The betta fish 2022

การตรวจสอบการวางไข่ของปลา
ตามปกติแล้วถ้าปลามีการวางไข่ก็มักจะวางไข่เสร็จก่อนเวลาประมาณ 10.00 น. ดังน้ันเมื่อ
ปล่อยปลาลงบ่อเพาะแล้ว เช้าวันต่อมาเวลาประมาณ 10.00 น. จึงค่อยๆลองแง้มฝาปิดดู ถ้าพบว่ามีไข่
เม็ดเล็ก ๆ สีขาวอยู่ท่ีหวอด และมีพ่อปลาคอยเฝ้าอยู่ส่วนแม่ปลาหนีไปซุกอยู่ด้านตรงข้ามกับหวอดแสดงว่า
ปลาวางไข่เรียบร้อยแล้ว ค่อยๆช้อนแม่ปลาออกไปเล้ียงต่อไป ปลาเพศผู้จะคอยดูแลรักษาไข่ โดยหม่ัน
เปล่ยี นฟองอากาศในหวอดและตกแต่งหวอดให้คงรูปอย่เู สมอนอกจากนั้นยังคอยเก็บกนิ ไข่เสยี ดว้ ย

ภาพที่ 2.47 การตรวจสอบการวางไข่ของปลา
ทีม่ า : home.kku. (2553)

การอนุบาลลูกปลา
ลูกปลาจะฟักออกจากไข่หมดทุกฟองในวันที่สองหลังจากวางไข่ พ่อปลาจะคอยดูแลลูกท่ีว่ายน้า
แล้วจมไปก้นบ่อโดยจะไปอมลูกกลับมาไว้ท่ีหวอดเช่นเดิมรอจนตอนเยน็ ของวันถัดไปจึงช้อนเอาพ่อปลาออก
ลูกปลาจะตกใจกระจายตัวออกจากหวอด ส่วนใหญ่ลงไปก้นบ่อแต่เม่ือรอสักครู่ก็จะพุ่งตัวขึ้นมาเกาะอยู่ตาม
พนั ธุไ์ มน้ ้าหรือผนังบ่อใกลผ้ ิวน้า ในวันตอ่ มาถงุ อาหารของลกู ปลาจะหมดไป ลกู ปลาจะเริ่มว่ายน้าเพอื่ หากนิ
การอนุบาลลูกปลากดั จะเริ่มจากท่ีลูกปลาเริ่มหากนิ อาหาร ซงึ่ การอนบุ าลลูกปลากดั น้ีจัดว่าเป็น
งานที่ค่อนข้างยาก เน่ืองจากปลากัดเป็นปลากินเน้ือตามท่ีกล่าวมาแล้ว ลูกปลาจึงต้องการอาหารท่ีมีชีวิต
แต่ปัญหาจะอยู่ท่ีว่าลูกปลากัดเป็นลูกปลาที่มีขนาดค่อนข้างเล็ก ปากจะไม่ใหญ่พอท่ีจะจับกินอาร์ทีเมียหรือ
ไรแดงได้อาหารที่เหมาะสมจะใช้ให้ลูกปลากินในช่วงน้ีคือไข่แดง โดยใช้ไข่ไก่หรือไข่เป็ดมาต้มให้สุกแล้วแกะเอา
เฉพาะไข่แดงไปเล้ียงปลา เนื่องจากลูกปลากัดจะต้องการจับกินอาหารมีชีวิตยังไม่สามารถกัดแทะอาหารได้
ดังน้ันต้องนาเอาไข่แดงท่ีจะใช้ เช่น ลูกปลากัด 1 ครอกจะใช้ไข่แดงขนาดเท่าเม็ดถ่ัวดาต่อการให้ 1 คร้ัง ใส่ไข่
แดงลงในกระชอนผ้า แลว้ วางกระชอน ลงบนขันหรือแก้วที่ใส่น้าไว้พอประมาณ แล้วใช้น้ิวขยี้ไข่ในกระชอนไข่
แดงก็จะละลายหรือกระจายตัวเป็นเม็ดเล็กๆ ผ่านผ้าออกไปในน้า จากน้ันจึงใช้ช้อนตักแล้วค่อยๆรินลงบ่อ
ปลาเพ่ือให้อาหารมีการกระจายตัวท่ัวบ่อ ซึ่งจากการที่ได้ขย้ีไข่แดงผ่านผ้าจะทาให้ไข่แดงแตกตัวออกเป็น

37

เม็ดขนาดเล็กมากและมีน้าหนักค่อนข้างเบา ดังน้ันจะมีการกระจายตัวได้ดีและจะค่อยๆจมตัวลง ทาให้ลูก
ปลานกึ วา่ เปน็ ไรน้ากจ็ ะฮบุ กินไขแ่ ดงได้

สาหรับภาชนะท่ีใช้ในการอนุบาล ในช่วงแรกก็ควรยังเป็นภาชนะที่ใช้เพาะปลา เพราะยังต้องการ
ภาชนะขนาดเล็กอยู่ เน่ืองจากการใช้ไข่แดงเป็นอาหารนั้น ลูกปลาจะกินไข่แดงไม่หมด เพราะไข่แดงส่วนใหญ่จะ
ค่อยๆจมตัวตกตะกอนที่ก้นภาชนะ และลูกปลาจะไม่ลงไปเก็บกินอีกเลย ไข่แดงท่ีตกตะกอนน้ีในวันต่อไป
จะบูดเน่าเป็นเมือกอยู่รอบก้นภาชนะ จงึ จาเปน็ ตอ้ งล้างบ่ออนบุ าลหรือภาชนะท่ีใช้อนุบาลทุกเช้า ซึ่งกระทา
ได้ไม่ยาก คือ ใช้กระชอนวางลงในบ่ออนุบาลแล้วใช้ขันค่อยๆวิดน้าออกจากในกระชอน จะสามารถลดน้า
ลงได้โดยลูกปลาไม่ติดออกมาและเศษไข่ก็จะไม่ฟุ้งกระจายเพราะเป็นเมือกเกาะติดกับภาชนะ ลดน้าลง
ประมาณครึ่งภาชนะ แล้วจึงยกภาชนะค่อยๆรินท้ังน้าและลูกปลาลงภาชนะใหม่แล้วเติมน้า จะเท่ากับเป็น
การล้างบ่ออนุบาลและเติมนา้ ใหมใ่ หล้ กู ปลา ทาเชน่ นป้ี ระมาณ 3-5 วนั ลูกปลาจะมขี นาดโตขึน้ จะเปลยี่ นบ่อ
อนุบาลให้มีขนาดให้มีขนาดใหญ่ข้ึน อาจใช้กะละมังพลาสติกขนาดใหญ่หรืออ่างซีเมนต์และควรอนุบาลต่อ
โดยใช้อาร์ทีเมียหรือไรแดงซ่ึงลูกปลาจะจับกินได้แล้ว เล้ียงด้วยอาร์ทีเมียหรือไรแดงประมาณ 15 - 20 วันพร้อม
ทั้งถ่ายน้าอย่างสม่าเสมอ ลูกปลาจะโตได้ขนาดประมาณ 1.0 - 1.5 เซนติเมตร ก็จะเปล่ียนลงบ่อบ่ออนบุ าล
ให้มีขนาดใหญ่ข้ึนให้มีความจุมากกว่า 100 ลิตร แล้วเร่ิมฝึกให้ลูกปลากินอาหารสมทบโดยจะใช้ไข่ตุ๋น คือนา
ไข่เป็ดหรือไข่ไก่มาตีให้ไข่ขาวและไข่แดงเข้ากันดี ใส่เกลือและใส่น้าพอประมาณเพื่อให้ไข่นุ่ม จากน้ันนาไปนึ่ง
พอสุกไม่ควรนึ่งนานนักเพราะต้องการให้ไข่มีความนุ่ม นาไปใส่ให้ปลากินโดยใช้น้ิวขย้ีไข่ให้แตกกระจายออก
พอควรและเร่ิมให้มื้อเช้าแทนการให้ไรปลาจะเริ่มตอดกินได้เอง เลี้ยงด้วยไข่ตุ๋นประมาณ 10 วันก็เปลี่ยนมาเป็น
อาหารเม็ด โดยช่วงแรกควรใช้อาหารปลาสวยงามชนิดเม็ดเล็กพิเศษ ซ่ึงค่อนข้างมีราคาแพงแต่ปลาจะกินได้ดี
จะใช้เพียง 3 - 5 วนั แลว้ เปลีย่ นเปน็ อาหารเม็ดเล้ียงปลาดุกเล็ก ลกู ปลาก็จะสามารถตอดกินและเจริญเติบโตดี
ใชเ้ วลาอนบุ าลลูกปลาประมาณ 50 วนั ลกู ปลาจะมขี นาดประมาณ 3 เซนตเิ มตร ซ่ึงพอจะสามารถแยกเพศได้

ลกู ปลาเริม่ ฟักตวั จะลอยอย่บู นผิวน้า

ภาพที่ 2.48 การอนบุ าลลกู ปลา
ท่ีมา : home.kku. (2553)

38

ลูกปลาท่ีฟักออกจากไข่ใหม่ๆจะเกาะอยู่ที่หวอด และมีถุงอาหารติดอยู่ท่ีตัว ลูกปลาจะใช้
อาหารจากถุงอาหารหมดภายใน 3-4 วนั ดงั นนั้ ในช่วงนีจ้ ึงไมจ่ าเปน็ ต้องให้อาหาร เมือ่ ลูกปลาเริ่มกินอาหาร
ควรให้ไข่แดงต้มสุกบดละเอียดกรองผ่านกระชอนตาถี่ๆ หยดกระจายในน้าท่ีเลี้ยงลูกปลาวันละ 1 คร้ัง เป็น
เวลา 3-5 วัน แล้วจึงเปลี่ยนไปใช้ไรแดงที่มีขนาดเล็กเลี้ยง เมื่อลูกปลาเริ่มโตจึงเปล่ียนไปเลี้ยงด้วยไรแดง
ขนาดใหญจ่ นกระทั่งลูกปลาสามารถกนิ ลูกนา้ ได้ จึงควรเล้ยี งดว้ ยลกู นา้ ต่อไป

เม่ือปลากัดอายุได้ประมาณ 1 เดือนครึ่งถึง 2 เดือนจะสามารถแยกเพศได้ ควรแยกปลากัดตวั
ผู้และตัวเมียออกจากกัน โดยเฉพาะปลากัดตัวผู้จะต้องแยกจากกัน เนื่องจากพวกมันจะเร่ิมกัดกันเอง เพื่อแสดง
ลาดับข้ันความสาคัญในกลุ่ม แต่ไม่ถึงข้ันท่ีกัดกันจนตาย พฤติกรรมน้ีอาจเป็นสาเหตุทาให้ปลาได้รับบาดเจ็บ
และเกิดเป็นโรคได้ แต่จากการสังเกตพบว่่าถ้านาตัวผ้คู รอกเดียวกันท่ีแยกจากกันไปแล้วมาใส่รวมกันอีก มัน
จะกัดกันจนอาจถงึ ตายได้

เมื่อลูกปลามีอายุ 4 เดือน นับว่าปลากัดโตเต็มทแ่ี ล้ว พร้อมทีจ่ ะจาหน่ายและผสมพันธุ์ ในช่วงน้ี
อาหารท่ใี ห้คงเป็นลกู นา้ หรือเป็นอาหารท่ีมีชีวิตอืน่ ๆ เช่น ปลวก ไสเ้ ดอื น ลกู กุ้ง เปน็ ต้น

ภาพที่ 2.49 การอนุบาลลูกปลา (การฟักตัวออกจากไข่)
ทีม่ า : il.mahidol (2542)

39

บอ่ เลยี้ งปลากดั
บ่อเล้ียงปลากัดถ้าเป็นบ่อดินควรมีขนาด 10-30 ตารางเมตร ถ้าเป็นบ่อซีเมนต์ควรมีขนาด 2-6
ตารางเมตร มคี วามลึกประมาณ 50-60 เซนตเิ มตร คดั แยกลกู ปลาจากบอ่ อนบุ าลโดยคัดเอาเฉพาะปลาเพศผู้
มาเลี้ยง เนื่องจากปลาเพศผู้เป็นที่ต้องการของตลาดมากกว่าและราคาสูงกว่าปลาเพศเมียมาก ปล่อยเลี้ยงใน
อัตรา 150-200 ตัว ต่อเน้ือท่ี 1 ตารางเมตรสาหรับบ่อดิน และอัตรา 100 150 ตัว ต่อเน้ือท่ี 1 ตารางเมตร
สาหรับบอ่ ซเี มนต์ แล้วเล้ียงดว้ ยอาหารเมด็ ลอยนา้ นอกจากนนั้ ควรใสพ่ รรณไม้น้าพวกสาหรา่ ย และสนั ตะวา
เพอื่ ปอ้ งกันการทาอันตรายจากปลาดว้ ยกันเองใช้เวลาเลยี้ งอีกประมาณ 50 - 60 วัน ลาจะมีขนาดประมาณ
5 เซนตเิ มตร สามารถคัดแยกใส่ขวดเพือ่ รอจาหน่ายต่อไป

บ่อซเี มนต์

บ่อดิน

ภาพที่ 2.50 การเตรยี มบ่อ
ทีม่ า : home.kku. (2553)

40

การจาแนกเพศปลากัด
ปลากัดเพศผู้และเพศเมียมีลักษณะภายนอกท่ีแสดงความแตกต่างกัน ซึ่งพอจะสังเกตได้หลาย
ประการ คือ สีของลาตัว ปลาเพศผู้จะมีสีของลาตัวและครีบ เข้มและสดกว่าปลาเพศเมียอย่างชัดเจน
เมื่อปลามีอายุต้ังแต่ 2 เดือน หรือมีขนาดตั้งแต่ 3 เซนติเมตรขึ้นไป ขนาดของตัว ปลาท่ีเล้ียงในครอกเดียวกัน
ปลาเพศผู้จะเจริญเติบโต เร็วกว่าปลาเพศเมีย ความยาวครีบ ปลาเพศผู้จะมีครีบหลัง ครีบหาง และครีบก้น
ยาวกว่าของปลาเพศเมียมาก ยกเว้นปลากัดหม้อจะยาวต่างกันไม่มากนักเม็ดไข่นาปลาเพศเมียจะมีเม็ดหรือจดุ
ขาวอยู่ 1 จุด ใกล้ๆกับช่องเปิดของช่องเพศ ลักษณะคล้ายกับไข่ของปลากัดเอง เรียกจุดนี้ว่าไข่นา ส่วนปลา
เพศผู้ไมม่ ี

ปลากดั เพศผู้

ปลากดั เพศเมีย

ภาพท่ี 2.51 การจาแนกเพศปลากัด
ทม่ี า : sites.google. (2558)

41

2.3.2 การเกดิ เม็ดสใี นลูกปลากดั
การศึกษาพัฒนาการของลูกปลากัดวัยอ่อน จากลักษณะภายนอกท่ีมองเห็นได้ในระยะต่าง ๆ โดย
การเก็บรวบรวมตัวอย่างลูกปลาวัยอ่อนจากการเพาะฟัก ตั้งแต่ฟักออกจากไข่ใหม่ ๆ จนกระท่ังลูกปลาได้
พฒั นาลักษณะรปู รา่ งเหมือนปลาท่โี ตเต็มวยั (ระยะ juvenile อายปุ ระมาณ 50 วนั ) ลกู ปลากดั วยั อ่อนระยะ
ทม่ี ีถงุ อาหารสารอง (yolk sac stage) ไมม่ จี ุดสบี นถุงอาหารสารอง ลูกปลากัดวัยอ่อนระยะแรก (pre larval
stage) ไม่มีหรือมีจุดสีน้อยมากบนลาตัว ลูกปลากัดวัยอ่อนระยะหลัง (post larval stage) มีจุดสีกระจาย
อยู่บนลาตัว สีของปลาถูกควบคุมโดยเซลล์เม็ดสี (chromatophores) ชนิดต่างๆที่อยู่ในผิวหนังที่เรียกว่า
ช้ันเดอรม์ สิ (dermis) หรือชน้ั ทลี่ ึกลงไป หรอื พบได้ในตาของปลา

ชั้นสีของปลากัดสามารถแบ่งออกเป็น 4 ช้ัน ได้แก่ ชั้นสีเงาวาวหรอื สีน้าเงิน (iridescent layer)
ช้นั สีดา(black layer) ช้ันสแี ดง (red layer) และชัน้ สเี หลือง (yellow layer) โดยช้นั สแี ต่ละช้นั ของปลากัด
จะมยี ีนทีก่ าหนดสีตา่ งๆ ซึง่ ทาให้ชัน้ สีแต่ละช้นั มชี นดิ จานวนเม็ดสี (pigment) และการกระจายตวั ของเม็ดสี
แตกต่างกันออกไป

ชั้นสีเงาวาวหรือสีน้าเงิน ส่วนใหญ่ประกอบด้วยเซลล์เม็ด่สีอิริโดไซด์หรือกัวโนฟอร์ (iridocyte
หรือ guanophore) ที่ควบคุมปริมาณรงควัตถุสีน้าเงิน ช้ันสีดาประกอบด้วยเซลล์เม็ดสีเมลาโนฟอร์ (
melanophore) ช้ันสีแดงประกอบด้วยเซลล์เม็ดสีอีริโทรฟอร์ ( erythrophore) และช้ันสีเหลือง
ประกอบด้วยเซลล์เม็ดสีแซนโธฟอร์ (xanthophore) ซ่ึงควบคุมปริมาณรงควัตถุสีดา (melanin) สีแดง
(pterin) และสีเหลอื ง (xanthin) ตามลาดบั

ภาพท่ี 2.52 การเกดิ เม็ดสขี องปลากัด
ทมี่ า : il.mahidol (2542)

42

รงควัตถุสีเงาวาว (iridescence) สนี า้ เงิน และสเี ขยี ว
ปลากดั ขับถ่ายของเสยี ออกทางเหงือกและผวิ หนัง แต่มีของเสยี บางประเภทที่ถูกเก็บสะสมไว้ใน

บริเวณผิวหนัง ตา และครีบ ซ่ึงสารประกอบท่ีเป็นของเสียจากขบวนการเมตาบอลิซึมของสารประกอบที่มี
ไนโตรเจน เช่น กัวนีน (guanine) เป็นโพลิเมอร์ของแอมโมเนียท่ีเรียงตัวเป็นผลึก (crystalline) จะสะท้อนแสง
และทาให้เห็นตัวปลาเป็นเงาวาว โดยพบผลึกของกัวนีนอยู่ในเซลล์เม็ดสีอิริโดไซท์ (iridocyte) ความหนา
และการจดั เรยี งตัวของผลกึ และรงควัตถุชนิดนที้ าใหม้ องเห็นปลากดั มีสนี ้าเงนิ และสีเขียวท่หี ลากหลาย

ภาพท่ี 2.53 การเกิดเมด็ สี รงควตั ถสุ เี งาวาว สนี า้ เงนิ และสีเขียว
ทมี่ า : il.mahidol (2542)

รงควัตถุสดี า (melanin)
รงควัตถุสีดาเป็นอนุพันธ์ของกรดอะมิโนท่ีช่ือว่าอะลานีน (alanine) ซึ่งเซลล์ของร่างกาย

สามารถเปลี่ยนเปน็ สารอืน่ ๆ เช่น ฟีนิลอะลานีน (phenylalanine) ไทโรซีน(tyrosine) และไดไฮดรอกซิล-ฟี
นิลอะลานิน (dyhydroxyl-phenylalanine : DOPA) ซ่ึงมักเกิดขึ้นในเซลล์เมลาโนไซท์ (melanocyte) โดยใช้
เอนไซมช์ นิดต่างๆ และเอนไซม์ทส่ี าคัญ คือไทโรซิเนส (tyrosinase) หากปลากัดไมส่ ามารถผลติ เอนไซม์ชนิด
น้ีได้ จะทาให้เป็นปลากัดเผือก (albino) ในเซลล์เมลาโนไซท์ (melanocyte) น้ัน DOPA จะถูกเปล่ียนรูปเป็น
DOPA-quinone ซึ่งเป็นรงควัตถุสีแดง แต่ไม่เสถียรจึงเปลี่ยนเป็นอินโดล ควิโนน (indole quinone) ที่รวมตัว
กนั เป็นสายโพลเิ มอร์ท่ีเรยี กว่า เมลานิน (melanin) ทาให้มองเหน็ ปลากัดเป็นสดี าหรอื สนี า้ ตาล

ภาพที่ 2.54 การเกดิ เม็ดสี รงควัตถสุ ดี า
ที่มา : il.mahidol (2542)

43

รงควัตถสุ แี ดง (pterin)
สีแดงของปลากัดอาจเป็นผลมาจากรงควัตถุเธอรีน (pterin) ซึ่งมีโครงสร้างของเทอริดีน
(pteridin) ท่ีเรียกว่าเทอริโนโซม (pterinosome) ลักษณะคล้ายกับการจับกันแบบกัวนีน (guanine) และ
อาจเกดิ จากแอสทาแซนทีน (astaxanthin)

สตู รโครงสร้างโมเลกลุ ของ pterin

ภาพที่ 2.55 การเกดิ เม็ดสขี องปลากัด รงควตั ถสุ แี ดง
ทมี่ า : il.mahidol (2542)

รงควัตถแุ คโรทีนอยด์ (carotenoid)
สีเหลืองท่ีพบในปลากัดอาจเกิดจากรงควัตถุแคโรทีนอยด์ (carotenoid) ในเซลล์แซนโธฟอร์
(xanthophore) หรืออาจเกิดระหว่างข้ันตอนการสร้างเมลานินซ่ึงมีสาเหตุจากปริมาณเอนไซม์ไทโรซิเนส
(tyrosinase) ไมเ่ พียงพอ ทาใหเ้ กดิ เป็นสีเหลืองหรือสีแดงขึ้นได้ ดงั นน้ั การเกิดสีเหลืองในปลากัดอาจเกิดข้ึน
ได้จากหลายสาเหตุ อาทิเชน่ ระหว่าง melanin pathway หรอื xanthin pathway ของแคโรทนี อยด์ หรือ
pterine pathway ของเอนไซม์ร่วม (cofactor) ท่ีเหมือนกันกับกรดโฟลิค รงค์วัตถุแคโรทีนอยด์ชนิดที่รจู้ ัก
กันมาก่ท่ีสุด คือ แอสทาแซนทิน (astaxanthin) พบในสาหร่ายสไปรูไลนาซ่ึงเป็นสาหร่ายสีเขียวแกมน้าเงนิ
ท่ีนิยมนามาใช้ท่าเป็นส่วนประกอบของอาหารปลา ดังน้ันการเลี้ยงปลากัดด้วยอาหารที่มีส่วนผสมของรงค์
วัตถุจากสง่ิ มชี วี ิตจากธรรมชาติจะช่วยทาใหป้ ลามีสีท่ีสดกว่าเดมิ

สตู รโครงสร้างโมเลกลุ ของ astaxanthin (รงค์วตั ถุแคโรทนี อยด)์

ภาพที่ 2.56 การเกิดเม็ดสีของปลากดั รงควตั ถุแคโรทนี อยด์
ทีม่ า : il.mahidol (2542)

44

2.3.3 โรคและการรักษาปลากดั
การเล้ยี งปลากัดเอาไว้ดูเลน่ หรือเพื่อเปน็ ธรุ กิจย่อมมักประสบปัญหาเกยี่ วกับการเกดิ โรคของปลา
เช่นเดียวกัน ตามปกติแล้วปลากัดเป็นปลาท่ีอดทนและสามารถปรับตัวเข้ากับส่ิงแวดล้อมได้ดี หากเลี้ยงได้
อย่างถูกวิธีแล้วมักไม่ค่อยเป็นโรค โรคท่ีพบในปลากัดมักไม่ค่อยมีอาการรุนแรงถึงขนาดทาให้ปลาตาย ได้
ดังน้ันหากว่าผู้เล้ียงทราบถึงสาเหตุและอาการของโรคที่เกิดข้ึนก็สามารถหาวิธีป้องกันและรักษาได้อย่างถูก
ตอ้ งการรกั ษาปลากัดท่เี ปน็ โรคจะแบ่งออกเป็น 2 ขั้นตอน คือ
การแยกปลากัดท่ปี ว่ ยออกจากกนั ถ้าพบวา่ ปลากัดตวั หน่งึ หรือมากกวา่ หนึ่งมีอาการป่วย ใหท้ า
การคัดแยกปลาป่วยออกมาใส่ภาชนะใหม่ เพื่อรอการรักษาต่อไป ส่วนวัสดุอุปกรณ์ท่ีใช้คัดแยกปลาที่ป่วย
ควรทาความสะอาด หรือฆ่าเช้ือทุกคร้ังหลังใช้งาน รวมทั้งทาความสะอาดอวัยวะต่างๆของผู้เลี้ยง เพ่ือ
ป้องกันการแพร่กระจายของโรคไปยังบอ่ อ่ืนๆ

ภาพที่ 2.57 โรคของปลากัด
ทมี่ า : il.mahidol (2542)

การพิจารณาโรคและการรักษา หลังจากคัดแยกปลากัดท่ีป่วยออกมาแล้ว ให้พิจารณาอาการ
ของปลา โดยดจู ากลกั ษณะภายนอกว่ามลี ักษณะอยา่ งไร สาเหตขุ องโรคมาจากอะไร และจะทาการรักษาวิธี
ไหน ตลอดจนจะป้องกันโรคได้อยา่ งไร เมอื่ พิจารณาแลว้ ก็ดาเนินการวางแผนการรักษาต่อไป

ภาพท่ี 2.58 โรคและอาการของปลากดั
ท่มี า : il.mahidol (2542)

45

โรคไฟลามท่งุ
เป็นโรคที่ติดต่อกันได้เร็วที่สุดใช้ระยะเวลาเพียง 2 -3 วันก็จะติดต่อกันหมด ลักษณะอาการเปน็
แผลบริเวณโคนครีบหาง ครีบหู และครีบท้อง ขอบแผลจะมีลักษณะเป็นรอยช้าแดง และเป็นเส้นปุยสีขาว
เกล็ดของปลาจะพอง ปลาทีเ่ ป็นโรคจะลอยตวั อยบู่ ริเวณผวิ น้า
การป้องกันรักษา ให้รีบช้อนปลาที่เป็นแผลออกทันที ส่วนปลาที่เหลืออ่ยู่ใช้ต้นหญ้าไทรที่ตาก
แดดหมาดๆนามาใส่ในบ่อเลี้ยงให้มีปริมาณมากพอท่ีจะทาให้น้ามีสีเข้ม และเป็นฝ้าเล็กน้อย แช่ปลากัดไว้
ประมาณ 5-7 วันคล้ายกบั การหมักปลากัด เมือ่ แผลของปลากัดหายแล้วให้ย้ายปลากัดไปเล้ยี งในตู้ หรอื อ่าง
ใหมท่ ่ใี ส่หญ้าไทรเลก็ นอ้ ย พอให้เกิดเปน็ สชี า ปลากดั ทเ่ี ลี้ยงจะคอ่ ยๆแข็งแรง และหายเป็นปกติ

ภาพท่ี 2.59 อาการของโรคไฟลามทุ่ง
ท่มี า : il.mahidol (2542)

โรคทอ้ งมาน
เป็นโรคที่อาจทาให้ผู้เพาะเลี้ยงปลาเข้าใจผิดคิดว่าปลาต้ังท้อง เพราะส่วนท้องของปลากัดจะ
พองออก โรคท้องมานอาจเกิดจากการที่ปลากัดติดเชื้อภายในช่องท้องและมีอาการอักเสบลักษณะอาการ
ปลากัดมีลักษณะท้องโตเนื่องจากการตดิ เช้ือภายในชอ่ งท้องจนทาให้ทอ้ งมีขนาดโตผิดปกติ
การปอ้ งกันรักษา ผ้เู ลย้ี งบางรายใชว้ ิธีเอาดีเกลือ 1 ชอ้ นชา ผสมกับน้า 1.5 ลิตร จากน้นั จึงจับ
ปลากดั ลงแช1่ -2 วนั อาการจะทเุ ลาลง

ภาพท่ี 2.60 อาการของโรคท้องมาน
ที่มา : il.mahidol (2542)

46

โรคปากดา
เป็นโรคที่รักษาไม่หาย ปลากัดท่ีเป็นโรคปากดาจะนาไปกัดไม่ได้ ท้ังนี้เพราะปลากัดใช้ปากใน
การต่อสู้ ถ้าปากของปลากัดเจ็บก็ไม่สามารถต่อสู้กับศัตรูได้ลักษณะอาการ ปลากัดที่เป็นโรคปากดา ขอบ
ปากด้านบน จะมขี อบหนามากผดิ ปกติ และจะมสี ดี าเพิม่ ขึน้ มาเร่ือยๆ
การป้องกันรักษา แม้ว่าโรคปากดาเป็นโรคที่ไม่ร้ายแรง แต่โรคน้ียังไม่มีทางรักษา ดังน้ันเมื่อพบว่า
ปลากัด ท่ีเลี้ยงเปน็ โรคปากดาใหต้ ักทิ้ง อยา่ เสยี ดาย เพราะมิฉะนัน้ จะทาใหป้ ลากดั ตัวอน่ื ตดิ โรคน้ไี ปด้วย

ภาพท่ี 2.61 อาการของโรคปากดา
ทม่ี า : il.mahidol (2542)

โรคปากเป่ือย
จดั เปน็ โรคทีร่ ้ายแรงชนิดหนึ่งของปลากัด โรคนร้ี กั ษาไม่หาย ดงั น้นั ถา้ พบวา่ ปลากดั เป็นโรคปาก
เปือ่ ยต้องแยกออกทนั ที ลกั ษณะอาการเริ่มจากขอบปากเป็นแผลสขี าวและลักษณะเป็นขยุ เสน้ เล็กๆ ปลากดั
ท่ีเป็นโรคปากเป่อื ยจะไม่คอ่ ยว่ายนา้ และมักลอยตัวอยบู่ รเิ วณผวิ นา้ เฉยๆ
การป้องกันรักษา เน่ืองจากโรคนี้ไม่มที างรักษา ถ้าพบว่าปลากดั เปน็ โรคชนิดนี้ควรรีบแยกออกทันที

ภาพที่ 2.62 อาการของโรคปากเปอื่ ย
ท่ีมา : il.mahidol (2542)

47

โรคท่เี กดิ จากเชื้อรา
โดยปกตแิ ลว้ เชอื้ ราไม่ใชส่ าเหตุท่ีแท้จริงของโรค สาเหตขุ องโรคเน่ืองจากปลาไดร้ ับความบอบช้า
ลกั ษณะอาการ เห็นปุยขาวคลา้ ยสาลีในบริเวณท่ีเปน็ โรค ปลามีอาการซึมไม่วา่ ยน้า หยดุ กินอาหาร ปลากดั สซี ดี
การป้องกนั รกั ษา ใชม้ าลาไคทก์ รนี เข้มข้น 0.1-0.25 ส่วนในลา้ นสว่ น รว่ มกับฟอรม์ าลีน 25 สว่ น
ในลา้ นสว่ นแชป่ ลานาน 3 วัน

ภาพท่ี 2.63 อาการของโรคเช้ือรา
ท่ีมา : il.mahidol (2542)

โรคหางและครบี เป่ือย
เป็นโรคท่ีพบอยู่เสมอ สาเหตเุ กิดจากน้าทใี่ ช้เลยี้ งสกปรก มีตะกอนหรือเศษอาหารเหลือและทบั ถมอยู่ที่
ก้นบ่อ ทาให้เป็นแหล่งสะสมของเชื้อโรค ลักษณะอาการ ปลาจะเร่ิมเปื่อยบริเวณครีบต่างๆก่อนแล้วค่อยๆ
ลุกลามเข้าไปจนถึงตัวปลา โรคนี้เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย ดังนั้นถ้าปลาเป็นโรคนี้แล้วจะทาให้ครีบต่างๆ ของปลา
เสยี หายไม่สวยงาม
การปอ้ งกนั รักษา ใชย้ าปฏิชวี นะในการรักษาในอตั ราสว่ น 1-2 กรัมต่อนา้ 1,000 ลิตร แช่ปลา
นานประมาณ 2-3 วัน ยาปฏิชีวนะท่ีใช้ ไดแ้ ก่ ออกซเี ตตร้าไซคลนิ ไนโตรฟรู าโซน เป็นต้น

ภาพท่ี 2.64 อาการของโรคหางและครบี เปอื่ ย
ท่มี า : il.mahidol (2542)

48

โรคปลาตวั ส่นั
ปลาที่เป็นโรคจะมีอาการส่ัน สาเหตุเกิดจากน้าที่ใช้เล้ียงสกปรกมีแบคทีเรียปะปนอยู่มาก หรือ
เกิดจากอุณหภูมิของน้าเปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็วลักษณะอาการ ปลาที่เป็นโรคนี้จะมีอาการตัวสั่นและว่าย
น้าผิดปกติ
การป้องกันรักษา ให้เปลี่ยนน้าท่ีใช้เลี้ยงปลาโดยท่ีอุณหภูมิน้าท่ีเปล่ียนใหม่ต้องไม่แตกต่างจาก
น้าที่อยู่ในตู้เล้ียงเดิมมากเกินไป แล้วเติมเกลือลงในน้าท่ีใช้เลี้ยงปลาอัตราส่วน 2 ช้อนชาต่อน้า 5 ลิตร
เพอ่ื ให้เกลอื ไปฆ่าเชือ้ แบคทเี รียเล็กๆ ที่อยใู่ นนา้ ให้ลดจานวนลง
โรคจดุ ขาว
เป็นโรคที่เกิดจากตัวอ่อนของโปรโตซัวชนิดหนึ่งที่ช่ือวิทยาศาสตร์ว่า Ichthyophthirius
multifilis มาฝังตัวใต้เยื่อบุบริเวณลาตัวและเหงือกของปลากัด เป็นโรคที่เกิดขึ้นเสมอในช่วงที่มีการ
เปลี่ยนแปลงอุณหภมู ิของน้าจากสงู เป็นต่าหรือตา่ เป็นสงู ลักษณะอาการ มีจุดเล็กๆสีขาวขุ่นกระจายอยตู่ าม
ลาตัวและครีบต่างๆ ของปลา โรคชนิดน้ีจะทาลายเซลล์ผิวหนังของปลา ตัวอ่อนของโปรโตซัวเมื่อโตเต็มท่ีก็
จะหลุดออกจากตัวปลาและจมลงก้นบ่อเป็นตัวเต็มวัย และเม่ือสภาวะแวดล้อมเหมาะสมก็จะแบ่งเซลล์เป็น
ตัวออ่ นออกมาเกาะตวั ปลาตอ่ ไป
การป้องกันรักษา การรักษาที่ได้ผลดีคือ ใช้น้ายาฟอร์มาลีนความเข้มข้น 25-30 ส่วนในล้าน
สว่ น ผสมกบั มาลาไคท์กรนี 0.1 สว่ นในล้านส่วน แช่ปลากัดติดต่อกันประมาณ 3-5 วัน แล้วจึงเปลีย่ นน้า

ภาพท่ี 2.65 อาการของโรคจุดขาว
ที่มา : il.mahidol (2542)

โรคสนมิ
เป็นโรคที่มักเกิดจากโปรโตซัวที่มีช่ือวิทยาศาสตร์ว่า Oodinium pillularis มาเกาะตามผิวหนัง
ลาตัว และเหงือกของปลา ลักษณะอาการ บริเวณผิวหนังของปลาจะมีลักษณะคล้ายกามะหยี่สีเหลืองปน
น้าตาลกระจายอยู่เปน็ หย่อมๆบริเวณลาตวั และเหงอื ก บางคร้ังผเู้ ล้ียงมักเข้าใจผิดวา่ ปลาเปน็ โรคจดุ ขาว

49

การป้องกันรกั ษา ใชเ้ กลือแกงเขม้ ขน้ 1 เปอร์เซ็นต์ แชป่ ลาไว้นานประมาณ 24 ชั่วโมง และควร
ทาซ้าทุก 2 วันหรอื ใช้เมทธลี ีนบลู (Methylene Blue) 10 หยดต่อน้า 45 ลิตร แชป่ ลาประมาณ 1-2
สัปดาห์

โรคสนมิ (velvet disease)

ภาพท่ี 2.66 อาการของโรคสนิม
ที่มา : il.mahidol (2542)

โรควัณโรคปลา
เ ป็ น โ ร ค ท่ี พ บ ม า ก ใ น ป ล า กั ด มี ส า เ ห ตุ ม า จ า ก เ ชื้ อ แ บ ค ที เ รี ย ที่ มี ช่ื อ วิ ท ย า ศ า ส ต ร์ ว่ า
Mycobacterium piscium ลักษณะอาการ ปลากัดมีน้าหนักลดลง ไม่กินอาหาร สีซีด เกล็ดหลุด ผิวหนัง
เป็นแผล ครีบเปือ่ ย ขากรรไกรและกระดูกสนั หลงั บิดงอ ตาโปน และตาอาจหลุดออกมา วา่ ยน้าผดิ ปกติ เช่น
หงายท้องขึน้ วา่ ยน้าไร้ทิศทางหรอื เกดิ จดุ ขาวตามอวยั วะภายใน
การป้องกันรักษา เป็นโรคที่ยังไม่มีวิธีรักษา ดังน้ันผู้เลี้ยงจึงควรควรแยกปลาที่เป็นโรคน้ีออก
แล้วฆ่าเช้ือภายในบ่อ โดยการตากบอ่ ให้แห้งและสาดด้วยสารละลายด่างทับทิม 1 กรัม ต่อน้า 1 ลิตร ให้ท่ัว
บ่อไม่ควรเล้ียงปลากัดหนาแน่นเกินไป ควรเลี้ยงปลากัดในน้าท่ีสะอาดผู้เล้ียงควรป้องกันตัวเองหากต้องใช้
มอื สมั ผสั โดยตรงกบั ปลาที่เปน็ โรคนี้ เพราะพบวา่ มีผู้เลย้ี งบางคนมีอาการของหูดเกิดขึน้ บริเวณมือ

ภาพที่ 2.67 อาการของโรควณั โรคปลา
ทม่ี า : il.mahidol (2542)

50

โรคทีเ่ กิดจากพาราสติ ภายนอกมาเกาะตามผวิ หนงั
ลักษณะอาการสงั เกตไดจ้ ากปลาจะวา่ ยนา้ ผดิ ปกติ โดยปลาจะพยายามว่ายนา้ เอาส่วนทพ่ี าราสิต
เกาะอย่ไู ปถกู ับขอบภาชนะหรือวัสดุใตน้ ้า เพ่อื จะขจัดให้หลดุ ออกไป พาราสิตเหล่านนี้ า่ จะติดมากับอาหารท่ี
มชี ีวิต เช่น ไรแดง หนอนแดง ไสเ้ ดอื นดิน ลูกน้า เป็นต้น
การปอ้ งกนั รักษา ใชฟ้ อรม์ าลีน จานวน 25-40 ซซี ี ตอ่ น้า 1,000 ลิตรแชน่ าน 24 ชวั่ โมง หรอื
ใช้ด่างทับทิม จานวน 1-3 กรัม ตอ่ นา้ 1,000 ลติ ร แช่นาน 24 ช่ัวโมง หรือใช้เกลือเม็ด จานวน 5- 10 กรมั
ต่อนา้ 1,000 ลิตร แช่นาน 48 ช่วั โมง
โรคทเ่ี กิดจากแบคทเี รยี
ลกั ษณะอาการทปี่ รากฏ คือ มีอาการท้องบวม และมีของเหลวในช่องท้องมาก
การปอ้ งกันรักษา ใหแ้ ช่ยาปฏชิ ีวนะ เช่ย ออ๊ กซิเตไซคลนิ หรอื คอลแรมฟนิ ิคอล ที่มีความเข้มข้น
10-20 ส่วนในล้านส่วน แช่ติดต่อกัน 3-5 วัน และต้องเปล่ียนน้าใหม่ทุกวัน และเติมยาที่มีความเข้มข้นเท่าเดิม
ทุกครงั้ หรอื ใช้เกลือแกงเข้มขน้ 0.5%

ภาพที่ 2.68 อาการของโรคท่ีเกดิ จากแบคทเี รยี
ที่มา : blockdit (2560)

โรคคอลมั น์
น่ีเป็นโรคที่เกิดจากแบคทีเรียท่ีทาให้ครีบมีเศษผ้าและหลุดร่วง นอกจากนี้ยังทาให้เกิดแผลที่
ผิวหนังหรือแผล, จุดสีขาวบนปาก, การเจริญเติบโตท่ีเต็มไปด้วยปากบนปาก, เกล็ดและครีบและเหงือก
เปล่ียนสี ปลาสามารถหายใจลาบากเน่ืองจากการติดเชือ้ ของเหงือก
การป้องกันรกั ษา โรคน้ีสามารถป้องกันได้ด้วยการรกั ษาแผลเปดิ และการติดเช้ือรา นอกจากน้ียัง
สามารถป้องกันได้โดยหลีกเลย่ี งปัจจยั ต่างๆเช่นออกซิเจนที่ จากัด ความกระด้างของนา้ และความแออัดในตู้
ปลาColumnaris สามารถรักษาได้โดย Oxytetracycline และยาปฏิชีวนะท่ีมี Sulfa 4 TMP, TMP Sulfa
และสาม sulfa หากไมไ่ ดร้ บั การรกั ษาปลาทต่ี ิดเช้อื ก็สามารถตายในเวลาน้อยกวา่ 72 ชว่ั โมง

51

ภาพท่ี 2.69 อาการของโรคคอลมั น์
ที่มา : th.animalthai (2563)

โรคการตกเลือด Redmouth, Hemorrhagic
โรคการตกเลือดหรือรู้จักกันในช่ือ redmouth, hemorrhagic ทาให้มีเลือดออกรุนแรงภายใน
ปากและดวงตาของปลา
การป้องกันรักษา โรคนี้สามารถป้องกันได้โดยการฆ่าเช้ือในตู้ปลาเพ่ือฆ่า Yersinia ruckeri ซึ่ง
เป็นแบคทีเรียท่ีทาให้เกิดความเจ็บป่วย การรักษาภาวะเลือดออกเป็นไปได้ด้วยยาปฏิชีวนะเช่น ampicillin
การตดิ เชื้อสามารถรักษาได้ซึง่ หมายความวา่ การเสียชวี ิตอยใู่ นระดับต่า

ภาพที่ 2.70 อาการของโรคการตกเลอื ด
ท่ีมา : th.animalthai (2563)

โรครใู นหัว
ปลากดั ท่ตี ิดเชื้อทรี่ ูตรงหวั มีรอยถลอกบนศรี ษะท่ีดเู หมือนรูเข็มหรอื ฝอยสขี าว การตดิ เช้ือปรสิต
สามารถป้องกันไดโ้ ดยการลา้ งน้าออกจากคารบ์ อน Parasite Clear เปน็ ยาปฏชิ วี นะทส่ี ามารถรักษาโรคได้
ปลาทต่ี ดิ เชอื้ มักจะตายหลงั จากผา่ นไปสองสามวันหากไม่ได้รับการรักษาเรว็ พอ

ภาพท่ี 2.71 อาการของโรครูในหวั
ทมี่ า : th.animalthai (2563)

52

2.4 สง่ ออกตา่ งประเทศ
ปลากัดไทย หรือ ปลากัดสยาม (Betta Splendens หรือ Siamese Fighting Fish) เป็นปลา
สวยงามท่ีมีเอกลักษณ์โดดเด่นทั้งในด้านสีสัน การเคลื่อนไหวของครีบและลาตัวที่ดูพร้ิวไหวสง่างาม และ
โดยเฉพาะด้านพฤตกิ รรมของปลากดั ตัวผู้ ท่มี กี ารพองครบี และเกลด็ เม่ือเจอคตู่ ่อสู้ที่เอกลักษณ์
ปลากัดจัดเป็นสัตว์เลี้ยงคู่กับคนไทยมาอย่างยาวนาน และยังเป็นสัตว์เล้ียงที่มีการส่งออกไปขายยัง
ต่างประเทศ นาเงินเขา้ สูป่ ระเทศปีละหลายรอ้ ยลา้ นบาท ความโดดเด่นอีกอยา่ งหน่งึ ของปลากัด คอื สีสันที่
สดใสและความอดทน จึงเป็นสัตว์เล้ียงที่ได้รับความนิยม อีกทั้งปลากัดยังมีความสาคัญในฐานะของสัตว์น้า
ประจาชาติไทยตามทที่ างกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ได้เสนอกรมประมง ดงั น้ี
ด้านวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ ปลากัดอยู่คู่กับคนไทยมาอย่างยาวนานและได้รับการขึ้น
ทะเบยี นใหเ้ ป็นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติ
ด้านความเป็นเจ้าของและความมีเอกลกั ษณ์เฉพาะตัว เพราะปลากัดมีถ่ินกาเนิดในประเทศไทย
และได้รับการยอมรบั อยา่ งกว้างขวาง
ด้านประโยชน์ใช้สอย ทั้งด้านการส่งเสริมการเพาะเลี้ยง และการสร้างนวัตกรรมในการเพาะพันธ์ุ
และพฒั นาสายพันธ์ุ ซ่ึงก่อให้เกดิ มูลค่าทางเศรษฐกิจอย่างมหาศาล
ทางด้านเศรษฐกิจน้ัน ในแต่ละปีมีการเพาะพันธ์ุและส่งออกปลากัดไทยไปกว่า 100 ประเทศทวั่
โลก มูลค่ากว่าร้อยล้านบาท ในประเทศไทยมีผู้เพาะพันธ์ุปลากัดไทยเพ่ือจาหน่ายกว่า 1,500 ราย และหนึ่ง
ในน้ันคือร้านขายปลากัดไทยเจ้าดัง อินเตอร์ ฟิช ไทยแลนด์ Inter Fish Thailand ซึ่งจะมีหน้าร้านจัดแสดง
และจาหนา่ ยปลากดั ไทยสวยๆ สีสนั แปลกตา ท่ีโครงการ มกิ ซ์ จตจุ ักร Mixt Chatuchak บรเิ วณช้ัน 3

ภาพที่ 2.72 ปลากัดเพ่ือการส่งอออกต่างประเทศ
ท่ีมา : mixtchatuchak (2562)

53

สาระสาคญั ของการเสนอใหป้ ลากัดเปน็ สตั วน์ า้ ประจาชาติ ประกอบด้วย 3 ดา้ น คือ
ดา้ นวัฒนธรรมและประวตั ิศาสตร์ เป็นทท่ี ราบกันดีว่า คนไทยรูจ้ กั คนุ้ เคย และมีความผูกพันกับ
ปลากัดมาต้ังแต่โบราณ ซึ่งมีหลักฐานยืนยัน และเมื่อวันท่ี 3 ก.ย. 2556 กระทรวงวัฒนธรรมได้ประกาศข้ึน
ทะเบียนใหป้ ลากัดเป็นมรดกทางวฒั นธรรมของชาติ
ด้านความเป็นเจ้าของ และความมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว “ปลากัดไทย” ท่ีเสนอให้เป็นสัตว์น้าประจา
ชาติ ชอ่ื วิทยาศาสตร์ Betta splendens ช่อื สามัญ “Siamese Fighting Fish” หรือ “Siamese Betta” มี
ถ่ินกาเนิดในประเทศไทย เป็นสายพันธ์ุท่ีมีเอกลักษณ์โดดเด่น จนเป็นท่ีรู้จัก และได้รับการยอมรับกันอย่าง
กวา้ งขวางในระดบั สากล ชื่อ Siamese จงึ เป็นเครือ่ งสะทอ้ นอย่างชัดเจนว่า ปลากดั ไทยนน้ั เป็นเครื่องพิสูจน์
ความเปน็ เจา้ ของได้ อีกทง้ั ไทยเป็นแหล่งอา้ งอิงมาตรฐานหลกั ของปลากัดอีกดว้ ย
ด้านประโยชน์ใช้สอย ปลากัดไทยได้ก่อให้เกิดประโยชน์ใช้สอยในหลายประการ โดยเฉพาะดา้ น
การส่งเสริมการเพาะเลี้ยง และการสร้างนวัตกรรมด้านการเพาะพันธุ์ ซึ่งนาไปสู่การค้าเชิงพาณิชย์และ
กอ่ ใหเ้ กดิ มลู คา่ เพม่ิ ทางเศรษฐกจิ อยา่ งมหาศาล
สาหรับข้อมูลส่งออกปลากัดไทยกว่า 95 ประเทศ ปริมาณการส่งออกระหว่างปี 2556 - 2560
ประมาณ 20.85 ลา้ นตวั /ปี มลู ค่าไม่ตา่ กว่า 115.45 ลา้ นบาท/ปี หรอื 5.42 บาท/ตวั และมีแนวโน้มเพ่มิ สูงข้ึนทุก
ปี ปัจจุบันมีการเล้ียงปลากัดไทยทั่วโลก โดยด้านพันธุศาสตร์นัน้ ชื่อของปลากัดจีน ปลากัดมาเลย์ และปลา
กัดอนิ โด แมจ้ ะมชี อื่ เรยี กทีแ่ ตกต่างกันไป แตม่ ีทม่ี าจากสายพนั ธุเ์ ดียวกับปลากัดปา่ ของไทยทัง้ สิน้
โดยจังหวัดนครปฐมเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ที่ใหญ่ท่ีสุด ปัจจุบันความนิยมของปลากัดไทยประเภท
กัดเก่งนน้ั ลดลงมาก แต่มาเนน้ ดา้ นการพัฒนาสายพนั ธเุ์ น้นท่ีความสวยงาม ทาให้มกี ารเพาะเล้ียงท่วั ประเทศ
มีการขึ้นทะเบียนเกษตรกรกับกรมประมง จานวน 1,500 ราย เกษตรกรท่ีเพาะเล้ียงปลากัดไทยมีการกระจายท่ัว
พื้นที่ของประเทศไทยจานวน 500 ราย และมีผู้ที่เล้ียงรายย่อย ผู้ชื่นชอบการเล้ียงปลากัดไทยมากกว่า
100,000 ราย ซง่ึ ปลากัดไทยสามารถสรา้ งอาชีพทมี่ ั่นคงให้กับชุมชนได้ รวมทง้ั มกี ารเพาะเล้ียงปลากัดเพ่ือเอาไว้
กัดแข่งขันเป็นกีฬา หรือนิยมเล้ียงไว้ดูเล่นเพ่ือความเพลิดเพลิน รวมถึงมอบเป็นของขวัญในวันพิเศษ และยัง
สามารถนาไปใช้เป็นสัญลักษณ์ของไทย ตลอดจนนาไปใช้ประกอบสินค้าและผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เพ่ือสะท้อน
ความเปน็ ไทยได้
นอกจากนี้ปลากัดไทยมีความเป็นเอกลักษณ์โดดเด่นด้านพฤติกรรมการต่อสู้ นับเป็นสัตว์น้าเพียง
ชนิดเดียวของไทยที่มีลักษณะดังกล่าว เหมาะกับการเป็นสัตว์น้าประจาชาติเน่ืองจาก คล้ายกับลักษณะของ
คนไทยทีร่ ักและหวงแหนชาติ ปกป้องแผน่ ดนิ จากข้าศึก สรู้ บอยา่ งกลา้ หาญ แม้ปลากดั ไทยจะมลี กั ษณะดุดัน
แต่ในยามสงบ กลับอ่อนโยน นุม่ นวลสอดคล้องกับนิสัยคนไทย เหมอื นส่วนหนง่ึ ของเนื้อเพลงชาติ “ไทยนร้ี ักสงบ
แต่ถงึ รบไม่ขลาด”
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ระบุว่า กระทรวงเกษตรฯขอขอบคุณหน่วยงานท่ี
เกี่ยวข้อง รวมถึงกลุ่มคนเล้ียงปลากัดที่ร่วมผลักดันข้อเสนอดังกล่าวน้ี รวมทั้งนักวิชาการสาขาต่าง ๆ ที่ร่วม

54

สนับสนุนข้อมูลจนผ่านการพิจารณาและได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการเอกลักษณ์ของชาติ ซ่ึงใน
วันน้ี ครม. ก็ได้มีมติเห็นชอบให้ปลากัด เป็นสัตว์น้าประจาชาติเรียบร้อยแล้ว ถือเป็นความภาคภูมิใจเป็น
อยา่ งยงิ่ เนื่องจากทีผ่ า่ นมาไดม้ กี ารขบั เคลื่อนกนั อย่างเต็มท่ีเนื่องจากปลากัดเป็นสัตวท์ ี่มเี อกลักษณ์ มีถ่ินฐาน
อยู่ในประเทศไทย มีความผูกพันทางด้านประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม และมีผลประโยชน์ต่อเศรษฐกิจ มี
การพัฒนาพันธุ์เพื่อการค้า กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ยืนยันจะผลักดันเร่ืองต่าง ๆ ท่ีเก่ียวข้องกับปลากัด
ไทยให้เดินหน้าต่อไปในหลากหลายมิติย่ิงขึ้น อาทิ การค้าออนไลน์ การร่วมมือกับหน่วยงานอื่น ๆ เช่น
บริษัท ไปรษณีย์ไทย จากัด ท่ีสนับสนุนธุรกิจสัตว์น้าสวยงามด้วยระบบการขนส่งปลากัดภายในประเทศ
ผลกั ดันและสนับสนุนใหเ้ กิดความรวดเรว็ และมีความปลอดภยั ไปจนถึงมือลูกค้า ตลอดจนรว่ มมือกบั ธนาคาร
พัฒนาวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ มแห่งประเทศไทย (ธพว.) หรือเอสเอ็มอีแบงก์เพ่ือพัฒนาแผนธุรกิจ
ปลากดั ไทย

ภาพท่ี 2.73 ปลากดั ลายธงชาติ
ที่มา : fisheries (2565)

2.4.1 การส่งออกปลาสวยงามเกี่ยวกบั การขอใบอนุญาตและหนงั สือรับรองสุขภาพสัตว์นา้
ขั้นตอนการดาเนินการการส่งออกปลาสวยงาม เก่ียวกับการขอใบอนุญาตและหนังสือรับรอง

สุขภาพสัตวน์ ้า
การขอใบอนุญาตค้าสินค้าสัตว์น้า ผู้ส่งออกต้องยื่นขอใบอนุญาตในการประกอบอาชีพประมง

การค้าสนิ คา้ สัตวน์ ้า ผลติ ภัณฑ์ สัตวน์ า้ หรอื อตุ สาหกรรมสัตวน์ ้า (อนุญาต อ.6) ณ สานักบรหิ ารจัดการด้าน
การประมง ดา้ นข้างกรมประมง ท่ี ม.เกษตร (บางเขน)

1.การย่ืนคาขอใบอนญุ าตค้าสินค้าสัตว์น้ามเี อกสารประกอบดงั นี้
-บุคคลธรรมดา เอกสารท่ีใช้ประกอบด้วย สาเนาบัตรประจาตัวประชาชน และสาเนา
ทะเบยี นบ้านพร้อมรับรองสาเนา

55

-นิติบุคคล เอกสารท่ีใช้ประกอบด้วย สาเนาหนังสือจดทะเบียนนิติบุคคลพร้อม
วัตถุประสงค์ สาเนาบัตรประจาตัวประชาชนของกรรมการผู้มีอานาจลงนามผูกพันบริษัท สาเนาทะเบียนบ้าน
พร้อมรับรองสาเนาการย่ืนขอใบอนุญาตมีค่าธรรมเนียม 150 บาท/ฉบับ ใช้เวลาในการยื่นคาขอประมาณ 3
วันทาการ ใบอนุญาตสามารถใชไ้ ดถ้ ึงวันท่ี 31 ธ.ค. ของปี

2.การย่ืนคาขอใบอนญุ าตค้าสินคา้ สัตวน์ ้า
การลงทะเบียนผู้ผ่านพิธีการประมงทางอีเล็กทรอนิกส์แบบไร้เอกสาร (Paperless) ใน
ระบบ Fisheries Single Window (FSW) ของกรมประมง ณ ศูนย์บริการการนาเข้าส่งออกสัตว์น้าและ
ปัจจยั การผลิต ซง่ึ เป็นการพัฒนาระบบออกใบอนญุ าต(ก่อนการสง่ ออกสัตว์นา้ ) และใบรบั รองเพ่ือการนาเข้า
และการสง่ ออก สนิ คา้ ประมงในรูปแบบข้อมลู อเิ ลก็ ทรอนิกส์
3.การขอใบรับรองสขุ ภาพสัตวน์ า้
การส่งออกสัตว์น้ามีชีวิต ไม่จาเป็นต้องมีใบรับรองสุขภาพสัตว์น้าทุกครั้ง จะใช้ในกรณีที่
ประเทศปลายทางหรือประเทศผู้นาเข้าสัตว์น้าร้องขอเท่าน้ันผู้ประกอบธุรกิจปลาสวยงามสามารถย่ืนขอ
ใบรับรองสขุ ภาพสัตว์นา้ ได้ที่ สถาบนั วิจัยสขุ ภาพสัตว์นา้ โดยมีเอกสารประกอบคาขอดงั นี้
คาร้องขอใบรับรองสุขภาพสตั วน์ ้า (กปม.สส.1) ตัวอย่างสัตว์น้าประมาณ 5-10% ถ้ามีการ
สง่ ออกสตั วน์ ้าสงวนและคุ้มครอง ให้ยื่นสาเนาใบอนญุ าตหรอื ใบรับรองจากอธบิ ดพี ร้อมนาฉบับจรงิ มาแสดง
กรณีบุคคลธรรมดา เอกสารท่ีใช้ประกอบด้วยสาเนาบัตรประจาตัวประชาชน สาเนา
ทะเบียนบ้าน สาเนาใบอนญุ าตการค้าสินค้าสัตว์น้า (อนญุ าต6) สาเนาใบส่งั ซื้อสนิ ค้าสัตว์นา้ พร้อมรับรองสาเนา
กรณีนิติบุคคล เอกสารที่ใช้ประกอบด้วย สาเนาบัตรประจาตัว สาเนาทะเบียนบ้านของ
กรรมการผูจ้ ดั การ สาเนาการจดทะเบียนเป็นนิตบิ ุคคล และสาเนาใบอนุญาตการค้าสินค้าสตั ว์น้า(อนุญาต6)
พร้อมรับรองสาเนา ถ้ามีการมอบอานาจให้ผู้อื่นมาแทนต้องมีหนังสือมอบอานาจ สาเนาบัตรประจาตัว
สาเนาทะเบียนบ้านของผู้รับมอบอานาจพร้อมรบั รองสาเนาผทู้ ี่มาย่นื ขอใบรบั รองสุขภาพสัตว์นา้ สามารถรับ
ใบรบั รองหลงั จากยน่ื คาขอประมาณ 1 วันทาการ และใบรบั รองมีอายกุ ารใชง้ าน 7 วนั
การยื่นขอใบรับรองสุขภาพสัตว์น้าได้ท่ี : สถาบันวิจัยสุขภาพสัตว์น้า กรมประมง ท่ี ม.เกษตร
(บางเขน) ท่านสามารถสอบถามรายละเอียดเพ่ิมเติมโดยโทรศัพท์ติดต่อที่ กรมประมงสุวรรณภูมิ 02-
1340504 กรมประมง ม.เกษตร(บางเขน) 02-5791878 ตอ่ 102-106 การสง่ ออกจะเสรจ็ ส้นิ สมบรู ณ์จะต้อง
ดาเนินพธิ ีการทางศลุ กากรก่อนการขนส่งออกสนิ ค้าไปตา่ งประเทศ.

56

ภาพท่ี 2.74 สถาบันวจิ ัยสุขภาพสตั ว์น้า กรมประมง
ทีม่ า : onestopim-ex (2557)

2.4.2 การขนส่งปลาสวยงามไปตลาดต่างประเทศ
การขนส่งปลาสวยงามท่ีมีคุณภาพไปยังตลาดเป้าหมาย นับเป็นปัจจัยสาคัญของความสาเร็จใน
การประกอบธุรกิจปลาสวยงาม คุณภาพน้าและสภาพแวดล้อมในระหว่างการขนส่งอาจทาให้เกิดการ
เปล่ียนแปลงอย่างมากระหว่างจุดส่งสินค้ากับจุดหมายปลายทาง นอกจากน้ีระยะเวลาที่ใช้ในการขนส่ง
สินค้าไปยังตลาดต่างประเทศอาจใช้ระยะเวลา 48-72 ช่ัวโมง ส่ิงต่าง ๆ เหล่านี้มีผลกระทบต่อคุณภาพของ
ปลาเมือ่ ถงึ จุดหมายได้
ในระหวา่ งการลาเลยี งขนสง่ ปลาจะถูกบรรจลุ งในถงุ พลาสติกพรอ้ มกบั การบรรจอุ อกซิเจนลงไป
อย่างไรก็ตามในระหว่างการขนส่งคุณสมบัติน้าในถุงมีการเปล่ียนแปลงตลอดเวลา ได้แก่ การลดลงของค่า
ความเป็นกรดเป็นด่างหรือค่าพีเอช (pH) ของเสียท่ีถูกขับถ่ายจากกิจกรรมท่ีเกิดจากขบวนการเมตาบอลซิ มึ
หรือการเผาผลาญภายในร่างกายของสัตว์น้ามีผลทาให้ระดับแอมโมเนียในน้าเพิ่มสูงขึ้น ซ่ึงปริมาณ
แอมโมเนียท่เี พมิ่ น้ีจะเปน็ อนั ตรายต่อปลา หากมปี ริมาณมากเกินไปอาจทาใหป้ ลาตายได้ การบรรจปุ ลาลงใน
ถุงที่ระดับความหนาแน่นมากเกินไป แม้ว่าจะช่วยลดต้นทุนในการขนส่งลงได้ แต่อาจจะเพิ่มความเสี่ยงต่อ
ผลเสียที่อาจเกิดตามมาได้ ดังน้ันจึงควรที่จะหาแนวทางในการปรับสภาวะท่ีก่อให้เกิดความสมดุลในการ
ขนส่งปลาสวยงามให้ได้ประโยชน์สูงสุดภายใต้เง่ือนไขท่ีว่า ต้นทุนในการขนส่งมีความคุ้มทุนมากท่ีสุด
ในขณะที่มีอันตรายกับปลาน้อยท่ีสุด คุณประโยชน์ของบทความน้ีเพื่อให้ทราบรายละเอียด วิธีการเตรียม
ปลาสวยงาม ข้ันตอนในการขนส่ง อันเป็นปัจจัยที่สาคัญในการส่งออกปลาสวยงามไปยังจุดหมายปลายทาง
ณ ตลาดต่างประเทศ โดยไดร้ วบรวมแนวทางในการลดความเสย่ี งทีเ่ กดิ กับปลาและความจาเป็นของการดูแล
ปลาในช่วงระหว่างการขนสง่

57

การเตรียมปลาสวยงามก่อนส่งออก
แหล่งท่ีจะได้ปลาสวยงามก่อนส่งออกมาจากหลายแหล่ง จากการเลี้ยงตามฟาร์มต่าง ๆ ซ้ือมา
จากตลาดขายส่ง บางครั้งก็มาจากการจับจากธรรมชาติและนามาพักก่อนที่จะนามาขายให้แก่ผู้ส่งออก
เนอื่ งจากปลามาจากหลายแห่งจึงมีความจาเปน็ ทีจ่ ะต้องตรวจสอบปลาเหลา่ น้ันก่อนเพ่อื ป้องกันโรคท่อี าจจะ
ติดต่อเข้ามาในฟาร์มได้ โดยทางปฏิบัติแล้วมักจะมีบ่อหรือตู้แยกเลี้ยงปลาส่วนนี้ไว้ก่อนเพื่อเฝ้าดูอาการ
ผิดปกติท่ีอาจจะเกิดในช่วงระยะเวลา 1-2 สัปดาห์ ถ้าพบว่ามีอาการผิดปกติจะดูแลรักษาจนกว่าปลาจะ
ปรับตัวเข้ากบั สงิ่ แวดลอ้ มใหม่ ถ้าปลาไมม่ ีอาการผดิ ปกตใิ ด ๆ จะเกบ็ ปลานนั้ ไว้อีก 2-3 สปั ดาห์ เพือ่ ให้มน่ั ใจ
ในคุณภาพของปลาก่อนส่งออก ดังน้ันบริษัทส่งออกส่วนใหญ่จึงจาเป็นที่จะต้องมีบ่อ ถัง หรือตู้ปลาเป็น
จานวนมากเพ่ือที่จะใช้ในการรวบรวมปลาก่อนส่งออกและยังใช้ เพื่อตรวจสอบให้ม่ันใจว่าปลอดโรคก่อน
สง่ ออกด้วย ขัน้ ตอนในการเตรยี มปลาก่อนการส่งออกนั้น วสั ดแุ ละอปุ กรณ์ที่ใช้ควรจะมคี ณุ ภาพดี มกี ารดูแล
ในเรือ่ งของความสะอาดเป็นอย่างดี ควรมีพืน้ ท่มี ากเพียงพอในการวางตู้หรือถังเพื่อใช้ในการพักปลา ควรจะ
มกี ารคัดเลอื กปลาให้มขี นาดต่าง ๆ ตามความตอ้ งการของตลาด หรอื คัดแยกเพศ นอกจากนี้ควรจะมสี ถานท่ี
สาหรับการคัดเลือกปลาท่สี ามารถใช้งานไดส้ ะดวกในบรเิ วณทีส่ ะอาด และมีแสงสว่างอยา่ งเพยี งพอ

ขน้ั ตอนในการเตรียมปลากอ่ นการขนสง่
1. ก่อนทีจ่ ะบรรจุปลาลงในถุงอาจมีการใช้สารเคมีบางชนิด เพื่อควบคมุ และกาจัดปรสิต มี
การตรวจสอบโรคและปรสิตของปลาอย่างนอ้ ย 1 สปั ดาห์ ก่อนจาหน่ายปลา
2. ปลาทเ่ี ตรยี มจะสง่ ขาย ควรนามาพกั ไว้ในถงั เพ่ือแยกประเภท ขนาด และเพศ ถา้ เป็นไป
ได้ควรจะตรวจสอบโรคและปรสิตอีกครั้ง ถังสาหรับพักปลาควรมีน้าและการให้อากาศอย่างเพียงพอ
นอกจากน้ันยงั ควรเตมิ เกลือแกงลงในถังพักนี้ดว้ ย โดยเตมิ ให้น้ามคี ่าความเข้มข้นประมาณ 0.2-1 เปอรเ์ ซน็ ต์
แล้วแต่ชนิดของปลาสารละลายเกลือแกงจะช่วยสร้างสภาวะไอโซโทนิค (isotonic) ทาให้ความเข้มข้นของ
เกลือแร่ในร่างกายปลาและภายนอกร่างกายมีค่าใกล้เคียงกัน จะมีประสิทธิภาพในการลดความเครียดและ
กระตนุ้ ใหป้ ลาสร้างเมือกข้นึ มาหมุ้ ตวั เอง ชว่ ยในการป้องกนั การตดิ เชือ้ หรือปรสิตในช่วงท่ีปลาออ่ นแอ
3. ฝึกให้ปลาอยู่ในสภาพท่ีหนาแน่นก่อนท่ีจะส่งปลาออก มีการลดปริมาณอาหารท่ีให้ ใน
บางกรณีมีการลดอุณหภูมิ ปลาเมืองร้อนอุณหภมู ิท่ีเหมาะสมในการลาเลียงประมาณ 15-18 องศาเซลเซียส
โดยทัว่ ไปถา้ เปน็ ไปได้เพ่ือใหป้ ลาคยุ้ เคยกับสภาพของการลาเลยี ง
4. ควรงดให้อาหารอย่างน้อย 2 วัน แต่ไม่ควรเกิน 5 วัน ขึ้นอยู่กับชนิดของปลา
ตัวอย่างเชน่ ปลาทอี่ อกลูกเป็นตัว ไดแ้ ก่ ปลาหางนกยงู ปลาสอด ปลาแพลทต้ี ปลามอลลี่ ใชเ้ วลาอย่างน้อย
2 วัน ในขณะที่ปลาทองและปลาแพะ (Corydoras) ควรงดอาหารอย่างน้อย 4 วนั ควรจะดูดส่ิงขับถ่ายของ
ปลาออกจากถังพักวันละ 1-2 คร้ัง เพื่อป้องกันไม่ให้ปลากินสิ่งขับถ่ายท่ีตกค้าง การที่ไม่มีส่ิงขับถ่ายอยู่ในถัง
พักเปน็ ส่งิ ที่ช้ใี ห้เห็นวา่ ปลาน้นั มีความพรอ้ มทีจ่ ะนาไปนับแยกประเภท เพื่อการขนส่งได้แลว้

58

5. การแยกประเภทของปลาและนับจานวนเพ่ือบรรจุลงถุง โดยแบ่งตามคุณภาพของปลา
และเก็บปลาน้ันไว้ในตู้เล้ียงหรือถังเลี้ยง ภาชนะใช้สาหรับบรรจุปลาก่อนการขนส่งควรจะมีน้าและอากาศ
อย่างเพียงพอ ควรมีการเปลี่ยนถ่ายน้าวันละ 4 คร้ัง ภาชนะที่เหมาะสมเพ่ือใช้ในการเตรียมการขนส่ง ควร
จะมีข้อตอ่ ทที่ าใหน้ ้าสามารถลดปริมาตรลงไดเ้ ท่ากับปริมาตรทีใ่ ช้ขณะขนสง่ ทง้ั ปลาและน้าสามารถบรรจุลง
สู่ถุงทใี่ ช้ในการขนสง่ ได้ทนั ที ซงึ่ จะชว่ ยใหป้ ระหยดั เวลาและลดความเสยี หายจากการขนสง่ ได้

6. อุปกรณ์อื่น ๆ ท่ีอาจจะบรรจุเพ่ิมเติมลงไป ได้แก่ ถุงน้าแข็ง หรือ ถุงฮีทแพค ควรจะ
เตรียมการใหพ้ ร้อมหากมีความจาเปน็ ต้องใช้ จากนั้นจะนาไปบรรจลุ งในกล่องโฟมพร้อมกัน ถงุ ปลาจะบรรจุ
อากาศและออกซิเจนบริสุทธ์เิ ข้าไปและปดิ ปากถุงให้แน่นปอ้ งกันการรัว่ ไหลของออกซิเจน

ปัจจุบันน้ีมีการเติมสารเคมีหลายชนิดลงไปในน้าที่ใช้เพื่อการขนส่ง จุดประสงค์เพ่ือลด
ความเครยี ดและเพ่ิมอตั รารอดของปลา สารเคมีทน่ี ยิ มใช้โดยทั่วไปแบง่ ได้เป็น 3 ประเภท ดงั น้ี กลุ่มยากลอ่ ม
ประสาท (sedatives) สารที่ใช้ในการควบคุมคุณภาพน้า (water quality stabilizer) และกลุ่มยาปฏิชีวนะ
(antibiotic) กลุ่มยากล่อมประสาทที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลาย คือ ควินอลดิน (quinaldine) หรือควินอล
ดินซัลเฟต (quinaldine sulfate) และไตรเครนมีเทรนซัลโฟเน็ต หรือเอ็มเอส ทูทูทู ( tricane
methanesulfonate or MS 222) โดยควินอลดนิ ใช้ทีค่ วามเขม้ ข้น 25 พพี เี อม็ (25 กรมั ตอ่ น้า 1,000 ลิตร
หรือ 25 มิลลิกรัมต่อน้า 1 ลิตร) ในขณะท่ีเอ็มเอส ทูทูทู ใช้ท่ีความเข้มข้น 60-70 พีพีเอ็ม สารประกอบ
เหล่านี้จะช่วยลดการทางานของขบวนการเผาผลาญในร่างกายของปลา ดังน้ันจะช่วยป้องกันการบาดเจ็บ
ของปลาทเี่ กดิ จากการกระโดดหรอื การเสยี ดสรี ะหว่างปลาในถงุ ดว้ ย

สารท่ีใช้ในการควบคุมคุณภาพน้าให้คงที่ประกอบด้วย พีเอชบัฟเฟอร์ (pH buffers) ใช้
ตามที่ระบุในฉลาก ซีโอไลท์ (zeolite) เพ่ือกาจัดแอมโมเนีย ปริมาณที่ใช้ 20 กรัมต่อลิตร หรือเอคติเวตเตด็
คาร์บอน (activated Carbon) ปริมาณที่ใช้ 20 กรัมต่อลิตร น้าแข็งหรือฮีทแพคเพ่ือรักษาระดับของอุณหภูมิให้
เปลี่ยนแปลงน้อยที่สุด เกลือแกงที่ความเข้มข้น 5-10 พีพีที (5-10 กิโลกรัมต่อน้า 1,000 ลิตร) เพื่อทาให้น้ามี
สภาวะเปน็ ไอโซโทนิค (isotonic) เกดิ ความสมดุลระหว่างน้าภายนอกและภายในร่างกายของปลา นอกจากน้ี
ยังมีการใช้สารจาพวก คีเลตต้ิงเอเจ็นท์ (chelating agents) บัฟเฟอร์ (buffers) สารกาจัดแอมโมเนียหรือ
คลอรนี และยาปฏิชวี นะบางตัวรว่ มกัน ซง่ึ สามารถตรวจสอบการใช้สารเหลา่ นไี้ ด้จากฉลากที่ระบุขา้ งกลอ่ ง

การใช้ยาปฏิชีวนะเป็นวิธีท่ีต้องควบคุมตามกฎหมายซึ่งการใช้ควรจะพิจารณาอย่าง
รอบคอบเป็นพิเศษเพ่ือเป็นการป้องกันการดื้อยา ยาปฏิชีวนะชนิดท่ีนิยมใช้กันอย่างกว้างขวางสาหรับการ
ขนส่งปลาและการรักษาดว้ ยยาก่อนจับขาย ได้แก่ ออกซเิ ตตร้าซยั คลิน (oxytetracycline) ความเขม้ ขน้ 5-
20 พีพีเอ็ม และยาเหลือง (acriflavine) ความเข้มข้น 3-10 พีพีเอ็ม นอกจากน้ีมียาปฏิชีวนะบางตัวที่กาลัง
นิยมใช้คือ กลุ่มยาซัลฟามัยซิน หรือออกโซลินิค เน่ืองมาจากแบคทีเรียสามารถที่จะต่อต้านหรือดื้อยา
ปฏชิ วี นะชนิดอืน่ ท่เี คยมีการใชม้ ากอ่ น

59

การบรรจุ
วิธีการสาหรับขนส่งปลาสวยงาม ปลาจะถูกบรรจุลงในถุงพลาสติกซ่ึงเติมออกซิเจนบริสุทธิ์และ
รดั ด้วยหนังยางหรืออาจใช้เคร่ืองจักรท่ีมีอปุ กรณ์หนบี ปากถุงกไ็ ด้ โดยจะบรรจถุ งุ ในลักษณะทห่ี ลวม ๆ เพอื่ ป้องกัน
การขยายตัวของอากาศในกรณีท่ีมีการเปล่ียนแปลงของความดันอากาศเมื่ออยู่บนเครื่องบิน จากน้ันนาไป
บรรจุในกลอ่ งโฟมที่มีคุณสมบัติเป็นฉนวนโดยในกล่องโฟมนี้อาจบุด้านในด้วยหนังสือพิมพ์ก่อนก็ได้ จากน้ันเปิด
กล่องใช้เทปใสปิดทับอีกคร้ัง ขนาดและรูปร่างของถุงและกล่องเหล่านี้ รวมท้ังฉนวนกันความร้อนได้มีการใช้
กันอย่างแพร่หลาย ตัวอย่างเช่น ถุงที่มีกันถุงเป็นรูปส่ีเหล่ียมนี้ได้ใช้ประโยชน์จากพื้นท่ีผิวได้อย่างมี
ประสิทธิภาพที่สุด การใช้ถุงแบบมีรอยจีบจะช่วยทาให้ได้ปริมาณออกซิเจนที่สัมผัสกับผิวหน้าน้าได้มากขึ้น
และยังช่วยลดผลกระทบท่ีเกิดจากความแออัดของการใช้พ้ืนท่ีภายในกล่อง การวางถุงในกล่องอย่าง
เหมาะสม จะช่วยลดความแออัดของปลาที่เกิดในบริเวณมุมถุง การบรรจุอากาศแบบเต็มถุงจะสามารถใช้
พ้ืนท่ีท้ังกล่อง ในขณะท่ีการบรรจุอากาศแบบครึ่งถุงจะบรรจุได้ 2 ถุงต่อกล่อง และการบรรจุอากาศแบบ
หน่ึงส่วนส่ี สามารถบรรจุได้ 4 ถุงต่อกล่อง อย่างไรก็ตามข้ึนอยู่กับระยะทางที่จะต้องขนส่ง ผู้ส่งออกใน
ประเทศย่านเอเชียโดยทั่วไป จะใช้ถุงที่ผลิตมาจากพลาสติกและจะใช้ความร้อนปิดผนึกที่ปลายอีกด้านหนึ่ง
ของถุง ดังนั้นลักษณะของถุงจึงเป็นถุงท่ีมีตะเข็บด้านเดียว เรียกถุงแบบนี้ว่า pillow bags ใช้ในธุรกิจ
เนือ่ งจากเม่ือผู้ใชเ้ ติมลมเข้าไปในถุง จะไดถ้ งุ ท่ีมีลักษณะเปน็ ทรงกลม และช่วยเพ่ิมพ้ืนที่ผวิ ของน้าให้มากขึ้น
ในขณะขนส่ง ขนาดของถุงท่ีใช้อาจมีขนาดแตกต่างกันต้ังแต่ 7.5 x 17.5 เซนติเมตร ซึ่งนิยมใช้บรรจุปลา
แบบตัวเดียวต่อหนึ่งถุง ถุงขนาด 35 x 65 เซนติเมตรบรรจุปลาขนาดเล็กที่มีจานวนมาก ถุงท่ีมีขนาดใหญ่
สามารถบรรจุน้าได้ 5-7 ลติ ร โดยมีอตั ราสว่ นของปริมาตรน้า : ปรมิ าตรออกซิเจน เทา่ กบั 35 : 65 หรอื 20
: 80 สามารถบรรจุปลาได้ 200-500 ตวั ต่อถุง โดยน้าหนักรวมต่อถงุ ไมค่ วรเกนิ 20 กโิ ลกรมั
ชนิดและรูปแบบของกล่องท่ีใช้สาหรับบรรจุปลาในธุรกิจปลาสวยงามมีความหลากหลาย
ผสู้ ง่ ออกส่วนใหญ่จะนยิ มใชก้ ล่องท่หี าซือ้ มาจากแหลง่ ท่ีร้จู ักเพื่อใช้ในการบรรจปุ ลาเพื่อการส่งออกตามความ
ต้องการกล่องที่ใช้เพ่ือการส่งออก โดยท่ัวไปแล้วจะสามารถนากล่องที่ได้รับนั้นกลับมาใช้ใหม่อีกครั้ง การ
บรรจุปลาสวยงามจากประเทศแถบเอเซียพบว่า ขนาดของกล่องท่ีใช้มีขนาด 42 x 60 x 30 เซนตเิ มตร และ
ขนาด 38 x 49 x 38 เซนติเมตร กล่องทั้งสองขนาดสามารถบรรจไุ ด้อย่างน้อย 4 ถุง ด้านนอกของกล่องจะ
เขียนวา่ ทรอพคิ อล (Live tropical Fish) กลอ่ งทีน่ ยิ มใช้มี 2 ประเภท คอื กล่องโฟมและกล่องกระดาษ
จานวนปลาท่ีบรรจุในถุง จะข้ึนอยู่กับจานวนเวลาในการขนส่งจากประเทศต้นทางถึงประเทศ
ปลายทาง ซงึ่ อาจใช้เวลานานตั้งแต่ 48-72 ชวั่ โมง ในบางครงั้ มกี ารบรรจุปลาเกินจานวนโดยท่ีปลาวางไข่จะ
บรรจเุ กนิ จานวนประมาณ 5% ขณะท่ปี ลาจาพวกออกลกู เป็นตวั จะบรรจุเกินจานวนประมาณ 10%

60

การพิจารณาค่าระวางขนสง่
สิ่งท่ีควรพิจารณาอย่างถี่ถ้วนในการส่งออกปลาสวยงาม ควรมุ่งเน้นท่ีตารางการบิน และวิธีการที่สาย
การบิน ใช้ในการขนส่งผู้ส่งออกจาเป็นต้องทราบว่า มีการเคลื่อนย้ายปลาไปยังเคร่ืองบินลาอื่นก่อนถึงจุดหมาย
ปลายทางหรือไม่ ข้อมูลกาหนดการล่วงหน้าของจุดหมายปลายทางที่แน่นอน และพื้นท่ีของระวางขนส่งท่ีมี
อยู่ โดยเปรียบเทียบกับสายการบินอ่ืน นับเป็นส่ิงที่จาเป็นเนื่องจากผู้ขนส่งจะมีการเปล่ียนแปลงความ
ตอ้ งการและเวลาในรอบปี ส่งิ ทีค่ วรคานงึ ถงึ ก่อนส่งออก ไดแ้ ก่

1. ชัว่ โมงการขนส่งรวมจากสถานีตน้ ทางถึงสถานีปลายทาง โดยนับเวลาตั้งแต่ท่ีถงุ ถูกปิด
2. การเคล่ือนย้ายสินค้าในระหว่างการเดินทางจาเปน็ ต้องทราบว่าไดม้ ีการควบคุมอุณหภูมิ
ของบรรจภุ ณั ฑ์ที่ขนสง่ หรือไม่ โดยเฉพาะในช่วงฤดหู นาว
3. ควรคานึงถงึ ความเป็นอยู่ของปลาเป็นอนั ดบั แรก
4. สานักงานของสายการบินซึ่งเปน็ เจา้ ของระวางขนส่งได้มีการแจ้งใหล้ กู ค้าทราบ เกีย่ วกับ
การมาถึงของสนิ ค้าหรือไม่
5. หากสนิ ค้าที่สง่ ไปถงึ ในช่วงท่ไี ม่ใช่ช่วั โมงทางานปกติ จะก่อใหเ้ กดิ ความลา่ ชา้ อัน
เนอ่ื งมาจากผลจากการตรวจสนิ คา้ หรอื ไม่
ขนั้ ตอนในการรบั สนิ ค้าทีม่ าจากการขนสง่
สภาพของสินค้าที่ส่งมาถึงจุดหมายปลายทางเป็นสิ่งท่ีควรคานึง เน่ืองมาจากในระหว่างการ
ขนสง่ เป็นระยะทางไกล ๆ หรอื ในกลมุ่ ของสินค้าทม่ี ีความล่าช้า เนื่องมาจากการขนสง่ เพราะปลาเหลา่ นอี้ าจจะได้รับ
ผลกระทบ จากการที่อยู่ในสภาพท่ีมีแอมโมเนียมากเกินไป การเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิอย่างกะทันหัน
หรอื ปัญหาอ่นื ๆ ผูป้ ระกอบการจาเป็นตอ้ งมคี วามรูเ้ ก่ียวกบั การเปลีย่ นแปลงทางเคมแี ละกายภาพทเ่ี กิดขึน้ เนอ่ื งจาก
ขบวนการเมตาบอลิซึมของปลาท่ีเกิดขึ้นระหว่างการขนส่งปลาจะใช้ออกซิเจนและปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์และ
ไนโตรเจนในรูปแอมโมเนีย
ค่าแอมโมเนียท้ังหมด (total ammonia) ประกอบด้วย 2 รูป คือ แอมโมเนีย (ammonia, NH3)
เป็นพิษกับปลา และแอมโมเนีย ammonium ion (NH4) ไม่เป็นพิษกับปลา กล่าวคือถ้าน้ามีค่าความเป็น
กรดเป็นดา่ งสงู และมีอุณหภูมสิ ูง ค่าของแอมโมเนยี จะมีมาก ซง่ึ เปน็ อนั ตรายกบั ปลาสูง เปน็ ทน่ี า่ สงั เกตว่าค่า
แอมโมเนียไม่สามารถทาการตรวจวัดได้โดยตรง แต่เราสามารถทานายความเข้มข้นได้จากปริมาณของ
แอมโมเนีย (NH4) ท่อี ุณหภูมิและคา่ ความเป็นกรดเป็นด่างน้ัน
เม่ือปลาไปถึงจุดหมายปลายทางแล้ว ก่อนจะปล่อยปลาออกจากถุง ควรระมัดระวังความ
แตกต่างของอุณหภูมิและค่าความเป็นกรดเป็นด่างของน้าที่ใช้ในการขนส่งกับน้าใหม่ เนื่องจากว่าในขณะที่
ปลาอยู่ในถุงปลาจะใช้ออกซิเจนและขับถ่ายคาร์บอนได้ออกไซด์ออกมา ทาให้เกดการสะสมข อง
คาร์บอนไดออกไซด์ เมื่อมีปริมาณเพิ่มมากข้ึนจะมีผลทาให้ค่าความเป็นกรดและเป็นด่างในถุงลดลงไปด้วย
ในขณะเดียวกันปลามีการขับถ่ายของเสียออกมาในรูปของแอมโมเนียซึ่งเป็นอันตรายกับปลาในถุง บางครั้ง

61

เป็นอันตรายจนทาให้ปลาในถุงตายหมดได้ ดังน้ันในการที่บรรจุปลาเป็นจานวนมากเพ่ือลดต้นทุนการขนสง่
อาจจะเปน็ ผลเสียหายได้ถา้ ปลาทข่ี นส่งนัน้ ตาย

วิธีที่แนะนาสาหรับการปรับสภาพของปลาให้เข้ากับสภาพน้าใหม่ คือการลอยถุงพลาสติกท่ีปิด
สนิทในถังหรือตู้ที่ใช้สาหรับรับปลา ใช้เวลาประมาณ 5-15 นาที และรอจนกระทั่งอุณหภูมิของน้าในถุงกับน้า
ใหม่มีค่าเท่ากัน ถ้าเป็นไปได้ควรจะทาการตรวจสอบความแตกต่างระหว่างค่าของอุณหภูมิและค่าความเป็น
กรดเป็นด่างของน้าในถุงและน้าใหม่ ข้อควรระวังอย่างหน่ึงคือถ้าน้าใหม่มีค่าอุณหภูมิสูงและค่าความเป็น
กรดเป็นด่างสูงต้องย่ิงเพ่ิมความระมัดระวัง เพราะจะทาให้แอมโมเนียที่อยู่ในถุงเพิ่มข้ึนได้อย่างรวดเร็ว
เมื่อปล่อยปลาลงในน้าใหม่แล้ว อาจจะเติมเกลือแกงเพื่อลดความเครียดลงไปในน้าใหม่ และควรมีการ
ตรวจสอบปลาเพื่อหาปรสิตภายนอกหรือโรคที่อาจติดมากับปลาเมื่อเปิดถุงออก ค่อย ๆ ปล่อยลงในน้าใหม่
โดยท่ัวไปถุงท่ีใช้ในการขนส่งปลาเรียบร้อยแล้วจะถูกทาลายทันทีเป็นการป้องกันโรคและปรสิตเข้าสู่ระบบ
การเลีย้ งได้

ในกรณีที่ถุงถูกเปิดก่อนหน้าน้ีมีผลทาให้คาร์บอนไดออกไซด์ในน้าท่ีใช้ขนส่ง จะแพร่กระจายสู่
บรรยากาศ ส่งผลให้ค่าความเป็นกรดเป็นด่างน้าท่ีใช้ขนส่งเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ควบคู่ไปกับปริมาณ
แอมโมเนียที่เป็นพิษซึ่งสามารถทาให้ปลาเกิดความเครียด และร้ายแรงจนอาจทาให้ปลาตายได้ การเติมน้า
ลงไปในถุงที่เปิดจะเปน็ การเพม่ิ ความเครียดแกป่ ลา หากนา้ ท่ีเตมิ ลงไปใหมม่ คี ่า pH และอุณหภูมทิ ่สี ูง

2.4.3 ขนส่งสง่ ออกต่างประเทศ
การเดินทางของปลากัดผ่านไปรษณีย์ไทย เปลี่ยนเร่ืองยากให้เป็นเรื่องง่าย ตอบโจทย์ตลาดสัตว์
น้าออนไลน์ท่ีขยายตัวสูง หลังจากคณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบให้ ‘ปลากัดไทย’ เป็นสัตว์น้าประจาชาติ
เน่ืองจากมีความโดดเด่นใน 3 ด้าน คือ หน่ึง ด้านวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ กระทรวงวัฒนธรรมได้
ประกาศขึ้นทะเบียนให้ ‘ปลากัด’ เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติแล้ว สอง ด้านความเป็นเจ้าของ และ
ความมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวทีส่ ะท้อนผ่านชอ่ื “Siamese Fighting Fish” หรอื “Siamese Betta” และสาม
ด้านประโยชน์ใช้สอย โดยเฉพาะด้านการส่งเสริมการเพาะเลี้ยง และการสร้างนวัตกรรมด้านการเพาะพันธุ์
ซ่ึงนาไปสู่การค้าเชิงพาณิชย์และก่อให้เกิดมูลค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจ จึงทาให้ปัจจุบันตลาดปลากัดเติบโตข้ึน
จากเดมิ เป็นอย่างมาก
ทั้งนี้ปลากัดสวยงามของไทยคิดเป็นสัตว์น้าสวยงามท่ีมีการส่งออกมากที่สุด โดยมียอดการ
ส่งออกถึง 22.8 ล้านตัว มูลค่าสูงถึงประมาณ 180 ล้านบาท คิดเป็นมูลค่า 22.16 ของปริมาณการส่งออก
สตั วน์ ้าสวยงามของไทยในปี 2561

62

ภาพท่ี 2.75 สถติ ิการส่งอออกต่างประเทศ
ท่มี า : postfamily.thailandpost (2562)

นอกจากความสวยงามของปลากัดไทยแลว้ ยงั มีความเช่ือวา่ ปลากัดเปน็ การชว่ ยเสริมบารมี โชค
ลาภ หรือ เสริมฮวงจุ้ย ทาให้ชาวต่างชาตินิยมซ้ือปลากัดสวยงามของไทย กอปรกับการประกาศว่า ปลากัด
ไทยเป็นสตั วน์ า้ ประจาชาติ เมือ่ วันท่ี 5 กมุ ภาพันธ์ 2562 ส่งผลใหธ้ ุรกจิ ปลากดั ในบ้านเราเฟ่อื งฟูเป็นเทา่ ตัว

จากเดิมปลากัดส่งขายได้แค่ตัวละไม่ก่ีบาท แต่เกษตรกรรุ่นใหม่สามารถเพาะพันธ์ุเพิ่มมูลค่าให้แก่
ปลากัดจนทาราคาเพิ่มขึ้นได้จนถึงหลักร้อยบาท กอปรกับกระแสการใช้ดิจิทัลเข้ามาต่อยอดการทาธุรกิจ ส่งผล
ให้ผูเ้ ลีย้ งปลากัดสามารถใชช้ ่องทางออนไลน์ในการโปรโมตปลากัดของตนเองได้ เม่ือผซู้ อื้ และผู้ขายเจอกันผา่ นโลก
ออนไลน์ ความต้องการขนสง่ ปลากัดจึงเพม่ิ มากข้นึ ไปรษณีย์ไทยจึงเข้าเป็นสะพานเชอ่ื มกลางระหว่างผู้ค้าปลา
กัดและผู้ซ้ือเพ่ือเติมเต็มความตอ้ งการของผปู้ ระกอบการธุรกจิ สัตว์น้าสวยงาม โดยเริม่ ตน้ นาร่องรับส่งปลากัดด้วย
ระบบขนส่งพเิ ศษ เพือ่ ใหม้ น่ั ใจ ได้วา่ ปลากัดจะถึงมือผู้รับอย่างปลอดภัย ไรก้ งั วล ดว้ ยระบบขนส่งพิเศษท่ีรองรับ
การส่งปลากัดโดยเฉพาะ ซึ่งจะเน้นการปลอดภัยเปน็ หลัก จะมีพนักงานแยกส่งไม่รวมกับการขนส่งพัสดุอ่ืน ๆ
โดยไปรษณีย์ไทย ได้นาร่องให้บริการต้ังแต่ปลายปีที่แล้ว 124 แห่ง ล่าสุดได้ขยายจุดบริการส่งปลากัดเพ่ิ ม
อีกเกือบ 60 แห่ง รวม 202 แห่งทั่วทุกภาค ย้าส่งง่ายถึงไวได้มาตรฐาน คุ้มครองสูงสุด 2,000 บาท ไปรษณีย์
ไทยขยายจุดบริการส่งปลากัดเพ่ิมอีกเกือบ 60 แห่ง รวมเป็น 202 แห่ง โดยเฉพาะในพื้นท่ีแหล่งเพาะพันธุ์
สาคัญ เช่น ปากน้า พนัสนิคม ปากพลี จอมทอง นครชัยศรี กระทุ่มแบน อัมพวา บางสะพาน เขาหลัก
หาดใหญ่ คาเขื่อนแกว้ เปน็ ต้น

ท้ังนี้การบริการจัดส่งปลากัดจะใช้ระบบขนส่งพิเศษท่ีแยกต่างหากจากบริการปกติ ลาเลียงด้วย
กล่องพลาสติกชนิดแข็งที่มีฝาปิดแน่นหนากันการกระแทก โดยผู้ใช้บริการต้องบรรจุปลากัดด้วยวิธีการที่
ถูกต้องลงในกล่อง 4Commerce ของไปรษณยี ์ไทยเทา่ น้ัน ซ่งึ มใี หเ้ ลอื ก 4 ขนาด หากส่งในพื้นที่เดียวกันจะ

63

ใช้เวลา 1วนั เทา่ นั้น ส่วนขนสง่ ตา่ งพื้นท่ีจะใช้เวลา 3 วนั รับประกนั ความเสียหายหรือสูญหายตามมูลค่าจริง
สูงสุดไม่เกิน 2,000 บาท ผู้ใช้บริการต้องข้ึนทะเบียนกับกรมประมง หรือขอลงทะเบียนได้ ณ จุดให้บริการ
พร้อมยืนยันการใช้สิทธ์ิผ่านแอปพลิเคชั่น Wallet@Post แสดงตนและผนึกสติกเกอร์สัญลักษณ์ปลากัดบน
กล่องทุกคร้งั ก่อนสง่ โดยขอรบั ได้ ณ จุดใหบ้ รกิ ารทง้ั 202 แห่งทว่ั ประเทศ

ภาพท่ี 2.76 สง่ อออกต่างประเทศโดยไปรษณีย์ไทย
ทม่ี า : postfamily.thailandpost (2562)

ขนั้ ตอนในการขนส่งปลากัด
หากคุณสนใจการขนสง่ ปลากดั ตอ้ งมีการข้ึนทะเบยี นกับกรมประมง จากนนั้ สามารถยืนยันสิทธ์ิ
ผ่านแอปพลิเคชั่น Wallet@Post และแสดงตัวตนก่อนส่งปลากัด ณ ท่ีทาการไปรษณีย์ทั้ง 202 แห่ง โดย
ขั้นตอนการขนส่งปลากัด ต้องขึ้นทะเบียนปลากัดและดาวน์โหลดแอปพลิเคช่ัน Wallet@Post เพื่อใช้แสดงตน
หลงั จากนั้นสามารถซื้อกล่องใส่ปลากัดได้ท่ีท่ีทาการไปรษณีย์ท้ัง 202 แหง่ ซงึ่ จะเป็นกล่อง 4commerce พร้อม
รบั สตกิ เกอรข์ นสง่ ปลากัด
วธิ กี ารแพ็คปลากดั เพื่อส่งออก
วิธีการแพ็คปลากัดใหแ้ น่นหนา เริ่มจากการนาปลากัดใส่ในถุง 2 ชั้น จากนั้นห่อกระดาษรอบถุง
พรมน้าให้ชื้นเพื่อรักษาอุณหภูมิและแพ็คด้วยถุงใหญ่กว่าอีก 1 ช้ัน เป็นอันเสร็จเรียบร้อย ห่อถุงปลาด้วย
พลาสติกกันกระแทกเพ่ือให้พอดีกับขนาดกล่อง ถุงปลากัดจะได้ไม่ขยับเขยื้อนระหว่างการขนส่งจากนั้นจ่า
หน้ากล่องทั้งชื่อผู้ส่งและช่ือผู้รับ อย่าลืมติดสติกเกอร์ส่งปลากัดให้มองเห็นชัดเจนนาไปฝากส่งได้ที่ทาการ
ไปรษณีย์ทั้ง 124 แห่งพร้อมแสดงตัวตนท่ียืนยันการใช้บริการบนแอปพลิเคชั่น Wallet@Post หลังจากน้ัน
กล่องปลากัดของคณุ กจ็ ะถูกนาเข้าสู่ระบบเพื่อส่งต่อให้แก่ผรู้ ับภายใน 1-3 วนั

64

อตั ราคา่ ขนสง่
สาหรับราคาคา่ ส่งปลากดั จะคิดตามน้าหนัก เริ่มต้น 42 บาท

นา้ หนักไม่เกนิ 250 กรัม 42 บาท
น้าหนักไมเ่ กิน 500 กรมั 52 บาท
นา้ หนักไม่เกนิ 1,000 กรมั 67 บาท
น้าหนกั ไม่เกนิ 1,500 กรมั 82 บาท
น้าหนกั ไม่เกนิ 2,000 กรมั 97 บาท
น้าหนักไมเ่ กนิ 2,500 กรมั 122 บาท
นา้ หนักไม่เกนิ 3,000 กรมั 137 บาท
ตลาดสัตว์น้าสวยงามโดยเฉพาะปลากัดเป็นตลาดที่มีศักยภาพและน่าจับตามอง โดยการขนส่ง
ปลากัดเป็นการนาร่องจากไปรษณีย์ไทยเพื่อส่งเสริมกลุ่มผู้ประกอบการไทยผู้เพาะเล้ียงสัตว์น้าสวยงามให้มี
ช่องทางการเข้าถึงกลุ่มลูกค้าได้สะดวกย่ิงขึ้น ซ่ึงในตอนน้ีผู้ค้าปลากัดสามารถรับส่งปลากัดได้ท่ีทาการ
ไปรษณีย์ 202 แห่งท่ัวประเทศและจะมีการขยายเพ่ิมต่อไปเพ่ือให้ครอบคลุมในหลากหลายพ้ืนท่ีมากยิ่งขึ้น
ด้วยบริการพิเศษจากไปรษณีย์ไทยพร้อมท้ังการระบบขนส่งที่พัฒนาเพ่ือสัตว์น้าสวยงามโดยเฉพาะก็ทาให้
ลูกค้ามัน่ ใจไดเ้ ลยว่าปลากัดจะถึงมือผู้รบั ได้อย่างปลอดภยั และไรก้ งั วล

ภาพท่ี 2.77 ขัน้ ตอนการส่งอออกต่างประเทศ
ทม่ี า : postfamily.thailandpost (2562)

65

ภาพที่ 2.78 วธิ กี ารแพค็ ปลากัดเพ่ือส่งอออกตา่ งประเทศ
ทม่ี า : postfamily.thailandpost (2562)

แอปพลเิ คชน่ั Wallet@Post
บริการเพ่ิมความสะดวกในการทาธุรกรรมการเงิน ผ่านแอปพลิเคชันบนสมาร์ทโฟนทั้งระบบ
IOS และ Andriod เพียงเติมเงินเข้าระบบ สามารถใช้ชาระค่าสินค้า/บริการไปรษณีย์ หรือบริการอื่นๆ ได้
อย่างง่ายดาย ไม่ว่าจะเป็น ชาระค่าฝากส่งสิ่งของ ชาระค่าสินค้าท่ีใช้บริการแบบเก็บเงินปลายทาง COD
จา่ ยค่าภาษีสนิ คา้ นาเข้า เตมิ ถอน โอน จ่าย
วิธีการเติมเงินเข้าบัญชี wallet ผ่านแอปพลิเคชัน Wallet@POST ได้ผ่าน 3 ช่องทางเติมเงิน
ผา่ นเคานเ์ ตอรแ์ ละที่ทาการไปรษณยี ์ เติมเงินผ่านตัวแทนที่ให้บริการ 123 เซอร์วสิ เช่น Tesco Lotus, Big
C CenPay, AIS mPay, Truemoney, FamilyMart, หรือเติมเงินผ่าน Mobile Banking ผ่านธนาคาร
ดังนี้ ธนาคารกสิกรไทย ธนาคารไทยพานิชย์ ธนาคารกรุงเทพ ธนาคารกรุงไทย ธนาคารกรุงศรีฯ ธนาคาร
ออมสนิ
วธิ ีการถอนเงนิ จากแอปพลิเคชน่ั Wallet@Post สามารถถอนสดได้ ณ ท่ีทาการไปรษณีย์
วิธีการโอนเงิน ผ่านแอปพลิเคชัน Wallet@POST สามารถโอนเงินระหว่าง wallet ด้วยกัน
หรือโอนเงินธนาณตั ิออนไลน์ และสามารถโอนเงนิ เขา้ บญั ชี 7 ธนาคาร
วิธีการจ่ายเงิน ผ่านแอปพลิเคชัน Wallet@POST สามารถจ่ายค่าฝากส่งส่ิงของและสินค้าท่ี
จาหน่าย ณ ท่ีทาการไปรษณีย์, จ่าค่าน้า ค่าไฟ หรือเติมเงินมือถือ 4 หน่วยงาน (การไฟฟ้านครหลวง, การ

66

ประปานครหลวง, เติมเงินเอไอเอส 12Call, เติมเงินดีแทค) จ่ายค่าสินค้าแบบเก็บเงินปลายทาง COD และ
จ่ายคา่ ภาษีสนิ คา้ นาเข้า (มลู คา่ สง่ิ ของไมเ่ กนิ 40,000 บาท/กลอ่ ง)

ขั้นตอนการใชบ้ รกิ ารแอปพลิเคชัน
ติดตั้งแอปพลิเคชัน Wallet@POST โดยสามารถดาวน์โหลดได้ท้ังระบบ iOS และ Androi
สาหรับการเข้าใชง้ านครัง้ แรก “ลงทะเบยี นสมาชิก” โดยอา่ นรายละเอยี ดเงื่อนไขบริการและกรอกข้อมูลด้วย
ความเป็นจริงและถูกต้องครบถ้วนสมบูรณ์ การเติมเงินเข้าระบบ Wallet@POST ขั้นต่า 100 บาท แต่ไม่เกิน
5,000 บาท/รายการ สาหรับวงเงินสูงสุดต่อบัญชีจะต้องไม่เกินท่ี ปณท กาหนด ลูกค้าทั่วไป (Customer
Wallet) วงเงินสูงสุดไม่เกิน 49,000 บาท ลูกค้า COD /ลูกค้าที่เป็นร้านค้า (Merchant Wallet) วงเงินสูงสุด
ไม่เกิน 3,000,000 บาท ลูกค้าท่ีเป็นหน่วยงาน/บริษัทคู่ค้า (Corporate Wallet) วงเงินสูงสุดไม่เกิน
5,000,000 บาท (นติ ิบุคคล อยูร่ ะหวา่ งเตรียมเปิดให้บรกิ าร) สาหรับลกู ค้าทปี่ ระสงค์ขอขยายวงเงนิ สามารถ
ติดต่อและยืนยันตน ได้ท่ีสาขาท่ีทาการไปรษณีย์ทั่วประเทศ การชาระเงินค่าสินค้า/บริการ สามารถชาระ
เงินค่าสินค้าหรือบริการของหน่วยงาน/คู่ค้าท่ี ปณท ตกลงไว้ ซึ่งการชาระเงินดังกล่าวจะสแกนผ่าน QR
Code แลว้ ระบยุ อดเงนิ ท่ีจะชาระผ่านแอปฯ

ภาพที่ 2.79 แอปพลเิ คชนั Wallet@POST
ท่ีมา : postfamily.thailandpost (2562)

2.6 การออกแบบนิทรรศการและการแสดง
การออกแบบน้ันถูกให้คานิยาม หรือคาจากัดความ ไว้หลายรูปแบบมากมาย ตามความเข้าใจ

การตีความหมาย และการส่ือสารออกมาด้วยตัวอักษรของแต่ละคน ตัวอย่างความหมายของการออกแบบ
เช่นการออกแบบ หมายถึง การรู้จักวางแผนจัดต้ังข้ันตอน และรู้จักเลือกใช้วัสดุวิธกี ารเพ่ือทาตามท่ีต้องการ
น้นั โดยให้สอดคลอ้ งกบั ลกั ษณะรูปแบบ และคุณสมบัตขิ องวสั ดุแต่ละชนิด ตามความคิดสร้างสรรค์ และการ
สร้างสรรค์สิ่งใหม่ขึ้นมา เช่น การจะทาโต๊ะขึ้นมาซักหนึ่งตัว เราจะต้องวางแผนไว้เป็นข้ันตอน โดยต้อง
เร่มิ ตน้ จากการเลือกวัสดุท่ีจะใชใ้ นการทาโต๊ะนนั้ วา่ จะใชว้ สั ดอุ ะไรทเ่ี หมาะสม ในการยดึ ต่อระหวา่ งจดุ ต่างๆ

67

นั้นควรใช้ กาว ตะปู สกรู หรือใช้ข้อต่อแบบใด รู้ถึงวัตถุประสงค์ของการนาไปใช้งาน ความแข็งแรงและการ
รองรบั น้าหนกั ของโต๊ะสามารถรองรับไดม้ ากนอ้ ยเพยี งใด สีสันควรใชส้ อี ะไรจงึ จะสวยงาม เป็นตน้

2.6.1 การออกแบบ
การออกแบบ Design คือศาสตร์แห่งความคิด และต้องใช้ศิลป์ร่วมด้วย เป็นการสร้างสรรค์
และการแก้ไขปัญหาท่ีมีอยู่ เพ่ือสนองต่อจุดมุ่งหมาย และนากลับมาใช้งานได้อย่างน่าพอใจ ความน่าพอใจน้ัน
แบง่ ออกเปน็ 3 ขอ้ หลักๆ ไดด้ งั นี้
ความสวยงาม เป็นส่ิงแรกท่ีเราได้สัมผสั ก่อน คนเราแต่ละคนต่างมีความรับรู้เรื่อง ความสวยงาม
กับความพอใจ ในทั้ง 2 เรื่องน้ีไม่เท่ากัน จึงเป็นสิ่งที่ถกเถียงกันอย่างมาก และไม่มีเกณฑ์ ในการตัดสินใดๆ
เป็นตัวท่ีกาหนดอย่างชัดเจน ดังนั้นงานที่เราได้มีการจัดองค์ประกอบที่เหมาะสมนั้น ก็จะมองว่าสวยงามได้
เหมือนกนั
มีประโยชน์ใช้สอยท่ีดี เป็นเรื่องที่สาคัญมากในงานออกแบบทุกประเภท เช่นถ้าเป็นการ
ออกแบบส่ิงของ เช่น เก้าอ้ี,โซฟา น้ันจะต้องออกแบบมาให้นั่งสบาย ไม่ปวดเมื่อย ถ้าเป็นงานกราฟิก เช่น
งานสือ่ สิง่ พมิ พน์ ั้น ตวั หนงั สอื จะตอ้ งอ่านงา่ ย เข้าใจงา่ ย ถึงจะได้ชอื่ ว่า เป็นงานออกแบบทม่ี ปี ระโยชนใ์ ช้สอย
มีแนวความคิดในการออกแบบทดี่ ี เปน็ หนทางความคิด ท่ที าให้งานออกแบบสามารถตอบสนอง
ต่อความรู้สึกพอใจ ชื่นชม มีคุณค่า บางคนอาจให้ความสาคัญมากหรือน้อย หรืออาจไม่ให้ความสาคัญเลยก็ได้
ดังน้ันบางครั้งในการออกแบบ โดยใช้แนวความคิดที่ดี อาจจะทาให้ผลงาน หรือสิ่งที่ออกแบบมีคุณค่ามาก
ข้นึ ก็ได้
การออกแบบ หมายถึง การสร้างสรรค์ส่ิงใหม่ หรือปรับปรุงดัดแปลงส่ิงท่ีมีอยู่ให้ดีขึ้น และมี
รูปแบบที่เปลี่ยนไปจากเดิม การถ่ายทอดรูปแบบจากความคิดออกมาเป็นผลงาน ที่ผู้อ่ืนสามารถมองเห็น
รับรู้ หรือสัมผัสได้ ซึ่งการออกแบบครอบคลุมถึงการออกแบบวัตถุ ระบบ หรือ ปฏิสัมพันธ์ของมนุษย์ และ
ยังรวมไปถึง การคิดเชิงออกแบบ (design thinking) แบบท่ีออกมาอาจเป็นส่ิงที่เป็นไปได้จริง หรือแบบท่ี
เป็นเพียงนามธรรมก็ได้ ผู้ท่ีออกแบบจะเรียกว่า นักออกแบบ ซ่ึงหมายถึงคนท่ีทางานวิชาชีพในสาขาการ
ออกแบบท่ีแตกตา่ งกนั ไป เชน่ นักออกแบบแฟชัน่ , นกั ออกแบบแนวความคิด หรือนักออกแบบเว็บไซต์
การออกแบบนั้นมีความจาเป็นท่ีต้องพิจารณาด้าน สุนทรียศาสตร์ ประโยชน์ใช้สอย หลัก
เศรษฐศาสตร์ และมุมมองสังคมการเมือง ท้ังในสิ่งท่ีออกแบบและข้ันตอนการออกแบบ การออกแบบอาจ
เกี่ยวข้องกับการค้นหาข้อมูล ความคิด การทาแบบจาลอง การปรับแก้แบบแบบมีปฏิสัมพันธ์ และ การร้ือ
แบบใหม่ (re-design) ขณะที่ความหลายหลายของการออกแบบอาจรวมไปถึง เสื้อผ้า ส่วนต่อประสาน
กราฟิกกับผู้ใช้ ตึกระฟ้า เอกลักษณ์องค์กร การจัดการกระบวนการทางธุรกิจ หรือแม้กระทั่งกระบวนการ
ออกแบบเอง

68

2.6.1 การจดั นทิ รรศการ
นิทรรศการ หมายถึง การแสดงข้อมูลเน้ือหา ผลงานต่าง ๆ ด้วยวัสดุ สิ่งของ อุปกรณ์ และ
กิจกรรมท่ีหลากหลายแต่มีความสัมพันธ์กันในแต่ละเร่ือง โดยมีจุดมุ่งหมายท่ีชัดเจนมีการวางแผนและ
ออกแบบท่ีเล้าความสนใจให้ผู้ชมมีส่วนในการดู การฟัง การสังเกต การจับต้อง และการทดลอง ด้วยสื่อท่ี
หลากหลาย เช่น รูปภาพ ของจริง หุ่นจาลอง ป้ายนิเทศ และกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การประกวด การแข่งขัน
การบรรยาย การสาธิต การอภปิ าย และการตอบปัญหาเป็นตน้
นิทรรศการ (อังกฤษ: Exhibition) คือ การจัดกิจกรรมทางการตลาด เพ่ือนาเสนอข้อมูล ภาพ เสียง
โดยมีกาหนดการ หลกั การและเหตผุ ล วัตถปุ ระสงค์ และหนว่ ยงานทีร่ ับผิดชอบท่แี นน่ อน
การจัดแสดงและนิทรรศการ แสดงให้เห็นว่าการจัดแสดงคือนิทรรศการขนาดเล็กมาก
นอกจากน้ียังมีนิทรรศการขนาดใหญ่ ได้แก่ นิทรรศการประเภทงานแสดง (Fai) หมายถึง นิทรรศการขนาด
ใหญ่ที่มีบริเวณกว้างขวางและงานมหกรรม (EXPOSITION) หมายถึง นิทรรศการขนาดใหญ่ระดับชาติ หรือ
นานาชาติ ดงั น้นั จึงกลา่ วโดยรวมได้วา่ “การจดั แสดงทุกขนาดเปน็ นิทรรศการ”

2.7 กราฟิกในการออกแบบการออกแบบกราฟกิ
กราฟิก (Graghic) เป็นคาเรียกทับศัพท์ ซึ่งอาจมาจากศัพท์ภาษากรีก คือ Graphikos

(Drawing and Painting ) ซ่งึ หมายถึง การเขียนภาพ หรือวาดภาพ ทเี่ ปน็ ภาพลายเส้นตา่ งๆ ในสมัยโบราณ
คาวา่ กราฟิก จะหมายความถึง ภาพลายเส้น หรือภาพที่เกิดจากการวัด การขีดเขียน การวาดระบายสี การสร้าง
งานศิลปะบนพื้นระราบเท่าน้ัน แต่ในปัจจุบัน กระบวนการออกแบบต่างๆ ที่เป็นวัสดุ 2 มิติ โดยเน้นการ
ออกแบบเพ่ือให้อ่าน เช่น ออกแบบหนังสือ นิตยสารโฆษณา หีบห่อ ป้ายต่างๆ โปสเตอร์ แผ่นพับ รวมท้ัง
การออกแบบเพอ่ื การจดั นทิ รรศการ ฯลฯ ทั้งนี้ เพอื่ สามารถนามาใช้เป็นส่อื ความหมายในการเรยี นการสอน

กราฟกิ หมายถึง การสร้างชิน้ งานโดยการออกแบบภาพประเภทต่างๆ โดยกสนวาด การเขียน
การใช้โปรแกรมสาเร็จรูป เพ่ือจัดทาเป็นภาพ ภาษา สัญลักษณ์ ลงในทัศน์วัสดุประเภทต่างๆโดยตรงหรือ
จัดทาเป็นต้นแบบเพ่ือนาไปถ่ายทอดลงส่ืออิเล็กทรอนิกส์หรือการสร้างโดยการใช้โปรแกรมสร้างภาพระ บบ
ดิจิทลั เพ่ือนามาช่วยใหผ้ รู้ บั รู้ เรยี นรไู้ ดง้ ่าย รวดเร็ว และเข้าใจ ตรงตามวัตถุประสงคข์ องผู้นาเสนอ

การออกแบบกราฟิก เป็นลักษณะของการออกแบบพ้ืนผิว 2 มิติ เพ่ือเป็นสื่อกลางสาหรับการ
ถ่ายทอดข้อความ ความรู้สึกนึกคิด และอารมณ์ จากบุคคลหน่ึงไปยังอีกบุคคลหน่ึงเพื่อให้เข้าใจและรู้เรื่อง
โดยประสาทตาในการรับรู้เป็นส่วนใหญ่ความสาคัญของการออกแบบกราฟิก การออกแบบท่ีดีต้องทาให้
ข้อมูลท่ีกระจัดกระจายมีระเบียบมากข้ึน ช่วยให้ระบบการถ่ายทอดข้อมูลเป็นไปอย่างรวดเร็วและชัดเจน
ช่วยสร้างสรรค์งานสัญลักษณ์ทางสังคมเพ่ือการส่ือความหมายร่วมกัน ช่วยพัฒนาระบบการส่ือสารให้มี
ประสิทธิภาพย่ิงข้นึ ชว่ ยให้เกิดจนิ ตนาการภาพเกดิ มีแนวคิดสิง่ ใหม่อย่เู สมอ

69

ในปัจจุบันโลกได้วิวัฒนาการไปอย่างรวดเร็ว มีการกาชับระบบการติดต่อสื่อสารท่ีมี
ประสิทธิภาพย่ิงข้ึน มีการกระจายข้อมูลไปย่างรวดเร็ว โดยอาจจะเป็นการกระจายข้อมูลจากที่หน่ึงไปยังอีก
ท่ีหน่ึง เข้าใจความหมาย เป็นเร่ืองท่ีไม่ง่ายนัก เน่ืองจากความแตกต่างกันท้ังทางด้านสังคมวัฒนธรรม ความเช่ือ
ของแต่ละท้องถิน่ ดงั นั้นการใชง้ ารกราฟิกท่ีดสี ามารถสื่อความหมายไดช้ ัดเจนถูกต้อง จะชว่ ยใหม้ นุษยส์ ื่อสาร
กันได้ เขา้ ใจกนั ได้ เกดิ จินตนาการร่วมกนั ในการนาสื่อกราฟิกมาใชง้ านน้ันไม่ว่าจะเป็นการส่ือสารทางใด ผทู้ ่ี
นาเอาส่ือกราฟิกมาใช้ต้องคานึงถึงเง่ือนไขและปัญหาเหล่าน้ีด้วย คือ เพื่อนามาใช้การขบคิด เพ่ือแก้ปัญหา
จดั ระบบขอ้ มลู และการนาเอาศิลปะมาใชใ้ หเ้ กดิ ประโยชนใ์ นการสือ่ ส่ือสารมากท่สี ดุ

ขอบขา่ ยของงานกราฟกิ
งานกราฟิกเป็นงานท่ีดูเผิน ๆ น่านะเก่ียวกับงานพิมพ์เท่าน้ันแต่จริง ๆ แล้วงานกราฟิกยังเป็น
งานที่มีความเกี่ยวพันกับงานอื่น ๆ อีก ได้แก่การประชาสัมพันธ์ ถือได้ว่างานกราฟิกนี้เป็นงานที่ควบคู่ไปกบั
งานบริหาร เพราะเนือ้ หาของการประชาสมั พนั ธท์ ีอ่ อกไปน้ัน หากไม่ดงึ ดดู ความสนใจท่ีดีแล้วย่อมไม่สามารถ
ทจี่ ะส่ือความหมายกันระหวา่ งผู้ชมกับฝ่ายองค์กรได้ ดังน้ี

งานโทรทศั น์ กราฟกิ จะเกี่ยวข้องในสว่ นท่ีเปน็ หวั เรอ่ื ง(title)สไลด์ ฯลฯ
งานจัดฉากละคร เช่นการจดั ฉากในรูปแบบต่าง ๆ
การออกแบบตัวหนังสืองานหนังสือพิมพ์ วารสารนิยมใช้สัญลักษณ์ทางกราฟิกกันมาก
เพราะสัญลักษณเ์ หล่านี้ทาให้ ผูอ้ ่านเข้าใจง่าย
งานออกแบบ หรอื แบบร่าง เช่น ออกแบบเขียนภาพเหมือน งานพมิ พห์ รือทาสาเนา
คุณคา่ ของงานกราฟกิ
งานกราฟิกท่ีดีทาให้เห็นถึงความคิดในการออกแบบเป็นเลิศ จะมีอิทธิพลโดยตรงท่ีจะโน้มน้าว
ผู้รับข้อมูลทาให้เกิดความสนใจการยอมรับในขณะเดียวกันยังแสดงถึงสื่อกลางในการส่ือความหมายให้เกิด
ความเขา้ ใจตรงกัน สามารถทาหน้าที่เป็นส่ือเพื่อให้เกิดการเรียนรู้เกดิ การศึกษากับ กลมุ่ เปา้ หมายได้ช่วยให้
งานเกิดความน่าสนใจประทับใจแก่ผู้พบเห็น ช่วยให้เกิดการกระตุ้นทางความคิดและการติดสินใจอย่าง
รวดเร็ว ก่อให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ และทาให้ผู้พบเห็นเกิดการเปล่ียนแปลงพฤติกรรมทั้งด้านการกระทา
และความคิด
ความสาคญั ของกราฟกิ
กราฟกิ มบี ทบาทต่อชวี ิตประจาวนั มาก เพราะเป็นรูปแบบการส่ือสารทางการรบั รู้ผ่านการมอง/
ดูท่ีมีการนามาใช้ในชีวิตประจาวันทั่วไป และมีผลต่อพฤติกรรม เช่น แนวความคิด เจตคติ การตัดสินใจ
และการกะทาอยู่ไม่อยู่ไม่น้อย ทั้งน้ีเพราะกราฟิกเป็นทัศนะวัตถุที่เป็นรูปธรรม จากการวิจัยพบว่า การ
รับรูข้ องมนษุ ย์นั้นจะรบั รู้ทางประสาทสัมผัสทางตาสงู สุดถงึ ร้อยละ 83 จากประสาทสัมผสั ทั้งหมด คอื ตา
หู จมูก ลิ้น และผิวหนัง นอกจากน้ีความเป็นรูปธรรม เช่น รูปภาพ สัญลักษณ์ของกราฟิกในรูปแบบ
ตา่ งๆ ยงั สรา้ งความน่าสนใจและประทบั ใจได้อยา่ งดยี ง่ิ อกี ด้วย

70

กราฟิกจะนาไปใช้ประโยชน์ได้มากมาย ทั้งใช้ในด้านการโฆษณาและประชาสัมพันธ์ ใช้ในการ
โน้มน้าวจติ ใจ ปลูกฝงั ค่านิยม เปลีย่ นแปลงเจตคติ และสร้างความเข้าใจอนั ดี ใช้ในการจัดนิทรรศการ ใช้กับ
สง่ิ พิมพ์ตา่ งๆ เชน่ หนังสอื หนงั สอื พิมพ์ วารสาร และอื่นๆ และใช้ในการเรยี นการสอน
2.8 พืน้ ทกี่ ารจัดแสดง
รัลยัลพารากอนฮอล์ 3 ศูนย์การค้าสยามพารากอน กรุงเทพมหานคร

ภาพที่ 2.80 พ้นื ทก่ี ารจดั แสดง

71

บทท่ี 3
วธิ แี ละขั้นตอนการดาเนินงาน
การศึกษาโครงการพิเศษครั้งนี้เพ่ือศึกษาโครงการการออกแบบนิทรรศการและการจัดแสดงเพื่อ
นาเสนอข้อมูลเกย่ี วกับเครื่องสาอางและเทคนิคการแตง่ หน้าเพ่ือให้บุคคลที่สนใจและอยากเรยี นรู้เพิ่มเติมใน
เทคนิคการแต่งหน้าต่าง ๆ เพื่อไปใช้ในชีวิตประจาวันหรือต่อยอดเพื่อสร้างอาชีพ ฉะน้ันจึงนาเสนอใน
รูปแบบของนิทรรศการและการจัดแสดงโดยมลี าดับข้นั ตอนการดาเนนิ งาน ดงั นี้
3.1 วิธดี าเนนิ โครงการ
3.2 ขนั้ ตอนการออกแบบ
3.3 ขั้นตอนการจัดแสดง
3.4 เคร่ืองมือทใ่ี ชใ้ นโครงงาน
3.5 การวิเคราะห์ขอ้ มลู
3.6 ผทู้ รงคุณวุฒิ

72

3.1 วิธดี าเนินโครงการ
ศึกษาข้อมูลต่างๆที่เกี่ยวข้องกับปลากัด ประวัติความเป็นมา ชนิดและสายพันธ์ุของปลากัด

วิธีการเพาะเล้ียงและการขยายพันธุ์ รวมถึงการส่งออกต่างประเทศและระบบขนส่งท่ีจะนามาใช้ในการจัด
แสดงศึกษาแนวคิดการออกแบบนิทรรศการและการจัดแสดงเร่ิมจากการศึกษาข้อมูลวิจัยด้านเอกสาร
ออนไลน์ วารสารวิชาการ และเว็บไซต์ต่างๆ โดยนาข้อมูลที่ได้มาเรียบเรียงลาดับความสาคัญเพื่อท่ีจะนา
ข้อมลู มาใชใ้ นการออกแบบนทิ รรศการ รวมถึงข้ันตอนในการจดั แสดงงาน

3.2 ขัน้ ตอนการออกแบบ
1. ศึกษาข้อมูลสถานที่เพื่อที่จะนามาใช้ในการออกแบบนิทรรศการและวัสดุและเทคโนโลยีทีจ่ ะ

นามาใชใ้ นงานจากนั้นสรปุ เพ่ือให้เหน็ ลาดับความสาคัญเพอื่ ทีจ่ ะนามาใช้ในการออกแบบ
2. ข้อมูลที่ศึกษามาน้ีทาให้ได้มาซ่ึงแนวทางการออกแบบท้ังการกาหนดรูปแบบ สีสันภายในการ

จัดงาน การกาหนดระยะเวลาลักษณะของการจัดงาน การกาหนดขนาดพื้นที่และกิจกรรมที่จะเกิดข้นึ ภายในงาน
3. ปรับปรุงแบบตามข้อเสนอแนะ
4. นาเสนอแบบในข้ันตอนสดุ ทา้ ย

3.3 ขน้ั ตอนการจัดแสดง
จากการวิเคราะหก์ รอบแนวคิดในการจัดงาน “The betta fish 2022” จากหวั ขอ้ ของงาน

วิเคราะห์ใหเ้ กิดรูปแบบการจัดกิจกรรมทีส่ ามารถตอบสนองวัตถุประสงค์ที่ต้ังไวโ้ ดยมีกิจกรรมดังนี้
กจิ กรรมท่ี 1 จดั แสดงประวัติความเปน็ มาและสายพันธข์ุ องปลากดั
กจิ กรรมที่ 2 จัดแสดงปลากัดแตล่ ะสายพนั ธ์ุ
กิจกรรมที่ 3 จัดแสดงการเพาะเลยี้ งและขยายพนั ธุ์
กิจกรรมท่ี 4 จดั แสดงระบบการขนส่งเพือ่ ส่งออกต่างประเทศ
กิจกรรมที่ 5 ร่วมแชร์ประสบการณ์และข้อมูลในการเพาะเลี้ยง ขยายพันธุ์และการต่อยอดสู่ธุรกิจ

ส่งออก ปลากัดไปยังตา่ งประเทศ จากผเู้ ช่ยี วชาญทางดา้ นการเล้ียงและสง่ ออกชอ่ื ดังของเมืองไทย

3.4 เครอื่ งมอื ทีใ่ ช้ในโครงการ
แบบสอบถามท่ีผู้จัดทาโครงการสร้างข้ึนมาเพ่ือสอบถามความคิดเห็นของผู้ทรงคุณวุฒิและ

ผู้เชยี่ วชาญ ดา้ น Event & Organizer โดยใช้เครอื่ งมอื นี้
แบบสอบถามการประเมินความคิดเห็นของผู้ทรงคุณวุฒิที่มีต่อการจัดนิทรรศการและการจั ด

แสดงการประเมินความคิดเห็นของผู้ทรงคุณวุฒิท่ีมีต่อการแสดงงานนิทรรศการและงานแสดงและการ
ออกแบบ โดยจาลองแบง่ เป็น 3 ตอน

ตอนที่ 1 ข้อมูลทั่วไปและสถานภาพ ได้แก่ ช่ือและนามสกุล อายุ ประวัติการศึกษา ประวัติการ
ทางาน ตาแหน่ง ความเชย่ี วชาญเฉพาะดา้ น

73

ตอนที่ 2 ความคิดเห็นของผู้ทรงคุณวุฒิและผู้เชี่ยวชาญ เพื่อประเมินการจัดแสดงงานและการ

ออกแบบลกั ษณะแบบสอบถามเป็นแบบประเมินค่า

ตอนที่ 3 ข้อเสนอแนะอื่น ๆ เป็นแบบสอบถามปลายเปิดเพ่ือให้ผู้ทรงคุณวุฒิและผู้เช่ียวชาญได้

แสดงความคิดเห็นเพ่ิมเตมิ ในสว่ นท่ีเกีย่ วขอ้ ง

กาหนดการ ระหว่างวนั ท่ี 21-23 มกราคม 2565

วันที่ 21 มกราคม 2565

11.00 น. – 12.00 น. พิธีเปดิ งานนิทรรศการ “The betta fish 2022”

12.00 น. – 20.00 น. เปดิ ใหช้ มพืน้ ที่จัดแสดงนิทรรศการปลากัดสวยงามและการ

เพาะเลี้ยงบธู โชว์ปลากัดสวยงาม และโซน EXHIBITION

14.30 น. – 16.00 น. Workshop การสอนเพาะพันธป์ุ ลากัด โดยวิทยากร AQUALAB

วันท่ี 22 มกราคม 2565

11.00 น. – 20.00 น. เปดิ ให้ชมพื้นที่จัดแสดงนิทรรศการปลากัดสวยงามและการ

เพาะเลี้ยง บูธโชว์ปลากดั สวยงาม และโซน EXHIBITION

14.00 น. – 19.00 น. กิจกรรมประกวดปลากดั สวยงาม โซนจัดประกวดปลาสวยงาม

(พิธีกรคู่ คุณหมาก ปริญ , คณุ คิมเบอรร์ )ี่

วนั ที่ 23 มกราคม 2565

11.00 น. – 20.00 น. เปดิ ใหช้ มพ้นื ท่จี ัดแสดงนทิ รรศการปลากัดสวยงามและการ

เพาะเล้ยี งบูธโชว์ปลากัดสวยงาม และโซน EXHIBITION

13.00 น. – 15.00 น. กิจกรรมประกวดการออกแบบเคร่ืองแต่งกายดว้ ยลวดลายปลากดั

ชงิ เงินรางวลั มลู ค่า 20,000 บาท

(พิธกี รคู่ คณุ ณเดชณ์ คกุ ิมิยะ , คณุ ญาญา่ อรุ สั ยา)

17.00 น. – 19.00 น. งานเสวนา “การพฒั นาและการต่อยอดปลากดั ไทยในเชงิ ธุรกิจ”

แขกรับเชญิ คุณธรี ศกั ด์ิ สพุ นิ พง (ลงุ อา๋ ปากน้า)

19.00 น. – 20.00 น. พิธมี อบของรางวลั และของทรี่ ะลึกแก่แขกผู้มีเกียรตแิ ละผู้เข้ารว่ ม

กิจกรรม

(ของทร่ี ะลกึ เสื้อยดึ ปกั โลโก้ THAI BETTA FIHS 2022)

20.00 น. พธิ ีกรกล่าวขอบคณุ และปิดงาน

74

3.5 การวิเคราะหข์ ้อมูล
ผู้จัดทาโครงการทาการเก็บรวบรวมข้อมูลจากแบบสอบถามจานวน 1 ชุด มาวิเคราะห์ข้อมูลหา

คา่ สถติ ทิ ใี่ ช้ คือ ค่าเฉลยี่ เลขคณติ และคา่ เบีย่ งเบนมาตรฐาน
แบบสอบถามเพ่ือประเมินความคิดเหน็ ของผู้ผลติ ท่ีมีต่อความเปน็ ไปได้ในการผลิตแบบสอบถาม

เพื่อประเมินความคิดเห็นของผู้ทรงคุณวุฒิที่มีต่อการจัดแสดงงานและการออกแบบ โดยค่าสถิติที่ใช้ในการ
วิเคราะห์ข้อมูล คือ ค่าเฉล่ียเลขคณิต ( Aromatic Mean) กาหนดค่าระดับความคิดเห็นเป็นคะแนน 5
ระดับคะแนน ดงั นี้

ระดับคะแนน 5 หมายถึง มคี วามคดิ เห็นว่าเหมาะสมมากทส่ี ดุ
ระดับคะแนน 4 หมายถงึ มีความคดิ เหน็ ว่าเหมาะสมมาก
ระดบั คะแนน 3 หมายถึง มคี วามคิดเหน็ ว่าเหมาะสมปานกลาง
ระดบั คะแนน 2 หมายถงึ มคี วามคดิ เห็นวา่ เหมาะสมน้อย
ระดับคะแนน 1 หมายถึง มคี วามคดิ เหน็ วา่ เหมาะสมนอ้ ยทสี่ ดุ

คานวณค่าอัตราภาคชน้ั เพือ่ วิเคราะห์ขอ้ มูลค่าระดบั คะแนนความคดิ เหน็
อนั ตรภาคช้นั = ค่าระดับคะแนนสงู สุด – คา่ ระดบั คะแนนตา่ สดุ
จานวนระดับคะแนน
= 5 – 1 = 0.80
5

แปลความหมายของค่าเฉล่ียระดับความคดิ เห็น ไดด้ งั นี้
ค่าเฉลยี่ ระหว่าง 4.21 – 5.00 หมายถึง มคี วามคิดเหน็ เหมาะสมมากที่สุด
คา่ เฉลยี่ ระหวา่ ง 34.21 – 4.20 หมายถงึ มีความคดิ เห็นเหมาะสมมาก
คา่ เฉลย่ี ระหวา่ ง 2.61 – 3.40 หมายถึง มีความคดิ เหน็ เหมาะสมปานกลาง
คา่ เฉลีย่ ระหว่าง1.81 – 1.80 หมายถึง มคี วามคดิ เห็นเหมาะสมนอ้ ยที่สุด

75

3.6 ผทู้ รงคณุ วฒุ ิและผู้เชีย่ วชาญ
ผจู้ ัดทาโครงการพิเศษได้กาหนดคุณสมบัติของผู้ทรงคุณวุฒิ ดงั น้ี
1.ผู้ทรงคุณวฒุ ิและผเู้ ชี่ยวชาญ (แขกรับเชญิ )
นายธีรศักดิ์ สุพินพง (ลุงอ๋า ปากน้า) เจ้าของกิจการ Goldenbetta เซียนปลากัดที่คร่าหวอด

อยู่ในวงการปลากัดมาตลอด ต้ังแต่อายุ 7 ขวบ โดยปัจจุบันมีหน้าร้านตั้งอยู่ที่อาเภอบางเมืองใหม่ จังหวัด
สมุทรปราการ ช่ือว่า “Goldenbetta-โกลเด้นเบตต้า ท่ีเปิดมานานมากกว่า 30 ปี เม่ือปี พ.ศ. 2542
เดินสายแทบทุกงานกับกลุ่มเพ่ือนท่ีเล่นปลากัดเช่นเดียวกัน ชื่อกลุ่ม “ปากน้า” ได้เก็บสะสมรางวัลเรื่อยมา
แต่เริ่มมีช่ือเสียงจริง ๆ ต้ังแต่ปี พ.ศ. 2549 ที่พัฒนาปลากัดสีทองสาเร็จจนมีสายเลือดนิ่งเป็นสีทองทั้งคอก
จนเริ่มมสี อ่ื ตา่ งๆ ใหค้ วามสนใจ ซงึ่ ทาให้ “ลงุ อา๋ ปากนา้ ” มีชอื่ เสียงโด่งดงั ในด้านเพาะพนั ธ์ุปลากดั มาจนถึง
ทุกวันนี้ และจากกรณีท่ี ปลากัด ถูกยกให้เป็นสัตว์น้าประจาชาติ น้ัน ทางร้านโกลเด้นเบตต้า มีความรู้สึก
ยนิ ดีเปน็ อย่างยิง่ ซึง่ ในสว่ นของยอดขายหลังการประกาศได้เพมิ่ ขึ้นเพียงเล็กน้อยเท่านัน้ แตม่ ีกลุม่ คนรุ่นใหม่
ให้ความสนใจเข้ามาสอบถามต้องการจะศึกษาและเล้ียงปลากัดเป็นจานวนมาก ในส่วนของต่างชาติคาดว่า
ทราบข่าวปลากัดเป็นสัตว์น้าประจาชาติไทยกันพอสมควร เพราะได้รับการเผยแพร่ในส่ือข่าวขอ ง
ต่างประเทศสาหรับแผนในอนาคตทางร้านคาดการณ์ว่าจะมีการขยายตลาดปลากัดไทยไปสู่ตลาด
ตา่ งประเทศเพมิ่ มากขึ้นกวา่ เดมิ เพื่อเผยแพรค่ วามงามของปลากดั ใหป้ รากฏสู่สายตาชาวโลก ส่วนกลุ่มลูกค้า
ของทางร้าน สดั ส่วนเปน็ ลกู ค้าชาวไทยและชาวตา่ งชาติครง่ึ ต่อคร่งึ โดยกลุ่มลกู คา้ ชาวต่างชาติมหี ลากหลาย
ทั้งจีน ไต้หวัน ฮ่องกง สิงคโปร์ มาเลเซีย อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ กัมพูชา ญ่ีปุ่น สหรัฐอเมริกา เยอรมนี
แคนาดา ออสเตรเลีย และ อังกฤษ

ภาพที่ 3.1 ผทู้ รงคุณวฒุ แิ ละผเู้ ชย่ี วชาญ

76

2.ผูเ้ ชีย่ วชาญท่ีมปี ระสบการณด์ า้ น Event & Organizer
คุณเมฆ-เกรียงไกร กาญจนะโภคิน ต้าแหน่ง Founder & Group CEO, Index Creative
Village ผู้ก่อตั้งและประธานเจ้าหน้าท่ีบริหาร กลุ่มบริษัท อินเด็กซ์ ครีเอทีฟ วิลเลจ จ้ากัด (มหาชน)
ผู้น้ากลุ่มธุรกิจการตลาดเชิงสร้างสรรค์ครบวงจรแห่งภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ คุณเมฆเป็นผู้ใช้
ความคิดสร้างสรรค์พลิกวิกฤติให้เป็นโอกาสได้เป็นอย่างดี ต่อยอดเป็นบิสิเนสโมเดลมากมาย อาทิ
Hybrid Concert ท่ีรับชมได้ผ่านไลฟ์ท้ังทาง online และ on ground ซึ่งล่าสุด คุณเมฆ ได้ริเริ่มธุรกิจ
KILL & KLEAN บริการฆา่ เช้ือสุดพรีเมยี ม สา้ หรับงานอีเวนต์ สมั มนา คอนเสิร์ต ทีต่ อบโจทย์คนไทย ใน
ปีนี้ อินเด็กซ์ ครีเอทีฟ ยังได้ฉลองความส้าเร็จ 30 กว่าปีท่ีผ่านมา ด้วยการเป็นผู้อยู่เบ้ืองหลังงานระดับ
โลก อย่าง Thailand Pavilion ที่ World Expo 2020 ที่ดูไบ สหรัฐอาหรบั เอมเิ รตสอ์ กี ดว้ ย
บริษัท อินเด็กซ์ ครีเอทีฟ วิลเลจ จ้ากัด (มหาชน) (INDEX CREATIVE VILLAGE PUBLIC
COMPANY LIMITED) ต้ังอยู่ท่ี เลขท่ี 545 ซอยปรีดีพนมยงค์ 42 ถนนสุขุมวิท 71 แขวงคลองตันเหนือ
เขตวัฒนา กรุงเทพมหานคร

ภาพที่ 3.2 ผูเ้ ชย่ี วชาญด้านงาน Event

77

บทท่ี 4
ผลลัพธข์ องโครงการ
การจัดทาโครงการออกแบบนิทรรศการและการจัดแสดง “The betta fish 2022” เป็นนิทรรศการ
สาหรับผู้ท่ีสนใจท้ังด้านการเพาะเล้ียงและขยายพันธ์ุ และการต่อยอดทางธุรกิจของปลากัด พร้อมทั้งมีความ
ต้องการท่ีจะพัฒนาต่อยอดธุรกิจทั้งในและต่างประเทศ ทัศนคติในการใช้ชีวิตประจาวันของผู้ท่ีมีความ
บกพร่องทางด้านรูปร่างหน้าตา ผู้จัดทาโครงการได้นาเสนอผลการวิเคราะห์โดยอ้างอิงจากหลักทฤษฎีทาง
สถิตแิ ละวเิ คราะหด์ งั ต่อไปนี้
4.1 แนวคดิ ในการออกแบบนิทรรศการและการจัดแสดง
4.2 Inspiration ในการดาเนนิ โครงการ
4.3 Mood & Tone ในการดาเนนิ โครงการ
4.4 การออกแบบพนื้ ที่จัดงาน Plan
4.5 การออกแบบทศั นียภาพ Presentation
4.6 การออกแบบสัญลกั ษณ์ของงาน Logo
4.7 การออกแบบส่ือโฆษณาประชาสมั พันธ์ Poster
4.8 การออกแบบของท่ลี ะลกึ
4.9 ผลการประเมินโครงการโดยผทู้ รงคุณวุฒิและผเู้ ช่ยี วชาญ

78

4.1 แนวคิดในการออกแบบนทิ รรศการและการจัดแสดง
แนวคดิ ในการออกแบบนิทรรศการและการจดั แสดงของโครงการพเิ ศษออกแบบนิทรรศการและจัด

แสดงภายใต้งานนิทรรศการ “The betta fish 2022” เป็นนิทรรศการที่ได้สร้างแรงบันดาลใจสาหรับผู้ท่ี
สนใจท้ังด้านการเพาะเล้ียงและขยายพันธุ์ และการต่อยอดทางธุรกิจของปลากัด พร้อมท้ังมีความต้องการที่
จะพัฒนาต่อยอดธุรกิจท้ังในและต่างประเทศ ทัศนคติในการใช้ชีวิตประจาวันของผู้ที่มีความบกพร่อง
ทางด้านรูปร่างหน้าตา และความสวยงามของปลากัดสายพันธ์ุต่างๆ ที่ได้จัดแสดงไว้ ยังมีสิ่งที่น่าสนใจอ่ืนๆ
อาทิ เช่น การจัดแสดงพันธ์ุปลากัด การจัดแสดงการเพาะพันธุ์ปลากัด การประกวดปลากัดสวยงาม การ
ออกแบบเคร่ืองแต่งกายดว้ ยลวดลายของปลากัด และกิจกรรม Workshop รวมถึงการเสวนากบั ผู้ท่ีมชี ่ือเสียง
โดง่ ดงั ในดา้ นเพาะพันธปุ์ ลากดั และธุรกิจสง่ ออกรวมถงึ การตลาดตา่ งๆ

4.2 Inspiration ในการดาเนนิ โครงการ
ในการดาเนนิ โครงการ ภายใตง้ านนิทรรศการ “The betta fish 2022” ได้รับแรงบนั ดาลใจมาจาก

การความงดงามและความโดดเด่นของปลากัด สะท้อนคุณลักษณะแห่งความมีชีวิตชีวา และพลังแห่งความ
กล้าหาญดุดัน ของปลากัด สัตว์น้าขนาดเล็กที่ได้รับการขนานนามว่า “นักรบผู้สง่างาม” อีกทั้งปลากัดเป็น
สัตวน์ า้ ประจาชาติไทย ท่ีมที ั้งความสวยงาม อ่อนช้อย และแข็งแรงในเวลาเดียวกัน

ภาพท่ี 4.1 Inspiration ในการดาเนินโครงการ

79

4.3 Mood & Tone ในการดาเนนิ โครงการ
Mood & Tone ในการดาเนินโครงการ ภายใต้งานนทิ รรศการ “The betta fish 2022”
คือ สีเหลืองทอง สีขาว และสีดา เพ่ือต้องการสะท้อนคุณลักษณะแห่งความมีชีวิตชีวา และพลัง

แห่งความกล้าหาญดดุ นั ของปลากัด

ภาพที่ 4.2 Mood & Tone ในการดาเนนิ โครงการ
TONE COLOR CODE

80

4.4 การออกแบบพ้ืนทจ่ี ดั งาน Plan
พน้ื ทใี่ นการดาเนินโครงการ ภายใตง้ านนิทรรศการ “The betta fish 2022”
จัดท่ี หา้ งสรรพสนิ ค้าสยามพารากอน (PARAGON HALL 3)

ภาพท่ี 4.3 ผงั พน้ื ทสี่ ถานที่จดั แสดงงาน

ภาพท่ี 4.4 พ้ืนท่ี PALAGON HALL 3

81

4.5 การออกแบบทศั นยี ภาพ Presentation
ภาพจาลองบรรยากาศงานนิทรรศการและการจัดแสดง “The betta fish 2022”

(PARAGON HALL 3) ห้างสรรพสินคา้ สยามพารากอน กรงุ เทพมหานคร

ภาพจาลองทางเข้างานจัดแสดง “The betta fish 2022” ดา้ นใน PARAGON HALL 3

ภาพท่ี 4.5 ภาพจาลองทางเข้างานจดั แสดง

82

ภาพที่ 4.6 ภาพจาลองบรรยากาศทางเข้างานจดั แสดง

83

ภาพท่ี 4.7 ภาพจาลองจดั แสดง โซน EXIBITION
84

ภาพท่ี 4.8 ภาพจาลองจดั แสดง โซน EXIBITION

85

ภาพท่ี 4.9 ภาพจาลองจัดแสดง โซนบธู ขายอาหารปลากัด
86