่ึงเม่ือกอนคําน้ีมีเยอะ แตปจจุบันหายไปที่หายไปไมใช เพราะสามทหารหมดไป แตอาจหายไป
เพราะคนไทยไมเ ชือ่ คา นิยมน้แี ลว คานิยมอาจเปล่ยี นแปลงไปเปน “ซอ่ื ไมม ีกนิ แตคดมีกินจนเหลือกิน”
กเ็ ปน ได แตหากพิจารณาแบบยาว ๆ แลวจะเหน็ วา ซ่ือกินไมห มดหรอก แตค ดกินไมน าน น่ันแหละที่
เปน จรงิ

172

กรณศี ึกษาเรือ่ งท่ี 2
เร่อื ง การตรวจรับสง เดช

วัตถปุ ระสงค
1. บอกคณุ ธรรมในการปฏบิ ตั ิงานได
2. มีสว นรว มในการปองกันการทุจริตในหนวยงาน
3. เกดิ จิตสาํ นกึ ในการปองการการทจุ รติ

เนื้อหาสาระ
1. ชอ งทางการสงเร่อื งรองเรยี นการทุจรติ
2. คุณธรรม จริยธรรม ของผปู ฏบิ ัติงาน

กรณศี ึกษา
จากการไตส วนขอเท็จจรงิ ของ ป.ป.ช. ไดความวา เมื่อป พ.ศ. 2545 องคการบริหาร

สวนตําบลแหงหนึ่ง ไดสอบราคาจางเหมากอสรางอาคารอเนกประสงคคอนกรีตเสริมเหล็ก 2 ช้ัน วงเงิน
1,904,000 บาท โดยมีนาย ก ผูถกู กลาวหา เมอื่ ครง้ั ดํารงตาํ แหนงนายกองคก ารบริหารสว นตําบล เปน
ประธานกรรมการตรวจการจา ง ในการดาํ เนินการกอ สรา งปรากฏวา ผูรับจางกอสรางไมถูกตองตาม
แบบรปู รายการที่องคก ารบริหารสวนตาํ บลกาํ หนดหลายรายการ เปนเหตุใหหัวหนาสวนโยธาในฐานะ
ผูควบคุมงาน ทาํ บันทกึ เสนอผูถูกกลาวหาในฐานะประธานกรรมการตรวจการจาง แจงใหผ ูรับจางแกไขให
ถูกตอง ตอมาผูรับจางไดเขามาดําเนินการแกไขงานแลว แตก็ยังไมถูกตองตามแบบรูปรายการที่
กําหนดอีก หัวหนาสวนโยธาในฐานะผูควบคุมงานและคณะกรรมการตรวจการจาง จึงไดมีบันทึก
เสนอผูถกู กลา วหาอกี ครง้ั เพื่อแจงใหผูรบั จางดําเนินการแกไขโดยดวน แตปรากฏวาผูถกู กลา วหาไดมี
คาํ สง่ั อนุมัติเบกิ จา ยเงินใหแกผ รู บั จา งทาํ ใหองคก ารบริหารสวนตําบลตองเบิกจายเงินคาจางกอสราง
ใหแ กผ รู ับจา งไปโดยท่ีงานยังไมเสร็จสมบูรณเ ปนเหตุใหท างราชการไดร ับความเสียหาย

173

ประเด็น
จากกรณีศึกษา เร่ือง ตรวจรับสงเดช นายก อบต. กระทําความผิดในเร่ืองใด และ

สงผลตอ คณุ ธรรมในการบรหิ ารงานอยางไร

ใบความรู
- ชอ งทางการสง เรื่องรองเรียนการทจุ ริต

ใบงาน
1. ใหผูเรียนศกึ ษากรณีศกึ ษา
2. แบงกลมุ อภปิ รายแสดงความคิดเหน็ ตามประเด็นทีก่ ําหนดให
3. ใหผ สู อนและผูเ รยี นสรุปแนวคดิ ทไี่ ดจ ากการอภปิ รายกลุมรว มกนั

กจิ กรรมการเรยี นรูอ ยา งตอ เน่ือง
- ใหผเู รียนรวมกนั จัดทํากิจกรรม/โครงการในการรณรงคการปองกันและปราบปราม

การทจุ ริตในชมุ ชน พรอ มจัดทําสรปุ รายงานเสนอผูสอน

สอื่ /แหลง คน ควา
- หนังสือพมิ พ/ วารสาร
- ส่ือ Internet
- สํานักงาน ป.ป.ช.

174

ใบความรู
ชองทางการสงเรอื่ งรอ งเรยี นการทจุ ริต

หากพบเห็นเจาหนาท่ีของรัฐกระทําความผิดทุจริตตอหนาที่ กระทําความผิดตอ
ตาํ แหนง หนา ท่ี หรอื กระทาํ ความผดิ ตอ ตําแหนงหนา ท่ใี นความยุติธรรม รํ่ารวยผิดปกติ หรือมีทรัพยสิน
เพม่ิ ขึน้ ผิดปกติ สามารถทําหนงั สือรองเรยี นตอ สํานักงาน ป.ป.ช. ตามหลักเกณฑต อไปน้ี

1. มีหนังสือ “เรียน เลขาธิการคณะกรรมการ ป.ป.ช.” หรือ “ตู ปณ. 100 เขตดุสิต
กรุงเทพฯ 10300” หรือเขารองทุกขกลาวโทษตอพนักงานสอบสวน ณ สถานีตํารวจในเขตอํานาจ
สอบสวน โดยพนกั งานสอบสวนจะสง เรื่องไปยงั สาํ นักงาน ป.ป.ช. เพ่ือดําเนินการตอ ไป

2. ใหมีรายละเอียดการรองเรียน ดงั น้ี

(1) ชอ่ื – สกุล ท่อี ยู และหมายเลขโทรศัพทของผกู ลาวหา
(2) ชือ่ – สกลุ ตาํ แหนง สังกดั ของผูถกู กลา วหา (ตอ งเปน เจา หนาทีข่ องรัฐ หรือ พน จากตําแหนง ไมเกิน 5 ป)
(3) ระบขุ อ กลา วหาการกระทําความผิดฐานทุจริตตอ หนา ที่ การกระทําความผิดตอตําแหนงหนาที่ราชการหรือ
ตําแหนงหนา ที่ในการยตุ ิธรรม ราํ่ รวยจนผดิ ปกติ หรือมที รัพยสนิ เพิม่ ข้นึ ผิดปกติ
(4) บรรยายการกระทาํ ความผดิ อยา งละเอยี ดตามหัวขอ ดังน้ี

- กรณีกลาวหากระทําความผิดฐานทุจรติ ตอหนาท่ีกระทําความผิดตอตําแหนงหนาท่ีราชการ หรือ
กระทําความผดิ ตอ ตําแหนง หนาทใี่ นการยุตธิ รรม

ก. การกระทาํ ความผิดเกดิ ข้ึนเมื่อใด
ข. มขี น้ั ตอนหรอื รายละเอียดการกระทาํ ความผดิ อยางไร
ค. มีพยานบคุ คลรูเห็นเหตกุ ารณห รือไม
ง. ในเรื่องนี้ไดรองเรียนตอหนวยงานใด หรือยื่นฟองตอ ศาลใด เมื่อใด และผลเปนประการใด
- กรณกี ลาวหาวารํ่ารวยผิดปกตหิ รือมีทรัพยส นิ เพ่ิมขนึ้ ผิดปกติ
ก. ฐานะเดมิ ของผูกลาวหาและภริยาหรือสามี รวมทงั้ บิดามารดาของทงั้ สองฝายเปนอยา งไร
ข. ผูถกู กลาวหา และภรยิ าหรอื สามี มอี าชีพอ่ืน ๆ หรอื ไม ถา มอี าชีพอ่ืนแลวมรี ายไดมากนอ ยเพยี งใด
ค. ทรัพยส นิ ทจ่ี ะแสดงใหเ ห็นวาร่าํ รวยผดิ ปกติฯ อะไรบาง

175

3. ลงลายมือชื่อ และเขียนช่ือ – สกุล ดวยตัวบรรจง พรอมแจงท่ีอยขู องผูกลาวหาใหชัดเจน
หากตองการใหสํานักงาน ป.ป.ช. ปกปดช่ือ – สกุล และที่อยูใหระบุชัดเจนดวย สวนกรณีที่ไมเปดเผย
ชื่อ – สกุลจรงิ ถือวาเปน บัตรสนเทห ใหสงแบบไปรษณยี ตอบรับ (เพอ่ื จะไดรบั ทราบวา หนงั สือรองเรียน
สงถึง ป.ป.ช. แลว) เพราะสํานักงาน ป.ป.ช. จะติดตอกับผูรองเรียนโดยตรงกับผูรองเรียนที่แจง
ชื่อ – สกลุ และทอี่ ยเู ทา นัน้

4. สายดวน Call Center 1205
5. สํานักงาน ป.ป.ช. ประจําจังหวัด มีอํานาจหนาที่ในการสงเสริมการปองกันและปราบปราม
การทุจริต โดยประสานความรวมมือกับประชาชนและสวนราชการเพื่อเผยแพรความรูแกประชาชน
การเสริมสรางทัศนคติและคานิยมในความซ่ือสัตยสุจริต การสงเสริมใหประชาชนหรือกลุมบคุ คล
ทุกภาคสวนเขามามีสวนรวมในการปองกันและปราบปรามการทุจริต รวมท้ังการเสนอมาตรการ
ความเห็นหรือขอเสนอแนะตอคณะกรรมการ ป.ป.ช. เพื่อประโยชนในการปองกันและปราบปราม
การทุจรติ นอกจากน้กี รรมการปองกนั และปราบปรามการทุจริตประจําจังหวัด ยังไดแบงเบาภาระงาน
ของคณะกรรมการ ป.ป.ช. เชน การตรวจสอบขอเท็จจรงิ เพ่ือเสนอคณะกรรมการ ป.ป.ช. พจิ ารณาตอไป
การตรวจสอบความถูกตองและความมีอยูจริง รวมทั้งความเปลี่ยนแปลงของทรัพยสินและหนี้สินที่
ผูม ีหนา ท่ยี น่ื บญั ชีไดย่ืนตอคณะกรรมการ ป.ป.ช. ท้ังน้ี การดําเนินการดังกลาว คณะกรรมการ ป.ป.ช.
จะเปนผกู ําหนดหลกั เกณฑแ ละวธิ กี ารใหก รรมการ ป.ป.ช. ประจําจังหวัดดาํ เนนิ การ

อนง่ึ กรรมการ ป.ป.ช. ประจําจงั หวดั มีหนาท่ีย่นื บัญชแี สดงรายการทรัพยส ินและหนี้สิน
ตอ คณะกรรมการ ป.ป.ช. และอาจถูกตรวจสอบโดยประชาชนได กลาวคือ ประชาชนผูมีสิทธ์ิเลือกต้ัง
จาํ นวนไมนอยกวาหาพันคน สามารถเขาชื่อรองเรียนขอตอคณะกรรมการ ป.ป.ช วากรรมการปองกัน
และปราบปรามการทุจริตประจําจงั หวัด ผใู ดขาดความเท่ียงธรรม จงใจฝา ฝนรัฐธรรมนูญ หรอื กฎหมาย
หรือมีพฤติการณท่ีเปนการเสื่อมเสียแกเกียรติศักด์ิของการดํารงตําแหนงอยางรายแรง ซ่ึงหากมี
การกลาวหาดงั กลาวแลว คณะกรรมการ ป.ป.ช. อาจกําหนดใหกรรมการ ป.ป.ช. ประจําจังหวัดผูนั้น
ยตุ กิ ารปฏิบัติหนาที่ไวก อ นกไ็ ด

176

กรณศี กึ ษาเรือ่ งที่ 3
เรอื่ งเลา ของโดเรมอนทยี่ งั ไมเคยเลา
วัตถุประสงค
1. บอกแนวทางในการเสรมิ สรางคุณธรรมได
2. ใชค ณุ ธรรมในการปฏิบตั ติ นปอ งกันการทุจริตได
3. เกดิ จติ สาํ นึกในการปอ งการการทจุ รติ
เนอ้ื หาสาระ
1. คุณธรรมในการทํางานเพ่ือปองกนั หรอื หลกี เลยี่ งการทจุ ริต
2. การมสี วนรวมของประชาชน

กรณีศกึ ษา
โนบิตะและเพ่ือน ๆ ไดใชของวิเศษของโดเรมอนในการสรางประเทศใหมใน

โลกอนาคตและไดอาสาเปนนักการเมืองฝายบริหาร ไจแอนท เปนเจาหนาท่ีของรัฐ ซูเนะโอะ เปน
บริษทั เอกชน สวนชิซกู ะ เปนฝายตรวจสอบ โดเรมอน เปนฝายสนับสนุนในทุก ๆ เรื่อง ในประเทศ
ของโลกใหม มีการบริหารกิจการบานเมืองเหมือนโลกมนุษย มีการเก็บภาษี เพ่ือนําไปสราง
สาธารณูปโภค ไฟฟา นํา้ ประปา ถนนหนทาง โรงพยาบาล โรงเรียน เวลาผานไป โนบิตะ กลายเปน
นักการเมืองที่ลงทุนทาํ การซื้อเสียง เพื่อใหป ระชากรเลอื กตนเองมาบรหิ ารประเทศ เม่อื ไดอํานาจรัฐก็
จับมอื กับไจแอน ททเ่ี ปน เจา หนา ทร่ี ัฐออกนโยบายตาง ๆ เอื้อประโยชนใหกับซูเนะโอะที่เปนนักธุรกิจ
และมีผลประโยชนรวมกัน เรียกการกระทําของคนทั้งสามวา “การทุจริตเชิงนโยบาย” สวน ชิชูกะ
ทําอะไรสามคนนัน้ ไมไดเ ลย เพราะถกู จํากดั ทงั้ บทบาทและอาํ นาจหนา ที่

ประเด็น
จากเนือ้ หาเรื่อง “เร่ืองเลาของโดเรมอ นทย่ี งั ไมเ คยเลา ” หากผูเ รียนเปนโนบิตะซึ่งเปน

ผูบริหารประเทศ ผูเรียนจะทาํ การบริหารประเทศอยางไร เพื่อใหประชากรในประเทศสามารถอยู
รว มกันไดอ ยางมีความสุข

177

ใบงาน

1. ใหผเู รยี นศึกษากรณีศกึ ษา
2. แบงกลมุ อภปิ รายแสดงความคิดเห็นตามประเดน็ ท่ีกําหนดให
3. ใหผ สู อนและผเู รยี นรว มกันศึกษาหาขอมลู ประกอบการอภปิ รายหาเหตผุ ล
4. ใหผ ูสอนและผเู รยี นสรุปแนวคดิ ทีไ่ ดจากการอภปิ รายรว มกัน
5. ใหผ ูเ รียนรว มทาํ กจิ กรรมการเรียนรตู อเนอ่ื งพรอ มสรุปรายงานผล

กจิ กรรมการเรียนรตู อเนอ่ื ง
ใหผูเรียนรว มกันจดั ทํากิจกรรม/โครงการในการปองกันและปราบปรามการทุจริตใน

ชุมชน พรอมจัดทาํ สรปุ รายงานเสนอผูสอน

สอ่ื และแหลงการเรยี นรู
- Internet
- บทความตาง ๆ
- หนงั สือพมิ พ

178

กรณศี กึ ษาเรื่องที่ 3
เรอื่ งเลาของโดเรมอนทย่ี ังไมเ คยเลา

ถาพูดถึงการตูนท่ีเปนท่ีรูจักของผูคนมากมายบนโลกนี้ คงไมมีใครท่ีไมรูจักเจาแมว
หุนยนตท ชี่ ่อื วา “โดเรมอ น” ซึง่ เปน การต นู ท่ลี ูกของผมชอบมาก ตองดูกอ นนอนทกุ คนื และดวยเหตุนี้
จึงทาํ ใหผมรบั รเู ร่ืองราวของโดเรมอนไปโดยปริยายแบบไมทนั ต้ังตวั

กอนนอนในคืนหน่ึงลูกของผมก็ยงั คงดูโดเรมอนเหมอื นเชนเคย ในคืนฝนตกฟารอง
โครมคราม ผมหนังอานหนังสือเก่ยี วกับการทุจรติ เชิงนโยบายไปพราง ๆ เพราะเรอ่ื งนก้ี าํ ลังฮติ แตห ูก็

ไดยินเรื่องทก่ี ําลังฉายอยูจับใจความไดคราว ๆ วา โนบิตะไดคะแนนสอบเทากับศูนย คุณครูฝาก
กระดาษคําตอบทไ่ี ดคะแนนไปใหคุณแมดู ระหวางเดนิ ทางกลบั บานพรอ มไจแอนท ซูเนโอะ และซิชูกะ

โนบติ ะก็มีความคิดวาจะเก็บกระดาษคาํ ถามไปซอนในโลกอนาคต ซ่งึ เพอ่ื น ๆ ทุกคนเห็นดดี วย จึงได
ไปปรกึ ษา (เชงิ บังคับ) กับโดเรมอน แลวไฟฟาก็เกิดดับขึ้นมากะทันหันท้ังบาน เม่ือไมมีอะไรดู ลูกก็

อา งวา นอนไมหลับ รบเราใหผ มเลาเรอื่ งโดเรมอนทก่ี ําลังฉายอยกู อนไฟดบั ใหจ บ ผมจึงแตงเร่ืองตอ ไป
เลยวา เร่ืองมีอยูวา เม่ือโดเรมอนไดรับคําปรึกษาแกมบังคับก็เสนอใหทุกคนเขาประตูกาลเวลา

นั่งไทมแมชชีนไปสูโลกอนาคต ซึ่งเปนดาวดวงหน่ึงท่ีมีสภาพแวดลอมคลายโลก แตกตางตรงไมมี
ส่ิงมีชีวิตอยูเลย เม่ือไปถึงทุกคนเกิดความประทับใจ จึงคิดสรางประเทศขึ้นบนโลกใหมนี้ ตางลง

ความเหน็ วา หัวใจของการอยรู วมกนั คอื การมหี ลักเกณฑ แมบทท่ีทุกคนตองเคารพเพื่อความสงบสุข
ของสังคม ต้ังชื่อหลักเกณฑแมบทนี้วา “รัฐธรรมนูญ” หลักของรัฐธรรมนูญมีอยูไมก่ีประการ

แตประการทส่ี ําคัญท่ีสดุ ทีท่ ุกคนจําข้ึนใจ คอื บคุ คลยอมมีสิทธิเสมอกันในการรับการศึกษา และเพ่ือ
ไมใหเกิดความสับสนในการสรางโลกใหม โนบิตะรับอาสาเปนนักการเมืองฝายบริหาร ไจแอนทเปน

เจาหนาที่ของรัฐ ซูเนโอะเปนบริษัทเอกชน สวนซิชูกะเปนฝายตรวจสอบ การสรางประเทศใหมของ
ฝา ยตาง ๆ โดเรมอนทําหนา ทส่ี นบั สนุนในทุก ๆ เรื่อง วิธีที่งายและเร็วท่ีสุดก็คือ หยิบของวิเศษออก

จากกระเปาหนาทอ ง ครง้ั นกี้ ห็ ยบิ เคร่ืองถา ยสําเนาประชากรออกมา ปรากฏวาท้ังโนบิตะ และเพื่อน ๆ
ตางเอารูปสงิ สาราสตั วม าเขา เคร่ืองถายสําเนาประชากร ผลออกมาปรากฏวา สิงสาราสัตวเหลานั้น

เมื่อฟกออกจากไขก็เดิน 2 ขา และพดู ไดเ หมือนคน มกี ารขยายเผาพันธุ โดยการใชเครื่องถายสําเนา
ประชากร โดเรมอนกําชับทุกคนวาอยาไปยุงกับปุม Reset ท่ีอยูดานหลังของเคร่ือง มิฉะนั้นจะเกิด

ความหายนะ
ในประเทศของโลกใหมมกี ารบรหิ ารกิจการบา นเมืองเหมือนโลกมนุษย มีการเก็บภาษี

เพือ่ นาํ ไปสรางสาธารณปู โภค ไฟฟา นาํ้ ประปา ถนนหนทาง โรงพยาบาล โรงเรยี น
เวลาผา นไปนิสยั ของแตละคนก็เปล่ยี นไป โนบิตะทเ่ี ปน นกั การเมืองก็ลงทุนทําการซื้อเสียง

เพ่อื ใหป ระชากรเลอื กตนเองมาบรหิ ารประเทศ เมือ่ ไดอํานาจรัฐกจ็ บั มือกบั ไจแอน ททีเ่ ปนเจาหนาที่รัฐ

179

ออกนโยบายตาง ๆ เอื้อประโยชนใหกับซูเนโอะท่ีเปนนักธุรกิจ และมีผลประโยชนรวมกัน เรียกการ
กระทําของคนทั้งสามวา “การทุจริตเชิงนโยบาย” สวนซิชูกะทําอะไรสามคนนั้นไมไดเลย เพราะ
ถูกจํากดั ทัง้ บทบาทและอาํ นาจหนาท่ี

ลูกผมยงั ไมหลบั แทรกคาํ ถามขน้ึ วา “พอครับทําไมเคาไมโ กงกันตรง ๆ เลยละครบั ”
“คอื พวกนักการเมอื งพวกนีเ้ คา กลวั ถูกจบั ไดวา ทุจรติ และเคา ยงั มีจติ สํานกึ อยบู า ง” ผมตอบ
“แลว พวกไมมีจติ สาํ นกึ ละพอ เปน แบบไหน”
“พวกไมมีจิตสํานึกก็พวกเจาหนาที่ของรัฐที่ใชอํานาจหนาท่ีกําหนดหลักเกณฑตาง ๆ เพื่อ
เอือ้ ประโยชนใ หแ กต นเองและพรรคพวกโดยไมส นวาประชากรผเู สยี ภาษีเคาจะคิดยังไง” ผมตอบลูก
ไปใหคลายสงสยั

แลวโลกใบใหมที่โนปตะกับเพื่อน ๆ สรางข้ึนก็มีคนไรจิตสํานึกเพิ่มข้ึนเร่ือย ๆ
ประชากรเกิดการตอตานและนําไปสูความรุนแรง เพราะทนการกระทําของเจาหนาท่ีท่ีไรจิตสํานึก
ไมได โดเรมอนเองทนไมไหวจึงกดปุม Reset เคร่ืองถายสําเนาประชากรแลวทุกอยางก็หายไปใน
พริบตา แลวโดเรมอนพาโนบิตะกับเพื่อน ๆ กลับมาในโลกปจจุบัน จากนั้นโนบิตะก็ตัดสินใจนํา
กระดาษคาํ ตอบของตนกลบั ไปใหแ มตามครูส่งั

“สนุกจังเลยพอ” ผมย้ิมแลวบอกใหลูกเขานอน ลูกหลับไปนานแลว ผมยังไดยินแต
เสยี งเลานิทานของตวั เองอยา งแจมชัดในมโนสํานึกในตอนที่วา

“บุคคลยอมเสมอกันในกฎหมายและไดรับความคุมครองตามกฎหมายเทาเทียมกัน
การเลือกปฏิบัติโดยไมเปนธรรมตอบุคคล เพราะเหตุแหงความแตกตางในเรื่องสถานะของบุคคล
ฐานะทางเศรษฐกิจและสังคม จะกระทาํ มไิ ด บุคคลยอ มมสี ิทธิเสมอกันในการรับการศกึ ษา”

ประเด็น
จากเนื้อหาเรอื่ ง “เรือ่ งเลา ของโดเรมอนท่ยี ังไมเ คยเลา ” หากผูเรียนเปนโนบิตะซึ่งเปน

ผูบริหารประเทศ ผูเรียนจะทาํ การบริหารประเทศอยางไร เพ่ือใหประชากรในประเทศสามารถอยู
รว มกนั ไดอยา งมคี วามสุข

180

กรณศี ึกษาเรอ่ื งท่ี 4
เรือ่ ง สายนาํ จบั เท็จ

วัตถุประสงค
1. อธิบายคณุ ธรรมในการปฏิบัติงานได
2. วเิ คราะหวิธีการปองกันการทจุ ริตในการปฏิบตั ิงานได
3. มีจติ สาํ นกึ ในการปอ งกันปญหาการทุจริต

เนือ้ หาสาระ
1. กฎหมายทเ่ี ก่ียวของกบั การปฏิบตั ิหนาที่
2. คณุ ธรรมในการทํางานเพื่อปองกนั หรือหลีกเลี่ยงการทุจรติ

กรณีศกึ ษา
สายนําจบั หมายถงึ ผูทแี่ จงขอ มูลในการกระทําความผิดตอเจาหนาที่ผูมีอํานาจ เพื่อ

ดําเนินการจับกุมและการมีคดีสายสืบนําจับ...เท็จ หมายถึง ไมมีสายนําจับตัวจริงเปนการสราง
หลกั ฐานเท็จขึ้นมาเปนสายสืบ การจายเงินสนิ บนและเงินรางวัลแกผ ูแจงความนําจับ หรือสายนําจับ
รวมท้ังเจาหนาท่ีท่ีทําการจับกุมส่ิงของลักลอบหนีภาษี โดยเจาหนาที่ผูจับกุมจะไดเงินรางวัล 30%
ของมูลคาสิ่งของทจี่ ับกุมได แตถ า หากมีผแู จงความนาํ จบั หรอื สายแจง ความนําจับตอ เจา หนาที่ สายที่
แจงนําจับกจ็ ะไดเ งนิ สินบน 30% สว นเจา หนา ทีจ่ ะไดเงินรางวัล 25% ของมลู คาส่ิงของท่จี บั กมุ ไดรวม
เปน เงนิ รางวัลที่จะไดเพ่มิ มากขน้ึ เปน 55% (30%+25%) จงึ เปนมลู เหตจุ งู ใจใหจ ัดทาํ หลักฐานใบแจง
ความเท็จขึ้นมา โดยอางวามสี ายแจงความไวท ัง้ ๆ ท่ีเปนการจบั กุมตามหนาท่เี ทา น้ัน

ประเดน็
จากเน้อื หาเรอื่ ง “สายนําจับเท็จ” ผเู รียนเห็นวา เจาพนักงานผูสรางหลักฐานการนํา

จบั เทจ็ ข้ึนมา เพอื่ ผลประโยชนดา นใด และขดตอหลกั คณุ ธรรม จริยธรรมในดา นใด

181

ใบงาน

1. ใหผ ูเรียนศึกษากรณศี ึกษา
2. แบงกลมุ อภปิ รายแสดงความคดิ เหน็ ตามประเดน็ ที่กาํ หนดให
3. ใหผูสอนและผูเรียนรวมกันศกึ ษาหาขอมูลประกอบการอภปิ ราย
4. ใหผ ูส อนและผเู รียนสรปุ แนวคิดทีไ่ ดจากการอภปิ รายรว มกนั
5. ใหผ เู รยี นรวมทาํ กิจกรรมการเรยี นรูต อเนื่อง พรอ มสรุปรายงานผล

กิจกรรมการเรยี นรตู อเนื่อง
ใหผ ูเรียนทํากิจกรรม/โครงการ นําเสนอแนวทางการปอ งกนั การทุจรติ ในสว นราชการ

พรอมจดั ทาํ รายงานเสนอผูส อน

สือ่ และแหลงเรียนรู
1. Internet
2. หนงั สือพิมพ/เอกสารวชิ าการ

182

กรณศี ึกษาเรอ่ื งท่ี 4
เร่อื ง “สายนาํ จับ...เท็จ

ความนํา สายนําจับ หมายถึง ผูท่ีแจงขอมูลในการกระทําความผิดตอเจาหนาที่ผูมี
อํานาจ เพื่อดาํ เนนิ การจับกุม และการมีคดสี ายสบื นําจับ..เท็จ หมายถงึ ไมมสี ายนาํ จับตวั จรงิ เปนการ
สรางหลักฐานเท็จข้นึ มาเปน สายสบื การจายเงนิ สนิ บนและเงนิ รางวัลแกผ ูแจง ความนาํ จบั หรือสายนําจับ
รวมท้ังเจาหนาท่ีที่ทําการจับกุมส่ิงของลักลอบหนีภาษี โดยเจา หนาที่ผูจับกุมจะไดเงินรางวัล 30%
ของมลู คา สิ่งของที่จบั กมุ ได แตถ า หากมีผูแจงความนําจับหรอื สายแจง ความนําจบั ตอ เจาหนา ที่ สายท่ี
แจงความนาํ จบั ก็จะไดเงนิ สินบน 30% สว นเจา หนา ท่ีจะไดเงินรางวัล 25% ของมลู คา ส่ิงของทจี่ ับกมุ ได

คาํ กลา วหา รองเรียนวา เจาหนา ท่ีจดั ทาํ ใบแจงความนาํ จับทองคําแทง เปนเท็จ ทั้ง ๆ ท่ี
เปนการจบั กุมตามอํานาจหนาท่ี มิไดมีสายแจงความนําจับ เพราะเจาหนาท่ีจะไดท้ังเงินสินบนและ
รางวัลเพิ่มขึ้นเปนเงิน 55% (30% + 25%) ของมูลคาส่ิงของท่ีจับได โดยในใบแจงความนําจับระบุ
รายละเอยี ดวาในเวลา 06.00 น. ของวันท่ี 10 สงิ หาคม 2552 มีสายมาแจงความนําจับตอเจาหนาท่ี
ประจําดานชายแดนวาจะมฝี รง่ั นาํ ทองคาํ แทง ผูกมัดดวยผาขาวมาติดกับตัวฝร่ัง รวมทั้งหมด 30 กิโลกรัม
ฝรั่งจะน่ังรถยนตแท็กซ่ี หมายเลขทะเบียน 1234 จะมาถึงดานชายแดน เวลา 10.00 น.ของวันที่
10 สิงหาคม 2552 เรามาดกู ันวาสายที่แจงความนําจับทองคําแทงจํานวน 30 กิโลกรัม จะมีตัวตนจริง
หรอื ไม

มีขอ สังเกตสาํ หรับคดวี า สายท่ีแจงความนําจับจะไมเปดเผยท่ีอยู จะมีเพียง “ลายพิมพ
นว้ิ มอื ” เทา นน้ั การสืบคนไมสามารถคนหาเจาของลายนิ้วมือได จึงตองใชพยานแวดลอม หมายถึง
พยานหลักฐานท่ีจะหักลางไดวา ไมมีสายนําจับจริง ในหลักฐานใบแจงความนําจับทราบวามี
ผูเก่ียวของ คือ ฝร่ังที่ถูกจับกุม คนขับรถแท็กซ่ี หมายเลขทะเบียน 1234 ผูโดยสารในรถแท็กซ่ี
หวั หนา ควิ แท็กซ่ี เจา หนาทที่ ด่ี าํ เนนิ การตรวจคนจับกุม และเจาหนาท่ีผูรับแจงความนําจับ จากการ
สอบปากคาํ บคุ คลดงั กลาวขางตนไดขอเท็จจริงวา ฝรั่งที่ถูกจับช่ือ นายโจ ไดเดินทางโดยรถไฟจาก
กรงุ เทพฯ ถึงหาดใหญ เวลา 07.00 ของวันที่ 10 สิงหาคม 2552 แลวจึงไปทีค่ ิวรถแท็กซี่หมายเลข
ทะเบยี น 1234 ซ่งึ มีนายดีเปน คนขับรถ นอกจากน้นั ยังมีผูโดยสารน่ังไปดวยอีก 2 คน รวมคนขับกับ
ฝรงั่ เปน 4 คน หวั หนาคิวแท็กซใ่ี หก ารวา แท็กซที่ ่คี วิ จะออกตามคิวที่จัดไว เม่ือผูโดยสารเต็มคันก็จะ
ออกทนั ที แลวควิ แท็กซ่ีคันตอไปก็จะเขามาจอดรอรับผูโดยสารตอไป จะไมมีการจองรถแท็กซ่ีคันไหน
ไวก อน เพราะเปนไปตามลําดับท่ีจัดไว เมื่อสายสืบไปท่ีคิวรถก็ไดสอบถามวา ในวันที่ 10 สิงหาคม 2552
มีใครจองรถแท็กซี่หมายเลขทะเบียน 1234 ไวกอนหรือไม ก็ไมปรากฏวามีการจอง เม่ือขอมูลเปน
อยางน้.ี .. ก็หมายความวา กอ นเวลา 7.20 น. ของวนั ท่ี 10 สิงหาคม 2552 ไมมีผูใดทราบไดวา นายโจ

183

จะข้นึ รถแท็กซ่ีคนั ใด หมายเลขทะเบียนใด... การท่สี ายไปแจงความนําจบั ในเวลา 06.00 น. ของวันที่
10 สงิ หาคม 2552 ไมนา จะเปน ไปไดจงึ เปนขอ พริ ธุ ขอ ท่ีหนึ่งแลว

เมื่อรถแทก็ ซี่ หมายเลขทะเบียน 1234 ออกจากอาํ เภอหาดใหญ ถงึ อาํ เภอสะเดา ตอง
ผา นการตรวจจากดานชายแดนทุกคนั กอ นเดนิ ทางออกนอกประเทศ คนขับรถและผูโ ดยสารไดล งจากรถ
เพอ่ื ใหเ จา หนาทต่ี รวจดวู า มีของผดิ กฎหมายลกั ลอบออกนอกประเทศหรอื ไม เจา หนา ทไี่ ดตรวจภายในรถ
และกระโปรงทายรถ แตไ มพ บสิง่ ของผดิ กฎหมาย ขณะทคี่ นขบั รถและผโู ดยสารจะเขา ไปในรถแท็กซี่
บังเอิญทีค่ นขบั รถไปชนที่ตัวของนายโจผูโดยสาร จงึ รูส ึกวา มขี องแข็งท่ีบริเวณลําตัวนายโจ จึงไปแจง
ใหเจาหนาท่ีตรวจคนตว นายโจ จึงไดพบทองคําแทงผูกติดมากับตัวนายโจ เจาหนาท่ีจึงไดทําการ
จับกุมนายโจ และเจาหนาที่ที่รับแจงความนําจับซ่ึงเปนผูถูกกลาวหายอมทราบขอมูลดีวาจะมี
การลักลอบนําทองคําแทงออกนอกประเทศกลับไมอยูในท่ีเกิดเหตุ กลับไปน่ังดื่มกาแฟในที่ทําการ
ชัน้ บน

ประเดน็ ใหผูเรียนศึกษาเรอ่ื ง “สายนาํ จบั เท็จ” แลว ผูเ รยี นเหน็ วา เจาพนักงานผสู รา งหลกั ฐาน
การนําจับเท็จขึ้นมาเพ่อื ผลประโยชนดานใด และขดั ตอหลักคณุ ธรรม จรยิ ธรรมในดา นใด

184

กรณศี กึ ษาเร่อื งที่ 5
เร่อื ง อะไรอยใู นกลอ งไม

วัตถปุ ระสงค
1. ระบุปญหาการทุจริตจากการใชอํานาจหนา ท่ีในทางทไี่ มถูกตอ ง
2. บอกคณุ ธรรมในการปฏิบัตติ น เพอ่ื การปอ งกันการทุจริตได
3. เกดิ จิตสาํ นกึ ในการปอ งกันการทุจริต

เน้อื หาสาระ
1. ระเบยี บวธิ ีปฏิบตั ิในการนาํ สนิ คา เขาประเทศ
2. คณุ ธรรมในการทาํ งานเพือ่ ปองกัน หรอื หลีกเลีย่ งการทุจริต

กรณีศึกษา
นายเฮียง (นามสมมติ) เปนพอคาผูมีอิทธิพลในวงการธุรกิจและวงการเมือง ไดพา

นักการเมืองและขาราชการช้ันผูใหญ จํานวนประมาณ 12 คน ไปเที่ยงเมืองจีน โดยนายเฮียง เปน
ผอู อกคา ใชจายใหท้งั หมด

ในวันเดินทางกลบั นายเฮยี ง ไดส ําแดงรายการส่ิงของโดยอา งวาเปนของทผี่ ูเดนิ ทางทั้ง
12 คน นําติดตัวเขา มาแจงวาเปน ไมแ กะสลกั ธรรมดา บรรจุใน 4 ลงั ใหญ เปนวิธีการที่นายเฮียง กระทํา
เพอ่ื การลักลอบนาํ สินคามีคา จากเมืองจนี เขาประเทศ และสรางความสนิทสนมคุนเคยและใหส่ิงของ
แกเ จาหนาที่ผูตรวจเปน ประจํา

คราวนี้นายเฮียง นําส่ิงของมาฝากนายเอ (นามสมมติ) เจาหนาท่ีผูตรวจสินคาและ
แจง วา ส่งิ ของเหลานี้เปน ของผูโดยสาร 12 คน ก็เกิดความเกรงใจและยังไดรับของฝากจากนายเฮียง
กย็ งิ่ เกรงใจมากขึ้น จึงไดคํานวณและจัดเก็บภาษีเปนเงิน 1,000 บาท นายเฮียงจึงใชใบเสร็จรับเงิน
คาภาษีดงั กลา วเปนใบเบิกทาง เพื่อขนสงิ่ ของออกจากลานสนามบิน นายดี (นามสมมติ) ท่ีอยูบริเวณ
ดงั กลาวเห็นทา ทางผิดปกตจิ งึ เขาไปสอบถาม นายเฮียงแสดงใบเสร็จรับเงินคาภาษีใหนายดี ตรวจดู
แตนายดี เหน็ วาใบเสร็จรับเงินคาภาษีสําหรับส่ิงของ 4 ลังใหญ ทําไมจึงเสียภาษีเพียง 1,000 บาท
จึงขอกักของไวตรวจสอบ จากการตรวจสอบพบวา 2 ใน 4 ลัง เปน งาชางแกะสลัก สวนอีก 2 ลัง
เปน เคร่ืองลายครามโบราณของแทส มัยราชวงศถัง
ประเด็น

1. การทาํ หนาทขี่ องนาย เอ เปน การทุจริตจากการใชอ าํ นาจหนาทห่ี รือไม เพราะเหตุใด
และมีผลเสียหายอยา งไร

2. การปฏิบัตติ นของ นายดี สอดคลองกบั หลกั คณุ ธรรมใด เพราะอะไร
3. ทานไดร ับประโยชนอะไรบา ง จากกรณศี ึกษาเรอื่ งนี้

185

ใบงาน

1. ใหผูเรยี นศึกษากรณีศึกษา
2. แบงกลมุ อภปิ ราย ตามประเด็นที่กาํ หนด
3. ใหต วั แทนกลมุ ออกมานาํ เสนอผลของการอภปิ รายกลุม
4. ใหผสู อนและผูเ รยี นรวมกนั สรุปแนวคิด ทไ่ี ดจากผลการอภปิ รายกลุม
5. ใหผ ูเรยี นรวมกนั วางแผนและจดั ทาํ กิจกรรมการเรยี นรตู อเน่ือง
พรอ มสรปุ รายงานผล

กิจกรรมการเรียนรูตอ เนื่อง
ผเู รียนรวมกนั จดั ทํากิจกรรม/โครงการ เพ่อื สงเสรมิ การปองกนั และปราบปรามการทุจรติ

พรอ มจดั ทําสรปุ รายงานผลเสนอผสู อน

สื่อและแหลง เรยี นรู
1. สือ่ Internet
2. ผรู ู หรือหนว ยงานเกยี่ วกบั ระเบยี บวธิ ปี ฏิบตั ใิ นการนําสินคาเขาประเทศ

186

กรณศี ึกษาเรื่องที่ 6
เร่อื ง รถปลกู สะระแหน

วตั ถุประสงค
1. ระบกุ ารทจุ ริตในการใชตําแหนงหนาที่
2. บอกคุณธรรมในการปฏิบตั งิ านในหนาท่เี พื่อการปอ งกันการทจุ ริตได
3. เกดิ จิตสํานึกในการปอ งกันการทุจริต

เน้ือหาสาระ
1. การเสยี ภาษีการนาํ สนิ คาเขา ประเทศ
2. คุณธรรมในการทาํ งานเพือ่ ปอ งกนั หรอื หลีกเลีย่ งการทจุ ริต

กรณีศกึ ษา
ตามกฎหมายระบุวา ผูที่นําวัตถุดิบเขามาในประเทศเพอื่ ใชผลิตสินคา แลวสงออก

ตา งประเทศภายใน 1 ปนับแตว นั ทน่ี าํ วตั ถุดิบเขามา จะสามารถขอรับคนื เงินภาษีนําเขาวัตถุดิบท่ีจายไว
ตอนนําวตั ถดุ ิบเขามา

เร่ืองมีอยูวา มีผูประกอบธุรกิจรายหนึ่งไดยื่นขอรับคืนเงินภาษีนําเขาวัตถดุ ิบ รวม
6,400,000 บาท ตอหนวยงานราชการที่ไดเก็บภาษีนําเขาวัตถุดิบ โดยจัดทําหลักฐานวาไดสง
สนิ คาออกนอกประเทศ น่ันคือ ใบขนสินคาขาออก จํานวน 8 ฉบับ ใบขนสินคาขาออกไดระบวุ ันท่ี
ขนสนิ คา ออกและหมายเลขทะเบียนรถบรรทุกท่ีขนสนิ คา ออกนอกประเทศ ซ่ึงผานดา นชายแดนทาง
ภาคใตท่ีอยูติดกับประเทศมาเลเซียโดยผานดานชายแดน - ดานในเวลา 15.00 น. และผานดาน
ชายแดน - ดานนอก เวลา 13.00 น. ในวันเดียวกนั โดยมีเจา หนาท่ีดา นชายแดนท้งั ดา นในและดานนอก
ตรวจสนิ คาและลงชือ่ กาํ กับไวในใบขนสนิ คาขาออก

จากการสืบหาขอมูลและหลักฐาน พบวา ไมมีการใชรถบรรทุกรับจางขนสินคาให
ผูประกอบธุรกจิ รายน้ี และจากการดูรถที่มีหมายเลขทะเบียนตรงกับรถบรรทุกท่ีระบุในใบขนสินคา
ขาออกหรือไม ปรากฏวา เปน รถทมี่ ีหมายเลขทะเบียนตรงกัน แตสภาพความเปนจริง คือ มีตนไมเลื้อย
เตม็ ไปหมด ไมสามารถขับเคล่ือนไดแลว จึงเรียกวา “รถปลูกสะระแหน” น่ีเปนที่มาของการจัดทํา
เอกสารใบขนสนิ คาขาออกอันเปนเท็จ โดยนําทะเบยี นรถทไ่ี มไ ดใ ชแ ลวมาระบใุ นใบขนสนิ คา ขาออก

เม่ือไปถึงดานชายแดน - มาเลเซีย สภาพแวดลอมของดานที่นี่มีองคประกอบหลัก
คลายกับดานชายแดนท่ัวไป คือ มีอาคารที่ทําการ มี “ดานใน” คือ ดานท่ีตรวจรถยนตทุกคันที่จะ
เดินทางออกนอกประเทศ ถาเปนรถบรรทุกสินคาจะตองดําเนินพิธีการ โดยผูประกอบธุรกิจท่ีจะ
ขนสนิ คาออกจะตอ งยืน่ เอกสารใบขนสินคาขาออก โดยมีรายละเอียดหลกั คือ ระบุสินคา หมายเลข
ทะเบยี นรถ เจาหนา ท่ที ด่ี านชายแดนจะทําการตรวจสมุ สนิ คาและตรวจสอบหมายเลขทะเบียนรถวา
ตรงตามใบขนสินคาขาออกหรือไม ถาถูกตองเจาหนาท่ีจะลงช่ือผานการตรวจพรอมลงวัน เดือน ป

187

เวลา ในใบขนสนิ คา ขาออก เมื่อผานดานน้แี ลวรถจะแลนออกไปที่ชายแดน ซึ่งมีระยะทางหางออกไป
ประมาณ 200 - 300 เมตร จะมอี กี ตําแหนง เรยี กวา “ดานนอก” เจาหนาที่ประจาํ ดานนอกจะตรวจ
ใบขนสินคาขาออกวาถูกตองหรือไม เจาหนาท่ีดานในไดลงชื่อผานการตรวจมาแลวหรือไม
เม่อื ตรวจสอบแลว เจา หนา ที่ประจําดา นนอกจะลงชอ่ื ผานการตรวจและลงวนั เวลา ในใบขนสนิ คา ขาออก
อกี ครงั้ หนง่ึ จากน้นั รถจึงแลน ออกจากประเทศไทยไปยังดานชายแดนของประเทศมาเลเซีย

จากการตรวจสถานที่พบวา จากดานนอกของไทยไปยังดานชายแดนของประเทศ
มาเลเซียจะมีถนนเพียงเสนเดียวแลนตรงไปที่ดานชายแดนประเทศมาเลเซีย โดยทั้งสองจุดนี้มี
ระยะหางประมาณ 500 เมตร ตามปกตคิ วรจะใชเวลาแลน นานสกั เทาไร

นอกจากนั้นเจาหนาท่ีดานในและดานนอกยืนยันวาเปนลายมือช่ือของตนจริง โดยมี
เวลาผานดา นใน เวลา 15.00 น. แตเวลาผานดานนอกลงเวลา 13.00 น. ในใบขนสินคาขาออก ซึ่ง
เปน หลักฐานเท็จท่ที าํ ขึน้ อยางลวก ๆ

ประเด็น
1. การกระทาํ ของเจา หนา ที่ดานชายแดนกระทําการทุจรติ หรอื ไม และมผี ลกระทบให

เกิดความเสยี หายอยางไร
2. จากกรณีศกึ ษาทานคดิ วาเจา หนา ที่ดานชายแดนควรใชหลักธรรมใดในการดํารงชีวิต

เพราะอะไร
3. จากการศกึ ษาตามกรณศี ึกษาทา นไดประโยชนอะไรบา ง

188

ใบงาน

1. ใหผูเรยี นศกึ ษากรณศี ึกษา
2. แบง กลุมผเู รียนอภปิ รายตามประเดน็ ท่กี าํ หนด
3. ใหต วั แทนกลมุ ออกมานาํ เสนอผลการอภปิ รายกลมุ
4. ใหผ ูส อนและผูเรยี นรว มกนั สรปุ แนวคดิ ท่ีไดจากผลการอภปิ รายกลมุ
5. ใหผูเรียนวางแผนและจดั ทาํ กจิ กรรมการเรยี นรตู อเนื่องพรอ มสรุปรายงานผล

กิจกรรมการเรยี นรตู อเนื่อง
ผูเรียนรวมกันจัดทํากิจกรรม/โครงการ เพื่อสงเสริมการปองปราบการทุจริตพรอม

จดั ทําสรปุ รายงานผลเสนอผูส อน

สือ่ และแหลง เรียนรู
1. สอื่ Internet
2. ผรู ู หรอื หนวยงานเกีย่ วกบั ระเบียบวธิ ปี ฏบิ ตั ิในการจดั เกบ็ ภาษีสินคา เขาประเทศ

189

บรรณานกุ รม

การทุจริตคอื อะไร, เขาถึง www.oknation.net วันที่ 19 มีนาคม 2556.
การศาสนา, กรม. เอกสารเผยแพรเก่ียวกับองคการศาสนาตาง ๆ. กรุงเทพฯ : โรงพิมพก รมการ

ศาสนา, มปพ.

การศกึ ษานอกโรงเรยี น,กรม. ชุดวิชาพัฒนาสงั คมและชุมชน ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน . กรงุ เทพฯ
: เอกพมิ พไทย จํากัด, มปพ.

____________________ชุดวชิ าพัฒนาสังคมและชมุ ชน ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย. กรุงเทพฯ
: เอกพิมพไ ทย จาํ กัด, มปพ.

จม่ืนอรดรณุ ารกั ษ (แจม สุนทรเวช). พระราชประเพณี (ตอน 3). กรงุ เทพฯ : องคการการคา ของ
คุรสุ ภา, 2514.

จักราวธุ คาทว.ี สันติ/สามัคค/ี ปรองดอง/คา นยิ ม 12 ประการ ของ คสช. : เนื้อหาชวยสอน และ
จัดกจิ กรรมเพอื่ นคร,ู 2557. (เอกสารอดั สาเนา).

ชุลีพร สุสวุ รรณ และสุทธิราภรณ บริสุทธ์ิ. ความรูรอบตัวขนบธรรมเนียมและประเพณีไทย.
กรุงเทพฯ : โรงพมิ พท พิ ยส ทิ ธิ์, 2544.

เดอื น คาํ ดี. ศาสนาเบอ้ื งตน . กรุงเทพฯ : ภาควิชาปรัชญาและศาสนา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร.
2531.

มหามกฎุ ราชวิทยาลัยในพระราชูปถัมภ. พระสูตรและอรรถกถาแปลงทุกขกนิกายชาดก เลมท่ี 3
ภาคท่ี 4. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พม หามกฎุ ราชวทิ ยาลัยฒ 2534.

190

ทองสืบ ศุภมารค. พระพทุ ธศาสนาในกัมพูชา. กรุงเทพฯ : สภาวิจยั แหงชาต,ิ 2544.

ประยูรศกั ดิ์ ชลายนเดชะ. มุสลิมในประเทศไทย. กรงุ เทพฯ : อมรินทรพ ร้ินต้ิงกรฟุ จํากัด, 2531.

____________________มุสลิมในประเทศไทย. คร้ังที่ 2 กรุงเทพฯ : โครงการหอสมุดกลาง
อสิ ลาม, 2546

บรรเทิง พานจิตร. ประเพณี วฒั นธรรมไทยและคติความเชื่อ. กรงุ เทพฯ : โอเดยี นสโตร. 2549.

ราชกจิ จานเุ บกษา เลมท่ี 127 ตอนที่ 69 ก. ประกาศวันท่ี 12 พฤศจิกายน 2553.
พระราชบัญญัติวฒั นธรรมแหงชาติ พทุ ธศกั ราช 2553.

วศนิ อสิ ทสระ. พุทธโอวาทกอนปรินิพพาน. ครง้ั ที่ 4 กรงุ เทพฯ : ศลิ ปะสยามบรรจุภัณฑและ การ
พิมพ จาํ กดั , 2548.

สมโพธิ ผลเต็ม (น.อ.) ปรชั ญาคมคาํ กลอน 100 เรือ่ งแรก. กรงุ เทพฯ : ทรงสริ วิ รรณ จํากัด, 2545.

สชุ ีพ ปญุ ญานภุ าพ. ศาสนาเปรียบเทียบ. กรุงเทพฯ : มหาวทิ ยาลยั รามคาํ แหง, 2534.

สาํ นกั กฎหมาย สาํ นกั งานคณะกรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทุจรติ แหง ชาติ (ป.ป.ช.).
รวมกฎหมาย ระเบียบ ประกาศ ทีเ่ กย่ี วขอ งกับการปอ งกันและปราบปรามการทจุ ริต,
2555.

_______. “ยทุ ธศาสตรชาติวาดว ยการปอ งกันและปราบปรามการทุจรติ ”. สาํ นกั งาน
คณะกรรมการปอ งกันและปราบปรามการทจุ ริตแหง ชาติ.

_______. กรอบเนือ้ หาสาระ เรอื่ ง การมสี วนรวมของประชาชนในการปองกันและปราบปราม

191

การทุจรติ , 2556. เอกสารอดั สาํ เนา
สาํ นกั งานคณะกรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทุจริตแหง ชาติ (ป.ป.ช.).

รวมพลังเดนิ หนาฝาวกิ ฤตคอรรปั ชัน, เอกสารประชาสัมพนั ธ มปป.

_______. โครงการเสริมสรางเครือขา ยประชาชนในการพทิ กั ษสาธารณสมบตั ิ, 2553 (เอกสาร
อดั สาํ เนา)

เวบ็ ไซต http://www.k-tc.co.th/festival.php สบื คนเม่อื วันท่ี 2 มีนาคม 2553.

เวบ็ ไซต http://www.larnbuddhism.com/grammathan/promvihan.html เรื่อง “พรหมวิหาร
4” สบื คนเม่อื วนั ท่ี 2 มีนาคม 2553.

เวบ็ ไซต http://www.th.wikipedia.org/wiki เรื่อง “ประวตั พิ ทุ ธศาสนา” จากวิกิพเี ดีย สารานุกรม
เสรี สืบคนเม่ือวันท่ี 3 มนี าคม 2553

เว็บไซต http://www.wlc2chaina.com/about_china.html บทความเรื่องประเพณี วัฒนธรรมจีน
สืบคนเมือ่ วนั ท่ี 3 มีนาคม 2553.

เว็บไซต http://www.e-learning.mfu.ac.th/mflu/16041010/chapter1/Lesson1.htm#13
รวม บทความของพงศเ พ็ญ ศกุนตาภยั . เรื่องรฐั ธรรมนญู และการปกครอง. กรงุ เทพฯ : โรง
พมิ พจ ุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2534. สืบคน เม่ือวันที่ 3 มนี าคม 2553

เว็บไซต http://www.riis3.royin.go.th/dictionary.asp สบื คน เม่ือวันท่ี 11 กุมภาพนั ธ 2553.

เวบ็ ไซต http://www.gotoknow.org/blog/works-of-archannop/51974 บทความของนายนพ
นธิ ิ สรุ ิยะ เรื่อง “วิวัฒนาการสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย ตอนที่ 2” สืบคนเมื่อวันท่ี 3
มนี าคม 2553.