กัญชา_กัญชง

8.3.5 โรคราสีเี ทา การปลููกกััญชา กััญชง
และการใช้้ประโยชน์์
สาเหตุุ : Botrytis spp.
อาการ : เชื้�อราสามารถเข้้าทำ�ำ ลาย ได้้ทุุกส่่วนของกััญชาและกััญชง
โดยเฉพาะในส่่วนของช่่อดอก พบการระบาดในช่่วงที่่�มีีความชื้้�นในอากาศสููง และแพร่่กระจายโดยลม
ซึ่�งอาการที่่�เกิิดจากเชื้�อ ในส่่วนของใบจะเกิิดแผลสีีน้ำ��ำ ตาล แห้้งอย่่างรวดเร็็ว ส่่วนลำ�ำ ต้้นจะเกิิด
แผลสีีน้ำ��ำ ตาล แตกหัักง่ าย และในส่่วนของช่่อดอก เมื่�อเชื้�อราเข้้าทำำ�ลายทำำ�ให้้บริิเวณนั้้�นมีีลัักษณะแห้้ง
และเป็็นสีเี ทา ต่่อมาพัฒั นาเป็น็ เส้้นใยสีเี ทาบริิเวณที่่ถ� ููกทำ�ำ ลาย
การจััดการ
n การตัดั แต่่งกิ่ง� เพื่่�อเพิ่่ม� อากาศถ่่ายเทภายในทรงพุ่ม�่
n การกำำ�จัดั ส่่วนที่่�เกิิดโรคออกจากแปลง โดยเฉพาะช่่อดอก
n การฉีีดพ่่นด้ว้ ยสารโพแทสเซียี มไบคาร์์บอเนต (KHCO3) เมื่ อ� พบอาการของโรค

ภาพที่�่ 37 ลักั ษณะราสีีเทาบริเิ วณช่่อดอก

ที่่ม� า : Rosenthal (2019)

คู่่ม� ืือสำำ�หรับั เกษตรกร 41
การปลูกู และขึ้้�นทะเบียี นเกษตรกร ผู้�ป้ ลููกกัญั ชา กัญั ชง และกระท่่อม

8.3.6 โรครากปม

สาเหตุุ : ไส้เ้ ดือื นฝอยรากปม (Meloidogyne spp.)
อาการ : เข้้าทำำ�ลายกััญชา กััญชง ทางปลายราก เพื่่�อดููดกิินธาตุุอาหาร
ในการเจริิญเติิบโต ทำ�ำ ให้้บริิเวณที่่�ถููกทำ�ำ ลายมีีลัักษณะเป็็นปุ่�่ มปม และหากมีีการเข้้าทำ�ำ ลายที่่�รุุนแรง
ส่่วนเหนืือดินิ จะแสดงลักั ษณะอาการคล้้ายอาการขาดธาตุุอาหารและเหี่่ย� วคล้า้ ยอาการขาดน้ำำ��
การจััดการ
n การไถดินิ เพื่่�อลดประชากรของไส้เ้ ดืือนฝอย
n การใช้ช้ ีวี วิธิ ีี ได้้แก่่ เชื้อ� รา Paecilomyces lilacinus
n การปลููกพืืชหมุุนเวีียนที่่�ไม่่ใช่่พืืชอาศััยของไส้้เดืือนฝอย เช่่น ปอเทืือง
ดาวเรือื ง ทานตะวััน
n การใช้ส้ ารเคมีี ได้แ้ ก่่
1) อะบาเม็ก็ ติิน (Abamectin) 1.8 EC อัตั รา 30 มิลิ ลิลิ ิิตรต่่อน้ำ��ำ 20 ลิิตร
2) คาร์์โบซััลแฟน (Carbosulfan) 20 % EC อััตรา 20 มิิลลิิลิติ ร ต่่อน้ำ�ำ� 20 ลิติ ร
3) ฟิิโพรนิลิ (Fipronil) 5% SC อััตรา 40 มิลิ ลิิลิิตรต่่อน้ำำ�� 20 ลิติ ร

ภาพที่่� 38  อาการรากปมที่่�เกิิดจากไส้้เดืือนฝอยรากปม

ที่่ม� า : สำ�ำ นักั วิจิ ััยและพััฒนาการเกษตรเขตที่่� 7 กรมวิชิ าการเกษตร 

42 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

8.3.7 เพลี้้�ยอ่่อน การปลููกกััญชา กััญชง
และการใช้้ประโยชน์์
สาเหตุุ : เพลี้ย� อ่่อน
อาการ : ตััวอ่่อนและตััวเต็็มวััยสามารถเข้้าทำำ�ลาย โดยการดููดน้ำ��ำ เลี้�ยง
จากส่่วนต่่าง ๆ ของพืืช ได้แ้ ก่่ ใบ ลำ�ำ ต้น้ กิ่�ง และขัับถ่่ายของเหลวที่่�เรียี กว่่า Honey dew จะเป็น็ อาหาร
ของราดำำ� (Sooty mold) ทำ�ำ ให้ก้ ารสังั เคราะห์์แสงของพืชื ที่่ล� ดลง หากเกิดิ การระบาดของเพลี้ย� อ่่อน
เป็็นจำำ�นวนมาก ส่่งผลให้้ยอด ใบอ่่อนหงิิกงอ ใบเหลืืองหลุุดร่่วง นอกจากนี้้� เพลี้�ยอ่่อนยัังเป็็นพาหะ
ของไวรััส
การจััดการ
n หมั่่�นสำำ�รวจแปลงอย่่างสม่ำ�ำ�เสมอ หากพบอาการผิิดปกติิที่่�เกิิดจากเพลี้�ยอ่่อน
ให้ท้ ำำ�การสำำ�รวจอย่่างน้อ้ ย 2 ครั้้�งต่่อสััปดาห์์ เพื่่อ� ประเมิินความรุุนแรงจากการเข้้าทำ�ำ ลาย
n เนื่่�องจากเพลี้�ยอ่่อน สามารถแพร่่กระจายไปกัับอากาศ การใช้้อุุปกรณ์์
กรองอากาศ (Air filter) ขนาด 360 ไมครอน สามารถลดการแพร่่กระจายของเพลี้�ยอ่่อน
ภายในโรงเรือื นได้้
n ฉีีดพ่่นด้้วยเชื้�อราบิิวเวอเรีีย ในอััตราเชื้�อสด 1 กิิโลกรััม ต่่อน้ำ�ำ� 40 ลิิตร
ในช่่วงเย็็น โดยฉีีดทุุก ๆ 5 วันั
n ฉีีดพ่่นสารเคมีี โดยเลืือกใช้อ้ ย่่างใดอย่่างหนึ่่ง� ได้แ้ ก่่
1) อิมิ ิิดาโคลพริิด (Imidacloprid) 10% SL อััตรา 10 มิิลลิิลิิตร ต่่อน้ำำ�� 20 ลิิตร
2) ไดโนทีีฟููแรน (Dinotefuran) 10% WP อััตรา 10 กรััมต่่อน้ำำ�� 20 ลิิตร
3) ฟิิโพรนิลิ (Fipronil) 5% SC อััตรา 20 มิลิ ลิิลิติ รต่่อน้ำ��ำ 20 ลิิตร
4) อีโี ทเฟนพร็อ็ กซ์์ (Etofenprox) 20% EC อัตั รา 30 มิลิ ลิลิ ิิตรต่่อน้ำ�ำ� 20 ลิติ ร

ภาพที่�่ 39  เพลี้ย� อ่่อนที่่เ� ข้า้ ทำ�ำ ลายใบพืชื สกุุลกัญั ชา

ที่่ม� า : สำ�ำ นัักวิจิ ััยพัฒั นาการอารักั ขาพืืช กรมวิิชาการเกษตร

คู่่ม� ืือสำำ�หรับั เกษตรกร 43
การปลูกู และขึ้้�นทะเบียี นเกษตรกร ผู้�ป้ ลูกู กััญชา กััญชง และกระท่่อม

8.3.8 ไรแมงมุมุ

สาเหตุุ : ไรแมงมุุม เป็็นแมลงศััตรููที่่�สำำ�คััญที่่�สุุดในการปลููกพืืชสกุุลกััญชา
อาการ : ไรจะอาศััยอยู่�ใต้้ใบ และบางส่่วนอาจหลบอยู่�ตามตาใบ (bud)
และดููดกิินน้ำ��ำ เลี้�ยงบริิเวณผิิวใบ ทำำ�ให้้ผิิวใบมีีลัักษณะเป็็นจุุดสีีขาว ในแปลงที่่�มีีการระบาด
จะพบใยที่่�ไรสร้า้ งขึ้�น
การจััดการ
n หมั่่น� สำ�ำ รวจแปลงอย่่างสม่ำ��ำ เสมอ
n การใช้้อุุปกรณ์ก์ รองอากาศ (Air filter) ขนาด 300 ไมครอน เป็็นอย่่างน้้อย
สามารถลดการแพร่่กระจายของไรแมงมุุมภายในโรงเรือื น
n การใช้้สารเคมีี ได้แ้ ก่่
1) ไพริิดาเบน (Pyridaben) 20% WP อััตรา 15 กรัมั ต่่อน้ำ��ำ 20 ลิติ ร
2) เฮกซี่�ไทอะซอกซ์์ (Hexythiazox) 2% EC อััตรา 40 มิิลลิิลิิตร
ต่่อน้ำำ�� 20 ลิิตร โดยการใช้้สารเคมีีฉีีดพ่่นให้้ทั่่�วบริิเวณใต้้ใบและหลัังใบ ไม่่ควรพ่่นสารชนิิดเดีียวกััน
ติดิ ต่่อกัันเกิิน 3 ครั้้�ง ควรสลับั ชนิิดสารเคมีี เพื่่อ� ป้อ้ งกันั การต้า้ นทานสารเคมีีของไร

ภาพที่�่ 40 ความเสีียหายของใบพืืชสกุุลกััญชาจากการเข้า้ ทำ�ำ ลายของไรแมงมุุม

ที่่�มา : สำ�ำ นัักวิจิ ััยพััฒนาการอารักั ขาพืืช กรมวิชิ าการเกษตร 

44 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

8.3.9 เพลี้้�ยไฟ การปลููกกััญชา กััญชง
และการใช้้ประโยชน์์
สาเหตุุ : เพลี้ย� ไฟ
อาการ : เข้้าทำ�ำ ลายส่่วนใบและยอดอ่่อนของพืืช โดยการดููดกิินน้ำำ��เลี้�ยง
จากผิิวใบ ทำำ�ให้้ใบที่่�ถููกทำ�ำ ลายมีีลัักษณะเป็็นจุุดสีีน้ำ��ำ ตาล แต่่แผลที่่�เกิิดจากเพลี้�ยไฟจะมีีขนาดใหญ่่กว่่า
และการเข้้าทำ�ำ ลายบนใบไม่่มีีรููปแบบของแผลที่่�แน่่นอน ต่่างจากแผลที่่�เกิิดจากไรแมงมุุมจะเห็็นแผล
ที่่ม� ีีขนาดใกล้เ้ คีียงกััน
การจััดการ
n การใช้ก้ ับั ดัักกาวเหนียี วสีเี หลืือง
n การใช้้มวนตัวั ห้ำ�ำ� Cardiastethus exiguous
n การใช้ส้ ารเคมีี ได้แ้ ก่่
1) สไปนีโี ทแรม (Spinetoram) 12% SC อัตั รา 10 มิลิ ลิิลิิตรต่่อน้ำำ�� 20 ลิิตร
2) ไซแอนทรานิลิ ิิโพรล (Cyantraniliprole) 10% OD 40 มิลิ ลิลิ ิิตรต่่อน้ำ�ำ� 20 ลิิตร
3) สไปโรมีีซิิเฟน (Spiromesifen) 24% SC อัตั รา 15 มิลิ ลิิลิิตรต่่อน้ำ�ำ� 20 ลิติ ร
4) คลอร์์ฟีนี าเพอร์์ (Chlorfenapyr) 10% SC อัตั รา 30 มิลิ ลิิลิิตรต่่อน้ำำ�� 20 ลิติ ร

ภาพที่�่ 41  อาการที่่�เกิดิ จากการเข้้าทำ�ำ ลายของเพลี้ย� ไฟ

ที่่�มา : สำ�ำ นักั วิจิ ััยพัฒั นาการอารักั ขาพืืช กรมวิิชาการเกษตร

คู่่�มือื สำำ�หรับั เกษตรกร 45
การปลูกู และขึ้�น้ ทะเบีียนเกษตรกร ผู้�ป้ ลููกกััญชา กััญชง และกระท่่อม

8.3.10 แมลงหวี่่ข� าว

สาเหตุุ : แมลงหวี่่�ขาว
อาการ : แมลงหวี่่ข� าวตััวอ่่อนและตััวเต็ม็ วััย อาศััยบริเิ วณใต้ใ้ บ และเข้้าทำำ�ลาย
บริิเวณใบของพืืชสกุุลกััญชา โดยดููดกิินน้ำ��ำ เลี้�ยง ทำำ�ให้้เกิิดจุุดสีีเหลืืองบนพืืช และมีีการขัับถ่่าย
Honey dew ซึ่�งเป็็นอาหารของราดำ�ำ (Sooty mold) นอกจากนี้้ย� ัังเป็น็ พาหะของไวรัสั
การจััดการ
n การใช้้กัับดัักกาวเหนียี วสีเี หลืือง
n การใช้้สารเคมีี ได้้แก่่
1) สไปโรมีซี ิิเฟน (Spiromesifen) 24% SC 20 มิิลลิิลิติ รต่่อน้ำำ�� 20 ลิิตร
2) ไพมีีโทรซีีน (Pymetrozine) 50% WG 10 กรัมั ต่่อน้ำ�ำ� 20 ลิติ ร
3) บูโู พรเฟซินิ (Buprofezin) 40% SC 40 มิลิ ลิลิ ิิตรต่่อน้ำ��ำ 20 ลิิตร

ภาพที่�่ 42 ตัวั อ่่อนและตััวเต็ม็ วััยแมลงหวี่่ข� าวใต้้ใบพืชื สกุุลกััญชา

ที่่ม� า : Rosenthal (2019) 

46 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

8.3.11 เพลี้้�ยแป้ง้ การปลููกกััญชา กััญชง
และการใช้้ประโยชน์์
สาเหตุุ : เพลี้ย� แป้้ง
อาการ : เพลี้�ยแป้้งอาศััยอยู่�บริิเวณใบ ลำำ�ต้้น และก้้านใบ และเข้้าทำ�ำ ลาย
โดยการดููดน้ำำ��เลี้�ยงจากส่่วนต่่าง ๆ ของต้้น ทำ�ำ ให้้บริิเวณที่่�ถููกทำ�ำ ลายผิิดปกติิ เช่่น ใบมีีสีีเหลืือง
และเหี่่�ยวย่่น หากเข้้าทำ�ำ ลายรุุนแรง ทำ�ำ ให้้ใบและกิ่�งแห้้ง การเจริิญเติิบโตผิิดปกติิ นอกจากนี้้�
ยัังขัับถ่่าย Honey dew ซึ่ง� เป็น็ อาหารของมดและราดำ�ำ
การจััดการ
n การใช้ต้ ัวั ห้ำ�ำ� ได้แ้ ก่่ แมลงช้้างปีกี ใส ด้ว้ งเต่่าลาย
n การใช้ส้ ารเคมีี ได้้แก่่
1) ไทอะมีีโทแซม (Thiamethoxam) 25% WG 4 กรัมั ต่่อน้ำ�ำ� 20 ลิิตร
2) ไดทีีโนฟููแรน (Dinotefuran) 10% WP 20 กรัมั ต่่อน้ำ�ำ� 20 ลิติ ร
3) โปรไทโอฟอส (Prothiofos) 50% EC 50 ซีีซีตี ่่อน้ำ��ำ 20 ลิติ ร
4) พิริ ิมิ ิิฟอสเมธิลิ (Pirimiphos-methyl) 50% EC 50 ซีีซีีต่่อน้ำ�ำ� 20 ลิติ ร

ภาพที่�่ 43  เพลี้�ยแป้ง้

ที่่�มา : สำ�ำ นัักวิจิ ััยพัฒั นาการอารัักขาพืชื กรมวิิชาการเกษตร

คู่่ม� ืือสำำ�หรับั เกษตรกร 47
การปลูกู และขึ้น้� ทะเบียี นเกษตรกร ผู้ป�้ ลูกู กัญั ชา กัญั ชง และกระท่่อม

8.3.12 หนอนแมลงวัันชอนใบ

สาเหตุุ : หนอนแมลงวัันชอนใบ เป็็นแมลงศััตรููที่่�พบได้้ทั่่�วไปในสภาพแปลง
อาการ : หนอนจะเข้้ากััดกิิน โดยชอนไชไปดููดกิินอาหารระหว่่างผิิวใบ
และหลัังใบ ทำำ�ให้้เกิิดรอยเส้้นสีีขาวขึ้�นบนใบ ซึ่�งจะไปลดการสัังเคราะห์์แสงของพืืช หากเกิิด
ความเสียี หายรุุนแรงมากส่่งผลให้ใ้ บร่่วง
การจััดการ
n การใช้ส้ ารเคมีี ได้แ้ ก่่
1) อีีมาเม็็กติิน เบนโซเอท (Emamectin benzoate) 1.92% EC อััตรา
20 มิลิ ลิลิ ิติ ร ต่่อน้ำ��ำ 20 ลิติ ร
2) คลอแรนทรานิิลิิโพรล (Chlorantraniliprole) 5.17% SC อััตรา
20 มิลิ ลิิลิติ ร ต่่อน้ำำ�� 20 ลิติ ร
3) ฟลููเบนไดอะไมด์์ (Flubendiaminde) 20% WDG อััตรา 6 กรััม ต่่อน้ำ�ำ�
20 ลิิตร
4) สไปนีโี ทแรม (Spinetoram) 12% SC อัตั รา 20 มิลิ ลิลิ ิิตรต่่อน้ำำ�� 20 ลิิตร
ควรพ่่นสารกำ�ำ จััดแมลง 5 - 7 วัันต่่อครั้้�ง ติิดต่่อกััน 2 - 3 ครั้้�ง โดยใช้้
กลุ่�่มสารสลัับกัันอย่่างน้้อย 2 กลุ่�่ม ใน 1 รอบวงจรชีีวิิต (30 วััน) และเว้้นระยะ ไม่่ใช้้สารกลุ่่�มเดิิม
ในรอบวงจรชีีวิติ ถััดไป เพื่่อ� ลดการสร้า้ งความต้า้ นทานต่่อสารกำำ�จัดั แมลง

ภาพที่�่ 44  การเข้า้ ทำ�ำ ลายของหนอนแมลงวันั ชอนใบ

ที่่�มา : สำ�ำ นักั วิจิ ัยั และพััฒนาการเกษตรเขตที่่� 7 กรมวิิชาการเกษตร

48 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

9. การใช้้ประโยชน์์จากพืื ชสกุุลกััญชา การปลููกกััญชา กััญชง
และการใช้้ประโยชน์์
มนุุษย์์ใช้้ประโยชน์์จากพืืชสกุุลกััญชามาตั้้�งแต่่ยุุคโบราณจนถึึงปััจจุุบััน มีีการใช้้ประโยชน์์
จากส่่วนต่่าง ๆ ของต้้น ราก ใบ ช่่อดอก และเมล็็ด ซึ่�งลัักษณะของการใช้้ประโยชน์์แตกต่่างกััน
ดัังตารางที่่� 8 (Clarke and Merlin, 2016)

ตารางที่่� 8  การใช้ป้ ระโยชน์จ์ ากพืชื สกุุลกััญชา

ส่ว่ นของพืืชสกุลุ กััญชา การใช้้ประโยชน์์ ประเภทของวััสดุุ
เส้้นใย cellulose ยาว
เปลืือก/เส้้นใยลำำ�ต้้น เชือื ก และเครื่่�องนุ่�ง่ ห่่ม เส้้นใย cellulose สั้�น และยาว

ลำ�ำ ต้้น กระดาษ วััสดุุก่่อสร้้าง และ สมุุนไพร เภสัชั กรรม โภชนาการ
พลัังงาน สารสำ�ำ คััญ cannabinoils
โปรตีนี และกรดไขมันั ที่่เ� ป็น็ ประโยชน์์
ใบ ราก และช่อ่ ดอกเพศผู้้� ยา (omega 3 และ 6)
โปรตีีน และกรดไขมันั
ช่่อดอกเพศเมีีย การแพทย์์ และสัันทนาการ

เมล็็ด อาหารมนุุษย์์

กากเมล็็ด อาหารสััตว์์

พืืชสกุุลกััญชามีีกลุ่่�มสารสำ�ำ คััญที่่�สามารถนำ�ำ มาใช้้ประโยชน์์ทางการแพทย์์ คืือ Phytocan-
nabinoids ซึ่�งสารในกลุ่�่มนี้้�ที่่�มีีบทบาททางการแพทย์์ คืือ Delta-9-tetrahydrocannabinoids
(THC) และ Cannabidiol (CBD) ซึ่�งสารทั้้ง� 2 ชนิดิ มีีคุุณสมบัตั ิิ ดังั นี้้� (Chandra et al., 2017)
THC เป็็นสารที่่�ออกฤทธิ์�กระตุ้้�นประสาท (Major psychoactive component) ก่่อให้้เกิิด
สภาวะมีีความสุุข (Euphoria property) ซึ่ง� มีคี ุุณสมบััติเิ ป็็นยาแก้้ปวด ต้า้ นอาเจียี น ลดการอักั เสบ
และต้้านออกซิเิ ดชันั
CBD เป็็นสารที่่�ไม่่มีีฤทธิ์�เสพติิดทางจิิตใจ (Non-psychoactive) ออกฤทธิ์�ระงัับประสาท
ซึ่�ง CBD มีีคุณุ สมบััติริ ะงับั อาการวิิตกกัังวล (Anxiolytic activity) และต้า้ นการชััก (Anticonvulsive)
การใช้้กััญชาเพื่่�อประโยชน์์ทางการแพทย์์ มีีหลัักฐานที่่�มีีคุุณภาพและน่่าเชื่�อถืือ (Moderate-
quality evidence) คือื การรักั ษาอาการปวดเรื้�อรังั (Chronic pain) โดยใช้ส้ ารกลุ่่�ม cannabinoids
(Whiting et al., 2015) ได้แ้ ก่่
1) อาการปวดจากปลายประสาท (Neuroleptic pain)
2) อาการปวดจากโรคมะเร็็ง (Cancer pain).
3) สภาวะกล้้ามเนื้้�อเกร็็ง เนื่่�องจากภาวะปลอกประสาทอัักเสบ (Spasticity due to
multiple sclerosis)

คู่่�มือื สำำ�หรัับเกษตรกร 49
การปลูกู และขึ้้น� ทะเบีียนเกษตรกร ผู้ป�้ ลูกู กััญชา กััญชง และกระท่่อม

กระท่่อม

1. ลัักษณะทางพฤกษศาสตร์์

กระท่่อม (Kratom) มีชีื่อ� วิทิ ยาศาสตร์์ว่่า Mitragyna speciosa (Korth.) Havil. เป็็นพืืชในวงศ์์
Rubiaceae ซึ่�งเป็็นพืืชในวงศ์์เดีียวกัันกัับกาแฟ กระท่่อมเป็็นไม้้ยืืนต้้น ขนาดกลาง
ความสูงู ประมาณ 15 - 30 เมตร มีีการแตกกิ่�งก้้านน้้อย ใบคล้้ายรููปไข่่ โดยเป็น็ ใบเดี่่�ยวปลายแหลม
โคนป้า้ น มีคี วามยาวประมาณ 14 - 20 เซนติิเมตร และกว้้างประมาณ 7 - 12 เซนติิเมตร มีเี ส้้นใบ
ประมาณ 12 - 15 คู่่� ด้้านล่่างของแผ่่นใบมีีขนสีขี าวอยู่ต� ามซอกของเส้น้ ใบและซอกของเส้น้ ใบแขนง
มีีหููใบรูปู หอก ยาวประมาณ 2 - 4 เซนติิเมตร ก้้านใบยาวประมาณ 3 - 6 เซนติเิ มตร ดอกกระท่่อม
เป็็นดอกสมบููรณ์์เพศออกที่่�ปลายกิ่�ง มีีลัักษณะเป็็นดอกรวม มีีช่่อดอกแบบกระจุุกแน่่น ผลมีีลัักษณะ
เป็น็ แคปซููล ผลย่่อยรููปรีี ยาว 7 - 9 มิิลลิิเมตร ภายในมีีเมล็ด็ อัดั แน่่น มีลี ัักษณะแบน (flat seed)
เมล็ด็ รููปรีี ยาวประมาณ 1 มิลิ ลิิเมตร มีปี ีีกบางที่่�ปลายทั้้�งสองด้า้ นยาว 1 - 2 มิิลลิิเมตร (จุุไรทิิพย์,์ 2559;
เต็ม็ , 2557; Eisenman, 2015)

ภาพที่�่ 45 ดอก (ซ้้าย) และเมล็ด็ (ขวา) ของกระท่่อม

50 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

กระท่่อมส่่วนใหญ่่มีีการกระจายตััวอยู่�ในพื้้�นที่่�ภาคใต้้และภาคกลางบางส่่วน โดยสามารถ การปลูกู กระท่อ่ ม
แยกตามลักั ษณะของใบและเส้้นใบ ออกเป็็น 3 ชนิดิ (Sukrong et al., 2017) ได้้แก่่ ชนิิดก้า้ นใบสีีแดง และการใช้ป้ ระโยชน์์
ชนิิดก้้านใบสีีเขีียว (แตงกวา) และชนิิดขอบใบหยััก (หางกั้�ง, ยัักษ์์ใหญ่่) (ภาพที่่� 46) อย่่างไรก็็ตาม
ยัังพบใบกระท่่อมที่่�มีีลัักษณะขอบใบเรีียบและขอบใบหยัักหรืือก้้านเขีียวและก้้านแดงในต้้นเดีียวกััน
(ภาพที่่� 47)

1) 2) 3)

ภาพที่่� 46 ชนิดิ ของกระท่่อมในประเทศที่่แ� ยกตามลักั ษณะใบ
1) ชนิดิ ก้า้ นใบสีีแดง  2) ชนิิดก้า้ นใบสีเี ขียี ว (แตงกวา) 
3) ชนิดิ ขอบใบหยักั (หางกั้ง� , ยักั ษ์ใ์ หญ่่)

ที่่�มา : จุุไรทิพิ ย์์, 2559

ภาพที่�่ 47 ลักั ษณะขอบใบเรียี บและขอบใบหยัักของกระท่่อมภายในต้น้ เดียี วกันั

คู่ม�่ ือื สำำ�หรับั เกษตรกร 51
การปลูกู และขึ้น้� ทะเบีียนเกษตรกร ผู้ป�้ ลูกู กััญชา กัญั ชง และกระท่่อม

2. สารสำ�ำ คัญั จากกระท่่อม

สารสำำ�คััญในกระท่่อม มีหี ลากหลายกลุ่ม่� ได้้แก่่ สารประกอบกลุ่ม�่ เทอปิินอยด์์ (Terpenoids)
ฟลาโวนอยด์์ (Flavonoids) และ อััลคาลอยด์์ (Alkaloids) เป็็นต้้น โดยพบสารกลุ่่�ม Indole
alkaloids เป็็นสารกลุ่�่มใหญ่่ที่่�จะพบในพืืชกระท่่อม และมีีสารสำำ�คััญหลัักคืือ Mitragynine
และ 7-hydroxy-mitragynine โดยสาร Mitragynine มีีฤทธิ์�แก้้ปวด กดความรู้้�สึึกเมื่่�อยล้้า
แต่่มีีความรุุนแรงน้้อยกว่่ามอร์ฟ์ ีนี 10 เท่่า (สาวิติ รีี และคณะ, 2558) และสาร 7-hydroxymitragynin
มีีฤทธิ์�แก้้ปวดได้้ดีีกว่่ามอร์์ฟีีน 17 เท่่า มีีผลข้้างเคีียงน้้อยกว่่ามอร์์ฟีีน คืือ ไม่่กดการหายใจ
เหมืือนมอร์์ฟีีน (Thongpradichote et al., 1998) ซึ่�งสอดคล้้องกัับการใช้้ประโยชน์์จากกระท่่อม
ของคนท้้องถิ่�นทางภาคใต้้ที่่�บริิโภคกระท่่อมเพื่่�อลดอาการเมื่่�อยล้้าจากการทำำ�งาน ทำำ�ให้้ทำำ�งาน
ได้น้ านขึ้้�น

3. การปลูกู กระท่่อม

ในการผลิิตกระท่่อม มีีวิิธีีการปลููกได้้หลายรููปแบบ ขึ้�นอยู่�กัับวััตถุุประสงค์์ของผู้�ปลููก ได้้แก่่
การปลููกเพื่่�อบริิโภคภายในครััวเรืือน การปลููกในเชิิงอุุตสาหกรรม เพื่่�อใช้้ประโยชน์์ทางการแพทย์์
และการปลูกู ในเชิิงพานิิชย์์ แต่่อย่่างไรก็็ตามในการผลิติ กระท่่อมมีหี ลักั การทั่่�วไปในการปลูกู ดังั นี้้�

3.1 ต้้นพัั นธุ์์�กระท่่อม

ต้้นพัันธุ์์�กระท่่อมที่่�ใช้้ปลููก ขึ้�นอยู่�กัับวััตถุุประสงค์์ของผู้�ปลููก เช่่น หากปลููกเพื่่�อบริิโภค
ภายในครััวเรืือน จะเน้้นความสำ�ำ คััญของรสชาติิและเนื้้�อสััมผััสในการเคี้�ยวของกระท่่อมเป็็นอัันดัับแรก
คืือ รสไม่่ขมในปริิมาณที่่�พอเหมาะ ใบนิ่่�ม ไม่่แข็็งกร้้าน ส่่วนสรรพคุุณจากสารสำำ�คััญของกระท่่อม
เป็น็ ลำ�ำ ดับั ต่่อมา หากผลิติ เพื่่อ� ใช้ป้ ระโยชน์์ทางการแพทย์์ จะให้ค้ วามสำ�ำ คัญั ของสารสำ�ำ คัญั ในกระท่่อม
เป็็นอัันดัับแรก ซึ่ง� ต้้นพัันธุ์์ก� ระท่่อมที่่�นำ�ำ มาใช้้ส่่วนใหญ่่ได้ม้ าจากวิิธีกี าร ดัังนี้้�
3.1.1 วิธิ ีกี ารอาศัยั เพศ ได้้แก่่ การใช้เ้ มล็็ดพัันธุ์์�
3.1.2 วิิธีีการไม่่อาศััยเพศ ได้้แก่่ การตอนกิ่่�ง การปัักชำ�ำ การติิดตา ซึ่ �งต้้นที่่�ได้้
จากวิิธีีดัังกล่่าวจะมีีความสม่ำ��ำ เสมอทางพัันธุุกรรม มีีผลต่่อความสม่ำำ�� เสมอต่่อสารสำำ�คััญที่่�ได้้
จากต้้นกระท่่อม ดัังนั้้�นการปลููกกระท่่อมจึึงจำ�ำ เป็็นต้้องกำำ�หนดวััตถุุประสงค์์ของผู้�ปลููกเป็็นอัันดัับแรก
เพื่่�อที่่�จะใช้้ต้้นกล้า้ ที่่�เหมาะสมกัับวัตั ถุุประสงค์์ที่่�กำำ�หนดขึ้้น�

52 กรมส่่งเสริิมการเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

การปลูกู กระท่อ่ ม
และการใช้ป้ ระโยชน์์

1) 2)

3)

ภาพที่่� 48 ต้น้ กล้้ากระท่่อมที่่ไ� ด้จ้ ากการขยายพันั ธุ์ใ์� นรููปแบบต่่าง ๆ ได้้แก่่
1) เมล็ด็   2) การตอนกิ่่ง�   3) การปัักชำ�ำ

คู่ม�่ ือื สำำ�หรัับเกษตรกร 53
การปลูกู และขึ้�น้ ทะเบียี นเกษตรกร ผู้�ป้ ลููกกัญั ชา กัญั ชง และกระท่่อม

3.2 การเตรีียมต้้นกล้้า

เมื่่�อได้้ต้้นกล้้าที่่�เหมาะสมกัับวััตถุุประสงค์์ของผู้�ปลููก การจะนำำ�ต้้นกล้้ามาปลููกในแปลง
มีวี ิธิ ีกี าร ดัังนี้้�
3.2.1 ต้น้ กล้า้ ที่่ใ� ช้ป้ ลููกในแปลงควรมีใี บจริิง 7 - 9 คู่�ใบ หรือื ประมาณตั้ง� แต่่ 50 เซนติิเมตร
เพื่่�อให้ต้ ้น้ สามารถเจริญิ เติบิ โตได้ด้ ีภี ายในสภาพแปลง
3.3.2 ก่่อนนำ�ำ ต้้นกล้้าลงปลููกในแปลงควรมีีการปรัับสภาพต้้นกระท่่อม (Hardening)
ให้แ้ ข็ง็ แรงก่่อนย้้ายปลูกู เป็็นเวลา 30 วััน โดยค่่อย ๆ เพิ่่�มปริิมาณแสงจนเข้า้ สู่�สภาพที่่�ไม่่มีกี ารพรางแสง
และลดปริิมาณน้ำำ�� ลงครึ่่�งหนึ่่�งจากการให้้น้ำ�ำ� ปกติิ ประมาณ 7 วััน ก่่อนทำ�ำ การย้้ายกล้้า เพื่่�อลดอััตรา
การช็อ็ ค (Transplanting shock) ของต้น้ กล้้า

3.3 การปลูกู

ในการปลููกควรมีีการกำำ�หนดช่่วงเวลาในการปลููก โดยปลููกในช่่วงต้้นฤดููฝน
เพื่่�อให้้ต้้นกระท่่อมสามารถตั้้�งตััวได้้รวดเร็็วและลดอััตราการตายหลัังจากปลููก และในการปลููก
มีวี ิธิ ีีการดัังนี้้�
1) การเคลื่่�อนย้้ายต้้นกล้้าควรทำำ�ด้้วยความระมััดระวััง โดยระมััดระวัังไม่่ให้้ดิินในถุุงแตก
เพราะจะทำำ�ให้ก้ ารเจริญิ เติิบโตของต้้นกล้า้ หยุุดชะงักั
2) การขุุดหลุุมปลูกู จะขุุดหลุุม กว้้าง x ยาว x ลึึก ประมาณ 50 x 50 x 50 เซนติิเมตร
โดยแยกดิินชั้้�นบน และดิินชั้้�นล่่างออกจากกััน โดยรองก้้นหลุุมด้้วยหิินฟอสเฟต ปริิมาณ 200 กรััม
และนำำ�ดิินชั้้น� บนผสมกับั ปุ๋๋�ยหมัักใส่่ภายในหลุุม
3) นำ�ำ ต้้นกระท่่อมออกจากถุุง โดยใช้้มีีดกรีีดถุุง และระมััดระวัังอย่่างให้้ดิินแตก
วางต้้นกล้้าลงในหลุุม และจััดต้้นกล้้าให้้ตั้้�งตรงและกลบดิินให้้แน่่น โดยโคนต้้นกระท่่อมจะต้้อง
อยู่ร� ะดับั ดิินเดิิมกัับแปลงปลูกู
4) นำ�ำ ไม้้ค้ำ��ำ มาปัักทำ�ำ มุุม 45 องศากัับพื้้�นดิิน และใช้้เชืือกมััดติิดต้้นกระท่่อมกัับไม้้ค้ำ��ำ
ให้้แน่่น ป้อ้ งกันั การโยกของต้น้ กระท่่อม
5) คลุุมบริิเวณโคนต้้นด้้วยวััสดุุคลุุมดิิน เช่่น เศษหญ้้าแห้้ง ทะลายปาล์์มเปล่่า
เพื่่�อรัักษาความชื้้�นในดิิน และการคลุุมจะต้้องห่่างจากโคนต้้น 10 - 20 เซนติิเมตร โดยคลุุมโคน
ให้้รััศมีีกว้้าง 1 เมตร และหนาไม่่ต่ำำ�� กว่่า 15 เซนติิเมตร เพื่่�อป้้องกัันการเป็็นแหล่่งที่่�อยู่�อาศััย
ของแมลงศััตรููพืืช
6) ในกรณีีที่่�ภายหลัังจากปลููกแล้้วเกิิดภาวะฝนทิ้้�งช่่วง ควรให้้น้ำ��ำ แก่่ต้้นกล้้าประมาณ
5 - 10 ลิิตรต่่อสัปั ดาห์์ เพื่่อ� ให้้ต้น้ กล้้าสามารถตั้้ง� ตััวในระยะแรกของการปลูกู

54 กรมส่่งเสริิมการเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

3.3.1 ระยะปลูกู การปลูกู กระท่อ่ ม
และการใช้ป้ ระโยชน์์
การปลููกกระท่่อม มีีหลากหลายรููปแบบในการปลููก เช่่น การปลููกระยะชิิด
เพื่่อ� ให้ไ้ ด้้จำำ�นวนต้้น/พื้้น� ที่่�ในปริิมาณมาก การปลููกในระยะ 3 x 3 เมตร หรือื 4 x 4 เมตร ร่่วมกัับ
การปลููกพืืชเพื่่�อเป็็นแหล่่งให้้ร่่มเงาแก่่ต้้นกระท่่อมในช่่วงระยะปีีแรก เช่่น กล้้วย ซึ่�งระยะปลููก
ที่่�ใช้้สามารถปรัับเปลี่�ยนได้้ ขึ้�นอยู่�กัับสภาพพื้้�นที่่� แรงงาน การทำ�ำ งานของเครื่่�องจัักรภายในแปลง
ให้้เหมาะสมกับั พื้้�นที่่�ของตนเอง

3.3.2 การจัดั การวััชพืื ช

การจััดการวััชพืืช จำำ�เป็็นในช่่วง 1 - 2 ปีีแรกหลัังจากปลููก เนื่่�องจากต้้นกระท่่อม
ยัังไม่่สามารถเจริิญแข่่งกัับวััชพืืชได้้ โดยเฉพาะบริิเวณรอบ ๆ ทรงพุ่�่ม เพื่่�อลดการแข่่งขัันการดููดน้ำ��ำ
และธาตุุอาหารกัับวัชั พืชื

3.3.3 การจัดั การธาตุุอาหาร

การจััดการธาตุุอาหารของต้้นกระท่่อม สามารถปรัับเปลี่�ยนได้้ตามสภาพแวดล้้อม
ในการปลููกกระท่่อม แต่่อย่่างไรก็็ตามควรมีีการตรวจวิิเคราะห์์ดิินก่่อนการปลููกกระท่่อม เพื่่�อจะได้้ทราบ
คุุณสมบััติิของดิินที่่�ปลููก เพื่่�อเป็็นแนวทางในการปรัับปรุุงดิินให้้เหมาะสมต่่อการปลููกกระท่่อม
แนวทางในการจััดการธาตุุอาหารกระท่่อมมีีการดััดแปลงมาจากกาแฟ ซึ่�งเป็็นพืืชตระกููลเดีียวกััน
กัับกระท่่อม คืือ ใส่่ปุ๋๋�ยสููตร 15-15-15 อััตรา 150 กรััม/ต้้น และสููตร 46-0-0 อััตรา 50 กรััม/ต้้น
โดยแบ่่งใส่่ 2 ครั้้�ง ช่่วงต้้นฤดููฝน และปลายฤดููฝน และเพิ่่�มปริิมาณปุ๋๋�ยปีีละประมาณ 25 %
ของปุ๋๋�ยที่่�ใส่่จากปีีก่่อนหน้้า ซึ่�งในส่่วนการจััดการธาตุุอาหารจำำ�เป็็นต้้องมีีการศึึกษาเพิ่่�มเติิม
เพื่่อ� ให้้การใช้้ปุ๋๋ย� มีคี วามแม่่นยำำ�และตรงกัับความต้้องการของกระท่่อมมากขึ้�น

คู่�่มืือสำำ�หรับั เกษตรกร 55
การปลูกู และขึ้�น้ ทะเบียี นเกษตรกร ผู้ป�้ ลููกกัญั ชา กัญั ชง และกระท่่อม

3.3.4 การจััดการศััตรููพืื ช

กระท่่อมเป็็นพืืชที่่�พบการเข้้าทำำ�ลายของศััตรููพืืชน้้อย แต่่หากปลููก
เป็็นพืืชเชิิงอุุตสาหกรรมก็็มีีโอกาสเข้้าทำ�ำ ลายของศััตรููพืืชได้้มากขึ้�น มีีแนวทางการจััดการศััตรููพืืช ดัังนี้้�
1) หมั่่น� สำำ�รวจแปลงปลูกู อยู่�สม่ำ��ำ เสมอ อย่่างน้้อยสััปดาห์์ละครั้้�ง
2) เมื่่�อพบอาการผิิดปกติิให้้บัันทึึกภาพ และรายละเอีียดที่่�พบในแปลง
เพื่่�อให้้ผู้�เชี่�ยวชาญจำ�ำ แนกสาเหตุุของอาการผิิดปกติิที่่�เกิิดขึ้้�น เป็็นแนวทางในการจััดการอาการผิิดปกติิ
ที่่�เกิิดขึ้้น�
3) หากมีกี ารใช้ส้ ารกำำ�จัดั ศัตั รูพู ืชื ควรมีกี ารเว้น้ ระยะการเก็บ็ เกี่ย� วตามคำำ�แนะนำำ�
การใช้ส้ ารกำำ�จัดั ศััตรููพืชื เพื่่อ� ป้อ้ งกัันการเกิิดสารพิษิ ตกค้า้ งในผลผลิิต

3.4 การเก็บ็ เกี่่�ยวผลผลิิต

การเก็็บเกี่�ยวผลผลิิตของกระท่่อมสามารถเก็็บเกี่�ยวได้้ภายหลััง 1 - 1.5 ปีี หลัังปลููก
ขึ้น� อยู่ก� ับั การดููแลรักั ษาและการเลือื กใช้ส้ ่่วนขยายพันั ธุ์์ข� องผู้�ปลูกู โดยการเก็็บผลผลิิตจะเก็บ็ ใบคู่่�ที่่� 3
และ 4 นัับจากยอด ส่่วนใบคู่่�ที่่� 1 และ 2 จะเว้น้ ไว้้ และจะสามารถเก็็บเกี่ย� วรอบต่่อไปในอีกี 10 วััน
นัับจากวัันที่่�เก็็บเกี่�ยวครั้้�งแรก ซึ่�งน้ำำ�� หนัักสดเฉลี่�ยของใบกระท่่อมประมาณ 1.75 กรััม/ใบ
หรือื ประมาณ 600 ใบ/กิิโลกรััม

56 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

4. การใช้้ประโยชน์์จากกระท่่อม การปลูกู กระท่อ่ ม
และการใช้ป้ ระโยชน์์
การใช้้ประโยชน์์จากกระท่่อมสามารถใช้้ประโยชน์ไ์ ด้้ ดัังนี้้�
1) การบริโิ ภคใบสด
2) การแปรรูปู ในรููปแบบต่่าง ๆ เช่่น น้ำ��ำ กระท่่อม ส่่วนผสมในเครื่่�องดื่่ม� ชูกู ำำ�ลััง ผงกระท่่อมสกัดั
เพื่่อ� ใช้้บริโิ ภคหรืือปรุุงรส
3) การใช้้ประโยชน์์ทางยา โดยการสกัดั สารจากใบกระท่่อม เพื่่อ� ใช้้ในทางการแพทย์์

ปััจจุุบัันกระท่่อม เป็็นพืืชที่่�มีีความต้้องการของตลาดเป็็นจำำ�นวนมาก ซึ่�งส่่วนใหญ่่จะเป็็น
ความต้้องการในเรื่�องของต้้นกล้้าที่่�นำ�ำ มาปลููกเพื่่�อใช้้ประโยชน์์ภายในครััวเรืือน ส่่วนในการปลููก
เชิิงอุุตสาหกรรม การแปรรููป และการใช้้ประโยชน์์ทางการแพทย์์ จำำ�เป็็นต้้องมีีการผลิิตที่่�เป็็นมาตรฐาน
ร่่วมกัับการมีีตลาดที่่�รองรัับการผลิิตที่่�แน่่นอน จึึงจะทำ�ำ ให้้พืืชกระท่่อมเป็็นพืืชเศรษฐกิิจที่่�มีีความยั่่�งยืืน
ในการผลิิต

ภาพที่�่ 49 ตััวอย่่างผลิิตภััณฑ์์แปรรููปที่่ม� ีกี ระท่่อมเป็น็ ส่่วนประกอบ
เช่่น เครื่่�องดื่่ม� ชูกู ำำ�ลังั ลููกอม และกระท่่อมอัดั เม็ด็

ที่่�มา : https://www.huffpost.com/entry/fda-kratoregulation_n_5a0b465be
4b00a6eece4c9e0

คู่�่มือื สำำ�หรับั เกษตรกร 57
การปลูกู และขึ้น�้ ทะเบีียนเกษตรกร ผู้ป�้ ลููกกััญชา กัญั ชง และกระท่่อม

58 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

แนวทาง

การขออนุุญาตปลูกู กััญชา
สำ�ำ หรัับวิสิ าหกิิจชุุมชน และ

สหกรณ์ก์ ารเกษตร

คู่่�มือื สำำ�หรับั เกษตรกร 59
การปลูกู และขึ้�น้ ทะเบีียนเกษตรกร ผู้�ป้ ลูกู กััญชา กัญั ชง และกระท่่อม

แนวทาง
การขออนุุญาตปลูกู กัญั ชา

สำำ�หรับั วิิสาหกิิจชุมุ ชน และสหกรณ์์การเกษตร

การขออนุุญาตผลิติ (ปลูกู ) กััญชา เกษตรกรต้อ้ งรวมตัวั กัันดำำ�เนินิ กิิจการในรููปแบบวิิสาหกิิจชุุมชน
หรืือสหกรณ์ก์ ารเกษตร และทำำ�สัญั ญาเพื่่อ� เป็็นผู้้�ปลูกู กัญั ชาให้ก้ ัับ
1) หน่่วยงานของรััฐที่่�มีีหน้้าที่่�ศึึกษาวิิจััยหรืือจััดการเรีียนการสอนทางการแพทย์์ เภสััชศาสตร์์
วิิทยาศาสตร์์ หรือื เกษตรศาสตร์์ หรืือมีหี น้า้ ที่่ใ� ห้บ้ ริิการทางการแพทย์์ เภสััชกรรม หรืือวิทิ ยาศาสตร์์
หรืือมีีหน้้าที่่�ให้้บริิการทางเกษตรกรรมเพื่่�อประโยชน์์ทางการแพทย์์หรืือเภสััชกรรม หรืือหน่่วยงาน
ของรััฐที่่�มีีหน้้าที่่�ในการป้้องกััน ปราบปราม และแก้้ไขปััญหายาเสพติิด หรืือสภากาชาดไทย
(มาตรา 26/5 (1))
2) สถาบัันอุุดมศึึกษา ตามกฎหมายว่่าด้้วยสถาบัันอุุดมศึึกษาเอกชน ที่่�มีีหน้้าที่่�ศึึกษาวิิจััย
และจัดั การเรียี นการสอนเกี่ย� วกับั ทางการแพทย์์หรือื เภสััชศาสตร์์ (มาตรา 26/5(3))
โดยมีีขั้�นตอนการดำำ�เนิินการ ดัังนี้้�

การขออนุุญาตปลูกู กััญชาในรููปแบบวิสิ าหกิจิ ชุมุ ชน

ดำ�ำ เนิินการตามพระราชบััญญััติิส่่งเสริิมวิิสาหกิิจชุุมชน พ.ศ. 2548 และที่่�แก้้ไขเพิ่่�มเติิม
ซึ่�งกำ�ำ หนดให้้ยื่�นคำำ�ขอจดทะเบีียนวิิสาหกิิจชุุมชน ณ สำำ�นัักงานเกษตรอำำ�เภอในพื้้�นที่่� แบ่่งเป็็น
2 กรณีี ได้แ้ ก่่
1. กรณีีที่่�ยัังไม่่จดทะเบีียนเป็น็ วิิสาหกิจิ ชุุมชน (จดทะเบีียนใหม่)่ ต้้องดำ�ำ เนิินการ ดังั นี้้�
1.1 เกษตรกรรวมตััว จำำ�นวน 7 คนขึ้้�นไป
1.2 เกษตรกร มอบให้้ผู้้�มีีอำำ�นาจทำ�ำ การแทนยื่่�นจดทะเบีียนวิิสาหกิิจชุุมชนประกอบกิิจการ
เกี่�ยวกัับสมุุนไพร ณ สำำ�นัักงานเกษตรในพื้้�นที่่� โดยมีีเอกสารประกอบการยื่�นขอจดทะเบีียน
วิิสาหกิิจชุุมชน ดังั นี้้�

60 กรมส่่งเสริิมการเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

1) แบบ สวช.01 (ฉบับั จริิง) แนวทางการขออนุญุ าตปลููกกัญั ชา
2) บััตรประจำ�ำ ตััวประชาชนของผู้้�มีอี ำ�ำ นาจทำ�ำ การแทน สำ�ำ หรับั วิิสาหกิจิ ชุุมชน และสหกรณ์ก์ ารเกษตร
3) ทะเบีียนรายชื่�อและที่่อ� ยู่�ของผู้้�มีอี ำ�ำ นาจทำำ�การแทนและสมาชิกิ
4) หนัังสืือให้้ความยิินยอมฉบัับจริิง หรืือสำ�ำ เนามติิที่่�ประชุุมมอบหมายผู้้�มีีอำ�ำ นาจ
ทำ�ำ การแทน
1.3 สำ�ำ นัักงานเกษตรอำำ�เภอรัับจดทะเบีียนแล้้วออกหนัังสืือสำำ�คััญการรัับจดทะเบีียน
วิิสาหกิจิ ชุุมชน
1.4 วิิสาหกิิจชุุมชนทำำ�สััญญากัับหน่่วยงานของรััฐ ที่่�มีีหน้้าที่่�ศึึกษาวิิจััย หรืือจััดการเรีียน
การสอนทางการแพทย์์ เภสััชศาสตร์์ วิิทยาศาสตร์์ หรืือเกษตรศาสตร์์ หรืือมีีหน้้าที่่�ให้้บริิการ
ทางการแพทย์์ เภสััชกรรม หรืือวิิทยาศาสตร์์ หรืือมีีหน้้าที่่�ให้้บริิการทางเกษตรกรรมเพื่่�อประโยชน์์
ทางการแพทย์์หรืือเภสััชกรรม หรืือหน่่วยงานของรััฐที่่�มีีหน้้าที่่�ในการป้้องกััน ปราบปราม และ
แก้้ไขปััญหายาเสพติิด หรืือสภากาชาดไทย หรืือสถาบัันอุุดมศึึกษา ตามกฎหมายว่่าด้้วย
สถาบัันอุุดมศึึกษาเอกชน ที่่�มีีหน้้าที่่�ศึึกษาวิิจััยและจััดการเรีียนการสอนเกี่�ยวกัับทางการแพทย์์
หรืือเภสััชศาสตร์์ โดยหน่่วยงานมีีความต้้องการให้้วิิสาหกิิจชุุมชนเป็็นผู้้�ดำ�ำ เนิินการปลููกกััญชา
เพื่่อ� ใช้ใ้ นกิจิ การของหน่่วยงานดังั กล่่าว
1.5 วิิสาหกิิจชุุมชนจััดเตรีียมสถานที่่�สำ�ำ หรัับเพาะปลููกกััญชาให้้เป็็นไปตามข้้อกำ�ำ หนด
ของสำำ�นัักงานคณะกรรมการอาหารและยา รายละเอียี ดโดยสัังเขป ดังั นี้้�
1) ตััวอาคาร โรงเรืือน หรืือแปลงปลููกกลางแจ้้ง ต้้องมีีเลขที่่�ที่่�ตั้้�งและที่่�อยู่�ชััดเจน
กรณีเี ป็็นอาคารต้้องสามารถระบุุชื่่�ออาคารได้้
2) สามารถแสดงแบบแปลนของตััวอาคาร/ชั้�น โรงเรือื น หรืือแปลงปลููกกลางแจ้ง้ ได้้
3) ระบุุพิกิ ััดสถานที่่� /ค่่าพิกิ ััด GPS และมีพี ิกิ ัดั ถูกู ต้้องตามที่่�ปรากฏในใบคำำ�ขออนุุญาต
4) แผนที่่�แสดงที่่ต�ั้�ง รวมทั้้�งระบุุเส้น้ ทางเพื่่�อเข้า้ ถึึงพื้้น� ที่่ป� ลููก รวมทั้้�งสถานที่่�ใกล้เ้ คียี งได้้
5) หนัังสืือแสดงกรรมสิิทธิ์�หรืือสิิทธิิครอบครองของสถานที่่�ปลููกโดยชอบด้้วยกฎหมาย
หรืือ หนัังสือื ให้้ความยินิ ยอมจากผู้�ให้เ้ ช่่า หรืือผู้�ให้้ใช้้ที่่�ดิิน ในกรณีีขอเช่่าหรืือขอใช้้ที่่ด� ิินของบุุคคลอื่่�น
ในการเพาะปลูกู
6) ปิดิ กั้้น� ทั้้�ง 4 ด้า้ นของพื้้น� ที่่ป� ลูกู สามารถป้้องกันั การเข้า้ ถึงึ จากบุุคคลภายนอก
7) ประตููทางเข้้าพื้้�นที่่�ปลููกควรทำ�ำ จากวััสดุุแข็็งแรงและทนทาน สามารถป้้องกััน
การเข้้าถึึงจากบุุคคลภายนอกที่่�ไม่่เกี่�ยวข้้อง โดยจำ�ำ กััดจำ�ำ นวนประตููเข้้า-ออก ให้้น้้อยที่่�สุุดเท่่าที่่�จำำ�เป็็น
8) จััดทำ�ำ ป้้ายด้้วยวััสดุุถาวร แสดงไว้้ในที่่�เปิิดเผยเห็็นได้้ง่่าย ขนาดกว้้างและยาว
ไม่่น้อ้ ยกว่่า 10 x 60 ซม. มีขี ้้อความเป็น็ ภาษาไทยว่่า “สถานที่่ผ� ลิติ ยาเสพติิดให้โ้ ทษในประเภท 5”
ขนาดตััวอักั ษรสููงไม่่น้อ้ ยกว่่า 3 เซนติิเมตร
9) กำ�ำ หนดให้้มีีเครื่่�องป้้องกัันการเข้้าถึึงพื้้�นที่่�ปลููกจากบุุคคลภายนอก เช่่น กุุญแจล็็อก
เปิิด-ปิิด ประตูู

คู่่ม� ือื สำำ�หรัับเกษตรกร 61
การปลูกู และขึ้้�นทะเบียี นเกษตรกร ผู้�ป้ ลููกกััญชา กััญชง และกระท่่อม

10)  กรณีีพื้้�นที่่�เพาะปลููกมีีขนาดเกิิน 50 ตารางเมตร ให้้มีีการติิดตั้้�งกล้้องวงจรปิิด
ในบริิเวณพื้้�นที่่�ปลููกรวมถึงึ บริเิ วณประตููทางเข้้าออก
1.6 หน่่วยงานที่่�ทำำ�สััญญากัับวิิสาหกิิจชุุมชนตามข้้อ 1.4 ยื่�นขออนุุญาตผลิิต (ปลููก) กััญชา
ต่่อสำ�ำ นัักงานสาธารณสุุขจัังหวััดหรืือสำำ�นัักงานคณะกรรมการอาหารและยาแล้้วแต่่กรณีี
โดยมีีชื่อ� วิสิ าหกิิจชุุมชนเป็น็ ผู้้�ร่่วมดำ�ำ เนินิ การ
1.7 สำ�ำ นัักงานสาธารณสุุขจัังหวััดหรืือสำ�ำ นัักงานคณะกรรมการอาหารและยาตรวจสอบ
พื้้�นที่่�ปลููกกััญชาของวิิสาหกิิจชุุมชน แล้้วเสนอให้้คณะกรรมการควบคุุมยาเสพติิดให้้โทษพิิจารณา
อนุุญาต
1.8 สำ�ำ นัักงานคณะกรรมการอาหารและยาออกใบอนุุญาตผลิิต (ปลูกู )
1.9 วิิสาหกิิจชุุมชนนำำ�สำำ�เนาใบอนุุญาตผลิิต (ปลููก) และสำำ�เนาสััญญาตามข้้อ 1.4
ยื่�นต่่อ สำ�ำ นัักงานเกษตรอำ�ำ เภอเพื่่�อเพิ่่�มกิิจกรรมปลููกกััญชาของวิิสาหกิิจชุุมชนในระบบสารสนเทศ
วิิสาหกิิจชุุมชน
2. กรณีีจดทะเบีียนเป็็นวิิสาหกิจิ ชุมุ ชนแล้้ว ต้้องดำ�ำ เนิินการ ดัังนี้้�
2.1 วิิสาหกิิจชุุมชนทำ�ำ สััญญากัับหน่่วยงานของรััฐ ที่่�มีีหน้้าที่่�ศึึกษาวิิจััย หรืือจััดการเรีียน
การสอนทางการแพทย์์ เภสััชศาสตร์์ วิิทยาศาสตร์์ หรืือเกษตรศาสตร์์ หรืือมีีหน้้าที่่�ให้้บริิการ
ทางการแพทย์์ เภสััชกรรม หรืือวิิทยาศาสตร์์ หรืือมีีหน้้าที่่�ให้้บริิการทางเกษตรกรรมเพื่่�อประโยชน์์
ทางการแพทย์์หรืือเภสััชกรรม หรืือหน่่วยงานของรััฐที่่�มีีหน้้าที่่�ในการป้้องกััน ปราบปราม และแก้้ไข
ปัญั หายาเสพติดิ หรือื สภากาชาดไทย หรือื สถาบันั อุุดมศึกึ ษา ตามกฎหมายว่่าด้้วยสถาบันั อุุดมศึึกษาเอกชน
ที่่� มีี หน้้ า ที่่� ศึึ ก ษ า วิิ จัั ย แ ล ะ จัั ด ก า ร เรีี ย น ก า ร ส อ น เ กี่ � ย ว กัั บ ท า ง ก า ร แ พ ท ย์์ หรืื อ เ ภ สัั ช ศ า ส ต ร์์
โดยให้้วิิสาหกิจิ ชุุมชนเป็น็ ผู้้�ดำ�ำ เนินิ การปลูกู กััญชาให้้กับั หน่่วยงานดังั กล่่าว
2.2 วิิสาหกิิจชุุมชนจััดเตรีียมสถานที่่�สำ�ำ หรัับเพาะปลููกกััญชาให้้เป็็นไปตามข้้อกำ�ำ หนด
ของสำ�ำ นัักงานคณะกรรมการอาหารและยา
2.3 หน่่วยงานที่่�ทำำ�สััญญากัับวิิสาหกิิจชุุมชนตามข้้อ 2.1 ยื่�นขออนุุญาตผลิิต (ปลููก)
กััญชา ต่่อสำำ�นัักงานสาธารณสุุขจัังหวััดหรืือสำ�ำ นัักงานคณะกรรมการอาหารและยา แล้้วแต่่กรณีี
โดยมีีวิิสาหกิิจชุุมชนเป็็นผู้้�ร่่วมดำ�ำ เนินิ การ
2.4 สำ�ำ นัักงานสาธารณสุุขจัังหวััดหรืือสำ�ำ นัักงานคณะกรรมการอาหารและยาตรวจสอบ
พื้้�นที่่�ปลููกกััญชาของวิิสาหกิิจชุุมชน แล้้วเสนอให้้คณะกรรมการควบคุุมยาเสพติิดให้้โทษพิิจารณา
อนุุญาต
2.5 สำ�ำ นักั งานคณะกรรมการอาหารและยาออกใบอนุุญาตผลิติ (ปลููก)
2.6 วิิสาหกิิจชุุมชนนำำ�สำ�ำ เนาใบอนุุญาตผลิิต (ปลููก) และสำำ�เนาสััญญาตามข้้อ 2.1
ยื่�นต่่อ สำ�ำ นัักงานเกษตรอำ�ำ เภอเพื่่�อเพิ่่�มกิิจกรรมปลููกกััญชาของวิิสาหกิิจชุุมชนในระบบสารสนเทศ
วิิสาหกิจิ ชุุมชน

62 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

แนวทางการขออนุญุ าตปลููกกัญั ชา
สำ�ำ หรับั วิิสาหกิจิ ชุุมชน และสหกรณ์ก์ ารเกษตร

คู่�่มืือสำำ�หรับั เกษตรกร 63
การปลูกู และขึ้้�นทะเบียี นเกษตรกร ผู้�ป้ ลูกู กัญั ชา กััญชง และกระท่่อม

การขออนุุญาตปลูกู กััญชาในรููปแบบสหกรณ์ก์ ารเกษตร

ตามที่่ม� ีีการประกาศใช้พ้ ระราชบัญั ญัตั ิิยาเสพติิดให้้โทษ (ฉบัับที่่� 7) พ.ศ. 2562 โดยมีผี ลบังั คับั
ใช้ต้ ั้้�งแต่่วัันที่่� 19 กุุมภาพันั ธ์์ 2562 และมีบี ทบััญญััติทิ ี่่ก� ำ�ำ หนดให้้ ผู้�ประกอบอาชีพี เกษตรกรรมที่่�รวม
กลุ่่�มเป็็นสหกรณ์์การเกษตรตามกฎหมายว่่าด้้วยสหกรณ์์ เป็็นผู้้�ขออนุุญาตให้้ผลิิต นำำ�เข้้า ส่่งออก
จำ�ำ หน่่ายหรืือมีีไว้้ในครอบครองซึ่�งยาเสพติิดให้้โทษในประเภท 5 เพื่่�อให้้เป็็นไปตามหลัักเกณฑ์์
และเงื่�อนไขที่่�กำำ�หนดในพระราชบััญญััติิดัังกล่่าว ซึ่�งการขออนุุญาตปลููกกััญชาในรููปแบบสหกรณ์์การเกษตร
สามารถดำ�ำ เนิินการได้ใ้ น 2 กรณีี ได้้แก่่
1. กรณีีขอจััดตั้้�งสหกรณ์ก์ ารเกษตรขึ้�้นมาใหม่่ ต้้องดำ�ำ เนิินการ ดังั นี้้�
1.1 รวบรวมกลุ่่�มบุุคคลที่่�ประสงค์์จะจััดตั้้�งสหกรณ์์ จำ�ำ นวน 10 คน ขึ้�นไป เป็็นบุุคคล
ธรรมดาและบรรลุุนิติ ิิภาวะ มีปี ัญั หาความเดือื ดร้้อนทางเศรษฐกิิจและสัังคม มีีความสมััครใจ เสียี สละ
มีีวิินััย และซื่�อสัตั ย์ส์ ุุจริิต
1.2 ผู้้�แทนกลุ่�่มบุุคคลประสานงานกัับสำ�ำ นักั งานสหกรณ์์จัังหวััดในพื้้น� ที่่� เพื่่�อขอคำ�ำ แนะนำ�ำ
ในการจััดตั้้�งสหกรณ์์ รวมถึึงให้้การศึึกษาอบรมแก่่กลุ่่�มบุุคคล เกี่�ยวกัับหลัักการและอุุดมการณ์์
ของสหกรณ์โ์ ดยเจ้้าหน้า้ ที่่ข� องสำ�ำ นัักงานสหกรณ์จ์ ัังหวััดในพื้้น� ที่่� ไม่่น้้อยกว่่า 6 ชั่ว� โมง
1.3 ประชุุมผู้้�ซึ่่�งประสงค์์จะเป็็นสมาชิิกสหกรณ์์ เพื่่�อกำำ�หนดชื่่�อสหกรณ์์ คััดเลืือก
คณะผู้้�จััดตั้้�งสหกรณ์์ ไม่่น้้อยกว่่า 10 คน เสนอความเห็็นเกี่�ยวกัับการกำ�ำ หนดประเภทสหกรณ์์
วััตถุุประสงค์์ แผนดำำ�เนินิ การ และร่่างข้อ้ บังั คับั สหกรณ์์
1.4 ประชุุมคณะผู้้�จััดตั้้�งสหกรณ์์ เพื่่�อจองชื่�อสหกรณ์์ผ่่านเว็็บไซต์์กรมส่่งเสริิมสหกรณ์์
(www.cpd.go.th) เลืือกประเภทสหกรณ์์ กำ�ำ หนดวััตถุุประสงค์์ของสหกรณ์์ที่่�จะขอจััดตั้้�ง จััดทำ�ำ
ร่่างข้้อบัังคัับสหกรณ์์ จัดั ทำำ�แผนดำำ�เนิินการเกี่ �ยวกัับธุุรกิิจ หรืือกิิจกรรมของสหกรณ์์ อย่่างน้้อย 3 ปีี
รวมถึงึ การจััดทำำ�บัญั ชีีรายชื่อ� ผู้�ซึ่�งจะเป็น็ สมาชิิกสหกรณ์์
1.5 ประชุุมผู้้�ซึ่่�งจะเป็็นสมาชิิกสหกรณ์์เพื่่�อรัับทราบชื่�อสหกรณ์์ ประเภท วััตถุุประสงค์์
และแผนดำำ�เนิินการของสหกรณ์์ พิจิ ารณาร่่างข้้อบังั คับั เพื่่อ� กำ�ำ หนดให้้เป็น็ ข้้อบังั คับั ของสหกรณ์์
1.6 จััดทำ�ำ บัันทึึกข้้อตกลงหรืือหนัังสืือรัับรองจากหน่่วยงานรััฐที่่�มีีหน้้าที่่�ศึึกษาวิิจััยหรืือ
จัดั การเรียี นการสอนทางการแพทย์์ เภสัชั ศาสตร์์ วิทิ ยาศาสตร์์ หรือื เกษตรศาสตร์์ หรือื มีหี น้า้ ที่่ใ� ห้บ้ ริกิ าร
ทางการแพทย์์ เภสััชกรรม หรืือวิิทยาศาสตร์์ หรืือมีีหน้้าที่่�ให้้บริิการทางเกษตรกรรมเพื่่�อประโยชน์์
ทางการแพทย์์ หรืือเภสััชกรรม หรืือหน่่วยงานของรััฐที่่�มีีหน้้าที่่�ในการป้้องกััน ปราบปราม
และแก้้ไขปััญหายาเสพติิด หรืือ สภากาชาดไทย (ตามมาตรา 26/5(1)) หรืือสถาบัันอุุดมศึึกษาเอกชน
(ตามมาตรา 26/5(3)) ที่่�มีีหน้้าที่่�ศึึกษาวิิจััยและจััดการเรีียนการสอนเกี่�ยวกัับทางการแพทย์์
หรือื เภสััชศาสตร์์

64 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

1.7 ขอจััดตั้้�งสหกรณ์์ตามขั้้�นตอนที่่�กฎหมายสหกรณ์์กำำ�หนดพร้้อมนำำ�บัันทึึกข้้อตกลง แนวทางการขออนุญุ าตปลููกกัญั ชา
หรืือ หนัังสืือรัับรองจากหน่่วยงานของรัฐั หรืือสถาบัันอุุดมศึกึ ษาเอกชน (ที่่จ� ัดั ทำ�ำ ในขั้้น� ตอนที่่� 2.1.2) สำ�ำ หรับั วิิสาหกิจิ ชุุมชน และสหกรณ์ก์ ารเกษตร
ยื่น� ประกอบการพิจิ ารณาพร้้อมคำำ�ขอจดทะเบียี น ซึ่ง� ประกอบด้ว้ ย
(1) คำ�ำ ขอจดทะเบียี นสหกรณ์์ จำ�ำ นวน 2 ชุุด
(2) สำ�ำ เนารายงานการประชุุมผู้้�ซึ่่�งประสงค์จ์ ะเป็็นสมาชิิกสหกรณ์์ จำ�ำ นวน 2 ชุุด
(3) สำ�ำ เนารายงานการประชุุมคณะผู้้�จัดั ตั้้�งสหกรณ์์ จำ�ำ นวน 2 ชุุด
(4) สำ�ำ เนารายงานการประชุุมผู้้�ซึ่่ง� จะเป็น็ สมาชิิกสหกรณ์์ จำ�ำ นวน 2 ชุุด
(5) บััญชีรี ายชื่�อผู้�ซึ่�งจะเป็็นสมาชิิกสหกรณ์์ จำ�ำ นวน 2 ชุุด
(6) แผนดำ�ำ เนินิ การเกี่ย� วกัับธุุรกิิจหรือื กิจิ กรรมของสหกรณ์์ จำ�ำ นวน 2 ชุุด
(7) หนัังสืือยิินยอมให้้ใช้้สถานที่่�เป็็นที่่�ตั้้�งสำำ�นัักงานสหกรณ์์ จำ�ำ นวน 2 ชุุด
(กรณีสี หกรณ์์ไม่่มีสี ำ�ำ นัักงานเป็น็ ของสหกรณ์์เอง)
(8) ข้้อบังั คับั สหกรณ์์ จำ�ำ นวน 4 ฉบัับ
1.8 พิิจารณารัับจดทะเบีียนสหกรณ์์ โดยเจ้้าหน้้าที่่�ของสำ�ำ นัักงานสหกรณ์์จัังหวััดในพื้้�นที่่�
ตรวจสอบเอกสาร วิเิ คราะห์ข์ ้อ้ มูลู ประกอบการขอจดทะเบียี นสหกรณ์เ์ สนอความเห็น็ ต่่อนายทะเบียี น
สหกรณ์์
1.9 สหกรณ์ไ์ ด้้รับั การจดทะเบียี น
2. กรณีีสหกรณ์ก์ ารเกษตรที่ม�่ ีีทะเบีียนแล้้ว ต้้องดำำ�เนิินการ ดัังนี้้�
2.1 สหกรณ์์จััดทำำ�บัันทึึกข้้อตกลงหรืือหนัังสืือรัับรองจากหน่่วยงานรััฐ ที่่�มีีหน้้าที่่�ศึึกษา
วิิจััยหรืือจััดการเรีียนการสอนทางการแพทย์์ เภสััชศาสตร์์ วิิทยาศาสตร์์ หรืือเกษตรศาสตร์์ หรืือ
มีหี น้า้ ที่่ใ� ห้บ้ ริกิ ารทางการแพทย์์ เภสััชกรรม หรือื วิิทยาศาสตร์์ หรือื มีหี น้า้ ที่่ใ� ห้้บริิการทางเกษตรกรรม
เพื่่�อประโยชน์์ทางการแพทย์์หรืือเภสััชกรรม หรืือหน่่วยงานของรััฐที่่�มีีหน้้าที่่�ในการป้้องกััน ปราบปราม
และแก้ไ้ ขปััญหายาเสพติิด หรืือสภากาชาดไทย (ตามมาตรา 26/5(1)) หรือื สถาบันั อุุดมศึกึ ษาเอกชน
(ตามมาตรา 26/5(3)) ที่่�มีีหน้้าที่่�ศึึกษาวิิจััยและจััดการเรีียนการสอนเกี่�ยวกัับทางการแพทย์์
หรืือเภสััชศาสตร์์
2.2 เสนอที่่�ประชุุมใหญ่่ของสหกรณ์์เพื่่�อพิิจารณาให้้ความเห็็นชอบและแก้้ไขเพิ่่�มเติิม
ข้อ้ บังั คับั ในส่่วนของอำำ�นาจกระทำ�ำ การ
2.3 สหกรณ์์ยื่�นจดทะเบีียนแก้้ไขเพิ่่�มเติิมข้้อบัังคัับต่่อนายทะเบีียนสหกรณ์์ โดยยื่�นบัันทึึก
ข้อ้ ตกลงหรือื หนังั สือื รับั รองจากหน่่วยงานของรัฐั หรือื สถาบันั อุุดมศึกึ ษาเอกชน ประกอบการพิจิ ารณา
ของนายทะเบียี น

คู่่ม� ือื สำำ�หรับั เกษตรกร 65
การปลูกู และขึ้น�้ ทะเบีียนเกษตรกร ผู้ป�้ ลููกกััญชา กััญชง และกระท่่อม

3. การดำ�ำ เนินิ การขอปลููกกััญชา
เมื่�อสหกรณ์์การเกษตรได้ร้ ัับการจััดตั้้ง� หรืือแก้ไ้ ขข้้อบัังคับั เรีียบร้้อยแล้้ว จะต้้องดำ�ำ เนินิ การ
3.1 สหกรณ์์การเกษตรจััดเตรีียมสถานที่่�สำำ�หรัับเพาะปลููกกััญชาให้้เป็็นไปตามข้้อกำำ�หนด
ของสำ�ำ นักั งานคณะกรรมการอาหารและยา
3.2 สหกรณ์์การเกษตรยื่�นขออนุุญาตผลิิต (ปลููก) กััญชาต่่อสำ�ำ นัักงานสาธารณสุุขจัังหวััด
หรือื สำ�ำ นักั งานคณะกรรมการอาหารและยาแล้ว้ แต่่กรณีี
3.3 สำำ�นัักงานสาธารณสุุขจัังหวััดหรืือสำ�ำ นัักงานคณะกรรมการอาหารและยาตรวจสอบ
พื้้�นที่่�ปลูกู กัญั ชาของสหกรณ์์การเกษตร แล้้วเสนอให้้คณะกรรมการควบคุุมยาเสพติิดให้โ้ ทษพิิจารณา
อนุุญาต
3.4 สำำ�นัักงานคณะกรรมการอาหารและยาออกใบอนุุญาตผลิิตปลููกให้้กัับสหกรณ์์
เพื่่�อดำ�ำ เนิินการตามบันั ทึึกข้้อตกลงที่่ท� ำ�ำ ไว้ก้ ับั หน่่วยงานของรัฐั หรืือสถาบันั อุุดมศึกึ ษา

66 กรรมมส่ส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

แนวทางการขออนุญุ าตปลููกกัญั ชา
สำ�ำ หรับั วิิสาหกิจิ ชุุมชน และสหกรณ์ก์ ารเกษตร

คู่�่มืือสำำ�หรับั เกษตรกร 67
การปลูกู และขึ้้�นทะเบียี นเกษตรกร ผู้�ป้ ลูกู กัญั ชา กััญชง และกระท่่อม

68 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

แนวทาง

การขออนุุญาตปลูกู กัญั ชง
สำ�ำ หรัับเกษตรกร วิิสาหกิิจชุุมชน

และสหกรณ์์การเกษตร

คู่ม�่ ือื สำำ�หรับั เกษตรกร 69
การปลูกู และขึ้้น� ทะเบียี นเกษตรกร ผู้ป�้ ลูกู กัญั ชา กัญั ชง และกระท่่อม

แนวทาง
การขออนุุญาตปลูกู กัญั ชง

สำำ�หรัับเกษตรกร วิสิ าหกิจิ ชุุมชน และสหกรณ์ก์ ารเกษตร

เกษตรกร วิิสาหกิิจชุุมชน และสหกรณ์์การเกษตร ที่่�ประสงค์์จะผลิิต (ปลููก) กััญชง
ต้้องดำ�ำ เนิินการขออนุุญาตตามขั้้�นตอนด้้วยตนเองต่่อสำำ�นัักงานสาธารณสุุขจัังหวััดหรืือสำ�ำ นัักงาน
คณะกรรมการอาหารและยา ซึ่�งมีีหน้้าที่่�กำำ�กัับดููแลการปลููกกััญชงตามกฎหมาย โดยต้้องดำำ�เนิินการ
ตามวััตถุุประสงค์์การขออนุุญาต และต้้องปฏิิบััติิตามข้้อกำ�ำ หนด เช่่น ช่่วงระยะเวลาการขออนุุญาต
เมล็็ดพัันธุ์์�ที่�ใช้้ การจััดเตรีียมสถานที่่� เป็็นต้้น ดัังนั้้�นเกษตรกรจำ�ำ เป็็นต้้องทำำ�ความเข้้าใจรายละเอีียด
เบื้้�องต้น้ ดัังนี้้�
(1) คุณุ สมบััติขิ องผู้�ขออนุุญาตปลูกู
(2) การขออนุุญาตปลูกู
(3) ขั้น� ตอนการขออนุุญาตปลูกู กััญชงสำ�ำ หรับั เกษตรกร วิิสาหกิิจชุุมชน และสหกรณ์ก์ ารเกษตร

คุณุ สมบััติขิ องผู้ข้� ออนุญุ าต

กฎกระทรวงการขออนุุญาต และการอนุุญาต ผลิิต นำำ�เข้้า ส่่งออก จำ�ำ หน่่าย หรืือมีีไว้้
ในครอบครองซึ่�งยาเสพติิดในประเภท 5 เฉพาะกััญชง (hemp) พ.ศ. 2563 ได้้กำ�ำ หนดคุุณสมบััติิ
ของผู้�ปลููก ดัังนี้้�
(1) กรณีผีู้�ขออนุุญาตเป็็นบุุคคลธรรมดา ต้อ้ ง
(ก) มีสี ัญั ชาติิไทย
(ข) มีีอายุุไม่่ต่ำ�ำ�กว่่ายี่�สิิบปีบี ริิบูรู ณ์์
(ค) มีถีิ่น� ที่่�อยู่�ในประเทศไทย
(ง) ไม่่เป็็นบุุคคลวิิกลจริติ คนไร้้ความสามารถ หรืือคนเสมืือนไร้้ความสามารถ
(จ) ไม่่เป็น็ บุุคคลล้้มละลาย

70 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

(ฉ) ไม่่เป็็นผู้้�อยู่�ระหว่่างการถููกพัักใช้้หรืือเพิิกถอนใบอนุุญาตที่่�ออกตามกฎหมายว่่าด้้วย แนวทางการขออนุุญาตปลููกกััญชง สำำ�หรับั เกษตรกร
ยาเสพติิดให้้โทษหรืือกฎหมายว่่าด้ว้ ยวััตถุุที่่อ� อกฤทธิ์ต� ่่อจิิตและประสาท วิิสาหกิิจชุมุ ชน และสหกรณ์ก์ ารเกษตร
(ช) ไม่่เคยต้้องคำำ�พิิพากษาถึึงที่่�สุุดว่่ากระทำ�ำ ความผิิดตามกฎหมายว่่าด้้วยยาเสพติิดให้้โทษ
กฎหมายว่่าด้้วยวััตถุุที่่�ออกฤทธิ์�ต่่อจิิตและประสาท กฎหมายว่่าด้้วยการป้้องกัันการใช้้สารระเหย
หรืือกฎหมายว่่าด้ว้ ยมาตรการในการปราบปรามผู้้�กระทำ�ำ ความผิดิ เกี่ย� วกัับยาเสพติดิ
(2) กรณีีผู้�ขออนุุญาตเป็็นนิิติบิ ุุคคล ต้อ้ งจดทะเบีียนตามกฎหมายไทย และ
(ก) ต้อ้ งมีลี ัักษณะตาม (1) (จ) (ฉ) และ (ช)
(ข) ผู้้�แทนของนิติ ิิบุุคคลหรืือผู้้�มีอี ำ�ำ นาจทำ�ำ การแทนนิิติิบุุคคลต้อ้ งมีลี ัักษณะตาม (1)
(ค) กรรมการของนิติ ิิบุุคคล หุ้้�นส่่วน หรืือผู้้�ถืือหุ้้�นอย่่างน้อ้ ยสองในสามเป็น็ ผู้้�มีีสััญชาติไิ ทย
(ง) มีสี ำำ�นักั งานตั้้ง� อยู่ใ� นประเทศไทย
(3) กรณีีผู้�ขออนุุญาตเป็็นวิสิ าหกิิจชุุมชนที่่�ไม่่เป็น็ นิติ ิบิ ุุคคล ผู้�ได้ร้ ับั มอบหมายให้ด้ ำ�ำ เนิินกิจิ การ
แทนต้้องมีลี ัักษณะตาม (1) ด้้วย

การขออนุุญาตปลูกู

1. วััตถุปุ ระสงค์ก์ ารขออนุุญาต กฎกระทรวงกำำ�หนดว่่า การขออนุุญาตผลิติ จำำ�หน่่าย หรือื
มีไี ว้้ในครอบครองซึ่ง� กััญชง ให้้เป็น็ ไปตามวัตั ถุุประสงค์์ ดัังต่่อไปนี้้�
(1) เพื่่�อประโยชน์์ตามภารกิจิ ของหน่่วยงานของรััฐ เว้้นแต่่เป็็นภารกิิจตาม (2) (3) (4) (5)
หรือื (6) ให้้หน่่วยงานของรัฐั ขออนุุญาตตามวััตถุุประสงค์น์ ั้้�น แล้ว้ แต่่กรณีี
(2) เพื่่�อการใช้้ประโยชน์์จากเส้น้ ใยตามประเพณีี วัฒั นธรรม หรืือวิถิ ีีชีีวิิต และใช้้ในครอบครัวั
เท่่านั้้�น ทั้้�งนี้้� มีพี ื้้�นที่่ป� ลูกู ได้้ครอบครัวั ละไม่่เกิินหนึ่่�งไร่่
(3) เพื่่อ� ประโยชน์์ในเชิงิ พาณิิชย์ห์ รือื อุุตสาหกรรม
(4) เพื่่�อประโยชน์์ในทางการแพทย์์
(5) เพื่่อ� ประโยชน์์ในการศึึกษา วิิเคราะห์์ วิจิ ัยั หรือื ปรัับปรุุงพัันธุ์์�
(6) เพื่่อ� ประโยชน์์ในการผลิิตเมล็ด็ พันั ธุ์์�รับรอง
2. เอกสาร หรืือหลัักฐาน ประกอบการขออนุุญาต ผู้�ใดประสงค์์จะขออนุุญาตผลิิต นำ�ำ เข้้า
ส่่งออก จำำ�หน่่าย หรืือมีีไว้้ในครอบครองซึ่�งกััญชง ให้้ยื่�นคำำ�ขอต่่อผู้�อนุุญาตตามแบบที่่�เลขาธิิการ
คณะกรรมการอาหารและยากำ�ำ หนด พร้้อมด้ว้ ยข้้อมููล เอกสาร หรืือหลักั ฐาน ดัังต่่อไปนี้้�
(1) เลขประจำำ�ตััวประชาชน ในกรณีที ี่่บ� ุุคคลธรรมดาเป็น็ ผู้้�ขออนุุญาต
(2) ชื่่อ� และเลขทะเบียี นนิิติิบุุคคล ในกรณีีที่่�นิติ ิิบุุคคลเป็็นผู้้�ขออนุุญาต
(3) เอกสารแสดงการจดทะเบีียนวิิสาหกิิจชุุมชนตามกฎหมายว่่าด้้วยการส่่งเสริิมวิิสาหกิิจชุุมชน
หรืือการรัับจดทะเบีียนสหกรณ์์การเกษตรตามกฎหมายว่่าด้้วยสหกรณ์์ ในกรณีีที่่�ผู้�ประกอบอาชีีพ
เกษตรกรรมที่่ร� วมกลุ่�่มเป็็นวิสิ าหกิิจชุุมชนหรือื สหกรณ์ก์ ารเกษตรเป็น็ ผู้้�ขออนุุญาต

คู่่ม� ือื สำำ�หรัับเกษตรกร 71
การปลูกู และขึ้้น� ทะเบีียนเกษตรกร ผู้�ป้ ลููกกััญชา กัญั ชง และกระท่่อม

(4) หนัังสืือแสดงว่่าผู้�ขออนุุญาตเป็็นผู้้�แทนของนิิติิบุุคคลหรืือผู้้�มีีอำ�ำ นาจทำ�ำ การแทน
นิติ ิิบุุคคลในกรณีีที่่น� ิติ ิิบุุคคลเป็น็ ผู้้�ขออนุุญาต
(5) แผนที่่�แสดงที่่�ตั้้�งและพิิกััดของสถานที่่�ผลิิต นำ�ำ เข้้า ส่่งออก จำำ�หน่่าย หรืือมีีไว้้
ในครอบครองซึ่�งกััญชง และสิ่�งปลููกสร้้างที่่�อยู่�ในบริิเวณใกล้้เคีียง รวมทั้้�งเอกสารหรืือหลัักฐาน
แสดงลักั ษณะของสถานที่่�ดัังกล่่าว
(6) รายละเอียี ดแผนการผลิิต การนำำ�เข้า้ การส่่งออก การจำำ�หน่่าย หรือื การใช้้ประโยชน์์
แล้ว้ แต่่กรณีี และมาตรการรักั ษาความปลอดภััยเพื่่�อป้อ้ งกันั มิใิ ห้้นำำ�ไปใช้ใ้ นทางที่่ผ� ิิด
(7) เอกสารหรือื หลัักฐานเพื่่อ� ประกอบการพิจิ ารณาตามข้้อ (6)
(8) คำ�ำ ยิินยอมให้ผู้้�อนุุญาตเข้า้ ถึึงข้อ้ มูลู ตาม (1) หรือื (2) เพื่่อ� ประโยชน์์ในการตรวจสอบ
3. สถานที่่�ยื่�นคำำ�ขออนุุญาต การต่่ออายุุใบอนุุญาต และการออกใบแทนใบอนุุญาต
ตามกฎกระทรวงให้้ดำ�ำ เนิินการโดยวิิธีีการทางอิิเล็็กทรอนิิกส์์ เว้้นแต่่ไม่่สามารถดำำ�เนิินการโดยวิิธีีการ
ทางอิเิ ล็็กทรอนิกิ ส์์ได้้ ให้้การดำ�ำ เนิินการดังั กล่่าวกระทำำ� ณ สถานที่่� ดัังต่่อไปนี้้�
กรณีีผลิิต จำ�ำ หน่่าย หรืือมีีไว้้ในครอบครองซึ่ง� กััญชง
(1) ในกรุุงเทพมหานคร ให้้กระทำำ� ณ สำ�ำ นัักงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวง
สาธารณสุุข
(2) ในจัังหวััดอื่่�น ให้้กระทำ�ำ ณ สำำ�นัักงานสาธารณสุุขจัังหวััดแห่่งท้้องที่่�ที่่�สถานที่่�ผลิิต
จำำ�หน่่าย หรืือมีีไว้ใ้ นครอบครองซึ่ง� กััญชงตั้้ง� อยู่�

ขั้้�นตอนการขออนุญุ าตปลูกู กััญชง

1. เกษตรกร วิสิ าหกิจิ ชุุมชน และสหกรณ์ก์ ารเกษตร ยื่�นขออนุุญาตเป็น็ ผู้ป�้ ลููกกััญชง
ณ สำำ�นัักงานสาธารณสุุขจัังหวััดหรืือสำำ�นัักงานคณะกรรมการอาหารและยา โดยต้้องศึึกษา
ข้อ้ มูลู ที่่เ� กี่�ยวข้อ้ ง ได้้แก่่
1.1 การขออนุุญาตประจำ�ำ ปฏิิทิิน การต่่อใบอนุุญาต และการขอใบแทนใบอนุุญาต
1) การขออนุุญาตประจำ�ำ ปีีปฏิิทิิน ยื่�นคำำ�ขอภายในปีีปฏิิทิินที่่�จะดำำ�เนิินการ
โดยกฎกระทรวงกำ�ำ หนดระยะเวลาดำ�ำ เนินิ การในการขออนุุญาตไว้้ ดังั นี้้�
n การขออนุุญาตผลิิต มีีระยะเวลาดำำ�เนิินการไม่่เกินิ 135 วันั
n การขออนุุญาตจำ�ำ หน่่ายหรืือมีีไว้้ในครอบครอง มีีระยะเวลาดำ�ำ เนิินการ
ไม่่เกิิน 60 วันั
n การขออนุุญาตนำ�ำ เข้า้ ส่่งออก มีีระยะเวลาดำ�ำ เนิินการไม่่เกินิ 75 วััน
n การขออนุุญาตนำ�ำ เข้้าส่่งออกแต่่ละครั้้ง� ระยะเวลาไม่่เกินิ 30 วััน

72 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

ทั้้�งนี้้� ผู้�ขออนุุญาตต้้องตรวจสอบคำำ�ขอและหลัักฐานให้้ถููกต้้อง ครบถ้้วน แนวทางการขออนุุญาตปลููกกััญชง สำำ�หรับั เกษตรกร
ก่่อนการยื่�นขอ เพื่่�อที่่�จะกำ�ำ หนดระยะเวลาตั้�งแต่่ขั้้�นตอนการยื่�นคำำ�ขอจนถึึงขั้�นตอนการออกใบอนุุญาต วิิสาหกิิจชุมุ ชน และสหกรณ์ก์ ารเกษตร
ให้้แล้ว้ เสร็็จในปีปี ฏิิทินิ โดยยื่�นเอกสาร ณ สำ�ำ นักั งานสาธารณสุุขจัังหวัดั หรืือสำำ�นักั งานคณะกรรมการ
อาหารและยา (อย.) ใบอนุุญาตผลิิต มีีอายุุตั้้�งแต่่วัันที่่�ผู้�อนุุญาตลงนาม แต่่ไม่่เกิินวัันที่่� 31 ธัันวาคม
ของปีีปฏิิทิินในปีีนั้้�น
2) การต่่อใบอนุุญาต กรณีีประสงค์์จะขอต่่อใบอนุุญาต ให้้ยื่�นคำ�ำ ขออนุุญาต
ก่่อนวัันที่่�ใบอนุุญาตสิ้�นอายุุ (31 ธัันวาคมของปีีปฏิิทิินที่่�ได้้รัับอนุุญาตนั้้�น) พร้้อมด้้วยใบอนุุญาต
ข้้อมููลเอกสารหลัักฐานอื่่น� ตามที่่ก� ำ�ำ หนดในแบบคำ�ำ ขอต่่อใบอนุุญาต
3) การขอใบแทนใบอนุุญาต กรณีีที่่�ใบอนุุญาตสููญหาย ถููกทำ�ำ ลาย หรืือลบเลืือน
ในสาระสำำ�คััญให้้ผู้้�รัับอนุุญาตยื่�นคำ�ำ ขอรัับใบแทนใบอนุุญาต พร้้อมเอกสารหลัักฐานตามที่่�กำ�ำ หนด
ในแบบคำ�ำ ขอ ภายใน 15 วันั นัับตั้ง� แต่่ที่่ไ� ด้ท้ ราบถึงึ การสูญู หาย ถูกู ทำ�ำ ลาย หรืือลบเลือื นในสาระสำ�ำ คัญั
1.2 เมล็็ดพัันธุ์์�ที่�ใช้้ปลููก ตามประกาศคณะกรรมการควบคุุมยาเสพติิดให้้โทษ กำ�ำ หนดให้้
เมล็็ดพัันธุ์์�เฮมพ์์เป็น็ เมล็ด็ พันั ธุ์์�รับรอง พ.ศ. 2562 ของสถาบันั วิจิ ััยและพััฒนาพื้้�นที่่ส� ููง (องค์์การมหาชน)
ปััจจุุบััน มีี 4 สายพัันธุ์์� ได้้แก่่ พัันธุ์์�อาพีีเอฟ 1 – 4 (RPF 1 - 4) หรืือสายพัันธุ์์�นำ�ำ เข้้าซึ่�งได้้รัับ
อนุุญาตแล้ว้
ทั้้�งนี้้� การซื้�อเมล็็ดพัันธุ์์�ต้้องซื้�อจากผู้�ผลิิตหรืือผู้้�นำ�ำ เข้้าที่่�ได้้รัับอนุุญาตตามกฎหมาย
และควรมีีเอกสารเป็็นลายลัักษณ์์อัักษร เพื่่�อยืืนยัันจากผู้้�จำำ�หน่่ายว่่าสามารถจำำ�หน่่ายสายพัันธุ์�์
ที่่�ท่่านประสงค์์ซื้�อได้้ในปริิมาณที่่�ต้้องการ และส่่งมอบทัันตามกำำ�หนดในแผนการปลููก โดยให้้แนบเอกสาร
ดัังกล่่าวพร้้อมทั้้ง� แผนการผลิติ และแผนการใช้้ประโยชน์์เพื่่�อประกอบการพิจิ ารณาของผู้�อนุุญาตด้ว้ ย
2. เกษตรกรหรืือวิิสาหกิิจชุุมชนจััดเตรีียมสถานที่่�สำำ�หรัับเพาะปลููกกััญชงให้้เป็็นไป
ตามข้้อกำำ�หนดของสำำ�นัักงานคณะกรรมการอาหารและยา
2.1 รููปแบบการปลููก ได้้แก่่ การปลููกกลางแจ้้ง (Outdoor) ในอาคารหรืือโรงเรืือนปิิด
(Indoor) ในโรงเรืือนทั่่ว� ไปที่่�ไม่่ใช่่ระบบปิิด (Greenhouse)
2.2 ค่่าพิิกััดแปลงปลููก ต้้องวััดพิิกััดบริิเวณพื้้�นที่่�แปลงที่่�จะปลููกจริิง และตรวจสอบ
ความถูกู ต้อ้ งของการกรอกค่่าพิกิ ััดก่่อนยื่่�นคำ�ำ ขอรับั ใบอนุุญาต
2.3 มาตรการรัักษาความปลอดภััย เพื่่�อป้้องกัันมิิให้้นำำ�ไปใช้้ในทางผิิดกฎหมาย โดยต้้อง
มีีการป้้องกัันตามความเหมาะสมของพื้้�นที่่�และกิิจกรรม เพื่่�อมิิให้้บุุคคลภายนอกที่่�ไม่่ไดรัับอนุุญาต
เข้้าไปในสถานที่่� และมีกี ารมอบหมายผู้้�รัับผิิดชอบและผู้้�ดูแู ลสถานที่่ด� ังั กล่่าวเป็น็ ลายลักั ษณ์์อักั ษร
2.4 พื้้�นที่่�ปลููก ควรหลีีกเลี่�ยงการปลููกกััญชงในพื้้�นที่่�ใกล้้เคีียงกัับพื้้�นที่่�ปลููกกััญชา
เพื่่อ� ป้อ้ งกัันการผสมข้้ามพันั ธุ์ร์� ะหว่่างพื้้น� ที่่�ปลูกู

คู่ม่� ือื สำำ�หรัับเกษตรกร 73
การปลูกู และขึ้�้นทะเบีียนเกษตรกร ผู้�ป้ ลููกกัญั ชา กััญชง และกระท่่อม

3. เมื่่อ� สำ�ำ นัักงานคณะกรรมการอาหารและยาออกใบอนุุญาต
ให้้ดำ�ำ เนิินการผลิิต (ปลููก) กััญชง ต้้องดำ�ำ เนิินการปรัับปรุุงข้้อมููล ระเบีียบ ข้้อบัังคัับ
กับั หน่่วยงานที่่เ� กี่�ยวข้อ้ งแล้ว้ แต่่กรณีี ดังั นี้้�
3.1 เกษตรกรให้้นำ�ำ สำำ�เนาใบอนุุญาตแจ้้งต่่อสำำ�นัักงานเกษตรอำำ�เภอเพื่่�อเพิ่่�มข้้อมููล
ในทะเบียี นเกษตรกร
3.2 วิิสาหกิิจชุุมชนให้้แจ้้งต่่อเกษตรอำ�ำ เภอเพื่่�อขอเพิ่่�มกิิจกรรมการปลููกกััญชง ในระบบ
สารสนเทศวิิสาหกิจิ ชุุมชน
3.3 สหกรณ์์การเกษตรให้้แจ้้งต่่อนายทะเบีียนสหกรณ์์เพื่่�อจดทะเบีียนแก้้ไขเพิ่่�มเติิม
ข้อ้ บังั คัับของสหกรณ์์
4. ดำ�ำ เนิินการปลููกกััญชงตามแผนการผลิิตที่�่ขออนุุญาตจากสำำ�นัักงานคณะกรรมการ
อาหารและยา ซึ่�งภายหลัังจากได้้รัับอนุุญาตแล้้ว ผู้�ได้้รัับอนุุญาตมีีหน้้าที่่�ต้้องปฏิิบััติิตามข้้อกำ�ำ หนด
ได้้แก่่
4.1 ดำำ�เนิินการปลููกกััญชงตามแผนการผลิิตที่่�ขออนุุญาตให้้ดำ�ำ เนิินการจากสำ�ำ นัักงาน
คณะกรรมการอาหารและยาอย่่างเคร่่งครััด
4.2 ต้้องจััดทำำ�บััญชีีรัับจ่่าย โดยต้้องรายงานทุุกส่่วนของกััญชงที่่�ได้้รัับอนุุญาต
เช่่น กรณีีปลููกแล้้วมีีการจำำ�หน่่ายหรืือนำ�ำ ไปใช้้ประโยชน์์ เพื่่�อให้้สามารถติิดตามตรวจสอบย้้อนกลัับได้้
4.3 การขนส่่งกััญชง ให้้แจ้้งกำำ�หนดการล่่วงหน้้าเป็็นหนัังสืือต่่อผู้�อนุุญาต ไม่่น้้อยกว่่า
7 วันั ก่่อนการขนส่่ง ตามที่่ไ� ด้้รัับอนุุญาต โดยระบุุปริมิ าณ วันั และเวลา ยานพาหนะ เส้้นทางการขนส่่ง
และผู้้�ควบคุุมการขนส่่ง พร้้อมทั้้�งนำ�ำ ใบแจ้้งดัังกล่่าวและสำำ�เนาใบอนุุญาตผลิิตกััญชงไปพร้้อมกัับ
การขนส่่งด้้วย  

74 กรมส่่งเสริิมการเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

แนวทางการขออนุุญาตปลููกกััญชง สำำ�หรับั เกษตรกร
วิิสาหกิิจชุมุ ชน และสหกรณ์ก์ ารเกษตร

คู่�่มืือสำำ�หรับั เกษตรกร 75
การปลูกู และขึ้้�นทะเบียี นเกษตรกร ผู้�ป้ ลูกู กัญั ชา กััญชง และกระท่่อม

76 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

แนวทาง

การขึ้้�นทะเบีียนเกษตรกรผู้้ป� ลูกู
กัญั ชา กััญชง และกระท่่อม

คู่ม่� ือื สำำ�หรัับเกษตรกร 77
การปลูกู และขึ้้น� ทะเบียี นเกษตรกร ผู้�ป้ ลููกกัญั ชา กัญั ชง และกระท่่อม

แนวทาง
การขึ้น�้ ทะเบียี นเกษตรกร

ผู้ป้� ลููกกัญั ชา กัญั ชง และกระท่่อม

การขึ้�นทะเบียี นเกษตรกร ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์์ เป็็นไปตามระเบีียบคณะกรรมการ
นโยบายและแผนพััฒนาการเกษตรและสหกรณ์์ ว่่าด้้วยการขึ้�นทะเบีียนเกษตรกร พ.ศ. 2560
เพื่่อ� ให้ภ้ าครัฐั มีขี ้้อมูลู ในการบริิหารจัดั การ ช่่วยเหลือื เกษตรกรได้อ้ ย่่างถูกู ต้้อง เหมาะสม และสอดคล้อ้ ง
กัับสถานการณ์์และนโยบายภาครััฐ ทั้้�งนี้้�เกษตรกรผู้�ปลููกกััญชา กััญชง และกระท่่อม สามารถแจ้้ง
ขึ้�นทะเบีียนและปรัับปรุุงทะเบีียนเกษตรกรได้้อย่่างถููกต้้อง ครบถ้้วน โดยได้้กำ�ำ หนดหลัักเกณฑ์์
วิธิ ีกี าร และเงื่อ� นไขในการขึ้น� ทะเบีียนเกษตรกร มีรี ายละเอีียดเบื้้�องต้น้ ดังั นี้้�
1) คุุณสมบัตั ิทิ ั่่ว� ไป
2) คุุณสมบััติิเฉพาะผู้�ปลููกกััญชา กััญชง และกระท่่อม
3) กรอบระยะเวลาการขึ้�นทะเบีียนและปรัับปรุุงทะเบีียนเกษตรกร
4) จำ�ำ นวนเนื้้�อที่่�และจำ�ำ นวนขั้้�นต่ำ�ำ� ที่่�รัับขึ้น� ทะเบียี นและปรับั ปรุุงทะเบีียนเกษตรกร
5) ขั้้น� ตอนการขึ้น� ทะเบีียนและปรับั ปรุุงทะเบีียนเกษตรกร

คุณุ สมบััติิทั่่ว� ไป

1. ครััวเรืือนเกษตรกรผู้�ขอขึ้�นทะเบีียนจะต้้องเป็็นผู้้�ประกอบกิิจกรรมการเกษตร เป็็นอาชีีพหลััก
หรืือรองก็ไ็ ด้้
2. ครััวเรืือนเกษตร 1 ครััวเรืือน จะมีีผู้�แทนมาขอขึ้�นทะเบีียนได้้เพีียง 1 คน ซึ่�งจะถืือว่่า
เป็็นหััวหน้้าครััวเรืือนเกษตร โดยไม่่จำ�ำ เป็็นต้้องเป็็นหััวหน้้าครััวเรืือนตามทะเบีียนบ้้าน และหากเป็็น
หัวั หน้้าครััวเรือื นเกษตรแล้้ว จะไม่่สามารถเป็็นสมาชิิกของครัวั เรืือนเกษตรอื่�นได้อ้ ีกี
3. ผู้้�ขอขึ้�นทะเบีียนจะต้อ้ งบรรลุุนิติ ิิภาวะตามกฎหมาย และมีสี ััญชาติิไทย

78 กรมส่่งเสริิมการเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

4. การขึ้น� ทะเบีียนเกษตรกร รับั ขึ้�นทะเบียี นทั้้ง� บุุคคลธรรมดา และนิิติิบุุคคล แนวทางการขึ้น�้ ทะเบียี นเกษตรกร
4.1 บุุคคลธรรมดา ซึ่�งประกอบการเกษตร หรืือเป็็นผู้้�มีีกรรมสิิทธิ์�ในผลผลิิต โดยมีีผู้�แทน ผู้้�ปลููกกััญชา กัญั ชง และกระท่่อม
มาขอขึ้น� ทะเบียี นในนามครััวเรืือนได้เ้ พียี ง 1 คน
4.1.1 กำ�ำ หนดให้้ 1 ทะเบีียนบ้้าน สามารถขึ้�นทะเบีียนเกษตรกร ได้้เพียี ง 1 ครัวั เรืือน
เกษตรเท่่านั้้น�
4.1.2 กำ�ำ หนดให้ส้ ามีี ภรรยา สามารถขึ้น� ทะเบียี นเกษตรกร ได้เ้ พียี ง 1 ครัวั เรือื นเกษตร
เท่่านั้้น�
1) กรณีีที่่�สามีีภรรยาอยู่�กิินทางพฤติินััย ทั้้�งที่่�จดทะเบีียนสมรสและมิิได้้
จดทะเบีียนสมรส แต่่สัังคมรัับรู้�โดยเปิิดเผยว่่าอยู่�ร่่วมชายคาบ้้านเดีียวกัันฉัันท์์สามีีภรรยา แม้้จะมีีชื่�อ
อยู่�ในทะเบีียนบ้า้ นคนละหลัังให้ถ้ ืือว่่าเป็็นครอบครััวเดียี วกันั
2) กรณีีที่่�สามีีภรรยาหย่่าขาดจากกััน แต่่สัังคมรัับรู้�โดยเปิิดเผยว่่ายัังมีี
พฤติิกรรมกิินอยู่�ร่่วมชายคาบ้้านเดีียวกััน ฉัันท์์สามีีภรรยา แม้้จะมีีชื่�ออยู่�ในทะเบีียนบ้้านคนละหลััง
ให้้ถืือว่่าเป็็นครอบครััวเดียี วกันั
4.1.3 ผู้้�พิกิ าร ทุุพพลภาพ แต่่ยังั มีคี วามสามารถในการประกอบการเกษตรด้ว้ ยตนเอง
หรือื เป็็นผู้้�มีกี รรมสิิทธิ์ใ� นผลผลิติ สามารถรัับขึ้น� ทะเบีียนได้้
4.1.4 พระ เณร นัักบวชในศาสนาอื่�น ๆ ที่่�มีีข้้อห้้าม และหรืือไม่่เหมาะสมในการ
ประกอบอาชีพี การเกษตรไม่่สามารถขึ้น� ทะเบีียนเกษตรกรได้้
4.1.5 บุุคคลที่่ถ� ูกู คุุมขัังในเรืือนจำ�ำ ไม่่สามารถขึ้น� ทะเบีียนเกษตรกรได้้
4.2 นิิติิบุุคคลที่่�มีีวััตถุุประสงค์์ในการประกอบการเกษตร โดยมอบหมายบุุคคล
ที่่�ได้้รัับมอบอำำ�นาจจากผู้้�มีีอำำ�นาจของนิิติิบุุคคลให้้เป็็นผู้้�ขอขึ้�นทะเบีียนในนามนิิติิบุุคคล ทั้้�งนี้้�
บุุคคลนี้้�อาจมีีครััวเรืือนเกษตรที่่�เป็็นบุุคคลธรรมดาของตนเองด้้วยก็็ได้้ ทั้�้งนี้้� วััด มััสยิิด โรงเรีียน
ไม่่รัับขึ้�้นทะเบีียนเป็็นนิิติบิ ุุคคล แต่่อนุุโลมให้้ใช้้พื้้�นที่่�ของวััด มััสยิิด โรงเรีียน มาขึ้�้นทะเบีียนเกษตรกร
ในนามบุคุ คลธรรมดาได้้

คู่�ม่ ืือสำำ�หรับั เกษตรกร 79
การปลูกู และขึ้�้นทะเบีียนเกษตรกร ผู้ป�้ ลููกกััญชา กััญชง และกระท่่อม

คุณุ สมบัตั ิเิ ฉพาะเกษตรกรผู้้�ปลููกกัญั ชา กัญั ชง และกระท่่อม

1. กััญชา

1.1 ต้้องเป็็นผู้้�ร่่วมดำ�ำ เนิินการและทำำ�สััญญาเป็็นผู้้�ปลููกกััญชาให้้กัับหน่่วยงานของรััฐ
ที่่�ได้้รับั มอบหมาย
1.2 ได้้รัับอนุุญาตผลิิต (ปลููก) ซึ่�งยาเสพติิดให้้โทษในประเภท 5 (กััญชา) จากสำ�ำ นัักงาน
คณะกรรมการอาหารและยา (อย.) โดยที่่�ใบอนุุญาตยัังไม่่หมดอายุุ ณ วัันที่่�มาขึ้�นทะเบีียนเกษตรกร
กรณีีเป็็นองค์ก์ รหรือื นิติ ิบิ ุุคคล จะต้้องมีกี ารมอบหมายตััวแทนมาขึ้�นทะเบียี น

2. กััญชง

ต้้องเป็็นบุุคคลธรรมดาหรืือนิิติิบุุคคล ที่่�ได้้รัับใบอนุุญาตผลิิต (ปลููก) จากสำ�ำ นัักงาน
คณะกรรมการอาหารและยา (อย.) และใบอนุุญาตยัังไม่่หมดอายุุ ณ วัันที่่�มาขึ้�นทะเบีียนเกษตรกร
กรณีเี ป็็นนิิติิบุุคคลจะต้อ้ งมีีการมอบหมายตัวั แทนมาขึ้�นทะเบียี น

3. กระท่่อม

ต้อ้ งเป็น็ บุุคคลธรรมดาหรืือนิติ ิิบุุคคล กรณีเี ป็น็ นิติ ิบิ ุุคคล จะต้้องมีีการมอบหมายตััวแทน
มาขึ้ �นทะเบีียน

กรอบระยะเวลาการขึ้้�นทะเบียี นและปรับั ปรุงุ ทะเบีียนเกษตรกร

ชนิิดพืชื กิจิ กรรม ช่่วงเวลา
กััญชา / กััญชง 1. การปลูกู ตลอดปีี
2. การขึ้�นทะเบียี น/ปรัับปรุุงข้้อมูลู หลัังปลููก 15 วันั
กระท่อ่ ม 3. การตรวจสอบข้อ้ มููล/พื้้น� ที่่� หลังั แจ้้งขึ้�นทะเบียี น – ก่่อนเก็บ็ เกี่�ยว
4. การปรัับสมุุดทะเบีียนเกษตรกร ตลอดปีี
1. การปลููก ตลอดปีี
2. การขึ้�นทะเบียี น/ปรัับปรุุงข้อ้ มูลู หลัังปลููกแล้้วไม่่น้้อยกว่่า 30 วััน
ถ้้ายืืนต้น้ อยู่ใ� ห้้ปรัับปรุุงทุุกปีี
3. การตรวจสอบข้้อมููล/พื้้น� ที่่� หลังั แจ้ง้ ขึ้�นทะเบีียน จนถึงึ 60 วันั
4. การปรับั สมุุดทะเบียี นเกษตรกร ตลอดปีี

80 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

จำำ�นวนเนื้้�อที่่แ� ละจำ�ำ นวนขั้้�นต่ำ��ำ ที่่�รัับขึ้้น� ทะเบีียน
และปรับั ปรุุงทะเบียี นเกษตรกร

1. รููปแบบการปลูกู กลางแจ้้ง

ชนิิดพืืช กิจิ กรรมการเกษตร พื้้�นที่�ป่ ลููก จำำ�นวนต้้น
ไม่่น้อ้ ยกว่่า 6 ต้น้
กััญชา สมุุนไพร บนเนื้้อ� ที่่ต� ั้้�งแต่่ 30 ตารางเมตร ขึ้น� ไป ไม่่น้้อยกว่่า 6 ต้น้
ไม่่ระบุุ
กััญชง สมุุนไพร บนเนื้้อ� ที่่�ตั้้ง� แต่่ 30 ตารางเมตร ขึ้น� ไป ไม่่น้้อยกว่่า 20 ต้้น

พืชื ไร่่ (เส้้นใย) บนเนื้้อ� ที่่ต� ั้้�งแต่่ 1 ไร่่ ขึ้น� ไป

กระท่อ่ ม สมุุนไพร บนเนื้้อ� ที่่�ตั้้ง� แต่่ 1 งาน ขึ้น� ไป แนวทางการขึ้น�้ ทะเบียี นเกษตรกร
ผู้้�ปลููกกััญชา กัญั ชง และกระท่่อม
2. รููปแบบการปลูกู พืื ชในโรงเรือื น

ชนิดิ พืืช กิจิ กรรมการเกษตร พื้้�นที่ป่� ลููก จำำ�นวนต้้น
ไม่่ระบุุ
กััญชา สมุุนไพร ขนาดตั้้�งแต่่ ขนาด 30 ตารางเมตร ขึ้�นไป ไม่่ระบุุ

กััญชง สมุุนไพร ขนาดตั้้ง� แต่่ ขนาด 30 ตารางเมตร ขึ้�นไป

คู่�ม่ ืือสำำ�หรับั เกษตรกร 81
การปลูกู และขึ้้น� ทะเบียี นเกษตรกร ผู้ป�้ ลููกกัญั ชา กััญชง และกระท่่อม

ขั้้น� ตอนการขึ้�น้ ทะเบียี นและปรับั ปรุุงทะเบียี นเกษตรกร

1. การเตรีียมเอกสาร

1.1 กรณีีกััญชา และกััญชง ต้้องเตรีียมใบอนุุญาตผลิิต (ปลููก) กััญชาและกััญชง
จากสำ�ำ นัักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) หรืือสำำ�เนา และเป็็นใบอนุุญาตที่่�ยัังไม่่หมดอายุุ
ประกอบการขอขึ้น� ทะเบีียนและปรับั ปรุุงทะเบีียนเกษตรกร
1.2 กรณีรี ายใหม่่ แปลงใหม่่ หรืือ รายเดิมิ แต่่เพิ่่ม� แปลงใหม่่
1.2.1 กรอกแบบคำำ�ร้้องขึ้น� ทะเบียี นและปรับั ปรุุงทะเบีียนเกษตรกร (ทบก.01)
1.2.2 หลักั ฐานแสดงสิิทธิิการถืือครองที่่�ดิิน (สำำ�เนาที่่ม� ีีการรับั รองสำำ�เนาจากเจ้้าของ
ที่่ด� ินิ /หนังั สือื สัญั ญาเช่่าที่่ด� ินิ / หนังั สือื รับั รองการเช่่าที่่ด� ินิ เพื่่อ� การเกษตรยกเว้น้ ไม้ผ้ ลไม้ย้ ืนื ต้น้ /หนังั สือื
รัับรองการใช้้ที่่�ดิินเพื่่�อการเกษตร โดยไม่่มีีเอกสารสิิทธิ์�/หนัังสืือยิินยอมให้้ใช้้ประโยชน์์ในที่่�ดิิน
ที่่�เป็็นพื้้�นที่่ท� ำ�ำ การเกษตรของเกษตรกร
1.3 กรณีีรายเดิมิ และนำ�ำ แปลงเดิิมมาขึ้น� ทะเบียี นแล้ว้
1.3.1 กรณีตี ิิดต่่อที่่�สำำ�นัักงานเกษตรอำ�ำ เภอ/สำ�ำ นักั งานเกษตรพื้้�นที่่� (กทม.)
1) บัตั รประจำ�ำ ตัวั ประชาชนตััวจริิง
2) กรอกแบบคำำ�ร้อ้ งขึ้�นทะเบีียนและปรับั ปรุุงทะเบีียนเกษตรกร (ทบก.01)
3) สมุุดทะเบีียนเกษตรกร (ถ้า้ มี)ี
1.3.2 กรณีีปรัับปรุุงทะเบีียนเกษตรกรด้้วยแอปพลิิเคชััน Farmbook หรืือสมุุด
ทะเบีียนเกษตรกรดิจิ ิทิ ัลั (เฉพาะรายเดิมิ แปลงเดิมิ ) เกษตรกรสามารถดำำ�เนิินการได้้ด้ว้ ยตนเอง
1.4 แบบคำ�ำ ร้้องขึ้�นทะเบีียน/ปรัับปรุุงทะเบีียนเกษตรกร (ทบก.01) รัับได้้ที่่�สำำ�นัักงาน
เกษตรอำ�ำ เภอ สำำ�นักั งานเกษตรพื้้น� ที่่� (กทม.) หรือื ดาวโหลดได้ท้ ี่่�เว็บ็ ไซต์์ http://www.farmer.doae.go.th
ทั้�้งนี้้� เจ้้าหน้้าที่่�สามารถเรีียกหลัักฐานอื่่�น ๆ เพิ่่�มเติิมได้้ตามความจำำ�เป็็นและเหมาะสม
และเกษตรกรรายใหม่่ ไม่่สามารถมอบหมายผู้�อื่�นขึ้้�นทะเบีียนแทนได้้

2. การกรอกข้้อมููลในแบบคำำ�ร้้อง ทบก.01

เกษตรกรต้้องแจ้้งและกรอกข้้อมููลให้้สมบููรณ์์ ถููกต้้อง ครบถ้้วนตามความเป็็นจริิง
พร้้อมลงลายมืือชื่�อรัับรองข้้อมููล ในแบบคำ�ำ ร้้อง สำำ�หรัับผู้�ขอขึ้�นทะเบีียนใหม่่ ต้้องมีีผู้้�นำำ�ชุุมชน
ลงลายมืือชื่�อพร้้อมระบุุตำำ�แหน่่งเป็็นพยานการให้ข้ ้อ้ มูลู ทะเบีียน (ผู้้�นำ�ำ ชุุมชน หมายถึึง ผู้�ช่วยผู้�ใหญ่่บ้า้ น
ผู้�ใหญ่่บ้้าน กำ�ำ นััน สมาชิิกองค์์การบริิหารส่่วนตำำ�บล สมาชิิกสภาเทศบาล สมาชิิกสภาเกษตรกร
ระดัับหมู่่�บ้้าน/ตำ�ำ บล คณะกรรมการศููนย์์บริิการและถ่่ายทอดเทคโนโลยีีประจำ�ำ ตำำ�บล ทั้้�งนี้้�
บุุคคลดังั กล่่าวจะต้้องอยู่ใ� นวาระการดำ�ำ รงตำำ�แหน่่ง)

82 กรมส่่งเสริิมการเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

3. สถานที่่�การขึ้้�นทะเบียี นและปรัับปรุงุ ทะเบีียนเกษตรกร แนวทางการขึ้น�้ ทะเบียี นเกษตรกร
ผู้้�ปลููกกััญชา กัญั ชง และกระท่่อม
3.1 เกษตรกรรายใหม่่ หรืือรายเดิมิ แต่่เพิ่่�มแปลงใหม่่ ให้ไ้ ปยื่�นเอกสารที่่�สำ�ำ นัักงานเกษตร
อำำ�เภอ/สำ�ำ นัักงานเกษตรพื้้�นที่่� (กทม.) ที่่�ตั้้�งแปลงที่่�ดิินที่่�ทำ�ำ กิิจกรรมอยู่� หากมีีแปลงที่่�ทำ�ำ กิิจกรรม
หลายพื้้�นที่่� หลายการปกครอง ให้้ไปยื่�นที่่�สำำ�นัักงานเกษตรอำ�ำ เภอ/สำ�ำ นัักงานเกษตรพื้้�นที่่� (กทม.)
ที่่ต� ั้้ง� แปลงหลักั
3.2 เกษตรกรรายเดิิม แปลงเดิมิ สามารถแจ้้งปรับั ปรุุงได้ท้ ี่่�
3.2.1 สำ�ำ นักั งานเกษตรอำ�ำ เภอทุุกแห่่ง
3.2.2 องค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่�นที่่�มีีความพร้้อมและร่่วมเป็็นหน่่วยสนัับสนุุน
ที่่เ� กษตรกรมีีพื้้น� ที่่�การเกษตรอยู่�
3.3.3 ผู้้�นำ�ำ ชุุมชน / อาสาสมัคั รเกษตรหมู่่บ� ้า้ น (อกม.)
3.3.4 กรณีีใช้้โทรศััพท์์มืือถืือ (Smartphone) คอมพิิวเตอร์์แท็็ปเล็็ต (Tablet)
เกษตรกรสามารถแจ้้งปรัับปรุุงทะเบีียนเกษตรกรด้้วยแอปพลิิเคชััน Farmbook หรืือสมุุดทะเบีียน
เกษตรกรดิจิ ิทิ ััล ได้้ด้ว้ ยตนเอง (เฉพาะรายเดิมิ แปลงเดิมิ )

4. การตรวจสอบเอกสารและยืนื ยัันความถููกต้้องของข้้อมููล

4.1 ตรวจสอบแบบ ทบก.01 และใบขออนุุญาตผลิติ (ปลูกู ) อายุุใบขออนุุญาตของสำำ�นักั งาน
คณะกรรมการอาหารและยา (อย.) กรณีี กััญชา และกััญชง พร้้อมทั้้�งเอกสารประกอบอื่�น ๆ
4.2 พิจิ ารณาข้อ้ มูลู และการถืือครองที่่ด� ิิน
4.3 บันั ทึึก/ปรัับปรุุงข้อ้ มูลู
4.4 ตรวจสอบความซ้ำ��ำ ซ้้อนของการใช้้เอกสารสิิทธิ์�ในระบบทะเบีียนเกษตรกรด้้วยระบบ
คอมพิิวเตอร์์และการเชื่�อมโยงข้้อมูลู จากหน่่วยงานที่่�เกี่�ยวข้้อง
4.5 ติิดประกาศในพื้้�นที่่�ตามที่่�ตั้้�งแปลง เป็็นเวลา 3 วัันให้้เกษตรกรเซ็็นชื่่�อรัับรอง
และยืืนยัันข้้อมููลของตนเอง และหากพบว่่าข้้อมููลไม่่ตรงตามความเป็็นจริิง ให้้แจ้้งเจ้้าหน้้าที่่�
เพื่่�อปรับั แก้ใ้ ห้้ถูกู ต้อ้ ง ยืนื ยันั ความถููกต้้องของข้้อมูลู ในระบบทะเบีียนเกษตรกร
ทั้�้งนี้้� เกษตรกรจะต้้องผ่่านการตรวจสอบโดยการติิดประกาศหรืือตรวจสอบพื้้�นที่่�จริิงก่่อน
และยืืนยัันผลการตรวจสอบในระบบทะเบีียนเกษตรกรเรีียบร้้อยแล้้ว จึึงจะถืือว่่าเป็็นเกษตรกร
ที่่�ขึ้�นทะเบีียนโดยสมบููรณ์์ และสามารถนำ�ำ ข้้อมููลไปใช้้เข้้าร่่วมโครงการ/มาตรการได้้ ส่่วนสมุุดทะเบีียน
เกษตรกร เป็น็ เอกสารที่่แ� สดงรายงานการดำ�ำ เนินิ กิิจกรรมทางการเกษตรของเกษตรกรเท่่านั้้น�

5. การพิิ มพ์์ สมุุดทะเบีียนเกษตรกร

5.1 สามารถพิิมพ์์สมุุดทะเบีียนเกษตรกรและรัับสมุุดทะเบีียนเกษตรกร ได้้หลัังจาก
การยืืนยัันข้้อมููลการขึ้�นทะเบีียนเกษตรกรโดยสมบููรณ์์แล้้ว ที่่�สำำ�นัักงานเกษตรอำำ�เภอ สำำ�นัักงาน
เกษตรพื้้น� ที่่� (กทม.) ที่่�ยื่น� ขึ้้น� ทะเบีียน
5.2 สมุุดทะเบียี นเกษตรกร สามารถติิดรูปู ถ่่ายขนาด 1 นิ้้ว� เพื่่อ� ให้้ง่ายต่่อการตรวจสอบได้้

คู่�ม่ ืือสำำ�หรัับเกษตรกร 83
การปลูกู และขึ้้น� ทะเบีียนเกษตรกร ผู้�ป้ ลูกู กััญชา กััญชง และกระท่่อม

6. การมอบอำำ�นาจให้้บุคุ คลอื่่น� มาดำ�ำ เนิินการแทน

6.1 ครััวเรืือนเกษตรกรสามารถมอบอำ�ำ นาจให้้สมาชิิกในครััวเรืือนที่่�มีีชื่�ออยู่�ในทะเบีียน
เกษตรกรเดีียวกัันเป็็นผู้้�ขอปรัับปรุุงทะเบีียนเกษตรกรแทนได้้ แต่่หากเป็็นเกษตรกรที่่�ต้้องการ
ขอขึ้�นทะเบียี นใหม่่ต้อ้ งแจ้ง้ ขึ้�นทะเบียี นเกษตรกรด้ว้ ยตนเอง
6.2 นิิติิบุุคคล สามารถมอบอำ�ำ นาจให้้ผู้�แทนขึ้้�นทะเบีียน/ปรัับปรุุงทะเบีียนเกษตรกรได้้
ผู้�ขอขึ้�นทะเบีียนเกษตรกร ต้้องมีีผู้้�นำำ�ชุุมชนในพื้้�นที่่�ที่่�ตั้�งแปลงเป็็นพยานในการแจ้้งข้้อมููลการประกอบ
การเกษตร

7. สถานภาพของเกษตรกรสิ้้น� สุดุ ลงเมื่่�อ

7.1 บุุคคลธรรมดา

7.1.1 ตาย
7.1.2 เป็น็ คนไร้้ความสามารถ หรือื เสมืือนไร้้ความสามารถ
7.1.3 แจ้ง้ เลิกิ ประกอบการเกษตร
7.1.4 นายทะเบีียนหรืือผู้้�ช่่วยนายทะเบีียนมีีคำำ�สั่่�งจำำ�หน่่ายทะเบีียนเกษตรกร
เนื่่�องจากพบว่่ามีเี จตนาแจ้้งข้อ้ มูลู อัันเป็น็ เท็็จในการขึ้น� ทะเบียี นเกษตรกร
7.1.5 ไม่่มีกี ารปรับั ปรุุงสถานภาพติดิ ต่่อกันั เป็น็ เวลา 3 ปีี ตามที่่น� ายทะเบียี นประกาศ
ให้้ปรัับปรุุงข้อ้ มููลเกษตรกร

7.2 นิิติบิ ุุคคล

7.2.1 สิ้้�นสถานภาพความเป็น็ นิติ ิิบุุคคล
7.2.2 แจ้ง้ เลิิกประกอบการเกษตร
7.2.3 นายทะเบีียนหรืือผู้้�ช่่วยนายทะเบีียนมีีคำ�ำ สั่่�งจำ�ำ หน่่ายทะเบีียนเกษตรกร
เนื่่�องจากพบว่่ามีเี จตนาแจ้ง้ ข้้อมูลู อัันเป็น็ เท็็จในการขึ้�นทะเบียี นเกษตรกร
7.2.4 ไม่่มีีการปรัับปรุุงสถานภาพติิดต่่อกัันเป็็นเวลา 3 ปีี ตามที่่�นายทะเบีียน
ประกาศให้้ปรับั ปรุุงข้้อมูลู เกษตรกร

8. การแจ้้งข้้อมููลเท็จ็

การแจ้้งข้้อความอัันเป็็นเท็็จแก่่เจ้้าพนัักงานตามมาตรา 137 แห่่งประมวลกฎหมายอาญา
และความผิิดฐานแจ้้งให้้เจ้้าพนัักงานจดข้้อความอัันเป็็นเท็็จลงในเอกสารราชการ ตามมาตรา 267
แห่่งประมวลกฎหมายอาญา

84 กรมส่่งเสริิมการเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

แนวทางการขึ้น�้ ทะเบียี นเกษตรกร
ผู้้�ปลููกกััญชา กัญั ชง และกระท่่อม

คู่�่มืือสำำ�หรับั เกษตรกร 85
การปลูกู และขึ้้�นทะเบียี นเกษตรกร ผู้�ป้ ลูกู กัญั ชา กััญชง และกระท่่อม

86 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

การจดทะเบีียน

วิิสาหกิิจชุมุ ชนและ
เครืือข่่ายวิิสาหกิจิ ชุุมชน

 

คู่ม�่ ืือสำำ�หรับั เกษตรกร 87
การปลูกู และขึ้�น้ ทะเบีียนเกษตรกร ผู้ป�้ ลููกกัญั ชา กัญั ชง และกระท่่อม

การจดทะเบียี น

วิสิ าหกิิจชุมุ ชนและเครือื ข่่ายวิิสาหกิิจชุมุ ชน

หลักั เกณฑ์์ วิธิ ีกี าร เงื่�อนไขในการยื่น� และพิิจารณาการจดทะเบีียนวิิสาหกิิจชุุมชนและเครือื ข่่าย
วิสิ าหกิิจชุุมชน ตามประกาศคณะกรรมการส่่งเสริิมวิิสาหกิิจชุุมชน มีดี ังั นี้้�

คุณุ สมบัตั ิิและหลัักเกณฑ์ข์ องวิสิ าหกิจิ ชุมุ ชนและเครือื ข่่ายวิิสาหกิจิ ชุมุ ชน

1. คุุณสมบััติิของวิสิ าหกิจิ ชุุมชน

1.1 วิิสาหกิิจชุุมชนจะต้้องเป็็นกิิจการที่่�ดำ�ำ เนิินการ หรืือประสงค์์ที่่�จะดำำ�เนิินการร่่วมกััน
ของกลุ่�่มบุุคคลในพื้้�นที่่�ซึ่�งเป็็นที่่�ตั้้�งของวิิสาหกิิจชุุมชน และ/หรืือ รวมถึึงพื้้�นที่่�ข้้างเคีียงที่่�มีีอาณาเขต
ติิดต่่อกัับพื้้�นที่่�ซึ่�งเป็็นที่่�ตั้้�งของวิิสาหกิิจชุุมชนด้้วย ซึ่�งอาจอยู่�ภายในตำ�ำ บล อำำ�เภอ จัังหวััดเดีียวกััน
หรืือไม่่ก็็ได้้โดยสมาชิิกของวิิสาหกิิจชุุมชนมีีวิิถีีชีีวิิตร่่วมกัันและสามารถดำำ�เนิินกิิจการร่่วมกัันได้้
อาจเป็็นนิิติิบุุคคลหรืือไม่่เป็็นนิิติิบุุคคลก็็ได้้ จะต้้องประกอบด้้วยสมาชิิกที่่�อยู่�ร่่วมกัันในชุุมชน
ไม่่น้อ้ ยกว่่า 7 คน โดยต้อ้ งไม่่อยู่ใ� นครอบครััวเดียี วกััน และไม่่มีรี ายชื่อ� ปรากฏในทะเบียี นบ้้านเดีียวกันั
1.2 วิิสาหกิิจชุุมชนจะต้้องเป็็นกิิจการที่่�เกี่�ยวกัับการผลิิตสิินค้้า การให้้บริิการหรืือกิิจการ
อื่�นที่่�ทำ�ำ ให้้เกิิดการพััฒนาและแก้ไ้ ขปััญหาของชุุมชน
1.3 เป็็นกิิจการที่่�มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อสร้้างรายได้้ เพื่่�อการพึ่่�งพาตนเอง และเพื่่�อประโยชน์์
สุุขของคนในชุุมชน
1.4 เป็็นกิิจการที่่ไ� ม่่ขัดั ต่่อกฎหมาย ความสงบเรียี บร้อ้ ย หรือื ศีลี ธรรมอันั ดีีของประชาชน

2. คุุณสมบััติแิ ละหลักั เกณฑ์์ของเครืือข่่ายวิสิ าหกิิจชุุมชน

2.1 ต้อ้ งประกอบด้้วยวิิสาหกิจิ ชุุมชนตั้้�งแต่่ 2 วิสิ าหกิิจชุุมชนขึ้้น� ไปมารวมตััวกันั
2.2 อาจมีีบุุคคลภายนอกซึ่�งวิสิ าหกิิจชุุมชนเห็็นว่่าเป็น็ ผู้้�ที่่�สามารถให้้ความรู้้� ความช่่วยเหลือื
หรืือทำำ�คุุณประโยชน์อ์ื่น� ใด มาร่่วมในการดำ�ำ เนินิ การด้้วยก็็ได้้

88 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์

2.3 การจััดทำ�ำ กิิจกรรมอย่่างหนึ่่�งอย่่างใด เพื่่�อประโยชน์์ในการดำำ�เนิินงานของวิิสาหกิิจชุุมชน
ในเครืือข่่ายวิสิ าหกิจิ ชุุมชนนั้้�น
2.4 การดำ�ำ เนิินงานของเครืือข่่ายวิิสาหกิิจชุุมชนต้้องมีีข้้อบัังคัับในการบริิหารจััดการ
เครืือข่่ายวิสิ าหกิจิ ชุุมชน

การขอจดทะเบียี นวิสิ าหกิจิ ชุุมชนและเครือื ข่่ายวิิสาหกิิจชุมุ ชน

1. วิิสาหกิิจชุุมชนที่�่ประสงค์์จะจดทะเบีียนต้้องมีีคุุณสมบััติิ และหลัักเกณฑ์์ ตามที่่�
คณะกรรมการประกาศกำ�ำ หนด

2. ยื่�นคำ�ำ ขอจดทะเบีียนที่ส�่ ำ�ำ นัักงานเกษตรอำ�ำ เภอ/สำำ�นัักงานเกษตรพื้้น� ที่�่ (กทม.) การจดทะเบียี นวิสิ าหกิจิ ชุุมชนและ
หมายเหตุุ เครืือข่่ายวิิสาหกิจิ ชุมุ ชน
1) กรณีีคำ�ำ ขอหรืือเอกสารหลัักฐานประกอบการพิิจารณาไม่่ครบถ้้วน หรืือไม่่ถููกต้้อง
และไม่่อาจแก้้ไขเพิ่่�มเติิมได้้ในขณะนั้้�น ผู้้�รัับคำำ�ขอและผู้�ยื่�นคำำ�ขอจะต้้องลงบัันทึึกความบกพร่่อง
และรายงานเอกสารหลัักฐานร่่วมกัันพร้้อมกำ�ำ หนดระยะเวลาให้้ผู้�ยื่�นคำำ�ขอดำำ�เนิินการแก้้ไขเพิ่่�มเติิม
หากผู้�ยื่�นคำ�ำ ขอไม่่ดำ�ำ เนิินการแก้้ไขเพิ่่�มเติิมภายในระยะเวลาที่่�กำำ�หนด ผู้้�รัับคำำ�ขอจะดำำ�เนิินการคืืนคำ�ำ ขอ
และเอกสารประกอบการพิจิ ารณา
2) ขั้้�นตอนการดำำ�เนิินงานตามคู่่�มืือจะเริ่�มนัับระยะเวลาตั้้�งแต่่เจ้้าหน้้าที่่�ตรวจสอบเอกสาร
ครบถ้ว้ นถูกู ต้้องตามที่่ร� ะบุุไว้ใ้ นคู่่ม� ือื ประชาชนเรีียบร้อ้ ยแล้้ว
3) แจ้้งผลการพิิจารณาให้้ผู้�ยื่�นคำ�ำ ขอทราบภายใน 7 วัันทำำ�การนัับแต่่วัันที่่�พิิจารณา
แล้้วเสร็จ็

3. ช่่องทางบริกิ าร

สถานที่�ใ่ ห้้บริกิ าร ระยะเวลาเปิิดให้้บริกิ าร

1. สำ�ำ นัักงานเกษตรอำำ�เภอ/ วัันจันั ทร์์ - ศุุกร์์
สำ�ำ นักั งานเกษตรพื้้น� ที่่� (กทม.) (ยกเว้้นวัันหยุุดที่่ท� างราชการกำ�ำ หนด)
(ตามพื้้น� ที่่�ที่�วิิสาหกิจิ ชุุมชน/เครืือข่่ายวิสิ าหกิิจชุุมชนตั้้ง� อยู่)� เวลา 8.30 - 12.00 น. และ
(หมายเหตุุ: (www.sceb.doae.go.th/service.pdf)) 13.00 - 16.30 น. (มีีพัักเที่�ย่ ง)

คู่่ม� ืือสำำ�หรับั เกษตรกร 89
การปลูกู และขึ้้น� ทะเบีียนเกษตรกร ผู้ป�้ ลููกกััญชา กััญชง และกระท่่อม

4. ขั้น้� ตอน ระยะเวลา และส่่วนงานที่ร่� ัับผิดิ ชอบ
ระยะเวลาในการดำ�ำ เนิินการรวม : 11 วันั ทำำ�การ

ลำ�ำ ดัับ ขั้้น� ตอน ระยะเวลา ส่่วนที่ร่� ัับผิิดชอบ

1. การตรวจสอบเอกสาร 1 วััน สำำ�นัักงานเกษตร
ยื่�นแบบคำ�ำ ขอจดทะเบีียนวิิสาหกิิจชุุมชน/เครืือข่่ายวิิสาหกิิจชุุมชน ทำำ�การ อำ�ำ เภอ/สำ�ำ นัักงาน
(แบบ สวช.01) และเจ้้าหน้้าที่�ตรวจสอบเอกสารเบื้�องต้้น เกษตรพื้้น� ที่่�
เพื่่�อออกใบรัับเรื่ �องการยื่ �นคำำ�ขอจดทะเบีียนวิิสาหกิิจชุุมชน (กทม.)
และเครืือข่่ายวิสิ าหกิิจชุุมชน (ท.ว.ช.1) ให้แ้ ก่ผู้�ยื่น� ฯ

2. การพิจิ ารณา 2 วััน สำำ�นักั งานเกษตร
เจ้้าหน้้าที่่�ตรวจสอบข้้อมููลคุุณสมบััติิและหลัักเกณฑ์์ ทำ�ำ การ อำ�ำ เภอ/สำ�ำ นัักงาน
ของวิิสาหกิิจชุุมชนและเครืือข่่ายวิิสาหกิิจชุุมชน และ เกษตรพื้้น� ที่่�
เอกสารหลัักฐาน แล้้วบัันทึึกข้้อมููลในระบบสารสนเทศ (กทม.)
วิสิ าหกิิจชุุมชน

3. การพิิจารณา 7 วััน สำำ�นักั งานเกษตร
ปิิดประกาศรายชื่�อวิิสาหกิิจชุุมชนและเครืือข่่ายวิิสาหกิิจชุุมชน ทำำ�การ อำำ�เภอ/สำ�ำ นักั งาน
และแบบ สวช.01 ณ สำ�ำ นัักงานเกษตรอำำ�เภอ/กิ่�งอำ�ำ เภอ/ เกษตรพื้้�นที่่�
สำำ�นัักงานเกษตรพื้้น� ที่่� (กทม.) เพื่่�อให้้สมาชิกิ และผู้้�มีีส่่วนได้้เสีีย (กทม.)
ตรวจสอบความถููกต้้องข้้อมููลในการจดทะเบีียนวิิสาหกิิจชุุมชน
และเครืือข่่ายวิิสาหกิิจชุุมชน

4. ลงนาม/คณะกรรมการมีีมติิ 1 วััน
เสนอนายทะเบีียนลงนามอนุุมััติิในหนัังสืือสำ�ำ คััญแสดงการจด ทำำ�การ
ทะเบีียนวิิสาหกิิจชุุมชนและเครือื ข่่ายวิิสาหกิจิ ชุุมชน (ท.ว.ช.2)
และเอกสารสำำ�คััญแสดงการดำำ�เนิินกิิจการของวิิสาหกิิจชุุมชน
และเครืือข่่ายวิสิ าหกิิจชุุมชน (ท.ว.ช.3)

หมายเหตุุ : วิิสาหกิิจชุุมชนที่่�ประสงค์์ดำ�ำ เนิินกิิจการผลิิตกััญชา เมื่�อทำ�ำ สััญญาเป็็นผู้้�ปลููกกััญชาให้้กัับ
หน่่วยงานของรัฐั ตามมาตรา 26/5(1) หรือื สถาบันั อุุดมศึึกษาเอกชน ตามมาตรา 26/5(3) และ ได้้รับั อนุุญาต
จากสำำ�นัักงานคณะกรรมการอาหารและยาแล้้ว ให้้นำ�ำ สำำ�เนาใบอนุุญาตและสำ�ำ เนาสััญญามายื่�นต่่อสำ�ำ นัักงาน
เกษตรอำ�ำ เภอเพื่่�อเพิ่่�มกิิจกรรมปลููกกัญั ชาในระบบสารสนเทศวิสิ าหกิจิ ชุุมชน

90 กรมส่่งเสริมิ การเกษตร
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์์