Nota PT T5/SMKSM - Tamadun Islam

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 109






SMK SERI MAHKOTA
E-PEMBELAJARAN SESI PKP ( FASA 3 )



Diminta kepada semua murid Tingkatan 5


agar dapat melengkapkan nota di dalam Modul


Rampaian Pendidikan Islam.

Sila rujuk bahan berikut untuk memudahkan murid


menyalin nota seterusnya menjawab


latihan peneguhan minda





Semoga usaha kita dirahmati


dan diredhai Allah SWT


#stayathome

#jangantinggalsolat




Bidang Tamadun Islam ms 109-161





’
Disediakan oleh : A ‘
n
Ustazah Norafidah Abdullah  a
w
SMK Seri Mahkota a
T

h
u
y
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 109


Hari : ………………………………. Tarikh : ………………….........

TAJUK 20 : PENYEBARAN ISLAM PADA ZAMAN KERAJAAN ABBASIAH

Latar Belakang Kerajaan Abbasiah :

- Diasaskan oleh Abu Al-Abbas As-Saffah

- Nama kerajaan Abbasiah diambil sempena nama bapa saudara Rasulullah s.a.w iaitu Al-Abbas
- Kerajaan Abbasiah memerintah lebih daripada lima kurun. Iaitu bermula dari 132 H / 750 M

hingga 650 H / 1258 M



Struktur Kerajaan Abbasiah :
- Mewarisi sistem khilafah secara warisan ( دهعلا ةيلاو )

- Dipimpin oleh 37 orang Khalifah

- Sistem pemerintahan Kerajaan Abbasiah disesuaikan daripada sistem pemerintahan Kerajaan
Farsi. Ini adalah kerana ramai orang Farsi memeluk Islam dan menjawat jawatan penting dalam

Kerajaan Abbasiah
- Sistem pemerintahan Kerajaan Abbasiah adalah spt berikut :


AL-KHALIFAH

Ketua Negara yang bertindak sebagai pemimpin tertinggi dalam wilayah-wilayah Islam


AL-WAZIR


Perdana Menteri - bertindak sebagai ketua pentadbiran yang dibantu oleh menteri2 dan jabatan2 kerajaan



AD-DAWAWIN


Jabatan-Jabatan Kerajaan. Jabatan2 tersebut berada di bawah pengawasan al-Kuttab iaitu sekretari. Terdapat
pelbagai jabatan yang diwujudkan mengikut keperluan pada masa itu, umpamanya : Jabatan Eksais, Jabatan

’
Audit, Jabatan Polis & Pertahanan, Jabatan Perhubungan, Jabatan Parit & Tali Air, Jabatan Kebajikan dan lain2 A
‘

n
a
w
a
T

h
u
y
A

110 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Khalifah Kerajaan Abbasiah Yang Terkenal


Khalifah Biodata Sumbangan

Merupakan khalifah Abbasiah yg pertama.  Mengasaskan Kerajaan Abbasiah
Menjadi khalifah selama 4 tahun 9 bulan (132H  Menghapuskan pemberontakan
Abu Abbas – 136H ) bersamaan ( 750M – 754M )
Abdullah Al-
Saffah



Beliau ialah saudara kandung Saffah. Menjadi  Menjadikan Baghdad sbg ibu kota dan
Abu Jaafar Al- khalifah selama 22 tahun ( 136H – 158H ) membangunkannya
Mansur bersamaan ( 754M – 775M )  Memperbaiki sistem cukai
 Membuat saliran2
 Menyediakan pasar2 di tempat strategi


Merupakan khalifah kerajaan Abbasiah yang  Mengarahkan Al-Qadi Abu Yusof menulis
paling warak dan terkenal. Beliau memerintah kitab mengenai percukaian yang
selama 23 tahun 1 ½ bulan. (170H – 192H ) menghasilkan KITAB AL-KHARAJ
bersamaan ( 786M – 809M )  Mewujudkan jawatan Ketua Hakim
Harun Al-Rasyid  Menubuhkan Baitul Hikmah ( pusat
perkembangan ilmu pengetahuan )
 Menjadikan Baghdad sbg pusat perdagangan,
ilmu pengetahuan dan kebudayaan terkemuka
 Membina banyak prasarana spt : rumah sakit,
farmasi dan pusat pengajian



Nama beliau Abdullah Abu Al-Abbas Al-  Menggiatkan usaha penterjemahan
Al-Makmun Makmun, iaitu putera Harun Ar-Rasyid. Mejadi pelbagai bidang ilmu pengetahuan
khalifah selama 20 tahun ( 198H – 218H )  Menyediakan biasiswa kepada pelajar-
bersamaan ( 813M – 833M ) pelajar cemerlang



Faktor Penyebaran Islam Pada Zaman Abbasiah

Faktor Dalaman


’
A Keinginan penduduk setempat yang tertarik dengan Islam
‘

n
a
w
a Khalifah menyediakan peruntukan khas sebagai galakan kepada para ulama‟ dan pendakwah
T

h
u Dasar Kerajaan yang menyamakan bangsa Arab dengan bangsa bukan Arab
y
A
Kedudukan Baghdad yang menjadi tumpuan dalam bidang ilmu & perdagangan

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 111


Faktor Luaran



Pembukaan wilayah-wilayah baru


Penggunaan bahasa Arab secara meluas yang mendorong pemahaman al-Quran dan Hadis


Hubungan diplomatik antara kerajaan Abbasiah dengan negara-negara luar


Usaha para pedagang Islam berdakwah menerusi aktiviti perdagangan mereka



Kesan Positif Penyebaran Islam

AKIDAH  Akidah syirik ( sembah api / berhala / sapi ) kepada agama tauhid



ILMU  Perkembangan ilmu pengetahuan kerana Islam mewajibkan umatnya
PENGETAHUAN menuntut ilmu




KEBUDAYAAN  Kebudayaan Islam yang bersifat sejagat mula diamalkan oleh semua anggota
masyarakat yang berbilang bangsa



SISTEM  Konsep keadilan sesama manusia tanpa mengira bangsa dan warna kulit
KEMASYARAKATAN




Semangat Jihad Umat Islam :

 Semangat Jihad Umat Islam pada zaman Kerajaan Abbasiah bukan sahaja mengangkat senjata di
medan perang bahkan mereka juga berjuang untuk memajukan diri dan negara. Antaranya :


1. Mereka telah berjaya menerokai pelbagai bidang ilmu pengetahuan spt : Ilmu Syariah, Sains, ’ A
‘
Kejuruteraan, Perubatan
n
2. Mereka berjaya menguasai pelbagai bidang ilmu sehingga tamadun Islam dapat a
w
dimartabatkan ke tahap yang lebih agung berbanding dengan tamadun Rom dan Farsi a
3. Tempoh kekuasaan Empayar Islam selama 13 kurun serta keluasannya yang meliputi dua T
h
pertiga dunia u
y
A

112 Nota PI TG5 / Tamadun Islam




SOALAN PENEGUHAN MINDA




( Bahagian A )
1 2  Berjaya merubah kepercayaan kebanyakan
 Menjadi Khalifah selama 22 tahun masyarakat dari menyembah berhala kepada

 Saudara kandung kepada Al-Saffah mentauhidkan Allah S.W.T.

 Menjadikan Baghdad sebagai ibu kota  Banyak masjid dan pusat dakwah dibuka
 Sarjana Islam telah berjuang memurnikan
 Memperbaiki system cukai & saliran
kepercayaan umat daripada ideologi sesat
Penyataan di atas merujuk kepada
A Abu Abbas Al-Saffah Perkara di atas merujuk kepada penyebaran
B Abu Jaafar Al-Mansur Islam dari aspek
C Harun Al-Rashid
A akidah C kemasyarakatan
D Al-Makmun B kebudayaan D ilmu pengetahuan

3 Berikut adalah faktor luaran penyebaran Islam 4 Berikut ialah sistem pemerintahan Kerajaan
pada Zaman Abbasiah Abbasiah
I Galakan Khalifah I Al-Wazir
II Kedudukan Baghdad yang strategik II Al-Darwin
III penggunaan Bahasa Arab secara meluas III Al-Khalifah
IV hubungan diplomatik antara Kerajaan IV Al-Wilayah
Abbasiyah dengan negara luar A I dan II C II dan IV
A I dan II C I dan IV B I dan III D III dan IV
B II dan III D III dan IV
5 Berikut adalah sumbangan Khalifah Abu Jaafar 6 Abu Abbas Abdullah al-Saffah merupakan
Al-Mansur kecuali pengasas kerajaan _________ ( SPM 2014 )
A memperbaiki sistem cukai A Khulafa al-Rasyidin
B membuat saliran-saliran air B bani Umaiyah
C menyediakan biasiswa kepada pelajar C bani Abbasiah
cemerlang D Uthmaniah
D menjadikan Baghdad sebagai ibu kota dan
membangunkannya
7 Lengkapkan struktur organisasi Kerajaan Abbasiah di bawah :


’ Khalifah
A
‘

n
a
w
a a al-Wazir
T

h
u
y
A B al-Dawawin

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 113


8 Harun Ar-Rasyid merupakan khalifah Abbasiah yang paling warak dan terkenal.

9 Sistem pelantikan khalifah zaman kerajaan Abbasiah ialah secara warisan / wilayah al-ahdi

10 Pengasas Kerajaan Abbasiah ialah Abu Abbas As-Saffah

11 Khalifah Abu Jaafar Al-Mansur telah menjadikan Baghdad sebagai ibu kota pemerintahan kerajaannya.

12 Jabatan-jabatan kerajaan di zaman Abbasiah berada di bawah pengawasan Al-Kuttab


13 Istilah Ad-Dawawin merujuk kepada jabatan-jabatan kerajaan dalam sistem pemerintahan kerajaan bani
Abbasiah ( SPM 2018 )


( Bahagian B )

1. Pencapaian tamadun Islam pada zaman Kerajaan Abbasiah lebih berjaya berbanding zaman
Kerajaan Umaiyah.
Mengapakah sejarawan menggelarkan Kerajaan Abbasiah sebagai ”Zaman Keemasan Tamadun
Islam”?
2. Mengapakah sistem pentadbiran Kerajaan Abbasiah disesuaikan daripada sistem pentadbiran
Kerajaan Farsi?
3. Penyebaran Islam yang meluas pada zaman kerajaan bani Abbasiah telah meninggalkan kesan
positif pelbagai aspek dalam kehidupan umat Islam seperti aspek akidah. Nyatakan 2 aspek yang
lain. ( SPM 2012 )
4. Jelaskan 2 kesan positif daripada penyebaran Islam pada zaman tersebut. ( SPM 2012 )
5. Terangkan 2 kesan penyebaran Islam yang pesat kepada masyarakat zaman kerajaan bani
Abbasiah daripada aspek akidah. ( SPM 2015 )
6. Nyatakan 2 sumbangan dan jasa Khalifah Harun Al-Rasyid
7. Selain daripada menyediakan biasiswa kepada pelajar-pelajar cemerlang, nyatakan sumbangan
lain Khalifah Al-Makmun
8. Jelaskan 2 faktor dalaman yang mendorong penyebaran Islam pada zaman Kerajaan Abbasiah
9. Huraikan perubahan yang berlaku hasil dari penyebaran Islam terhadap akidah, ilmu
pengetahuan dan sistem kemasyarakatan
10. Penyebaran Islam berlaku secara meluas pada zaman kerajaan bani Abbasiah. Nyatakan 2 faktor
luaran yang mendorong penyebaran tersebut. ( SPM 2015 )


’
CATATAN GURU : A
‘

n
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… a
w
a
…………………………………………………………………………………………………….……………………………………………… T

h
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… u
y
A

114 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Hari : ………………………………. Tarikh : ………………….........

TAJUK 21 : PERKEMBANGAN PENDIDIKAN KERAJAAN ABBASIAH

 Perkembangan Pendidikan pada zaman Kerajaan Abbasiah lebih pesat berbanding
Kerajaan Umaiyah kerana :
i. Negara berada dalam keadaan kukuh
ii. Tumpuan kepada pendidikan dapat diberi sepenuhnya
iii. Kerajaan Umaiyah sentiasa dilanda pemberontakan khususnya daripada puak Syiah
iv. Pemerintahan Umaiyah terpaksa memberi perhatian kepada penyebaran Islam dan

mengukuhkan kedudukan dengan membuka wilayah-wilayah baru

Faktor Utama Perkembangan Ilmu Pengetahuan Pada Zaman Abbasiah :



Usaha & galakan para Aktiviti penterjemahan
Kreativiti para ulama‟
khalifah pelbagai bidang ilmu




Dasar kerajaan yg Kestabilan politik &
Kewujudan prasarana mengutamakan ilmu kewangan kerajaan Abbasiah
pendidikan yang baik
pengetahuan




Kedudukan Baghdad yg Islam menggalakkan umatnya
menjadi pusat keilmuan & Hubungan diplomatik
kerajaan dgn negara2 luar mengkaji alam sekitar
perdagangan a‟bangsa



Institusi Pendidikan Pada Zaman Abbasiah


Masjid Masjid penuh dengan halaqah2 ilmu . Cth : Masjid Jamik Al-Mansur

Istana Khalifah Cth : Khalifah Al-Mu‟tadi Billah menyediakan sudut2 dlm istananya utk para sarjana

’
A Islam menyampaikan ilmu
‘

n Perpustakaan Baitul Hikmah ialah perpustakaan terulung yg banyak menempatkan karya2
a
w sarjana tempatan dan terjemahan
a
T

h
u  Baitul Hikmah merupakan perpustakaan yang terulung yang telah dibina oleh Khalifah Harun Al-
y
A Rasyid di Baghdad

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 115


 Peranan Baitul Hikmah dalam memajukan bidang pendidikan ialah spt berikut :

i. Pusat pertemuan para sarjana
ii. Pusat Penterjemahan
iii. Pusat Sumber
iv. Pusat Penyelidikan Ilmiah
v. Pusat Latihan Para Ilmuan

 Selain Baitul Hikmah, terdapat perpustakaan awam yang ulung di Kaherah, Mesir yang dikenali
sebagai Darul Hikmah

Banyak pusat pengajian didirikan oleh para khalifah , menteri dan orang kaya di atas
Pusat Pengajian
tanah milik kerajaan , wakaf atau persendirian


 Pusat Pengajian yang terkenal pada masa itu ialah Al-Madrasah An-Nizamiah yang dibina pada
tahun 457 H bersamaan 1065 M.
 Ia dibina oleh seorang Menteri berketurunan Saljuk iaitu Nizam Al-Mulk
 Sumber kewangan pusat pengajian pada masa itu diambil daripada hasil-hasil tanah-tanah wakaf
atau perbendaharaan negara.



Bidang Ilmu Yang Diterokai Pada Zaman Abbasiah

Ilmu Berteraskan Wahyu

Ilmu Perkembangan Tokoh
Pada awalnya wujud dalam keadaan tidak tersusun. Ia Yahya bin Ziyad,
Ilmu Tafsir
mula disusun mengikut susunan surah oleh Yahya bin Ibnu Jarir At-Tabari
Ziyad al-Farra‟ ( 207H / 883M )

Zaman Abbasiyah ialah zaman kegemilangan Imam Bukhari, Abu Daud, Ibnu
Ilmu Hadis
pengumpulan dan penyusunan hadis. Pada zaman ini Majjah, at-Tirmizi, An-Nasa‟i
muncul ramai pakar hadis terkenal

Pada zaman Abbasiyah muncul tokoh2 ulama‟ Imam Abu Hanifah, Imam Malik,
Ilmu Fekah
muktabar yang mengasaskan mazhab2 fekah Imam As-Syafie, Imam Ahmad, Al-
Mawardi, Abu Yusof


Perkembangan ilmu falsafah telah memberi akibat buruk Imam Al-Ghazali, ’
Ilmu Tauhid A
terhadap akidah umat Islam. Umat Islam terpengaruh dgn Imam Abu Hassan Al-Asy‟ari ‘

falsafah Yunani. Oleh itu, utk memurnikan akidah umat, n
bidang perbahasan ilmu tauhid menjadi semakin luas. a w
a T

h
u
y A

116 Nota PI TG5 / Tamadun Islam



Ilmu Berteraskan Akal

Ilmu Penemuan Tokoh
Beberapa formula telah dihasilkan spt : Trigonometri, Muhammad bin Musa Al-Khawarizmi
Ilmu algebra, geometri , logarithm, sistem angka, bilangan ( beliau juga mahir dlm ilmu falak
Matematik sifar (0) dan geografi )


Atau astronomi, beberapa penemuan baru telah dicapai : Al-Batani - ( ukur jarak bumi dan
Ilmu Falak jarak bumi dgn matahari, jadual pergerakan bulan bintang, matahari dan jadual pergerakan bulan
sistem geologi bumi, mencipta alat pengukur sudut bintang )



Umat islam telah berjaya membetulkan beberapa teori Jabir bin Hayyan - ( menemui asid
Ilmu Kimia kimia yang penting berdasarkan ujikaji. Antara penemuan : sulfurik )
asid nitrik, asid sulfurik, asid hidroklorik, teori penghasilan
petroleum, alkohol, pembuatan kaca


Mencipta teori pergerakan jirim, daya graviti dan Al-Hassan bin Al-Haitham -
Ilmu Fizik pantulan cahaya, proses penglihatan, menyukat (menghuraikan proses penglihatan
kelajuan bunyi dan cahaya, mencipta cermin mata menerusi pembalikan cahaya pd retina)



Memberi ukuran tepat tentang keluasan bumi, As-Syarif Al-Idrisi - (menghasilkan
Ilmu Geografi menghasilkan peta dunia pertama dalam bentuk glob peta dunia pertama dlm bentuk glob )




Menjelaskan kesan kuman dalam penyakit, menjelaskan Ibnu Sina - (menghasilkan 116 buah
Ilmu teori jangkitan virus spt TB, mencipta ubat / picagari / ubat buku perubatan. Yang terkenal ialah
Perubatan bius / benang utk pembedahan ”Al-Qanun Fi Tibbi” )



Kepentingan Ilmu Serta Kesannya Dalam Membina Tamadun :

1. Perkembangan dalam pendidikan telah menjadi pemangkin kepada kebangkitan Eropah
2. Ilmu dan teknologi yang dikuasai oleh umat Islam dipindahkan ke Eropah hingga tercetus
Zaman pembaharuan ( RENAISSANCE )
3. Karya-karya Islam di terjemah ke dalam pelbagai bahasa

’
A 4. Pertumbuhan institusi-institusi pendidikan
‘

n 5. Lahir tokoh-tokoh ilmuan Islam
a
w 6. Banyak menghasilkan buku-buku rujukan
a 7. Perkembangan tamadun dan kebudayaan Islam
T

h
u
y
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 117


Faktor Yang Mendorong Perkembangan Seimbang Ilmu Nakli dan Ilmu Akli Pada Zaman
Kerajaan Abbasiah :

1. Kehadiran para sarjana di Baghdad
2. Sikap Khalifah yang mengambil berat kedua-dua bidang ilmu tersebut
3. Aktiviti penterjemahan
4. Prasarana pendidikan yang baik
5. Kestabilan politik
6. Hubungan diplomatik dengan negara luar



Usaha-Usaha Yang Telah Dilakukan Oleh Kerajaan Abbasiah Untuk Memajukan Bidang
Pendidikan :

1. Menggalakkan penterjemahan
2. Menyediakan kemudahan pendidikan
3. Memberikan biasiswa kepada para pelajar
4. Menaikkan gaji guru-guru
5. Membawa masuk guru-guru asing
6. Memperbanyakkan institusi pendidikan
7. Memperbanyakkan perpustakaan



CATATAN GURU :

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………….………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………….………………………………………………


……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………….………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

’
A
…………………………………………………………………………………………………….……………………………………………… ‘

n
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… a w
a
…………………………………………………………………………………………………….……………………………………………… T
h
u
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… y
A

118 Nota PI TG5 / Tamadun Islam




SOALAN PENEGUHAN MINDA



( Bahagian A )
1 Berikut adalah kegiatan Baitul Hikmah dalam 2 Sumber kewangan kebanyakan pusat pengajian
bidang pendidikan kecuali ialah
A pusat latihan para ilmuan A harta zakat
B pusat penyelidikan ilmiah B hasil pertanian
C pusat perbendaharaan negara C harta rampasan perang
D pusat pertemuan para sarjana D hasil tanah-tanah wakaf

3 Perpustakaan Baitul Hikmah telah dibina pada 4 Institusi pendidikan yang terdapat pada zaman
zaman pemerintahan Bani Abbasiyah
A Khalifah Al-Makmun I Masjid
B Khalifah Harun Al-Rasyid II Perpustakaan
C Khalifah Abu Abbas Al-Saffah III Rumah-rumah ulama’
D Khalifah Abu Jaafar Al-Mansur IV Balai Islam
A I dan II C I dan IV
B II dan III D III dan IV


5 Darul Hikmah ialah sebuah perpustakaan awam yang ulung di Kaherah, Mesir

6 Khalifah al-Mu‟tadi Billah menjadikan istana untuk para sarjana Islam menyampaikan ilmu
7 Kelas bimbingan kanak-kanak pra sekolah di Zaman Abbasiyah dinamakan Kuttab

8 Kegiatan penterjemahan yang giat berlaku pada zaman kerajaan bani Abbasiah menyebabkan Baitul
Hikmah menjadi pusat penterjemahan negara. ( SPM 2015 )

9 Perpustakaan terulung dibina di Baghdad oleh Khalifah Harun al-Rasyid ialah Baitul Hikmah ( SPM 2018 )

Soalan 10 dan 11 sila lengkapkan carta di bawah.

Bidang Ilmu
di zaman Abbasiah






’ 10 berteraskan wahyu 11 berteraskan akal
A
‘

n
a Institut Pendidikan Zaman Kerajaan Bani Abbasiah
w
a
T

h Masjid X Istana Pusat
u
y Khalifah Pengajian
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 119



12 X ialah perpustakaan ( SPM 2012 )


Soalan 13 – 15, sila lengkapkan carta di bawah.

Tokoh Bidang Ilmu


Jabir bin Hayyan 13 Ilmu Kimia

Hassan bin Haitham 14 Ilmu Fizik

Al-Syarif al-Idrisi 15 Ilmu Geografi





Soalan 16 – 18, sila lengkapkan carta berikut:
Formula Baru Matematik
Di zaman Abbasiah




Logarithm
16 Algebra
Trigonometri

Sistem angka dalam
17 Geometri
abjad Arab
18 Bilangan sifar dalam
sistem angka





( Bahagian B )
1. Jelaskan 2 faktor perkembangan ilmu pada Zaman Abbasiah
2. Perkembangan pendidikan merupakan asas terpenting pada zaman pembinaan kerajaan bani
Abbasiah. Nyatakan 2 institusi pendidikan pada zaman tersebut. ( SPM 2016 )
3. Jelaskan 2 faktor utama perkembangan ilmu pengetahuan pada zaman tersebut ( SPM 2016 )

’
4. Baitul Hikmah merupakan perpustakaan terulung pada Zaman Abbasiah. Nyatakan peranan A
‘
Baitul Hikmah dalam memajukan bidang pendidikan
n
5. Senaraikan 4 bidang ilmu berteraskan wahyu pada Zaman Abbasiah a
w
6. Beberapa penemuan baru dalam bidang ilmu falak telah berjaya dicapai oleh sarjana Islam. a
T
Jelaskan 2 daripada penemuan tersebut. ( SPM 2011 )
h
7. Kemuncak perkembangan ilmu pengetahuan telah berlaku pada zaman pemerintahan Bani u
y
Abbasiah. Terangkan 3 kesan daripada perkembangan tersebut A

120 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Hari : ………………………………. Tarikh : ………………….........

TAJUK 22 : PERKEMBANGAN SAINS & TEKNOLOGI PADA ZAMAN KERAJAAN
ABBASIAH
Faktor Perkembangan Sains & Teknologi

Faktor Keterangan

Baitul Hikmah dijadikan pusat penterjemahan negara. Pelbagai karya spt : astronomi, kimia,
Aktiviti
Penterjemahan fizik, biologi dan perubatan diterjemahkan daripada bahasa Yunani, Fardi dan Hindi.




 Mengadakan seminar perubatan

Galakan Khalifah  Menyediakan peruntukan utk penyelidikan sains teknologi

 Membina pusat penyelidikan sains

Aktiviti perdagangan yang meluas serta pembukaan tempat2 strategik terutama ”Sicily” ( Itali )
Globalisasi Ilmu dan Andalus telah membuka peluang kepada umat Islam mengembangkan ilmu pengetahuan.



Kesan Penemuan Sains & Teknologi

Umat Islam berpeluang hidup lebih maju daripada umat lain
1
Status umat Islam dipandang tinggi
2

Ramai orang bukan Islam tertarik untuk memeluk Islam
3

Kepentingan Menguasai Ilmu
Sains & Teknologi



Supaya umat Islam tidak ketinggalan dalam bidang sains & teknologi INFO ISLAM

Khalifah Al-Makmun
memerintah sekumpulan
’ Supaya umat Islam dapat menguasai cabaran dunia hari ini
A ahli falak muslim
‘
mengukur lilitan bumi,
n
a mereka mendapati
w Agar umat Islam menyempurnakan tuntutan kewajipan menuntut ilmu jaraknya ialah 40,253km.
a Jarak tersebut hanya
T
lebih 0.46% dari jarak
h
u Supaya umat Islam maju dari segi material & spiritual yang terkini iaitu
y 40,068km
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 121




 Mereka pernah menerima kitab2 sebagai tebusan
terhadap tentera2 Rom yang ditawan 

Bukti Kecintaan  Mereka juga menerima pembayaran jizyah MUTIARA KATA
Para Khalifah dalam bentuk kitab Lukman Al-Hakim berkata
kepada anaknya : “Wahai
Terhadap Ilmu  Mereka memberi banyak hadiah kepada anakku! Tuntutlah ilmu,
kerajaan Rom utk mendapatkan karya dalam apabila kamu fakir, ilmu
bidang perubatan dan falsafah akan menjadi harta
bagimu. Apabila kamu
kaya, ilmu akan menjadi
hiasan bagimu”
 
DOA :
ِ
ْ
َ َّ
ْ
ِِّّ
" ةيفاعلاب نيلَّ جَو ، ىوقَّ تلاب نيمركأو ، مللحاب ني يزو ، ملعلاب نينْ غا مهللا "
َ
َ
ُ






SOALAN PENEGUHAN MINDA

( Bahagian A )
- Mengangkat martabat / status umat Islam di mata dunia
1 Berikut adalah bukti kecintaan para khalifah 2 - Umat Islam lebih maju
terhadap ilmu kecuali - Umat Islam tidak perlu bergantung kepada orang lain
A mengenakan cukai kepada penulis-penulis - Menarik minat ramai orang bukan Islam memeluk Islam.

kitab Penyataan di atas merujuk kepada kesan
B menerima pembayaran jizyah dalam bentuk perkembangan
kitab A Sains & Teknologi Zaman Abbasiah
C memberi hadiah kepada Kerajaan Rom untuk B Ketenteraan Zaman Umaiyah
mendapatkan kitab perubatan dan falsafah
C Ekonomi Zaman Abbasiah
D menerima kitab sebagai tebusan terhadap D Politik Zaman Umaiyah
tentera-tentera Rom yang ditawan


3 X Menjadi pusat penterjemahan negara pada zaman Abbasiah

”X” di atas merujuk kepada ’
A Baitul Hikmah A ‘

B Darul Hikmah n
C Madrasah Nizamiah a w
D Perpustakaan Iskandariah a
T
h
u
y
A

122 Nota PI TG5 / Tamadun Islam



4 AL-Makmun telah membina balai cerap dan memerintahkan supaya direka peralatan khusus
untuk penyelidikan dalam bidang astronomi.

5 Baitul Hikmah dibina sebagai khazanah ilmu pengetahuan pada zaman Kerajaan Abbasiah

6 Umat Islam pada zaman Abbasiah telah berjaya menguasai ilmu sains dan teknologi daripada
orang Rom , Parsi dan Yunani.





( Bahagian B )
1. Jelaskan 2 faktor perkembangan Sains & Teknologi pada Zaman Abbasiah
2. Khalifah-Khalifah Abbasiah amat mengambil berat tentang perkembangan Sains & Teknologi.
Terangkan 3 program yang dilaksanakan untuk memajukan bidang ini.
3. Terangkan hasil pencapaian umat Islam dalam bidang Sains & Teknologi di Zaman Kerajaan
Abbasiah
4. Huraikan 3 bukti kecintaan para khalifah terhadap ilmu pengetahuan
5. Penguasaan ilmu Sains & Teknologi amat bagi umat Islam dalam era globalisasi. Nyatakan 2
kepentingan tersebut




Hari : ………………………………. Tarikh : ………………….........

TAJUK 23 : PERKEMBANGAN EKONOMI KERAJAAN ABBASIAH

Keistimewaan Kota Baghdad Yang Mendorong Kepesatan Kegiatan Ekonomi

Kedudukan Baghdad yang strategik menjadi laluan perdagangan timur dan barat



Terdapat sebuah pasar yang dikenali sbg ”Suk Baghdad” menjadi tumpuan para pedagang Farsi



Wujud ladang-ladang pertanian dan ternakan serta sebuah pasar yang dikenali sbg ”Suk Al-Baqar”

’
A
‘

n
a
w INFO ISLAM
a
T Kota Baghdad mula dibina oleh Khalifah Abu Jaafar Al-Mansur pada tahun 154H, terletak di Tebing
Sg. Dajlah ( Tigris ) iaitu di atas garis bujur 75° ke Barat dan garis lintang 34° ke Utara. Dibina
h
u dalam bentuk bulatan dan terdapat 4 pintu. Dikelilingi benteng yang kukuh. Di tengahnya dibina
y istana serta masjid jamek Al-Mansur
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 123


Sektor Utama Ekonomi Kerajaan Abbasiah





Pertanian Perindustrian Perdagangan



1) Usaha-Usaha Yang Telah Dilakukan Oleh Kerajaan Abbasiah Untuk Memajukan Sektor
Pertanian

Membina saliran Membuat empangan
1 2





3 Membuka kawasan pertanian baru 4 Melebarkan terusan dan sungai



Membuat penyelidikan dalam bidang Menubuhkan sebuah jabatan khusus yang dikenali
5 6
pertanian dengan Diwanul Ma‟ – yang berfungsi
mengendalikan urusan pengairan dan saliran


 Hasil daripada langkah positif ini, Kerajaan Abbasiah muncul sebagai sebuah empayar
terkemuka dalam bidang pertanian
 Wilayah-wilayah yang banyak mengeluarkan hasil pertanian ketika itu ialah : Mesir, Syam,
Iraq, Yaman, Maghribi, Khurasan dan Andalus.
 Jenis-jenis hasil pertanian adalah spt berikut :
1. Bijirin spt : gandum, barli dan beras
2. Buah-buahan spt : anggur, limau, kurma, epal, pisang, tembikai, buah tin & buah zaitun

3. Sayur-Sayuran spt : timun, kobis, kunyit, kacang tanah, ubi, manisan dan tebu
4. Ternakan spt : lembu, kambing, ayam, itik, lebah dan sebagainya


2) Perindustrian

 Kepesatan Industri pembuatan menjadikan Kerajaan Abbasiah sebuah negara industri yang ’ A
terkemuka serta memenuhi keperluan masyarakat yang sudah berkembang maju. ‘
n
a
w

a
T
h
u
y
A

124 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


 Terdapat pelbagai jenis industri pembuatan pada Zaman Abbasiah


Jenis Industri Pengeluar


Tenunan, hamparan dan permaidani Baghdad, Syairaz, dan Asfahan di Farsi

Pinggan mangkuk Mesir dan Syam

Barangan kaca, tembikar dan mozek Baghdad, Mesir dan Syam

Perhiasan dan batu permata Yaman, Khurasan, Bahrain dan Lubnan


Kertas Iraq, Mesir, Maghribi dan Andalus


3) Perdagangan

 Kemajuan dalam bidang pertanian & pembuatan menyebabkan aktiviti perniagaan dan
perdagangan berkembang pesat hingga ke peringkat antarabangsa


Faktor Kepesatan Sektor Perdagangan Kerajaan Abbasiah :
1. Pembukaan wilayah-wilayah baru

2. Perkembangan Industri perkapalan
3. Sarjana-Sarjana Islam menghasilkan karya-karya yang menjelaskan hukum-hukum perniagaan

serta galakan terhadapnya

4. Kemahiran berniaga orang Arab sejak zaman Jahiliyah
5. Galakan terhadap perniagaan

6. Langkah-langkah positif yang diambil oleh Kerajaan Abbasiah untuk menggiatkan ekonomi
perdagangan , iaitu :


 Membina pusat2 perniagaan yg dilengkapi dgn perigi di jalan2 utama


 Membina rumah2 api utk panduan kapal2 perdagangan


’  Memperketat kawalan keselamatan utk mengelak daripada perompak dan lanun
A
‘

n
a
w  Pelabuhan-pelabuhan serta bandar-bandar spt : Baghdad, Basrah, Qaherah, Adan dan
a
T Iskandariah menjadi tumpuan ahli-ahli perniagaan ketika itu.

h  Para peniaga muslim juga telah pergi ke Canton Cina untuk mendapatkan barangan sutera
u
y melalui Samarkand dan Turkistan ( Laluan Sutera )
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 125


Sumber Kewangan Kerajaan Abbasiah

Kadar harta yang dikeluarkan oleh orang Islam terhadap harta2 tertentu yg mencukupi
Zakat
nisab menurut syarat2 tertentu

Cukai tanah orang bukan Islam. Cukai juga dikenakan kpd pemilik Islam yg memiliki
Kharaj
tanah melalui peperangan

Harta rampasan perang. 80% diberikan kpd pejuang Islam. Bakinya dibahagikan menurut cara
Ghanimah
yg ditetapkan dalam al-Quran


Fai Harta yang diperoleh melalui jalan perdamaian setelah pihak musuh menyerah kalah


Bayaran yg dikenakan kpd orang bukan Islam yang mendiami negara Islam.
Jizyah


Bermaksud 1/10. Ia merupakan kadar bayaran tetap yang dikenakan ke atas kapal perdagangan
Usyur
bukan Islam yg singgah di pelabuhan negara2 Islam utk tujuan perniagaan


Peranan Baitul Mal :

 Baitul mal adalah institusi kewangan terbesar negara
 Diketuai oleh Sahibul Baitul Mal ( Pengurus Perbendaharaan Negara ) yang bertanggungjawab
menguruskan pendapatan dan perbelanjaan yang dilakukan oleh Dewan Al-Kharaj ( Jabatan
Hasil ) dan Dewan An-Nafakah ( Jabatan Kewangan )
 Akaun Baitul Mal dikawal oleh Dewan Al-Usul ( Jabatan Dalam Negeri ) bersama Dewan Al-
Azimah ( Jabatan Audit Negara )
 Peranan Baitul Mal dalam pengurusan kewangan negara :



Mengurus sumber2 pendapatan negara Mengawal belanjawan negara
( dewan al-Kharaj ) ( dewan an-nafakah )



’
A
 Fungsi Dewan Al-Kharaj – menguruskan kutipan cukai spt : Al-Kharaj, Al-Jizyah, Usyur dan ‘
n
Zakat a
w
 Fungsi Dewan An-Nafakah – menguruskan pendapatan dan perbelanjaan untuk semua jabatan
a
kerajaan dan gaji kakitangan kerajaan T

h
u y
A

126 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Kesan Pembangunan Ekonomi Terhadap Rakyat



Umat Islam menikmati taraf hidup yang tinggi Pendapatan negara bertambah


Kerajaan dapat menyediakan kemudahan kpd Wujud banyak peluang pekerjaan
rakyat




Langkah-Langkah Kerajaan Bani Abbasiah Mempertingkat Ekonomi Negara :
1. Menambahkan / menaik taraf tali air / saliran
2. Menambah / memperbaiki / menaik taraf jalan raya
3. Menambah bantuan kepada pengusaha-pengusaha
4. Meningkatkan pengeluaran barangan kilang
5. Menambahkan kemudahan import eksport / pelaburan / perdagangan antarabangsa
6. Menggalakkan penyelidikan dalam bidang pertanian




SOALAN PENEGUHAN MINDA



( Bahagian A )

1 Di antara berikut yang manakah usaha-usaha 2 Pelabuhan utama ekonomi Zaman Abbasiah
yang dilakukan oleh Kerajaan Abbasiah untuk ialah
memajukan sektor pertanian I Baghdad
I membina saliran II Maghribi
II membina rumah api untuk panduan kapal III Basrah
III membuka tanah untuk kawasan pertanian IV Yaman
baru A I dan II C I dan III
IV membina pusat perniagaan yang dilengkapi B II dan IV D III dan IV
dengan perigi
A I dan II C II dan III
B I dan III D III dan IV

’
A 3 Semua jabatan berikut diuruskan oleh Baitulmal 4 Perkembangan perdagangan yang pesat pada
‘
pada zaman bani Abbasiah kecuali Zaman Abbasiah dipengaruhi oleh faktor
n
a A Dewan an-Nafaqah A penghasilan karya ilmu
w B Dewan al-Azimah B kemahiran orang arab berkomunikasi
a
T C Dewan al-usul C perkembangan industri perkapalan

h D Dewan al-Jund D membina rumah bagi pedagang
u ( SPM 2018 )
y
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 127



5 Jabatan pengairan dan saliran pada zaman Abbasiah dinamakan Dewan al-Ma‟

6 Dewan al-Kharaj berfungsi menguruskan pendapatan dan perbelanjaan kerajaan Abbasiah


7 Aktiviti ekonomi Kerajaan Abbasiah semakin meningkat apabila Khalifah Abu Jaafar Al-Mansur
memindahkan pusat pemerintahan dari Damsyik ke Baghdad

8 Para peniaga muslim pergi ke Canton Cina untuk mendapatkan barangan sutera melalui laluan yang
dikenali sebagai Laluan Sutera


9 Antara sumber kewangan Zaman Kerajaan Abbasiah ialah cukai tanah milik orang bukan Islam dikenali
sebagai Kharaj

Soalan 10 hingga 12 berdasarkan rajah di bawah:

Hasil barangan Negara Pengeluar

Pinggan mangkuk 10 Mesir /Syam

11 barangan kulit & senjata Mesir, Andalus dan Maghribi

Perhiasan dan batu permata 12 Yaman / Khurasan / Bahrain / Lubnan





( Bahagian B )

1. Terangkan 2 faktor perkembangan pesat aktiviti perniagaan dan perdagangan yang memajukan
ekonomi kerajaan bani Abbasiah. ( SPM 2018 )
2. Jelaskan 3 sektor ekonomi zaman Kerajaan Abbasiah
3. Nyatakan 2 daripada sumber kewangan kerajaan bani Abbasiah ( SPM 2011 )
4. Huraikan peranan yang dimainkan oleh khalifah untuk menggiatkan sektor pertanian,
perindustrian dan perdagangan
5. Nyatakan 2 jabatan yang mengurus pendapatan dan perbelanjaan Negara pada zaman kerajaan
bani Abbasiah ( SPM 2018 )
6. Jelaskan 2 peranan Baitul Mal pada zaman tersebut

7. Berikan maksud 2 sumber kewangan Kerajaan Abbasiah yang berikut : ’
A
i. Al-Kharaj ‘
n
ii. Al-Usyur a
8. Pada zaman Kerajaan Abbasiah terdapat dua Dewan di bawah Baitul Mal. Nyatakan kedua-duanya w
a
T

h u
y
A

128 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Hari : ………………………………. Tarikh : ………………….........

TAJUK 24 : PERKEMBANGAN KETENTERAAN KERAJAAN ABBASIAH

Pembaharuan Dalam Bidang Ketenteraan

Membuka keanggotaan tentera kpd orang bukan Arab spt orang Turki dan Farsi



Mengemaskini sistem pentadbiran dan struktur organisasi ketenteraan


Memberi gaji dan imbuhan yang lumayan kpd tentera



Struktur Organisasi Ketenteraan Kerajaan Abbasiah

Al-Khalifah


Al-Wazir


Dewan al-Jundi ( Kementerian Pertahanan )


8 Bahagian Kementerian Pertahanan


 Dewan Al-Jundi ( Kementerian Pertahanan ) – bertanggungjawab menguruskan hal ehwal
pertahanan negara. Fungsinya ialah merekod daftar lengkap tentang tentera darat dan laut, gaji,
imbuhan, pangkat dsb.

Bahagian Fungsi

Majlis Al-Taqrir Bertanggungjawab menguruskanhal2 gaji dan imbuhan tentera, pengurusan ketenteraan,
( Bhg. Kewangan ) belanjawan khusus utk pengkhususan, latihan dan peralatan ketenteraan


Majlis Al-Muqabalah Bertanggungjawab menguruskan pengambilan dan latihan2 kpd tentera-tentera baru
( Bhg. Latihan )


Bertanggungjawab membuat panduan dan menasihatkan panglima2 angkatan tentera
’ Al-Masahun
A
‘ ( Bhg. Peninjau ) tentang topografi sesuatu tempat

n
a
w
a Dewan At-Tasnif Bertanggungjawab menguruskan kenaikan pangkat dan penyususnan tentera mengikut
T
(Bhg Sumber Manusia) pasukan
h
u  Bentuk-bentuk pasukan tentera yang diwujudkan ialah :
y
A 1. Pasukan Pengawal Khalifah 2. Pasukan Bergaji Tetap 3. Pasukan Sukarelawan

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 129



Dewan Al-Ardhi
Bertanggungjawab menguruskan stor dan kelengkapan persenjataan yg dikendalikan oleh
( Depot Simpanan ) Pengarah Depot dikenali sbg Al-Musyrif Ala Sina‟ah Wal Makhazin

Al-Jawasis ( Perisikan ) Dikenali sbg al-Uyun. Tugasnya mengintip kekuatan dan kedudukan musuh serta tahap
kesetiaan tentera Islam


Daeratul Muhandisin Bertanggungjawab dalam pembinaan kem2 tentera dan kubu2 pertahanan
( Kejuruteraan )


Bertanggungjawab mengawasi perairan2 Kerajaan Abbasiah serta kerja2 pembinaan
Al-Bahriyah
( Tentera Laut ) kapal2 perang dan penyusunan angkatan tentera laut




Fungsi Ketenteraan Dalam Menjaga Keamanan Negara



T U  Mempertahankan sempadan negara daripada pencerobohan luar
U T  Menentang musuh Negara
G A
A M  Menghadap sebarang keadaan darurat
S A


B
T A  Membantu pihak polis dan pihak berkuasa awam dalam memelihara ketenteraman awam dan
U operasi anti keganasan
N
G T  Membantu pihak berkuasa awam dalam bantuan malapetaka dan pembangunan negara
A U
S
A
N

Faktor Kejayaan Tentera Islam Zaman Abbasiah


1 Dasar ketenteraan yang terbuka 2 Pemimpin yang berkaliber


’ A
3 Peralatan ketenteraan yang canggih ( panah, 4 Strategi peperangan yang berkesan ( Strategi Al- ‘ n
pedang, lembing, manjanik, dabbabah, barud ) Karadis ) a
w
a
T
5 Keimanan dan semangat jihad tentera Islam h
u
y
A

130 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Struktur Pasukan Tentera Islam Zaman Abbasiah

ريملاا ( Laksamana ) 

INFO ISLAM

Untuk menghargai jasa tentera,
دئاقلا ( Panglima Perang ) khalifah biasanya
menghadiahkannya sebidang
tanah, sebagaimana yang
dilakukan oleh Khalifah Al-
Makmun kepada Panglima
بيقنلا
( Kapten ) Tenteranya Abdullah Bin Tahir.
Pemberian tanah cara ini
"
dikenali sebagai عاطقلإا "

فيرعلا ( Koperal )









SOALAN PENEGUHAN MINDA



( Bahagian A )
1 Antara berikut ialah senjata-senjata yang sering 2  Dikenali sebagai Al-Uyun
digunakan oleh tentera Islam zaman Abbasiah  Bertugas mengintip kekuatan & kedudukan musuh
I senapang
II panah Kenyataan di atas merujuk kepada
III meriam A Majlis Al-Taqrir
IV manjanik B Majlis Al-Muqabalah
A I dan II C II dan IV C Al-Bahriyyah
B I dan III D III dan IV D Al-Jawasis

3 Strategi Al-Karadis yang diamalkan dalam Lengkapkan carta berikut :
peperangan oleh tentera Islam Zaman Abbasiah Struktur Organisasi Ketenteraan Kerajaan
diwarisi dari zaman _____________________ Abbasiah
A Saidina Abu Bakar
B Saidina Umar Al-Khattab 4 Al-Khalifah
C Saidina Uthman Bin Affan

’ D Saidina Ali Bin Abi Talib
A
‘ 5 Al-Wazir

n
a
w
a
T Dewan Al-Jundi

h
u
y
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 131


6 Dewan Al-Jundi adalah jabatan yang bertanggungjawab untuk menguruskan hal ehwal
pertahanan negara.

7 Lengkapkan gambarajah di bawah.




TENTERA TENTERA
BERKUDA BERKUDA

B
Induk
A C

Bhg. Kiri Bhg. Kanan

Gambaran lima ketumbukan tentera dalam strategi al-Karadis

( Bahagian B )



1. Kerajaan Bani Abbasiah telah melakukan beberapa pembaharuan dalam bidang ketenteraan.
Jelaskan pembaharuan tersebut. ( SPM 2014 )

2. Jelaskan struktur organisasi ketenteraan pada Zaman Kerajaan Abbasiah
3. Kementerian pertahanan ( Dewan al-Jundi ) dalam struktur organisasi ketenteraan kerajaan

bani Abbasiah terbahagi kepada beberapa bahagian seperti bahagian tentera laut ( al-Bahriah )
dan bahagian pengurusan sumber manusia ( Dewan al-Tasnif ).
Nyatakan 2 bahagian lain. ( SPM 2013 )
4. Terangkan tanggungjawab Dewan Al-Jundi
5. Jelaskan tanggungjawab bahagian pengurusan sumber manusia ( Dewan al-Tasnif ) (SPM 2013)
6. Huraikan secara lengkap fungsi bahagian-bahagian berikut :
i. Bahagian Kewangan
ii. Bahagian Latihan
iii. Bahagian Pengurusan
iv. Bahagian Tentera Laut
7. Jelaskan 2 faktor kejayaan tentera zaman Kerajaan bani Abbasiah. ( SPM 2014 )
8. Nyatakan 3 peralatan peperangan yang digunakan semasa Zaman Kerajaan Abbasiah
9. Jelaskan 2 fungsi ketenteraan dalam menjaga keamanan negara di Zaman Abbasiah
’
A
‘
CATATAN GURU : n
a w
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… a
T

…………………………………………………………………………………………………….……………………………………………… h
u
y
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. A

132 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Hari : ………………………………. Tarikh : ………………….........

TAJUK 25 : KEGEMILANGAN & KEJATUHAN KERAJAAN ABBASIAH

Penggal Pemerintahan Kerajaan Abbasiah


Penggal pertama ( 132H – 232H ) bersamaan ( 750M – 847M ) dikenali sbg penggal pengaruh Farsi pertama



Penggal kedua ( 232H – 334H ) bersamaan ( 847M – 945M ) dikenali sbg penggal pengaruh Turki pertama



Penggal ketiga ( 334H – 447H ) bersamaan ( 945M – 1055M ) dikenali sbg penggal pengaruh Farsi kedua




Penggal ke empat ( 447H – 590H ) bersamaan ( 1055M – 1194M ) dikenali sbg penggal pengaruh Turki kedua



Penggal kelima ( 590H – 656H ) bersamaan ( 1194M – 1258M ) dikenali sbg penggal bebas daripada pengaruh Farsi
dan Turki

KEGEMILANGAN KERAJAAN ABBASIAH :

* Pada penggal pertama, Kerajaan Abbasiah diperintah oleh Khalifah-khalifah yang terkenal spt : Abu

Jaafar al-Mansur, Al-Mahdi, Al-Hadi, Harun Ar-Rasyid dan Al-Makmun



* Dalam aspek pentadbiran, Kerajaan Abbasiah mengamalkan sistem pentadbiran berpusat yang
sistematik dan mantap diketuai oleh seorang khalifah

* mewujudkan beberapa jabatan baru spt : Dewan al-Mazalim ( kehakiman ) dan Dewan Az-Zimam (Jabatan

Audit & Kawalan )


* Ekonomi - tumpuan pada 3 sektor utama : pertanian, perindustrian dan perdagangan


* Sektor Perdagangan – Kota Baghdad muncul sebagai pusat perdagangan yang menjadi tumpuan para


’ pedagang dari timur dan barat
A
‘ 

n
a * Infrastruktur fizikal dan intelektual spt : hospital , sekolah, perpustakaan, pusat perniagaan, hotel dan
w lain-lain
a
T 
* Pertahanan – keanggotaan ketenteraan dibuka seluas-luasnya kepada bangsa-bangsa bukan arab
h

u seperti : Farsi dan Turki untuk membina interaksi pelbagai kaum
y
A 
* Pertahanan – dasar pertahanan negara diubah daripada memberi tumpuan peluasan kuasa kepada
aktiviti membendung pemberontakan dari dalam terutama di kalangan puak syiah & penyembah berhala


Nota PI TG5 / Tamadun Islam 133


Faktor Kegemilangan Kerajaan Abbasiah :

1. Kestabilan Politik - semua pemberontakan dan perbalahan berjaya dikawal

2. Dasar Politik yang diamalkan oleh Kerajaan Abbasiah , iaitu :
i. Memberi layanan adil kepada semua rakyatnya

ii. Menjalin hubungan diplomatik dengan Negara asing
3. Kedudukan Baghdad yang strategik - ia menjadi tempat tumpuan pedagang dan penuntut dari

seluruh pelusuk dunia

4. Perpaduan antara kaum INFO ISLAM
Bandar Baghdad juga dikenali
5. Penghayatan konsep kerja sebagai ibadat sebagai Darus Salam, Ar-Rauha’,
Az-Zaura’ dan Al-Mudawwarah

Faktor Kemerosotan Kerajaan Abbasiah :

 Semasa pemerintahan Al-Wasiq Billah bin Al-Muktasim ( 227H – 232H / 842M – 847M ), di
tangan Monggol pada 15 Muharam 656H bersamaan 22 Januari 1258M.

Kelemahan Semasa pemerintahan Al-Wasiq, beliau tidak melakukan sebarang pembaharuan, beliau byk

Pemerintahan bergantung kpd pegawai2 Turki utk menjalankan polisi pentadbiran. Beliau diganti oleh

Kerajaan
saudaranya iaitu Al-Mutawakkil, namun tidak berjaya mengembalikan kuasa khalifah yg bebas
Abbasiah
dari campur tangan pegawai2 Turki dan Farsi

Perpecahan
Wilayah Di Bawah Pada akhir kurun ke-9 Masihi, kuasa khalifah semakin terbatas, jawatan2 penting byk disandang

Kekuasaan oleh pegawai2 Turki dan Farsi. Hal ini memberi peluang kpd mereka membentuk kerajaan sendiri
Kerajaan Abbasiah
spt : At-Tahiriah, At-Tuluniah, As-Saljuqiyah


Khalifah Al-Mutawakkil melantik 3 org puteranya sbg putera mahkota. Baginda memilih putera
Perebutan
keduanya sbg ganti dan mengenepikan putera sulungnya. Timbul perbalahan antara mereka.
Kuasa
Putera Sulungnya ( al-Muntasir ) berjaya merampas kuasa pd tahun 861M. sejak itu, jawatan
khalifah sentiasa menjadi rebutan dan sering bertukar tangan


’

Sejak penggal ketiga, kerajaan Abbasiah mengalami kegawatan ekonomi. Rusuhan dan A ‘

Kegawatan pemberontakan seringkali mengganggu aktiviti perekonomian. Pedagang luar tidak berdagang di n
Ekonomi a w
Baghdad menyebabkan dana di baitul mal semakin merosot a T

h
u
y
A

134 Nota PI TG5 / Tamadun Islam



Perselisihan Kerajaan Abbasiah sering diganggun oleh pemberontak yang berfahaman syiah dan khawarij.

Fahaman Mereka beriktikad bhw jawatan khalifah hanya layak disandang oleh pemimpin mereka.
Agama Pemberontakan golongan ini telah menjejaskan suasana dan ketenteraman awam



Kerajaan Abbasiah diserang oleh musuh dari utara, barat dan timur mengakibatkan beribu2 umat
Serangan Dari Islam dibunuh dan harta mereka dirampas. ( Barat – tentera Salib ) ( Utara – Orang Georgia dan

Luar Arminia ). Peperangan tersebut telah melemahkan kerajaan Abbasiyah. Umat Islam di Andalus
telah diusir dari kampung mereka.



 Holagu Khan dari Monggol telah menakluk Kota Baghdad dan membawa kejatuhan muktamad
Kerajaan Abbasiah. Peristiwa ini berlaku pada tahun 656H / 1258M.
 Tentera Monggol yang ganas dan kejam telah membakar segala khazanah ilmu yang dihasilkan
oleh umat Islam Sejarah bukanlah peristiwa-peristiwa yang berlaku
secara kebetulan. Ia adalah aturan Ilahi untuk
Iktibar Dari Sejarah Kegemilangan Kerajaan Abbasiah manusia mengambil iktibar daripadanya

Setiap kemajuan yang dikecapi oleh kita pada hari ini berasal dari sumbangan umat Islam zaman Abbasiah. Tetapi pihak

Barat telah mendakwa bhw gerakan pembaharuan ( Renaissance ) bermula di Itali.

Pihak tentera Salin di Eropah berjaya memindahkan kemajuan sains & teknologi umat Islam ke Negara mereka.

Orang Eropah mengambil peluang mempelajari pelbagai ilmu sains & teknologi serta menterjemah ke bhs mereka


Orang Eropah turut mempelajari teknik peperangan dan pembuatan Manjanik, perisai serta kubu pertahanan drpd

umat Islam.



Iktibar Dari Sejarah Kemerosotan Kerajaan Abbasiah

Pentingnya nilai perpaduan umat Islam. Konflik spt : perebutan jawatan khalifah, fanatik kesukuan, dan kemunculan

pelbagai aliran fahaman agama mengancam kestabilan Negara.

Memberi peluang kpd musuh2 luar yang sentiasa mencari peluang untuk menghancurkan kegemilangan Islam




’

A Marilah bersama memupuk dan mengekalkan perpaduan sesama kita agar sejarah hitam ini tidak berulang.
‘

n
a
w
a
T
INFO ISLAM : Bangsa Monggol berasal dari daerah pergunungan Monggolia. Mereka hidup secara
h nomad. Kemajuan bangsa Monggol berlaku semasa pemerintahan Jankiz Khan. Beliau berjaya
u
y menyatukan bangsa Monggol dengan bangsa lain sehingga membentuk sebuah pasukan tentera
A yang amat kuat. Sejak kurun ke-7H / 13M tentera Monggol mula melakukan aktiviti peluasan kuasa.
Holagu Khan yang menyerang Baghdad adalah salah seorang putera Jankiz Khan

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 135





SOALAN PENEGUHAN MINDA


( Bahagian A )

1 Kerajaan Abbasiah berjaya ditawan oleh tentera 2 Manakah antara berikut adalah fenomena yang
Monggol pada tahun 1258M di bawah pimpinan melemahkan institusi khalifah Kerajaan
A Jenkiz Khan Abbasiah?
B Holagu Khan A pemimpin yang cerdik tetapi lemah
C Kublai Khan mentadbir
D Jabir Khan B pemimpin yang akur dengan kemahuan
rakyat
C pemilihan pemimpin dari berbagai bangsa
D perebutan kuasa
3 Bagi melancarkan pengurusan pentadbiran 4 Manakah antara berikut bukan faktor
Kerajaan Abbasiah telah mewujudkan beberapa kegemilangan Kerajaan Abbasiah
jabatan seperti A Kestabilan politik
I Dewan Al-Mazalim B Kestabilan mazhab
II Dewan Al-Khalifah C Perpaduan antara kaum
III Dewan Al-Zimam D Kedudukan Baghdad yang strategik
IV Dewan Al-Jundi
A I dan II C II dan IV
B I dan III D III dan IV

5 Manakah antara berikut langkah yang diambil oleh Kerajaan Abbasiah untuk menguruskan sistem
pertahanan?
I mewujudkan jabatan-jabatan baru
II keanggotaan tentera dibuka kepada bangsa bukan arab
III mengamalkan sistem pentadbiran berpusat yang sistematik
IV mengubah dasar pertahanan negara dengan aktiviti membendung pemberontakan dari dalam
A I dan II C II dan IV
B I dan III D III dan IV

6 Kerajaan Abbasiah merosot semasa pemerintahan Al-Wasiq Billah bin Al-Mu‟tasim .

7 Kegawatan ekonomi di zaman Abbasiah disebabkan oleh rusuhan dan pemberontakan.

’
8 Kerajaan Abbasiah sering diganggu oleh pemberontakan daripada kalangan puak syiah dan Khawarij A
‘

n
9 Diwan al-Barid diperluaskan fungsinya sebagai Jabatan Penerangan a
w
a
10 Ekonomi zaman kerajaan Abbasiah lebih menumpukan kepada sektor pertanian, perdagangan dan T

perindustrian h
u y
A

136 Nota PI TG5 / Tamadun Islam




Soalan 11 hingga 13 berdasarkan carta di bawah:

Penyerangan musuh luar ke atas pemerintahan Abbasiah



Arah serangan Musuh Luar

Arah Utara 11 Tentera Georgia, Armania




Arah Barat 12 Tentera Salib



Arah Timur 13 Tentera Mongol



14 Sistem kehakiman zaman Abbasiah menjadi kukuh dengan terbinanya Mahkamah Al-Hisbah
dan Al-Mazalim

15 Kerajaan Abbasiah merosot semasa zaman pemerintahan Al-Wasiq Billah dan ia merupakan
faktor utama kejatuhan Kerajaan Abbasiah ke tangan Mongol

16 Pemberontakan daripada kalangan Syiah dan Khawarij sering mengganggu Kerajaan
Abbasiyah kerana mereka beranggapan jawatan khalifah adalah hak golongan mereka




( Bahagian B )

1. Keagungan Kerajaan Abbasiah banyak bergantung kepada keunggulan para khaliifahnya.
Jelaskan 3 faktor yang membawa kepada kegemilangan Kerajaan Abbasiah
2. Terangkan 2 langkah positif yang diambil oleh Kerajaan Abbasiah dalam mengukuhkan ekonomi
Negara
3. Kerajaan Abbasiah telah memerintah lebih daripada lima dekad. Terangkan 2 pengajaran yang
’
A dapat diambil di sebalik kejatuhan Abbasiah
‘

n 4. Terangkan 3 faktor kejatuhan Kerajaan Abbasiah
a
w 5. Kejatuhan Kerajaan Abbasiah merupakan sejarah hitam bagi umat Islam. Jelaskan pengajaran
a yang boleh diambil dari peristiwa tersebut
T

h
u
y
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 137


Hari : ………………………………. Tarikh : ………………….........

TAJUK 26 : IBNU SINA BAPA PERUBATAN DUNIA

Biodata Ibnu Sina

Nama Sebenar Al-Husin bin Abdullah bin Hassan bin Ali bin Sina

Tarikh Lahir Tahun 370H bersamaan 980M di Afshanah , Bukhara Turkistan

 Beliau dikenali sebagai Ibnu Sina di Timur dan dikenali sebagai Avicenna di Barat
 Ibnu Sina berpindah ke Khawarizmi , Jarjan, Rai dan Hamazan setelah bapanya meninggal dunia

 Beliau pernah bertugas sebagai pakar perubatan di Wilayah Rai dan sebagai penasihat agung
kepada Amir Ala’ Uddaulah di Asfahan


Tarikh Meninggal Meninggal dunia di Hamazan pada tahun 428H / 1037M

Sifat Peribadi  Tekun mempelajari ilmu  Pintar
 Taat beragama  Berinovatif


Pendidikan Ibnu Sina

 Ibnu Sina mula mempelajari Al-Quran semenjak berusia 5 tahun dan menghafaz ketika berusia
10 tahun

 Mempelajari ilmu Fekah & Tasauf daripada Ismail Az-Zahidi
 Mempelajari ilmu hisab dan prinsip-prinsip geometri daripada Muhammad Al-Masah

 Mempelajari ilmu falsafah daripada Abu Abdullah An-Natli
 Mempelajari ilmu sains dan astronomi daripada Al-Biruni

 Semasa berusia 16 tahun, beliau dapat menguasai ilmu perubatan


Ketokohan Ibnu Sina Dalam Bidang Perubatan
 Kepakaran Ibnu Sina dalam bidang perubatan mendapat pengiktirafan dunia

 Beliau menghasilkan banyak karya khususnya dalam bidang perubatan seperti :
’
A
1. Al-Qanun Fi At-Tibb ‘

n
2. AL-Adawiyah Al-Qalbiyah dan a
w
3. Al-Alfiyah At-Tibbiyah a
T
 Karya-karya tersebut telah diterjemahkan ke dalam pelbagai bahasa termasuk bahasa Latin, h
u
Hebrio dan Inggeris y
A

138 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Hasil Penemuan & Pencapaian Ibnu Sina Dalam Bidang Perubatan


 Pengaruh kuman dalam penyakit

Penemuan Penyakit Baru & Punca  Jangkitan virus spt : TB dan sebagainya
 Penyakit Rubella, alahan, cacar, penyakit jiwa dan sebagainya



 Menghasilkan ubat dan preskripsi yang mujarab utk pelbagai

Penemuan Dalam Bidang Farmasi penyakit kronik
 Ubat bius

 Mencipta benang yang khusus untuk menjahit luka
Membangunkan Teknologi pembedahan
Perubatan  Mencipta picagari dan lain2 lagi

 Karya-karya Ibnu Sina diiktiraf sebagai rujukan penting.

 Karya beliau “Al-Qanun Fi Tibbi” digunakan sebagai rujukan utama dalam bidang perubatan di
seluruh pusat pengajian barat spt :
i. Universiti Frankfurt di Jerman
ii. Universiti Of Paris di Paris, dan

iii. Universiti Oxford di England


Kesan Peninggalan Ibnu Sina Dalam Bidang Perubatan
1. Bidang perubatan bersinar kembali hasil daripada penulisan dan penyelidikan Ibnu Sina

2. Ilmu perubatan moden berkembang maju berdasarkan metod pemerhatian & analisis

3. Penggunaan peralatan canggih dalam kaedah perubatan spt : penggunaan “x-ray” atau
“ultrasound”
4. Kewujudan fakulti-fakulti perubatan hampir di seluruh institusi dan pusat pengajian tinggi


Sumbangan Ibnu Sina Dalam Bidang Ilmu & Pemikiran

1. Ibnu Sina menghasilkan 116 karya dalam pelbagai bidang spt : falsafah , mantiq , matematik ,
astronomi , kimia , fizik , biologi dan sains politik

’
A
‘ 2. Karya-karya tersebut telah dihimpun dan diterjemah ke dalam bahasa arab oleh Liga Arab

n
a pada tahun 1950 M dan diberi tajuk “Muallafatu Ibnu Sina ”
w
a 3. Sebuah Institut pendidikan di Hungary dinamakan “Avicenna College ”
T
4. Beliau berjaya mengenal pasti lebih daripada 780 jenis penyakit, ubat-ubatan dan kaedah
h
u
y merawat
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 139


5. Menghasilkan buku mengenali falsafah dalam bukunya As-Syifa’ Fil Hikmah

6. Menghasilkan buku mengenai fizik iaitu Kitab Ar-Risalah
7. Mengkaji tentang penyakit lumpuh, penyakit limpa, usus dan penyakit berjangkit



Kejayaan Ibnu Sina Dalam Bidang Perubatan
i. Menyenaraikan 760 jenis ubat
ii. Mengarang buku Al-Qanun Fi At-Tibb
iii. Orang yang pertama membuat kajian mengenai penglihatan dan penggerakan anak mata
iv. Berjaya melakukan pembedahan untuk mengkaji penyakit dalam tubuh manusia
v. Berjaya menghuraikan tubuh manusia
vi. Membuat banyak saranan tentang kesihatan
vii. Membuat kajian tentang penyakit yang berkaitan dengan pernafasan, usus dan limpa
viii. Menjadi doktor ketika berusia 17 tahun


Sumbangan Ibnu Sina Dalam Bidang Ilmu Pengetahuan

i. Menulis dan membicarakan soal-soal metafizik / ilmu kalam dan falsafah
ii. Menjelaskan makna alam tabie dan alam tinggi dalam bidang sains
iii. Memberi sumbangan dalam bidang biologi dan fizik
iv. Memperkenalkan beberapa bahagian badan yang penting dari segi ilmu perubatan
v. Menghasilkan beberapa karya perubatan



DOA :
ِ
نسحو ةناملأاو ةَّ فعلاو ةحِّ صلا كُ لئسأ ِّ نِّإ مهللا "
َّ
َ ْ ُ َ َ َ َ َ ُ
ِ
ُ
" ِ قلاب ا رلاو ُ لْ اا
ْ َ
َ

Maksudnya : “Ya Allah ya Tuhanku! Aku mohon dariMu TAZKIRAH
kesihatan, ketahanan ( dari maksiat ), amanah, akhlak
yang luhur dan keredhaan dengan qadar” Imam Syafie berkata : “Orang yang
tidak pernah merasai kepahitan
meneguk ilmu, hidupnya akan
dicengkam kejahilan, orang yang
tersingkir dari pendidikan semasa ’
muda, hidupnya seumpama sekujur A ‘
jenazah”
n
a w
a
T

h
u
y
A

140 Nota PI TG5 / Tamadun Islam




SOALAN PENEGUHAN MINDA



( Bahagian A )
1  Pintar dan inovatif 2 Antara sumbangan Ibnu Sina dalam bidang
 Tekun mempelajari ilmu perubatan ialah
 Menghasilkan karya perubatan A melakukan banyak penyelidikan dan analisis
B menghasilkan banyak karya dalam bidang
Penyataan di atas adalah peribadi tokoh kemasyarakatan
A Ibnu Sina C memberi idea tentang asas pembinaan
B Ibnu Khaldun tamadun
C Al-Khawarizmi D pelopor kepada pemikiran moden dalam
D Muhammad Abduh bidang sejarah


3 Berikut adalah sebab Ibnu Sina diiktiraf sebagai 4 Berikut adalah pencapaian Ibnu Sina dalam
tokoh perubatan dunia bidang perubatan kecuali
I merawat beberapa orang penguasa negeri A jangkitan virus TB
II berjaya menemui punca penyakit jantung B jangkitan Hepatitis B
III menghasilkan banyak karya perubatan C pemulihan penyakit jiwa
IV mencipta bilik untuk pembedahan D mencipta benang menjahit luka pembedahan
A I dan II C II dan III
B I dan III D II dan IV

5 Manakah antara berikut bukan kitab karangan 6 Ibnu Sina adalah tokoh ilmuan yang berasal dari
Ibnu Sina keturunan......
A Al-Qanun Fi At-Tibb A Mesir C Tunisia
B Al-Adawiyah Al-Qalbiyah B Eropah D Turkistan
C Al-Afiah At-Tibbiah
D Al-Muqaddimah
7 Nama sebenar Ibnu Sina ialah Al-Husin bin Abdullah bin Hassan bin Ali bin Sina

8 Pernah bertugas sebagai pakar perubatan di Wilayah Rai
9 Beliau meninggal dunia pada tahun 428H di Hamazan

10 Ibnu Sina telah membaca buku berkenaan metafizik karangan Aristotle sebanyak 40 kali
Lengkapkan carta di bawah dengan jawapan yang tepat :

’
A Penemuan dalam bidang farmasi
‘
Pencapaian Ibnu Sina dalam
n
a bidang perubatan P
w
a
T Membangunkan teknologi perubatan

h
u
y 11 P dalam rajah di atas ialah penemuan penyakit baru ( SPM 2011 )
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 141



12 Hasil karya Ibnu Sina yang terkenal ialah al-Qanun Fi at-Tibb

13 Sebuah institusi Pendidikan di Hungary dinamakan Avicenna College ( Kolej Ibnu Sina ) sebagai
menghargai jasa Ibnu Sina dalam bidang perubatan


( Bahagian B )


1. Terangkan riwayat hidup Ibnu Sina
2. Jelaskan 3 kesan peninggalan Ibnu Sina dalam bidang perubatan terhadap dunia hari ini
3. Terangkan penemuan beliau yang menjadi rujukan penting dalam bidang perubatan (SPM 2018)
4. Jelaskan 2 contoh kesungguhan beliau dalam mempelajari ilmu
5. Ibnu Sina telah menghasilkan beberapa karya yang sangat berguna dalam bidang perubatan
seperti al-Qanun fi al-Tib. Nyatakan 2 keistimewaan karya tersebut. ( SPM 2013 )
6. Karya Al-Qanun Fi At-Tibb Ibnu Sina terkenal di seluruh dunia sebagai sumber rujukan. Namakan
2 universiti yang menggunakan karya tersebut
7. Nyatakan 2 karya beliau khusus dalam bidang perubatan ( SPM 2018 )




Hari : ………………………………. Tarikh : ………………….........

TAJUK 27 : IBNU KHALDUN TOKOH SEJARAWAN ULUNG

Biodata Ibnu Khaldun
Nama Sebenar Abdul Rahman ( Abu Ziad Waliuddin ) bin Muhammad Ibnu Khaldun


Tarikh Lahir 732H bersamaan 1332M

Tempat Lahir Tunisia

Keturunan Arab Yaman

Jawatan  Setiausaha Negara

Pernah  Anggota Majlis Ilmiah
 Anggota Jabatan Setiausaha Sulit Sultan
Disandang
 Perdana Menteri
 Ketua Hakim Negara ’
A ‘
 Kreatif n
Sifat Peribadi a
 Berjiwa pemimpin w a
 Cekap T
 Tekun menuntut ilmu h
u y
Meninggal Dunia Pada tahun 808H / 1406M ketika berusia 74 tahun di Mesir A

142 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Pendidikan Ibnu Khaldun
 Ibnu Khaldun mempelajari asas agama dan bahasa arab daripadanya bapanya Abd Rahman bin

Muhammad. Beliau hafal Al-Quran sejak kecil
 Beliau mempelajari ilmu-ilmu fardhu kifayah spt : mantiq, falsafah, Sains dan matematik dari

gurunya Muhammad bin Ibrahim Al-Abili
 Mendapat pendidikan tinggi dari beberapa orang guru yang terkenal seperti : Ahmad bin Al-

Qasar dan Lisanuddin bin Al-Khatib ( Pengarang Kitab Sejarah Granada, Spain )


Ibnu Khaldun Tokoh Pelbagai Bidang
i. Merupakan penganalisis tamadun dari segi permulaan dan faktor-faktor kegemilangan dan

kejatuhannya

ii. Beliau memberi tafsiran sejarah berdasarkan psikologi, ekonomi, sosiologi, alam sekitar
dan geografi

iii. Banyak menabur jasa kepada negara dengan menyandang jawatan penting spt : Pegawai
Jabatan Setiausaha Negara di Istana Sultan Abu Ishak bin Abi Yahya.

iv. Menjadi setiausaha sulit Sultan Abu Salim bin Abi Al-Hassan
v. Menjadi Perdana Menteri di Bejaia ( Bougie ) , di Algeria dan Ketua Hakim Negara di Mesir

vi. Penggiat budaya dan kesusasteraan Arab


Sumbangan Ibnu Khaldun Dalam Bidang Ilmu Dan Pemikiran Islam

1. Beliau berjaya menganalisis aspek kemasyarakatan, ekonomi, politik dan pendidikan dalam
karyanya
2. Memberi idea dan panduan terbaik kepada manusia tentang asas pembinaan sesebuah

tamadun
3. Merupakan pelopor kepada pemikiran-pemikiran moden khususnya dalam bidang sejarah,

politik, ekonomi, sosiologi dan pendidikan
4. Pemikiran beliau sering dijadikan wacana, tema-tema seminar, bengkel dan persidangan ilmiah

’
A serta judul-judul buku dan tesis di peringkat pengajian tinggi
‘

n 5. Menghasilkan buku-buku yang sungguh bermutu antaranya Mukadimah Ibnu Khaldun
a
w 6. Di Universiti Amerika, Washington sebuah anugerah ilmiah yang berprestij dinamakan sempena
a
T nama beliau iaitu “Ibnu Khaldun Chair of Islamic Studies“

h
u 7. Di Jakarta, Indonesia nama beliau telah diabadikan dalam sebuah universiti terkemuka iaitu
y
A
Universiti Ibnu Khaldun

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 143


Karya Agung
Ibnu Khaldun

At-Takrif Bi Ibni Khaldun
Muqadimah Ibnu Khaldun Wa Rehlatuhu Gharban Wa
Syarqan


Ibnu Khaldun berjaya memurnikan ilmu
Kitab Muqadimah Ibnu Khaldun lebih sejarah dengan menjadikan rasional,
berkualiti dan berpengaruh kepada Kerana sebagai kayu ukur fakta sejarah tanpa
pemikiran manusia fanatik kepada sesuatu laporan yang
tidak terbukti kebenarannya


 Ibnu Khaldun telah menggariskan 4 perkara yang perlu dilakukan oleh sejarawan dalam
penelitian dan analisis laporan sejarah. Iaitu :

Mengambil kira kedudukan ekonomi dan budaya terhadap peristiwa yang berlaku


Mengambil kira pengaruh iklim dan alam sekitar terhadap apa yang berlaku

Membandingkan antara peristiwa2 berdasarkan kaedah sebab musabab

Mengkaji peristiwa2 lalu untuk dijadikan iktibar kepada peristiwa2 yang sedang berlaku



 Ibnu Khaldun berpendapat asas yg penting dalam pembinaan Negara ialah : agama, ekonomi
dan akhlak pemimpin serta rakyatnya.

 Berdasarkan kepelbagaian tema kitab Al-Mukaddimah, Ibnu Khaldun telah membuka era baru
dlm beberapa bidang spt : ilmu sejarah dan persejarahan, sosiologi, politik dan psikologi
pendidikan
 Ibnu Khaldun dikatakan seorang yang telah membuka era baru dalam sejarah beberapa bidang
ilmu kerana :
i. Beliau mengasaskan ilmu sosiologi

ii. Memaju dan membaharui ilmu persejarahan dan tamadun ’ A
‘
iii. Memaju dan membaharui bidang kesusasteraan dan karang mengarang
n
iv. Memaju dan membaharui ilmu pendidikan dan pengajaran serta ilmu psikologi a
w
pendidikan a
v. Ahli dalam Ilmu Hadis T
h
vi. Ahli dalam ilmu Fekah Mazhab Maliki u
y
vii. Ahli dalam falsafah dan pemikiran A

144 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Gelaran Kesarjanaan Ibnu Khaldun

As-Sadrul Al-Kabir Al-Faqihul Jalil Al-Alamat


Imamul Aimmah Jamalul Islam Wal Muslimin
Murid-Murid Ibnu Khaldun yang
terkenal :

Taqiyuddin Al-Maqrizi
(845H / 1442M) – ahli sejarah terkenal


Al-Hafiz Ibnu Hajar Al-Asqalani (852H
/ 1448M ) – pakar hadis terkenal

SOALAN PENEGUHAN MINDA



( Bahagian A )

1 Nama sebenar Ibnu Khaldun ialah 2 Antara sebab penghijrahan Ibnu Khaldun dari
A Abdul Rahman bin Muhammad tanah airnya pada tahun 749H ialah
B Ahmad bin Muhammad A persengketaan dengan umat Islam di Andalus
C Husain bin Abdullah B Tunisia diserang wabak Taun
D Muhammad bin Idris C perbalahan dengan bapanya
D peperangan dengan tentera Monggol

3 Manakah antara negeri berikut adalah medan 4 Berikut adalah kitab Ibnu Khaldun yang terkenal
ilmu yang pertama bagi Ibnu Khaldun dalam bidang sejarah
A Algeria C Tunisia A Tarikh Al-Islam
B Mesir D Granada B Kitab An-Najah
C Al-Adawiah Al-Qalbiah
D Muqaddimah Ibnu Khaldun

5 Berikut adalah garis panduan Ibnu Khaldun 6  Dilahirkan di Tunisia
dalam pengkajian sejarah kecuali  Pengarang kitab al-Muqaddimah
A membandingkan peristiwa dengan  Bapanya seorang sarjana
menggunakan kaedah sebab dan musabab  Meninggal dunia pada tahun 808H

’ B mengkaji peristiwa lalu sebagai iktibar Pernyataan di atas merujuk kepada tokoh _____
A
‘ peristiwa sedang berlaku A Ibnu Sina

n C menganalisis aspek budaya dan sastera Arab B Ibnu Khaldun
a D mengambil kira pengaruh iklim dan alam
w C Imam al-Ghazali rahimahullah
a sekitar D Imam al-Bukhari rahimahullah
T
( SPM 2018 )
h
u
y
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 145





7 Universiti Ibnu Khaldun ialah sebuah institusi di Jakarta yang diabadikan sempena nama
Ibnu Khaldun.

8 Ibnu Khaldun adalah pelopor moden dalam bidang sejarah, politik, ekonomi, pendidikan dan
sosiologi

9 Ibnu Khaldun pernah menjawat jawatan ketua Hakim Negara di Mesir.

10 Ibnu Khaldun mempelajari ilmu mantiq, falsafah, sains dan matematik daripada
Muhammad Bin Ibrahim.

11 Ibnu Khaldun terkenal sebagai penggiat budaya dan sastera arab.


TOKOH Y
Tempat lahir Tunisia
Jawatan Ketua Hakim Negara Mesir
Karya Kitab al-Muqaddimah
12 Tokoh Y dalam jadual di atas ialah Ibnu Khaldun ( SPM 2016 )




( Bahagian B )

1. Terangkan secara ringkas riwayat hidup Ibnu Khaldun
2. Ibnu Khaldun seorang tokoh sejarawan. Beliau disanjung oleh dunia dan masyarakat
antarabangsa. Nyatakan pengiktirafan masyarakat antarabangsa terhadap beliau. ( SPM 2014 )
3. Jelaskan bukti Ibnu Khaldun seorang tokoh pelbagai bidang. ( SPM 2014 )
4. Mengapakah Kitab Muqaddimah Ibnu Khaldun lebih berkualiti dan berpengaruh kepada
pemikiran manusia
5. Ibnu Khaldun adalah seorang yang tekun dalam menuntut ilmu. Tuliskan 2 contoh membuktikan
penyataan tersebut
6. Menurut Ibnu Khaldun pembinaan tamadun hendaklah berasaskan ketinggian akhlak.
Mengapakah beliau berpendapat demikian?
7. Senaraikan 4 bidang ilmu yang dikuasai oleh Ibnu Khaldun
8. Jelaskan sumbangan-sumbangan Ibnu Khaldun terhadap tamadun dunia


’ A
‘
CATATAN GURU : n a
w
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… a T

h
…………………………………………………………………………………………………….……………………………………………… u
y
A

146 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Hari : ………………………………. Tarikh : ………………….........

TAJUK 28 : AS-SAYID JAMALUDDIN AL-AFGHANI PEJUANG ISLAM YANG GIGIH

Biodata As-Sayid Jamaluddin Al-Afghani

Nama Sebenar SayidJamaluddin bin Safdar Al-Afghani


Tarikh Lahir Tahun 1254H bersamaan 1838M

Tempat Lahir Perkampungan As‟ad Abad, Kabul


Gelaran As-Sayid – kerana salasilah keturunan beliau bersambung dgn Saidina Ali bin Abi Talib k.w
& Rasulullah SAW

Keturunan Bersambung dengan Imam at- Tarmizi ( seorang ulama„ hadis terkenal )

Jawatan Anggota Majlis Al-Maarif ( Kementerian Pendidikan ) di Istanbul

Meninggal Dunia 5 Syawal 1314H bersamaan 9 Mac 1887M ( usia 60 tahun )

 Tekun
Sifat Peribadi
 Berani memperjuang kebenaran
 Suka mengembara


 Suka merantau untuk menyebarkan Idea Islah, antaranya ke Mekah, India, Mesir, Istanbul, Iran,
Rusia, Baghdad, Paris dan London

Pendidikan As-Sayid Jamaluddin Al-Afghani


 Sejak kecil mendapat didikan daripada bapanya
 Menghafaz Al-Quran ketika berusi a 12 tahun

 Semasa berusia 18 tahun, As-Sayid Jamaluddin dapat menguasai dapat menguasai pelbagai
bidang ilmu pengetahuan spt : al-Quran, hadis, fekah, Ilmu Kalam, tasauf, Nahu, saraf,

Balaghah, Mantiq, Falsafah, matematik, Astronomi, perubatan dan anatomi

’  Menguasai beberapa bahasa dunia spt : Afghanistan, Farsi, Arab, Turki, Urdu, Perancis, Inggeris
A
‘
dan Rusia
n
a  Mempelajari Sains di Qazwan tempat bapanya bertugas
w
a
T

h
u
y
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 147


Sumbangan As-Sayid Jamaluddin Al-Afghani Dalam Bidang Pemikiran & Gerakan Islam

i. Menyatu dan mengembalikan keyakinan umat Islam menentang penjajah

ii. Berusaha menyatukan umat Islam secara menyeluruh
iii. Menerbitkan akhbar Al-Urwatul Wuthqa untuk menyalurkan pembaharuan pemikiran umat

Islam
iv. Melahirkan kesedaran di kalangan umat Islam supaya kembali kepada ajaran Islam yang

sebenar dengan pelaksanaan syariah Islam secara menyeluruh


Idea Islah As-Sayid Jamaluddin Al-Afghani

1. Mengembalikan kecemerlangan umat Islam
2. Membina perpaduan tanpa mengira bangsa dan budaya melalui Gagasan “Al-Jami’atul
Islamiyah”
3. Mengkritik dan menolak taklid membabi buta
4. Menyedarkan umat Islam keburukan fanatik mazhab yang memecahkan kesatuan umat Islam
5. Menentang penjajahan
ISLAH : Pembaikan atau perubahan

terancang ke arah yang lebih baik
Kesan Idea Islah


*Meningkatkan daya fikir umat Islam

*Mengkaji semula fahaman dan amalan masyarakat serta membetulkan menurut Tafsir Al-Quran dan
As-Sunnah


*Mengembalikan keyakinan dan kekuatan diri umat Islam



*Menimbulkan semangat di kalangan umat Islam untuk menentang penjajah
● ● ●

Keperluan Islah Dalam Hidup Umat Islam AL-URWATUL WUTHQA :
Diterbitkan di Perancis
*Untuk membangunkan diri dan melaksanakan Islam menurut Sebanyak 18 keluaran ’
Diharamkan oleh kerajaan Perancis A
ajarannya yang murni ‘
selepas 8 bulan keluaran n
*Dapat memberi keyakinan kepada umat Islam tentang kesesuaian Ditulis oleh As-Sayid Jamaluddin Al- a
Islam untuk dilaksanakan pada setiap masa dan keadaan Afghani w a
● ● ● T
h
Mutiara Kata : “Tiada umat tanpa akhlak, tiada akhlak tanpa akidah, dan u

y
tiada akidah tanpa kefahaman” A

148 Nota PI TG5 / Tamadun Islam




SOALAN PENEGUHAN MINDA


( Bahagian A )
“Seandainya jumlah kaum yang berates juta ini
1 Keturunan Jamaluddin Al-Afghani bergabung 2 ditakdirkan menjadi lalat dan nyamuk sekalipun
dengan seorang ulama’ hadis terkenal iaitu nescaya kamu akan dapat memekakkan telinga
A Imam al-Bukhari orang Inggeris dengan suara kamu”
B Ibnu Majah
C Al-Tarmizi Siapakah yang menyampaikan ucapan di atas?
D Muslim A Sheikh Al-Hadi
B Sheikh Tahir Jalaludin
 Dilahirkan di Asad, Abad C Sheikh Muhammad Abduh
 Meninggal dunia pada tahun 1324H
D As-Sayid Jamaluddin Al-Afghani
 Keturunannya bersambung dengan Imam al-
Tarmizi
3 4 Pilih penyataan yang benar mengenai Sayid
 Pernah dilantik sebagai anggota Majlis Maarif di Jamaluddin Al-Afghani
Istanbul I dilahirkan di Tunisia
Pernyataan di atas merujuk kepada ________ II seorang tokoh Islah
A al-Sayid Jamaluddin Al-Afghani III pengarang Kitab Al-Muqaddimah
B al- Sheikh Muhammad Abduh IV menguasai banyak bahasa
C al-Sheikh Tahir Jalaludin A I dan II C II dan IV
D HAMKA ( SPM 2016 )
B I dan III D III dan IV

5 Setelah As-Sayid Jamaluddin Al-Afghani meninggal dunia, idea islah yang dibawanya diteruskan oleh
murid kesayangannya yang bernama Sheikh Muhammad Abduh

6 As-Sayid Jamaluddin Al-Afghani merupakan seorang tokoh penting Islam yang telah memperkenalkan
idea Islah

7 Gelaran bagi Jamaluddin Al Afghani ialah “as-Sayid” kerana salasilah keturunannya bersambung dengan
Nabi Muhammad SAW

 Petah berpidato untuk menaikkan semangat umat Islam menentang penjajah
 Membina perpaduan melalui gagasan al-Jamiah al-Islamiah

 Idea islahnya disambung oleh Muhammad Abduh dan Rashid Redha di Asia Barat ( SPM 2011 )


’ 8 Pernyataan di atas ialah aliran pemikiran tokoh yang bernama As-Sayid Jamaludin Al-Afghani
A
‘

n
a ( Bahagian B )
w
a 1. As-Sayid Jamaluddin Al-Afghani merupakan seorang pejuang Islam yang gigih menyebarkan idea
T
islah. Terangkan riwayat hidup beliau
h
u 2. Jelaskan sumbangan As-Sayid Jamaluddin Al-Afghani dalam bidang pemikiran dan gerakan Islam
y
A 3. Terangkan bentuk islah yang dibawa oleh As-Sayid Jamaluddin Al-Afghani

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 149


Hari : ………………………………. Tarikh : ………………….........

TAJUK 29 : AS-SHEIKH MUHAMMAD ABDUH TOKOH ISLAH AGUNG

Biodata

Nama Muhammad bin Abduh bin Hassan Khairullah

Tarikh Lahir 1265H bersamaan 1849 M

Tempat Lahir Di Tanta Mesir



Pekerjaan  Guru di Masjid Al-Husaini dan Darul Ulum Mesir
 Guru di Sekolah As-Sultaniah Bairut

 Ketua Editor Akhbar Al-Waqaul Misriah
 Anggota Majlis Pengurusan Universiti Al-Azhar
 Hakim Mahkamah Rayuan Mesir
 Mufti Kerajaan Mesir


Meninggal Dunia Tahun 1314 H / 1905 M di Iskandariah Mesir


 Pada tahun 1882M, Beliau dibuang negeri kerana dituduh terlibat dengan pemberontakan
 Semasa menjalani hukuman, beliau pergi ke Perancis, di sana beliau menerbitkan Majalah Al-

Urwatul Wuthqa bersama gurunya As-Sayid Jamaluddin Al-Afghani

Contoh Karya Risalah At-Tauhid, Tafsir Juzu‟ Amma, Tafsir Surah Al-Asr, Syarah Najhul Balaghah, Syarah

Maqaamatil Badi‟
 Berani
Sifat Peribadi
 Tegas dan penyayang
 Berketrampilan ( mampu menyelesaikan masalah )


Pendidikan As-Sheikh Muhammad Abduh

 Sejak kecil , beliau belajar menulis dan membaca daripada bapanya sendiri
 Mempelajari Al-Quran dan menghafazanya dalam masa 2 tahun
’
 Mempelajari Bahasa Arab di Masjid Al-Ahmadi A
‘

 Di Universiti Al-Azhar, beliau mempelajari ilmu hisab dan falsafah dengan Sheikh Hassan At- n
a
Tawil w
a
 Mendampingi dan mendalami bidang akademik dan pemikiran Islam dengan As-Sayid T
h
Jamaluddin Al-Afghani u
y
A

150 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Aliran Pemikiran & Perjuangannya


Menyeru umat Islam kembali kepada ajaran Islam dalam bentuk yg asli & murni serta
Aspek Aqidah
menyesuaikan dgn kehendak zaman asalkan tidak bercanggah dgn al-Quran dan Sunnah.
Beliau menolak taklid buta serta mengajak umat Islam mempelajari ilmu2 aqliyah dan
naqliyah


Menyarankan agar bidang2 ilmu fardhu kifayah spt : sains, matematik, falsafah dan
Integrasi Ilmu
geografi dimasukkan dalam kurikulum sekolah & universiti.


Melakukan pengislahan sistem pentadbiran kehakiman di Mesir sewaktu beliau
Kecekapan
Pentadbiran menjadi Hakim di Mahkamah Rayuan di Mesir


Faktor Sheikh Muhammad Abduh Melaksanakan Pengislahan Dalam Pendidikan


1) Inspirasi gerakan islah Sayid Jamaluddin yg menjurus ke arah mewujudkan integrasi ilmu

2) Kesedaran beliau terhadap keperluan islah dalam kurikulum sekolah dan universiti yg sudah
ketinggalan zaman
3) Sistem pendidikan pada masa itu yang lebih menjurus ke arah taklid dan jumud ( pasif )
4) Kekurangan prasarana pendidikan serta bantuan dari kerajaan yang menyebabkan golongan miskin
terpinggir




Proses pengajaran di masjid Al- Media massa spt : majalah Al-
Husin, Darul Ulum dan Universiti Al- Urwatul Wuthqa serta akhbar Al-

Azhar Ahram
Metod Islah Sheikh
Muhammad Abduh


Karya2 ilmiah spt : Risalah At- Jawatan2 yang disandang spt hakim
Tauhid, Tafsir Juzu„ Amma dan mahkamah rayuan Mesir, anggota

sebagainya majlis pengurusan universiti Al-Azhar &
’
A mufti Mesir
‘

n 
a
w TAZKIRAH MUTIARA KATA
a Diam Ulama’ itu cela
T Setiap individu perlu bermuhasabah dan
membuat islah yang positif dalam Kata-kata ulama’ itu
h perhiasan.
u kehidupan. Ia merupakan ramuan terbaik
y untuk mencipta kejayaan dalam apa Diam Jahil itu perhiasan,
A Kata-Kata Jahil itu cela.
sahaja bidang yang ditempuhi
 

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 151


Sumbangan Sheikh Muhammad Abduh Dalam Bidang Pendidikan Khususnya Di Universiti Al-
Azhar


1. Mewujudkan mata pelajaran
matematik, geometri, algebra,
geografi, sejarah dan seni khat




5. Memperbaiki asrama pelajar 2. Mewujudkan farmasi khusus
dengan menekankan aspek2 untuk pelajar universiti al-Azhar
keselamatan dan kesihatan






4. Mewujudkan piawaian dalam 3. Menyediakan peruntukan untuk
gaji guru dari perbendaharaan
penganugerahan sijil negara dan wakaf negara





Sheikh Muhammad Abduh berubah identitinya daripada seorang sufi kepada seorang yang
bersifat lebih terbuka. KERANA…
i. Pengaruh pendidikan Sayid Jamaluddin Al-Afghani semasa di Mesir
ii. Melalui bacaan buku-buku terjemahan asing
iii. Terlibat dalam bidang penulisan, sastera, agama, kemasyarakatan dan politik
iv. Pengaruh aliran pendidikan di Universiti yang mengkaji pelbagai bidang

Cara-Cara Sheikh Muhammad Abduh Melakukan Gerakan Islam

1. Memberi pengajaran di Masjid Al-Hussain, Darul Ulum dan Universiti Al-Azhar
2. Melalui media massa spt : majalah Urwatul Wuthqa, Akhbar Al-Waqaie, Al-Misriah, dan Al-
Ahram

3. Jawatan-jawatan yang disandangnya spt : Hakim Mahkamah Rayuan Mesir dan Mufti Kerajaan ’ A
Mesir ‘
4. Karya-karya ilmiah spt : Risalah At-Tauhid n
a
w
a
T
h u
y
A

152 Nota PI TG5 / Tamadun Islam






SOALAN PENEGUHAN MINDA




( Bahagian A )

1  Beliau dilahirkan di Tanta, Mesir 2 Di manakah Sheikh Muhammad Abduh
 Menubuhkan al-Jam`iyyah al-Khairiah al-Islamiah dilahirkan?
untuk membantu murid-muridnya
 Meneruskan gerakan islah yang dibawa oleh gurunya A Baghdad
As-Sayid Jamaluddin al-Afghani B Mesir
C Palestin
Kenyataan di atas merujuk kepada D Madinah
A HAMKA
B Sheikh Tahir Jalaludin
C Sheikh Muhammad Abduh
D As-Sayid Jamaluddin Al-Afghani

3 Berikut adalah metode gerakan islah yang dibawa oleh Sheikh Muhammad Abduh, kecuali
A proses pengajaran
B media massa
C jawatan yang disandang
D perniagaan

4 Nama sebenar Sheikh Muhammad Abduh ialah Muhammad bin Abduh bin Hassan Khairullah

5 Sheikh Muhammad Abduh pernah dibuang negeri kerana dituduh terlibat dengan pemberontakan ‘Urabi

6 Semasa dibuang negeri di Perancis, Sheikh Muhammad Abduh menerbitkan majalah Al-Urwatul Wuthqa



( Bahagian B )


1. Sheikh Muhammad Abduh mempunyai keperibadian yang tinggi. Jelaskan penyataan di atas
2. Nyatakan 2 sifat peribadi tokoh. ( SPM 2011 / SPM 2015 )
3. Jelaskan aliran pemikiran Sheikh Muhammad Abduh

’ 4. Terangkan latar belakang pendidikan Sheikh Muhammad Abduh
A
‘ 5. Terangkan faktor-faktor yang menyebabkan Sheikh Muhammad Abduh melakukan pengislahan

n dalam bidang pendidikan
a
w 6. Terangkan 2 cara beliau menyampaikan idea islahnya kepada umat Islam. ( SPM 2011 )
a
T 7. Jelaskan sumbangan Sheikh Muhammad Abduh dalam bidang pendidikan. ( SPM 2015 )

h
u
y
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 153


Hari : ………………………………. Tarikh : ………………….........

TAJUK 30 : AS-SHEIKH TAHIR JALALUDDIN TOKOH PEMIKIR TANAH AIR

Biodata

Nama Muhammad Tahir bin Sheikh Muhammad bin Ahmad Jalaludin

Tarikh Lahir 7 November 1869M

Tempat Lahir Ampik Angkek, Bukit Tinggi Sumatera Barat


 Bapanya Sheikh Ahmad ialah seorang ulama’ terkenal berketurunan Melayu Minangkabau
 Terus menetap di Perak setelah kembali dari pengajian di Mekah pada tahun 1900M

Jawatan  Guru di Madrasah Al-Mahsyur Pulau Pinang
Pernah  Guru di Madrasah Haji Taib , Parit Jamil Muar , Johor
Disandang  Guru di Masjidil Haram

 Mufti negeri Perak dan Johor
 Nazir sekolah2 agama Johor


 Beliau diberi gelaran “SHEIKH” ketika menjadi mufti Perak

Meninggal Dunia 26 Oktober 1956M di Perak

Sifat Peribadi  Menepati masa
 Tekun dan gigih

 Cintakan ilmu

 Berani



Pendidikan As-Sheikh Tahir Jalaluddin

 Semasa berumur 12 tahun, Sheikh Tahir Jalaluddin belayar ke Mekah
 Mempelajari agama di Masjidil Haram
 Pada tahun 1893 M, beliau menyambung pelajaran dalam jurusan ilmu Falak di Universiti Al-

’
Azhar, Mesir sehingga dapat menguasainya A
‘

 Apabila kembali ke Mekah, beliau diberi kepercayaan untuk mengajar di Masjidil Haram n
a
w
a
T

h
u
y
A

154 Nota PI TG5 / Tamadun Islam


Idea Islah Sheikh Tahir Jalaluddin

 Semasa belajar di Universiti Al-Azhar, Sheikh Tahir Jalaluddin telah terpengaruh idea ISLAH
daripada beberapa orang tokoh, iaitu :
i. Sheikh Muhammad Rasyid Redha

ii. Sheikh Muhammad Abduh

iii. Sayid Jamaluddin Al-Afghani


Mesej ISLAH Sheikh Tahir Jalaluddin Al-Afghani

Mengajak umat Islam supaya mengamalkan ajaran Islam yang berteraskan Al-Quran dan As-Sunnah yang
1
bebas dari adat lama yang sebahagiannya dipusakai dari agama Hindu

Menjauhkan pengaruh negatif dari luar khususnya barat
2

Berusaha mempelajari pelbagai ilmu fardu ain dan fardu kifayah
3


Menolak amalan taklid buta
4



Metod Sheikh Tahir Jalaluddin Dalam Menyampaikan Idea ISLAH

Menerbitkan majalah Al-Imam yang memberi kesan mendalam kpd karyawan Melayu
Penerbitan Akhbar
dan pembaca seluruh nusantara. Selepas dihentikan, ia diikuti oleh majalah2 lain spt
Al-Munir ( Indonesia ), Neraca ( Singapura ), Pengasuh ( Malaysia )


Apabila dilantik menjadi mufti di Perak dan Johor, beliau menggunakan
Jawatan Yang Disandang
kesempatan tersebut utk menyampaikan idea islah kpd masyarakat

Beliau menyebarkan idea islah kpd guru2 dan murid2 sewaktu menjadi guru di
Proses Pengajaran
Madrasah Al-Mahsyur dan Madrasah Hj. Taib. Antara muridnya Sheikh Muhamad
Jamil Jambik, Sheikh Abdullah Ahmad dan Sheikh Abdul Karim Amrullah ( ayah
Hamka )

’
A
‘
Majalah Al-Imam :
n
a
w  Diterbitkan bersama Sheikh Tahir Jalaluddin dan Syed Sheikh Al-Hadi
a
T  Diterbitkan pada bulan Jamadilakhir 1324 H bersamaan Julai 1906 M di Singapura

h
u  Pada tahun 1908 M, ( selepas 31 keluaran ) penerbitan Majalah Al-Imam terpaksa dihentikan
y
A akibat tekanan penjajah Inggeris dan Belanda

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 155


Sumbangan Sheikh Tahir Jalaluddin Dalam Bidang Ilmu & Pemikiran

Bidang Beliau menyalurkan idea islah serta maklumat2 intelektual Islam utk membebaskan

Pemikiran masyarakat melayu dari sebarang unsur penjajahan fizikal dan pemikiran.



Bidang Pada tahun 1908M, beliau menubuhkan Madrasah Al-Iqbal Al-Islamiyah di Singapura.
Pendidikan Penubuhannya menjadi inspirasi kpd penubuhan Madrasah Al-Iqbal Al-Islamiyah di Riau,
Madrasah Al-Adabiyah di Sumatera Barat, Madrasah Al-Hadi di Melaka dan Madrasah Al-
Mahsyur di Pulau Pinang

Beliau merupakan pengembang ilmu falak di Malaysia. Beliau digelar “Al-Falaki“ . Menjelang
Bidang akhir tahun 60 an, ilmu falak mula mendapat perhatian khususnya daripada kerajaan,
Ilmu Falak bermula dgn penubuhan J/K Kecil Takwim Islam Malaysia di bawah Pusat Islam Malaysia.
Terdapat juga universiti yang menawarkan kursus Ilmu Falak Syarie


Bidang Beliau merupakan penggiat sastera. Ini terserlah melalui penulisan2 spt dalam majalah Al-
Kesusasteraaan Imam dan sebagainya.



Sumbangan Sheikh Tahir Jalaluddin Dalam Masyarakat Islam di Nusantara

i. Membebaskan cara berfikir daripada fahaman sempit, kepercayaan kepada syirik dan
khurafat
ii. Membangkitkan semangat menentang penjajah
iii. Menyebarkan dakwah melalui penulisan
iv. Mempelopori gerakan pembaharuan ( Tajdid Wal- Islah )
v. Mendirikan sekolah Iqbal Islamiyah


Kesan Pembaharuan Pemikiran Beliau

1. Terbitnya Majalah Al-Imam
2. Bilangan muridnya ramai ketika beliau mengajar di Masjidil Haram
’
3. Kaherah dan Mekah menjadi pusat kesedaran dan kebangkitan umat Islam A ‘

4. Melahirkan tokoh-tokoh terkemuka Islam di Asia Tenggara spt : HAMKA, Hj. Agus Salim dll n
a
5. Wujud Madrasah Al-Iqbal Al-Islamiyah w
6. Meniup api kemerdekaan a
T
7. Giat dalam bidang kesusasteraan h
u
y
A

156 Nota PI TG5 / Tamadun Islam



SOALAN PENEGUHAN MINDA


( Bahagian A )
1 Fungsi penerbitan Majalah Al-Imam oleh Sheikh 2 Sheikh Tahir Jalaluddin pernah dilantik menjadi
Tahir Jalaluddin bertujuan mufti negeri
A mengembangkan ajaran ilmu falak I Pulau Pinang
B menyalurkan idea-idea islah serta maklumat II Selangor
intelektual Islam III Johor
C membebaskan masyarakat Melayu dari IV Perak
penjajahan Jepun A I dan II C II dan IV
D menyeru umat Islam mengamalkan ajaran B I dan III D III dan IV
mengikut Mazhab Hanafi
3 Apakah nama gerakan yang diperjuangkan oleh 4 Apakah nama madrasah yang telah ditubuhkan
Sheikh Tahir Jalaluddin oleh Sheikh Tahir Jalaluddin di Singapura?
A Al-Islah A Madrasah Al-Hadi
B Al-Ikhwan Al-Muslim B Madrasah Al-Masyhur
C Al-Tajdid Wal Islah C Madrasah Haji Taib
D Al-Jam’iyah Al-Islamiah D Madrasah Al-Iqbal Al-Islamiyah

5 Sheikh Tahir Jalaluddin telah menyambung pelajaran dalam jurusan Ilmu Falak di Universiti Al-Azhar


6 Sheikh Tahir Jalaludin menyampaikan mesej islah melalui majalah al-Imam. ( SPM 2013 )

7 Salah satu metod yang digunakan oleh Sheikh Tahir Jalaluddin dalam menyampaikan idea islah adalah
melalui penerbitan akhbar / jawatan2 yg disandang / proses pengajaran

8 Kemahiran Sheikh Tahir Jalaluddin dalam bidang Ilmu Falak menyebabkan beliau digelar Al-Falaki

9 Sheikh Tahir Jalaluddin pernah dipenjarakan selama sembilan bulan oleh pihak Belanda atas tuduhan
menentangnya.


( Bahagian B )

1. Terangkan riwayat hidup Sheikh Tahir Jalaluddin
2. Sheikh Tahir Jalalduddin merupakan tokoh Islah di Nusantara. Nyatakan idea islah yang

’ diperjuangkan oleh beliau.
A
‘ 3. Beberapa penemuan baru dalam bidang ilmu falak telah berjaya dicapai oleh sarjana Islam.

n
a Jelaskan 2 daripada penemuan tersebut. ( SPM 2011 )
w 4. Terangkan 2 cara Sheikh Tahir Jalaluddin menyampaikan idea islahnya kepada umat Islam
a
T ( SPM 2011 )

h 5. Nyatakan hasil penulisan Sheikh Tahir Jalaluddin yang paling mahsyur
u
y 6. Nyatakan sumbangan Sheikh Tahir dalam bidang ilmu dan pemikiran
A

Nota PI TG5 / Tamadun Islam 157


Hari : ………………………………. Tarikh : ………………….........
TAJUK 31 : HAMKA PERMATA NUSANTARA

Biodata
Haji Abdul Malik bin Sheikh Abdul Karim bin Sheikh Muhammad Amrullah
Nama
Tarikh Lahir 13 Muharam 1362H bersamaan 16 Februari 1908M

Tempat Lahir Desa Tanah Sirat Sungai Batang, Minangkabau, Sumatera Barat

Meninggal Dunia 24 Julai 1981M ( usia 73 tahun )

Jawatan
Pernah  Guru agama di Perkebunan Tebing Tinggi, Medan dan Padang Panjang
Disandang  Pensyarah – Universiti Islam Jakarta dan Universiti Muhammadiah Padang
Panjang
 Rektor Perguruan Tinggi Jakarta
 Pegawai Tinggi Agama Indonesia
 Ketua Umum Majlis Ulama‟ Indonesia

Anugerah  Anugerah Doktor Kehormat – Universiti Al-Azhar, Mesir ( 1959M )
Diterima  Anugerah Guru Besar ( Profesor ) – Universiti Moestopo, Jakarta ( 1960M )
 Anugerah Doktor Kehormat – Universiti Kebangsaan Malaysia ( 1974M )

Sifat Peribadi  Berani
 Berjiwa seni
 Petah berpidato

 Gigih


Pendidikan HAMKA

 Mempelajari Al-Quran dan asas-asas agama dari bapanya sendiri
 Mendapat Pendidikan Rendah di Sekolah Desa Padang Panjang dan di Sekolah Agama At-

Tawalib yang didirikan oleh bapanya

 Mengikuti pengajian di masjid2 dan surau2 yang disampaikan oleh ulama’ terkenal spt : Sheikh ’
A
‘
Ibrahim Musa , Sheikh Ahmad Rashid , Sutan Mansur , dan Kiyai Bagus Hadikusumo n
a
 Menghabiskan masa lapangnya di perpustakaan untuk membaca buku-buku falsafah, w
a
kesusateraan, sejarah dan politik T

h
u
y
A