เอกสารประกอบการเรียน ว32203 ชีววิทยาเพิ่มเติม 1

เอกสารประกอบการเรียนรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
4
แผนภมู สิ รุปปฏิกิรยิ าในกระบวนการสงั เคราะหดวยแสง

1 light light O2

H2O ปฏกิ ิริยาใชแสง

ATP NADPH + H+

2 CO2 ปฏกิ ริ ิยาไมใชแ สง C6H12O6

ADP NADP+

แบง เปน 2 ข้ันตอน คือ
1. เปนชดุ ปฏิกริ ิยารบั พลังงานแสงโดยมนี าํ้ เปนวตั ถุดิบเพอ่ื ใหไ ดส ารพลังงานสงู
2. เปน ชดุ ปฏกิ ริ ยิ าการตรงึ คารบอนไดออกไซดมาสรา งเปน นา้ํ ตาล

ปฏกิ ิริยาทีเ่ กดิ ขน้ึ ในกระบวนการสงั เคราะหด ว ยแสง
1. ปฏิกิรยิ าใชแสง (Light reaction) ตอ งอาศยั ปจ จยั ตอไปน้ี

1.1 สารสี (pigment) แบงเปน 2 ระบบ
1. สารสีระบบ I ทาํ หนาทร่ี บั พลงั งานแสง ประกอบดว ยสารสีชนิดสําคัญ คือ
Chlorophyll a ชนดิ ทดี่ ูดกลนื คล่ืนแสงไดดีท่ีสุดที่ชวงคล่นื 700 นาโนเมตร สารสี
ระบบ I cและตวั รบั อิเล็กตรอนตางๆจะประกอบกันเปนระบบแสง I เรียก
ศูนยก ลางของปฏิกริ ิยาของระบบแสง I น้วี า P700
2. สารสรี ะบบ II ทาํ หนาท่รี บั พลงั งานแสง ประกอบดว ย Chlorophyll a ชนิดที่
ดดู กลนื คลื่นแสงไดด ที ีส่ ุดทช่ี ว งคลื่น 680 นาโนเมตร Chlorophyll b , Chlorophyll
c, Chlorophyll d, Carotenoid และ Phycobilin เรียกศูนยก ลางของปฏกิ ิริยาของ
ระบบแสง II นว้ี า P680

1. ปฏิกริ ิยาใชแสง (Light reaction) ตอ งอาศยั ปจจยั ตอไปน้ี

1.2 พลงั งานแสง ทาํ หนาที่
- กระตุนใหอ ิเล็กตรอนของคลโรฟลลม ีพลังงานสูงข้ึน
- แยกสลายน้ําในปฏกิ ิรยิ าทเ่ี รยี กวา photolysis ทาํ ใหเกิดโปรตอน
(H+), อเิ ลก็ ตรอน (e-)พลังงานสูง และ O2 ดงั สมการ

H2O --lig-h-t--> 2H++ 2e- + ½ O2
- เปนปจจัยรว มในปฏกิ ิริยาการสรางสารอินทรยี พ ลงั งานสูง 2 ชนดิ
คือ ATP และ NADPH + H+
เผพล่ือติ นผําลไพป1ลใ.3ชอส ยนรไาํ้ าดง(ป Hนล2ํา้ Oอ ต)ยานอล้าํอใจนกะปมถฏาูกกิทพริาืชยิงปนาไาาํ มกไปใ ใชบสแ ขลสอางยงพใแหลชื เ ะปมนีผโลปทรตาํ ใอหนเแกลดิ ะOอ2เิ ลเปก็ นตรอน

ภาคเรียนที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรียนรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
5
1. ปฏกิ ิริยาใชแ สง (Light reaction) ตองอาศยั ปจ จยั ตอ ไปนี้
1.4 ADP และ Pi ทําหนา ทีร่ บั พลังงานท่ีถายทอดออกมาจากการ
ไหลของโปรตอนผานเอนไซม ATP synthase

ADP + Pi + พลังงาน ATP

1.5 NAD+ เปน สารทําหนา ทร่ี ับโปรตอนและอเิ ล็กตรอนจากนา้ํ
กลายเปน สารอินทรียพลังงานสูงคือ NADPH + H+
NADP+ + 2H+ + 2e- NADPH + H+

http://online.santarosa.edu/presentation/page/?48548

รงควตั ถุในแอนเทนนาคอมเพลก็ ซจะมกี ารถายทอด
พลังงานท่ดี ดู กลนื ไวจ ากรงควตั ถโุ มเลกลุ หนง่ึ ไปยงั อกี โมเลกลุ
หนึง่ จนกระท่ังถึงคลอโรฟล ล เอ โมเลกลุ พเิ ศษทเ่ี ปน ศูนยก ลาง
ปฏิกริ ยิ าของระบบแสง พลังงานดังกลา วจะกระตุนใหอ ิเลก็ ตรอน
ของคลอโรฟล ล เอ ท่เี ปนศนู ยก ลางปฏกิ ริ ิยา มพี ลงั งานสงู ขนึ้ ๆ
และถา ยอเิ ล็กตรอนทมี่ รี ะดับพลงั งานสงู นไ้ี ปยงั ตวั รับอเิ ลก็ ตรอน
ทําใหเ กดิ การสรา งพลงั งานเคมี เปน การเปล่ยี นพลงั งานแสงใหมา
อยูในรูปพลงั งานเคมี

สารประกอบโปรตนี เชิงซอ นทท่ี าํ หนาที่รบั และสง อเิ ล็กตรอน ไดแก

o พลาสโทควโิ นน (Plastoquinone : PQ) เปนสารพวกโปรตีนฝงอยู ในเย่อื ไทลาคอยด รบั และ
สงอเิ ล็กตรอนไดในระยะสัน้
o พลาสโทไซยานนิ (Plastocyanin : PC) เปนสารพวกโปรตนี ท่ีมธี าตุทองแดงเปน
องคประกอบ และฝง อยทู เ่ี ย่ือดานในของไทลาคอยด สามารถเคล่อื นทไี่ ดเลก็ นอ ย
o เฟอริดอกซิน (Ferredoxin : Fd) เปนสารพวกโปรตนี มธี าตเุ หลก็ และกาํ มะถนั ฝง อยใู นเย่อื
ไทลาคอยด ทําหนาทร่ี ับและสง อิเล็กตรอนไปยงั NADP+ ซ่งึ อยใู นสโตรมา
• ไซโทโครม บหี ก เอฟ คอมเพล็กซ (Cytocrome b6f complex) เปนสารพวกโปรตนี และมี
โมเลกุลซบั ซอ น มธี าตเุ หลก็ เปนองคป ระกอบ ซ่ึงจะรับและสง เฉพาะอเิ ลก็ ตรอน (e-) เทา น้นั
ไมรบั ไฮโดรเจนไอออน (H+)
• เอทีพี ซินเทส (ATP synthase ) เปน สารพวกโปรตนี ฝงตวั อยูบนเย่อื ไทลาคอยด เปน
ชอ งทางในการลาํ เลยี ง H+ และทาํ หนาทเ่ี ปนเอนไซมช ว ยกระตนุ ให ADP รวมกบั Pi เม่ือเกิด
ความแตกตา งของศกั ยไ ฟฟา เคมี (Electrochemical potential gradient) ของโปรตอนระหวา ง
ภายในและภายนอกไทลาคอยด

ภาคเรียนที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรียนรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ปฏกิ ริ ิยาการสงั เคราะหดวยแสง

ปฏกิ ิรยิ าทต่ี อ งใชแ สงมี pathway ท่ีใชใ นการถา ยทอดอเิ ลคตรอน
2 pathway คอื

1. การถายทอดอิเลคตรอนแบบไมเปน วัฏจกั ร
(non-cyclic electron transfer)
2. การถา ยทอดอเิ ลคตรอนแบบเปน วัฏจกั ร
(cyclic electron transfer)

1. การถายทอดอิเล็กตรอน แบบไมเปนวฏั จักร
(Non-cyclic electron transfer)

1. การถา ยทอดอเิ ลคตรอนแบบไมเปนวัฏจกั ร (non-cyclic electron transfer)

ภาคเรียนที 1 ปีการศกึ ษา 2564 6

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

2. การถายทอดอเิ ลก็ ตรอนแบบเปน วฏั จกั ร (Cyclic electron transfer)

อาจเกิดขน้ึ ไดใ นภาวะทพ่ี ชื ตอ งการ ATP เพมิ่ ข้ึน หรือในภาวะที่ ไมม ี
NADP+ เพียงพอท่ีจะนาํ ไปสรางเปน NADPH

เปรยี บเทียบการถายทอดอเิ ลก็ ตรอนแบบไมเ ปนวัฏจกั ร
และแบบเปน วฏั จักร

การถายทอดอเิ ล็กตรอนแบบไมเ ปนวัฏจักร การถายทอดอิเลก็ ตรอนแบบเปน วัฏจกั ร

อิเลก็ ตรอนหลดุ ออกจากระบบแสง 2 แลว สง อเิ ล็กตรอนหลดุ ออกจากระบบแสง 1 แลว
ตอไปใหระบบแสง 1 โดยรบั อเิ ล็กตรอน กลับคนื สรู ะบบแสง 1 ตามเดิม
จากนํา้ มาทดแทน

มีการสราง ATP 2 ครั้ง (H+ จากนา้ํ และ H+ มีการสรา ง ATP 1 ครัง้ (H+ จาก
จากไซโทโครม) ไซโทโครม)

มีการสราง NADPH ไมมีการสรา ง NADPH

มี O2 เกิดขนึ้ ไมม ี O2 เกิดขึ้น
เกยี่ วของกบั ระบบแสง 1 และระบบแสง 2 เกย่ี วของกบั ระบบแสง 1 เทา นัน้

มกี ระบวนการ Photolysis ไมม ีกระบวนการ Photolysis

2. ปฏกิ ิริยาไมใ ชแ สง (Dark reaction) เปนปฏิกริ ยิ าการตรึง

คารบอนไดออกไซด หรอื calvin cycle เปนปฏกิ ริ ยิ าทน่ี าํ พลังงานจาก ATP และ
NADPH มาใชใ นการสรา งโมเลกลุ ของสารอนิ ทรียจ ากสารอนินทรยี 

http://withfriendship.com/user/kethan123/calvin-cycle.php 7

ภาคเรียนที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรียนรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

2. ปฏกิ ริ ยิ าไมใชแสง (Dark reaction)/ Calvin Cycle

มี 3 ประเภท คอื
2.1 กระบวนการสังเคราะหแสงแบบซีสาม (C3-photosynthetic pathway)
2.2 กระบวนการสงั เคราะหแสงแบบซสี ่ี (C4-photosynthetic pathway)
2.3 กระบวนการสงั เคราะหแ สงแบบแคม(CAM-photosynthetic pathway/

Crassulacean Acid Metabolism pathway)

C4 plant C3plant
CAM plant

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 8

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
Calvin Cycle

ปฏกิ ิรยิ าการตรึงคารบ อนไดออกไซด เกดิ ขนึ้ ที่บริเวณ stroma 9
ประกอบดวย 3 ขัน้ ตอนที่สาคญั คอื
13,-5p-hbosisp1ph.hoCgolasyprcbehoraaxttyeela((3RtPiuoGBnAP)ห)ร2รวือโมมCกเOลบั 2กCลุfiOxซ2a่ึงtแiสoลาnะรสใทนร่มี าขีคงั้นเวปตานอมนเสนถ้ี rยี ibรuโlดosยeก-าร
ทํางานของเอนไซม ribulose-1,5-bisphosphate carboxylase/oxygenase
(Rubisco)

2. Reduction ในขัน้ ตอนนี้ 3-phosphoglycerate ถูก reduced
กลายเปน glyceraldehyde-3-phosphate ซง่ึ เปน สารประเภทน้าํ ตาล
ATP และ NADPH จะถกู ใชไ ปในขน้ั ตอนนี้

3. Regeneration ในขั้นตอนน้ีมกี ารสราง RuBP เพ่อื ทจี่ ะ
กATลPับไทปไี่ เดปจ น าตกวั lรigับhCt Ore2aใcนtiรoอnบตอไป ในขั้นตอนน้อี าศัยพลังงานจาก

พืช C3 เปนพืชท่ีมกี ารตรึงคารบอนไดออกไซดดว ย calvin
cycle เพยี งอยา งเดยี ว โดยสารตัวแรกทเ่ี กดิ จากการตรงึ
คารบอนไดออกไซด คอื PGA ซงึ่ เปนสารทมี่ ีคารบ อน 3 อะตอม
เราจงึ เรียกพชื กลมุ นว้ี า พชื C3

โครงสรา งภายในของพชื C3 ประกอบดว ย mesophyll
cells 2 แบบคอื palisade mesophyll และ spongy mesophyll
และมกี ลุมเนอื้ เยอื่ ลาํ เลยี งแทรกอยู อาจมีกลมุ เซลลที่เรียกวา
bundle sheath cell ลอ มรอบกลมุ ทอ ลําเลยี งหรอื ไมก็ได และ
หากมี bundle sheath cell ของพชื C3 มักไมพ บคลอโรพลาสต
การตรงึ คารบ อนไดออกไซดด ว ย calvin cycle ของพชื C3 นี้ เกิด
ที่ mesophyll cells เปน หลกั

ภาคเรียนที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรียนรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
C3-photosynthetic pathway 10

http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/biology/phoc.html#c2

พชื C4 เปนพชื ท่มี ี bundle sheath cell ทีม่ คี ลอโรพลาสต ลอ มรอบกลุม
ทอ ลาเลยี ง พชื C4 เปนพืชทมี่ กี ารตรึงคารบอนไดออกไซด 2 ครง้ั โดยครั้งแรกตรึง
ที่ mesophyll cell โดยมตี ัวมารับคารบ อนไดออกไซดท ่ลี ะลายอยใู นนาํ้ ในรูปของ
คHCอื Oo3x-aคloือapcehtoastpehโoดeยnกolารpทyrาuงvาaนtขeอ(PงเEอPน) ไไซดมเ ป Pน EสPาcรaปrรbะoกxอylบaคseารซบ งึ่ ออนยบู 4รอเิ วะณตอม
cytosol ของ mesophyll cell oxaloacetate ถกู เปลี่ยนเปน malate และเคลื่อนที่
เขา สู bundle sheath cell ภายใน bundle sheath cell สาร C4 คือ malate จะถกู
เปล่ยี นเปน สาร C3 และคารบอนไดออกไซด ในคลอโรพลาสตท ี่ bundle sheath
cell คารบ อนไดออกไซด จะเขาสู calvin cycle ตอไปสวนสาร C3 กจ็ ะถูกนํากลบั
มายัง mesophyll cell เพ่ือเปลี่ยนเปน PEP สาหรบั การตรงึ คารบ อนไดออกไซด ใน
คร้งั ตอ ไป จากกลไกการตรงึ คารบอนไดออกไซดดังกลา วจงึ ทาํ ใหความเขมขนของ
คารบ อนไดออกไซดบ รเิ วณ bundle sheath cell ของพชื C4 จงึ สงู กวา บรเิ วณ
mesophyll cell ของพชื C3

C4-photosynthetic pathway
ภาคเรียนที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรียนรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

C4-photosynthetic pathway

ตารางเปรียบเทยี บระหวา งพชื C3 และ C4 พืช C4
ขอ เปรยี บเทยี บ พชื C3
การตรึง CO2
ตรึงที่
สารตัวแรกทไี่ ด
Bundle sheet ทใี บ
Chloroplast ที Bundle sheet

Chloroplast ที Mesophyll

ประสิทธภิ าพในการสงั เคราะห

แสง
Photorespiration

พืช CAM เปน พืชท่ีมีการตรงึ คารบ อนไดออกไซด 2 คร้งั คลา ยคลึงกบั พชื
CPE4Pโดcaยrมbสีoาxรyอlaนิ sทeรทยี ี่ ทcyี่เtปoน soตlัวใรนบั เวHลCาOก3ล-าคงือคนืPEจPาโกดนยนั้ กาmรaเรlaง tปeฎซกิ ึง่ ริ เยิปาลโี่ยดนยมเอานจาไซกม
oxaloacetate จะถูกนาํ ไปเกบ็ ไวที่ vacuole ในตอนกลางวันซ่ึงเปน เวลาท่ีปากใบ
ปด malate ท่ีอยทู ี่ vacuoleจะถกู นามาสลายใหไดค ารบอนไดออกไซด เพอ่ื นาํ
ไปใชในกระบวนการตรึง คารบ อนไดออกไซดด ว ย calvin cycle อกี คร้ังทคี่ ลอโร
พลาสต การที่ปากใบปดในตอนกลางวันและมกี ารปลดปลอ ยคารบ อนไดออกไซด
จาก malate ทาใหพ ชื CAM มปี รมิ าณความเขม ขน ของคารบอนไดออกไซดสูง

http://click4biology.info/c4b/9/plant9.2.htm

ภาคเรียนที 1 ปีการศกึ ษา 2564 11

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

(CAM-photosynthetic pathway)

(CAM-photosynthetic pathway)

ภาคเรียนที 1 ปีการศกึ ษา 2564 12

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

Photorespiration (การหายใจแสง)

photorespiration เปน กระบวนการที่ตรงึ O2 และปลดปลอ ย CO2
แเชลน ะเด2ยี-pวกhoบั sกpรhะoบgวlyนcกoาlaรtหeาซย่ึงใเจปนโดเปยน Oส2ารรวทมม่ี กคี ับารRบuอBPน ได 3-phosphoglycerate
3 และ 2 อะตอมตามลาํ ดับ
3-phosphoglycerate สามารถถกู นาํ ไปสรา งนา้ํ ตาลได สวน 2-phosphoglycolate
จะถกู เปลย่ี นกลบั เปน 3-phosphoglycerate ดวยกระบวนการตางๆ ทางชวี เคมีใน
peroxisome และ mitochondria อยางไรกต็ ามกระบวนการ photorespiration ทาํ
ใหพชื สญู เสยี คารบอนในรูปของ CO2

Photorespiration (ตอ)

การตรึง O2 ในกระบวนการ photorespiration อาศัยการทาํ งานของ
เอนไซม Rubisco Rubisco เปน เอนไซมท ีเ่ รงปฏกิ ริ ิยาไดทง้ั ปฏกิ ิริยา
carboxylation และ oxygenation ซง่ึ ทัง้ สองปฏิกิริยามีสารตัง้ ตน ตวั เดยี วกนั คอื
ขคRuอาBรงบPRอโuดนbยไisดใcนอoกอทากต่ี รไําซเแกดหิดสนงูcง กaเrวดbายี oกวxากyรlับaตtรCioึงOอn2อแแกลตซะโ เิดจoยนxปyมgกาeตกnิอaจตั tึงiรoทาnากในาหรัน้ กเกรOะดิ2บปใวชฏน กิaกิรcาtยิ iรvาสeกังาsเครitตรeาระงึ ห
ดวยแสงดําเนนิ ไดท้งั ที่ความเขมขน ของคารบ อนไดออกไซดต ากวาออกซิเจน
เเนซล่อื ลงจส างู กกวพาืชพชืC4Cแ3ลจะงึ พทชื ําใCหAพ Mชื มกี ลไกในการทําใหมีความเขม ขน ของ CO2 ใน
C4 และพืช CAM เกิดกระบวนการ
Photorespiration นอยกวา ในพืช C3

Photorespiration

ภาคเรียนที 1 ปีการศกึ ษา 2564 13

เอกสารประกอบการเรียนรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ปจจยั บางประการท่มี ีผลตอ อตั ราการสังเคราะหด วยแสง 14

1. แสงและความเขมแสง

ปจ จยั บางประการทม่ี ผี ลตอ อตั ราการสงั เคราะหดว ยแสง

1. แสงและความเขมแสง

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ปจจัยบางประการที่มีผลตอ อตั ราการสงั เคราะหด ว ยแสง

2. อุณหภูมิ

ปจ จยั บางประการทม่ี ผี ลตออตั ราการสังเคราะหดว ยแสง

3. ความเขมขน ของคารบ อนไดออกไซด

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 15

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
1
& Response

วิชา ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เติม 1 ชันมัธยมศึกษาปี ที 5
ผู้สอน ครูรัตนชัย ตัญญะ โรงเรียนชะอวดวิทยาคาร

ฮอรโ มนพืช (Plant Hormones) และการตอบสนองของพชื

1. สารควบคมุ การเตบิ โตของพืช (Plant Growth Regulator, P.G.R.)
2. สมบตั ขิ องสารควบคมุ การเติบโตของพชื (The Properties of Plant Growth Regulator)
3. ประวัติการคน พบฮอรโ มนพชื (The Discovery of Plant Hormones)

3.1 การคน พบ auxin (The effects of auxin)
3.2 การคน พบ gibberellins (The effects of gibberellins)
3.3 การคน พบ cytokinnins (The effects of cytokinnins)
3.4 การคน พบ abscisic acid (The effects of abscisic acid)
3.5 การคน พบ ethylene (The effects of ethylene)

4. Auxin
4.1 ผลของ auxin (The effects of auxin)
4.2 การเคล่ือนยา ยของ auxin (The transportation of auxin)
4.3 การตอบสอนงของสว นตาง ๆ ของพชื ตอความเขม ขนของ auxin

(The response of different parts of plant to auxin concentration)
4.4 ปรากฏการณท่ี auxin ตอบสนองตอ ส่งิ ทมี่ ากระตุนจากสิง่ แวดลอ ม

(The response of auxin to the environmental stimuli)
4.5 ใชเ ปนสารปราบวชั พชื (Herbicides)

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

5. Gibberellins
5.1 แหลง ท่สี ราง gibberelline (The sites of gibberellins production
5.2 การเคลือ่ นยายของ gibberellins (The transportation of gibberellins)
5.3 ผลของ gibberellins (The effects of gibberellins)

6. Cytokinins
7. Abscisic acid
8. Ethylene

8.1 แหลงทส่ี ราง ethylene (The site of ethylene production)
8.2 การเคล่อื นยายของ ethylene (The transportation of ethylene)
8.3 ผลของ ethylene (The effects of ethylene)

ฮอรโ มนพืช (Plant Hormones)

ฮอรโ มนพชื เปนสารอนิ ทรยี  (organic substances) โดยทั่ว ๆ ไปจะ
เปน โมเลกลุ เลก็ ๆ ท่ีมี carbon rings หรือ carbon รวมกบั
nitrogen พืชสรางข้นึ มาไดเ องในปรมิ าณที่นอยจากเนอื้ เยือ่ สว น
ตา งๆ ของตนพืช และสารเหลาน้สี ามารถเคลอื่ นยา ยจากเน้ือเย่ือท่ี
สรางข้ึนมา และไปมผี ลตอ การเปล่ยี นแปลงทางสรรี ะของเนอื้ เย่อื พชื
ในบริเวณอื่นๆ ของตน เน้อื เย่อื สวนตางๆ ของตนพืชจะตอบสนองตอ
ฮอรโ มนชนดิ ตา งๆ ทพ่ี ชื สรา งข้นึ มาแตกตางกัน

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 2

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ฮอรโ มนพชื (Plant Hormones)

ฮอรโ มนทพ่ี ืชสรา งมีหลายชนดิ เชน
• auxin
• gibberellins
• cytokinins
•abscisic acid
• ethylene
นอกจากนย้ี ังมสี ารอินทรียชนิดอน่ื ๆ อกี ดงั น้นั ฮอรโ มนจึงไมใช
สารอาหารของพชื

สารควบคมุ การเตบิ โตของพชื 3
(Plant Growth Regulator, P.G.R.)

พืชทุกชนดิ ทเ่ี จรญิ เตบิ โตขนึ้ มา นอกจากตองการปจจยั สิ่งแวดลอ ม
และธาตุอาหารตางๆ ซ่งึ ไดแ ก นาํ้ ดนิ ธาตุอาหารตางๆ (เชน Na, K, N
และอ่ืนๆ แสง อุณหภูมิ และกิจกรรมตางๆ ท่ีเปนปฏิกิริยาทางชีวเคมี
ภายในเซลลแ ลว พชื ยงั ตอ งการสารอินทรียที่ทําหนาท่ีควบคุมกิจกรรม
ตางๆ เหลานั้น ซ่ึงไดแก ฮอรโมนท่ีพืชสรางข้ึนมาควบคุมการ
เจริญเติบโตของพืช จึงเรียกสารอินทรียเหลานี้วา สารควบคุมการ
เติบโตของพชื (plant growth regulator , PGR)

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชีววิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
4
สารควบคุมการเติบโตของพืช
(Plant Growth Regulator, P.G.R.)

ฮอรโมนพืชทําใหเกิดการเปล่ียนแปลงทางสรีระของเซลล เชน การแปร
สภาพของเซลล (cell differentiation) การเติบโต (growth) โดยทําใหเกิดการ
เปล่ียนแปลงที่ถาวร เชนการแบงตัวเพิ่มจํานวนเซลล การยืดขยายตัวของเซลล
(cell elongation) และการตายของเซลล (cell death) การตอบสนองตอ
สง่ิ แวดลอ ม เชน แสง อุณหภูมิ ลม นาํ้ แรงโนมถว ง และการเปลี่ยนแปลงฤดูกาล
เหลานี้ถูกควบคุมดวยฮอรโมน ดังนั้นฮอรโมนจึงมีบทบาทสําคัญในการ
เคลื่อนไหวของพืชในหลายรูปแบบ และยังควบคุมกิจกรรมอ่ืนๆ รวมถึงการ
เจรญิ เติบโต ซ่งึ ไดแ ก การเจรญิ ของราก ลําตน กง่ิ กา น ใบ ดอก ผลและเมล็ด

สารสังเคราะห ท่ีมนุษยสังเคราะหขึ้นมาในหองปฏิบัติการ
และพืชสามารถตอบสนองตอสารสังเคราะหเหมือนกับท่ีพืช
ตอบสนองตอฮอรโมนทพ่ี ืชสรา งขนึ้ มาตามธรรมชาติ นิยมเรียกสาร
สังเคราะหและฮอรโมนพืชวา สารควบคุมการเติบโตของพืช
(plant growth regulator) ตัวอยางสารที่มนุษยสังเคราะห
ขน้ึ มาในหอ งปฏบิ ัตกิ าร เชน

NAA (alpha-napthalene acetic acid) (C10H12O2N) และ
2, 4-D (2, 4 dichlorophenoxy acetic acid) (C8H6O3Cl2)
ซงึ่ พชื ตอบสนองไดเ หมอื น auxin ทีพ่ ชื สรา งขนึ้ มาเองตามธรรมชาติ
สารควบคมุ การเติบโตของพืชน้ัน พืชตองการในปริมาณที่นอยมาก
ท่ีจะไปทาํ ใหเกดิ การเปลยี่ นแปลงทางสรรี ะของพชื

สารควบคมุ การเตบิ โตของพชื
(Plant Growth Regulator, P.G.R.)

ฮอรโ มนพืชแบงออกเปน 5 กลมุ ใหญ ๆ
• auxin, gibberellins และ cytokinins เปน สารพวกที่ชกั นาํ ใหเ กดิ cell division

และ cell growth
• abscisic acid เปน สารพวกท่ยี บั ยง้ั การเจรญิ เตบิ โต ทาํ ใหเ มลด็ พกั ตวั และไปหยดุ ย้ัง
การแกข องตนไม
• ethylene สารพวกท่ใี หก า ซเอทิลนี ทาํ ใหผ ลไมส ุกและหลดุ รว ง ทาํ ใหใบไมแกแ ละ
หลดุ รว ง
ฮอรโ มนแตล ะตัวแสดงบทบาทในกจิ กรรมทีเ่ ฉพาะ แตก ารตอบสนองของพืชหลายชนดิ
ถูกควบคมุ โดยปฏกิ ิรยิ าระหวางฮอรโมน 2 ตัว หรือมากกวานนั้

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
5
Auxin Gibberellins

Cytokinins Abscisic acid

Zeatin
Ethylene

สมบตั ขิ องสารควบคุมการเตบิ โตของพืช
(The Properties of Plant Growth Regulator)

1. เปน สารอนิ ทรยี ท พ่ี ืชสรา งข้ึนตามธรรมชาติ หรือเปน สารอนิ ทรยี ท ี่
สังเคราะหขน้ึ ในหองปฏิบตั กิ าร
2. ปริมาณทีใ่ ชนอยมากเพื่อควบคุมการเตบิ โต และพัฒนาของพชื
3. ปริมาณความเขม ขนท่ใี ชอ าจจะเปน แบบกระตนุ หรอื แบบยบั ยัง้ ข้นึ อยกู ับ
ชนดิ ของเน้ือเยอ่ื และชว งอายขุ องพชื
4. ไมใชธ าตอุ าหารของพชื
5. เปน สารควบคุมการเจรญิ เติบโตของพืชโดยมปี จจยั อืน่ ๆ ท่เี กย่ี วของดว ย
เชน สง่ิ แวดลอ มภายนอก และกจิ กรรมตา งๆ ภายในเซลล

ประวัติการคนพบฮอรโ มนพชื
(The Discovery of Plant Hormones)

• Charles Darwin และลกู ชายช่ือ Francis Darwin
ไดท าํ การศกึ ษาสว นปลายยอดออ น (coleoptile) ของตน ออน
ของหญา (grass seedlings) พบวา สวน coleoptile จะโคง เขา
หาแสง (phototropism) เสมอ เมื่อเขาตัดสว นปลายยอดออ น
ทงิ้ พบวาตน หญาจะเจรญิ ตัง้ ตรง เม่อื เขาเอากระดาษทึบแสงมา
หุมสวนปลายยอดไวพบวา ลําตน เจริญตง้ั ตรง เมือ่ เอากระดาษใส
มาหมุ สว นปลายยอดไวพ บวา ลาํ ตน เจรญิ โคง เขาหาแสง หรอื นํา
กระดาษทบึ แสงหุมสว นตน ออนตรงโคนพบวา ลาํ ตนโคง เขา หา
แสงเชน เดยี วกัน

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
Darwin สรปุ วาสว นปลายยอดจะตอบสนองตอ แสงโดยโคง งอเขา
หาแสง โดยสว นท่อี ยถู ัดปลายสุดของยอดจะเกดิ การเตบิ โต
ตอบสนองตอ แสง โดยมสี ญั ญาณสง ผา นจากปลายสดุ ของยอด
ลงมาตรงสว นที่เกดิ การเติบโตของยอด ซง่ึ สัญญาณน้เี ขาเรียกวา
growth factors of plants ซึ่งเปนการพบฮอรโมนพืชคร้ังแรก

• Peter Boysen-Jensen
นกั พฤกษศาสตรชาวเดนมารค ทาํ การทดลองโดยตดั ปลายยอดออก
แลวนําเอาแผนวุน มาวางคัน่ ไวร ะหวา งปลายยอดและสว นยอดท่ี
เหลือพบวาตนออ นของหญาเจริญโคง เขา หาแสง (แผนวุนยอมให
สารเคมแี พรผานได) เม่ือเขาเอาแผน แรไ มกา มาวางแทนท่แี ผน วุน
พบวาตนออ นของหญาเจรญิ ตง้ั ตรงไมโ คงเขา หาแสง (แผน แรไมกา
mineral mica สารเคมแี พรผา นไมได) เขาสรปุ วาสัญญาณทปี่ ลาย
สดุ ของยอดสง ลงมาแลว ทําใหสวนยอดเจรญิ โคง เขาหาแสงนั้นเปน
สารเคมที ่ีเคลอ่ื นทไ่ี ด

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 6

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

•Fritz Went
นกั พฤกษศาสตรข าวเนเธอรแลนด ไดดัดแปลงเทคนิคการทดลองของ
Boysen-Jensen เพ่อื ศกึ ษาสารเคมที ่ปี ลายสุดของยอดสรา งขึ้นและสง ลงมา
ดานลา งเพื่อทาํ ใหย อดเจริญโคง งอ
เขาสรุปวาสารเคมีตวั น้ีไปทําใหพืชเติบโต ดานของตน ออ นที่ไดร ับสารเคมตี วั นกี้ ็
จะเตบิ โตกวาดานทไ่ี มไดร ับจึงทาํ ใหพืชเจรญิ โคง งอไปดานตรงกนั ขามกับดานท่ี
ไดร ับสารตัวน้ี ในทํานองเดียวกนั ตนท่ีโดนแสงดานหนงึ่ ปลายยอดจะโคง งอ
เขา หาแสง แสดงวาดานที่ไมโดนแสดงตองมสี ารเคมีตวั น้ีไปกระตนุ ใหเตบิ โต
มากกวา จึงไดต ้งั ชือ่ สารเคมีตวั น้วี า auxin มาจากภาษากรกี Greek auxein
ซึ่งแปลวา “การเพม่ิ ขน้ึ “to increase” หมายถึง การเตบิ โต

จากการทดลองเขาอธบิ ายวา ปลายสุดของยอดออนจะสรา ง และ 7
ปลอ ย auxin ออกมาในปรมิ าณท่เี ทา กันไมว า จะมแี สงหรือไมมี
แสงกต็ าม แตเ ม่อื มแี สง auxin
จะแพรห นจี ากดานที่โดนแสง
ไปอยูดา นที่ไมโดนแสง
และไปกระตุนใหเซลลเตบิ โต
สว นดา นที่โดนแสงการเตบิ โต
ของเซลลลดลงเนือ่ งจาก
ปรมิ าณของ auxin มีนอ ย

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

•Kogl และ Haagen Smith
ไดแ ยกสารจากปส สาวะของมนษุ ยและเรยี กวา auxin A
และ auxin B ตอมาเขาสกัด IAA (indoleacetic acid)
ไดจากปสสาวะ พชื สามารถสรา ง IAA ซง่ึ เปน auxin ตัว
หนึ่งไดตามธรรมชาติ
มนุษยไดสังเคราะหส ารกลมุ auxin ขึน้ ในหอ งปฏบิ ตั กิ าร
ไดอ กี หลายชนดิ เชน NAA, 2,4-D และ 2,4,5-T เปน ตน

ประวตั ิการคนพบฮอรโมนพชื 8
(The Discovery of Plant Hormones)

• E. Kurosawa
นักวิทยาศาสตรข าวญป่ี ุน ไดแ ยกสารออกมาจากเชื้อราชือ่ Gibberella
fujekuroi ซ่งึ เปนเชอ้ื ราของตนขาว สารท่ีแยกไดจากเช้อื ราน้ี
เม่อื นําไปใชก บั ตนขาวโพด ตน ถ่วั และพืชอืน่ ๆ พบวา พืชเหลา น้ีเจรญิ
สงู กวาตน ทีไ่ มไ ดใ ชสารตวั น้เี ขาจึงต้ังชื่อสารตวั นว้ี า gibberellins
มีการนําเอา gibberellins มาใชในการเรงการเจรญิ เตบิ โตของพชื
ชว ยเพม่ิ ผลผลติ ของพชื พืชสราง gibberellins จากอวัยวะตางๆ ของตน
เชน ที่ใบออน ท่เี อมบรโิ อ ท่ีตาของพืช และท่สี วนยอด ปจ จุบันมีผคู น พบ
สารในกลมุ gibberellins มากกวา 65 ชนิด

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
9
ประวัตกิ ารคนพบฮอรโ มนพชื
(The Discovery of Plant Hormones)

• ในป ค.ศ.1940
มผี พู บสารพวก cytokinins ซึ่งมสี มบัตใิ นการกระตนุ การแบง ตวั ของเซลล
cytokinins ใชใ นการเพาะเลย้ี งเนือ้ เยอื่ เน่ืองจากการเพาะเล้ยี งเนอ้ื เย่ือ
ถาใช auxin ใสล งไปในสูตรอาหารเพยี งอยา งเดียวพบวาพชื จะแบงเซลล
และเจริญอยูร ะยะหนึ่งแลว จะหยุดเจริญ แตถ านาํ นํา้ มะพรา วหรือน้ําทค่ี ั้นมา
จากยสี ตใ สล งไปในสูตรอาหารพบวาพืชสามารถเจรญิ ตอ ไปได และมีราก
เกิดข้นึ ดงั น้นั ในน้าํ มะพราวและน้าํ ท่ีค้นั มาจากยีสตจ ะมสี ารท่ีสามารถ
กระตนุ การแบง เซลลได

ประวัตกิ ารคน พบฮอรโ มนพืช
(The Discovery of Plant Hormones)

• มกี ารพบ abscisic acid (ABA) ต้ังแตป ค.ศ.1940 abscisic
acid (ABA) มาจากคาํ abscission ซง่ึ หมายถึง “cutting off”
หรอื “removing”
ABA เปนพวกสารยับยง้ั การเจริญเตบิ โตของพชื สารพวกน้สี วนใหญ
พชื สรา งขึน้ มาเองตามธรรมชาตเิ พื่อยบั ยัง้ กระบวนการทางสรรี ะของ
พชื สาํ หรบั ควบคมุ กระบวนการทางสรรี ะของพชื ไมใหเ กดิ ใน
ชว งเวลาและสภาพแวดลอ มทไ่ี มเ หมาะสม

ประวตั ิการคน พบฮอรโ มนพืช
(The Discovery of Plant Hormones)

• ไดคน พบกา ซ ethylene มาตง้ั แตป ค.ศ.1858
ในเวลาตอมาพบวาพืชสามารถสรา งกา ซ ethylene ไดจ าก
กระบวนการสุกของผลไม เมื่อผลไมสกุ จะคายกา ซ
ethylene ออกมา และจะไปกระตุนใหผ ลไมใ กลเคยี งให
สกุ ตาม นอกจากผลไมส รา งกา ซ ethylene ยงั พบวา
เน้อื เยือ่ สวนอนื่ ๆ ของพืช เชน ลาํ ตน ราก ดอก ใบ
และเมลด็ สรา ง ethylene ไดแ ตในปรมิ าณท่นี อยมาก

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชวี วทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
10
ผลของ auxin (The effects of auxin)

1. ทาํ ใหเ กดิ การเติบโตในเนอื้ เย่ือเจริญ (meristematic growth)
กระตนุ ใหเ กิดการแบง เซลลแบบ mitosis
2. ทําใหเ ซลลย ืดขยายตวั ในแนวยาว (cell elongation) ซ่งึ จะพบในลาํ ตน
ใบ และผนังของรังไข โดยทาํ ใหเ ยอ่ื หุมเซลล (plasma membrane)
ยอมให H+ ออกจากเซลล และไปกระตุน enzyme ในเซลลท ําให
cellulose fibers บริเวณผนังเซลล (cell wall) ที่พนั กันแนน
คลายตวั ออก ขณะที่น้าํ เขาสเู ซลล เซลลจ ะขยายตวั ดันใหผนงั เซลลยดื ออก
การขยายตวั ของผนังเซลลเ ร่มิ เกดิ หลังจากไดรับ auxin ครึง่ ชว่ั โมง
ตอจากนั้น auxin จะกระตนุ ใหเ กดิ การเติบโตตอไป โดยเรงการสราง
โปรตนี ท่จี าํ เปน ในการเตบิ โต

ผลของ auxin (The effects of auxin)

3. ไปยับย้ังการเตบิ โตของตาขาง (lateral bud) ซ่งึ เปน ผลจาก
การควบคมุ ของ auxin ทส่ี รา งข้นึ ทตี่ ายอด ดังนน้ั ถาตดั ยอดท้ิง
ตาขา งจะงอกเจริญแผอ อกมาทาํ ใหพ ชื เติบโตไปทางดานขา ง
4. ไปชักนาํ ใหพืชสราง secondary xylem เพม่ิ ขึ้นเพอื่
ตอบสนองตอ สิ่งแวดลอ มภายนอกท่มี ารบกวน เชน ลม
การเพมิ่ secondary xylem ทําใหตน ไมม ขี นาดใหญ
และแข็งแรงเพียงพอทีจ่ ะตานลมได

ผลของ auxin (The effects of auxin)

5. ชกั นาํ ใหเกิดการเปล่ยี นแปลงเนือ้ เยอ่ื ของดอก ตรงสว นท่ที ํา
หนา ทส่ี บื พันธุ โดยทําใหเกดิ การเปล่ยี นเพศของดอกในพชื บาง
ชนิด ตวั อยา งเชน ใช NAA ฉีดพน ดอกตวั เมยี ขณะยงั ออ นอยู
ของพืชพวกเงาะจะทาํ ใหเปลีย่ นไปเปน ดอกตวั ผู หรอื ฉดี พน
ดอกออ นของฟกทอง แตงกวา จะทาํ ใหเ กิดดอกตวั เมยี เพม่ิ ข้ึน
6. ปองกันไมให ใบ ดอก และผลทยี่ งั เจรญิ ยังไมเตม็ ท่ี
(prematurely) หลดุ รวง

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
11
ผลของ auxin (The effects of auxin)

7. กระตุนใหเ กดิ รากใหม เมื่อใช auxin ทม่ี ีความเขมขน ตา่ํ และ
ใชก ับก่งิ ปก ชํา เพ่ือเรง ใหเกิดราก แตถ า auxin มคี วามเขม ขนสูง
จะไปยบั ยง้ั การเจรญิ ของรากโดยไปยบั ย้ังการขยายตัวตามแนว
ยาวของเซลลราก
8. auxin ท่ีมีความเขม ขน สงู (high concentration) จะสงเสรมิ
ใหพ ชื สราง ethylene และฮอรโมนพชื ตวั อืน่ ๆ

การเคลือนย้ายของ auxin
(The transportation of auxin)

Auxin สรางจากเนื้อเย่ือหลายชนิด (various tissues) ของ
พชื และเคลอ่ื นยายจากบรเิ วณทสี่ รา งโดยผานทางระบบลําเลียงของ
พืช ไปสูยังสวนตางๆ ของพืช การเคลื่อนยายเปนแบบ active
จtrาaกnบspรoิเวrtณตทอี่สงรใาชง ลOง2สแูสลวะนพลลางังงคาือนแรลาะกเเคสลม่ืออนยดาังยนอั้นยาถงึงมแีทมิศวทาจาะง
สลบั ตาํ แหนง กนั โดยเอาสวนยอดชล้ี งขา งลางเอาสว นรากช้ขี น้ึ ขางบน
การเคลื่อนยายของ auxin ก็ยังคงมีทิศทางเหมือนเดิม คือจากยอด
ไปยังราก ดังนั้น auxin จะเคลื่อนยายจากยอดท่ีขางลางขึ้นไปหา
รากทอ่ี ยขู า งบน

การตอบสนองของส่วนต่างๆ ของพชื ต่อความเข้มข้นของ auxin (The
response of different parts of plant to auxin concentration)
เน้ือเยื่อแตละสวนของพืชตอบสนองตอความเขมขนของ auxin
ไมเ ทา กนั ความเขม ขน ของ auxin จะไปทาํ ใหเกิดการกระตุนหรือ
การยับย้ังของการเติบโตในแตละสวนของพืชแตกตางกันออกไป
ความเขมขนของ auxin จะตองพอเหมาะกับเน้ือเยื่อสวนตาง ๆ
ของพชื ในการท่ีจะกระตนุ ใหเจรญิ เตบิ โต ความเขมขนของ auxin
ท่สี ูงเกนิ ไปจะใหผลตรงกนั ขา มคอื ไปยบั ยงั้ การเติบโต

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ปรากฏการณที่ auxin ตอบสนองตอ สิ่งทมี่ ากระตนุ จากสิ่งแวดลอม 12
(The response of auxin to the environmental stimuli)

Auxin ที่พืชสรางข้นึ มาจะตอบสนองตอสง่ิ ทีม่ ากระตนุ 2 แบบ
• phototropism การตอบสนองตอ แสง
• geotropism หรอื gravitropism การตอบสนองตอ แรงดึงดูด
ของโลก
Auxin ชักนาํ ใหเ ซลลป ลอ ย H+ ออกมาทาํ ใหผนงั เซลลค ลายตัวเกิดการ
ขยายตวั ในแนวยาวของเซลลเปนผลใหเกิดการเตบิ โตที่ไมส มดลุ ย เนือ้ เยื่อ
บริเวณทไ่ี ดรบั auxin ไมเ ทา กันเชนเกิดทีล่ าํ ตน (shoots) และเกิดทีร่ าก
(roots) ทาํ ใหเ ตบิ โตไมเทา กนั เปนผลใหเกิดการโคง งอ (tropism) เพือ่
ตอบสนองตอสิ่งทม่ี ากระตนุ เชน แสง และแรงดงึ ดดู ของโลก

• Phototropism เปน tropism ท่มี ีแสงเปน ตวั กระตนุ โดยพชื จะโคง
เขาหาแสงเสมอเมอ่ื พชื ไดรับความเขมของแสงไมเ ทากันทกุ ดา น การท่ี
พืชโคงไปหาดา นท่มี ีแสงมากกวาเนอ่ื งจาก auxin จะหนีแสงไปอยูอ ีก
ดา นหนงึ่ ทาํ ใหเ ซลลดา นท่ีมี auxin มากเจรญิ ขยายตวั ตามยาว
มากกวาเซลลด า นท่โี ดนแสง จงึ ทาํ ใหพ ืชโคงเขา หาแสง
• Geotropism (หรอื gravitropism) เปน tropism ที่มแี รงดงึ ดดู
ของโลกเปน ตวั กระตุน พืชตอบสนองตอ แรงดงึ ดดู ของโลกโดย
- ราก จะเจรญิ ไปในทศิ ทางเดยี วกับแรงดงึ ดดู ของโลก (positive
geotropism)
- ลาํ ตน จะเจรญิ ไปในทิศทางตรงกันขา มกบั แรงดึงดดู ของโลก
(negative geotropism)

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

auxin ในปริมาณที่มากเกนิ ไปสาํ หรับเซลลรากจะไปยบั ย้ังการเติบโตยดื ตวั 13
ของเซลลท างดา นลาง ทําใหเซลลด านบนของรากทไ่ี ดรบั auxin นอยกวา
เจรญิ เตบิ โตมากกวา รากจึงไดเจรญิ โคง ลง
กลไกของพชื ท่ีตอบสนองตอแรงดงึ ดดู ของโลก (The mechanism of
geotropism) การโคง งอของพชื ทตี่ อบสนองตอแรงดงึ ดูดของโลกทําให
ลําตน เจรญิ หนีแรงดงึ ดดู ของโลกและรากเจริญเขา หาแรงดงึ ดดู ของโลกนน้ั
ไมไดเ กดิ จากการเคลื่อนท่กี ระจายตัวทไ่ี มเ ทากนั ของ auxin อยางเดียว แตย ัง
เกย่ี วของกบั ตัวยับย้ังการเตบิ โต (growth inhibitor) ซง่ึ ไดแก calcium ions
(Ca2+) และตวั สงเสริมการเตบิ โต (growth promotion) ซึ่งไดแ ก hydrogen
ions (H+)

เม่อื วางพชื ในแนวราบแรงดงึ ดดู ของโลกทาํ ให amyloplasts (หรอื statoliths)
ซ่ึงเปน organelle ทีม่ เี ม็ดแปงอยหู นาแนน เคลือ่ นท่ีลงมาอยทู างดานลา งของ
เซลล การกระจายตวั ของ organells ทีไ่ มเทากันจะสง สัญญาณให auxin ภายใน
เซลลเ คลือ่ นทก่ี ระจายตวั ใหมโ ดย statoliths ท่เี คล่ือนลงมาทาง
ดา นลา งของเซลลทาํ ให endoplasmic reticulum ทอ่ี ยูท างดา นลาง
ปลอ ย calcium ions (Ca2+) ออกมาเรง ใหเ กิดการปม ของ auxin (auxin
pumps) ใหออกมานอกเซลลไ ปสเู ซลลทางดา นลาง
ดงั น้ัน auxin จะเคลอื่ นลงมาสะสมอยทู างดานลา งของรากและลําตน

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชีววิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ในลาํ ตน และราก H+ ions จะกระจายตัวเคลอื่ นทไ่ี ปสะสมทางดาน
ตรงกนั ขามท่ีมี Ca2+ ions สะสมอยู ดา นที่มี H+ ions บริเวณน้นั
จะเติบโตขยายยาวมากกวา เซลลดา นทไ่ี มมี H+ ions
ดงั นัน้ ในลาํ ตน เซลลท างดา นลางจะเตบิ โตยาวกวาเซลลท างดา นบน
พชื จะเจริญโคงขึน้ และในรากเซลลทางดา นบนมี H+ ions จะเตบิ โต
ขยายยาวกวา เซลลทางดา นลา งของราก ดงั น้นั รากจงึ เจริญโคง ลง

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 14

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
ในรากการเคลอ่ื นทีข่ อง Ca2+ ions และ auxin จะเคลอ่ื นทีไ่ ปใน
ทิศทางเดยี วกนั คือ เคลอ่ื นลงสูด า นลางของราก ในลําตน
Ca2+ions จะเคล่อื นที่ไปในทศิ ทางตรงกันขา มกับ auxin คอื
เคล่อื นทขี่ ้นึ สดู า นบนของลาํ ตน ผลคอื ลาํ ตน เจรญิ โคง งอขึ้นหนี
แรงดงึ ดูดของโลก และรากเจริญโคง งอลงไปหาแรงดึงดดู ของโลก

Auxin ใชเปน สารปราบวัชพืช (Herbicides) 15
Auxin ที่มีความเขมขนสูงมาก ๆ สามารถทาํ ใหว ชั พืชทเี่ รา
ไมต องการตายได สารกลมุ auxin น้ีมคี ณุ สมบตั เิ ปน
selected herbicides คือ จะไปทําลายพืชไดเ ฉพาะอยาง
เทา นั้น ตัวอยางเชน auxin บางชนิดทมี่ ีความเขม ขน เทากนั
จะไปทาํ ลายวัชพืชพวกใบแคบ ซึง่ ไดแ กพ ชื ใบเลยี้ งเดี่ยว เชน
พวกหญา ชนิดตา ง ๆ เทาน้ัน แตจ ะไมไปทําลายวชั พชื พวกใบ
กวา ง ซงึ่ ไดแ กพชื ใบเลยี้ งคู

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วทิ ยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
16
• auxin สามารถปราบวชั พชื ไดเ พราะวาไปทาํ ใหพ ชื เกดิ การ
เปลี่ยนแปลงทีผ่ ิดปกติ เชน เกดิ การแบง เซลลอ ยา งรวดเร็ว และ
เกดิ เนอ้ื เย่อื เพ่มิ ขึ้น ซึ่งไปเบยี ดเนือ้ เยอ่ื อน่ื ๆ เชน phloem จน
เซลลไมส ามารถทําหนาท่ีลาํ เลยี งได ในท่สี ุด phloem ก็ถูกทาํ ลาย
ไมม ีการลําเลยี งอาหารอีกตอ ไป ใบจะเหลอื งหงิกงอ เหยี่ ว
หลดุ รว ง จนในทีส่ ดุ ตน จะตาย
• ในสงครามเวียตนาม ไดม ีการใชสาร 2,4-D และ 2,4,5-T
(ซ่งึ เปนสารผสมสีสม ทม่ี ฤี ทธริ ุนแรงในการทําลายพืชทกุ ชนิดทง้ั
พืชยนื ตนและพืชลม ลุก) ฉีดพนในปาเวียตนาม ซึง่ ทําใหใบไม
เหลอื งซดี และหลุดรว งภายใน 1 วนั หลงั จากนัน้ ตน ไมจะตาย

Gibberellins

Gibberellins เปนฮอรโ มนที่เรง การเจรญิ เติบโตของพชื เหมือน auxin
แตสมบัติไมเหมือน auxin ไมตอบสนองตอแสงเม่อื ใชท ดลองกบั ยอดออ น
ของตน โอก (oat coleoptile)
แหลงทสี่ รา ง gibberellins (The sites of gibberellins
production)

Gibberellins สรางมาจากใบออ น (young leaves) เนอื้ เยอ่ื เจรญิ
ตรงบริเวณปลายยอด (meristems of apical buds) และบรเิ วณ
ปลายรากและเอมบริโอ

การเคลือนย้ายของ gibberellins
(The transportation of gibberellins
การเคล่อื นยายจากบรเิ วณทส่ี รางไปยงั สว นตา งๆ ของพืช ยังไม
ทราบแนช ดั แตส นั นฐิ านวา ผานทางระบบลําเลยี ง (vascular system)
ซง่ึ ไดแก ทอน้ํา และทอ อาหาร มีการเคล่ือนยา ยท้งั สองทศิ ทาง ไดแ ก
เคลื่อนขน้ึ (upward) และเคลอื่ นลง (downward) โดยไมม ที ิศทาง
ทแ่ี นน อน เชน ใส gibberellins ที่โคนตนสว นท่ีติดกบั ราก พบวา
ไปกระตนุ การยืดตวั ของเซลลท ีต่ ิดกบั ยอดได แสดงวา gibberellins
เคลื่อนจากโคนไปสยู อด และสามารถเคลอ่ื นจากยอดไปควบคุม
การเจรญิ ของเซลลทางโคนตน ได

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ผลของ gibberellins
(The effects of gibberellins)

1. ทําใหเซลลของลําตน ขยายตวั ยืดยาว โดยทาํ ใหเ ซลลของลาํ ตน
ระหวา งขอ (internode) ขยายตัวยืดยาว
2. ทําใหเ ซลลบริเวณเย่อื เจริญตรงปลายยอด (apical meristem)
แบง ตัว
3. ทาํ ใหเกดิ การเปล่ียนแปลงของ phloem
(phloem differentiation)
4. ทําใหใบท่ีเกิดใหมเตบิ โต (growth of new leaves)
และเกดิ การเตบิ โตของก่งิ ออ น และผล

5. กระตนุ ใหเกดิ การสราง auxin
6. สง เสริมการงอกของเมล็ดพวกพืชใบเลีย้ งเดยี่ วพวกเมลด็
ธญั ญพืชตา งๆ เมื่อเมลด็ ไดน้ําและเริม่ งอก เอมบรโิ อจะสรา ง
gibberellins ออกมา ทําใหช้นั เน้อื เย่ือaleurone ที่อยูร ะหวา ง
seed coat และ endosperm สราง specific hydrolytic
enzymes ออกมา (เชน amylase) จะยอ ยแปงและโปรตนี
ของ endosperm ใหเ ปน น้ําตาล และกรดอมิโนใหพอเพยี ง
สําหรบั การเตบิ โตของเอมบรโิ อ และ enzymes เหลา นี้
จะไปทาํ ใหเยอ่ื หมุ เมลด็ แตกออก ทําใหส วนปลายราก (radicle)
และสวนยอด (coleoptile) งอกออกมานอกเย่อื หุม เมล็ด
7. สง เสรมิ การงอกของตา
8. ยบั ย้ังการเกิดของราก

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 17

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
18
Cytokinins

เปนฮอรโ มนท่ีควบคุมการแบง เซลล และยืดอายขุ องเนื้อเยอ่ื พืช
ใหแกชาลง cytokinins สวนใหญส รางท่รี ากแลว เคล่อื นยา ยจากราก
ไปสูส วนตา ง ๆ ของพืชโดยผานทาง xylems ทศิ ทางการเคล่อื นที่
จะกลบั ทศิ กบั การเคลือ่ นที่ของ auxin โดยเคลื่อนยา ยจากราก
ขน้ึ ไปหายอด เราอาจจะพบ cytokinins ท่ีสรา งจากสวนอืน่ ๆ
ของพืชไดเชน พวกผลที่ยังออ น เม่ือนาํ ฝกขา วโพดทย่ี งั ออ น
มาสกัดจะไดสาร zeatin ซง่ึ อยใู นกลมุ cytokinins และยังพบ
cytokinins ในน้ํามะพราว และเมล็ดทีก่ าํ ลงั งอกหรือบรเิ วณ
ปลายราก

สมบตั ขิ อง cytokinins และการนําไปใชป ระโยชน

พเตจเถไcขกตปyะกูอออดิบิtจสนงไเoเปโนหเรําปซตkาไจมไนiลแดปงnนาลกลตiใะกcnชละนy(รsเใสุมcอtะพนeoรไเอทื่ซอปกาlkนlง่ักลงากiไnผทdรรลรดiเละ่ปีinทะพตfตแfตsรีเ่นeารลุนะุน ะอrทยี กะเeกเอนก่ีสลเอnามกวอ้ืมีย้บรtลมาเiบงแดaยด็าเcรูบtนว่ือคiaณนงยoพ้อืวlเตnอใlบเซชื uหยนก)ลคใsอื่ดหไจลมุ ใปโอแาแบใดกเกกนลบปยานแแะเงรในนลลีส้ตชแcเือ้ ะะาัวรนบaเรรเวอื้อยงlมใาlมยเเ่อืuนลซกยกา พsกด็ลอื่งบั ซชืลไรลจด่ึงทวุมaะ ใสกดําuเนาcจาใเxธมรyหรรiรว็ntแญาิเ รoกรปพมสkถดิ รชiวัฒเกnสจนาาiภนรnตทรญิาาsิพี่ พชื

cytokinins จะไปยับย้งั การพกั ตวั (inhibition of dormancy) ของ
เมลด็ ไปยบั ยั้งความแก (inhibition of senescence) ของเซลลพชื
ใชใ นการชลอความแกข อง พืช ผัก ดอกไม และผลไม เน่ืองจาก
cytokinins ไปชลอการเส่อื มสลายของคลอโรฟลล cytokinins
ยงั ชว ยเสรมิ การเจรญิ เติบโตของตาขา ง (lateral buds) มนษุ ย
สังเคราะหสารในกลุม cytokinins ข้นึ มาเปนจาํ นวนมากเพือ่ ใช
ในทางเกษตร เชน benzyladenine (BA), kinetin และ
benzylaminopurine (BAP) เปนตน สารพวก cytokinins
ยงั พบวา ไปกระตุนการเปด ของปากใบ

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชีววิทยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
19
Abscisic acid (ABA)

เปน สารยบั ยั้งการเจรญิ เติบโตของพชื ในธรรมชาติสารพวกนสี้ ว นใหญ
พชื สรางขนึ้ เองในใบทีแ่ กและรากสาํ หรบั ควบคมุ กระบวนการทาง
สรีระตาง ๆ ไมใหเกดิ เร็วไปหรอื ไมใหเ กดิ ในชว งเวลาและ
สภาพแวดลอมทไี่ มเหมาะสม ทีร่ ูจกั กันดไี ดแก abscisic acid (ABA)
โดยเคล่ือนยา ยจากบรเิ วณท่ีสรา ง เชน ใบแก และรากไปยงั ใบ ตน
ผลออน และผลไมท ่มี สี เี ขยี ว และเน้อื เยื่อเจริญตรงยอด (apical
meristem) โดยผานมากับทอ อาหาร (phloem) และทอนํ้า (xylem)

ผลของ abscisic acid
(The effects of abscisic acid)

1. ทาํ ใหการเตบิ โตของพืชชา ลง
2. ทําใหเกิดการพักตวั (dormancy) ของเมลด็ ธญั ญพชื
(cereal grains) โดยไปยบั ย้ังการทาํ งานของ alpha-amylase
ใน endosperm
3. ชกั นําใหต าและเมลด็ พืชพกั ตัว และคงสภาพการพักตวั อยตู ลอด
(induces and maintains dormancy) ถา เมลด็ ยังสราง
abscisic acid อยู
4. กระตนุ การแกข องใบ (leaf senescence)

5. กระตนุ การปดปากใบขณะทขี่ าดนาํ้ ลดการสญู เสยี นํ้า
6. เรงการรวงของใบ ดอกและผล โดยไปเรง ให abscission layer
ท่กี า นของใบ ดอก และผลแยกตวั ออกจากกา นของตน เรว็ ขึน้
ทําใหใ บ ดอก ผล หลดุ รว งในธรรมชาติถาใบออ นและผลยังสรา ง
auxin อยจู ะทําใหม นั ตดิ อยกู ับกานของตน เน่ืองจากเนอ้ื เยื่อ
ทตี่ รงกานใบ และกานผล ( ท่ีติดกบั เนือ้ เย่อื กา นของตนจะมี
ชน้ั ของเซลลคั่นอยูเ รยี กวา abscission layer ยงั ไมแยกตวั ออก
แตเมอ่ื auxin ลดปรมิ าณลง abscission จะแยกตัวออก
ทาํ ใหใบ ดอก และผลหลุดรว งลงสพู ้ืน

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชวี วทิ ยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

Ethylene 20

Ethylene มสี ถานะเปนกา ซ พืชสรา งมาจากระบวนการ
metabolism ตา งๆ ของมัน โดยเฉพาะอยา งย่งิ
ในกระบวนการสุกของผลไม พบวา เมื่อผลไมส กุ จะคายกา ซ
ethylene ออกมาและกาซ ethylene ท่อี อกมานจี้ ะไป
กระตุนผลไมท ่ีอยูใกลเ คยี งใหส กุ ตามไปดวย

แหลงทสี่ รา ง ethylene
(The sites of ethylene production)

พืชชั้นสงู สงั เคราะห ethylene จากสวนตางๆ ของพชื เชนท่ี ดอก
ใบ ลําตน ราก หวั และเมลด็ แตในปรมิ าณท่ีนอยมาก ผลไมส กุ
และผลไมส ุกงอมจนเริ่มเนาจะมกี า ซ ethylene ออกมาเปน
จาํ นวนมาก มนษุ ยเราสามารถสงั เคราะหสารเคมีทส่ี ลายตวั ใหกา ซ
ethylene ออกมา เชน 2-chloroethane phosphonic acid
หรอื รจู กั กันในชื่อของ ethrel หรอื ethephon สาํ หรับบม ให
ผลไมส กุ

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
Ethylene มสี ถานะเปนกา ซและมีโมเลกุลขนาดเล็ก 21
จงึ แพรก ระจายไปในอากาศและละลายน้าํ ไดด ี
ethylene สามารถแพรผ านเนื้อเย่ือไปยังสวนตาง ๆ
ของพชื ได

ผลของ ethylene (The effects of ethylene)

Ethylene เรงการสุกของผลไมกอนที่ผลไมนั้นจะสุกตาม
ธรรมชาติ แตถาผลไมขาด ethylene การสุกของผลไมจะ
ยืดระยะเวลาออกไป ethylene กระตุนใหเกิดรากฝอยและ
รากแขนงกระตุนการออกดอกของสับปะรด กระตุนใหเกิดดอก
ตวั เมยี มากขึน้ ในพืชตระกลู แตง กระตนุ ใหนาํ้ ยางพาราไหลมากข้ึน
เม่ือเก็บแอปเปลและหัวมันผร่ังไวดวยกัน ethylene ท่ีปลอย
ออกมาจากแอปเปลจะไปยบั ยั้งไมใ หต าของหวั มนั ฝรงั่ งอก

การสราง ethylene ของตน ไม และผลของมนั จะเกดิ ขนึ้ สัมพนั ธ
กับการสราง auxin และผลของ auxin ขณะทผ่ี ลไมเจริญเตบิ โต
มนั จะถกู กระตุน ดวย auxin, gibberellins และ cytokinins
ระดบั ของ auxin ทพ่ี ชื สรา งขนึ้ มาจะมรี ะดบั สูงขึ้นเร่อื ย ๆ เมือ่ สงู
ถงึ ระดับหนึ่งมันจะไปกระตุน ใหพืชสราง ethylene ออกมา
ethylene จะไปกระตนุ กิจกรรมของ enzymes หลายชนดิ
เพ่อื ใหเกิดกระบวนการสุกของผลไม
ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ผลของ ethylene
(The effects of ethylene)

1. แปงและกรดในผลไมท ีย่ บั ดิบอยูถ ูกเปลยี่ นใหเปนน้ําตาล
2. เอนไซม pectinase จะไปทําลาย pectins ท่ผี นังเซลลทาํ ให
เน้อื ผลไมน มิ่ ethylene จะทําใหเ กดิ การเปลย่ี น permeability
ของเยอ่ื หุมเซลล ทาํ ใหเ อนไซมท ่ที ําลาย chlorphyll
ผา นเย่ือหมุ เซลลเขา ไปใน chloroplasts และไปสลาย
chlorophyll ฉะนนั้ สแี ดง สีเหลอื ง ของผลไมก จ็ ะปรากฏ
ออกมา ผลไมสกุ จะเปลีย่ นเปนสีแดง สีเหลอื ง เน้ือจะน่มิ และ
รสหวาน

Ethylene ท่ีถูกปลอยออกมาจะเปน positive feed back
ย่ิงมี ethylene มาก ก็จะไปกระตุนผลไมสราง ethylene มากข้ึน
ซ่ึงจะไปทําใหผลไมสุกพรอมกัน ขณะท่ีผลไมเริ่มจะสุกจะสราง
eอeปttอรhhิมกyyามlleeณาnnดลeeดวทยลาํงอเใมหอe่ือtมกhปีอมyอารleกิจมnมําาeนาณนวอนCจยมOะทาม2ํากีปใมหขรีรผิมณะลาดะไณมับเดยสสียังูงูงไขวมจึ้กนสะันทุกไผัปนเตลทยม็ ไับีททมํยาี่กใเ้ัง็สมหก่ืรอผาาลรCงไสOมCร2สOาุมกง2ี
เต็มท่ีจนสุกงอมและเร่ิมเนาซ่ึงขณะน้ี CO2 มีระดับต่ํา และมีกาซ
ethylene ระดบั สงู

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 22

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
เวลาขนสง แอปเปลเขาจะบรรจใุ นหองเย็นทอี่ ากาศเขา ไปไมได
และใสกาซ CeOth2yไlวeใ nนeหอฉงะเนยน้ั็นแCอOป2เปจล ะจไะปไยมบั สยกุ ง้ั บทบาทของ

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 23

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
1
การงอกของเมลด็
และการตอบสนองตอ สง่ิ เรา

ÇÔªÒ Ç32203 ªÇÕ Ç·Ô ÂÒà¾èÔÁàµÔÁ 1 ª¹Ñé ÁѸÂÁÈÖ¡ÉÒ»‚·èÕ 5
¼ŒÊ٠͹ ¤ÃÙÃµÑ ¹ªÂÑ µÑ­­Ð âçàÃÕ¹ªÐÍÇ´Ç·Ô ÂÒ¤ÒÃ

ความหมาย

1. Physiologist / Biochemist

Radicle แทงทะลุ seed coat

2. Seed Technologist / Agronomist

ตน้ ออ่ นเจรญิ เติบโต และพฒั นาเป็ นตน้ กลา้ ทแี ขง็ แรง
สามารถเจรญิ เตบิ โตเป็ นตน้ พชื ทสี มบูรณ์ตอ่ ไปภายใต้
สภาพแวดลอ้ มทีเหมาะสม

ปจั จยั ทจี าํ เป็ นต่อการงอก

1. ปจั จยั ภายใน (internal factor)
- พนั ธกุ รรม
- การพกั ตวั

2. ปจั จยั ภายนอก (external factor)
- นํา
- ออกซิเจน
- อณุ หภมู ิ
- แสง

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
2
นํา (ความชืน)

1. เปลอื กเมล็ดออ่ นนุ่ม
2. เป็ นตวั นําออกซิเจนเขา้ ภายในเมล็ด
3. เป็ นตวั ละลาย โปรโตพลาสซึม
4. เป็ นพาหะและช่วยในการขนยา้ ยถ่ายเทอาหารทเี มลด็ สะสม

ไวไ้ ปยงั จุดเจรญิ

ผลจากการดูดนํา

- เมล็ดมีขนาดใหญข่ นึ

- ผนงั เซลลแ์ ละ Protoplast ขยายตวั
- ผนงั เซลลน์ ุ่ม ทาํ ใหด้ ูดซบั ออกซิเจนไดด้ ี
- เกิดการหายใจ และ เกดิ Biochem activity ขึนชา้ ๆ
- มีการยอ่ ยอาหารสะสม
Protein amino acid
Starch Grain glucose sucrose
Triglyceride fatty acid
- นําอาหารจากสว่ นสะสมไปยงั จุดทีตอ้ งการใช้

critical seed moisture content

จุด critical seed moisture content
(ความชืนทีเมลด็ งอกได้)
ข้าว ข้าวโพด 30-35%

ถวั เหลือง ถวั ลสิ ง ฝ้าย 50-55%

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชีววิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
3
ปจั จยั การดูดนํา

1. ความหนาของเปลอื ก
2. ความเขม้ ขน้ ของนํา (ความบรสิ ุทธ)ิ
3. อณุ หภมู ิ
4. องคป์ ระกอบทางเคมขี องเมลด็ พนั ธุ์
5. ความเกา่ ของเมล็ด
6. ความสกุ แก่

ออกซิเจน

ออกซิเจนถูกใชใ้ นกระบวนการหายใจ เพอื ยอ่ ยสลายอาหารเป็ น
พลงั งานในการงอก

- ความเข้มข้นสูง เมล็ดงอกเรว็
- ขา้ ว และพชื นํา สามารถงอกไดใ้ นทมี ี O2 ตาํ
- CO2 ความเข้มข้นสูง ทาํ ให้เมลด็ งอกช้าลง

อณุ หภมู ิ

อณุ หภมู ิเกยี วขอ้ งกบั การทาํ งานของ Enzymes ในกระบวนการงอก
Optimum temperature

อณุ หภมู ิทเี หมาะสมตอ่ การงอก 10-35 O C (งอกเรว็ , เมลด็ มี
ความงอกสูงสดุ และ ขึนกบั ชนิดและพนั ธุ)์
Maximum & Minimum temperature

อณุ หภมู ิสูงสดุ และตาํ สดุ ทเี มล็ดสามารถงอกได้

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
4
อณุ หภมู ิ

Minimum Temperature
- ไมท่ าํ อนั ตรายต่อเมลด็ ได้ แตง่ อกชา้ ลง
- % การงอกคงเดมิ แต่ใชเ้ วลานานจงึ จะงอก

Maximum Temperature
- สูงกว่า Temp นีเมลด็ จะไม่งอก
- เป็ นอนั ตรายตอ่ เมล็ด % การงอกลดลง

ปจั จยั อณุ หภมู ิ

1. ชนิดพชื
ระดบั อณุ หภมู ิ อณุ หภมู คิ งที อณุ หภมู สิ ลบั

(25-30 O C =กลางคนื 8 ชวั โมง - กลางวนั 16 ชวั โมง)
2. พนั ธุ์
3. คณุ ภาพของเมลด็ พนั ธุ์

ความงอก ความแข็งแรง การเสอื มสภาพ
อายุของเมลด็ (เกา่ /ใหม่)

แสง

- บางชนิดเทา่ นนั ทีตอ้ งการแสง
(มี Phytochrome Pigment)

- Reversible ระหว่างแสง Red และ Far - red
- ทดแทนไดด้ ว้ ย Plant growth regulator = GA

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชีววิทยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
5
PHYTOCHROME REACTION

(PP-R66)0 RED (670 mm) (PP-F7R30)
FA(7R30 -mRmED)

ยบั ยงั กระตนุ้

กระบวนการงอก

1. Imbibition

- เปลือกหมุ้ เมลด็
- องคป์ ระกอบทางเคมีของเมลด็
- ขนาดของเมล็ด
- อณุ หภมู ิ
- Critical Seed Moisture Content

กระบวนการงอก

2. Digestion & Respiration Soluble
- Enzyme activity (Translocate form)
- O2 เขา้ สูเ่ มลด็ - Respiration
- Digestion อาหารสะสม

Embryo

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชีววิทยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
6
กระบวนการงอก

3. Food mobilization & transportation
เมืออาหารถกู ย่อยเป็ น Molecule เล็กๆ กจ็ ะเคลอื นยา้ ยไปยงั

จดุ เจรญิ เพอื การสงั เคราะห์ cell ใหม่
4. Metabolism หรอื biosynthesis

- ตน้ ออ่ นสงั เคราะห์ / สรา้ งอาหารขนึ ใหม่ และเกดิ การ
เจรญิ เตบิ โต

กระบวนการงอก

5. Resumption of growth
- cell elongation
- cell division

- radicle จะงอกออกมากอ่ นทาง micropyle
- seed coat แยกออก

ชนิดของการงอก

1. Epigeal germination
Cotyledon endosperm โผล่ขึนเหนือดิน
ใบเลยี งคู่ : ถวั เหลอื ง ฝ้ าย ละหุ่ง
ใบเลยี งเดยี ว : หอมหวั ใหญ่
- radicle โผลจ่ ากเมลด็
- hypocotyl ยืดตวั และโคง้ งอดนั ดินใหแ้ ตกออก
แลว้ ดงึ ใบเลยี งขึนจากดิน

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวชิ า ว32203 ชีววทิ ยาเพมิ เติม 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ
7
(Dele และ Arnett. 1965)

ชนิดของการงอก

2. Hypogeal germination
Cotyledon / endosperm ไมโ่ ผล่ขึนเหนือดิน
mesocotyl ยดื ตวั สง่ สว่ นยอดทงั หมดสูผ่ วิ ดนิ
epicotyl ยืดตวั สง่ plumlue ขึนสูอ่ ากาศ
ใบเลยี งเดยี ว : ขา้ วโพด
ใบเลยี งคู่ : ถวั ลนั เตา ถวั ปากอา้

(Harry และ Carothers.1965)

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชีววิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 8

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชีววิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 9

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 10

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 11

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 12

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 13

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 14

เอกสารประกอบการเรยี นรายวิชา ว32203 ชวี วิทยาเพมิ เตมิ 1 ผสู้ อน ครูรัตนชยั ตญั ญะ

ภาคเรยี นที 1 ปีการศกึ ษา 2564 15