cursus digitale fotografie 2,

Digitale fotografie en
fotobeheer module 2

Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers, september 2014 versie 3

Digitale fotografie en fotobeheer module 2
2 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

Ter info:

Nikon Canon Sony

 In dit kader vind je de betreffende aanduiding op de camera terug voor Nikon, Canon
en Sony.

OPDRACHT

……………………………………………………………………………………………………………..
 Opdrachten zijn gegroepeerd in een kader.

 Na dit symbool vind je een nuttige tip

3 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2
4 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

Inhoudsopgave

1 Compositietips ..................................................................................................................................... 11
1.1 De regel van derden ................................................................................................................... 12
1.2 De Fibonacci-spiraal of de gulden snede ........................................................................... 13
1.3 Lijnen ............................................................................................................................................... 14
1.4 Symmetrie...................................................................................................................................... 14
1.5 Kleuren............................................................................................................................................ 15
1.6 Verticaal of horizontaal (portrait of landscape) ............................................................ 16
1.7 Verander van positie.................................................................................................................. 17
1.8 Beeldvullend fotograferen....................................................................................................... 18
1.9 Houd het eenvoudig ................................................................................................................... 19
1.10 Geef je onderwerp ruimte ................................................................................................... 19
1.11 Voorgrond – achtergrond .................................................................................................... 20
1.12 Het natuurlijk kader .............................................................................................................. 20
1.13 Maak je onderwerp los van de achtergrond................................................................. 21
1.14 Structuren en patronen........................................................................................................ 22
1.15 Maak gebruik van spiegeling/reflectie........................................................................... 22
1.16 Speel met licht en schaduw................................................................................................. 23

2 Scherpstellen ........................................................................................................................................ 24
2.1 Automatisch .................................................................................................................................. 24
2.1.1 Scherpstelpunten ............................................................................................................... 24
2.1.2 Verschillende autofocus mogelijkheden ................................................................... 25
2.1.3 AF-lock.................................................................................................................................... 26
2.2 Manueel........................................................................................................................................... 27
2.2.1 Tips en trucs bij het handmatig scherpstellen........................................................ 28

3 Lichtmeten............................................................................................................................................. 30
3.1 De verschillende lichtmetingen:............................................................................................ 30
3.2 Vergrendeling automatische belichting ............................................................................. 31
3.3 Instellingen van het keuzewiel .............................................................................................. 32
3.3.1 Automatisch.......................................................................................................................... 32
3.3.2 Programme ........................................................................................................................... 32
3.3.3 Sluitertijdvoorkeuze.......................................................................................................... 33
3.3.4 Diafragmavoorkeuze......................................................................................................... 33
3.3.5 Manueel.................................................................................................................................. 34

5 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

3.4 Reflecterende lichtmeting ....................................................................................................... 35
3.5 Bracketing...................................................................................................................................... 37
3.6 Opvallende lichtmeting............................................................................................................. 37
3.7 Histogram en lcd-scherm......................................................................................................... 38

Interpreteren van het histogram .................................................................................................. 38
4 Het diafragma ....................................................................................................................................... 41

4.1 Wat is de functie van het diafragma? .................................................................................. 41
4.2 De verschillende diafragmawaarden .................................................................................. 41

4.2.1 De diafragmareeks:............................................................................................................ 41
4.2.2 Geheugensteuntje............................................................................................................... 43
4.3 Effecten bij het instellen van het diafragma ..................................................................... 43
4.3.1 Scherptediepte .................................................................................................................... 43
4.3.2 Bokeh ...................................................................................................................................... 44
5 De sluiter ................................................................................................................................................ 45
5.1 Sluitertijden................................................................................................................................... 45
5.1.1 Voorbeeld van een sluitertijdreeks:............................................................................ 45
5.1.2 Geheugensteuntje............................................................................................................... 46
5.1.3 Bulb.......................................................................................................................................... 46
5.1.4 X................................................................................................................................................. 46
5.2 Bij welke sluitertijden kan je uit de hand fotograferen?.............................................. 47
5.2.1 Beweging van de fotograaf zelf ..................................................................................... 47
5.2.2 Beweging van het onderwerp ....................................................................................... 47
5.2.3 Beeldstabilisator................................................................................................................. 48
5.3 Effecten bij het instellen van de sluitertijd ....................................................................... 49
5.3.1 Bewegend onderwerp scherp: ...................................................................................... 49
5.3.2 Bewegend onderwerp onscherp .................................................................................. 52
6 Gevoeligheid (ISO).............................................................................................................................. 54
6.1 De ISO-waarden........................................................................................................................... 54
6.2 Ruis ................................................................................................................................................... 55
6.2.1 Wat is ruis? ........................................................................................................................... 55
6.2.2 Wanneer wordt er ruis gevormd?................................................................................ 55
6.2.3 Ruisonderdrukking............................................................................................................ 55
7 Verband tussen diafragma, sluiter en ISO ................................................................................. 57
8 Scherptediepte ..................................................................................................................................... 64
8.1 De brandpuntsafstand............................................................................................................... 64
8.2 Het gebruikte diafragma .......................................................................................................... 64

6 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

8.3 De afstand tussen de camera en het onderwerp............................................................. 64
8.4 Combinatie van de 3 factoren ................................................................................................ 65
9 Lenzen en filters .................................................................................................................................. 66
9.1 Hoe een lens verwisselen?....................................................................................................... 66
9.2 Welke soorten lenzen zijn er? ................................................................................................ 67

9.2.1 Zoomlens ............................................................................................................................... 67
9.2.2 Primelens of ook wel een vaste lens genoemd ....................................................... 68
9.2.3 Macrolens .............................................................................................................................. 68
9.2.4 Fisheye.................................................................................................................................... 68
9.2.5 Spiegelobjectief ................................................................................................................... 68
9.2.6 Tilt-shiftlens ......................................................................................................................... 68
9.3 Filters............................................................................................................................................... 70
9.3.1 UV-filter.................................................................................................................................. 70
9.3.2 Polarisatiefilter.................................................................................................................... 70
9.3.3 Grijsverloopfilter ................................................................................................................ 71
9.3.4 Cokin........................................................................................................................................ 72
10 Kleur ..................................................................................................................................................... 73
10.1 Kleuren opdelen in categorieën ........................................................................................ 73
10.1.1 Primaire en secundaire kleuren............................................................................... 73
10.1.2 Warme en koude kleuren ........................................................................................... 74
10.2 Kleurtemperatuur .................................................................................................................. 75
10.2.1 Hoe worden dan de kleuren gevormd? ................................................................. 76
10.3 Witbalans ................................................................................................................................... 77
10.3.1 Wibalansbracketing ...................................................................................................... 77
10.4 Kleur aanpassen...................................................................................................................... 78
10.4.1 Beeldinstelling ................................................................................................................ 78
10.4.2 Beeldinstellingen aanpassen ..................................................................................... 79
10.5 Kleurruimte............................................................................................................................... 80
10.5.1 S-rgb .................................................................................................................................... 80
10.5.2 Adobe-rgb ......................................................................................................................... 80
10.5.3 Besluit................................................................................................................................. 80
10.6 Trucjes met kleur.................................................................................................................... 81
10.6.1 Verkeerde witbalans..................................................................................................... 81
10.6.2 Kleur en een verkeerde lichtmeting ....................................................................... 81
10.6.3 De plaats van de fotograaf .......................................................................................... 82
11 Zwart/wit ........................................................................................................................................... 84

7 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

11.1 Zwart-wit aanpassen............................................................................................................. 84
11.2 Tips voor zwart-wit fotografie .......................................................................................... 85

11.2.1 Contrast ............................................................................................................................. 85
11.2.2 Compositie........................................................................................................................ 85
11.2.3 Licht..................................................................................................................................... 85
11.3 Leren kijken in zwart-wit .................................................................................................... 85
11.4 Zwart-wit op de camera of op de PC? ............................................................................. 86
11.4.1 Omzetten met behulp van Photoshop.................................................................... 86
11.4.2 Omzetten met behulp van Lightroom .................................................................... 88
11.5 Zwart-wit als noodoplossing! ............................................................................................ 88
12 Kalibratie ............................................................................................................................................ 90
12.1 Adobe gamma........................................................................................................................... 90
12.2 Andere mogelijkheden: ........................................................................................................ 90
13 Panoramafotografie........................................................................................................................ 92
13.1 Twee verschillende manieren voor het maken van een panoramafoto........... 92
13.2 Waar op letten vóór de opname........................................................................................ 92
13.3 Hulpmiddelen in de camera................................................................................................ 93
13.4 Externe hulpmiddelen .......................................................................................................... 93
13.5 Beelden monteren op de computer ................................................................................. 94
13.5.1 Autostitch.......................................................................................................................... 94
13.5.2 Photoshop ......................................................................................................................... 96
14 Adobe Photoshop Lightroom...................................................................................................... 97
14.1 Enkele belangrijke knoppen die steeds terugkomen ............................................... 98
14.2 De verschillende modules. .................................................................................................. 99
14.3 Importeren van bestanden (BIBLIOTHEEK)..............................................................101
14.3.1 Vanaf een usb-stick of geheugenkaart .................................................................101
14.3.2 Vanaf de pc, de foto’s staan al op de pc ...............................................................108
14.4 Het linkerdeelvenster (BIBLIOTHEEK)........................................................................109
14.4.1 De navigator...................................................................................................................109
14.4.2 De catalogus (BIBLIOTHEEK) .................................................................................110
14.4.3 Mappen ............................................................................................................................111
14.4.4 Verzamelingen ..............................................................................................................112
14.5 De gereedschapsbalk en het centrale kijkgedeelte..................................................113
14.6 De filmstrip .............................................................................................................................115
14.7 Het rechterdeelvenster (BIBLIOTHEEK).....................................................................116
14.7.1 Het histogram................................................................................................................116

8 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2
14.7.2 Snel ontwikkelen..........................................................................................................117
14.8 Meerdere foto’s aanpassen/corrigeren .......................................................................119
14.8.1 Via rasterweergave .....................................................................................................119
14.8.2 Via synchroniseren......................................................................................................119
14.9 Werkbalk lokale aanpassingen, het regelpaneel (ONTWIKKELEN) .................121
14.9.1 Uitsnijdbedekking........................................................................................................122
14.9.2 Vlekken verwijderen ..................................................................................................123
14.9.3 Rode-ogen correctie....................................................................................................124
14.9.4 Gegradueerd filter .......................................................................................................125
14.9.5 Het aanpassingspenseel ............................................................................................126
14.10 Exporteren (BIBLIOTHEEK).............................................................................................128
15 Extraatjes..........................................................................................................................................130
15.1 Zelf een pin-hole camera maken.....................................................................................130
15.2 Creatieve composities.........................................................................................................130
16 Lijst met veel voorkomende afkortingen .............................................................................132
17 Verklarende woordenlijst ..........................................................................................................134

9 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2
10 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1 Compositietips

In de fotografie zijn er een aantal tips of regels waarmee je rekening kan houden om je
foto boeiender of spannender te maken. Sommige regels zorgen voor rust in de foto.
Andere tips spreken elkaar tegen, maar los van elkaar zijn ze beiden krachtig,
afhankelijk van het onderwerp dat je fotografeert. Zo heb je de tegenstellingen
“symmetrie” en “asymmetrie”.
Het komt heel vaak voor dat je meerdere regels terugvindt in één enkele foto, dit is dan
een zeer boeiende foto, de kijker wordt gestimuleerd om lang naar de foto te kijken,
doordat er steeds nieuwe elementen naar voor komen.
Deze regels zijn niet “verplicht” om te volgen, maar helpen je wel om een krachtig beeld
te maken. Het is de bedoeling dat je bij het fotograferen deze regels in je achterhoofd
houdt en je bewuster gaat fotograferen. Bekijk je onderwerp eens van een andere kant,
ga eens een stapje opzij, ga eens op een muurtje staan, kijk eens naar boven,…
“Kiekjes” maken kan iedereen, fotograferen is al iets moeilijker…

11 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1.1 De regel van derden

Dit is wellicht de bekendste compositieregel en ook meteen de belangrijkste.
Beginnende hobbyfotografen zijn vaak geneigd om het onderwerp in het midden te
plaatsen en ook de horizon wordt midden in de foto geplaatst, dit zorgt voor saaie foto’s.
De foto wordt boeiender wanneer je je onderwerp juist uit het midden plaatst en de
horizon op 1/3 van het beeld legt, dus iets meer lucht of voorgrond in beeld brengen.
Je kan best je beeld in 3 gelijke imaginaire stukken verdelen, de sterke punten liggen op
de snijpunten van de lijnen, of in de buurt hiervan. (zie tekening)
Bij de meeste camera’s kan je die lijnen instellen, zodat je voor je fotografeert
gemakkelijk rekening kan houden met de regel van derden.

TIP: Deze instelling is ook gemakkelijk om gebouwen en de horizon recht in beeld
te plaatsen.

De horizon loopt op de foto onder de onderste lijn. De boom staat uit het midden, ongeveer
op de 2de verticale lijn. De onderwerpen moeten niet precies op de lijnen vallen, maar wel in
de buurt ervan.

12 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1.2 De Fibonacci-spiraal of de gulden snede

Het is een grafische weergave van een getallenreeks. Elk nieuw getal in de reeks is de
som van de 2 voorgaande getallen: 0,1,1,2,3,5,8,13,21,… Deze spiraal “past” op veel
foto’s, zelfs wanneer er bij de opname niet over nagedacht is. Je vindt de vorm overal
terug in de natuur, kijk maar eens naar een slakkenhuis, een oor, golven in de zee,…
Daarom waarderen we de foto’s waarin de fibonacci-spiraal voorkomt.
Het is niet doenbaar om voor de opname rekening te houden met deze regel, maar het is
de moeite waard om toch even bij deze spiraalstructuur stil te staan. Door de
spiraalstructuur wordt de blik, de kijkrichting, van de kijker door de foto geleid.
De gulden snede is een vereenvoudigde versie van de Fibonacci-spiraal. Het zijn de
rechthoeken waarin de cirkels van het spiraal ontspringen.

13 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1.3 Lijnen

Zoek voor je je compositie maakt naar lijnen in het beeld. Lijnen vind je overal, dit
kunnen gebouwen zijn, een straat, een beekje, een rij bomen,… De lijnen kunnen zowel
verticaal, horizontaal als diagonaal zijn. De lijn trekt de aandacht van de kijker tot op een
bepaald punt in de foto.
Lijnen die van links-onder naar rechts-boven lopen worden als positief en rustgevend
ervaren door de kijker.
Als de lijnen in een hoek vertrekken wordt het effect nog versterkt.

In de achtergrond zijn er horizontale lijnen, de lijn die het hardst opvalt en dus ook de
meeste aandacht trekt is de diagonale lijn van links-onder naar rechts-boven.

1.4 Symmetrie

Deze regel is in tegenspraak met de regel van derden. Het geldt niet voor alle opnames
dat je je onderwerp uit het midden moet halen, soms is een opname juist krachtig omdat
het in het midden staat. Symmetrie wordt vaak toegepast in de architectuurfotografie.
Symmetrie maakt het kijken naar de foto eenvoudiger je kan het gemakkelijker als één
geheel beschouwen. De details die in de foto zijn, verdwijnen op de achtergrond, ze zijn
minder belangrijk.

14 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1.5 Kleuren

Heldere frisse kleuren vallen op in een foto, hier kan je gebruik van maken bij het
bepalen van de compositie.

TIP: Heldere kleuren in je foto kunnen dan ook soms een nadeel zijn. Denk maar
eens aan een opname van een bruidspaar, allebei mooi in beeld geplaatst, in de
achtergrond staat een knalgele vuilbak. Je mag er zeker van zijn dat deze vuilbak
veel sneller in het oog gaat springen dat de witte bruid of de zwarte bruidegom.
Dus let op storende elementen met felle kleuren.

15 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1.6 Verticaal of horizontaal (portrait of landscape)

De meeste foto’s worden horizontaal genomen. Dit omdat de camera zo gebouwd is en
omdat dit het meest aansluit bij onze natuurlijke kijk op dingen. Pas als het onderwerp
niet in het “horizontale kadertje” past, wordt de camera verticaal gehouden, om
bijvoorbeeld de hoge toren toch op de foto te kunnen plaatsen.
Er zijn een aantal argumenten om bewuster voor een verticale of horizontale opname te
kiezen:

 Een verticale opname benadrukt de hoogte, het onderwerp lijkt groter,
de hoogte/lengte wordt benadrukt. Een portret toont, verticaal genomen,
smaller in het gelaat dan wanneer deze horizontaal genomen wordt.

 Een horizontale opname benadrukt weidsheid en breedte. Dit wordt
vaak gebruikt bij landschappen.

Het is niet zo dat je vanaf nu alle portretten verticaal en alle landschappen horizontaal
moet fotograferen, maar het is wel belangrijk dat je bewust kiest voor een verticale of
een horizontale opname.

16 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1.7 Verander van positie

Vaak wordt er op ooghoogte gefotografeerd. Men ziet iets en er wordt zonder al te veel
moeite op ooghoogte van de fotograaf een foto gemaakt. Deze foto’s komen nogal saai
over, ze zijn niet speciaal. Maar wanneer een hond op ooghoogte gefotografeerd wordt,
spreekt het beeld al meer aan, we bekijken het onderwerp anders dan dat we gewoon
zijn, het beeld wordt hierdoor interessanter. Om deze foto te maken moet de fotograaf al
door de knieën gaan, of helemaal op de buik gaan liggen. Er wordt nu een standpunt
ingenomen dat niet alledaags is.
Bekijk je onderwerp goed, vanuit welke hoek breng ik het onderwerp het beste in beeld.
Fotografeer ik op ooghoogte of toch beter in vogel- of kikkerperspectief.

Fotografeer ook eens in de hoogte, een boom ziet er heel anders uit wanneer die
gefotografeerd wordt van onderuit naar het gebladerte toe.

17 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1.8 Beeldvullend fotograferen

Breng je onderwerp zo duidelijk mogelijk in beeld. Laat delen van de foto weg die geen
meerwaarde bieden of irrelevant zijn aan de foto. Door niet teveel op de foto te plaatsen
breng je rust aan het geheel.
Je kan beeldvullend fotograferen door in te zoomen of door zelf een paar stappen naar je
onderwerp toe te gaan.

Het is vaak mooier om meerdere foto’s te maken, dan alles op één foto te willen plaatsen.
Hoe beter de onderwerpen zijn afgelijnd, hoe rustiger de foto is. Een foto waar teveel
informatie opstaat komt rommelig en onrustig over.

18 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1.9 Houd het eenvoudig

Zoek je onderwerpen niet te ver, je kan van de meest eenvoudige, alledaagse dingen
prachtige foto’s maken. Probeer het onderwerp op een originele manier in beeld te
brengen.

1.10 Geef je onderwerp ruimte

Wanneer een bewegend onderwerp een bepaalde kant uit gaat in een foto, volgen de
ogen van de kijker automatisch de richting van beweging. Daarom komt het natuurlijker
over als er meer ruimte voor het bewegend onderwerp is dan er achter. Het onderwerp
heeft als het ware ruimte nodig om de beweging te kunnen maken.
Ook bij portretten is het aan te raden om ervoor te zorgen dat de ruimte in de
kijkrichting het grootste is.

19 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1.11 Voorgrond – achtergrond

Plaats een interessant iets op de voorgrond van je foto. Als je bijvoorbeeld een landschap
fotografeert, plaats een boom / een kerk / rotsen etc. mee in beeld.
Een landschapsfoto ziet er vlak en saai uit als er niets op de voorgrond staat, het is vaak
al voldoende om even door de knieën te gaan en wat hoog gras in de voorgrond te
plaatsen. Hierdoor breng je diepte in de foto.

1.12 Het natuurlijk kader

Je kan je foto “omkaderen “ met de aanwezige natuur door bijvoorbeeld door het
gebladerte te fotograferen. Een raam of een poort kan ook dienen als natuurlijk kader.
Hierdoor ontstaat er ook diepte.
Je foto wordt hierdoor begrenst, dit is vooral aan te raden wanneer er veel lucht op de
foto te zien is. Het kader houdt als het ware de ogen op het onderwerp gericht.
( Deze regel is vergelijkbaar met de vorige regel van achtergrond-voorgrond, het
natuurlijk kader is hier de voorgrond.)

De twee bomen in de voorgrond zorgen voor een natuurlijk kader. Het landschap dat je
ziet, wordt begrensd door de twee bomen.

20 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1.13 Maak je onderwerp los van de achtergrond

Om de aandacht goed op het onderwerp gericht te krijgen maak je het vrij van de
achtergrond. Dit kan door de achtergrond onscherp te maken waardoor het scherpe deel
uit de foto springt . Dit kan je doen door een groot diafragma te gebruiken. Andere
manieren om je onderwerp vrij te maken is door te spelen met contrasten of licht en
donker.

Deze foto is een macro-opname, gefotografeerd met een groot diafragma. Het onderwerp
springt eruit omdat het scherp is en de achtergrond onscherp.
Bij deze foto speelt de kleur ook nog een belangrijke rol. Het oranje domineert ten opzichte
van het groen.

21 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1.14 Structuren en patronen

Structuren en patronen vind je overal, het is niet moeilijk om ze te fotograferen, je moet
ze enkel ontdekken. De lichtinval is bij het fotograferen van textuur heel belangrijk. Als
de textuur diffuus verlicht is, zal de textuur niet goed tot uiting komen. Wanneer er
strijklicht opvalt, ontstaan er schaduwen en dan komt de textuur het best tot uiting.
Strijklicht versterkt de bestaan de structuren.

In deze foto zie je zowel structuur als een patroon. De minieme schaduwen maken de
structuur van de boomstam zichtbaar. Het patroon vinden we in de verschillende ringen
die de boom in de loop der tijd gevormd heeft.

1.15 Maak gebruik van spiegeling/reflectie

Ga na een regenbui op pad, met behulp van de plassen op de straat kun je heerlijk spelen
met reflecties. Door het beeld te draaien is voor de kijker niet meteen duidelijk hoe de
vork in de steel zit, waardoor deze langer bij je foto zal blijven hangen. En dat is
natuurlijk precies de bedoeling. Reflecties vind je ook in etalages.

22 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

1.16 Speel met licht en schaduw

Je ogen zijn gevoelig voor licht en dat geldt ook voor foto’s. Ogen hebben de neiging om
zich te richten op de lichte delen van een foto. Hier kun je perfect mee spelen,
bijvoorbeeld door een specifiek deel van de foto uit te lichten en een ander deel juist
donker te maken. Hierdoor wordt de aandacht direct op het onderwerp gericht.

In het bos schijnt de zon door de bomen, zo ontstaan lichtvlekjes en donkere partijen. In
deze foto schijnt de zon juist op het mos, op de boomstronk valt al heel wat minder licht en
valt hierdoor minder op dan het mos, daarom is hier ook op het mos scherpgesteld en niet
op de boomstronk.

23 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

2 Scherpstellen

2.1 Automatisch

We weten al van in module 1 dat we kunnen scherpstellen door de ontspanknop half
ingedrukt te houden. Je krijgt dan een indicatie in de zoeker of op het lcd-scherm dat je
onderwerp scherp is. Wat die indicatie is, is afhankelijk van het toestel dat je hebt. (Het
rode blokje wordt zwart, linksonder in de zoeker zie je een bolletje,…kijk even na welke
aanduiding je toestel geeft bij het scherpstellen.)

2.1.1 Scherpstelpunten

We kunnen de scherpstelpunten van de camera veranderen, dit is ook voor elk merk van
camera anders, mogelijkheden zijn:

Enkelvoudig punt-AF Er is slechts 1 scherpstelpunt, in het midden
Dynamische veld-AF
Er zijn meerdere punten waarop scherpgesteld kan
3D tracking-AF worden. (9, 21 of 39 punten)

Automatisch veld-AF Deze instelling is gemakkelijk om bewegende
onderwerpen te fotograferen.

De camera detecteert automatisch het onderwerp en
stelt scherp op het onderwerp, de camera kan zelf het
onderscheid maken tussen onderwerp en achtergrond.

24 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

2.1.2 Verschillende autofocus mogelijkheden
Je kan je autofocus (automatische scherpstelling) ook instellen:

Enkele AF Hier staat de camera standaard op ingesteld. Dit wordt
Continue AF gebruikt bij stilstaande beelden.
Dynamische AF Als je wil scherpstellen, druk je de ontspanknop half in, de
scherpstelling ligt vast op dat punt. De autofocus stelt één
keer scherp.
Deze knop is aan te raden bij het fotograferen van
bewegende beelden. De camera probeert het onderwerp te
volgen bij deze instelling. De camera weet dat je een
bewegend voorwerp gaat fotograferen en wil deze scherp
in beeld houden, de camera blijft steeds scherpstellen op
het bewegende onderwerp.
Je stelt scherp op je onderwerp, je houdt de ontspanknop
half ingedrukt en het scherpgesteld punt beweegt mee met
het bewegende onderwerp.

De camera bepaalt zelf of het een bewegend onderwerp is
of niet.
Voorbeeld:
Je wil een konijn fotograferen, het konijn zit stil en je stelt
scherp op het konijn, als het konijn nu plots wegloopt dan
schakelt de camera automatisch over op continue-AF. De
camera schakelt automatisch over van enkel AF naar
continue AF afhankelijk van de beweging van het
onderwerp.

Nikon Canon Sony
AF-S (enkelvoudig) One shot AF-S
AI-focus AF (Continuos)
AF-F (fulltime) Ai - servo AF-A
AF-C

De verschillende autofocusmogelijkheden
bij een Canon camera.

25 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2
2.1.3 AF-lock

We weten al dat wanneer ons onderwerp uit het midden staat we de
scherpstelling kunnen vergrendelen door de ontspanknop half ingedrukt te
houden. De meeste toestellen hebben hier een knop voor de AF-lock knop.
Druk je deze knop in na het scherpstellen, dan kan je de ontspanknop loslaten.
De AF-L knop houdt het scherpstelpunt vast.
De AF-lock knop, kan je altijd gebruiken behalve wanneer je manueel
scherpstelt. De scherpstelling is vergrendelt als je niet meer aan de
scherpstelring draait, de AF-lock knop is hier niet nodig.

OPDRACHT
 Kijk eens in je handleiding, heeft je toestel een AF-L knop? (Deze knop is vaak
gecombineerd met de AE-L knop)
Maak een close-up van een oog. Let op de minimale scherpstelafstand, zoek dit op in je
handleiding.

TIP: Bij sommige toestellen kan je de AF-L knop een andere functie geven!
Als je nu de ontspanknop indrukt, wordt er gelijktijdig licht gemeten EN
scherpgesteld. Je kan (afhankelijk van het toestel dat je hebt) de AF-L knop
de functie geven om scherp te stellen, het licht meet je dan met de
ontspanknop. Het nut hiervan wordt duidelijk in de loop van de cursus.

26 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

2.2 Manueel

In sommige gevallen is het heel moeilijk om automatisch scherp te stellen. Dit is vooral
wanneer er weinig contrast is in het onderwerp, of wanneer het te donker is. We hebben
dan de mogelijkheid om het toestel om te schakelen naar de manuele stand.
De manier van omschakelen naar manueel is afhankelijk van de camera die je hebt, er
kan een aanduiding staan op de body of op de lens, of op beiden.

Nikon Canon Sony
Een knop A/M op de body Een knop AF/ MF op de
en/of ook een knop A/M op
body
de lens

De AF-M knop bij een Canon lens

OPDRACHT
 Zoek op in je handleiding hoe je je camera moet omschakelen om manueel scherp te
stellen.
Als je nu door de zoeker kijkt, zie je maar één enkel scherpstelpunt in het midden. We
plaatsen het rechthoekje op ons onderwerp en draaien aan de scherpstelring (vooraan
of achteraan de lens).
Links onderaan in de zoeker zien we wanneer we goed scherpgesteld hebben. Als er een
bolletje verschijnt is het onderwerp scherp, zien we een driehoekje, dan is het beeld nog
niet scherp en moeten we de scherpstelring draaien in de richting dat het puntje van de
driehoek wijst.

TIP: Soms is het gemakkelijk om eerst je beeld automatisch scherp te stellen en
daarna je toestel om te zetten naar manueel.

27 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

Voorbeeld:
Je wil een belichtingstest doen, dezelfde opname, maar met andere belichtingen. Het
scherpstelpunt moet dan steeds op hetzelfde punt van het onderwerp vallen. Zet de
camera op statief, stel automatisch scherp, zet op manueel en nu kan je aan de
instellingen van de belichting veranderingen aanbrengen zonder dat het scherpstelpunt
verandert.

2.2.1 Tips en trucs bij het handmatig scherpstellen

 Bij macrofotografie kan je beter handmatig scherpstellen. Het

scherptediepte veld is zo klein dat wanneer je een beetje naar
voor of naar achter beweegt je al een heel onscherp beeld krijgt.
Zet je camera op statief en stel met de hand scherp. Als je het
onderwerp niet scherp krijgt, ben je waarschijnlijk te dicht bij je
onderwerp en heb je de minimale scherpstelafstand
overschreden. Dit is de afstand die je van je onderwerp moet
afblijven om te kunnen scherpstellen, deze afstand is afhankelijk
van de lens die je op je toestel hebt, kijk hiervoor in je
gebruiksaanwijzing.

 Als je camera over Live View beschikt, dan kan je deze

inschakelen om met de hand scherp te stellen. Je kan het beeld
meestal ook nog een paar keer inzoomen, zoom dan in op het
belangrijkste deel van je foto en controleer of het scherp is.

 Als je iets achter een draad of hek wil fotograferen, stelt de

camera meestal scherp op de draad/hek. Om dit te voorkomen
kan je manueel scherpstellen, dan bepaal jezelf waar het
scherpstelpunt moet liggen. Dit gecombineerd met een groot
diafragma zorgt ervoor dat je heel goed voorwerpen kunt
fotograferen door een draad/hek. Zorg ervoor dat flits
uitgeschakeld is, anders gaat de draad alsnog opvallen.

1 23

1. Scherpgesteld op de leeuw, flits uitgeschakeld.
2. Scherpgesteld op de draad.
3. Scherpgesteld op de leeuw, flits ingeschakeld

28 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2
OPDRACHT

 Fotografeer een bewegend voorwerp. Stel scherp op een punt dat het bewegend
voorwerp nog moet bereiken. (manueel). Als het voorwerp het punt bereikt heeft maak
je de opname. (het scherpstelpunt is van te voren vastgelegd)

29 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

3 Lichtmeten

3.1 De verschillende lichtmetingen:

Spotmeting: meting vanuit het midden van het opnamevlak onder
een hoek van 1 tot 3º. Te gebruiken als je specifiek op iets wil
lichtmeten. Dit is de meest creatieve lichtmeetmethode, met de
spotmeting kan je op een bepaald punt in de foto lichtmeten. Dit is
ook de moelijkste manier om licht te meten, je gaat bewust op een
bepaald punt in de compositie meten.
Centrumgerichte meting: meting vanuit het midden van het
opnamevlak onder een hoek van 8 tot 12º meestal. De hoek is bij de
meeste camera’s zelf in te stellen via het menu.
Matrixmeting : een gemiddelde meting uitgevoerd op meerdere
vlakken in het beeld. Deze meting is goed te gebruiken bij algemene
fotografie, of wanneer er een evenwichtige mix van kleurtonen
aanwezig is.
Dit zijn de standaard instellingen. Afhankelijk van het toestel dat je hebt, heb je
misschien nog meer mogelijkheden. Je kan misschien de grootte van de spotmeting
aanpassen.
In vele gevallen gaat de matrixmeting het beste resultaat geven. Maar als je in een
situatie zit met veel tegenlicht dan kan je beter spotmeting gebruiken en op het
onderwerp lichtmeten.

OPDRACHT
 Zoek op in je handleiding welke instellingen je kan kiezen bij jouw camera.
 Zoek op in je handleiding hoe je deze instellingen kan veranderen.
 Maak een opname van een persoon bij een groot raam, maak steeds dezelfde
opname met de 3 verschillende metingen. Welke is de beste?

30 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

3.2 Vergrendeling automatische belichting

Als je licht hebt gemeten en je wil deze lichtmeting vasthouden, om ondertussen je
compositie te veranderen, dan kan dat met deze knop.

Nikon Canon Sony

AE-L * AE-L

Bij een canon camera is de aanduiding voor
AE-L lock een sterretje. (*)

OPDRACHT
 Maak een 2 foto’s van eenzelfde landschap, half lucht en half voorgrond.

 De eerste foto maak je volledig automatisch, zoals de mensen die geen
fotografie-kennis hebben. Je maakt de compositie en meet dan het licht.

 Bij de tweede foto meet je eerst het licht op de grond (gras, straat of
kiezelsteentjes), je houdt de lichtmeting vast mbv de knop voor
vergrendeling van automatische belichting,(deze knop blijft ingedrukt)
daarna maak je de compositie en maak je de foto.

Bij de eerste foto is veel lucht (wit), hierop wordt fout licht gemeten (omdat dit niet
gemiddeld grijs is) door het toestel. Wij weten nu beter, we meten licht op
gemiddeldgrijs en houden deze waarde vast en daarna maken we de compositie.
 Maak 2 portretten, 1 met het licht mee, 1 met tegenlicht

 Probeer de verschillende manieren van lichtmeting uit.
 Zorg ervoor dat het portret met tegenlicht een silhouet wordt.

31 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

3.3 Instellingen van het keuzewiel

Links bovenop de camera zie je het keuzewiel, in de vorige module hebben we hiervan al
enkele instellingen besproken in deze module gaan we hier verder op in.

Keuzewiel van een Nikon camera.

3.3.1 Automatisch

We fotograferen dan in de Auto-stand. Alle instellingen worden door het toestel bepaald,
we kunnen zelf niet kiezen welk diafragma of welke sluitertijd we gaan gebruiken. De
belichting wordt volledig bepaald door het toestel we hebben hierbij geen mogelijkheid
tot eigen inbreng.
De flits wordt automatisch ingeschakeld als er onvoldoende licht is om uit de hand te
fotograferen.

We maken de volgende instelling op de camera:

Nikon Canon Sony
Auto Auto Auto

3.3.2 Programme

De programme–stand is een half-automatische stand, hier hebben we wel zelf de
mogelijkheid om de sluitertijd of het diafragma aan te passen. De camera bepaalt dan de
bijbehorende waarde van sluiter of diafragma. De camera gaat eerst uit van een
gemiddelde waarde en van daaruit kunnen we het diafragma of de sluiter veranderen.
We moeten de flits zelf activeren als we niet genoeg licht hebben om uit de hand te
fotograferen. We kunnen de flits ook bewust inschakelen in de P-stand.

Voorbeeld:
We schakelen de flits in als we een opname maken met veel tegenlicht, of
schaduwvlekken in het gezicht willen wegwerken.

Hiervoor maken we de volgende instelling op het keuzewiel van de camera:

Nikon Canon Sony
P P P

32 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

3.3.3 Sluitertijdvoorkeuze
We stellen een bepaalde sluitertijd in en de camera zoekt het bijbehorende diafragma.
Op deze manier kunnen we bepaalde effecten bekomen. Meer hierover in het deeltje
over de sluiter.
Als de gekozen sluitertijd niet haalbaar is omwille van bv te weinig licht, krijg je hiervan
een melding op het lcd-scherm en/of in de zoeker. Sluitertijd flikkert.
(De melding is afhankelijk van de camera die je hebt.)

Nikon Canon Sony
S Tv S

3.3.4 Diafragmavoorkeuze

We stellen een bepaalde diafragmawaarde in en de camera zoekt de bijbehorende
sluitertijd. Ook met het instellen van een bepaald diafragma kunnen we effecten
bekomen, dit zien we in het deeltje over het diafragma.
Ook hier geeft de camera weer een melding als een bepaalde diafragmawaarde niet
haalbaar is door bv te weinig licht.

Nikon Canon Sony
A Av A

33 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

3.3.5 Manueel
Als we manueel de belichting gaan bepalen, dan bepalen we zelf de sluitertijd en het
diafragma, hierdoor kunnen we bepaalde effecten bekomen in onze foto. We zien
hierover meer in de deeltjes diafragma en sluitertijd.
Als de belichting goed is dan zien we dat in de zoeker of op het lcd scherm van de
camera. Dit wordt aangeduid met streepjes, als het grootste streepje onder de 0 staat
dan is de belichting goed.

Optimale belichting Onderbelichting 1/3 stop Overbelichting meer dan 2
+. . 0. .– +. . 0. .– stops
| |I
+. . 0. .–
IIIIIIII|

We maken de volgende instelling op de camera:

Nikon Canon Sony
M M M

34 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

3.4 Reflecterende lichtmeting

Als we met ons fototoestel het licht meten, dan meten we het licht dat gereflecteerd
wordt door ons onderwerp. Ons toestel beschouwt ieder onderwerp als gemiddeld grijs,
het is dus ingesteld om reflecties van gemiddeld grijs te meten.
Voorbeeld:
Je hebt waarschijnlijk al eens ondervonden dat wanneer je iets wit of iets zwart
gefotografeerd hebt, het resultaat niet het effect had dat je gehoopt had. Denk maar eens
aan een foto van sneeuw, deze ziet er vaak grauw en grijs uit.

Om dit probleem op te lossen is er de grijskaart. Dit is een geijkte kaart die bestaat uit
18% grijs, juist het grijs waarop de camera correct het licht meet.

35 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2
Hoe de grijskaart gebruiken ?

 Stel je toestel in op M, zodat je sluitertijd en diafragma manueel kan
instellen.

 Als je een onderwerp gekozen hebt, houd je de grijskaart voor je
onderwerp met de grijze kant naar de camera toe. Er mogen geen
schaduwen op de grijskaart vallen, anders krijg je een foute
lichtmeting. Waar de schaduwen vallen, is het grijs donkerder.

 Zorg ervoor dat, wanneer je door de zoeker naar de kaart kijkt, de
kaart beeldvullend in de zoeker staat.

 Meet nu het licht. Stel diafragma en sluitertijd in.
 Nu mag de grijskaart weg en fotografeer het onderwerp met de

ingestelde belichting. (diafragma+sluitertijd)
 Je onderwerp is nu goed belicht zijn, ongeacht of het gaat om een

zwart of wit onderwerp.
 De grijskaart kan je alleen gebruiken bij het meten van continulicht,

we kunnen geen flitslicht meten met de grijskaart. Om flitslicht te
meten hebben we een losse lichtmeter nodig.
TIP: Heb je geen grijskaart bij de hand en moet je toch iets wit of iets zwart
fotograferen, meet dan het licht op iets in de omgeving (waar evenveel licht
opvalt als op je onderwerp) dat wel een gemiddelde grijswaarde heeft, bv gras of
kiezelsteentjes. De lichtmeting zal niet zo nauwkeurig zijn als met een grijskaart,
maar wel een stuk beter dan wanneer je het licht meet op het zwarte of witte
onderwerp.

36 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

3.5 Bracketing

Ben je toch niet zeker of je de goede instellingen hebt gemaakt, dan kan je de foto nemen
met verschillende instellingen. De camera heeft hier een functie voor, bracketing.

Bij bracketing maakt de camera steeds 3 opnames van hetzelfde onderwerp.

1. Eén opname met de instellingen die je hebt ingesteld (of die het toestel in
de automatische stand gekozen heeft).

2. Eén opname overbelicht.
3. Eén opname onderbelicht.

 Hoeveel er over- of onderbelicht moet worden kan je zelf instellen. De eerste opname
wordt steeds gebruikt als vertrekpunt en van daaruit wordt er over- of onderbelicht.

De aanduiding en instelling verschilt van camera tot camera, voor de instellingen ervan
kan je best je handleiding raadplegen.

Nikon Canon Sony
BKT AEB BRK

OPDRACHT
 Zoek op in je handleiding hoe je bracketing moet instellen.
 Welke mogelijkheden zijn er? Tot hoeveel stops over- of onderbelichten kan je
instellen.
 Maak een opnamen van een wit en een zwart voorwerp, meet het licht automatisch,
gebruik bracketing. Welke opname is het best?

3.6 Opvallende lichtmeting

Bij opvallende lichtmeting meten we het licht dat op het onderwerp valt. Dit kunnen we
enkel doen met een losse lichtmeter.
Deze lichtmeetmethode is heel nauwkeurig. Meer hierover in module 3, dan wordt het
gebruik van de lichtmeter uitgelegd.

37 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

3.7 Histogram en lcd-scherm

We kunnen de opnames controleren op het lcd-scherm, maar dit is niet zo precies, het
scherm kan licht of donker ingesteld staan. We kunnen de helderheid van het lcd-
scherm zelf instellen. Het lcd-scherm is ideaal om de compositie te controleren. Je kan
ook de scherpte controleren op het lcd-scherm, door in te zoomen op de gemaakte foto.
Als je camera de mogelijkheid heeft tot live-view, dan kan je het lcd-scherm ook
gebruiken om scherp te stellen vóór de opname.
Als we de belichting willen controleren, maken we best gebruik van het histogram. Aan
de hand van het histogram kunnen we controleren of de belichting goed is. Het is een
grafische voorstelling van de belichting, onderverdeeld in de lichte en donkere delen en
de middentonen. Het histogram vinden we niet alleen terug op de camera, maar ook in
nabewerkingsprogramma’s zoals Photoshop en Lightroom.

Interpreteren van het histogram
De onderste lijn van het histogram is opgedeeld in 255 stappen van helderheid. We
kunnen aflezen waar er veel licht zit en waar niet.
Links bevinden zich de donkere delen, wanneer de curve zich vooral hier situeert
hebben we veel donker in de foto en is de foto waarschijnlijk onderbelicht.

Voorbeeld:
Als we een donker onderwerp met een donkere achtergrond fotograferen, dan klopt het
dat de curve vooral links in het histogram aanwezig is.
Rechts bevinden zich de lichte delen, wanneer de curve zich vooral hier situeert hebben
we veel licht in de foto en is de foto waarschijnlijk overbelicht.

Voorbeeld:
Als we een licht onderwerp met een lichte achtergrond fotograferen, dan klopt het dat
de curve vooral rechts in het histogram aanwezig is.

38 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

Foto Histogram Beoordeling

Deze foto is goed belicht, er is een
evenwicht tussen lichte, donkere en
middentinten. Het histogram piekt in de

middentonen.

Deze foto is overbelicht, teveel lichte
delen, bijna geen donkere delen. In de

middentonen blijft het histogram
redelijk laag.

Deze foto is onderbelicht, teveel donkere
delen, het histogram piekt links.

Dit histogram piekt in de donkere delen,
toch is deze foto goed belicht, de foto
bestaat voornamelijk uit zwart.
Dit histogram vertoont enkel lichte
delen, de foto bestaat uit een wit
onderwerp, dus geen donkere en
middentinten.

39 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2
OPDRACHT

 Zoek op in je handleiding hoe je het histogram kan tonen.
 Kan je het histogram steeds laten zien als je de foto wil bekijken op het lcd-scherm?
Stel de camera zo in dat je steeds gelijktijdig met het bekijken van de foto je ook het
histogram kan controleren.
 Maak een foto van een licht onderwerp met een lichte achtergrond.
 Maak een foto van een donker onderwerp met een donkere achtergrond.
 Maak een foto van een onderwerp met verschillende helderheden en een achtergrond
met verschillende kleuren.
 Vergelijk de histogrammen met elkaar.

40 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

4 Het diafragma

Het diafragma bevindt zich achter de lenselementen.
Bij spiegelreflexcamera’s met verwisselbare lenzen bevindt zich het diafragma in de
lens. Als je de lens van de body afhaalt zie je het diafragma.
Het diafragma is quasi rond en bestaat uit zeer dunne metalen lamellen die over elkaar
kunnen bewegen om de opening groter of kleiner te maken.
Het diafragma wordt aangeduid met f. Het diafragmagetal is eigenlijk een breuk, maar
wordt zo nooit weergegeven om plaats te sparen op de camera. F4 komt overeen met ¼
van het volledig geopende diafragma.
Hier ontstaan vaak misverstanden rond, maar het is heel belangrijk om dit goed te
onthouden.

Klein getal  grote opening
Groot getal  kleine opening

4.1 Wat is de functie van het diafragma?

Het diafragma bepaalt de hoeveelheid licht die op de beeldsensor valt.

4.2 De verschillende diafragmawaarden

4.2.1 De diafragmareeks:

32 - 22 – 16 – 11 – 8 – 5.6 – 4 – 2.8 – 2 – 1.4

Dit zijn vaste diafragmawaarden, er zijn ook nog tussenliggende waarden die je kan
instellen bij de digitale camera.
Voorbeeld:
Het verschil tussen bv 5.6 en 4 noemen we een stop. Bij diafragma 4 komt er eens zoveel
licht binnen dan bij diafragma 5.6. Of anders gezegd bij f5.6 komt maar half zoveel licht
binnen dan bij f4. Het verschil is steeds een verdubbeling of een halvering van de
hoeveelheid licht die op de beeldsensor valt.

41 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

 belangrijk om te onthouden !!!!
KLEIN GETAL  GROTE OPENING  ER KOMT VEEL LICHT NAAR BINNEN
GROOT GETAL  KLEINE OPENING ER KOMT WEINIG LICHT NAAR BINNEN
42 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2
4.2.2 Geheugensteuntje
Op deze manier kan je de getallenreeks gemakkelijk onthouden:
Je onthoudt 8 en 5.6. Als je goed naar de getallenreeks kijkt, zie je een verband. 2.8 is de
helft van 5.6, 4 is de helft van 8. Er wordt sprongsgewijs verdubbeld of gehalveerd, er is
wel een uitzondering, een afronding, 11.2 is afgerond naar 11.
32 - 22 – 16 – 11 – 8 – 5.6 – 4 – 2.8 – 2 – 1.4

4.3 Effecten bij het instellen van het diafragma

4.3.1 Scherptediepte
Met het instellen van het diafragma, kan je de scherptediepte regelen.
Met een kleine diafragma-opening (f22) heb je veel scherptediepte. Met een groot
diafragma-opening (f4) heb je weinig scherptediepte, op deze manier maak je je
onderwerp los van de achtergrond, de achtergrond wordt wazig.
Er zijn nog andere factoren die de scherptediepte bepalen, zie hoofdstuk 8
scherptediepte.

F22 F4

43 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2
4.3.2 Bokeh
Door met een groot diafragma, lichtpunten onscherp te fotograferen ontstaan er cirkels
in de achtergrond. Dit effect noemen we bokeh.
Dit effect bekom je ook als je in tegenlicht fotografeert, bv de zon die door de bomen
schijnt.

OPDRACHT
 Zoek in de handleiding op hoe je je diafragma kan instellen. (diafragmavoorkeuze, zie
3.3.4)
 Schrijf de diafragmareeks op. Begin met f5.6 en f8.
 Maak een compositie en fotografeer hetzelfde onderwerp met verschillende
diafragmawaarden. Wat valt er op? Vanaf welk diafragma is de achtergrond onscherp?
(voor de duidelijkheid kan je best een onderwerp nemen dat minstens een halve meter
van de achtergrond verwijderd is.)

44 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

5 De sluiter

De sluiter van de camera bevindt zich juist voor de beeldsensor. De sluiter gaat open bij
het maken van een foto (volledig indrukken van de ontspanknop). De sluitertijd is de tijd
dat de sluiter open blijft staan. De sluitertijd bepaalt hoelang er licht op de beeldsensor
valt.
We kunnen deze sluitertijd zelf instellen als we voor sluitertijdvoorkeuze kiezen op het
keuzewiel.

5.1 Sluitertijden

Iedere camera heeft vastgelegde sluitertijden, wat de kortste en wat de langste
sluitertijd is, is afhankelijk van de camera die je hebt. Digitale camera’s hebben tussen de
vaste sluitertijden ook nog tussenwaarden, om het niet te moeilijk te maken houden we
het voorlopig bij de vaste sluitertijden.

5.1.1 Voorbeeld van een sluitertijdreeks:
1/1000 – 1/500 – 1/250 – 1/125 – 1/60 – 1/30 – 1/15 – 1/8 – ¼ - ½ - 1 – 2” - ….

Groot getal  korte sluitertijd
Klein getal  lange sluitertijd

Je ziet dat de sluitertijd een breuk is, op de camera zien we niet 1/1000 staan, maar
1000. Dit komt in het begin verwarrend over, een groot getal, maar toch een korte tijd.
2” duidt op 2 seconden, de sluiter blijft 2 seconden openstaan. Gedurende 2 seconden
valt er licht op de beeldsensor.
Voorbeeld:
Het verschil tussen 1/125 en 1/60 noemen we een stop, de sluiter blijft dubbel zolang
open, de hoeveelheid licht dat op de beeldsensor valt verdubbelt.
Zo ook voor de andere getallen in de sluitertijdreeks, het verschil tussen 2 naast elkaar
gelegen sluitertijden noemen we een stop.

45 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2
5.1.2 Geheugensteuntje
Op deze manier kan je heel eenvoudig de getallenreeks onthouden: je onthoudt 1/60 en
je kan nu de reeks gemakkelijk aanvullen, naar links toe verdubbelen (maar dit is nu
juist een uitzondering, 1/120 wordt afgerond naar 1/125) en naar rechts toe halveren (
na 1/15 komt 1/8, dit is ook een uitzondering).
5.1.3 Bulb
Op het einde van de reeks , na 30”, zie je een B, dit is bulb, de sluiter blijft net zolang
geopend als de ontspanknop ingedrukt is, je zal zelf de tijd moeten meten. Bij sommige
camera’s moet je op de ontspanknop drukken om de sluiter te openen en weer op de
ontspanknop drukken om de sluiter te sluiten.
5.1.4 X
Na de B kan er ook nog een X staan, dit heeft te maken met de flitssynchronisatietijd, je
kan best de camera op X zetten als je werkt met een externe flitser, meer hierover in
module 4. Niet elke camera heeft een X !

OPDRACHT
 Zoek op je camera de langste en de kortste sluitertijd die je kan instellen.

……………………………………………….
 Kan je je camera instellen op B en op X ?

………………………………………………
 Schrijf de sluitertijdreeks eens op, begin bij 1/60.

……………………………………………………………………………………………………………

46 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

5.2 Bij welke sluitertijden kan je uit de hand fotograferen?

5.2.1 Beweging van de fotograaf zelf

Er zijn richtlijnen om te weten te komen welke tijd je best aanhoudt om uit de hand te
fotograferen. Het is afhankelijk van de brandpuntsafstand waarmee je fotografeert. Hoe
groter de brandpuntsafstand des te sneller zal de sluitertijd moeten zijn.
Fotografeer altijd met een sluitertijd die minstens zo snel is dan de brandpuntsafstand.

Deze regel geldt voor full-frame camera’s. De beeldsensor is even groot dan het negatief
van vroeger, 24mm x 36mm.
Bv 120mm  1/120  1/125 op de camera
300mm  1/300  1/350 op de camera

Voor camera’s met kleinere beeldsensoren, zoals de meesten, maken we een andere
berekening. We moeten namelijk rekening houden met de cropfactor, deze is niet voor
alle toestellen hetzelfde. Hieronder een voorbeeld voor een camera met cropfactor 1.5 :

Bv 120mm x 1.5 = 180mm  1/180  1/200 op de camera
300mm x 1.5 = 450mm  1/450  1/500 op de camera

Dit zijn richtlijnen en gelden niet voor iedereen, geoefende fotografen kunnen de camera
goed stilhouden. Een juiste houding van je handen speelt ook een rol. Met een goede
ondersteuning van de camera kan je met een langere sluitertijd uit de hand fotograferen.

5.2.2 Beweging van het onderwerp

Niet alleen de fotograaf kan bewegen, ook het onderwerp kan dit. Als je een stilleven
moet fotograferen, dan is de sluitertijd niet zo belangrijk. Je kan dan de camera op statief
plaatsen, camera staat stil, onderwerp staat stil, de sluitertijd is niet belangrijk. Het
resultaat zal hetzelfde zijn bij 1/500 als bij 1/60.
Als het onderwerp wel beweegt, wordt het al wat moeilijker. We gaan de snelheid van
ons onderwerp moeten inschatten. Een kind dat aan het spelen is kunnen we
fotograferen met 1/125, dit zal nog een goed resultaat geven. Een
F-1 auto zullen we met een veel snellere tijd moeten fotograferen, bij 1/125 zal de F-1
auto er wazig opstaan.
Deze snelheid is ook nog eens afhankelijk van de afstand tussen de camera en het
onderwerp. Des te korter je bij het onderwerp staat, des te sneller lijkt het te bewegen.

Voorbeeld:
Als je hoog in de tribune zit bij een tenniswedstrijd, heb je een overzicht over het gehele
terrein en moet je je hoofd bijna niet draaien om het spel te kunnen volgen. Als je aan de
rand van het terrein zit, moet je echt van de ene naar de andere kant kijken en moet je je

hoofd echt links en rechts bewegen om te kunnen volgen.
Welke bewegingen je met welke sluitertijd moet nemen, leer je uit ervaring. Soms is het
een beetje gokken en experimenteren, maar je kan het wel al een beetje inschatten.

47 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

5.2.3 Beeldstabilisator

De bedoeling is het beeld stabiel te houden gedurende de volledige tijd dat de sluiter
open is. Een stabilisator is meer nodig voor een toestel met een lange brandpuntsafstand
(tele) dan voor een normaallens omdat de kleinste beweging grote effecten heeft
vanwege de vergrotingsfactor. En ook omdat een telelens in het algemeen minder
lichtgevoelig is.
Een beeldstabilisator zorgt ervoor dat we met een langere sluitertijd toch nog een
scherpe foto kunnen maken.
Bij Canon en Nikon zit de beeldstabilisator in het objectief. Bij Sony, Pentax, Olympus zit
de beeldstabilisator in de body.
Er zijn verschillende benamingen voor beeldstabilisator, hieronder een overzicht.

Nikon Canon Sony
VR IS Steady shot

TIP: Als je fotografeert op statief schakel je de beeldstabilisator uit. Zelfs als het
toestel perfect stabiel staat produceren de bewegingssensoren een kleine
ruisstroom. Deze foutieve “correctie” zorgt ervoor dat het beeld met correctie
minder scherp is dan hetzelfde beeld zonder correctie. Ook om de batterijen te
sparen is het aan te raden deze functie uit te schakelen als deze niet gebruikt
moet worden.

OPDRACHT
 Zoek eens op of je camera/lens beschikt over een beeldstabilisator. Kan deze
uitgeschakeld worden? Hoe moet je dit doen?
 Maak een reeks opnamen met verschillende sluitertijden, zowel met als zonder
beeldstabilisator.

 Bij welke sluitertijd is het beeld onscherp zonder beeldstabilisator?
 Bij welke sluitertijd is het beeld onscherp met beeldstabilisator?
Met dit proefje weet je tot welke sluitertijd je nog uit de hand kan fotograferen, deze
tijd zal niet bij iedereen hetzelfde zijn.

48 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2

5.3 Effecten bij het instellen van de sluitertijd

Door de sluitertijd zelf te gaan bepalen, kan je bepaalde effecten bekomen. We weten al
dat wanneer we een lange sluitertijd hebben, we niet uit de hand kunnen fotograferen,
tenzij we gaan flitsen en zo een korte tijd kunnen gebruiken.
Hieronder een overzichtje wat te doen in welke situatie. Al deze situaties hebben te
maken met een bepaalde sluitertijd.

5.3.1 Bewegend onderwerp scherp:
Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden:

1. Bevriezen van je onderwerp.
Zorg ervoor dat je sluitertijd kort genoeg is (minstens 1/125 en als het
onderwerp snel is een snellere sluitertijd), is er niet voldoende licht om een
1/125 te gebruiken, dan zal je de flits moeten inschakelen.

49 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers

Digitale fotografie en fotobeheer module 2
2. Meetrekken met het onderwerp.
Probeer tijdens het fotograferen je toestel mee te bewegen met het onderwerp.
Schat de snelheid in van je onderwerp. Het is gemakkelijker als je het onderwerp
voor de opname eerst eventjes volgt in de zoeker en pas als het onderwerp bijna
voor je is, de opname te maken. Het is afhankelijk van de snelheid van het
onderwerp welke sluitertijd je hier het beste instelt, 1/30 is een goede waarde
om mee te beginnen. Geef de moed niet te snel op, dit is niet eenvoudig en zal
zeker niet van de eerste keer lukken.

In dit voorbeeld zien we de gemakkelijkste manier van meebewegen met het
onderwerp. De fotograaf maakt dezelfde beweging dan het onderwerp, beiden in de
auto. De achtergrond (buiten) beweegt niet mee, dus wordt onscherp. Zo kan je ook
foto’s maken op de paardenmolen of in een andere attractie.

50 Opgesteld door Gert Vriens met medewerking van Sabine Cuyvers