ระบบหายใจ

ระบบหายใจ

Respiratory system

Photo by besthealthmag: https://www.besthealthmag.ca/best-you/welness/are-you-breathing-the-right-way/

จุดประสงค์ของบทเรียน

สั ง เ ก ต แ ล ะ อ ธิ บ า ย ก ล ไ ก
การหายใจเข้าและการหายใจออก
โดยใช้แบบจาลองการทางานของปอด

โดยปกตมิ นุษย์หายใจเข้าและ
ออกประมาณ 10 – 15 ครงั้ ตอ่
นาที หรอื ประมาณ 18,720 คร้ังตอ่
วัน แต่ละคร้งั จะมีอากาศเข้าและออก
จากรา่ งกายประมาณ 500 cm3

เขยี นเคร่ืองหมาย ✓ หน้าข้อทถี่ กู ตอ้ งและเขียนเคร่อื งหมาย
X หน้าข้อความท่ไี มถ่ ูกตอ้ ง

เขยี นเคร่อื งหมาย ✓ หน้าข้อท่ถี ูกตอ้ งและเขยี นเครือ่ งหมาย

X หนา้ ขอ้ ความทไ่ี มถ่ ูกต้อง

✓

เขยี นเคร่อื งหมาย ✓ หน้าข้อท่ถี ูกตอ้ งและเขยี นเครือ่ งหมาย

✓X หนา้ ขอ้ ความทไ่ี มถ่ ูกต้อง

อ ัวยวะที่เ ่กียวข้อง ักบการหายใจ จมูก โพรงจมูก
กลอ่ งเสยี ง คอหอย

ขั้วปอด หลอดลม
หลอดลมฝอย
ปอด
Photo by visiblebody : https://www.visiblebody.com/learn/respiratory/respiratory-system

ระบบทางเดินหายใจของมนษุ ย์

อากาศ รูจมูก โพรงจมูก คอหอย
ถงุ ลม
เส้นเลอื ดฝอย แขนงปอด ขั้วปอด หลอดลม

เซลล์

จมูก (nose)
เป็นอวยั วะทีเ่ ปน็ ทางผ่านของลมหายใจ
Photo by visiblebody :
https://www.visiblebody.com/learn/respirat ภายในรูจมูกบดุ ้วยเย่อื บุจมูก ซ่ึงมตี ่อมนา้ มนั
ory/respiratory-system และขนจมูกข้ึนอยู่รอบ ๆ ผนงั ของรูจมูก
ขนจมูกจะท้าหน้าทกี่ รองฝ่นุ ละอองในอากาศ
ไมใ่ หเ้ ข้าสู่หลอดลมและปอด

โพรงจมูก
(Nasal Cavity)

มเี ยื่อบุผิวท่ีมีซเิ ลียและเมือกสา้ หรบั
ดกั จบั ส่งิ แปลกปลอมไวไ้ มใ่ ห้ผ่านลงสู่ปอด

คอหอย
(Pharynx)

เปน็ ทางผ่านของอากาศ ซึง่ เป็น
บรเิ วณทพี่ บกนั ระหวา่ งชอ่ งอาหารกบั
ปากกบั ช่องอากาศจากจมูก

กลอ่ งเสียง
(Larynx)

ตรงทางเขา้ สู่กล่องเสียงจะมีลน้ิ ปิดหลอดลม ท่ีท้า
หน้าท่ีปิดหลอดลมขณะที่เรากลืนอาหาร เพือ่
ป้องกนั ไมใ่ หอ้ าหารผา่ นลงไปสูห่ ลอดลม ภายใน
กล่องเสยี งจะมีสายเสียงท่ที ้าใหเ้ กดิ เสียงตา่ ง ๆ
ได้

หลอดลม
(Trachea)

หลอดลมใหญ่ เป็นทางเดินหายใจท่ีอยู่ถัด
เข้ามาจากกลอ่ งเสยี ง เปน็ กล้ามเน้อื เรยี บทม่ี ี
กระดูกออ่ นรูปตัวยูฝังอยูเ่ ป็นชั้น ๆ ท้าใหค้ งรูป
อยู่ได้ไมห่ ดแฟบ

Photo by livescience : https://www.livescience.com/44105-
respiratory-system-surprising-facts.html

หลอดลม
(Trachea)

ผนังด้านในของหลอดลมจะมเี ยื่อเมือกท่ี
คอยกกั ฝนุ่ ละออง โดยมขี นออ่ นขนาดเลก็ คอย
โบกพัดฝุน่ ละอองใหข้ ึน้ ไปด้านบนให้ออกไปจาก
หลอดลม

หลอดลมฝอย
(Bronchiole)

เป็นแขนงของท่อลมท่แี ยกออกไปมากมาย
และแทรกอยู่ทว่ั ไปในเนือ้ ปอด และจะไปส้นิ สดุ
ทีถ่ ุงลม (alveolus)

ปอด

ปอดมีลักษณะคล้ายฟองนา้ แล(ะlมuคี nวgามs)

ยืดหย่นุ มาก ภายในปอดจะมี ถงุ ลมเลก็ ๆ
(alveolus) จา้ นวนมาก และมีเส้นเลอื ดฝอย
ผา่ นเขา้ ไปในถงุ ลมเหล่าน้เี พอ่ื ทา้ การ
แลกเปลยี่ นแก๊ส

ถุงลม

เป็นกระเปาะเล็กๆ ผนงั บาง ม(aหี lลvอeดเoลlือiด)

ฝอยมาหล่อเล้ยี ง ท้าใหเ้ กดิ การแลกเปล่ยี นก๊าซ
ได้งา่ ย ภายในปอดของคนมีอลั วโิ อลสั (ถงุ ลม
เล็กๆ) ประมาณ 300 ล้านถุง

ปอด หลอดลม
ข้วั ปอด
หลอดลมฝอย
กระดูกซ่โี ครง
กะบังลม

Photo by visiblebody : https://www.visiblebody.com/learn/respiratory/respiratory-system

การหายใจเข้าและ
การหายใจออก

Photo by Jessica Kisiel : https://thepfathlete.com/improve-core-stability-and-posture-with-diaphragm-training/

การหายใจเขา้ และการหายใจออก

การดงึ แผน่ ยางลงหรือดันแผ่นยางขน้ึ เปรียบไดก้ ับ
การท้างานของกะบงั ลม ซึ่งมผี ลตอ่ ปริมาตรอากาศและ
ความดันภายในกลอ่ งพลาสติก ทา้ ใหอ้ ากาศเคลือ่ นเข้าไปใน
ลูกโปง่ หรอื เคลือ่ นที่ออกจากลูกโป่งได้

การหายใจเข้าและการหายใจออก

การที่กล้ามเนอื้ กะบังลมหดตวั จะทา้ ใหก้ ะบงั ลมลดตวั ต่้าลงใน
ขณะท่กี ระดูกซี่ โครงจะยกตัวขึน้ ส่งผลให้ชอ่ งอกมปี ริมาตร
เพมิ่ ขนึ้ และความดันภายในชอ่ งอกลดลง อากาศจาก
ภายนอกจึงเคล่อื นทเ่ี ข้าสู่ปอด เกิดเปน็ การหายใจเขา้

การหายใจเข้าและการหายใจออก

ในทางกลบั กันเมือ่ กล้ามเน้อื กะบงั ลมคลายตัว จะท้าให้กะบังลม
ยกตวั สูงขน้ึ ในขณะทกี่ ระดูกซโ่ี ครงจะลดต้่าลง สง่ ผลให้ชอ่ งอกมี
ปรมิ าตรลดลง ความดันภายในช่องอกเพม่ิ ขึน้ อากาศจงึ
เคล่ือนท่ีออกจากปอดเกิดเป็นการหายใจออก

จดุ ประสงค์ของบทเรยี น

สั ง เ ก ต แ ล ะ อ ธิ บ า ย ก ล ไ ก
การหายใจเข้าและการหายใจออก
โดยใช้แบบจาลองการทางานของปอด
ร ว ม ท้ั ง อ ธิ บ า ย ก ร ะ บ ว น ก า ร
แลกเปลี่ยนแก๊ส

การหายใจเขา้ และการหายใจออก

การท่ีกล้ามเนื้อกะบังลมหดตัว จะทาให้
กะบังลมลดตัวต่าลงในขณะที่กระดูกซี่ โครงจะ
ยกตัวข้ึน ส่งผลให้ช่องอกมีปริมาตรเพิ่มขึ้น
และความดันภายในช่องอกลดลง อากาศจาก
ภายนอกจึงเคลื่อนที่เข้าสู่ปอด เกิดเป็นการ
หายใจเขา้

การหายใจเขา้ และการหายใจออก

ในทางกลับกันเม่ือกล้ามเนื้อกะบังลมคลายตัว
จะทาให้กะบังลมยกตัวสูงข้ึนในขณะที่กระดูก
ซี่ โครงจะลดต่าลง ส่งผลให้ช่องอกมีปริมาตร
ลดลง ความดนั ภายในช่องอกเพ่ิมข้ึน อากาศจึง
เคล่อื นที่ออกจากปอดเกิดเป็นการหายใจออก

สว่ นประกอบของอากาศทห่ี ายใจเขา้

แก๊สไนโตรเจน แก๊สออกซิเจน

แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์
ฝุน่ ไอน้าและแกส๊ อน่ื ๆ

ส่วนประกอบของอากาศที่หายใจออก

แกส๊ ไนโตรเจน แกส๊ ออกซเิ จน

แก๊สคารบ์ อนไดออกไซด์
ฝนุ่ ไอน้าและแกส๊ อน่ื ๆ

แก๊สแตล่ ะชนิดในอากาศท่ีหายใจเขา้
และหายใจออกมปี รมิ าณเท่ากันหรือ
แตกตา่ งกนั อยา่ งไรเพราะเหตุใด

การแลกเปล่ยี นแก๊ส

เพราะเหตุใดแก๊สออกซเิ จนและ
แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์จึงแพรผ่ ่าน

ถุงลมและหลอดเลือดฝอยได้

แก๊สออกซเิ จนและแกส๊ คาร์บอนไดออกไซด์
แพร่ผ่านถุงลมและหลอดเลอื ดฝอยได้ เนื่องจาก
แกส๊ ออกซเิ จนและแก๊สคารบ์ อนไดออกไซด์
ภายในถงุ ลมมีความเข้มขน้ แตกตา่ งกนั ดงั น้ี

แกส๊ ออกซเิ จนภายในถุงลมซง่ึ มคี วามเขม้ ข้นสูงกว่าแกส๊ ออกซเิ จนภายใน

หลอดเลือดฝอย แกส๊ ออกซิเจนจากถงุ ลมจงึ แพรไ่ ปยงั หลอดเลอื ดฝอย

ในทานองเดียวกัน แกส๊ คารบ์ อนไดออกไซดใ์ นเลือดภายในหลอดเลือด
ฝอยซงึ่ มคี วามเขม้ ขน้ สูงกวา่ ในถุงลม แก๊สคารบ์ อนไดออกไซด์จากหลอด

เลอื ดฝอยจงึ แพรไ่ ปยงั ถุงลมเชน่ กัน

การแลกเปลี่ยนแก๊สบรเิ วณเซลล์

VDO by Visiblebody : https://www.youtube.com/watch?v=IyGBaRG5yHk

การควบคุมการหายใจ

สมองท่ีควบคุมการหายใจเข้าออกของคน คือ

สมองชือ่ เป็น
ศูนย์ควบคมุ การทางานของกลา้ มเน้อื กะบงั ลม และ
กลา้ มเนอ้ื กระดกู ซี่ โครง

คาถาม
1 การหายใจของคนอาศัย

หลักการใด

ตอบ

การเปลีย่ นแปลงปริมาตรในช่องอก
มีผลตอ่ ความดันอากาศภายในชอ่ งอกกบั
ความดันอากาศภายนอกไมเ่ ทา่ กัน

คาถาม
2 การหายใจเขา้ เกิดจากการทางาน

ของกะบังลมและกระดูกซ่ี โครง
อย่างไร

ตอบ

กระดูกซ่ี โครงยกตัว กระบังลมหดตวั
เลือ่ นต่าลงภายนอกไม่เทา่ กัน

คาถาม
3 การหายใจออก เกดิ จากการทางาน

ของกะบงั ลมและกระดูกซี่ โครง
อย่างไร

ตอบ

กระดูกซี่ โครงลดตา่ ลง กระบงั ลมคลายตัว
เลือ่ นสูงขึ้น

คาถาม
4 การแลกเปลย่ี นแก๊ส ใชห้ ลกั การใด

ตอบ
หลกั การแพร่ โดยการแพร่เปน็

การเคลื่อนท่ีของสารจากบรเิ วณท่ีมีความเขม้ ข้นของ
สารสูงไปยงั บรเิ วณทมี่ คี วามเขม้ ขน้ ของสารต่ากวา่

การแลกเปลี่ยนแก๊สออกซเิ จนและแก๊ส
คารบ์ อนไดออกไซดเ์ กดิ ขึน้ 2 บรเิ วณ
คือบรเิ วณในปอดกับหลอดเลอื ดฝอย
และบริเวณหลอดเลอื ดฝอยกบั เซลล์

คาถาม

มนุษยจ์ าเปน็ ตอ้ งไดร้ ับอากาศในปริมาณท่ี
เพียงพอตอ่ ความตอ้ งการของรา่ งกาย
นกั เรยี นทราบหรอื ไม่วา่ ปอดของแต่ละคน
สามารถจอุ ากาศได้เทา่ กันหรอื ไม่

กราฟคา่ ความจอุ ากาศของปอดในชายและหญงิ อายุ 15 ปที ่มี สี ่วนสูงแตกตา่ งกนั

กราฟคา่ ความจอุ ากาศของปอดในชายและหญงิ ท่มี ีสว่ นสูง 170 cm ท่อี ายตุ า่ ง ๆ

ระบบหายใจ

4Respiratory system

จดุ ประสงค์ของบทเรยี น

1. ตระหนักถึงความสาคัญของระบบหายใจ
2. บอกแนวทางในการดูแลรกั ษาอวยั วะใน
ระบบหายใจใหท้ างานเป็นปกติได้

คาถาม

ปจั จัยใดบา้ งที่มีผลต่อปริมาตรความจอุ ากาศของ
ปอดและส่งผลอยา่ งไร

ตอบ

ปัจจัยทีม่ ผี ลต่อปริมาตรความจุอากาศของปอด เช่น

เพศ ขนาดของร่างกาย การออกกาลงั กาย
เป็นประจา ซงึ่ ส่งผลให้ปรมิ าตรความจุของปอด

ไม่เท่ากนั