Perang larut
Long jaafar, seorang pembesar melayu telah Perebutan takhta
menjumpai bijih timah di larut. Pada tahun 1875,
Mengikut sistem pewarisan takhta perak,
long jaafar meninggal dunia dan jawatannya seseorang putera raja mesti menjawat tiga jawatan
sebagai pembesar larut diambil alih oleh anaknya, sebelum menjadi sultan. Jawatan ini ialah Raja Di
Ngah Ibrahim.seperti ayahnya, beliau Hilir, Raja Bendahara, dan Raja Muda. Sistem
menggalakkan orang cina bekerja di lombong- pewarisan ini tidak selalunya berjalan dengan
lombong bijih timah. Akan tetapi, Ngah Ibrahimtidak lancer kerana sultan yang sedang memerintah dan
mempunyai kuasa terhadap Ghee Hind an Hai San. pembesar yang berpengaruh sentiasa campur
Apabila pergaduhan meletus antara kedua-dua tangan dalam pelantikan calon yang dianggap
kongsi gelap itu, Ngah Ibrahim akan menyebelahi layak. Campur tangan Sultan dan Pembesar dalam
sistem pewarisan pada tahun 1857 membawa
pihak yang lebih kuat untuk menjaga kepada perebutan takhta kerajaan perak pada
kepentingannya. tahun 1873 di mana terdapat tiga calon yang bakal
menaiki takhta.
PERAK Perang saudara
Syarat perjanjian Raja Abdullah berasa kecewa kerana tidak dilantik
pangkor 1874 menjadi sultan perak. Keadaan di larut tidak
tenteram kerana perang saudara antara Hai San
dengan ghee hin. Saudagar- saudagar british di
perak mengadu bahawa kekacauan di larut telah
menganggu perdagangan mereka. Mereka
menghantar surat rayuan kepada sir harry ord
untuk meminta perlindungan.
RSyarat-syarat persetiaan pangkor iaitu British Long Jaafar
mengiktiraf raja Abdullah sebagai sultan perak.
Bekas sultan perak. Raja ismail akan diberi gelaran
raja muda dan menerima pencen bulanan sebanyak
$ 1 000. Sultan perak akan menerima seorang
pegawai yang digelar residen untuk menasihati
baginda dalam semua hal- ehwal pentadbiran
kerajaan kecuali hal-hal berkaitan dengan agama
dan adat istiadat melayu.
43
Negeri
sembilan
Campur tangan
pihak british
Keadaan ini tidak menghalang pembesar lain mengutip cukai. Saudagar-saudagar
Melaka merayu kepada British agar campur tangan bagi melindungi pelaburan mereka.
British memilih Dato' Kelana Sendeng menandatangi persetiaan perdagangan dengan
British. Dato' Kelana Syed Abdul Rahman telah menggantikan Dato' Kelana Sendeng
yang meninggal dunia. Dato' Kelana Syed Abdul Rahman dan Dato' Bandar Kulop
Tunggal telah bekerjasama menghalang percubaan penghulu yang baru, Dato' Perba
Rembau yang membina kubu-kubunya di sepanjang Sungai Linggi.
Cara perluaskan kuasa
asing di sungai ujong dan
syarat perjanjian
Pada tahun 1874 Sir Andrew Clarke memanggil satu mesyuarat pembesar-pembesar di
Singapura. Hanya Dato' Kelana Syed Abdul Rahman yang hadir. Satu perjanjian telah
ditandatangi antara Dato' Kelana Syed Abdul Rahman dengan Sir Andrew Clarke. Dato'
Kelana Syed Abdul Rahman diiktiraf sebagai pemerintah Sungai Ujong yang sah. British
akan memberi perlindungan kepada beliau.
Kesan-kesan
perjanjian
Dato' Bandar Kulop Tunggal tidak bersetuju dengan campur tangan British dan
menyerang Dato' Kelana Syed Abdul Rahman yang mendapat perlindungan British. Dato'
Bandar Kulop Tunggal tewas dan terpaksa berundur ke Kepayang. Seorang Residen iaitu
P.J. Murray ditempatkan di Sungai Ujong..
44
SELANGOR
British mencari alasan
untuk memaksa sultan
Abdul samad
Orang jugra dituduh
dan sembilan orang
diberkas
Tahun 1874, rumah api
yang dibina oleh British di
tanjung rachado diserang
di perairan selangor
J. G. Davison dilantik
sebagai residen British
yang pertama
45
SABAH
PerjanPjaiadantahun 1846, SHTI berjaya Charles L. Moses
mendapatkan Labuan daripada Sultan
Brunei, iaitu Sultan Abdul Mu'mein dan
telah menjadikannya sebagai Tanah
Jajahan Mahkota British. Pada tahun
1865, seorang wakil Amerika Syarikat,
Charles Lee Moses tiba di Brunei dan
telah memujuk Sultan Abdul Mu'mein
memajakkan sebahagian daripada
jajahan baginda seperti Borneo Utara
dan pulau-pulau Banggi, Balabac,
Palawan kepadanya selama 10 tahun.
kemudiannya pergi ke Hong Kong dan
menjual hak konsesinya kepada seorang
pedagang Amerika bernama William
Torrey.
PermuaasfiangkPataetdrtaaaarnbikaddekneg-1a9n, banyak kuasa
Borneo Utara
kerana kedudukannya yang strategik,
laitu di tengah jalan perdagangan ke
China. Pada tahun 1762, seorang
pegawai British. Alexander Dalrymple
berjaya mempengaruhi Sultan Sulu,
laitu Sultan Muizuddin menandatangani
satu perjanjian perdagangan. Pihak
British diberi kebenaran mendirikan
sebuah loji perdagangan dan berdagang
dalam kawasan taklukan Sultan Sulu.
Sebagai balasan, pihak British
Alexander Darlymple hendaklah membantu Sulu sekiranya
diserang dan Sultan Sulu pula
hendaklah melindungi pihak British
daripada semua musuhnya.
46
SARAWAK
Pemerintahan Brooke di Sarawak Pemerintahan pangeran Indera
abad 19-20 mahkota dari negeri brunei
Semasa penentangan di Sarawak 1836- 1840. Sebelum Pangeran Indera telah merampas kuasa politik dan
tahun 1836, Sarawak merupakan sebahagian daripada ekonomi daripada pembesar-pembesar tempatan di
kesultanan Brunei di bawah Sultan Omar Ali Saifuddin. Sarawak. Mereka kehilangan monopoli perdagangan dan
Pada mulanya, kerajaan Brunei tidak campur tangan penguasaan ke atas lombong emas dan antimoni yang
dalam pentadbiran Sarawak dan Sarawak ditadbir oleh merupakan eksport utama Sarawak ketika itu. Baginda
pembesar-pembesar tempatan sahaja. Sultan Omar Ali turut mengenakan cukai yang tinggi ke atas orang
telah menghantar pangeran Indera mahkota sebagai Melayu dan membeli hasil orang Melayu dengan harga
rendah. Sekiranya orang Bidayuh gagal menjelaskan
wakil baginda untuk memerintah Sarawak. Satu hutang, maka isteri dan anak akan dijadikan sebagai
perjanjian telah ditandatangani antara James Brooke hamba abdi. Akibatnya, orang Bidayuh dan orang Melayu
dengan pengeran Raja Muda Hashim (1841). Syarat-syarat yang dipimpin oleh Datu patinggi Ali dan orang dayak
James Brooke diberi kuasa memerintah Sarawak serta
memulakan penentangan pada tahun 1836..
jajahannya.
Perjanjian
Pakatan pangeran raja muda
Hashim dengan James brooke Selain itu, cara perluasan kuasa Brooke di Sarawak juga
adalah melalui perjanjian. Satu perjanjian telah
Dalam pada itu, Pakatan Panggeran Raja Muda Hashim
dengan James Brooke satu lagi cara perluasan kuasa ditandatangani antara james Brooke dengan pengeran
Raja Muda Hashim (1841). Syarat-syarat James Brooke di
asing di Sarawak. Pangeran Raja Muda mengambil
keputusan meminta bantuan orang luar. Kebetulan ketika beri kuasa memerintah Sarawak serta jajahannya,
James diberi hak untuk memungut cukai di sarawak,
itu James Brooke seorang bekas SHTI dan pengembara Bertanggungjawab dalam hal kewangan Sarawak dan
telah tiba di Sarawak pada tahun 1839. Panggeran raja Dikehendaki menghormati dan memelihara undang-
Muda dengan segeranya meminta bantuan Brooke untuk undang serta adat istiadat orang melayu di Sarawak.
mematahkan penentangan di Kuching. Sebagai balasan,
James Brooke akan dilantik sebagai Gabenor Sarawak
dan berkuasa mentadbir Sarawak sebagai wakil sultan
Brunei.
QUZAIMAN 47
2.2 Penentangan terhadap
Kuasa Asing
1.NEGERI KEDAH 2. NANING
3. NEGERI PERAK 4. NEGERI SEMBILAN
5. NEGERI PAHANG 6. NEGERI KELANTAN
7. TERENGGANU 8. SABAH
9. SARAWAK
48
Penentangan dan sebab- sebab penentangan terhadap
kuasa asing di negeri Kedah terhadap Siam ( 1821-
1842 )
Penentangan
> Disebabkan ketidakpuasaan hati rakyat sehingga
menyebabkan perbalahan. Hubungan diplomatik Siam-
Kedah wujud melalui penghantaran bunga emas dan perak.
> Kedah di bawah pimpinan Sultan Ahmad
Taijuddinmenentang penjajahan Siam.
> Perang pembebasan Kedah melibatakan Tunku Abdullah ,
Tunku Kudin, Tunku Long dan Tunku Muhammad Saad.
> dua peperangan iaitu Perang Gerila dan Perang Terbuka.
sebab2
penentangan
Sultan Ahmad Taijuddin
1.Hubungan siam-Kedah 2. Siam- Burma
> Bagi Kedah penghantaran bunga > Kedah tersepi anta kuasa Siam
emas dan perak bersifat sosial dan Dan Burma. Kedua- dua kuasa ini
cuba menguasai Negeri2 Melayu
tidak ada natijah politik.
> Kedah juga dihendaki memberi Utara akibat persaingan
khidmat tenaga buruh dan askar politak dan sosioekonomi
serta membekalkan makanan dan seperti tenaga manusia dan
senjata. sumber.
> Contohnya , Kedah di bawah > Kedah mengunakan dasar Suai
pimpinan Sulta Ahmad Taijuddin Faedah iaitu dasar diplomasi
dihendaki memberi bantuan untuk yang memihak kepada kuasayang
menentang Burma pada tahun lebih kuat dalam sesuatu masa.
1811.
49
3. Faktor Agama
> Orang Siam beragama Buddha Thravada dan orng melayu
beragama islam.
> Golongan agama di kedah menggunakan pelbagai cara
untuk menaikkan semangat menentang Siam seperti
Syarahan AgamaKhutbah jumaat dan kelas agama .
> Penentangan terhadap Siam juga digerakkan melalui
semangat Jihad.
Sebab2 4. Perselisihan dalam negeri Kedah.
penentangan
> Sultan Kedah menghadapi cabaran daripada
Kedah saudaranya Tunku Daud, Tunku Bisnu, Tunku
Terhadap
Ibrahim, Tunku Yaakop.
Siam > Tunku Daud dan Tunku Ibrahim mencetuskan
pemberontakan bersenjatatapi berjaya dipatahkan.
Tunku Bisnu dan Tunku Yaakop telah mempengaruhi
Siam dengan bersubahat dengan Gabenor Singgora
dan Ligor.
5.Hubungan Sultan Ahmad Taijuddin dengan
Gabenor Ligor.
> Sultan menghadapi saingan daripada Gabenor Ligor (
Nakhon Sri Thammarat ) kerana beliau cemburu dengan
penanugerahan pangkat Chao Phaya oleh istana Bangkok.
> 12 November 1821 siam menghantar tentera ke Kuala
Kedah dan membuat Keganasan dengan menembak rumah ,
menangkap lelaki dan menyeksa mereka hingga mati.
> Merampas barang2 dan membawa tawanan perang balik
ke Siam sebagai Hamba.Gabenor Ligor mengakkan
kekuasaan di Kedah.
50
DolNSaanidindgiPenilaian Penentangan dan sebab-sebab
penentangan terhadap kuasa asing di
NANING 1831 - 1832
PENENTANGAN
● NANING
- Sebuah kawasan
●penempatan Minangkabau.
Nama :
- Abdul Said ,
berketurunan Suku Seri
●Meleggang .
Penentangan
-PendudukNaining
menentang British untuk
mengekalkan adat dan cara
hidup tempatan.
-Menentang peraturan dan
undang - undang British.
Sebab-sebab penentangan :
1. British mencabar
kedaulatan Naning.
• Koloner Taylor melawat ( 1801 ) dan
menandatangani perjanjian dengan Naing.
• Naning bersetuju taat setia dengan Syarikat
Hindia Timur Inggeris ( SHTI )
• Membayar hasil padi empat ratus gantang
setahun.
51
2. Pelaksaan undang-undang British.
> Memperkenalkan Peraturan Penghulu.
> Iaitu penghulu Naning tidak boleh
membicarakan kes-kes jenanyah atau awam
yang berat.
>Contoh tahun 1828 , Dol said membicarakan
kes pembunuhan menyebabkan British marah
dan mendakwa DOl said telah melanggar
undang-undang British.
3. Pelaksaan Cukai
> Gerakan anti - cukai merupakan isu dalam
perang Nining.
> British memaksa Naning membayar hasil satu
persepuluhkepada Melaka.
>Contoh: W.t Lewis mencadangkan Robert
Fullerton mengutip hasil padi satu persepuluh
daripada Naning.
> Dalam Peraturan 19 SHTI juga 4. Sistem Pemilikan Tanah
berhak terhadap semua tanah
yang kosong ,tidak diusahakan > sistem ini dapat memudahkan british dalam
memungut cukai.
yang menyebabkaberlaku
penentangan hebat oleh > Undang-undang ini berbeza dengan amalan
penduduk Naning yang dipimpin tempatan.
oleh Dol Said. > terdapat tanah adat dan tanah pusaka yang
ditadbir secara adat Pepatih.
> Peraturan 19 tahun 1830 berkaitan tanah
diluluskan yang memperuntukkan kuasa British
dalam mengutip cukai dari hasil pertanian.
sebab-sebab
penentangan
Naning terhadap
Kuasa asing
Bendera SHTI
52
Penentangan dan sebab- sebab penentangan
terhadap kuasa asing di negeri Perak tahun
1874- 1875.
Penentangan
> Sultan Abdullah merupakan Sultan Perak yang bersetuju
dengan penempatan Residen British.
> Residen menasihati baginda dalam semua perkara kecuali
perkara berkaitan agamadan adat istiadat melayu.
> J.W.W Birch ditentang oleh orang tempatan bersama
pembesar dan sultan.
> Pada 4 november 1874 J.W.W Birch merupakan residen
british pertama di Perak.
J.W.W Birch :
> Merupakan Residen British Pertama di
Perak.
> Beliau dibunuh pada 2 November 1875
dalam satu peristiwa iaitu Perang
Perak.
Sebab - 1. Campurtangan dalam adat
sebab resam tempatan.
Penentan
> Mengikut perjanjian Pangkor, Residen British
gan tidak boleh menyentuh agama dan adat resam tetapi
segala urusan pentadbiran am negeri dijalankan
dasar nasihat British.
> Bagi orang Melayu adat merangkumi cara hidup dari
aspek politik, perdagangan, ekonomi dan kebudayaan.
> unsur agama dan kenegaraan juga tidak boleh
diasigkan.
53
2. 2S.issitsetemmPpeewwarriissaanntaTkahkthat. a. 3. Perundingan dan Kehakiman
> British campurtangan dalam sistem pengganti > J.W.W Birch memperkenalkan undang2
sultan. awam dan jenayah agar segala peraturan
> ini telah mencabar struktur Negeri-Negeri baharunya diikuti.
Melayu Tradisisonal apabila Sir Andrew > Dilaksankan oleh sepasukan Polis
Kerajaan dan pembinaan balai polis
Clarkemelantik Raja Abdullah sebagai sultan. seperti di Kota Lumut, Bruas dan Kota
> Bercanggah dengan adat tradisi sistem
perwarisan kerajaan Perak. Setia.
Sebab - > Perjanjian Pangkor
Sebab 1874 yang
penenta
ngan ditandatangani oleh
Sultan Abdullah
bendera Perak
4. Pemungutan Cukai. 5. Amalan Penghambaan.
> Pembesar dan Sultan Abdullah > Birch menentang adat hamba hutangdengan
menentang Birch yang ingin memberi perlindungan kepada hamba abdi yang
mewujudkan Kahzanah Pusat yang lari dan berlindung di kediamannya.
diurus oleh seorang residen untuk > Pandangan orang British, amalan ini
bertentangan dengan kerajaan ( bertamadun ) .
menguruskan pembayaran gaji. > Birch telah melanggar penjanjian Pangkor
> Dalam adat melayu, pembesar dan kerana cuba menghapuskan amalan perhambaan
sultan berhak ke atas pungutan cukai
54
di daerah mereka.
> Birch telah menghapuskan hak
pungutan cukai
Penentangan terhadap kuasa asing di
Negeri Sembilan pada abad ke 19
hingga 20
PENENTANGAN
> Pada Tahun 1874, British mengiktiraf
Dato Kelana Syed Abdul Rahman sebagai
pemerintah Sungai Ujong dan melantik
kapten W.I Tatham, penolong residen untuk
membantu Dato Kelana dalam pentadbiran
> Namun pelantikan ini ditentang Oleh Yam
Tuan Antah dan pembesar di Terrachi,
Gunung Pasir, Hulu Muar dan Jempol.
> Penentangan ini berlanjut apabila Yam Tuan Penentangan Yam Tuan Antah
antah menhantar satu pasukan untuk
menghalang juru ukur British iaitu Daly dan
beberapa polis daripada membuat siasatan.
. Berlaku petempuran antara Pihak British
dengan pasukan YamTuan Antah menyebabkan
Yam Tuan Antah berundur ke Johor.
> Petempuran ini berjaya ditamatkan dengan
nasihat Maharaja Abu Bakar dan melaui satu
perjanjian.
> Perjanjian tersebut mengkalkan Jawatan Yam
Tuan Antah tetapi kuasa terhad di kawasan
Seri Menanti Sahaja.
55
Kronologi Penentangan
di Negeri Sembilan
> Walaupun British tidak melibatkan diri di kawasan Yam Tuan
Antah, British tetap menyadari kebangkitan yang dipimpin oleh Yam
Tuan Antah.
> Kerana nilai - nilai tradisi di negeri Sembilan tecabar dengan
penglibatan British di Sungai Ujong.
> Semasa pertabalan Yam Tuan Antah Sebagai Yam Tuan Seri Menanti ,
Dato kelana Syed Abdul rahman tidak hadir kerana beliau ingin
melantik Tengku Ahmad Tunggal Sebagai Yam tuan.
> Beliau tidak mengiiktiraf pelantikan Yam Tuan Antah dan Yam Tuan
pula tidak mengiiktiraf Dato Kelana sebagai pemerintah Sungai
Ujong.
> Kebimbangan Yam Tuan Antah terhadap Dato Kelana yang disokong
British akan meluaskan kuasanya.
> British sememangnya mempunyai hasrat meluaskan kuasa mereka di
negeri Sembilan yang kaya dengan biji timah.
> dato Kelana menuntut hak ke atas Terachi yang merupakan kawasan
hak Yam Tuan Antah.
> Beliau juga melantik Penghulu bagi mengawal Terachi. British
mengambil kesempatan dengan membantu Dato kelana.
> Residen British di Sungai Ujong P.J Murray dihantar ke Terachi
untuk membuat siasatan.
> Kesimpulannya, Yam tuan Antah berundur ke Johor dan menanmatkan
Petempurandengan British pada Tahun 1876 atas nasihat Maharaja Abu
Bakar.
Dato Kelana Syed
Abdul Rahman
56
Penentangan dan sebab -
sebab penentangan kuasa
asing di negeri Pahang
abad ke 19 hingga 20.
Penentangan
Penentangan yang berlaku menunjukkan bantahan
terhadap penguasaan kuasa asing akibat kehilangan
kuasa dalam pentadbiran dan politik.
> Penentangan melalui satu kebangkitan bersenjata
apabila J.P.Rodger melantik pegawai British dalam
mengutipcukai
> kesannya , Pembesar dan Sultan kehilangan kuasa
terutama dalam hak memungut cukai.
1.Perasaan tidak puas hati Sultan Ahmad.
> Baginda kehilangan kuasa pentadbiran dan
kedudukan dalam majlis mesyuarat negeri tidak
bermakna apabila keputusan dibuat Residen.
> Residen juga menghapuskan amalan penghambaan
dan pada bulan disember 1888 Sultan Ahmad
meningalakn Pekan dan berundur ke Pulau Tawar.
> Baginda juga membuat pakatan sulit dengan
pembesar untuk menetang British.
Penentangan Sultan Ahmad
Sebab- 2. Ketidakpuasaan hati pembesar
sebab
penentang > Tidk puas hati dengan peraturan baharu yang
diperkenalakn British.
an
> Peraturan itu menjejaskan kedudukan dan
kewibawaan merka .
> contohnya , Dato Bahaman, Tok gajah, Tok Raja
57
Sebab2
penentangan Kuasa
Asing Di Pahang
golongan 3. Perasaan tidak puas hati rakyat
pembesar
Pahang > rakyat berasa terteksn dan tertindas dengan
pengenalan peraturan baharu iaitu sistem cukai dan
yang
menentang peraturan pemungutan hasil hutan.
> Rakya mesti mendaptkan lesen dan membayar cukai
British
tanah.
dan rakyat dipaksa menjadi buruh paksa.
> Rakyat membenci British kerana keurang memahami adat
istiadat dan budaya orang melayu dan menanggap perkara
tersebut tidak wujud bagi pihak British.
Dato Bahaman ZULKIFLY
58
Penentangan & sebab² penentangan
Terhadap kuasa asing di Kelantan pada
abad ke-19 hingga ke-20
Tok Janggut Proses Penentangan
~Engku tidak berpuas hati dengan sistem
pentadbiran British
~Engku bekerjasama dengan Tok Janggut
untuk mengusir orang British
~Pada tahun 1915, berlaku peperangan di
Kg Dalm Pupuh dan Tok Janggut maut
manakala Engku cedera dan
diselamatkan Awang Deraman
Kemerosotan Kuasa Engku Peraturan baharu Sistem Cukai
yang diperkenalkan British
Besar Jeram Tuan Ahmad
~Undang ² Hasil Padi diperkenalkan
~ Campur tangan British menggugat pada tahun 1905
kewibawaan Engku
~Setiap rakyat Kelantan mesti
~Kuasa hal ehwal dipegang oleh British melaporkan kepada Tok Kweng jumlah
~Pelantikan Che Andak sbg Tok Kweng hasil sawah yang dimiliki
manakala Engku hanya sbg Tok Kweng ~ Satu sistem cukai diperkenalkan, iaitu
Muda iaitu jawatan yang lebih rendah semua tanah samada diusahakan atau
~Engku dikehendaki membayar cukai tidak mesti membuat cukai
Sikap Kasar Pegawai Pelantikan Encik Latif sebagai
yang Bertugas Pegawai Daerah Pasir Puteh
~Rakyat yang gagal membayar cukai ~Tidak disenangi rakyat kerana beliau
akan didenda & ditangkap. bukan anak Kelantan tetapi berasal dari
~Pegawai menggunakan kata kesat Singapura
kepada rakyat ~Rakyat tidak puas kerana beliau
menawarkan kontrak pengutipan telur
~Perkara tersebut tidak munasabah penyu dan kercut kerana sebelum ini
kerana pejabat bayaran cukai jauh di melakukan pekerjaan ini tanpa sebarang
bandar menyebabkan rakyat susah
bayaran
membayar cukai
59
Penentangan Terhadap Kuasa Asing di Terengganu
Penentangan 1922
- Berlaku di Hulu Telemong
- Penduduk pendalaman menentang pengenalan cukai tanah
- Akibat penentangan tersebut, seramai 43 orang rakyat ditangkap dan
dihadapkan ke mahkamah kerana dituduh tiada pas kebenaran semasa
membersihkan tanah dan bercucuk tanam.
- Haji Abdul Rahman Limbong membela mereka
-Kes tersebut dimansuhkan tanpa keputusan mahkamah
Penentangan 1925
- Seramai 300-500 orang rakyat pendalam telah berkumpul di Kuala
Temelong untuk membersihkan tanah Tengku Nik Maimunah
- Pada masa itu, kerajaan telah mengumumkan undang² pendaftaran
tanah yang mana bagi penduduk Terengganu sangat membebankan
- Kebangkitan tahun 1925 membimbangkan British yang kemudiannya
meminta jasa baik Tengku Nik Maimunah untuk menyuraikan
perkumpulan tersebut
Penentangan 1928
-Kebangkitan ini lebih hebat dan merupakan kebangkitan menentang
peraturan baharu British
- Haji Abdul Rahman Limbong menegaskan bahawa tanah adalah hak
Allah dan kerajaan tidak mempunyai hak mengenakan cukai ke atas tanah
Allah
- Golongan agama menegaskan bahawa undang² British adalah undang²
Kafir dan segala kafir mesti ditentang
- 60
Sebab² penentangan Terhadap kuasa asing
Di negeri terengganu
Faktor Politik
~ British telah membelakangi sistem pentadbiran tradisional
yang terdiri daripada Sultan & pembesar daerah
~ Kuasa sultan & pembesar daerah tergugat
~ Peranan sultan diambil alih oleh penasihat British
~ Elaun tahunan sultan dikurangkan iaitu daripada $9500
kepada $3500
Faktor Ekonomi
~ Penduduk mesti mendapatkan surat kebenaran jika ingin
membuka tanah, bercucuk tanam atau memungut hasil hutan
~ Penduduk yang ingin membuka penempatan mesti membayar
50 sen setahun kepada kerajaan
~ Tahun 1923, penduduk mesti mendapat lesen sebelum
memburu melalui undang² Kawal Binatang Buas
~ 1924, setiap pemilik tanah hendak membayar $2.50 kepada
mahkamah
Faktor Sosial
~ Terdapat pegawai yang bersikap kasar ketika memungut
hasil atau mengeluarkan pas
~ Kebangkitan sebanyak 3 kali yang dipimpin guru agama
terutamanya Haji Abdul Rahman Limbong & Haji Musa Abdul
Ghani
~ Mereka menegaskan bahawa tanah adalah milik Allah dan
kerajaan negeri tidak boleh mengenakan cukai ke atas tanah
61
SEBAB-SEBAB PENENTANGAN
TERHADAP KUASA ASING DI NEGERI
SABAH
faktor politik
pada tahun 1894, pengikut Mat Salleh telah membunuh 2 org
pedagang Iban di Sungai Sugut.
Mat Salleh enggan menyerahkan pengikutnya kpd SBUB & melarikan
diri apabila pasukan SBUB mnyerang kmpung d Pulau Jambangan
SBUB bertindak mmbakar kampung Mat Salleh & menawarkan
hadiah sebanyak 500 dolar kpd sesiapa berjaya menangkap Mat
Salleh
faktor ekonomi
SBUB menguatkuasakan cukai keatas barang-barang
dagangan dan bayaran lesen perahu
Penduduk d kawasan pedalaman dikerah mmbina telegraf
melalui amalan burh paksa
SBUB membuka tamu d beberapa buat tempat
faktor agama
Penetangan Mat Salleh didorong drpd semangat perjuangan jihad org sulu
menentang kuasa Sepanyol di Filipina.
Pengaruh Islam dibuktikan drpd catatan pada alat-alat kebesaran yg
mengatakan hasrat Mat Salleh utk meninggikan syiar islam
SBUB bimbang dgn pengaruh Sulu-Islam yg kuat menetang penjajahan
Sepanyol di Filipina
62
2.3
P E N G U B AH S U A I A N
dalam
pentadbiran, ekonomi dan politik
63
P E R UBAHAN P ENTA DBIR A N
d a l a m sistem residen ( 1874 )
negeri-neg
eri melayu
pengenalan
SISTEM RESIDEN YANG DIPERKENALKAN PADA
TAHUN 1874 MERUPAKAN SATU BENTUK
PEMERINTAHAN SECARA TIDAK LANGSUNG DI
NEGERI-NEGERI MELAYU.
RESIDEN MERUPAKAN SEORANG PEGAWAI
BRITISH YANG BERTUGAS UNTUK
MENASIHATI SULTAN DAN PERLU DIPATUHI
DARI SELURUH ASPEK KECUALI ASPEK
AGAMA DAN ADAT RESAM
64
PERUBAHAN DALAM
PENTADBIRAN
penubuhan majlis mesyuarat negeri
membincangkan perkara-perkara melibatkan
pentadbiran negeri. majlis ini berperanan sebagai
badan penasihat. majlis ini dianggotai oleh sultan
sebagai ketua, residen british, 12 orang melayu
dan seorang wakil cina. majlis ini dikendalikan
dalam bahasa melayu dan setiap cadangan
dibahas dahulu sebelum dijadikan undang-undang
sistem pentadbiran tanah
sistem ini telah mewujudkan kestabilan politikbagi
membolehkan pihak british meneruskan usaha
mengeksplotasi kekayaan ekonomi di Tanah
Melayu. British telah memperkenalkan beberapa
undang-undang seperti tanah sebagai hak
milik persendirian
sistem pentadbiran negeri
British melakukan perubahan dalam pentadbiran
dengan membahagikan negeri kepada beberapa
buah daerah yand diketuai oleh seorang
pemungut cukai dan majestrit ditukar kepada
pegawai daerah ditambah dengan beberapa
orang pegawai. Ini menyebabkan wujud
sempadan yanf jelas antara negeri. Dalam
sistem pentadbiran ini juga daerah dibahagikan
kepada beberapa buah unit yang disebut mukim
dan diketuai oleh seorang penghulu dan
peringkat kampung diketuai oleh ketua
kampung.
65
PENUBUHAN
PERSEKUTUAN
1989
Frank Swettenham mencadangkan
pembentukkan sebuah persekutuan
yang terdiri daripada perak, selangor,
negeri sembilan dan pahang yang
ditandatangani pada tahun 1895 dan
berkuatkuasa pada 1 julai 1896.
Persekutuan ini di sebut sebagai Negeri-
Negeri Melayu Bersekutu
66
sebab-sebab
penubuhan
masalah kewangan pahang
pahang mengalami masalah kewangan yang rumit disebabkan kebangkitan
rakyat yang menentang british. Imej british sebagai penjajah akan jatuh
sekiranya british menarik diri daripada menjajah pahang dan penubuhan
tersebut adalah penyelesaian terbaik.
mengurangkan kuasa residen
residen di empat negeri tersebut bertindak tanpa mengikut panduan yang
jelas. Gabenor negeri-negeri selat tidak dapat memantau tindak residen di
sebabkan kedudukan yand jauh manakala sultan dan majlis mesyuarat
negeri tidak mempunyai kuasa bagi menghala kekuasaan residen tersebut.
keseragaman pentadbiran
empat negeri tersebut tidak mempunyai keseragaman dan penyelarasan
dalam pentadbiran. setiap negeri mempunyai sistem kehakiman tersendiri,
undang-undang tanah dan sistem percukainya tersendiri. pembentukkan
persekutuan 1896 membolehkan sistem pentadbiran diseragamkan,
pertahanan bagi empat negeri tersebut bertambah baik dan sumber boleh
dioptimumkan.
dasar penjajah
sejak tahun 1890-an, british mengalakkan tanah jajahan dan negeri-negeri
naungannya menubuhkan persekutuan. dasar ini dilaksanakan dengan
jayanya di Australia dan Afrika. maka british berhasrat untuk melaksanakan
dasar tersebut di negeri-negeri melayu agar kedudukan british lebih kukuh.
67
pembentukkan majlis mesyuarat kehilangan kuasa sultan.
pelantikkan banyak pegawai
persekutuan 1909. dalam persidangan kedua menyebabkan pentadbiran
langsung di laksanakan
persidangan durbar kedua, sultan idris telah berbanding pentadbiran
secara tidak langsung
mencadangankan desentralisasi iaitu semasa dibawah kuasa
residen.
pengagihan kuasa pusat. residen jeneral perlu
kuasa residen jeneral. residen
membahagikan kuasa dalam kalangan sultan jeneral mempunyai kuasa yang
luas dalam pentadbiran
majlis mesyuarat negeri dan residen. oleh itu, persekutuan 1896. hampir semua
kuasa seorang residen diberikan
pengagihan kuasa pusat bermula pada tahun kepada residen jeneral sehingga
Pesuruhjaya tertinggi tidak
1909 dengan penubuhan Majlis Mesyuarat berupaya untuk mengawal dan
mengawasi residen jeneral
Persekutuan MMP. tetapi penubuhan ini tidak tersebut
memberikan faedah kepada sultan kerana
menjadi ahli biasa dalam mesyuarat tersebut.
segala usul di luluskan oleh pesuruhjaya tinggi.
kesan-kesan politik
penubuhan
persekutuan 1896
penubuhan Persidangan raja- kesatuan politik. NNMB bukanlah satu
persekutuan dan lebih sesuai dengan
raja melayu durbar(1897). persatuan politik. hal ini kerana
penubuhan tersebut di menepati syarat-
pertubuhan yang pertama di syarat sebuah persekutuan yang
sepatutnya sultan daripada empat negeri
tanah melayu sejak kesultanan tersebut perlu bergilir-gilir menjadi
pentadbir dalam persekutuan tersebut
melayu melaka, yang namun diganti oleh residen jeneral.
penubuhan ini hanya membahagikan
mengabungkan empat buah kuasa antara kerajaan pusat yang terletak
di kuala lumpur dan kerajaan negeri.
negeri bagi membincangkan hal pembahagian ini tidak wujud dalam
ehwal agama, adat dan kebajikan 68persekutuan 1986
orang melayu. ahli durbar terdiri
daripada pesuruhjaya tinggi,
empat orang sultan, residen
jeneral dan empat orang residen.
Dasar
Desentralisasi
1909
PENGENALAN
satu proses pemulangan kuasa dari kerajaan pusat kepada
kerajaan negeri. dasar ini dilaksanakan kerana persekutuan
1896 telah menyebabkan pemusatan kuasa yang berlebihan
pada residen jeneral di kuala lumpur.
TUJUAN
melonggarkan kawalan yang luas dan ketat yang
ada pada residen jeneral
kerajaan pusat kepada kerajaan majlis mesyuarat
negeri
pembahagian kuasa kerajaan pusat dan kerajaan
negeri
69
Pemerintahan Sir John Anderson
percubaan pertama dalam pelaksanaan dasar ini
dilakukan oleh gabenor negeri-negeri selat iaitu Sir
John Anderson.
perlembagaan yang besar dilakukan adalah
penubuhan majlis mesyuarat persekutuan tahun
1909.
penubuhan ini tidak menunjukkan pembahagian
kuasa antara kerajaan pusat dan kerajaan negeri
malahan setelah beliau menjadi Preiden MMP,
kuasa yang berlebihan terletak di tangganya
ini menunjukkan bahawa Sir John Anderson hanya
mahu mewujudkan perhubungan yang erat antara
NNS dengan NNMB dan mengurangkan kuasa
residen jeneral yang sebelum ini tidak dapat di
kawal.
Pemerintahan Sir Lawrence Guillemard
pada tahun 1920-an, dasar ini dilaksanakan semasa beliau
menjadi Pesuruhjaya Tinggi.
dasar ini dilaksanakan kerana NNBM membantah
kehilangan kuasa mereka dan pemusatan kuasa
pentadbiran berada pada Pesuruhjaya Tinggi. british
turut memujuk NNMTB untuk menyertai persekutuan ini.
sultan NNMB kecewa dengan penubuhan MMP 1909.
dasar desentralisasi yang dilaksanakan ini adalah langkah
paling berkesan kerana dapat mengembalikan kuasa sultan
NNBM. pada tahun 1924, sultan idris telah berangkat ke
Landon dan mendesak agar dasar tersebut dijalankan.
baginda juga mengkritik perubahan tahun 1909 kerana
tidak memuaskan hati
70
Pemerintahan Sir Cecil Clementi
dasar desentralisasi ini dipercepatkan pada tahun 1930-an. beliau mencadangkan
supaya NNMB dibubarkan dan membentuk satu kesatuan yang menggabungkan
semua negeri.
namun, reaksi terhadap cadangan tersebut mendapat bantah yang keras dari pada
golongan pedagang cina, eropah dan NNBM.
bantahan daripada NNMTB adalah kerana pemansuhan jawatan ketua setiausaha
akan membawa kepada perubahan kearah singapura
masyarakat cina pula bimbang mereka akan dikuasai oleh orang melayu.
oleh itu, kerajaan british telah melantik Sir Samuel Wilson setiausaha kecil tetap di
Pejabat Tanah Jajahan untuk mengkaji keadaan di tanah melayu dan cadangan
clementi
Cadangan Laporan Sir Samuel Wilson
pada tahun 1933, kerajaan british telah menerima laporan Sir Samuel Wilson. hasil
daripada laporan tersebut, dasar desentralisasi dilaksanakan secara berperingkat
bermula pada tahun 1934 hingga 1941. majlis mesyuarat negeri diberi lebih kuasa.
pada tahun 1935, jawatan ketua setiausaha dihapuskan dan digantikkan dengan
jawatan setiausaha persekutuan.
menjelang tahun 1939, jabatan pertanian, perhutanan, kesihatan, perlombongan
dan kerja raya dibawah kuasa majlis mesyuarat negeri.
majlis mesyuarat negeri tidak dibenarkan memungut hasil sendiri tetapi akan
diberikan peruntukkan tahunan ( annual grant ) oleh kerajaan pusat. bilangan ahli
tidak rasmi dalam majlis mesyuarat negeri ditambah.
71
Pentadbiran syarikat
Berpiagam Borneo
Utara di Sabah
72
Perluasan kuasa british di sabah bermula
apabila seorang pegawai british bernama
Alexender Darlymple berjaya menandatangani
perjanjian perdagangan dengan sulu, Sultan
Muizuddin pada 1761.
SBUB memperkenalkan pentadbiran barat di
Sabah dan mengambil alih pemerintahan pada
tahun 1881 dan berakhir pada tahun 1946.
ketua kampung menjalankan
pentadbiran di peringkat kampung .
perungan SBUB menggunakan 2
undang-undang iaitu barat dan
tempatan wujud juga mahkamah
majestrit
73
residensi dibahagikan kepada 10 buah daerah yang setiap
satu daerah dipimpin oleh pegawai daerah. SBUB menghadapi
masalah kekurangan modal semasa pemerintahan di sabah.
bagi mengatasi masalah ini, SBUB telah menyerap sistem
pentadbiran penduduk tempatan dengan sistem pentadbiran
syarikat dengan mengekalkan jawatan ketua anak negeri dan
ketua kampung.
ketua anak negeri membantu pegawai daerah menjalankan
pentadbiran dan dilantik sebagai hakim di mahkamah anak
negeri. mereka diberikan surat daripada SBUB untuk
melaksanakan tugas di peringkat tempatan
Pentadbiran di ketuai oleh seorang gabenor yang
bertanggungjawab kepada lembaga pengarah
syarikat di Landon.
majlis penasihat ditubuhkan untuk menasihati
gabenor dalam hal ehwal pentadbiran.
pada awalnya SBUB dibahagi kepada dua buah
residensi iaitu residensi pantai barat dan residensi
pantai timur.
pada tahun 1935 jumlah residensi bertambah
menjadi empat. setiap residensi diketuai oleh
seorang residen yang bertanggungjawab
74
pentadbiran keluarga
brooke di sarawak pada
abad ke-19
pengenalan
peluasan kausa british di sarawak
bermula pada tahun 24 jun 1841 dengan
lantikkan james brooke sebagai raja di
sarawak titah dari sultan muda hisham
iaitu wakil sultan brunei sebagai balas
budi baik keluarga brooke yang
menghapuskan pemeberontakkan yang
dicetuskan oleh Pengiran Indra Mahkota.
pemerintahan berlangsung dari tahun
1841 hingga tahun 1946
kerajaan sarawak diketuai oleh james
brooke, charles brooke dan charles vyner
brooke yang bergelar raja putih sarawak.
keluarga ini mengamalkan sistem
pemerintahan beraja.
walaupun mereka mempunyai kuasa
yang mutlak di sarawak pentadbiran
tradisional masi dikekalkan dengan
melantik pembesar yang disingkirkan
oleh pengiran indra mahkota.
hubungan dengan ketua-ketua tempatan
tempatan untuk memudahkan urusan
75 pentadbiran
pentadbiran brooke dibantu oleh
sebuah majlis tertinggi. tugas utama
MT adalah meluluskan undang-undang
dan peraturan yang berkaitan dengan
pentadbiran Sarawak.
majlis negeri juga dibentuk untuk
membawa semua ketua kaum
bumiputera dalam satu perjumpaan
besar dan ketua-ketua kaum
bumiputera boleh bertukar-tukar
pendapat dan menyuarakan pendapat.
keluarga brooke telah
membahagikan sarawak kepada
3 bahagian kemudian bertambah
kepada 5 bahagian pada tahun
1912.
mahkamah keadilan diadakan dan
keluarga brooke menjadi
hakimnya. undang-undang
tradisional juga masih diamalkan
76
pada tahun 1941, charles vyner brooke telaah
mengistihar perlembagaan bertulis yang pertama
di sarawak yang menggariskan pemerintahan
sendiri di sarawak. pemerintahan raja putih
tersebut akan menyerahkan kuasa
pemerintahannya kepada rakyat sarawak melalui
MT dan MN.
namun begitu perlembagaan ini tidak sempat
dilaksanakan kerana jepun telah menyerang dan
menawan sarawak.
selepas jepun menyerah kalah dalam perang
dunia kedua, cahrles vyner brooke telah
menyerahkan sarawak kepada kerajaan british
pada tahun 1946 dan sarawak ditadbir oleh
seorang gabenor yang telah dilantik oleh kerajaan
british
77
perbandingan antara kuasa
asing di sabah dan sarawak
sabah dijajah pada tahun 1761
bermula perjanjian antara sebelum SBUB menjalankan
sultan sulu dengan pegawai perdagangan di Sabah, kegiatan
british dan SBUB berkuasa ekonomi dijalankan oleh
keatas sabah pada 1881. seorang wakil A.S iaitu charles
lee morses. kemudian wakil
amerika tersebut menjualnya
melalui perjanjian, british di kepada william torey, seorang
benarkan untuk mendirikan pedagang A.S yang verada di
pusat perdagangan di pulau hong kong. kemudian dijualkan
balambangan. tetapi kepada baron ven overback dan
mendapat serangan dari datu alfred dent.
tating saudara sultan israel overback dan dent telah
memperbaharui perjanjian
sulu pada tahun 1775. british tersebut membentuk sebuah
syarikat yang membolehkan
terpaksa membuka rakyat british membuat
pelaburan. dent menjadi
petempatan baru di pulau pemilik tunggal kerana
labuan tetapi dibatalakan
kerana bercanggah dengan
Syarikat Hindia Utara Inggeris
overback telah menjual
sabah bahagian beliau kepada warga
bukan britsh. piagam diraja
telah diberikan oleh kerajaan
british dan SBUB ditubuhkan
78 dan memerintah Sabah dari
1881 hingga 1945
sarawak
james brooke telah melawat brunei supaya
mengikhtiraf dirinya sebagai wakil baginda di
sarawak. james brooke mendapat tentangan dari
bumiputera di sarawak seperti orang iban di kawasan
seribas. james brooke telah melancarkan serangan
balas dengan bantuan angkatan tentera laut british.
hasilnya james brooke dapat meluaskan kuasanya ke
mukah yang kaya dengan sagu.
setelah mendapatkan kebenaran sultan brunei
meletakkan mukah di bawah kuasanya, james brooke
telah mendirikan kota di sarikai dengan alasan untuk
menjaga keamanan kawasan tersebut. malahan pada
tahun 1843-1846, sultan brunei terpaksa menyerahkan
beberapa kawasan kepada james brooke seperti sungai
sudong dan sekrang. pada tahun 1890, sultan brunei telah
menyerahkan limbang kepada james brooke kerana
mewujudkan keamanan di kawasan tersebut.
79
perubahan pentadbiran di sarawak
sistem beraja diamalkan di sarawak dan raja mempunyai
kuasa mutlak dengan gelaran raja putih. raja putih sarawak
yang pertama ialaah james brooke pada tahun 1841 dan
bermulanya pentadbiran keluarga brooke hingga tahun 1946.
pentadbiran berasaskan pengubahsuaian sistem barat
dengan beberapa unsur tempatan
james brooke 1841 hingga 1868
beliau mengekalkan pentadbiran tempatan seperti
datu patinggi dan datu temenggung. mereka
dikehendaki untuk memungut cukai di kawasan
masing-masing dan menyerahkan sebahagiannya
kepada pentadbiran brooke.
pembesar-pembesar tersebut berperanan sebagai
penasihat brooke. pada tahun 1855, sebuah majlis
tertinggi sarawak untuk membentuk dasar-dasar
pentadbiran.
beliau juga telah menubuhkan majlis tertinggi dan
majlis negeri kemudian dibahagikan kepada lima
bahagian yang ditadbir oleh majlis bahagian.
80
charles brooke tahun 1868 hingga tahun 1917
pentadbiran tradisional masih diamalkan. MT ditubuhkan untuk
membantu pentadbiran dalam negeri. MT dianggotai oleh majlis
tertinggi, pegawai kanan kerajaan dan pegawai tempatan.
MT diadakan 3 kali setahun dan persidangan pertama bermula
pada tahun 1867. sarawak dibahagikan kepada 3 bahagian yang
diketuai oleh seorang residen yang dibantu pegawai anak
negeri, pegawai rendah dan ketua-ketua suku.
di peringkat kampung ketua orang melayu atau ketua orang
cina menjalankan tanggungjawab menjaga keamanan dan
memungut cukai pada tahun 1888, british mengikhtiraf
serawak sebagai negeri naugan.
cherles vyner brooke tahun 1917 hingga 1946
MT sarawak dikurangkan dan tidak dipanggil bersidang dari
tahun 1927-1941. sebuah jawatankuasa pentadbiran yang
terdiri daripada 8 orang pegawai eropah, 2 orang melayu 2
orang cina ditubuhkan.
pada tahun 1941, beliau memperkenalkan perlembagaan baru
di sarawak antaranya kuasa beliau sebagai raja putih
diserahkan sepenuhnya kepada MT dan sarawak dijanjikan
untuk merdeka. namun, perlembagaan sarawak tidak dapat
dilaksanakan kerana serangan jepun keatas sarawak pada
tahun 1941. 81
perubahan pentadbiran
di Sabah
sabah dijadikan sebagai negeri dibawah naungan british
dan diperintah oleh SBUB antara tahun 1881 hingga tahun
1946. SBUB menggabungkan pentadbiran british dengan
pentadbiran tempatan dalam pentadbiran awam negeri.
pentadbiran diketuai oleh seorang gabenor yang dilantik
oleh lembaga pengarah SBUB dengan persetujuan kerajaan
britain di london.
W.H. Treacher gabenor petama. ibu pejabatnya di sandakan
dan dibanu oleh Majlis Penasihat yang terdiri daripada
pegawai-pegawai kanan syarikat seperti setiausaha
kerajaan dan bendahari. sabah dibahagikan 4 residensi
iaitu tawau, sandakan, pantai barat dan pedalaman yang
diketuai oleh residen. setiap residensi dibahagikan kepada
7 daerah yang diketuai oleh pegawai daerah berbangsa
eropah.
peringkat kampung diketuai oleh ketua kampung yang
digelar orang tua. mahkamah anak negeri diwujudkan
secara trdisional 82
IZAN
FAKTOR PERKEMBANGAN
PERUSAHAAN BIJIH TIMAH
PADA ABAD 19 HINNGA 20
Dasar campur tangan british
Campur tangan british dan pelaksanaan sistem residen sejak tahun 1874 di
negeri-negeri yang kaya dengan bijih timah seperti perak dan selangor telah
menamatkan kekacauan seperti pergaduhan diantara pembesar. pergaduhan
antara pelombong cina , lanun dan sebagainya. keadaan ini menarik para pelabur
sama ada dari tanah melayu atau seberang laut untuk menambah modal
perusahaan perlombongan bijih timah tanah melayu.
Dasar british yang liberal
Dasar British yang liberal terhadap kemasukan imigran-imigran juga memberi
sumbangan terhadap perusahaan bijih timah. British bukan sahaja tidak menyekat
kemasukan imigran malah menggalakkan lagi kedatangan mereka. Buktinya, British
telah menandatangani perjanjian dengan pemilik kapal dan saudagar-saudagar
Cina di mana British akan memberi subsidi sebanyak $5 terhadap tiap-tiap imigran
Cina yang dibawa masuk ke Tanah Melayu untuk menggalakkan kedatangan orang
Cina.
Penubuhan negeri-negeri melayu bersekutu pada tahun 1896
Pengenalan sistem Residen dan Penubuhan Negeri-negeri Melayu Bersekutu
pada tahun 1896 yang menggabungkan Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan
Pahang telah berjaya mewujudkan keseragaman dalam Undang-undang Tanah,
cukai dan sebagainya di negeri-negeri tersebut. Keseragaman dan kecekapan
dalam pentadbiran, keamanan serta kestabilan akibat penubuhan persekutuan
telah membolehkan kegiatan perlombongan bijih timah dapat dijalankan dengan
lebih glat Kemasukan buruh Cina di negeri Perak dan Selangor pada pertengahan
abad ke-19 telah menyebabkan perkembangan pesat perlombongan bijih timah.
Penubuhan Negeri-negeri Melayu Bersekutu juga telah menarik pelabur terutama
dari Eropah untuk menanam modal di Tanah Melayu.
Penubuhan bandar
Penubuhan bandar- bandar di kawasan perlombongan bijih timah telah
menyediakan pelbagai kemudahan seperti pejabat kerajaan, klinik, sekolah dan
sebagainya. Kemudahan-kemudahan ini telah memberi kebaikan kepada penduduk
di kawasan yang perlombongan. Sebagai contoh, kemudahan kesihatan yang
disediakan dapat menjamin kesihatan pekerja-pekerja dan kegiatan perlombongan
bijih timah dapat dijalankan tanpa gangguan.
83
KESAN PERKEMBANGAN
PERUSAHAAN BIJIH TIMAH
PADA ABAD KE 19 HINGGA 20
Perkembangan ekonomi
Ekonomi Tanah Melayu melalui tahap perkembangan yang menakjubkan.
Menjelang akhir abad ke-19, ciri-ciri ekonomi Tanah Melayu moden telah muncul.
Teras ekonomi berlandaskan perusahaan bijih timah dan getah. Bijih timah dan
getah tidak diperlukan di Tanah Melayu tetapi untuk dieksport. Dengan ini, wujud
ekonomi moden berorientasikan eksport. Ekonomi moden ini terdedah kepada
ekonomi antarabangsa dan dipengaruhi oleh turun naik ekonomi dunia dan ini
merangkumi 47% pendapatan negara.
perkembangan sistem perhubungan
Sistem perhubungan moden merangkumi landasan keretapi dan jalan raya. Pada
peringkat awal, ianya dirangsangkan oleh keperluan untuk mengangkut bijih timah dan
juga disebabkan ketiadaan sistem perhubungan yang memuaskan kecuali
perhubungan melalui sungai atau kereta lembu sebelum tahun 1874. Pada awalnya,
jalan raya hanya dibina di antara pusat perlombongan dengan pangkalan terdekat di
sepanjang sungai. Selepas itu, beberapa landasan keretapi telah dibina oleh pihak
British untuk mengangkut bahan bijih timah dan getah. Oleh kerana itu, kerja membina
landasan keretapi pertama sepanjang lapan batu antara lombong di Taiping dengan
kawasan pantai di muara Sungai Larut telah bermula pada tahun 1881.
Kemajuan pelabuhan
Pelabuhan memainkan peranan yang penting bagi menghantar bijih timah
ke Eropah dalam menjalankan aktiviti eksport kerana pengeluaran bijih
timah menjadikan Tanah Melayu sebagai pengeluar bijih timah terbesar di
dunia pada akhir abad ke-19. Dengan wujudnya landasan keretapi utama
beberapa buah pelabuhan baharu muncul contohnya Port Weld, Telok
Anson, Part Dickson, dan Port Swettenham.
Kemunculan bandar baharu
Perkembangan perusahaan getah dan bijih timah menyebabkan
munculnya bandar-bandar baharu di kawasan pedalaman. Mengambil alih
pentadbiran bandar contohnya Taiping, Kuala Lumpur, dan Seremban.
Selain itu, Kuala Lumpur turut menjadi tempat pertemuan jalan raya dan
jalan kereta api utama manakala Gemas merupakan tempat persimpangan
jalan Kuala Lumpur dan Pulau Pinang terlibat dalam ekonomi moden.
84
Sebab-sebab perkembangan perusahaan getah
pada abad ke 19 dan 20
SumbaRngidalneyH.N.
Pada tahun 1888, H.N. Ridley telah dilantik sebagai
Pengarah Botanical Gardens, Singapura. Beliau
memainkan peranan penting dalam perkembangan
penanaman getah. Beliau berusaha memujuk peladang-
peladang kelapa, kopi dan tebu yang masih ragu-ragu
terhadap potensi getah supaya menanam getah. Beliau
memenuhkan salu kawan- kawannya dengan biji getah
sambil merayu kepada mereka supaya cuba
menanamnya. Keazaman dan minat beliau terhadap
getah sangat mendalam sehingga beliau dikenali
sebagal "Ridley Getah" atau "Ridley Gila". Atas usaha
beliau, cara menoreh getah iaitu sistem ibedem atau
sistem tulang ikan herring mula digunakan pada tahun
1897. Sistem ini membolehkan torehan dilakukan
beberapa kali tanpa merosakkan pokok getah. Beliau
juga telah memperkenalkan cara mengangkut anak
getah dalam keadaan iklim yang panas dengan selamat
laitu dengan membungkus anak-anak getah dalam arang
yang lembap.
DasaMreklearyaujabaenBrsrniteeiskghuetterulia"h mengambil beberapa langkah
menggalakkan penanaman yang lebih luas Pada tahun
1897, tanah yang digunakan bagi penanaman getah
banya dikenakan cukai tanah sebanyak 10 sen seekar
untuk tempoh 10 tahun yang pertama. Selepas tempoh
tersebut, cukai tanah akan dinaikkan sebanyak 50 sen
seekar. Cukai ke atas getah hanya 2.5% selama 15
tahun daripada tarikh kerja dimulakan. Selepas itu, cukai
tidak akan melebihi 5%. Pada tahun 1905, British telah
memberikan 45 dividen kepada syarikat pengusaha
getah dan pengecualian cukai eksport selama 50 tahun.
Kerajaan juga mengambil langkah dari segi kewangan.
Pada tahun 1899, sebanyak $4 000 diperuntukkan untuk
usaha penanaman getah dan tanaman lain.
85
Sebab-sebab kemelesetan
perusahaan getah pada
abad ke 19 hingga 20
Skim sekatan pengeluaran getah
Skim Sekatan Getah Stevenson diperkenalkan bertujuan untuk
mengurangkan pengeluaran dan menstabilkan harga getah. Pada
tahun 1928, skim sekatan ini dihentikan dan ketika itu, jumlah
pengeluaran getah di Tanah Melayu melambung naik walaupun
harga getah di paras yang rendah. Keadaan menjadi semakin buruk
setelah kemelesetan besar ekonomi melanda dunia mulai bulan
oktober 1929.
Kejatuhan harga getah
Hal ini telah memaksa negara-negara pengeluar supaya berunding
bagi memulihkan harga getah Pada bulan Mei 1934, satu perjanjian
yang dikenali sebagai Perjanjian Peraturan Getah Antarabangsa'
ditandatangani antara Britain Belanda India Perancis dan Siam untuk
mengurangkan pengeluaran dan mengawal harga getah
Getah tiruan di perkenalkan
semasa Perang Dunia Kedua dan pendudukan Jepan di Tanah
Melayu harapan untuk memulihkan harga getah terus musnah apabila
getah tiruan diperkenalkan oleh Amerika Syarikat untuk menggantikan
getah asli yang terputus bekalannya di pasaran antarabangsa. Amerika
Syarikat memonopoli getah tiruan dalam industri pembuatan dan
mendapat permintaan yang ramal dari negara-negara lain.
86
Perkembangan ekonomi di
Sabah pada abad ke 19-20
Tanaman Tradisional
Kegiatan ekonomi tradisional dan komersial meningkat di sabah pada zaman
pemerintahan dan pentadbiran Syarikat Borneo Utara British (SBUB), hasil eksport
tradisional merupakan sumber utaman di sabah. SBUB menggiatkan usaha mencari
hasil laut seperti trepang sirip ikan yu, dan mutiara Aktiviti ini diusahakan oleh kaum
bajau. Trepang mendapat permintaan yang tinggi di Cina. Gentian pokok lanut (abaka
atau manila hemp) dijemur sebelum diproses menjadi tali kapal sebelum dieksport ke
Eropah.
Pertanian Dagangan
Demi mengaut keuntungan lumayan, SBUB mengusahakan tanaman baharu seperti
getah dan tembakau. Ini dilakukan memandangkan sabah menpunyai tanah yang luas
dan subur.
Getah
Pembinaan landasan kereta api telah meningkatkan pembukaan ladang getah di
Beaufort, Tenom, dan Jesselton. Bagi menggalakkan penanaman getah SBUB telah
menberi 4% dividen kepada pengusaha getah. Penanaman getah meningkatkan
daripada 3 226 ekar pada tahun 1900 kepada 34 828 ekar pada tahun 1911.
Kegiatan Perlombongan
Di sabah, SBUB menggiatkan usaha perlombongan seperti emas, arang batu dan
mangan. Orang Cina mengusahakan perlombongan emas di sungai agama Syarikat
British borneo mengusahakan perlombongan mengan. Mengan dieksport ke Britain.
87
Perkembangan ekonomi di
Sarawak pada abad ke 19-20
Getah merupakan salah satu antara pertanian perdagangan yang
dilakukan di Sarawak. Getah ditanam di Kuching pada tahun 1881.
Diusahakan oleh orang Cina dan Iban. Menjelang tahun 1910, getah
menjadi bahan eksport kedua utama selepas minyak. Setelah
mendapat permintaan ramai daripda pedagang luar, getah mula
dihasilkan bagi menjana pendapatan kepada negara.
Kayu Balak juga adalah merupakan salah satu antara pertanian
perdagangan yang dilakukan di Sarawak. Menjelang akhir tahun 1890-
an - 1941, kayu balak menjadi eksport utama dan kekal pada
kedudukan kedua selepas getah sebagai hasil pendapatan utama
Sarawak Penanaman kayu balak dijalankan oleh orang Cina dan
Syarikat Borneo di kawasan Sungai Rajang. Hasil kayu balak dieksport
ke Hong Kong Australia, dan Amerika Syarikat.
Sagu merupakan salah satu antara pertanian perdagangan yang
dilakukan di Sarawak. Sagu menjadi hasil pertanian komersial yang
penting mulai tahun 1840-an. Dibawah pemerintahan keluarga Brooke,
penanaman sagu dipergiatkan lagi. Syarikat Borneo membuka kilang di
Mukah dan memberi wang pendahuluan kepada pekebun-pekebun kecil
untuk menanam sagu. Pada tahun 1880-an, Sarawak mengeluarkan
separuh daripada jumlah pengeluaran sagu di dunia dan orang Cina
menguasai perusahaan sagu menjelang abad ke-20.
Kegiatan Perlombongan. Pentadbiran keluarga Brooke
mempergiatkan lagi kegiatan perlombongan emas, antimoni, dan
minyak di Sarawak. Kegiatan ini mampu menghasilkan pendapatan
yang lumayan. Oleh itu, lebih banyak lagi kegiatan perlombongan
dilancarkan agar mendapat sumber emas, minyak dan sebagainya
untuk didagangkan kepada pedagang untuk meraih keuntungan yang
lumayan.
88
QUZAIMAN
Perubahan Sistem pendidikan di Negeri2
Melayu abd ke 19 - 20.
PENGENALAN
> Sitem pendidikan zaman penjajah bersifat terpisah
dengan setiap kaum yang menggunakan bahasa ibunda
masin- masing dan sukatan pelajaran serta kurikulum
juga tidak seragam.
> dasar British membawa kepada sistem pendidikan
Vernakuler.
> Terdapat 5 lima aliran sekolah yang wujud :
. Sekolah agama islam, venakuler melayu, cina, tamil dan
aliran inggeris.
Perubahan 1.Sekolah Agama Islam
Sistem
> Sebleum penjajahan, kenak2 melayu mendapat
pendidikan pendidikan surau, masjid dan sekolah pondok.
> kurikulum : membaca dan memahami Al-Quran,
mempelajarai bahasa Arab, hukum agama, megira dan
menulis.
> selepas penjajahan, Sistem pendidikan pondok
menyediakan kemudahan pendidikan yang lebih
teratur.
89
Perubahan sisitem
pendidikan Di
NNM
2.sekolah venakuler 3.Sekolah Vernakuler
melayu Cina
> Memberi pendidikan sekular kepada anak-anak > menekankan kaedah pembelajaran secara
petani dan nelayan. Anak-anak melayu diajar menghafal, mendeklamasi teks confucius atau
menulis, membaca, dan mengira serta sedikit ilmu klasik cina tanpa memahami maknanya,
geografi, seni pertukangan dan pekebunan. penggunaan sempoa adalah penting.
> memberikan pendidikan rendah sehingga
darjah enam dan rendah mutunya. > Sekolah cina menggunakan dialek masing-
masing sebagai bahasa pengantar. Guru, sukatan
pelajaran dan buku dibawa dari negara cina
4. Sekolah Vernakular Tamil
> Diengaruhi oleh per
kembangan ekonomi di tanah melayu, orang india berhijrah secara
beramai-ramai untuk bekerja di ladang kopi, tebu, kelapa dan getah. Sekolah-sokolah tamil
didirikan dikawasan ladang di seberang perai, pulau pinang dan johor.
> Bahasa pengantar digunakan ialah bahasa tamil dan kadangkala bahasa telegu, malayalam,
punjabi atau hindi.
5. Sekolah Venakuler Inggeris
> Menyediakan pelajaran bagi semua kaum di tanah melayu.
Sekolah-sekolah ini diusahakan oleh mubaligh kristian dan
badan-badan awam.
> Sekolah inggeris dibahagikan kepada sekolah perempuan
dan sekolah lelaki. Kelas yang lebih tinggi akan mengajar
kemahiran pertukangan seperti pertukangan kayu, membuat
kasut dan pakaian.
90
Perubahan Sistem
Pendidikan di
Sabah
> Perkembangan system pendidkan di Sabah tidak
begitu maju jika dibandingkan dengan negeri-negeri di
Tanah Melayu. Hal ini deisebabkan oleh dasar
pentadbiran Syarikat Borneo Utara British (SBUB)
yang tidak memberi keutamaan kepada perkembengan
pendidikan di negeri itu.
1.Sekolah Mubaligh Kristian
> Gabenor W.H Treacher mendirikan sekolah agama, tetapi gagal kerana tidak mendapat
sokongan daripada penduduk yang beragama Islam. Mereka mencurigai tujuan W.H
Treacher. Sekolah pertama yang telah didirikan di negeri Sabah pada awal abad ke-19
terletak di daerah Sandakan, yang telah ditubuhkan oleh mubaligh Roman Katolik dan
dinamakan sebagai Institut Bryon.
> Nazir-nazir telah ditempatkan di kawasan-kawasan pantai timur dan barat Sabah bagi
mengawasi perkembangan sekolah persendirian oleh golongan mubaligh Kristian dan
masyarakat Cina.
91
Perubahan 2.sekolah Melayu
Sistem
>Sekoolah Melayu Kota Kinabalu telah didirikan pada tahun 1915 bertujuan untuk melatih
Pendidikan Di anak-anak Ketua Anak Negeri. Penekanannya lebih kepada pembelajaran Bahasa Inggeris dan
Sabah al-Quran. Sekolah Melayu yang pertama ditubuhkan di Kota Belud pada tahun 1921. Pada tahun
1930, hanya terdapat 10 buah sekolah Melayu bagi menampung 400 orang murid.
> Memberi penekanan kepada latihan jasmani, berkebun, Bahasa Melayu sebagai bahasa
penghantar,mata pelajaran Ilmu Hisab dan Kesihatan. Sekolah Melayu hanya pada peringkat
rendah sahaja.
3. Sekolah Inggeris
> lebih tinggi mutunya jika dibandingkan dengan sekolah lain.
Pada tahun 1933,boleh menduduki peperiksaan Junior dan
Senior Cambridge serta berpeluang menjadi kakitangan
kerajaan kolonial.
> Semua sekolah berkembang secara berasingan dan tidak
dibiayai oleh SBUB. SBUB hanya menyediakan pendidikan di
peringkat rendah sahaja. Ini disebabkan SBUB menghadapi
masalah kewangan dan menganggap bidang pendidikan tidak
mendatangkan keuntungan.
4. Maktab Perguruan dan Laporan
woodhead 1953
> Maktab Perguruan Kent, Tuaran telah ditubuhkan pada
tahun 1952. Maktab ini telah melatih lebih ramai guru sebelum
ditempatkan ke sekolah-sekolah sekitar Sabah.
> Laporan Woodhead pula merupakan satu laporan bagi
mencadangkan beberapa perkara khusus mengenai sistem
pendidikan di Sabah temasuklah Peruntukan Kewangan;
Langkah meningkatkan mutu pendidikan sekolah rendah,
menengah, vokasional dan dewasa.
92