The betta fish 2022

Phanuwit Pitchayapeechadet



โครงการพเิ ศษด้านการออกแบบนทิ รรศการและการจดั แสดง

เรื่อง
Thai betta fish2022

โดย
นาย ภาณุวชิ ญ์ พชิ ญปรีชาเดช
รหสั นกั ศึกษา 6111050431006

โครงการพเิ ศษเปน็ ส่วนหน่ึงของการศึกษาตามหลกั สตู รปริญญาศิลปศาสตรบณั ทติ
สาขาวชิ าออกแบบนทิ รรศการและการจดั แสดง โรงเรยี นการท่องเที่ยวและการบริการ

มหาวิทยาลัยสวนดสุ ติ
ปกี ารศึกษา 2564

EVEX 1

แบบคำรอ้ งเสนอโครงกำรพิเศษออกแบบ
หลักสตู รศิลปศำสตรบณั ฑติ สำขำวิชำออกแบบนิทรรศกำรและกำรจัดแสดง

โรงเรียนกำรท่องเท่ียวและกำรบรกิ ำร มหำวิทยำลัยสวนดุสติ

เรียน ประธานหลกั สตู รฯ สาขาวิชาออกแบบนิทรรศการและการจัดแสดง
เร่ือง ขอเสนอหัวข้อโครงการพเิ ศษการออกแบบ
สิ่งท่แี นบมาด้วย สาเนาโครงการพิเศษ จานวน 1 ชดุ

ขา้ พเจ้า.....................................................................................รหสั นกั ศกึ ษา...............................
มคี วามประสงคข์ อเสนอหัวข้อโครงการพิเศษออกแบบในหัวขอ้ เร่อื ง.........................................................
....................................................................................................................................................................
โดยมีทป่ี รกึ ษาโครงการพเิ ศษ ดงั นี้

1. ลงชื่อ..............................................................อาจารย์ท่ปี รึกษาโครงการ
(..............................................................) ............./................/....................

อาจารย์ประจาหลกั สูตรศิลปศาสตรบัณฑติ สาขาวิชาออกแบบนิทรรศการและการจัดแสดง

2. ลงชื่อ..............................................................ผเู้ ชี่ยวชาญ/ผทู้ รงคุณวุฒิ
(..............................................................) ............./................/....................

สถานท่ที างาน........................................................................................................................
ตาแหนง่ .......................................................................ประสบการณ์การทางาน.................ปี

จึงเรยี นมาเพ่ือโปรดพิจารณาอนุมัติ

ลงช่ือ.............................................................
(.............................................................)
.............../..................../......................
ผูท้ าโครงการพิเศษ

คณะกรรมกำรเหน็ ชอบหัวข้อโครงกำรพิเศษ ได้รับทราบรายละเอียดเรยี บรอ้ ย

00000 ลงชื่อ

ลงช่ือ............................................... (อาจารย์มานะ เอย่ี มบวั )
(..............................................) ......./....../....... ประธานหลกั สูตรศิลปศาสตรบณั ฑติ
สาขาวิชาออกแบบนทิ รรศการและการจัดแสดง
.........ล..ง.ช..ื่อ....(.....................................................................................................................................)............/....../.......
วันที.่ ........../............./..........
ลงช่อื ...............................................
(..............................................) ......./....../.......

ใบอนมุ ัตโิ ครงกำรพิเศษ
หลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑติ สาขาวชิ าออกแบบนทิ รรศการและการจัดแสดง
โรงเรยี นการท่องเทย่ี วและการบริการ มหาวทิ ยาลัยสวนดสุ ติ

ช่ือ.................................................................................................. รหัส ...................................................
หวั ข้อโครงกำรพิเศษ ................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
อำจำรยท์ ่ปี รกึ ษำหลกั ..............................................................................................................................
ผเู้ ชยี่ วชำญ ...............................................................................................................................................
ผทู้ รงคุณวุฒิ ............................................................................................................................................

คณะกรรมกำรสอบโครงกำรพิเศษ ลำยมือช่อื
ผชู้ ว่ ยศาสตราจารย์ มานะ เอ่ียมบวั
ผ้ชู ่วยศาสตราจารย์ ดร.นรนิ ทร สรวิทย์ศริ กุล

อาจารย์ วรรณกิ า เกดิ บาง
อาจารย์ รตนนภดล สมติ นิ ันทน์

วัน / เดือน /ปี ที่สอบ วนั ที่ ...............................................................

สถำนที่สอบ .............................................................................................................

หัวข้อโครงการ โครงการพิเศษดา้ นการออกแบบนทิ รรศการและการจัดแสดง
“Thai betta fish2022W
ผดู้ าเนนิ โครงการ นายภาณวุ ิชญ์ พิชญปรีชาเดช
อาจารยท์ ีป่ รกึ ษา ผ้ชู ่วยศาสตราจารย์ มานะ เอี่ยมบวั
หลักสูตร หลกั สตู รศลิ ปศาตรบัณฑติ สาขาออกแบบนทิ รรศการและจัดแสดง
ปกี ารศึกษา 2554

บทคัดยอ่

ปลากดั เป็นปลาพ้นื เมืองของไทยท่ีนยิ มเลย้ี งกนั มาต้ังแต่สมัยโบราณ ซึ่งรจู้ กั กนั ดขี องคนไทยมา
เป็นเวลาช้านาน เน่ืองจากว่าปลากัดมีลักษณะพิเศษ คือ เป็นปลานักสู้ ทรหด อดทน ซึ่งเป็นเหตุให้คนนามา
“กัดแขง่ ขันกัน” กลายเปน็ เกมกีฬาที่คนไทยนิยมเลน่ กันมา โดยเฉพาะคนในท้องถิ่น และในปจั จุบันได้มี
การเพาะพนั ธ์ปลากดั กันอย่างแพร่หลาย และนาไปสกู่ ารต่อยอด สร้างรายได้ รวมถงึ การส่งออกขายตาม
ต่างประเทศ

ศึกษาโครงการพิเศษนาเร่ืองราวของปลากัดมานาเสนอเรื่องราวให้แก่ผู้ที่สนใจปลากัดมา
นาเสนอทั้งในเชิงข้อมูลการเพาะพันธ์และเชิงธุรกิจในหลายรูปแบบ รวมถึงการตลาดและวีธีการส่งออก
ปลากัดขายสู่ต่างประเทศ ณ รอยัล พารากอน ฮอลล์ ศูนย์การค้าสยามพารากอน โดยมีการจัดแสดงใน
หลายรูปแบบเพื่อใหม้ ีความเหมาะสมแกผ่ ้สู นใจ ในวันท่ี 21-23 มกราคม 2565

โครงการออกแบบนิทรรศการและจัดแสดง Thai betta fish2022 ผู้ศึกษาโครงการพิเศษได้
ศึกษาข้อมลู ด้านพื้นฐานเก่ียวกับปลากัด ในรูปแบบต่างๆ เพ่ือถ่ายทอดกิจกรรมและรูปแบบท่ีแปลกใหม่
และสร้างแรงดึงดูดและแรงบันดาลใจเกี่ยวกับปลากัด ให้ผู้สนใจได้นาปลากัดไปต่อยอดทางธุรกิจใน
หลายด้าน ท้ังด้านการเพาะพันธ์ การออกแบบเครื่องแต่งกายจากลวดลายของปลากัด รวมถึงการขาย
ปลากัดออกสู่ตลาดและการส่งออกสตู่ ่างประเทศ เพื่อให้ตอบโจทยต์ ามวัตถปุ ระสงค์ที่ต้ังไว้ และโครงการยังมี
ผู้เช่ียวชาญและผู้ทรงคุณวุฒิ จานวน 2 คน ประเมินและวิเคราะห์ผลและได้ให้คาแนะนาในเรื่องการ
ประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับการเข้าร่วมจัดประกวดการออกแบบชุดจากลวดลายของปลากัด ผ่านทางช่องทาง
Social Media เพ่ือให้มผี ู้เขา้ ร่วมกจิ กรรมมากขน้ึ

ก

กิตตกิ รรมประกาศ
ในการศึกษาและดาเนินโครงการพิเศษด้านการออกแบบนิทรรศการและการจัดแสดง Thai
betta fish2022 สามารถสาเรจ็ ลลุ ว่ งไปด้วยดี เป็นผลจากการศึกษา ค้นคว้า หาข้อมลู หลายแหล่งข้อมูล
และได้รับความร่วมมือจากผู้สนบั สนุนและผู้มอี ปุ การคุณ ดงั น้ี
ขอขอบพระคุณ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ มานะ เอ่ียมบัว และอาจารย์ทุกท่านในหลักสูตรที่ให้
คาแนะนา ให้คาปรึกษารวมถึงการปรับปรุงและแก้ไขข้อบกพร่องตลอดทุกขั้นตอนจนจนเสร็จส้ิน
กระบวนการทาให้รูปเลม่ ประสบความสาเรจ็ ดว้ ยดี
ขอขอบพระคุณคณะกรรมการ ผู้เชยี่ วชาญและผู้ทรงคุณวฒุ ิ ที่คอยให้คาแนะนาถ่ายทอดทักษะ
ความรู้ในดา้ นต่าง ๆ และประเมินความเป็นไปไดใ้ นการจัดทาโครงการน้ีแกข่ ้าพเจ้า
โครงการพิเศษนี้เป็นส่งหน่ึงของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาศิลปศาสตรบัณฑิต สาขา
ออกแบบนิทรรศการและการจดั แสดง ทั้งนีข้ ้อความเนอ้ื หาบางส่วนทอ่ี ้างองิ ถึงผสู้ นับสนนุ วนั เวลา และ
สถานที่จัดงาน ฯลฯ ตามท่ีได้แสดงไว้ในแผนภาพและในโครงการน้ี เป็นเพียงการอ้างอิงเพ่ือให้
แบบจาลองของการศึกษาน้ีเหมาะสมและใกล้เคียงกับความเป็นจริง โดยผู้จัดทามิได้มีเจตนาจะกระทา
ให้เกดิ ความเสยี หายตอ่ ผใู้ ด

นายภาณวุ ิชญ์ พชิ ญปรชี าเดช
พฤษภาคม 2565

ข

สารบญั หนา้
(ก)
บทคดั ยอ่ (ข)
กิตติกรรมประกาศ (ค)
สารบัญ (ง)
สารบญั ตาราง (จ)
สารบัญภาพ
1
บทที่ 1 บทนา 1
ความเปน็ มาและความสาคญั ของโครงการ 2
วตั ถุประสงค์ของโครงการ 2
กรอบแนวความคดิ ในการดาเนินโครงการ 3
ขอบเขตการศกึ ษาโครงการ 3
ประโยชน์ที่คาดว่าจะไดร้ บั 3
นยิ ามศพั ท์
4
บทที่ 2 เอกสารและวรรณกรรมที่เกีย่ วข้อง 5
ประวัติและความเปน็ มาของปลากดั 19
ชนิดของปลากัด 30
วิธกี ารเพาะเล้ยี งและขยายพันธ์ุ 53
สง่ ออกต่างประเทศ 67
การออกแบบนิทรรศการและการจดั แสดง 69
ทฤษฎสี ี/กราฟกิ ในการออกแบบ 71
พน้ื ทก่ี ารจัดแสดง
72
บทท่ี 3 วธิ ีและข้นั ตอนการดาเนินโครงการ 73
วิธดี าเนินโครงการ 73
ขั้นตอนการออกแบบ 73
ขั้นตอนการจดั แสดง 73
เครอื่ งมือท่ีใช้ในโครงงาน 75
การวเิ คราะหข์ อ้ มูล 76
ผูท้ รงคณุ วฒุ ิและผูเ้ ช่ียวชาญ 77
78
บทที่ 4 ผลลัพธข์ องโครงการ 78
แนวคดิ ในการออกแบบนิทรรศการและการจดั แสดง
Inspiration ในการดาเนินโครงการ

Mood & Tone ในการดาเนินโครงการ หนา้
การออกแบบพื้นท่ีจัดงาน Plan 79
การออกแบบทัศนียภาพ Presentation 80
การออกแบบสญั ลกั ษณข์ องงาน Logo 81
การออกแบบสอื่ โฆษณาประชาสัมพนั ธ์ Poster 90
การออกแบบของท่ีระลึก 90
ผลการประเมินโครงการโดยผทู้ รงคุณวุฒแิ ละผ้เู ชี่ยวชาญ 91
92
บทท่ี 5 สรุป อภิปรายผลและขอ้ เสนอแนะ
สรปุ ผลการดาเนนิ การ 94
อภิปรายผล 94
ขอ้ เสนอแนะเพิม่ เตมิ จากผเู้ ชย่ี วชาญ 95
95
เอกสารอา้ งองิ
96
ภาคผนวก
ภาคผนวก ก. แบบประเมินผ้ทู รงคณุ วฒุ แิ ละผู้เชย่ี วชาญ 99
ภาคผนวก ข. ประวตั ิผู้ทรงคณุ วุฒิและผเู้ ชี่ยวชาญ 100
ภาคผนวก ค. ประวตั ผิ ้ดู าเนินโครงการ 110
112

สารบญั ตาราง หนา้
ตารางที่ 92
4.1 ตารางแสดงคา่ เฉลย่ี การเมนิ จากผทู้ รงคุณวุฒิและผ้เู ช่ยี วชาญ

สารบญั ภาพ หนา้
ภาพท่ี
5
2.1 ปลากดั ไทย 6
2.2 ปลากดั ไทย 9
2.3 ลักษณะทว่ั ไปของปลากดั 12
2.4 ลกั ษณะทีด่ ีของปลากดั ไทย 12
2.5 ลกั ษณะรูปร่างของปลากัดไทย 12
2.6 ลกั ษณะของปลากดั 13
2.7 ปลากดั สีเดยี วสอี ่อน 14
2.8 ปลากัดสีเดียวเขม้ 14
2.9 ปลากัดสีเดียวตาข่าย 15
2.10 ปลากดั สองสี 15
2.11 ปลากดั สองสผี สม 15
2.12 ปลากดั สองสผี เี ส้ือ 16
2.13 ปลากัดสามสี 16
2.14 ปลากดั สามสสี ผี สม 17
2.15 ปลากดั สามสผี เี ส้อื 17
2.16 ปลากัดหลากสี 18
2.17 ปลากดั หลากสีลายจดุ 18
2.18 ปลากัดหลากสีลายหัว 18
2.19 รูปแบบสีสนั ของปลากัด 19
2.20 รปู แบบสีของปลากดั 20
2.21 ลกั ษณะของปลากดั ลูกหมอ้ 20
2.22 ปลากดั ลูกหม้อ 21
2.23 ปลากดั ป่ามหาชยั , ปลากดั ป่าภาคใต้, ปลากดั ป่าภาคอสี าน 22
2.24 ปลากดั ลกู ผสม 23
2.25 ปลากัดลูกผสมหรือลกู สงั กะสีหรือลกู ตะก่วั 24
2.26 ปลากัดลูกผสมระหว่างปลากัดหม้อและปลากัดป่าภาคใต้ 24
2.27 ปลากดั ครบี ยาว 25
2.28 ปลากดั จนี 25
2.29 ปลากดั จนี (Veil Tail Betta) 26
2.30 ลกั ษณะของปลากดั จนี 26
2.31 รปู รา่ งของปลากดั จนี

ภาพท่ี หนา้

2.32 ปลากัดหางสามเหล่ียม 27
2.33 ปลากัดหางสามเหลยี่ มหรือปลากัดเดลตา 27
2.34 ปลากัดหางพระจันทร์คร่งึ ซีก 28
2.35 ปลากดั หางพระจนั ทร์ครึง่ ซีกหรอื ฮาลฟ์ มนู 28
2.36 ปลากดั หางมงกฎุ 29
2.37 ปลากัดหางมงกุฎหรอื ปลากดั คราวนเ์ ทล 29
2.38 การขยายพันธ์ปุ ลากัด เตรียมพ่อพันธ์ุ 30
2.39 การเตรียมแม่พนั ธ์ุ 31
2.40 การเลอื กปลากดั เพื่อผสมพนั ธุ์ 31
2.41 การเลอื กปลากดั เพศเมยี เพ่อื ผสมพนั ธ์ุ 32
2.42 วธิ ีการผสมพนั ธ์ุ 33
2.43 ลกั ษณะและวิธกี ารผสมพันธุ์ 34
2.44 วธิ ีการผสมพันธ์ุ (เพศผู้เก็บไข่ใส่หวอด) 35
2.45 การเตรียมบอ่ เพาะพ่อพันธ์แุ ม่พนั ธุ์ 35
2.46 บ่อเพาะพนั ธุ์ปลากดั 36
2.47 การตรวจสอบการวางไขข่ องปลา 37
2.48 การอนบุ าลลกู ปลา 38
2.49 การอนุบาลลูกปลา (การฟกั ตวั ออกจากไข่) 39
2.50 การเตรยี มบ่อ 40
2.51 การจาแนกเพศปลากดั 41
2.52 การเกิดเม็ดสีของปลากัด 42
2.53 การเกิดเม็ดสี รงควตั ถสุ เี งาวาว สีนา้ เงนิ และสีเขยี ว 43
2.54 การเกิดเมด็ สี รงควตั ถุสดี า 43
2.55 การเกดิ เมด็ สี รงควัตถุสีแดง 44
2.56 การเกดิ เม็ดสขี องปลากดั รงควัตถแุ คโรทีนอยด์ 44
2.57 โรคของปลากดั 45
2.58 โรคและอาการของปลากดั 45
2.59 อาการของโรคไฟลามทงุ่ 46
2.60 อาการของโรคทอ้ งมาน 46
2.61 อาการของโรคปากดา 47
2.62 อาการของโรคปากเปอื่ ย 47
2.63 อาการของโรคเช้อื รา 48

ภาพท่ี หนา้

2.64 อาการของโรคหางและครบี เปอ่ื ย 48
2.65 อาการของโรคจุดขาว 49
2.66 อาการของโรคสนิม 50
2.67 อาการของโรควณั โรคปลา 50
2.68 อาการของโรคท่เี กดิ จากแบคทีเรีย 51
2.69 อาการของโรคคอลมั น์ 52
2.70 อาการของโรคการตกเลอื ด 52
2.71 อาการของโรครใู นหวั 52
2.72 ปลากัดเพอื่ การสง่ อออกต่างประเทศ 53
2.73 ปลากัดลายธงชาติ 55
2.74 สถาบนั วิจยั สขุ ภาพสัตว์นา้ กรมประมง 57
2.75 สถิติการสง่ อออกต่างประเทศ 63
2.76 สง่ อออกตา่ งประเทศโดยไปรษณยี ์ไทย 64
2.77 ขน้ั ตอนการสง่ อออกต่างประเทศ 65
2.78 วธิ ีการแพ็คปลากัดเพือ่ ส่งอออกต่างประเทศ 66
2.79 แอปพลเิ คชัน Wallet@POST 67
2.80 พ้นื ที่การจดั แสดง 71
3.1 ผู้ทรงคณุ วฒุ แิ ละผู้เช่ียวชาญ 76
3.2 ผเู้ ชี่ยวชาญด้านงาน Event 77
4.1 Inspiration ในการดาเนินโครงการ 79
4.2 Mood & Tone ในการดาเนนิ โครงการ 80
4.3 ผังพน้ื ทสี่ ถานท่จี ดั แสดงงาน 81
4.4 พน้ื ที่ PALAGON HALL 3 81
4.5 ภาพจาลองทางเขา้ งานจัดแสดง 82
4.6 ภาพจาลองบรรยากาศทางเขา้ งานจดั แสดง 83
4.7 ภาพจาลองจัดแสดง โซน EXIBITION 84
4.8 ภาพจาลองจัดแสดง โซน EXIBITION (ตอ่ ) 85
4.9 ภาพจาลองจดั แสดง โซนบูธ ขายอาหารปลากดั 86
4.10 ภาพจาลองจัดแสดง โซนบธู ขายอาหารปลากดั (ต่อ) 87
4.11 ภาพจาลองจดั แสดง โซน workshop 88
4.12 ภาพจาลองจัดแสดง โซน workshop (ต่อ) 89

ภาพท่ี หน้า

4.13 ภาพจาลองจัดแสดง โซน เวที 90
4.14 การออกแบบสญั ลักษณ์ของงาน Logo 91
4.15 การออกแบบสอ่ื โฆษณาประชาสัมพันธ์ Poster 91
4.16 การออกแบบของที่ระลึก 92

บทที่1
บทนำ

1.1 ควำมเปน็ มำและควำมสำคญั
ปลากัด เป็นปลาน้าจืดสายพันธ์ุพ้ืนเมือง พบได้ตามแหล่งน้าธรรมชาติทั่วไปในภูมิภาคเอเชีย

ตะวันออกเฉียงใต้ เดิมทีชาวไทยสมัยโบราณนิยมเล้ียงปลากัดเพื่อน้ามากัดในลักษณะเกมกีฬาคล้ายกับการ
ชนไก่มากว่าร้อยปีแล้ว เพราะปลากัดเป็นปลาท่ีมีความอดทนในการต่อสู้เป็นระยะเวลานานเพ่ือเอาชนะกนั
มีคุณสมบัติว่องไว อดทน แข็งแรง มีสัญชาตญาณของการเป็นนักสู้เพ่ือปกป้องอาณาเขตของตนเอง
โดยลักษณะธรรมชาติในการกัดของปลากัดจะมีลีลาท่ีสวยงามและมีช้ันเชิงในการต่อสู้ มีการพองครีบให้
ขยายใหญ่ขึ้นเพ่ือข่มขวัญคู่ต่อสู้ ซึ่งแท้จริงแล้วยังมีปลาอีก 2 ชนิดที่นิยมน้ามากัดแข่งขัน น่ันคือ ปลา
หวั ตะกัว่ และปลาเข็ม แตไ่ ม่ได้รับความนยิ มเท่ากบั ปลากดั ขณะเดียวกนั ด้วยสสี ันลวดลายสดใสแตกต่างจาก
ปลาชนิดอน่ื ปลากดั จึงนยิ มน้ามาเลย้ี งเพอื่ เป็นปลาสวยงามเช่นกนั

เดิมทีปลากัดไทยเป็นปลาท่ีสามารถพบได้ตามแหล่งน้าธรรมชาติท่ัวไป อย่างท้องนาและบึงต่างๆ
มีชอ่ื เรียกสายพนั ธวุ์ ่า “ปลากดั ป่าหรอื ปลากัดลูกทุ่ง” มลี ักษณะไม่สวยงามมากนัก ปกตจิ ะมีสีน้าตาล เทา หรอื เขียว
แต่เม่ืออยู่ในสภาวะท่ีต้องต่อสู้ ตัวผู้จะมีน้าเงินหรือแดงปรากฏขึ้นชัดเจน และครีบจะพองโตกางออกเต็มท่ี
ดูสง่าสวยงาม ต่อมามีการพัฒนาสายพันธุ์เพ่ือให้ปลากัดปา่ สามารถกัดเก่งขึ้น อดทนข้ึน จึงมีชื่อเรียกใหมว่ า่
“ปลากัดลูกหม้อ” ซึ่งมาจากการใช้หมอดินในการเพาะเลี้ยงระยะแรก มีรูปร่างหนาและใหญ่มากข้ึน
ส่วน “ปลากัดจีน” ได้รับการพัฒนาสายพันธ์ุมาจากปลากัดหม้ออีกทีหน่ึง มีลักษณะครีบและหางยาวข้ึน
มากกว่าล้าตัวอีกเท่าหนึง่ ท่ีส้าคัญคือมีการพัฒนาสีสันให้สวยงามมากขึ้น ซึ่งชื่อปลากัดจีน ไม่ได้หมายความ
ว่ามาจากเมอื งจีน แต่มาจากครีบทย่ี าวกรยุ กรายสสี ดใสเหมือนชุดงิ้วของจีนนั่นเอง

ปลากัดความสวยงามของไทยได้รับความนิยมเลี้ยงกันอย่างแพร่หลายในประเทศต่างๆทั่วโลก
เกษตรกรผ้เู พาะเลยี้ งปลาสวยงามของไทยมีความรู้และความชา้ นาญในการพฒั นาสายพันธป์ ลากัด จนเปน็ ที่
ยอมรับของนักเลี้ยงปลาท่ัวโลกจากมูลคา่ การสง่ ออกปลาสวยงามแต่งละปี พบไดว้ ่าปลากัดเป็นปลาสวยงาม
ท่ีมูลค่าการส่งออกเป็นอันดับ 1 ส้าหรับการประกวดปลากัดสวยงามน้ัน ในแต่ละปีจะมีการจัดประกวด
หลายๆงาน ท่ีเป็นงานใหญ่ระดับประเทศแต่ผู้คนสมัยนี้จะเลี้ยงดูปลากัดแบบผิดๆไม่รู้วิธีการเลี้ยงดูและ
เพาะเล้ียงท่ีถูกต้อง ดังนั้นจึงจัดท้าโครงการนขี้ ึ้นมาเพ่ือให้ความรแู้ ละข้อมูลท่ีเป็นประโยชน์ต่อบุคคลทั่วไปท่ี
ชื่นชอบและต้องการเพาะเล้ียงอีกท้ังยังช่วยพัฒนาเศรษฐกิจให้กับผู้ประกอบการและบุคคลทั่วไปท่ีต้องการ
ตอ่ ยอดและสรา้ งอาชพี นี้

1

1.2 วตั ถุประสงค์
1.1 เพ่ือสง่ เสรมิ พฒั นาเศรษฐกจิ เกีย่ วกับปลากดั ใหก้ บั ผบู้ รโิ ภคและผปู้ ระกอบการ
1.2 เพอื่ อนุรักษณ์ความสวยงามตามธรรมชาตขิ องปลากัด
1.3 เพือ่ ให้ขอ้ มลู ความรู้การดูแลและการเพาะเลี้ยงปลากัดไทย

1.3 กรอบแนวคิด

โครงกำรพิเศษด้ำนกำรออกแบบนิทรรศกำรและกำรจดั แสดง

“Thai betta fish2022”

EVENT EXHIBITION
Workshop - ให้ความรใู้ นการเพาะพนั ธ์ปลากัด
- การสอนเพาะพนั ธุ์ปลากัด - ใหค้ วามรเู้ กี่ยวกับการเลยี้ งดูอย่าง
จัดประกวดปลำกดั สวยงำม ถูกต้อง
โซนภำยในงำน
- บูธโชว์ปลากดั สวยงามระดบั ประเทศ สถำนที่จัดงำน
- บูธอาหารส้าหรบั ปลากัด ศนู ย์การคา้ สยามพารากอน
- บูธปลากัดสายพันธต์ า่ งๆ
- เวทีสา้ หรบั การให้ความรู้ในเร่อื งของปลากัดโดย กลุ่มเป้ำหมำย
ผู้เช่ยี วชาญในการเพาะปลากัดของไทยดังไกลถงึ - ผูป้ ระกอบการ
ตา่ งประเทศ - กล่มุ คนรกั ปลากัด
- ทุกเพศ ทุกวยั

2

1.4 ประโยชน์ทีค่ ำดว่ำจะได้รับ
1.1 ผู้คนจะได้รู้วิธกี ารดูและและเพาะเลยี้ งอย่างถูกตอ้ ง
1.2 ต่อยอดสรา้ งรายได้และพัฒนาเศรษฐกจิ ให้กับผปู้ ระกอบการ
1.3 อนรุ ักษณ์ปลากัดไทยมมี าตง้ั แต่สมัยโบราณ
1.5 ขอบเขตของโครงกำร
นิทรรศการน้ีมุ่งเน้นในด้านการจัดกิจกรรมเพื่อให้ความรู้ในด้านการเพาะเลี้ยงและการดูแลปลากัดท่ีถูกต้อง
เพื่อสามารถตอ่ ยอดและสรา้ งอาชพี ให้กบั ผปู้ ระกอบการและใครหลายๆ คน
1.6 นิยำมศัพท์
ปลากัด หมายถึง ชื่อปลาน้าจืดขนาดเล็กชนิด Betta splendens Regan ในวงศ์ Osphronemidae ขนาด
ยาวได้ถึง ๖.๕ เซนติเมตร ท้ารังเป็นหวอดท่ีผิวน้า ตัวผู้ใหญ่กว่าตัวเมีย มีสีสวยงาม สามารถกางครีบและ
แผ่นปิดเหงอื ก เปล่งสีลา้ ตัวให้เขม้ ขน้ึ ในขณะต่อสู้มกั กดั กนั จึงเรยี กวา่ ปลากัด

3

บทที่ 2

เอกสารและวรรณกรรมทเ่ี ก่ียวข้อง
โครงการออกแบบนิทรรศการและการจัดแสดง ผู้ศึกษาโครงการได้จัดโครงการ Thai betta fish 2022
เพอ่ื ใหค้ วามรแู้ ละความเขา้ ใจในเร่ืองของปลากัด เพราะเปน็ สงิ่ สวยงามทน่ี ยิ มของใครหลายคนทีช่ นื่ ชอบและ
ต้องการเล้ียงหรือขยายพันธุ์เพ่ือต่อยอดทางด้านเศรษฐกิจแต่มักจะไม่รู้ข้อมูลหรือวิธีการต่างๆ ในการดูแล
เพาะเลี้ยงและขยาย พันธุ์ท่ีถูกต้องดังน้ันจึงจัดทาโครงการน้ีข้ึนมาเพื่อให้ข้อมูลความรู้และวิธี การดูแล
การเจรญิ เติบโตได้อยา่ งสวยงามและถูกตอ้ งดงั น้ี
2.1 ประวตั แิ ละความเป็นมาของปลากัด
2.2 ชนิดของปลากัด
2.3 วธิ ีการเพาะเลีย้ งและขยายพนั ธุ์
2.4 สง่ ออกต่างประเทศ
2.5 การออกแบบนทิ รรศการและการจัดแสดง
2.6 ทฤษฎสี ี/กราฟิกในการออกแบบ
2.7 พ้ืนทก่ี ารจัดแสดง

4

2.1 ประวัติและความเป็นมาของปลากัด
ปลากัดเป็นปลาน้าจืดขนาดเล็ก ซึ่งรู้จักกันดีของคนไทยมาเป็นเวลาช้านาน เน่ืองจากว่าปลากัดมี

ลกั ษณะพิเศษ คือ เป็นปลานกั สู้ ทรหด อดทน ซง่ึ เป็นเหตุให้คนนามา “กัดแขง่ ขนั กัน” กลายเป็นเกมกีฬาท่ี
คนไทยนิยมเล่นกันมาต้ังแตส่ มัยโบราณ โดยเฉพาะคนในท้องถ่ินชนบท ว่ากันว่าเมื่อเสรจ็ จากงานประจาคอื
อาชีพการเกษตร ผู้คนในแต่ละชุมชนตามชนบทต่าง ๆ มักจะหอบห้ิวเอาปลากัดตัวเก่งของตวั เองออกมากัด
แข่งขันกนั

2.1.1 ประวัตปิ ลากัด
ปลากัด (Betta splendens Regan)เป็น ปลาพื้นเมืองของไทยที่นิยมเพาะเล้ียงมาต้ังแต่โบราณ
เป็นเวลาหลายร้อยปี มาแล้ว ท้ังเพ่ือไว้ดูเล่น และเพ่ือกีฬากัดปลา และเป็นท่ีรู้จักกันดีในต่าง ประเทศมา
นานเช่นกัน ได้มีการนาปลากัดไปเลี้ยงในยุโรป ต้ังแต่พ.ศ. 2414 ได้ นาไปทาการเพาะเล้ียงกันอย่าง
กว้างขวาง และเพาะไดส้ าเร็จที่ ประเทศ ผร่งั เศส เมื่อปี พ.ศ. 2436 ปจั จบุ นั ประเทศไทยมีการเพาะพันธุ์กัน
แพรห่ ลาย เนื่องจากเปน็ ปลาทเ่ี ล้ียงและเพาะพันธุไ์ ดง้ ่ายปหี น่ึงประเทศไทยสง่ ปลากัดไปขายยังต่างประเทศ
คิดเป็นมูลค่าหลายล้านบาทปลากัดพันธ์ุดั้งเดิม ใน ธรรมชาติ มีสีน้าตาลขุ่นหรือสีเทาแกมเขียว ครีบและหางสั้น
ปลาเพศผู้มีครีบ และหางยาวกว่าเพศเมีย เล็กน้อย จากการเพาะพันธุ์และการคัดพันธ์ุติดต่อกันมานานทาให้ได้
ปลากัดที่มีสีสันสวยงามหลายสี อีกทั้งลักษณะครีบก็แผ่กว้างใหญ่ สวยงามกว่าพันธุ์ดังเดิมมากและจาก
สาเหตุนี้ทาให้มีการจาแนกพันธุ์ปลากัดออกไปได้เป็นหลายชนิด เช่น ปลากัดหม้อ ปลากัดทุ่ง ปลากัดจีน
ปลากดั เขมร ปลากัด พม่า เปน็ ต้น เนอื่ งจาก
ปลากดั เปน็ ปลาขนาดเล็ก เจริญเติบโตดีในภาชนะแคบ ๆ และในการเลี้ยงไมต่ ้องใช้ เครือ่ งชว่ ยเพิ่ม
ออกซเิ จน ในนา้ จงึ เปน็ ท่ีนยิ มนามาใช้เป็นสตั วท์ ดลองในหอ้ งปฏิบัตกิ าร

ภาพท่ี 2.1 ปลากัดไทย
ท่ีมา : Taiwod (2562)

5

ในปี พ.ศ. 2383 พระมหากษัตริย์ไทยได้มอบปลากัดแก่นายแพทย์เดียวดอร์ แคนเตอร์ จากสถาบัน
เบนเกลเมดิคอล เซอร์วิสของสหรัฐอเมริกา ที่เป็นวาดภาพ และบันทึกรายละเอียดเกี่ยวกับปลากัดไว้ ในปี
พ.ศ. 2392 นายแพทย์เดียวดอร์ แคนเตอร์ ได้ต้ังชื่อให้ว่า Macropodus pugnax, Var. แต่พบว่าเกิดความ
สับสนระหวา่ งชนดิ ปลากดั กับปลาชนดิ อื่นทีม่ ีการค้นพบใหม่ท่ีมลี ักษณะคล้ายกนั บ่อย ทาให้มกี ารตรวจสอบ
อีกครัง้ ในปี พ.ศ.2452 โดย ซ.ี เทด็ เรแกน และได้ให้ช่อื ทางวทิ ยาศาสตรใ์ หแ้ ก่ปลากดั ว่า Betta splendens
หมายถงึ นกั รบผู้สงา่ งาม

พบหลักฐานบันทึกถึงการเร่ิมนาปลากัดไทยไปเลี้ยงในยุโรป ปี พ.ศ. 2414 โดยมีการเพาะสาเร็จท่ี
ประเทศฝร่ังเศส เมอื่ ปี พ.ศ. 2436 ไดน้ าเข้าไปในเยอรมันนี ครงั้ แรกในปี พ.ศ. 2439 และเขา้ ส่สู หรฐั อเมริกาในปี
พ.ศ. 2453

ลักษณะทางอนุกรมวิธานปลากัด เป็นปลามีเกล็ดจัดอยู่ในกลุ่มของปลากริม ปลาหมอไทย ปลา
กระดี่ ปลาสลดิ มีชอ่ื สามัญวา่ Siamese Fighting Fish หรอื มกั เรยี ก Fighting Fish จดั อนกุ รมวธิ านได้ ดังน้ี

Phylum : Chordata Subphylum : Vertebrata
Superclass : Gnathostomata Class : Actinopterygii
Subclass : Neopterygii Division : Teleostei
Subdivision : Euteleostei Superorder : Acanthopterygii
Series : Percomorpha
Suborder : Anabantoidei
Subfamily : Macropodinae
Species : Betta splendens

ภาพท่ี 2.2 ปลากดั ไทย
ที่มา : pasusat (2558)

6

เสน่ห์ของปลากัดท่ีนอกจากจะมีลีลาการต่อสู้ท่ีดุเดือดเร้าใจและทรหดอดทนแล้ว จากบันทึกของ
มิสเตอร์ เอช. เอ็ม. สมิท ที่ปรึกษาด้านสัตว์น้าในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลท่ี 6
ซ่ึงได้ชมการกัดปลามามากกว่า 100 ครั้ง บันทึกไว้ว่าการกัดปลาของคนไทยไม่ใช่เร่ืองโหดร้าย ป่าเถ่ือน
สยดสยองเหมือนดังที่เข้าใจกัน แตเ่ ป็นการต่อสู้ทีเ่ ร้าใจเต็มไปดว้ ยศลิ ปะและความงามในลลี าการเคลื่อนไหว
ท่ีสง่างาม คล่องแคล่ว เฉียบแหลม และอดทน เมื่อเกมส้ินสุด ปลาท้ังคู่อาจมีสภาพถูกกัดขาดว่ิน หรือเกล็ดหลุด
แต่ภายในเวลาประมาณ 3 สัปดาห์ ก็สามารถงอกกลับมาเป็นปกติใหม่ดังเดิมนอกจากน้ันแล้ว ปลากัดยังเป็น
ปลาท่ีสวยงามท่ีหาใดเทียบ ยุคต่อมาเริ่มมีการนาปลากัดมาเพาะเลี้ยงเพ่ือใช้ในการกัดแข่งขัน และผสมพันธุ์
เพ่อื ใหไ้ ด้ปลาทอ่ี ดทน กัดเก่ง สแี ปลกตาสวยงาม ซง่ึ เปน็ ที่นิยมกันอย่างกวา้ งขวางและเป็นปลาสวยงามชนิดแรก
ท่ีคนไทยนิยมเล้ียง การเพาะเล้ียงปลากัดจึงแบ่งออกเป็นสองกลุ่มใหญ่ๆ กลุ่มหน่ึงเป็นการเพาะเล้ียงปลากัด
เพื่อเอาไว้กัดแข่งขันเป็นการกีฬา อีกกลุ่มหน่ึงเป็นการเพาะเล้ียงปลากัดเพื่อเป็นปลาสวยงาม ปลากัดสาย
พันธ์ุด้ังเดิมจากธรรมชาติมักเรียกติดปากว่า “ปลากัดลูกทุ่ง” หรือ “ปลากัดป่า” และได้มีการพัฒนาสาย
พันธแุ์ ละความสามารถในช้นั เชิงการกัดจนถงึ ปจั จุบัน จนเป็นเอกลกั ษณอ์ ยา่ งหนง่ึ ของประเทศไทยและเป็นที่
รับรูข้ องชาวตา่ งชาตใิ นชอ่ื “Siamese fighting fish”

ปลากัด มีชื่อสามัญว่า Siamese Fighting Fish เป็นปลาสวยงามที่สร้างชื่อเสียงให้กับประเทศไทย
มานานแล้ว เนื่องจากเป็นปลาสวยงามที่นอกจากจะมีสีสันสดเข้มสวยงามสะดุดตามากแล้ว ยังเป็นปลาท่ี
จัดว่าเป็นยอดนักสู้ตัวฉกาจอย่างยิ่ง โดยเฉพาะปลากัดที่ไปจากประเทศไทยจัดว่าเป็นปลาท่ีกัดเก่งและมีความ
ทรหดมากท่สี ุด ทาให้ไดร้ ับความนิยมจากประเทศต่างๆทั่วโลก ในประเทศไทยนิยมเล้ียงปลากัดมานานแลว้ และ
ไดเ้ นน้ เปน็ การเล้ยี ง เพ่อื เกมกฬี าโดยเฉพาะมีการจัดตง้ั เปน็ บ่อนการพนัน ทางราชการจะมกี ารอนุญาตให้เปิด
สถานทสี่ าหรับเดิมพัน การกัดปลา เรียก บอ่ นปลากดั หรือ บ่อนกดั ปลา มาต้งั แตโ่ บราณจนกระทงั่ ปจั จุบัน

ปลากัดทพี่ บและสามารถรวบรวมข้อมูลได้ในปจั จบุ ันมจี านวนมากกว่า 40 สายพนั ธท์ุ ี่พบในประเทศไทย
มีไม่น้อยกว่า 11 สายพันธ์ุ ดังนี้ Betta abbreviata, Betta anabatoides, Betta belliea,Betta cocina,
Bettaimbellis Betta macrophthalma, Betta Persephone,Betta pugnax,Betta maragdina,Betta
splendens, และ Betta tessyae เป็นต้น ซึ่งปลากัดที่เรามักพบเห็นและเรียกเป็นปกติว่า “ปลากัด” นั้น
ไม่ว่าจะเป็นปลากัดหม้อ หรือปลากัดจีนจะหมายถึงปลากัดที่มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Betta splendens
และมีชือ่ สามญั ว่า Siamese Fighting Fish นั้นเอง

2.1.2 ลักษณะทว่ั ไปของปลากัด
ปลากัดเป็นปลาพ้ืนเมืองของประเทศไทย มีรูปร่างสวยงาม พบแพร่กระจายทั่วไปทุกภาคของ
ประเทศและสาหรับในต่างประเทศก็พบว่ามีปลากัดกระจายอยู่ท่ัวไปเช่นกัน เช่น มาเลเซีย พม่า ลาว กัมพูชา
และจีน เปน็ ตน้ ตามธรรมชาติปลากดั จะมสี ีนา้ ตาลขุน่ หรอื สีเทาแถบเขยี วมีลายตามลาตัว ครบี และหางสัน้ มี
นิสัยก้าวร้าว ตัวผู้ครีบและหางจะยาวกว่าตัวเมียเล็กน้อยและยังมีสีสันสวยงามมากกว่าตัวเมียอย่างเห็นได้ชัด
ปลากัดจะอาศัยอยู่ ตามบริเวณแหล่งน้าที่ค่อนข้างใส น้าน่ิงหรือไหลเอื่อย ๆ บริเวณผิวน้า เช่น ทะเลสาบ

7

หนอง บึง แอ่งน้า ลาคลอง ท่ีมีพันธุ์ไม้น้าขึ้นประปราย เป็นต้น ปลากัดมีลาตัวแบนข้าง ลาตัวยาว หัวเล็ก
มีขนาดเฉล่ีย 5-6 เซนติเมตร ชอบกินอาหารจาพวกสัตวข์ นาดเล็กหรือตัวอ่อนของแมลง เช่น ลูกน้า ไรแดง
ไรนา้ หนอนแดง เปน็ ตน้ แต่ถ้านามาเลีย้ งก็สามารถฝึกใหก้ ินอาหารสาเร็จรูปได้ ปลากดั จะมีฤดูการผสมพันธ์ุ
ในชว่ งเดอื น พฤษภาคม-กันยายน โดยปลาจะจบั ค่กู นั เองตัวตอ่ ตวั ตัวผ้จู ะสรา้ งรงั โดยการพ่นฟองขน้ึ มาตาม
ผิวน้าเรียกว่า “หวอด” ตัวเมียท่ีพร้อม จะวางไข่ก็จะเข้ามาวางไข่โดยตัวผู้จะเป็นตัวรัดตัวเมียให้ปล่อยไข่
ออกมาพร้อม ๆ กับปลอ่ ยนา้ เชอื้ ของตวั เองออกมา จากนั้นตวั ผจู้ ะเกบ็ ไข่มาไวใ้ นรังของตวั เอง “หวอด” และ
เฝ้าดูแลไข่จนกระทั้งไข่ฟักเป็นตัวออกมาปลากัดยังมีอวัยวะพิเศษอย่างหนึ่ง ที่ช่วยในการหายใจ นอกจาก
เหงือก อวัยวะนั้นมีช่ือว่า(Labyrinth organ) อยู่ในโพรงอากาศหลังช่องเหงือก ซึ่งทาให้ปลากัดสามารถอยู่
ในน้าทม่ี อี ากาศนอ้ ยได้เปน็ อยา่ งดี

ปลากัดจะอาศัยอยู่ตามบริเวณแหล่งน้าที่ค่อนข้างใส น้าน่ิงหรือไหลเอื่อย ๆ เช่น ทะเลสาบ หนอง บึง
ลาคลอง มีลาตัวแบนข้าง ลาตัวยาว หัวเล็ก มีขนาดยาวเฉลี่ย 5 เซนติเมตร ชอบกินลูกน้า ไรแดง ไรน้า และ
หนอนแดง ปลากัด มีความพิเศษต่างจากปลาชนิดอ่ืน คือมันจะมีอวัยวะช่วยหายใจอยู่ท่ีบริเวณเหงือกเรียกว่า
Labyrinth organ อยู่ในโพรงอากาศหลังเหงือก ซึ่งทาให้ปลากัดสามารถอยู่ในน้าท่ีมีอากาศน้อยได้เป็นอย่างดี
ทาให้สามารถใช้ออกซิเจนจากการฮุบอากาศท่ีผิวน้าได้โดยตรง ปลากัดจึงสามารถอาศัยอยู่ในน้าน้อยท่ีมีออกซิเจน
ตา่ ได้ เพราะมันสามารถวา่ ยขึ้นรบั ออกซเิ จนท่ีอยู่บนผิวน้าไดส้ ภุ าษิตเก่ากาลที่กล่าวถึงปลากดั ทวี่ ่า “แค่มองก็ท้อง
แล้ว”อันหมายถึงปลากัดตัวผู้ที่จ้องมองปลากัดตัวเมีย จนตัวเมียก็สามารถต้ังท้องได้เองน้ัน ไม่ใช่ความเป็นจริง
อย่างที่กล่าวอ้างมาแต่อย่างใดในความเป็นจริงแห่งธรรมชาติ ปลากัดจะมีฤดูการผสมพันธุ์ในฤดูฝนช่วงระหว่าง
เดือนพฤษภาคมถึงกันยายนของทุกปี โดยปลากัดจะจับคู่กันเองแบบตัวต่อตัว ตัวผู้จะสร้างรังโดยการพ่นฟอง
ข้ึนมาไวต้ ามบรเิ วณผิวน้าท่ีเราเรียกกนั ว่า “หวอด”ปลากดั ตัวเมยี ที่มีไข่สุกก็จะเข้ามาวางไข่ โดยตวั ผู้จะว่ายเข้า
รัดตัวเมียให้ปล่อยไข่ออกมาพร้อม ๆ กับปล่อยน้าเชื้อของตัวเองออกมาผสมกัน ไข่จะถูกปล่อยออกมาเป็นชุดๆ
กอ่ นท่ีไข่จะจมลงสู่พนื้ พ่อปลาจะฮบุ ฟองไข่ แลว้ นาไปพ่นไว้ในหวอดจนกวา่ ไข่จะหมด ซงึ่ อาจใช้เวลานับชว่ั โมง
หลังจากน้ันพ่อปลาจะเป็นผู้ทาหน้าท่ีเฝ้าระวังไข่ และลูกอ่อน ในการผสมพันธุ์แต่ละครั้ง แม่ปลาจะวางไข่
ประมาณ 200-700 ฟองหลังจากน้ัน 4 วัน ลูกปลาท่ีเพิ่งฟักออกเป็นตัว จะพักอยู่ภายใต้หวอด จนกว่า
อาหารในถุงอาหารท่ีติดตวั มาด้วยจะถูกใชห้ มด และครีบได้พัฒนาอย่างสมบูรณ์ พ่อปลาจะคอยเสริมหวอด
ด้วยการพ่นฟองอากาศใหม่อยู่เรื่อยๆ คอยเฝ้าระวังศัตรูท่ีจะเข้ามากิน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง แม่ปลาท่ีจะต้อง
ถูกขับไล่ให้ไปอยู่ห่างๆ เน่ืองจากชอบกินลูกของตัวเอง 1 เดือนหลังจากวางไข่ ปลาตัวเมียก็พร้อมที่จะสร้าง
ไข่ชดุ ใหม่ ในระยะเวลา 1 ปี ปลาตัวเมยี หนง่ึ ตวั สามารถใหไ้ ข่ได้ประมาณ 2,500-5,000 ฟอง

ในปัจจุบันได้มีการคิดค้นพัฒนาสายพันธุ์ปลากัดให้มีลักษณะครีบและสีสันสวยงามแปลกตาทั้งที่
เป็นสเี ดียว สองสี และหลายสี กบั ได้มีการพัฒนาสายพันธ์ปุ ลากัดให้ได้ปลากดั ขนาดใหญท่ ี่มีความยาวของลาตัว
3 - 4น้ิว ซึ่งมีขนาดใหญ่กว่าเดิมมาก ปัจจุบันปลากัดได้ถูกพัฒนาจนได้ครีบหางที่มีลักษณะสวยงามหลาย
รูปแบบ เช่น หางมงกุฎ หางสามเหล่ียม หางพระจันทร์ครึ่งซีก มีท้ังครีบส้ันและครีบยาวและมีสีสัน

8

หลากหลายตั้งแต่สอี ่อน เช่น สีมุก สีเหลือง สีชมพู สีส้ม และสีเข้ม เช่น สีแดง สีน้าเงิน สีดา รูปแบบของสกี ็
มีท้ังสีเดียว สองสี หลายสี และที่เป็นลวดลาย ในการผสมปลากัดให้ได้สีที่ต้องการนั้นจะต้องศึกษาการ
ถ่ายทอดพันธุกรรมของสีและคัดเลือกพ่อแม่พันธ์ุท่ีสามารถให้ลักษณะสีที่ต้องการนามาผสมคัดพันธ์ุจนกว่า
จะไดล้ กั ษณะตามท่คี าดหวงั

ลักษณะโดยท่ัวไปปลากัดเป็นปลาขนาดเล็ก มีลกั ษณะลาตัวยาว แบนขา้ ง หัวเลก็ ปากเลก็ และค่อนช้ี
ข้ึนด้านบนเล็กน้อย มีกระดูกอยู่ที่ด้านหน้าช่องตา (preorbital) และมีเกล็ดละเอียดขนาดเล็กปกคลุมอยู่ทั่ว ทั้ง
ส่วนหัว และตัวความยาวจากปากถึงโคนครีบหาง ยาวประมาณ 2.9-3.3 เท่า ของความกว้างของลาตัว และ
3.0-3.3 เท่าของความยาวหัว หรือมีขนาดได้ไม่เกิน 6 เซนติเมตร ครีบหลังอยู่ค่อนทางด้านหาง ครีบหลังมี
ก้านครีบเดี่ยว 1-2 ก้าน และก้านครีบแขนง 7-9 ก้าน ฐานครีบก้นยาวที่เร่ิมจากครีบท้องถึงโคนครีบหาง โดย
ประกอบด้วยก้านครีบเด่ียว 2-4 ก้าน และก้านครีบแขนง 21-24 ก้าน ส่วนครีบอกมีขนาดเล็กกว่าครีบอ่ืน ๆ
ทงั้ น้ี ปลากัดจะไม่มีเส้นข้างตัว สว่ นสเี กล็ดหรอื ลาตวั มีหลายสี เชน่ แดง คราม เขียว น้าเงิน และสผี สมต่างๆ
โดยพบว่า สีของเพศผู้จะมีสีสวยงามกว่าเพศเมีย ปลากัดมีอวัยวะพิเศษที่ช่วยในการหายใจร่วมกับเหงือก
เรยี กว่า Labyrinth organ ซึ่งจะอยู่ในโพรงอากาศหลงั ช่องเหงอื ก เปน็ อวัยวะทมี่ ีลักษณะเป็นแผ่นกระดูกอ่อนบาง
ๆ เรยี งซอ้ นทับไปมา และมรี อยหยักคล้ายดอกเห็ดหูหนูขาวบนแผน่ ประกอบดว้ ยเสน้ เลือดฝอยจานวนมาก ทาให้
สามารถแลกเปล่ียนออกซิเจนได้โดยตรงจากอากาศโดยไม่ต้องผ่านเหงือก จึงเป็นความพิเศษท่ีทาให้ปลากัด
สามารถอาศัยในน้าที่ไม่มีออกซิเจนได้ ซ่ึงจะเร่ิมมีเม่ือปลามีอายุประมาณ 10 วันโดยธรรมชาติ ปลากัดจะมี
นิสัยก้าวร้าว และหวงถิ่น มีนิสัยชอบกัดต่อสู้กัน ซ่ึงพบได้มากในเพศผู้มากกว่าเพศเมีย และปลากัดเพศผู้
ยงั มนี สิ ยั ชอบทาร้ายปลากดั เพศเมีย พฤตกิ รรมนจ้ี ะแสดงออกเมื่อมอี ายุประมาณ 1.5-2 เดอื น

ภาพที่ 2.3 ลักษณะท่วั ไปของปลากดั
ทมี่ า : Taiwod (2562)

9

2.1.3 ลกั ษณะที่ดีของปลากดั
การดูลักษณะของปลากัดจะพิจารณาใน ๓ ส่วนหลัก คือ สภาพความสมบูรณ์และอาการการ
แสดงออก ลกั ษณะรปู ทรง และลักษณะสี
สภาพความสมบูรณ์และอาการการแสดงออก ปลากดั ทด่ี ีตอ้ งมีสุขภาพสมบูรณ์ ไม่มแี ผลตามลาตวั
และครีบ เกล็ดไม่หลดุ พอง ครบี ไมฉ่ กี ขาด มกี ิรยิ าอาการกระฉับกระเฉง แผ่พองเม่ือถกู กระต้นุ
ลกั ษณะรูปทรง
ลาตัว ควรเป็นรูปกระสวยที่ดึงกว้างออกบริเวณครีบท้องหรือตะเกียบ ส่วนด้านบนลาดลงสู่หัวและหาง
โดยทุกด้านเรียวเข้าสู่โคนหาง ความยาวของลาตัวควรเป็น 3 - 4 เท่าของความกว้างจากบนลงล่าง ขนาด
ของลาตัวจะตอ้ งสมส่วนกับขนาดครบี ถา้ เปน็ ปลากดั หางคู่อาจมลี าตัวกว้างกวา่ ปลากัดหางเดียว

ลกั ษณะลาตวั ปลากัด แบ่งได้ ดงั นี้
รูปทรงปลาช่อน จะมลี ักษณะลาตัวยาว หวั ใหญเ่ หมือนปลาช่อน รูปร่างเพรยี ว
รปู ทรงปลาหมอ จะมีลกั ษณะตัวสัน้ และค่อนขา้ งอ้วน
รูปทรงปลากราย จะมีลกั ษณะหน้าเชดิ ลาตวั ตรง มลี กั ษณะเป็นส่เี หลีย่ ม มองดา้ นบนจะ
ผอมบาง มีครบี อก และครบี ก้นยาว
รปู ทรงปลาตะเพยี น จะมลี กั ษณะลาตัวปอ้ ม และครีบยาวสวยงาม
ครีบ ควรแผ่สวยงาม แผ่นครีบจะต้องเต็ม แข็งแรงไม่ชารุด ขอบของแผ่นครีบควรเรียบ
และไม่ฉีกขาด ยกเว้นปลาท่ีมีก้านครีบยื่นเลยแผ่นครีบ ก้านครีบควรจะตรงและขนาน หรือแผ่ออกเป็น
ระเบียบจากฐานครีบ ท่ีอยู่ติดลาตัวสู่ขอบนอกของครีบ ก้านครีบอาจยื่นยาวเลยแผ่นครีบได้ ซึ่งในกรณีน้ี
ทุกครีบควรมลี ักษณะเหมือนๆ กัน
ครีบหลัง ปลากัดหางเดียวควรมีครีบหลังลักษณะเป็นรปู หยดน้าฐานกว้าง หรือรูปเปลวไฟ
ทเี่ อนไปทางด้านหลัง ครบี ควรกว้างและเต็มสมบรู ณ์ สว่ นปลากัดครีบยาว ครบี หลังควรซอ้ นทับต่อเน่ืองเป็น
เนื้อเดียวกันกับครีบหางสาหรับปลากัดครีบส้ัน ขอบครีบด้านหลังควรสอดรับเป็นแนวเดียวกันกับขอบ
ด้านหลังของครีบก้น ในปลากัดหางคู่ ครีบหลังจะใหญ่กว่าปลากัดหางเดียว และควรมีลักษณะใกล้เคียงกับ
ครบี ก้นมากทีส่ ดุ ลกั ษณะครบี ทสี่ มบูรณ์ จะเป็นเสมือนเงาในกระจกของครบี กน้
ครีบหาง เป็นครีบที่มีรูปแบบหลากหลายมากท่ีสุด รูปแบบท่ัวไปสาหรับปลาหางเดียว
อาจเป็นหางกลม หางกลมปลายแหลม หางรูปสามเหล่ียม หางคร่ึงวงกลม หางย้วยแบบผ้าม่าน และหางรูป
ใบโพธิ์ซ่ึงปลายย้อยลง หางทุกแบบควรแผ่เต็มสมบูรณ์ได้สัดส่วน ควรมีการกระจายของก้านครีบเท่ากัน
ระหว่างส่วนบน และส่วนลา่ ง ของเส้นท่ลี ากผ่านจดุ กลางของโคนครบี ขอบด้านนอกโค้งได้รปู
สาหรับปลาหางเดียวที่มีหางกลม หางกลมปลายแหลม หางรูปสามเหล่ียม และหางครึ่ง
วงกลม หางครง่ึ บน และคร่ึงลา่ ง ควรเปน็ เสมือนเงาในกระจกซง่ึ กนั และกนั

10

ส่วนปลาหางเดียวท่ีมีหางย้วยแบบผ้าม่าน หางควรแผ่ใหญ่สมบูรณ์ ปลาหางรูปใบโพธิ์
ซึ่งปลายย้อยลง ครีบหางควรกวา้ ง ขอบครบี ควรโคง้ ได้รปู สวยงามเรียวสูส่ ว่ นปลาย

ในกรณีของปลาหางคู่ ลักษณะหางอาจเป็นลักษณะที่เชื่อมต่อกันจนปลายหางเกือบเป็น
เส้นตรง หรือเว้าเล็กน้อย หรือเว้ามากเป็นรูปหัวใจ หรือหางแยกที่ซ้อนทับ เกยกัน หรือหางที่แยกจากกัน
เตม็ ทโี่ ดยไมซ่ ้อนทบั หรือเป็นหางทเี่ ว้าลึกในระดับต่างๆ แตย่ งั ไม่แยกกันเด็ดขาด ลักษณะทด่ี ีคือ หางทัง้ สอง
ขา้ งควรเป็นเสมอื นเงาในกระจกซึ่งกันและกัน

ครีบก้น ลักษณะครีบท่ีดีควรมีขอบครีบส่วนหน้าและส่วนหลังขนานกัน และค่อยๆ โค้งไป
ทางด้านหลัง ขอบด้านหน้า และขอบด้านหลัง จะต้องไม่เรียวสอบแหลมเข้าหากัน ในปลากัดครีบยาว
ลักษณะครีบก้นที่ดี จะต้องแผ่กว้างคล้ายส่ีเหลี่ยม และซ้อนทับเป็นเน้ือเดียวกันกับครีบหาง ในปลากัดครีบส้ัน
ลักษณะที่ดี จะต้องคล้ายสี่เหล่ียม ที่ด้านหน้าแคบลบมุมโค้งเข้าสู่ตัวปลา และโค้งกว้างออกมาทามุมแหลม
กับขอบด้านหลัง บรรจบกันเป็นชายน้าเรียวแหลม ขอบด้านหลังโค้งเข้าเล็กน้อย และควรกว้างประมาณ 4
เท่าของขอบดา้ นหนา้

ครีบท้อง หรือตะเกียบหรือทวนลักษณะที่ดีควรมีลักษณะเหมือนใบมีดที่มีด้านคมอยู่
ด้านหลัง ขอบด้านหน้าโค้งเข้าเล็กน้อย ปลายแหลม ครีบทั้งคู่ควรมีความยาวและขนาดเท่ากัน และไม่ไขว้กัน
ครีบจะตอ้ งไม่ส้ันหรือกวา้ งเกนิ ไป และไม่ยาวหรอื แคบเกินไป ครีบอก ควรเป็นครีบทีส่ มบรู ณ์ กว้างและยาว

รปู แบบครบี หาง แบง่ ได้ ดงั นี้
หางรูปสามเหล่ียม (delta tail) ครีบหางจะมีขนาดใหญ่ และแผ่โค้ง ปลายหางกลมมน
กา้ นครีบตรงถึงปลาย
หางหวีหรือหนามเตย (comb tail) ครีบหางจะมีขนาดใหญ่ และยาว บริเวณปลายครีบหาง
ครบี หลงั และครีบทอ้ งมีลกั ษณะเป็นหนาม
หางมงกุฎ (crown tail) ครีบหางจะยาวมากกว่าแบบหางหวี ก้านครีบท่ีแผ่ออกจะต้ังตรง
ตั้งแต่โคนครีบหางถึงปลายครีบหาง และจะพบลักษณะเป็นหนามบริเวณปลายครีบหาง ครีบหลัง และครีบ
ท้อง กา้ นครีบหางเป็นทัง้ ก้านครีบเดยี่ วหรือกา้ นครีบคู่
หางคู่ (double tail) ครีบหางจะมีลักษณะสองแฉก

11

ภาพท่ี 2.4 ลักษณะท่ีดีของปลากดั ไทย
ที่มา : saranukromthai (2560)

ลกั ษณะรปู รา่ งของปลากดั
ปลากัดจัดเป็นปลาขนาดเล็ก ลาตัวมีความยาวประมาณ 5-7 เซนติเมตร ลักษณะลาตัวเรียวยาว
แบนข้าง ปากมีขนาดเล็กเชิดขึ้นด้านบนเล็กน้อย ส่วนหัวมีเกล็ดปกคลุม ครีบก้นมีฐานครีบค่อนข้างยาว มีจานวนก้าน
ครีบ 23 - 26 อัน ครีบท้องเล็กยาวสีของลาตัวเป็นสีเทาแกมดาสีของครีบและเกล็ดบริเวณใกล้ครีบจะเป็นสี
สดเขม้ สีใดสหี นึ่งทง้ั ตัว เช่น ปลากัดสีแดง จะมคี รบี ทกุ ครบี และเกลด็ ท่อี ยูใ่ กล้ครบี เป็นสีแดงทั้งหมด

ภาพที่ 2.5 ลกั ษณะรปู รา่ งของปลากัดไทย
ทีม่ า : home.kku (2553)

12

ภาพที่ 2.6 ลกั ษณะของปลากัด
ทีม่ า : thefishbite.wordpress (2556)

2.1.4 รปู แบบสีปลากัด
ปลากดั สีเดยี ว
ปลากัดสเี ดยี ว (solid color) หมายถงึ ปลากดั ทม่ี ีสเี ดียวกันทั้งหมดทั้งครบี และลาตัว โดยไมม่ สี อี ่ืนแต้ม
หรือปะปน ยกเว้นเขม่าดาท่ีพบจากปากจรดครีบหู เส้นของครีบ และขอบเกล็ด ส่วนตะเกียบ (ครีบท้อง)
อนุโลมให้มีสีอ่ืนๆได้ แต่ปลากัดเผือกที่ลาตัว และครีบท้องจะมีสีอื่นไม่ได้ ส่วนครีบหูน้ัน อนุโลมให้เป็นครีบ
กระจก (ครีบที่มีลักษณะใส) ได้ ปลากัดสีเดียว คือ ปลากัดที่มีสีเดียวกันตลอดลาตัวและครีบต่างๆยกเว้น
ดวงตาซึ่งอาจมีหลายสี โดยแยกเปน็ 3 กลุ่มยอ่ ย ดงั น้ี

ปลากัดสีเดียวสีอ่อน คือ ปลากัดที่มีสีโทนอ่อน มีด้วยกันหลายสีเช่น ขาว เหลือง ส้ม ทอง
ใส และ สีอนื่ ๆ

ภาพท่ี 2.7 ปลากดั สีเดยี วสอี ่อน
ท่มี า : thaibettahub (2564)

13

ปลากัดสีเดียวสีเข้ม คือ ปลากัดท่ีมีโทนสีเข้ม มีด้วยกันหลายสีเช่น แดง ดา น้าเงิน เขียว
เทา นาค และ สีอ่ืนๆ

ภาพท่ี 2.8 ปลากัดสเี ดียวสเี ข้ม
ท่มี า : thaibettahub (2564)
ปลากัดสีเดียวตาข่าย คือ ปลากดั สเี ดยี วทีม่ ลี าตัวและครีบสีเดยี วกนั แต่ขอบเกลด็ จะมีลายเส้น
สีดา ตัดเหมือนตาข่าย และจะมีลายเส้นดาตัดขอบครีบส่วนต่าง ๆ โดยรอบ เช่น แดงตาข่ายดาเหลืองสัปปะรด
สม้ ตาขา่ ย และ สีอน่ื ๆ

ภาพที่ 2.9 ปลากดั สีเดียวตาข่าย
ที่มา : thaibettahub (2564)
ปลากดั สองสี
ปลากัดสองสี (bi-color) หมายถึง ปลากัดทม่ี สี ลี าตวั สเี ดยี ว และสคี รบี สีเดียว ซ่งึ ทัง้ สองส่วนตอ้ งมีสี
แตกต่างกัน ยกเว้นเขมา่ ดาบรเิ วณปากจรดโคนครีบหู และเสน้ ขอบครีบจะเป็นสีใดก็ได้ ส่วนตะเกยี บอนุโลม
ให้มีสีอืน่ ได้ ส่วนครีบหูอนุโลมใหเ้ ปน็ ครีบกระจกได้ ปลากดั สองสี คอื ปลากดั ทมี่ สี ีโดดเด่น 2 สี ภายในลาตัว
และครีบ โดยแยกเปน็ 3 กลมุ่ ยอ่ ย คือ
ปลากดั สองสีสีตดั คือ ปลากัดทีม่ ีลาตัวสหี นง่ึ และครบี อีกสีหนึง่ โดยไม่มสี ีอื่นปน แมแ้ ต่ก้าน
ครบี เชน่ เรดดราก้อน ชอ็ คโกแล็ค ฯลฯ

14

ภาพที่ 2.10 ปลากดั สองสี
ทีม่ า : thaibettahub (2564)

ปลากัดสองสีสีผสม คือ ปลากัดที่มีลาตัวและครีบเป็น 2 สีผสมกัน โดยไม่มีลายตัดขอบสี
ดกู ลมกลืน เช่น มสั ตาด แบลก็ ออเรน้ ทค์ อปเปอรเ์ รด คอปเปอรแ์ บล็ก ฯลฯ

ภาพท่ี 2.11 ปลากัดสองสผี สม
ที่มา : thaibettahub (2564)

ปลากัดสองสีผีเส้ือ คือ ปลากัดโทนสีคล้ายปลากัดสเี ดียว แต่บริเวณรอบนอกของครีบสว่ น
ต่าง ๆ จะเป็นขอบขาวโดยรอบของความยาวครีบท้ังหมด โดยพิจารณาดูถึงความคมชัดรอยตัดของสีท่ีมี
ความสม่าเสมอ จะต้องไม่น้อยกว่า 1 ใน 4 ของหาง กระโดง ชายน้า หูตะเกียบ เช่น กรีนบัตเตอร์ฟลาย
คอปเปอรบ์ ัตเตอร์ฟลาย

ภาพที่ 2.12 ปลากัดสองสผี เี สือ้
ท่ีมา : thaibettahub (2564)

15

ปลากดั สามสี
ปลากัดสามสี คือ ปลากัดที่มีสีโดดเด่น 3 สีบริเวณส่วนลาตัวและครบี ซ่ึงมีด้วยกันหลายโทนสีโดย
แยกดงั น้ี

ปลากดั สามสสี ีตัด คือ ปลากดั ทม่ี ีลาตัวสีหน่ึง แต่ครบี จะมีสองสตี ัดกัน เชน่ เรดดราก้อนขอบสี
ต่างๆ ยกเวน้ สีขาว

ภาพท่ี 2.13 ปลากดั สามสี
ทม่ี า : thaibettahub (2564)
ปลากัดสามสีสีผสม คือ ปลากัดท่ีมีลาตัวและครีบมี 3 สีผสมกัน โดยไม่มีรอยตัดของสี
ดูกลมกลืน เชน่ มัสตาด เรดคอปเปอรฯ์ ลฯ

ภาพท่ี 2.14 ปลากดั สามสสี ผี สม
ที่มา : thaibettahub (2564)

16

ปลากัดสามสีผีเส้ือ คือ ปลากัดที่คล้ายปลากัดสองสีตัดแต่ปลายครีบทั้งหมด จะมีขอบขาว
โดยรอบ เชน่ เรดดรากอ้ นขอบขาว กรนี เรดดราก้อนขอบขาว ฯลฯ

ภาพที่ 2.15 ปลากดั สามสีผเี สอ้ื
ทีม่ า : thaibettahub (2564)
ปลากัดหลากสี
ปลากัดหลากสี (multi-color) หมายถึง ปลากัดที่มีต้ังแต่สองสีข้ึนไป ทั้งส่วนของลาตัว และครีบ
ยกเวน้ เขม่าดาบริเวณปากจรดโคนครบี หู และเส้นขอบครบี จะเป็นสีใดก็ได้ ส่วนของตะเกยี บอนโุ ลมให้มีสีอ่ืน
ได้ ส่วนครีบหูอนุโลมให้เป็นครีบกระจกได้ปลากัดหลากสี คือ ปลากัดท่ีมีรูปแบบ แถบสีและลวดลาย ท่ี
หลากหลายซ่ึงตอ้ งมตี ้ังแต่ 2 สขี ้ึนไป โดยแยกเปน็ 3 กลุม่ ยอ่ ยคอื
ปลากัดหลากสีลายหินอ่อน คือ ปลากัดที่มีสีตั้งแต่ 2 แถบสีขึ้นไป ท้ังที่ลาตัว และ/หรือ
ครีบ เชน่ แฟนซี ฯลฯ

ภาพท่ี 2.16 ปลากัดหลากสี
ท่ีมา : thaibettahub (2564)

17

ปลากัดหลากสีลายจุด คือ ปลากัดท่ีมีต้ังแต่ 2 สีขึ้นไป เป็นจุดสีเด่นชัด ขึ้นบริเวณลาตัว
และ/หรอื ครบี เชน่ สม้ จุดดา ขาวจดุ แดง ฯลฯ

ภาพที่ 2.17 ปลากดั หลากสีลายจดุ
ทม่ี า : thaibettahub (2564)

ปลากัดหลากสีลายหัว คือ ปลากัดท่ีมีต้ังแต่ 2 สีขึ้นไป แต่จะมีสีโดดเด่นส่วนท่อนหัว หรือ
ยาวไปถึง ส่วนกลางลาตวั หรอื สบี ริเวณบนหวั มีสีตัดกนั อยา่ งชดั เจน เชน่ ปลากดั มอนสเตอร์ ทกั ซิโด ตันโจ

ภาพท่ี 2.18 ปลากดั หลากสีลายหัว
ทม่ี า : thaibettahub (2564)

ภาพท่ี 2.19 รูปแบบสีสันของปลากดั
ท่ีมา : thaibettahub (2564)

18

ภาพท่ี 2.20 รปู แบบสีของปลากัด
ทีม่ า : ngthai (2564)

2.2 ชนดิ ของปลากัด
ปลากัดในปัจจุบันมีจานวนมากกว่า 40 สายพันธุ์ ซึ่งพบในประเทศไทยไม่น้อยกว่า 11 สายพันธุ์

เช่น Betta breviata, Betta anabatoides, Betta belliea, Betta cocina, Betta imbellis, Betta splendens,
Betta macrophthalma, Betta Persephone, Betta pugnax, Betta smaragdina, และ Betta tessyae
ซึง่ ปลากัดท่เี รามักพบเห็นและเรยี กเป็นปกตวิ า่ “ปลากัด” นั้น ไม่ว่าจะเป็นปลากัดหมอ้ หรอื ปลากดั จีนจะหมายถงึ
ปลากัดที่มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Betta splendens และมีชื่อสามัญว่า Siamese Fighting Fishในการ
เพาะเล้ียงปลากัดเพ่ือเอาไว้กัดแข่งขัน จะเป็นการพฒั นาสายพันธ์ุของปลากัดครบี สั้น หรอื ปลาลูกหม้อ แตด่ งั้ เดิม
ขึ้นมา เพ่ือให้ได้สายพันธ์ุปลาใหม่ ๆ ที่กัดเก่ง ทรหดอดทน และมีขนาดใหญ่ในอดีตเคยมีการนาปลากัด
พื้นเมอื งจากภาคใตม้ าผสมบ้าง เพ่อื สร้างลูกผสมท่ีกัดเก่ง และมกี ารใช้กลวิธีการเพาะเล้ยี งปลาดว้ ยสมุนไพร
เพอ่ื ช่วยเคลือบเกล็ดปลา ซง่ึ เชอื่ กันวา่ จะทาให้เกลด็ แขง็ ศัตรูกัดเข้าได้ยากส่วนการเพาะเลี้ยงปลากัดเพ่ือเป็น
ปลาสวยงาม นอกจากจะพัฒนาให้ได้สีท่ีสวยงาม และรูปแบบใหม่ๆ แล้ว ก็ได้มีการพัฒนาสร้างสายพันธุ์ ปลากัด
ครีบยาว ทีเ่ รียกกนั ทว่ั ไปว่า ปลากดั จนี ซงึ่ มีครีบยาวใหญ่สวยงาม ในระยะหลังนี้ได้มีการพัฒนารูปทรง ของครีบ
แบบต่างๆ และมีการพัฒนาปลากัดครีบส้ันให้เป็นปลาสวยงาม โดยพัฒนาสีสันให้สวยขึ้น และพัฒนาปลา
ลกู หมอ้ ให้มสี ีใหม่ ๆ รูปแบบสสี นั ของปลากัดลูกหม้อได้พัฒนาไปอย่างมากมายแทบทุกโทนสี และกลายเป็นปลา
สวยงามอกี ประเภทหน่ึงซึ่งเป็นทนี่ ิยมเล้ยี งกันอยา่ งแพร่หลายปลากดั ถูกจัดแบ่งออกเปน็ ประเภทใหญ่ ๆ ไดด้ ังนี้

2.2.1 ปลากดั ลกู หมอ้
มีลักษณะลาตัวค่อนข้างหนาเม่ือเทียบกับสายพันธ์ุอื่น ส่วนหัวค่อนข้างโต ปากใหญ่ ครีบสั้นสีเข้ม
เดิมมักจะเป็นสีเขียวหรือสีน้าเงินแกมแดง แต่ปัจจุบันมีหลายสี เช่นสีแดง สีน้าเงิน สีม่วง สีเขียว และสีนาก
เปน็ ชนดิ ท่มี คี วามอดทน กัดเกง่ ไดร้ บั ความนิยมสาหรับการกัดพนนั ปัจจุบนั นยิ มเรยี กเป็นกลุ่มของ ปลากดั ครีบสั้น
ปลากัดลูกหม้อ เป็นปลากัดที่ได้จากผู้เลี้ยงในสมัยก่อนคัดพันธุ์ปลากัดทุ่งหรือปลากัดป่าจากแหล่ง
ต่างๆ มาผสมพันธุ์กันเพ่ือให้ได้ลูกปลากัดที่มีลักษณะดี แข็งแรง กัดทน และดุ ลูกปลาที่ได้จะนาไปเลี้ยงใน

19

หม้อดิน ดังน้ันคาว่า “ลูกหม้อ" หรือ “ปลากัดลูกหม้อ” นั้นจึงได้ชื่อมาจากการใช้หม้อดินในการเพาะและ
อนุบาลปลากัด น่ันเอง ปลากัดลูกหม้อจะมีรูปร่างหนาและใหญ่กว่าปลากัดชนิดอื่น สีสันสวยงามดูแล้วน่า
เกรงขาม สสี ่วนมากจะเป็นสนี า้ เงิน แดง เทา เขยี ว คราม หรือแดงปนน้าเงนิ

ภาพท่ี 2.21 ลักษณะของปลากดั ลูกหม้อ
ท่มี า : il.mahidol (2542)

ปลากัดลูกหม้อหรือปลากัดไทยหรือปลากัดครีบส้ันเป็นปลากัดพัฒนามาจากการเพาะเลี้ยง และการ
คัดพันธ์ุ มาหลายช่ัวอายุ เพ่ือการกัดต่อสู้โดยเฉพาะ มีรูปร่างลาตัวที่โตกว่าปลากัดลูกทุ่ง และปลากัดลูกผสมมี
ลักษณะปากใหญ่ ว่ายน้าปราดเปรียว สีสันสวยงามหลากสี เช่น สีแดงเข้ม น้าเงินเข้ม น้าตาลเข้ม หรือสีผสม
ระหว่างสีต่าง ๆ ปลาชนิดน้ีกัดได้ทรหดย่ิงกว่าชนิดอ่ืน ใช้เวลาในการกัดนาน จึงนิยมเล้ียงมากกว่าปลากัด
ลูกทุ่ง และปลากัดลกู ผสม โดยแบ่งประเภทของปลากัดลูกหม้อตามรูปร่างของรา่ งกาย ได้แก่

ปลากัดลูกหม้อทรงปลาช่อน มีลักษณะลาตัวยาว ทรงกระบอก คล้ายปลาช่อน มีหน้าสั้น
ช่วงหัวยาวและโคนหางใหญ่ ถือเป็นปลาท่ีมีลีลาการต่อสู้ที่ดุดัน และมีพละกาลังมาก มีประวัติการกัดชนะ
เป็นอันดับหน่ึงในเวทีตา่ ง ๆ

ปลากัดลูกหม้อทรงปลาหม้อ มีลักษณะลาตัวสั้น หนา ลาตัวกว้างหนาเมื่อมองจากทาง
ดา้ นขา้ ง และดา้ นบน ลกั ษณะลาตวั คลา้ ยกับปลาหมอไทย เป็นปลาทท่ี รหด และวอ่ งไวในการกดั

ปลากัดลกู หม้อทรงปลากราย มลี ักษณะมหี นา้ งอนข้ึน ลาตัวสั้นแบน เปน็ ปลาทค่ี ลอ่ งแคล่ว
และว่องไวในการกดั และมีประวตั กิ ารกดั ที่ยอดเย่ียม

ภาพที่ 2.22 ปลากัดลกู หมอ้
ที่มา : pasusat (2558)

20

2.2.2 ปลากดั ป่าหรือปลากัดลูกทงุ่
มีลักษณะลาตัวเล็กกว่าพันธุ์ลูกหม้อ ลาตัวค่อนข้างยาว ครีบยาวปานกลางหรือยาวกว่าพันธ์ุ
ลูกหม้อเล็กน้อย สีไม่เข้มมากนัก เป็นพันธุ์ท่ีมีความต่ืนตกใจได้ง่ายที่สุด การกัดจะมีความว่องไวมากกว่า
พันธุล์ ูกหม้อ ปากคม แต่ไม่ค่อยมีความอดทนใช้เวลาประมาณ 30 นาที จะร้ผู ลแพ้ชนะนิยมใช้ในวงการกัดพนัน
เช่นกัน
ปลากัดลูกทุ่งหรือปลากัดป่าเป็นปลากัดที่พบในแหล่งน้าธรรมชาติ ตามท้องนา และหนองบึง เป็น
ปลาขนาดเล็กท่ีไม่มีลักษณะเด่นมากนัก ส่วนมากครีบ และหางมีสีแดงเกือบตลอด มีประสีดาบ้างเล็กน้อย
บางทีอาจมีแต้มสีเขียวอ่อน ๆ เรียงต่อกันเป็นเส้นสีเขียว ๆ ที่ครีบหลัง เวลาถอดสี ท้ังตัวและครีบจะเป็นสี
น้าตาลด้าน ๆ คล้ายใบหญ้าแห้ง ในปัจจุบันคาว่า "ปลาป่า" หมายความรวมถึงปลากัดพื้นเมืองภาคอีสาน
ปลากัดพน้ื เมอื งภาคใต้ และ ปลากดั ปา่ มหาชยั ด้วย
ปลากัดทุ่งหรอื ปลากัดปา่ ซึง่ พบอยตู่ ามธรรมชาตอิ าทเิ ชน่ ทงุ่ นา หนองนา้ บงึ มีความสามารถในชั้น
เชิงการต่อสู้แตกต่างออกไปในแต่ละถ่ิน ความพิเศษของปลากัดป่าอยู่ที่ความเป็นนักสู้โดยธรรมชาติและที่
พิเศษยิ่งกว่านั้นคือ การที่ปลาตัวผู้สามารถเปล่ียนสีให้งดงามเม่ือถูกกระตุ้น ในสภาวะต่ืนตัวครีบทุกครีบจะ
แผ่กางออกเต็มที่ แผ่นเยื่อหุ้มเหงือกขยายพองตัวออก พร้อมกับสีน้าเงินหรือแดงท่ีปรากฏข้ึนมาชัดเจน ทา
ให้ดสู งา่ อาจหาญ และสวยงาม

ปลากัดมหาชยั ปลากัดภาคใต้

ปลากัดป่าภาคอสี าน

ภาพท่ี 2.23 ปลากดั ป่ามหาชัย , ปลากัดปา่ ภาคใต้, ปลากัดป่าภาคอีสาน
ทม่ี า : il.mahidol (2542)

21

2.2.3 ปลากดั ลกู ผสมหรือพันธุส์ ังกะสีหรือพนั ธล์ุ กู ตะกั่ว
ปลากัดลูกผสม (Hybrid Betta) หรือ"ลูกสังกะสี" หรือ "ลูกตะกั่ว" เป็นช่ือปลาท่ีเกิดจากการผสม
พันธ์ุระหว่างปลากดั ทุง่ กับปลาหม้อผสมขา้ มพนั ธุ์ ซ่งึ อาจจะใช้พอ่ ปลากดั ทงุ่ กับแมป่ ลากัดหม้อ หรือ พ่อเปน็
ปลากัดหม้อกับแม่ปลากัดทุ่ง เมื่อได้ลูกผสมออกมานักเลี้ยงปลากัดก็จะ เรียกกันว่า ลูกสังกะสีหรือลูกตะกั่ว
หรืออาจจะมีบางรายใช้พ่อปลากัดทุ่งหรือพ่อ ปลากัดหม้อ กับแม่ลูกผสมเม่ือได้ลูกก็จะเรียก ว่าลูกสังกะสี
หรืออาจจะมีบางที่ใช้พ่อเป็นลูกผสมกับพ่อปลากัดทุ่งหรือพ่อปลากัดหม้อเมื่อได้ลูกออกมาก็เรียกว่าเป็นลูก
ผสม เหมือนกัน เท่า กับว่าเม่ือใช้พ่อแม่ปลากัดต่างเหล่ากันมาผสมได้ลูกเม่ือไรก็จะเรียกว่า ลูกสังกะสี หรือ
ลูกตะก่ัว ซ่ึงก็จะได้ ปลากัดใหม่ลูกผสมท่ีลาตัวมีหลายสี และเป็นปลากัดท่ีมีความทน ทรหดและกัดได้คม
และว่องไวมากทีเดียว และเม่ือนาไปกัดกับ ปลากัดทุ่งหรือปลากัดป่าชัยชนะมักจะตกเป็นของลูกผสมเสีย
เป็นส่วน ใหญ่ว่ากันว่าปลากัดลูกผสมที่มีประวัติ การกัดเก่งกว่า ปลาอ่ืนในบรรดาพวกปลากัดลูกสังกะสี
ด้วยกันมักจะเป็นปลากัดลูกผสมรูปปลาช่อน ซ่ึงสามารถสังเกตได้ตรง ที่มีครีบยาว กระ โดงยาว และหาง
ใหญ่ซ่ึงนับ ได้ว่าเป็นปลากัดท่ีเก่งและมีรปู ร่างดงามมากแต่อย่างไรก็ดี แม้ว่าปลากัดลกู ผสมจะกัดได้เก่งและ
รูปร่างสวยงามดีมากก็ จริง แต่นักเลงปลากัดก็นิยมเล้ียงและเพาะพันธุ์กันน้อย กว่าปลากัดหม้อ ซ่ึงตาม
ตานานกล่าวไวว้ ่าอาจจะ เป็นเพราะปลากัดลกู ผสมมีนา้ อดนา้ ทนในการต่อสู้นอ้ ยกว่าปลา กัดหม้อ และเป็น
ท่ีรู้กันในวงการปลากัดว่าถ้าเอาปลากัดลูก ผสมไปกัดกับปลากัดหม้อแล้วปลากัดลูกผสมมักจะเป็นฝ่ายพ่าย
แพ้แต่อย่างไรก็ตามก็มีบางคร้ังเหมือนกันท่ี นักเลงปลากัดบาง คนท่ีมีปลากัดลูกผสมตัวเก่งไปกัดกับปลากัด
หม้อ สามารถกาชัยชนะได้บ้าง ซึ่งนาน ๆ จะเป็นชัยชนะของปลากัดลูกผสม และ การที่ปลากัดลูกสังกะสี
สามารถเอาชนะปลากัดลูกหม้อได้ก็อาจะมาจากสาเหตุท่ีปลากัดหม้อตัวน้ันมีอายุอ่อนวัยกวา่ ปลากัดลูกผสม
หรือมีขนาดลาตวั เล็กกว่าหรือปลากัดหม้อเจบ็ ป่วย ไม่สม บรู ณ์หรอื มีสาเหตุอ่นื ๆ อีกหลายประการ อันเป็น
ต้นเหตใุ หป้ ลากดั หม้อ ตอ้ งพา่ ยแพ้ตาม สภาพความไมส่ มบูรณข์ องรา่ งกาย

ภาพที่ 2.24 ปลากดั ลูกผสม
ท่ีมา : sites.google (2558)

22

ปลากัดลูกผสมเป็นลูกปลาท่ีเกิดจากการผสมข้ามสายพันธุ์ระหว่างปลากัดลูกหม้อกับปลากัดลูกทงุ่
โดยอาจผสมระหว่างพ่อเป็นปลาลูกหม้อกับแม่เป็นปลาลูกทุ่ง หรือพ่อเปน็ ปลาลูกทุ่งกับแม่เป็นปลาลูกหม้อได้
ท้ังสองแบบ ผู้เพาะต้องการให้ปลาลูกผสมท่ีได้มีลักษณะปากคม กัดคล่องแคล่ว ว่องไวแบบปลาลูกทุ่ง และมี
ความอดทนแบบปลาลูกหม้อ โดยพยายามคัดปลาที่มีลักษณะลาตัวเป็นปลาลูกทุ่ง เพราะเม่ือนาไปกัดกับ
ปลาลูกทุ่งแท้ ๆ ปลาลูกผสมนี้จะกัดทนกว่าปลาลูกทงุ่

ปลาสังกะสแี ละปลากัดลกู หม้อเป็นปลากัดท่ีนักเพาะพนั ธ์ุปลาได้นามาคัดสายพันธ์ุ โดยมุ่งหวังจะได้
ปลาท่ีกัดเก่ง จากบนั ทึกคาบอกเล่าของหลวงอัมรินทร์สมบตั ิ (ครอบ สวุ รรณนคร) ซึง่ เปน็ นักเลงปลาเก่าเช่ือ
ว่า ปลาสังกะสีและปลาลูกหม้อน่าจะได้รับการพัฒนาข้ึนเมื่อ พ.ศ. 2430 โดยท่านจาได้ว่าก่อนหน้าน้ันยัง
ต้องจับปลาปา่ มากดั พนนั กนั อยู่ ตอ่ มานกั เลงปลาบางคนก็เริ่มใช้วิธีไปขุดล้วงเอาปลาป่าที่อาศัยอยู่ตามรูปูใน
ฤดูแล้ง มาขังไว้ในโอ่ง และเลี้ยงดูให้อาหาร พอถึงฤดูฝน ก็นามากัดพนันกับปลาป่า ซ่ึงส่วนใหญจ่ ะส้ปู ลาขดุ
ที่นามาเลี้ยงไว้ไม่ได้ การเล่นปลาขุดยังนิยมเล่นกันมาถึงประมาณ พ.ศ. 2496 หลังจากน้ันก็มีการเก็บปลาท่ี
กัดเก่งเลี้ยงไว้ข้ามปี และหาปลาป่าตัวเมียมาผสม ลูกปลาท่ีได้จากการผสมในชุดแรกเรียกว่า "ปลาสังกะสี
สีแดง" หรอื "ปลากัดสงั กะสี" ปลาสงั กะสีทเ่ี ก่ง อดทน สวยงาม กจ็ ะถูกคัดไว้เป็นพ่อแม่พันธ์ุ เม่อื ผสมออกมา
ในชุดต่อไป จะได้ปลาท่ีเรียกว่า "ปลาลูกหม้อ" หรือ "ปลากัดหม้อ" ท่ีเรียกว่า ปลาสังกะสี สันนิษฐานว่า
น่าจะได้ชื่อมาจากผิวหนังที่หนาแกร่ง ไม่ขาดง่ายเมื่อถูกกัดเหมือนปลาป่า ปลาสังกะสีมักจะตัวใหญ่ มีสีสัน
ลกั ษณะต่างจากปลาปา่ แต่สว่ นมากมชี นั้ เชิงและความอดทนในการกัดสูป้ ลาลูกหม้อไม่ได้ ส่วนทเี่ รยี กวา่ ปลา
ลูกหม้อ นั้น น่าจะมาจากการนาหม้อดินมาใช้ในการเพาะและอนุบาลปลากัดในระยะแรกๆ ปลาลูกหม้อจึงเป็น
ปลาสายพันธ์ุที่สร้างมาโดยนักเลงปลาท้ังหลาย เพ่ือให้ได้ลักษณะท่ีดีสาหรับการต่อสู้ และมีสีสันที่สวยงามตาม
ความพอใจของเจ้าของ ปลาลูกหม้อมีรูปร่างหนาใหญ่กว่าปลาป่าและปลาสังกะสี ส่วนมากสีจะเป็นสีน้าเงิน สี
แดง สีเทา สีเขียว สีคราม หรือสีแดงปนน้าเงิน ครีบหางอาจเป็นรูปมนป้าน หรือรูปใบโพธิ์ การเล่นปลากัดใน
สมัยก่อนนั้น ปลาลูกหม้อแบ่งออกเป็น 2 ประเภทคือ "ลูกแท้" และ "ลูกสับ" ลูกแท้หมายถึง ลูกปลาท่ีเกิดจาก
พ่อแม่ท่ีมาจากครอกเดียวกนั ส่วนลกู สับหมายถึง ลูกปลาทเ่ี กดิ จากพอ่ แมท่ ม่ี าจากต่างครอกกนั

ภาพที่ 2.25 ปลากดั ลูกผสม
ทม่ี า : bom-tr33.wixsite (2562)

23

ปลากัดสังกะสี เป็นปลากัดลูกผสมระหว่างปลากัดหม้อเพศผู้กับปลากัดทุ่งเพศเมีย ปลากัดสังกะสี
จะกัดทนไม่เท่ากับปลากัดหม้อ แต่จะทนกว่าปลากัดทุ่ง นอกจากน้ียังมีผู้คิดเอาปลากัดสังกะสีเพศผู้ผสมกบั
ปลากัดทุ่งเพศเมียออกมาเป็นปลากัดท่ีเรียกวา่ ซ้าสาม หมายถึง ปลาที่มีลูกผสมระหว่างปลาลูกทุ่ง ลูกหม้อ
และสังกะสี

ภาพที่ 2.26 ปลากดั ลูกผสมระหวา่ งปลากดั หม้อและปลากัดปา่ ภาคใต้
ทีม่ า : il.mahidol (2542)

2.2.4 ปลากัดจนี หรอื ปลากัดครีบยาว
ปลากัดจีนหรือปลากัดครีบยาวหลายคนเข้าใจผิดว่าปลากัดจีนเป็นปลากัดอีกสายพันธุ์หน่ึง ซึ่งมา
จากประเทศจีน ซึ่งโดยแท้จริงแล้วปลาชนิดน้ีก็เป็นปลากัดไทยที่มีพ้ืนเพมาจากปลากัดป่า ซึ่งเกิดจากการ
ผสมคดั พันธุ์เพื่อให้ได้ปลาลูกหม้อท่ีกดั เก่งมลี ักษณะท่ีดีสวยงาม แต่เผอิญได้ปลาชนิดใหม่ท่ีครีบและหางยาว
ออกมามากกว่าปกติ หลงั จากนนั้ กม็ กี ารปรับปรงุ พันธุ์ให้ได้ครีบ และหางท่แี ผก่ ว้างข้ึน มลี ักษณะสวยงามขึ้น
มีสีสันใหม่ ๆ โดยมีวัตถุประสงค์หลักท่ีจะเล้ียงเป็นปลาสวยงาม โดยเฉพาะลักษณะครีบที่ยาว รุ่มร่าม และ
สสี นั ฉดู ฉาดน้ีเองจึงมองดูเหมือนอปุ รากรจีน หรอื ง้ิว ซึ่งใส่ชุดท่ีมีสสี ันฉูดฉาด ปลายแขนและขอบชุดยาวทา
ให้เวลาร่ายรามองดูพลิ้วไปมา จึงเรียกปลากัดพวกนี้ว่า ปลากัดจีน ปลากัดครีบยาวนิยมเลี้ยงกันมากใน
ต่างประเทศ และไดพ้ ัฒนาสายพนั ธุไ์ ปหลากหลายสายพนั ธเุ์ พื่อตอบสนองความต้องการของผูเ้ ลีย้ ง

ภาพท่ี 2.27 ปลากัดครีบยาว
ท่ีมา : il.mahidol (2542)

24

ปลากดั จนี เป็นปลากัดทีเ่ กิดจากการเพาะและคัดพันธุ์ปลากัดโดยเน้นเพ่ือความสวยงามพยายามคัด
พันธ์ุเพื่อให้ปลามีหางยาวและสีสันสดเข้ม จนในปัจจุบันสามารถผลิตปลากัดจีนท่ีมีความสวยงามอย่างมาก
มีครีบต่าง ๆ ค่อนข้างยาว โดยเฉพาะครีบหางจะยาวมากเป็นพิเศษและมีรูปทรงหลายแบบ มีสีสันสดสวย
มากมายหลายสี เป็นปลาที่ไม่ค่อยต่ืนตกใจเช่นเดียวกับปลาหม้อ แต่ไม่มีความอดทน เมื่อปล่อยกัดกันมักรู้ผลแพ้
ชนะภายใน 10 นาที ไมน่ ยิ มใชใ้ นการกัดพนัน ปจั จบุ นั นิยมเรียกเปน็ กล่มุ ของ ปลากดั ครบี ยาว

ภาพที่ 2.28 ปลากัดจีน
ทม่ี า : home.kku (2553)

ปลากัดจีน (Veil Tail Betta) เป็นรูปแบบสายพันธุ์ปลากัดสวยงาม ท่ีคนไทยพัฒนาเป็นประเภทแรกๆ
เรยี กว่าเปน็ ปลากัดสายสวยงามที่คนไทยร้จู กั เลน่ กนั มานาน รองจากสายหมอ้ สายกดั หรือสายลกู ทงุ่ รูปทรง
หางและทรงเครื่อง ที่ถูกคัดเลือกรูปแบบ "พู่กันจีน" ที่เขียนบนกระดาษ เป็นรูปทรงที่มีความพล้ิวไหวในตัว
การพัฒนาสายพันธ์ุปลากัดจีนในปัจจุบันมีความหลากหลายมากขึ้น นอกไปจากสีเด่ียวๆ หรือรูปแบบปลา
เขมรหรือสาย butterfly การเพ่ิมมูลค้าของปลากัดจีน จึงมีความหลากหลายมากข้ึน เราจึงพบเห็น ปลากัดจีน
ท่ีมีรูปทรงแบบ koi แบบ vanda หรือ รูปแบบปลากัดสวยงามประเภทอื่นๆ จะมีให้เห็นในปลากัดจีนใน
ปัจจุบันมากขึ้นเร่ือยๆ ปลากัดจีนยังคงอยู่ในตลาดและคงไว้ตราบเท่านาน อาจเน่ืองมาจากมีสายประกวด
ประเภทนี้อยู่ ทาให้มีผู้ชื่นชอบและพัฒนาปลากัดประเภท "ปลากัดจีน" อยู่ไม่น้อย แด่นักปรับปรุงพันธุ์ปลา
กัดจนี จากอดีตสูป่ จั จุบนั

ภาพท่ี 2.29 ปลากดั จนี (Veil Tail Betta)
ท่ีมา : plakat-thai (2560)

25

ปลากัดจีนเป็นชื่อที่ใช้เรียกปลากัดครีบยาวมาช้านาน เข้าใจว่าอาจมาจากลักษณะครีบที่ยาวรุ่ยร่ายสี
ฉูดฉาดเหมือนง้ิวจีน ปลากัดจีนเป็นปลาที่พัฒนาสายพันธมุ์ าจากปลาลูกหม้อ โดยผสมคัดพันธ์ุให้ได้ลักษณะ
ท่ีมีครีบและหางยาวขึ้น ความยาวของครีบหางส่วนใหญ่จะยาวเท่ากับ หรือมากกว่าความยาวของลาตัวและ
หัวรวมกัน และมีการพัฒนาให้ได้สีใหม่ ๆ และสวยงาม โดยนักเพาะเล้ียงปลากัดชาวไทย ซ่ึงได้พัฒนาสาย
พันธ์ุสาเร็จมาช้านาน ก่อนท่ีปลากัดจะถูกนาไปเลี้ยงในต่างประเทศ แต่ไม่มีการบันทึกไว้ว่า การพัฒนาปลา
กัดสายพันธ์ุนี้เกิดขึ้นต้ังแต่เม่ือใด ปลากัดชนิดนี้เป็นชนิดท่ีนิยมเล้ียงเป็นปลาสวยงามแพร่หลายไปทั่วโลก
และได้มีการนาไปพัฒนาสายพนั ธุอ์ ยา่ งต่อเนอื่ ง จนไดส้ ายพันธทุ์ ่มี ีลกั ษณะใหม่ ๆ ออกมาอกี มากมาย

ภาพที่ 2.30 ลักษณะของปลากดั จนี
ท่ีมา : th.wikipedia (2562)

ปลากัดจีนหรือปลากัดครีบยาวหรือปลากัดเขมร เป็นพันธุ์ปลากัดที่ค้นพบโดยนักเพาะพันธุ์ปลากัดหม้อ
โดยพบบังเอิญขณะท่ีพัฒนาปลากัดให้ได้ลักษณะครีบยาว ใหญ่ และให้มีหลากหลายสีที่สวยงาม จนได้ปลา
กัดที่มีลักษณะหางเป็นพวง คล้ายปลาทอง สีของปลากัดชนิดน้ี ได้แก่ สีแดง สีน้าเงิน สีเขียวม่วง สีน้าเงิน
รวมถึงการผสมหลากหลายสีในตัวเดียวกัน ถือเป็นปลากัดท่ีนิยมเลี้ยงมากในประเทศไทย รวมถึงใน
ต่างประเทศ จึงมีการเพาะเล้ียงเพ่ือส่งขายออกต่างประเทศ ทาให้สร้างรายได้เข้าประเทศเป็นอันดับต้นๆ
ของปลาสวยงามมีแหลง่ เพาะเลีย้ งทส่ี าคัญในแถบภาคกลาง และภาคตะวันตก เช่น ปทมุ ธานี อยุธยา ราชบรุ ี
นครปฐม เปน็ ต้น

ภาพท่ี 2.31 รูปรา่ งของปลากัดจนี
ท่ีมา : pasusat (2558)

26

2.2.5 ปลากัดหางสามเหลี่ยมหรือปลากดั เดลตา
ปลากัดหางสามเหล่ียมหรือปลากัดเดลตา (Delta) เป็นปลาที่พัฒนาสายพันธุ์มาจากปลากัดครีบ
ยาว หรือปลากัดจีน โดยพัฒนาให้หางสน้ั เข้าและแผ่กวา้ งออกไปเป็นรูปสามเหล่ียม ขอบครีบหางกางทามมุ
45 - 60 องศา กับโคนหาง และต่อมาได้พัฒนาให้ครีบแผ่ออกไปกว้างมากยิ่งข้ึน เรียก "ซูเปอร์เดลตา" ซึ่งมี
หางแผก่ างใหญ่กว่าปกติ จนขอบครีบหางดา้ นบนและลา่ งเกือบเป็นเส้นตรง

ภาพท่ี 2.32 ปลากัดหางสามเหล่ยี ม
ทม่ี า : saranukromthai (2560)

ภาพที่ 2.33 ปลากดั หางสามเหลี่ยมหรอื ปลากดั เดลตา
ท่ีมา : sites.google (2558)

27

2.2.6 ปลากดั หางพระจันทรค์ รง่ึ ซีกหรือฮาลฟ์ มูน
ปลากัดหางพระจันทร์ครึ่งซีกหรือฮาล์ฟมูน (Halfmoon) เป็นปลากัดที่มีหางแผ่เป็นรูปคร่ึงวงกลม
โดยขอบครีบหางจะแผ่เป็นแนวเส้นตรงเดียวกันเป็นมุม 180 องศา ได้มีแนวคิดและความพยายามในการที่
จะพัฒนาปลากัดสายพันธ์ุน้ีตั้งแต่ พ.ศ. 2500 ในประเทศเยอรมนี แต่เพ่ิงประสบผลสาเร็จเมื่อราว พ.ศ. 2530
โดยนักเพาะเล้ียงปลากัดชาวฝร่ังเศสและชาวเยอรมัน ปลากัดหางพระจันทร์ครึ่งซีกมีลักษณะท่ีสาคัญ คือ
ครีบหางแผ่เป็นรูปครึง่ วงกลม โดยขอบครีบด้านหน้าจะแผเ่ ปน็ แนวเส้นตรงเดียวกันเป็นมุม 180 องศา ครีบ
ด้านนอกเป็นขอบเส้นโค้งของคร่ึงวงกลม ก้านครีบหางแตกแขนง 2 ครั้ง เป็น 4 แขนง หรือมากกว่า ปลาที่
สมบูรณ์จะต้อง มลี าตัวและครีบสมส่วนกัน โดยลาตวั ตอ้ งไม่เล็กเกินไป ครีบหางแผ่ต่อเนื่องหรือซ้อนทับกับ
ครีบหลงั และครีบก้น จนเห็นเปน็ เนือ้ เดียวกนั ขอบครบี หลงั โคง้ มนเปน็ ส่วนหนง่ึ ของวงกลม เสน้ ขอบครีบทุก
ครีบโค้งรับเป็นเส้นเดียวกัน (ยกเว้นครีบอก) ปลายหางคู่ที่แยกเป็น 2 แฉกจะต้องซ้อนทับและโค้งมน
สวยงาม ปลากัดหางพระจันทร์คร่ึงซีก ที่แท้จริงจะต้องมีขอบครีบหางแผ่ทามุม 180 องศา ได้ตลอดไป
ถงึ แม้ปลาจะมอี ายมุ ากข้ึนกต็ าม

ภาพที่ 2.34 ปลากดั หางพระจนั ทรค์ รงึ่ ซีก
ทม่ี า : home.kku (2553)

ภาพที่ 2.35 ปลากัดหางพระจนั ทรค์ รึง่ ซกี หรือฮาล์ฟมูน
ท่ีมา : sites.google (2558)

28

2.2.7 ปลากดั หางมงกฎุ หรือปลากัดคราวน์เทล
ปลากดั หางมงกุฎหรอื ปลากัดคราวน์เทล (Crowntail) เปน็ ปลากดั ท่ีได้รบั การพฒั นาสายพนั ธุ์ขึน้ ใน พ.ศ.
2543 โดยนักเพาะเลี้ยงปลากัดชาวอินโดนีเซีย เป็นปลากัดสายพันธุ์ใหม่ท่ีมีหางจักเป็นหนามเหมือนมงกุฎ
และเปน็ สายพนั ธุ์หน่ึงท่ีได้รบั ความนยิ มเลี้ยงกันมากในปจั จุบนั ลกั ษณะสาคัญของปลากดั ชนิดนค้ี ือ กา้ นครบี
จะโผลย่ าวออกไปจากปลายหาง ลกั ษณะดูเหมือนหนาม ซ่ึงอาจยาวหรือส้ันแตกต่างกันออกไป เช่นเดียวกับ
ลักษณะการแยกของปลายหนาม และการแยกการเว้าโคนหนามก็มีหลายรูปแบบ ปลากัดหางมงกุฎท่ี
สมบูรณ์จะมีครีบหางแผ่เต็มซ้อนทับได้แนวกับครีบอ่ืน ๆ และส่วนของหนามมีการจัดเรียงในรูปแบบที่
สวยงามสม่าเสมอ

ภาพท่ี 2.36 ปลากดั หางมงกุฎ
ทม่ี า : saranukromthai (2560)

ภาพท่ี 2.37 ปลากัดหางมงกุฎหรือปลากดั คราวน์เทล
ทมี่ า : sites.google.(2558)

29

2.3 วธิ ีเพาะเลี้ยงขยายพนั ธุ์
ในการเลี้ยงปลากัดนั้นสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 รูปแบบ คือ เลี้ยงเพอื่ ความสวยงาม และเลย้ี งไว้

เพื่อกัดแข่งขัน (การกีฬา) ซ่ึงการเลี้ยงทั้ง 2 แบบ จะมีวิธีการเล้ียงที่แตกต่างกัน แต่มีสิ่งหนึ่งท่ีเหมือนกันคือต้อง
เล้ยี งแบบเดี่ยว หมายถงึ ไม่สมารถเลี้ยงรวมกันหลายๆตัวเพราะปลากัดเป็นปลาที่นสิ ยั กา้ วร้าว ชอบต่อสู้ดงั น้ัน
วิธีท่ีดีที่สุดในการเลี้ยงปลากัดคือ แยกเลี้ยงในขวดโหล หรือขวดสุราก็ได้ ข้ึนอยู่กับความสะดวกของผู้เล้ียง
อาหารที่ใช้อาจจะเป็นอาหารท่ีมีชีวิตหรืออาหารสาเร็จรูป อาหาท่ีมีชีวิตอาทิเช่น ลูกน้า ไรแดง หนอนแดง
เป็นต้น

2.3.1 การเพาะเลี้ยงและขยายพนั ธป์ุ ลากดั
การเพาะพนั ธุ์ปลากดั ดาเนนิ ไดต้ ามข้ันตอนต่อไปน้ี
การเตรยี มพ่อแม่พนั ธุ์
ปลากัดจะสมบูรณ์เพศเมื่ออายุ 4 - 6 เดือน สามารถนาไปใช้เป็นพ่อแม่พันธ์ุได้ การเลือกปลา
เพศผู้ควรเลือกปลาท่ีคึกคะนอง คือ เม่ือนาปลาดังกล่าวไปใกล้กับปลาเพศผู้ตัวอ่ืน ก็จะแสดงอาการก้าวรา้ ว
ทันที โดยจะกางกระพุ้งแก้มและกางครีบรี่เข้าหาปลาตัวอื่นทันทีพร้อมท่ีจะกัดหรืออาจสังเกตจากการสร้าง
หวอดก็ได้ เพราะปลาเพศผทู้ ีส่ มบรู ณ์เพศและพรอ้ มจะผสมพันธ์ุ มกั จะสร้างหวอดในภาชนะทเี่ ลยี้ งเสมอ
สาหรับปลาเพศเมียควรเลือกปลาทม่ี ีท้องแก่คือมีไข่แก่เต็มที่ โดยสังเกตได้จากส่วนท้องของปลา
ซึ่งจะขยายตัวพองออกอย่างชัดเจนและเมื่อลองให้อดอาหารเป็นเวลา 1 วัน ส่วนท้องก็ยังคงขยายอยู่
เชน่ เดิม นาแม่ปลาท่ีเลือกได้ไปใส่ขวดแล้วนาไปวางเทียบกับปลาเพศผู้ เมือ่ ปลาเพศผู้แสดงอาการเกี้ยวพาราสี
ปลาเพศเมียที่ท้องแก่จะเกิดลายสีขาวแกมเหลืองพาดจากส่วนหลังลงไปทางส่วนท้อง จานวน 4 - 6 แถบ
ในเร่อื งสสี ันของปลานนั้ สามารถเลือกได้ตามความชอบของผดู้ าเนนิ การ เพราะปลาสตี า่ งกนั สามารถผสมกันได้

ภาพที่ 2.38 การขยายพันธุป์ ลากัด เตรียมพ่อพนั ธุ์
ที่มา : home.kku (2553)

30

ภาพท่ี 2.39 การเตรยี มแม่พันธุ์
ท่มี า : home.kku. (2553)

การคัดเลือกพอ่ แม่พันธุแ์ ละการเลีย้ งพ่อแมพ่ นั ธ์ุการคัดเลือกพ่อแมพ่ นั ธุ์
ในการคัดเลือกปลาเพ่ือผสมพนั ธุ์มีหลักท่ีควรปฏิบัติคือคัดเลือกปลาเพศผูท้ ่ีแข็งแรง ปราดเปรยี้ ว
ลักษณะสีสดสวย ชอบสร้างรัง เรียกว่า “หวอด” ซ่ึงแสดงถึงปลาเพศผู้มีความสมบูรณ์ทางเพศเตม็ ที่พร้อมที่
จะผสมพันธุ์ปลาเพศเมีย สังเกตบริเวณท้องมีลกั ษณะอูมเป่งและบรเิ วณใต้ท้องจะมีตุ่มสีขาวใกล้กับรูก้นเห็น
ได้ชัดเจน ซึ่งเรยี กว่า “ไข่นา” โดยปลาจะให้ไข่ประมาณ 500-1000 ฟอง ในฤดูผสมพนั ธจ์ุ ะสังเกตเห็นความ
สมบูรณ์ของเพศปลาได้ชัดเจน
ปลาตัวผู้ต้องมีความแข็งแรง มีลักษณะสีสันตามต้องการ และต้องเป็นปลาที่ชอบสร้างหวอด ซึ่งมี
ลักษณะเป็นฟองอากาศจับกลุ่มลอยอยู่บริเวณผิวน้า หวอดเกิดจากปลาตัวผู้พ่นฟองอากาศที่ประกอบด้วย
เมือกจากปากและลาคอห่อหมุ้ อากาศเอาไว้
ปลาตัวเมียตอ้ งมีความแขง็ แรง และมลี ักษณะสสี ันตามตอ้ งการเชน่ กัน ปลาตวั เมียท่พี ร้อมผสม
พันธต์ุ ้องมีทอ้ งทเี่ ปง่ ใต้ท้องมีตมุ่ สขี าวท่เี รียกว่า ไข่นา มองเห็นได้ชัดเจน และจะมีลายพาดตามขวางของ
ลาตัว 2-3 แถบ เรียกวา่ ลายชะโด

ปลากดั ตัวผู้กาลังกอ่ หวอด “หวอด”ของปลากัดตวั ผู้

ภาพที่ 2.40 การเลือกปลากัดเพื่อผสมพนั ธ์ุ 31
ที่มา : il.mahidol (2542)

ปลากดั ตัวเมีย ใต้ท้องมีไข่นา ไข่นาของปลากดั ตัวเมีย

ภาพที่ 2.41 การเลือกปลากดั เพศเมียเพ่ือผสมพนั ธุ์
ทม่ี า : il.mahidol (2542)

การเล้ียงพ่อแม่พันธ์ุ
ในการเล้ียงพ่อแม่พันธ์ุน้ันควรใช้น้าที่มีค่า Phประมา 6.5- 7.5 มีความกระด้าง 75-100 ppm มีความ
เปน็ ดา่ ง 150- 200 ppm บรรจุน้าลงในขวด เพียง ¾ เท่าหรอื ½ เพียงเวน้ ชอ่ งว่างให้อากาศได้สัมผสั กับน้า
นอกจากน้ันสถานที่ ที่ควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับแสงแดดโดยตรงเพราะจะทาให้ปลาตายได้ในกรณีที่ได้รับ
ความร้อนมาก ๆ อุณหภูมทิ เ่ี หมะสมควรอยรู่ ะหว่าง 25-28 c
วธิ กี ารผสมพนั ธ์ุ
เมื่อได้พ่อแม่พันธุ์เหมาะสมแล้ว ให้นาขวดปลาเพศผู้และเพศเมียท่ีมาวางติดกัน ซ่ึงวิธีน้ีเรียกว่า
“เทียบคู่” โดยจะใช้เวลา 3-10 วัน จากน้ันนาพ่อแม่พันธ์ุที่ผ่านการเทียบคู่มา 3-10 วัน ใส่ลงในภาชนะท่ี
เตรียมไว้สาหรบั ผสมพนั ธ์ุกัน โดยใสพ่ วกพันธไุ์ มน้ ้าลลงไปดว้ ย ภาชนะดงั กล่าวอาจเป็น โหลแก้ว กะละมัง
ตูก้ ระจกหรืออ่างดนิ ก็ได้ขึน้ อยู่กบั ความสะดวกของผูเ้ พาะ หลังจากนั้น 1-2 วนั ปลาเพศผ้กู จ็ ะเริ่มสรา้ งรังขึ้น
และจะไล่ต้อนตัวเมียให้ไปอยู่ในรัง (ใต้หวอด) ตัวผู้จะทาการรัดตัวเมียบริเวณช่องอวัยวะเพศเพื่อให้ตัวเมีย
ปลอ่ ยไขอ่ อกมาพรอ้ มกับนา้ เช้อื ของตวั เอง เมอ่ื เสร็จสนิ้ การวางไขต่ ัวผ้กุ จ็ ะไลต่ ัวเมียออกจากรังทนั ที เพ่ือกัน
ไม่ให้ตัวเมียกินไข่สามารถนาตัวเมียออกจากภาชนะได้ทันที ปล่อยให้ตัวผู้เฝ้าดูแลไข่เพียงลาพังตัวเดียว
หลังจาก 2 วนั กส็ ามารถนาตัวผอู้ อกจากภาชนะได้ เพราะถ้าปลอ่ ยเกินกวา่ นี้ตัวผจู้ ะกนิ ลูกตวั เองเปน็ อาหาร
เมือ่ ปลาตวั ผู้และตัวเมียได้เทียบคู่กนั แลว้ ข้นั ต่อไปจงึ นาปลาท้ังคู่มาใสล่ งในอ่างเพาะทเี่ ตรียมไว้โดย
จะต้องมีฝาปิดด้านบนเพ่ือป้องกันปลากระโดด อ่างท่ีใช้ควรมีสีเข้มเพ่ือปลาตัวผู้จะได้มองไข่ได้ชัดเจน
เมื่อปลาสามารถปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมใหม่(ใช้เวลาประมาณ 1-2 วัน)ในอ่างเพาะได้แล้ว ปลาตัวผู้
จะเร่ิมก่อหวอดติดกับพันธุ์ไม้น้า หลังจากก่อหวอดเสร็จจะเร่ิมพองเหงือกและกางครีบ ไล่ต้อนตัวเมียให้ไป
อยู่ใต้หวอด
เม่ือปลาตัวเมียลอยตวั ข้ึนบริเวณผิวน้า ปลาตัวผู้จะงอตัวเป็นรูปตัวยู หรือตัวเอส รัดปลาตัวเมียตรง
บริเวณช่องอวัยวะเพศ ถ้าปลาตัวเมียมีไข่แก่เต็มที่ไข่ก็จะหลุดออกมาทางช่องอวัยวะเพศ ทันทีท่ีปลาตัวเมีย

32

ปล่อยไข่ ปลาตัวผู้ก็จะฉีดน้าเช้ือเข้าผสมทันที ไข่ท่ีปล่อยออกมาจะค่อยๆจมลงสู่ก้นอ่างเพาะ ปลาตัวผู้กจ็ ะ
ตามลงไปใช้ปากอมไข่ที่ละฟองมาพ่นใส่ไว้ท่ีหวอดจนหมด ส่วนตัวเมียอาจช่วยตัวผู้เก็บไข่ที่ได้รับการผสม
แล้วไปพน่ ท่หี วอดบ้าง เป็นบางคร้งั ในชว่ งตน้ ๆของการผสมพนั ธุ์ เม่อื ปลาตวั เมียวางไขแ่ ลว้ จะลอยตัวนิ่งๆสัก
พักหน่งึ แล้วเร่มิ ว่ายหงายท้องเพื่อให้ตวั ผูร้ ัดอีกครงั้ พฤติกรรมดังกล่าวจะเกิดขึน้ หลายๆคร้ังจนกวา่ ตวั เมียจะ
วางไข่หมด ตัวเมียจะใช้เวลาในการวางไข่ทั้งหมดประมาณ 1-6 ช่ัวโมง ทั้งนี้ข้ึนอยู่กับขนาดและความ
สมบูรณ์ของตัวเมีย เมื่อส้ินสุดการวางไข่ตัวผู้จะทาหน้าท่ีดูแลไข่เพียงตวั เดียว และจะไล่ต้อนตัวเมียไม่ให้เขา้
ใกล้หวอด ช้อนตัวเมียออกจากอ่างเพาะเพราะตัวเมียอาจกินไข่ที่ผสมแล้ว ปล่อยให้ตัวผู้ดูแลไข่ประมาณ 2
วนั แลว้ จึงแยกออกจากอ่างเพาะ ช่วงท่ตี ัวผู้ดแู ล ไข่มันจะไม่ยอมกินอาหาร อาจเนื่องมาจากกลัวจะเข้าใจ
ผดิ คดิ ว่าไข่เป็นอาหาร ไขจ่ ะเริ่มฟกั ออกเป็นตัวหลังจากได้รับการผสมจากน้าเชอ้ื ประมาณ 36 ชวั่ โมง

นาปลามาใสไ่ วใ้ นอ่างเพาะเล้ยี ง

ปลากัดตวั ผกู้ าลังก่อหวอด
เพาะเลี้ยง

ภาพท่ี 2.42 วธิ กี ารผสมพนั ธ์ุ
ทมี่ า : il.mahidol (2542)

33

ปลากัดเพศผ้เู กีย้ วพาราศีเพศเมีย
ปลากดั เพศผูก้ าลงั รัดปลากดั เพศเมีย

ปลากดั เพศเมยี กาลงั ปลอ่ ยไข่

ภาพท่ี 2.43 ลักษณะและวิธีการผสมพนั ธ์ุ
ทมี่ า : il.mahidol (2542)

34

ปลากัดเพศผกู้ าลงั เก็บไข่ใส่ในหวอด

ภาพที่ 2.44 วธิ กี ารผสมพันธ์ุ (เพศผเู้ ก็บไขใ่ สห่ วอด)
ทมี่ า : il.mahidol (2542)

การเตรยี มบ่อเพาะพันธุ์
บ่อหรือภาชนะท่ีจะใช้เป็นบ่อเพาะปลากัดควรมีขนาดเล็ก ส่วนมากนิยมใช้ภาชนะต่าง ๆ ไม่มีบ่อถาวร
เช่น อ่างดินเผา กะละมัง ถัง หรือตุ่มน้าขนาดเล็ก เพราะสะดวกกว่าการเพาะในบ่อภาชนะดังกล่าวมักมี
เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 30 - 40 เซนติเมตร ใส่น้าสะอาดลงในภาชนะท่ีเตรียมไว้ให้มีระดับสูงประมาณ
10 - 15 เซนติเมตร จากนั้นใส่พันธุ์ไม้น้าที่มีใบหรือลาต้นอยู่ผิวน้า เช่น จอก ผักตบชวา ผักบุ้ง หรือผักกระเฉด
ลงไปบา้ งเลก็ น้อยเพื่อใหป้ ลาสรา้ งหวอดได้ง่าย

ภาพท่ี 2.45 การเตรียมบอ่ เพาะพ่อพันธแ์ุ มพ่ ันธ์ุ
ที่มา : home.kku. (2553)

35

การปล่อยปลาลงบอ่ เพาะ
เมื่อเทียบปลาไวเ้ รียบร้อยแล้วจึงปล่อยปลาทั้งคู่ลงบอ่ เพาะท่ีเตรียมไว้ ต้องพยายามอย่าใหป้ ลา
ตื่นตกใจมากนัก จากน้ันหาแผ่นวัสดุ เช่น กระดาษแข็ง หรือแผ่นกระเบื้อง ปิดบนภาชนะที่ใช้เพาะ โดย
ปดิ ไว้ประมาณ 2 ใน 3 ของพืน้ ท่ีปากภาชนะเพราะปลากัดมักชอบวางไข่ในบริเวณท่ีมืด เนอื่ งจากต้องการความ
เงยี บสงบ วสั ดทุ ี่นามาปดิ จะสามารถช่วยบงั แสงและกันลมไมใ่ หห้ วอดของปลาแตก
เทคนคิ ทสี่ าคญั คือการปล่อยพ่อแมป่ ลาควรปล่อยในตอนเย็น เวลาประมาณ 17.00 - 18.00 น.
เพราะโดยปกติแล้วเมื่อปล่อยพ่อแม่ปลารวมกันปลาเพศผู้จะเกี้ยวพาราสีปลาเพศเมีย โดยว่ายน้าต้อนหน้า
ต้อนหลังอยู่ประมาณ 15 นาที จากน้ันจะไล่กัดปลาเพศเมียจนปลาเพศเมียจะต้องหนีไปแอบซุกอยู่ตามพันธุ์ไม้
นา้ แลว้ ปลาเพศผ้จู ะเริม่ หาทกี่ ่อหวอด เม่อื กอ่ หวอดไปพักหน่ึงก็จะไปไล่กัดปลาเพศเมียอีก ดังนนั้ หากปล่อย
ปลาทง้ั ค่ตู ้ังแตเ่ ชา้ ปลาเพศเมียกจ็ ะถูกกัดค่อนข้างบอบช้า แตถ่ า้ ปล่อยใกล้ค่าเมื่อปลาเพศผ้หู าจุดสร้างรังได้ก็
จะคา่ พอดี ปลาเพศผจู้ ะไม่ไปรบกวนปลาเพศเมียอีก แตจ่ ะสร้างรังไปจนเรียบร้อยร่งุ เช้าก็พร้อมจะผสมพันธไุ์ ด้

ภาพท่ี 2.46 บ่อเพาะพันธปุ์ ลากดั
ทมี่ า : home.kku. (2553)

36