ระบบต่อมไร้ท่อ (Endocrine system)

ตอ่ มพาราไทรอยด์

ตอ่ มพาราไทรอยด์ (parathyroid gland)

หน้าทข่ี อง (Parathormone function)

หน้าท่ี เพ่ิมระดับแคลเซยี มและฟอตฟอรัส
เพิ่ม การสลาย แคลเซยี มและฟอสเฟตออกจาก
กระดกู และฟนั
2. เพ่ิมการดดู แคลเซยี มและฟอสเฟตท่ีลาไส้
3. เพิ่มการดดู แคลเซยี มและฟอสเฟต กลับคนื ท่ี
ท่อของหน่วยไต

ความผดิ ปกติของปรมิ าณ Parathormone

Hypoparathyroidism

เป็นความผิดปกติเน่อื งจากพาราธอรโ์ มนตา่ เกนิ ไป
อาการ

แคลเซียม และ ฟอสเฟต ในเลือดตา่
- กลา้ มเนอื ชักกระตุก
- ปอดไมท่ างาน

- การบีบตัวของหวั ใจอ่อนลง
การแกไ้ ข ฉีด Parathormone ร่วมกับวิตามนิ D

ความผิดปกติของปรมิ าณ Parathormone

Hyperparathyroidism
เปน็ ความผดิ ปกติเน่ืองจากพาราธอร์โมนมากเกินไป
อาการ
แคลเซียม และ ฟอสเฟต ในเลอื ดสูง
- กระดูกบาง ฟนั หัก และผุงา่ ย
การแกไ้ ข ฉดี Calcitonin เพ่อื ต้านการทางานของ
Parathormone





ตบั ออ่ น (pancreas)

ตบั อ่อน (pancreas)

เบตาเซลล(์ β-cells ) ผลติ ฮอรโ์ มนอนิ ซลู ิน (insulin)
แอลฟา เซลล์ (α cell) ผลิตฮอร์โมนกลูคากอน (glucagon)

1. อินซลู ิน (insulin)

• สร้างมาจาก β-cells ของ Islets of Langerhans
• หน้าที่ ลดระดบั กลูโคสในกระแสเลือดทสี่ ูงเกนิ กวา่ ปกติ
• เพิ่มการเกบ็ กลูโคส กรดไขมนั และโปรตีน
• เกบ็ สะสมไว้ในรูปไกลโคเจน* ท่ีตบั และกล้ามเนือ
• ทาให้ ระดบั นาตาลในกระแสเลอื ดมีค่าปกติ
• ทางานตรงกนั ขา้ ม ฮอร์โมนกลคู ากอน

โรคเบาหวาน

• โรคเบาหวานชนิดที่ 1 เกิดจาก β-cells ไมส่ ามารถสรา้ งอนิ ซูลนิ ได้
• โรคเบาหวานชนิดท่ี 2 ผู้ป่วยยงั คงมกี ารสร้างอินซลู นิ แต่ทางานไมเ่ ป็นปกติ
เน่ืองจากมีภาวะดือต่ออนิ ซูลนิ ทาใหเ้ ซลล์ทส่ี รา้ งอินซลู นิ ค่อยๆถกู ทาลายไป

กราฟแสดงระดับนา้ ตาลในเลอื ด
คนปกติหลังจากรบั ประทานอาหารประเภทคารโ์ บไฮเดรต(ก)
ผปู้ ว่ ยท่ีเป็นเบาหวาน (ข)

กราฟแสดงระดับนา้ ตาลในเลือด
คนปกติหลังจากรบั ประทานอาหารประเภทคารโ์ บไฮเดรต (ก)
คนปกตหิ ลงั จากขณะออกกาลงั กาย (ข)

2. กลูคากอน (glucagon)

• ผลติ มาจาก α cell ของ Islets of Langerhans
• หน้าที่ เพ่ิมระดับของนาตาลในเลอื ด
• เปลี่ยนไกลโคเจน เป็นกลโู คส
• กระตุ้นการสลายตวั ของไกลโคเจนทต่ี ับและ

กล้ามเนือ
• มีผลการทางานตรงกนั ข้ามกบั ฮอรโ์ มนอินซูลิน

(insulin)

สรปุ ฮอร์โมนจากตับอ่อน

1. อนิ ซลู นิ
- ลดระดับนาตาล นานาตาลเข้าสู่เซลล์
- กระตุน้ ตบั เปลย่ี นนาตาลเปน็ ไกลโคเจน
- ถา้ ขาด เป็นโรคเบาหวาน
- ถ้ามาก นาตาลในเลอื ดต่า
2. กลคู ากอน
- เพิม่ ระดบั นาตาลในเลือด
- กระตนุ้ ตับเปล่ยี นไกลโคเจนเป็นนาตาล

ตอ่ มหมวกไต (Adrenal gland)

ตอ่ มหมวกไต (Adrenal gland)

เป็นต่อมไร้ท่อ รปู สามเหลี่ยมขนาดเล็ก อย่สู ว่ นบนของไตทงั 2 ข้างประกอบดว้ ยเนอื เยื่อ 2 ชนั คอื
1. ตอ่ มหมวกไตส่วนนอก (Adrenal Cortex)
2. ตอ่ มหมวกไตส่วนใน (Adrenal Medulla)

1. ต่อมหมวกไตส่วนนอก (Adrenal Cortex)

• 1. zona glomerulosa
• สังเคราะหฮ์ อรโ์ มนกลุม่ mineralocorticoid

อัลโดสเตอโรน (aldosterone)**
• หน้าท่ี
ควบคุมการดูดกลบั ของ Na+ และนาทที่ อ่ ไต

ควบคมุ สมดลุ นำ้ และแรธ่ ำตใุ นรำ่ งกำย

1. ตอ่ มหมวกไตส่วนนอก (Adrenal Cortex)

• zona fasciculata
• สังเคราะห์ฮอร์โมนกลุม่ Glucocorticoid

คอร์ติซอล (cortisol)*
• หนา้ ท่ี
ควบคุมเมทาบอลิซึมของคารโ์ บไฮเดรต
• โดยกระตุน้ ใหต้ บั เปล่ยี นไกลโคเจนเปน็ กลูโคส
• ทาใหร้ ะดบั กลโู คสในเลอื ดสงู ขนึ

ควบคมุ เมทาบอลิซึมของคาร์โบไฮเดรต

1. ตอ่ มหมวกไตส่วนนอก (Adrenal Cortex)

• zona reticularis
• สร้างพวกฮอรโ์ มนเพศ*
• สว่ นใหญ่เปน็ ฮอร์โมนเพศชาย (Testosterone)
• ฮอรโ์ มนเพศหญงิ มีน้อยมาก (Estrogen)
• แต่ฮอรโ์ มนทส่ี รา้ งได้น้อยกว่าเมื่อเทยี บกับท่สี ร้าง

จากรงั ไขห่ รืออัณฑะ

ฮอร์โมนกลโู คคอรต์ คิ อยดม์ ากเกนิ ไป

• ผูป้ ่วยเป็นโรคคุชชงิ
• (Cushing’s syndrome )

ต่อมหมวกไตสว่ นนอกถกู ทาลาย

• โรคแอดดิสนั (Addison’s disease)

 เหนอ่ื ยล้า อ่อนเพลยี
 กล้ามเนอื อ่อนแรง ปวดกลา้ มเนอื ปวดขอ้
 ไมอ่ ยากอาหาร นาหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ
 สีผิวเขม้ ขึน
 ความดันโลหติ ต่า หวั ใจเต้นชา้
 วิงเวยี นศีรษะ เป็นลมหมดสติ

2. อะดรนี ัลเมดัลลา (Adrenal Medulla)

• เป็นเนอื เย่ือชนั ในสุดของต่อมหมวกไต
• ผลิตฮอร์โมน2 ชนดิ คอื
1. อะดรนี าลนิ ฮอรโ์ มน (Adrenalin Hormone)
2. นอร์อะดรีนาลินฮอร์โมน (Noradrenalin Hormone)

1. อะดรีนาลนิ ฮอรโ์ มน (Adrenalin Hormone)

• กระต้นุ การสลายไกลโคเจนจากตบั และกล้ามเนือ
• เปน็ กลโู คส
• ทาใหร้ ะดบั นาตาลในเลอื ดสูงขนึ
• กระตุ้นระบบประสาทส่วนกลางใหต้ น่ื ตวั
• ตดั สนิ ใจเร็ว และมีความกล้า

2. นอรอ์ ะดรนี าลิน ฮอร์โมน (Noradrenalin Hormone)

• มีหน้าทคี่ ล้ายอะดรนี าลนิ
• เช่น กระต้นุ การเตน้ ของหัวใจ
• และเพม่ิ ระดบั กลูโคสในเลอื ด
• โดยสลายไกลโคเจน
• แต่มีผลน้อยกวา่ อะดรนี าลินมาก

ฮอรโ์ มนเพศ

• อวยั วะที่สามารถสร้างฮอร์โมนเพศไดม้ ี 3 สว่ น คอื
1 รังไข่ (ovary)
2 อัณฑะ (testis)
3 รก (placenta)

อณั ฑะ (testis)

อณั ฑะ (testis)

• Leydig cell or interstitial cell
• สรา้ งฮอรโ์ มนเทสโทสเตอโรน (testosterone)
• หน้าท่ีทาหน้าทีก่ ระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ชายเขา้ ส่วู ยั หนุ่ม

รงั ไข่ (ovary)



รงั ไข่ (ovary)

• รงั ไข่ตังอยทู่ อี่ ุ้งเชงิ กราน 2 ขา้ งของมดลูก
• ทาหนา้ ที่สร้างเซลล์สบื พันธ์แุ ละเป็นตอ่ มไร้ทอ่
• โดยผลิตฮอรโ์ มนเพศหญิง
• คือฮอรโ์ มนอสี โทรเจน (estrogen) และ

โพรเจสเทอโรน (progesterone)
• **ระดับของฮอร์โมนจะมกี ารปลย่ี นแปลง

ตลอดเวลาของรอบประจาเดือน





หน้าที่ของอสี โทเจน หน้าที่ของโพรเจสเทอโรน

กระตนุ้ ให้ตอ่ มนานมเจริญ • ควบคมุ เยอื่ ชนั ในของมดลูกใหม้ กี ารเตรียมการ
ผิวพรรณละเอยี ดอ่อน รปู ทรงดี เสยี งเลก็ แหลม เพอ่ื รอรบั การฝังตัวของไข่ทถ่ี ูกผสมแล้ว
 มีขนขนึ บริเวณอวัยวะสืบพันธุ์
มคี วามต้องการทางเพศ

ทางานร่วมกบั

รก (placenta)

• รกสร้างฮอร์โมนหลายชนิดทส่ี าคัญ ได้แก่
• 1. ฮอร์โมนโพรเจสเตอโรน
• 2. ฮอรโ์ มนอีสโทรเจน
• 3. ฮอรโ์ มนฮวิ แมนคอรโิ อนกิ โกนาโดโทรฟนิ

(human chorionic gonadotropin: HCG)**

รกั ษำสภำพของคอรป์ ัสลเู ทียมในรงั ไขใ่ หเ้ จรญิ ตอ่ และสรำ้ งฮอรโ์ มนโพรเจสเทอโรน



ต่อมไทมัส (thymus gland)

• ตอ่ มไทมสั อยทู่ ่หี นา้ อกใตล้ นิ ปี่ (sternum)
• มจี านวน 2 พู อยู่รอบเส้นหัวใจใหญ่
• ฮอรโ์ มนชื่อ ไทโมซิน (thymosin)

• ทาหน้าท่ี สรา้ งภมู คิ ุ้มกนั โรค
• ป้องกันการติดเชอื จากเชอื โรคต่างๆ
• เชน่ เชือแบคทีเรยี ไวรสั เชอื รา

ฮอรโ์ มนจากกระเพาะอาหาร คอื แกตรนิ (gastrin)

พบบริเวณกระเพาะอาหารสว่ นที่เรียกว่า คอร์ปัส
หน้าที่ : กระตนุ้ ใหเ้ ซลลก์ ระเพาะอาหารทีส่ รา้ ง นาย่อย และ กรดไฮโดรคลอรกิ

ฮอร์โมนจากลาไสเ้ ลก็

ฮอร์โมนจากลาไส้เล็ก

• ฮอรโ์ มนทีส่ ร้าง : ซีครีทนิ ( secretin )
• สรา้ งจากบริเวณลาไสเ้ ลก็ สว่ นต้นทเ่ี รยี กวา่
• ดูโอดนี ัม (duodenum)
• อวัยวะเป้าหมาย : ตับอ่อน
หน้าที่ : 1. กระตุน้ ตบั อ่อนให้หลั่งเอนไซม์และ
โซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนต ( NaHCO3 ) เขา้ สู่
ลาไสเ้ ลก็ สว่ นตน้
อวยั วะเป้าหมาย : ทอ่ นาดี

2. กระตนุ้ ทอ่ นาดีใหบ้ ีบตัวหล่งั นาดีเข้า
ส่ลู าไสเ้ ลก็ สว่ นตน้



โคเลซีสโตไคนิน (Cholecystokinin;CCK)

• สรา้ งมาจากลาไส้เล็ก
• มีหน้าท่ี กระตนุ้ การสร้างและหลั่งนาย่อยจาก

ตับออ่ น
• และกระตนุ้ การหดตวั ของถุงนาดี

เอนเทอโรแกสโตรน (Enterogastron)

• สร้างมาจากลาไสเ้ ล็ก
• ทาหน้าท่ี ลดการเคลอ่ื นไหวของกระเพาะ

อาหาร
• ทาใหอ้ าหารผา่ นลาไสเ้ ล็กชา้ ลง โดยเฉพาะ

อาหารพวกไขมัน
• ยังยบั ยงั การขับนาย่อยของกระเพาะอาหาร

การรักษาดุลยภาพของร่างกายดว้ ยฮอร์โมน

1. การควบคมุ การหลงั่ ฮอร์โมนแบบยบั ยังยอ้ นกลบั (negative feedback )
2. การควบคุมการหลั่งฮอร์โมนแบบกระตุน้ ยอ้ นกลับ ( positive feedback )

การควบคมุ การหลั่งฮอร์โมนแบบยับยั้งยอ้ นกลบั



การควบคมุ การหลั่งฮอร์โมนแบบกระตุ้นยอ้ นกลบั



ฟโี รโมน (Pheromone)

• สารเคมที ่ีสัตวข์ บั ออกมานอกร่างกาย โดยต่อมมีท่อ (exocrine gland) ซึ่งไมม่ ผี ลตอ่ ตวั เอง แต่จะ
ไปมผี ล ต่อสตั วต์ ัวอื่นทเ่ี ป็นชนิดหรอื สปีชสี ์เดยี วกัน ใหเ้ กิดการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรม และ
สรีรวทิ ยาเฉพาะอย่างได้

• ฟีโรโมน ของแมลงสว่ นใหญ่เปน็ สารเคมีพวกกรดไขมนั มโี ครงสร้างโมเลกลุ สนั้ ๆ
• ผลิตขึ้นจากตอ่ มมที ่อในตาแหนง่ ตา่ งกัน มีคณุ สมบตั ิละเหยได้ดีในอากาศ