7_LA21201_ความรู้เบื้องต้นกฎหมาย

๙๙

๕) ชวยเหลือประชาชนท่ีเปนเหย่ืออาชญากรรม รวมท้ังจําเลยที่ถูกดําเนินคดีอาญา
โดยมิไดเปนผูกระทําผิดตามกฎหมายวาดวยคาตอบแทนผูเสียหายและคาทดแทนและคาใชจาย
แกจําเลยในคดีอาญา

๖) ตดิ ตามและประเมนิ ผลการดาํ เนินการดา นการคมุ ครองสทิ ธิและเสรภี าพ
๗) ดาํ เนินการคมุ ครองพยานตามกฎหมายวา ดว ยการคมุ ครองพยานในคดีอาญา
๘) สงเสริม คุมครองและสรางหลักประกันสิทธิเสรีภาพ และสิทธิมนุษยชน เชน
ประชาชนสามารถปกปอ งคมุ ครองสทิ ธติ นเองและไมล ะเมดิ สทิ ธผิ อู น่ื ไดร บั การสง เสรมิ ความรดู า นสทิ ธิ
และเสรภี าพ ไดร บั ความชว ยเหลอื และคมุ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพประชาชน สรา งหลกั ประกนั สทิ ธแิ ละเสรภี าพ
และสิทธิมนุษยชนมคี วามเปนสากล

¡ÃÁ¾¹Ô Ô¨áÅФŒØÁ¤Ãͧഡç áÅÐàÂÒǪ¹

เปนหนว ยงาน สังกัดกระทรวงยุตธิ รรม เมอ่ื มกี ารประกาศใชรัฐธรรมนูญ ๒๕๔๐ ซึ่งมีผล
ทําใหสถานพินิจและคุมครองเด็กและเยาวชน ซึ่งเดิมอยูภายใตการบังคับบัญชาของศาลเยาวชน
และครอบครัว มาอยภู ายใตส งั กัดของกระทรวงยตุ ธิ รรม ไดร ับการยกฐานะเปน กรมพินจิ และคุมครอง
เด็กและเยาวชน ปจจุบันสถานพินิจประกอบดวย สถานพินิจและคุมครองเด็กและเยาวชนกลาง
สถานพนิ จิ และคมุ ครองเดก็ และเยาวชนจงั หวดั และสถานพนิ จิ และคมุ ครองเดก็ และเยาวชนของแผนก
คดเี ยาวชนและครอบครวั ของศาลจังหวัด

º·ºÒ·Ë¹ŒÒ·Õè
๑) สง เสรมิ การพิทกั ษคมุ ครองสิทธแิ ละสวสั ดภิ าพเด็กและเยาวชน สงเสริมความม่ันคง
ของสถาบันครอบครัวและชุมชน โดยใชกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท การหันเหคดีออกจาก
กระบวนการยุตธิ รรม และมาตรการอน่ื ๆ
๒) ดาํ เนนิ การคดอี าญา คดคี รอบครวั กาํ กบั การปกครองและการบาํ บดั แกไ ขฟน ฟู ปอ งกนั
พฒั นาและสงเคราะห ตลอดจนการตดิ ตามและประเมนิ ผล
๓) ประสานความรวมมือและสรางเครือขายกับชุมชน องคกรภาครัฐและเอกชน
ทง้ั ภายในและตางประเทศ เพือ่ สนับสนุนกระบวนการยุติธรรมสาํ หรบั เดก็ และเยาวชน
๔) ศึกษาวิเคราะหวิจัยและพัฒนากฎหมาย การพิทักษคุมครองสิทธิเด็กและเยาวชน
รวมท้งั ระบบรปู แบบวธิ ีการปฏิบตั ิเกย่ี วกับงานคดี และการปฏบิ ตั ิตอ เด็กและเยาวชน
๕) พฒั นาบคุ ลากรและระบบการบรหิ ารจดั การเขา สมู าตรฐานการบรหิ ารจดั การภาครฐั
๖) สืบเสาะและพินิจ ตลอดจนทํารายงานเสนอตอศาลเก่ียวกับประวัติ สิ่งแวดลอม
และสาเหตขุ องการกระทําผดิ ของเด็กและเยาวชน เพอ่ื เสนอตอผอู ํานวยการสถานพินจิ และสอดสอ ง
เด็กและเยาวชน ท่ศี าลมีคาํ พพิ ากษาใหค มุ ประพฤติ หรือกาํ หนดเงือ่ นไขใหป ฏิบัติ
๗) ควบคุมตวั เด็กและเยาวชนไวร ะหวา งการพจิ ารณาคดตี ามคาํ สงั่ ศาล
๘) ศึกษาคนควาถงึ สาเหตุของการกระทาํ ความผิดของเด็กและเยาวชน

๑๐๐

¡ÒèѴͧ¤¡Ã¢Í§Ê¶Ò¹¾Ô¹¨Ô
การจัดรูปแบบของสถานพินิจนี้ไมมีรูปแบบที่ตายตัว ซ่ึงขึ้นอยูกับปริมาณงานและ
ความรับผิดชอบของสถานพินจิ แตล ะแหง แตท มี่ รี ปู แบบขององคกรที่สมบรู ณท ีส่ ุด ไดแ ก สถานพินิจ
และคุมครองเด็กและเยาวชนกลาง ซึ่งตั้งอยูในกรุงเทพมหานคร จะทําหนาที่ดูแลและบริหารงาน
สถานพินิจ ตลอดจนการฝกและอบรมเด็กและเยาวชนตามคําพิพากษา ซ่ึงมีสถานฝกและอบรมอยู
๓ แหง ไดแก บา นกรณุ า บา นมุติทา และบานปราณี

¤³Ð¡ÃÃÁ¡ÒÃÊ·Ô ¸ÁÔ ¹ÉØ Âª¹á˧‹ ªÒμÔ (National Human Rights Commission)

เปน องคกรอสิ ระตามรัฐธรรมนญู ฉบับ พ.ศ.๒๕๔๐ คณะกรรมการประกอบดวยประธาน
กรรมการคนหน่ึงและกรรมการอืน่ อกี สิบคน ซงึ่ พระมหากษตั รยิ ทรงแตง ตั้งตามคําแนะนําของวุฒิสภา
จากผูมีความรูหรือประสบการณดานคุมครองสิทธิเสรีภาพประชาชน มีวาระการดํารงตําแหนงหกป
นบั แตว นั ทพ่ี ระมหากษตั รยิ ท รงแตง ตง้ั และใหด าํ รงตาํ แหนง ไดเ พยี งวาระเดยี ว ประเทศไทยเขา เปน ภาคี
สนธิสญั ญาดานสิทธิมนุษยชน สหประชาชาติ และตองปฏบิ ตั ติ ามพนั ธกรณีระหวางประเทศเก่ยี วกบั
สิทธิมนุษยชน จํานวน ๗ ฉบับ ไดแก อนุสัญญาวาดวยสิทธิเด็ก การขจัดการเลือกปฏิบัติตอสตรี
สทิ ธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง สิทธิทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม การขจดั การเลือกปฏิบัติ
ทางเชอื้ ชาติ การตอ ตา น การทรมานและการปฏิบตั หิ รือการลงโทษทโ่ี หดรายไรม นษุ ยธรรม หรือย่าํ ยี
ศักดศิ์ รี และวา ดวยสิทธิของคนพกิ าร

อาํ ¹Ò¨Ë¹ŒÒ·Õè
๑) ตรวจสอบ รายงานการกระทําหรือการละเลยการกระทําอันเปนการละเมิดสิทธิ
มนษุ ยชนตามพนั ธกรณรี ะหวา งประเทศเกย่ี วกบั สทิ ธมิ นษุ ยชนทป่ี ระเทศไทยเปน ภาคี และเสนอมาตรการ
การแกไขท่ีเหมาะสมตอบุคคลหรือหนวยงานที่กระทํา ในกรณีท่ีปรากฏวาไมมีการดําเนินการตามท่ี
เสนอ ใหรายงานตอ รัฐสภาเพ่อื ดาํ เนนิ การตอ ไป
๒) เสนอแนะนโยบายและขอเสนอในการปรับปรุงกฎหมาย กฎ ขอบังคับ ตอรัฐสภา
และคณะรัฐมนตรีเพอ่ื สงเสรมิ เผยแพรความรูและคุมครองสิทธมิ นุษยชน
๓) สงเสริมความรวมมือและการประสานงานระหวางหนวยราชการ องคกรเอกชน
และองคการอน่ื ในดานสทิ ธิมนษุ ยชน
๔) จดั ทํารายงานประจําปเ พอ่ื ประเมนิ สถานการณด า นสทิ ธมิ นษุ ยชนภายในประเทศและ
เสนอตอรัฐสภา

๑๐๑

º··èÕ ÷

ระบบศาลไทย

กฎหมายเปนเคร่ืองมือของรัฐที่ใชบังคับแกประชาชนเพื่อใหสังคมอยูอยางสงบสุข
โดยการลงโทษผูกระทําผิด การที่จะไดตัวผูกระทําผิดมาลงโทษ ตลอดจนการดําเนินการพิพากษาคดี
วา ผกู ระทาํ ผิดจะถูกลงโทษมากนอยเพยี งใด นับวาเปนเรอื่ งยงุ ยากไมนอ ย และไมส ามารถทจี่ ะกระทาํ
ไดเพียงคนเดียวจะตองใชบุคลากร และองคการของรัฐเปนผูดําเนินการจํานวนมาก และมีข้ันตอน
หลายอยาง ดงั นนั้ การศึกษาใหร ูถงึ กระบวนการยตุ ิธรรม จงึ เปนเร่อื งสาํ คัญเรื่องหนึ่ง

ÃкºÈÒÅä·Â

ศาลรฐั ธรรมนญู ศาลยตุ ิธรรม ศาลทหาร ศาลปกครอง

ศาลฎกี า ศาลอทุ ธรณ ศาลช้ันตน ศาลปกครองสูงสุด

ศาลแพง ศาลปกครองชน้ั ตน
ศาลอาญา
ศาลแขวง
ศาลจงั หวดั

ศาลชํานัญพิเศษ/ศาลพิเศษ

พฒั นาการของระบบศาลไทยในปจ จบุ นั มคี วามเกย่ี วขอ งอยา งไมอ าจแยกออกจากกนั ได
กับการปฏิรูปคร้ังใหญในสมัยรัชกาลที่ ๕ แนนอนวาการปรับปรุงระบบกระบวนการยุติธรรมใหมี
ความทันสมัยยอมทําใหตางชาติยอมรับและสามารถอํานวยความยุติธรรมใหแกประชาชนไดอยาง
มีสิทธภิ าพมากย่ิงขึน้ โดยปจ จุบนั ไทยใชระบบศาลคู ซ่ึงมศี าลปกครองแยกจากศาลยตุ ิธรรม

๑๐๒

ñ. ÈÒÅä·Âã¹»˜¨¨ºØ ѹ

ศาลยตุ ิธรรม - มอี าํ นาจพจิ ารณาพพิ ากษาคดที งั้ ปวง เวน แตค ดที อี่ ยใู นอาํ นาจของศาลรฐั ธรรมนญู
ศาลปกครอง ศาลทหาร
ศาลรฐั ธรรมนญู - มีหนาทีว่ นิ ิจฉยั คดที เ่ี กี่ยวของกบั รัฐธรรมนูญ
ศาลปกครอง - มีหนาที่พิจารณาพิพากษาคดีที่เปนขอพิพาทระหวางทางราชการกับเอกชน
เก่ียวกับการใชอ าํ นาจปกครอง
ศาลทหาร - มีหนาท่ีพิจารณาพิพากษาคดีเฉพาะคดีอาญาทหารและคดีที่มีลักษณะพิเศษ
ทางอาญา เชน คดีอาญาที่ทหารตกเปนจําเลย หรือคดีที่เกิดข้ึนในภาวะสงคราม
หรือประกาศกฎอยั การศึก

ò. ÈÒÅÂØμÔ¸ÃÃÁ

บทบาทของศาลยุติธรรมนั้นนอกจากจะทําหนาท่ีพิจารณาคดีทั้งทางแพงและอาญาแลว
ปจจุบันยังมีศาลที่ถูกต้ังขึ้นเพื่อทําคดีเฉพาะ ไดแก ศาลภาษีอากร ศาลลมละลาย ศาลทรัพยสิน
ทางปญ ญาและการคา ระหวา งประเทศ ศาลแรงงาน และศาลเยาวชนและครอบครวั อกี ทง้ั รฐั ธรรมนญู
ยงั ไดต ง้ั แผนกคดอี าญาของผดู าํ รงตาํ แหนง ทางการเมอื งในศาลฎกี าเพอื่ ทาํ หนา ทพ่ี จิ ารณาคดกี ารเมอื ง
เชน คดีท่ีนายกรัฐมนตรี รัฐมนตรี สมาชิกสภาผูแทนราษฎร สมาชิกวุฒิสภา ถูกกลาวหาวาร่ํารวย
ผดิ ปกติ โดยผพู พิ ากษาศาลฎีกา ๙ คน ซ่ึีงไดรบั เลอื กโดยทีป่ ระชมุ ใหญศาลฎีกา

ระบบศาลยุติธรรมของไทยแบง ออกเปน ๓ ชัน้ (มาตรา ๑ พระธรรมนูญศาลยตุ ธิ รรม)
ไดแก

ศาลช้นั ตน - ศาลท่ีมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีในชั้นตน ไดแก ศาลแขวง ศาลจังหวัด
ศาลอาญา ศาลแพง ศาลชํานัญพเิ ศษ

ศาลอทุ ธรณ - โดยหลักมีอาํ นาจพจิ ารณาพิพากษาคดที ่อี ุทธรณค าํ พิพากษาของศาลชัน้ ตน

ศาลฎกี า - ศาลสงู สดุ มอี าํ นาจพจิ ารณาพพิ ากษาเฉพาะคดที ศี่ าลฎกี าอนญุ าตใหม กี ารอทุ ธรณ
คาํ พิพากษาของศาลอุทธรณไ ดเทา นน้ั มศี าลเดยี วต้งั อยูใ นกรงุ เทพมหานคร
- คําพพิ ากษาของศาลฎกี าถอื วาสน้ิ สดุ จะฟอ งรองตอ ไปอกี ไมได สว นการท่ีผไู ดรับ
โทษทางอาญาถวายเรอื่ งตอ พระมหากษตั รยิ เ พอ่ื รบั พระมหากรณุ าธคิ ณุ พระราชทาน
อภยั โทษ เปน พระราชอาํ นาจของพระมหากษตั รยิ ต ามรฐั ธรรมนญู ไมใ ชก ารพพิ ากษาใหม
และไมใชก ารขัดแยงกับคําพพิ ากษาของศาลฎีกา

๑๐๓

ò.ñ ÈÒŪé¹Ñ μŒ¹ ประกอบดว ย

ศาลแพง - มีอํานาจพพิ ากษาคดแี พงทั้งปวง
ศาลอาญา - มอี ํานาจพพิ ากษาคดีอาญาทั้งปวง
ศาลจังหวดั - เปนศาลชั้นตนท่ีต้ังประจําในตัวจังหวัดหรือในบางอําเภอ มีเขตตามท่ีพระราช
ศาลแขวง บัญญัติจัดต้ังศาลนั้นกําหนดไว มีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพงและคดีอาญา
ทง้ั ปวงทมี่ ไิ ดอ ยใู นอาํ นาจของศาลยตุ ธิ รรมอนื่ (มาตรา ๑๘ พระธรรมนญู ศาลยตุ ธิ รรม)
ศาลแรงงาน - พิพากษาคดแี พงท่ีมที นุ ทรัพยไ มเกนิ ๓๐๐,๐๐๐ บาท และคดอี าญาทีม่ ีอัตราโทษ
ศาลภาษีอากร ทก่ี ฎหมายกาํ หนดใหจ าํ คกุ ไมเ กนิ ๓ ป หรอื ปรบั ไมเ กนิ ๖๐,๐๐๐ บาท หรอื ทง้ั จาํ ทงั้ ปรบั
แตจะลงโทษจําคุกเกิน ๖ เดือน หรือปรับเกิน ๑๐,๐๐๐ บาท หรือทั้งจําทั้งปรับ
ซ่ึงโทษจําคุกหรือท้ังสองอยางเกินอัตราดังกลาวแลวไมได (มาตรา ๑๗ ประกอบ
มาตรา ๒๕ พระธรรมนูญศาลยตุ ธิ รรม)
- เปนศาลทม่ี ีอาํ นาจพจิ ารณาพพิ ากษาคดีและมีอาํ นาจไตส วนหรอื มีคําสงั่ ใด ๆ ซง่ึ
ผูพพิ ากษาคนเดียวมีอํานาจตามหลกั เกณฑเ ง่ือนไขในพระธรรมนูญศาลยตุ ิธรรม
- ศาลแขวงไมม ีอํานาจพิจารณาคดีไมม ขี อพพิ าท เชน คดีรองขอเปน ผูจดั การมรดก
- พพิ ากษาคดแี รงงานระหวา งนายจา งและลกู จา ง (มาตรา ๘ พ.ร.บ.จดั ตงั้ ศาลแรงงาน
และวิธพี ิจารณาคดีแรงงาน พ.ศ. ๒๕๒๒)
- พิพากษาคดีแพงในสวนที่เก่ียวกับภาษีอากร เชน รัฐฟองเรียกหนี้คาภาษีอากร
(มาตรา ๗ พ.ร.บ.จดั ตง้ั ศาลภาษีอากรและวธิ พี จิ ารณาคดภี าษอี ากร พ.ศ. ๒๕๒๘)

ศาลเยาวชน - ศาลยตุ ธิ รรมชน้ั ตน ซงึ่ มอี าํ นาจพจิ ารณาพพิ ากษา หรอื มคี าํ สง่ั ในคดอี าญาทม่ี ขี อ หา
และครอบครัว วา เดก็ (บคุ คลอายยุ งั ไมเ กนิ ๑๕ ปบ รบิ รู ณ) หรอื เยาวชน (บคุ คลอายเุ กนิ ๑๕ ปบ รบิ รู ณ
แตย งั ไมถ งึ ๑๘ ปบ รบิ รู ณ) กระทาํ ความผดิ รวมถงึ คดคี รอบครวั อนั ไดแ กค ดแี พง ทฟ่ี อ ง
หรือรองขอตอศาลหรือกระทําการใด ๆ ในทางศาลเกี่ยวกับผูเยาวหรือครอบครัว
แลว แตก รณี ซง่ึ จะตอ งบงั คบั ตามประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ย ทง้ั นี้ ศาลเยาวชน
และครอบครวั จะมสี ถานพนิ จิ และคุมครองเด็กและเยาวชนทาํ งานควบคไู ปดว ย

ศาลลมละลาย - พิพากษาคดลี ม ละลายเกยี่ วกบั ลูกหนที้ ่มี ีหน้ีสนิ ลน พน ตวั

ศาลทรัพยสินทาง - พพิ ากษาคดแี พง และคดอี าญาเกย่ี วกบั ทรพั ยส นิ ทางปญ ญา เชน คดเี กยี่ วกบั ลขิ สทิ ธ์ิ
ปญญาและการคา สทิ ธบิ ตั ร เครอื่ งหมายการคา และคดีแพงเกี่ยวกบั การคาระหวา งประเทศ
ระหวา งประเทศ

๑๐๔

ò.ò ÈÒÅÍØ·¸Ã³
ศาลอุทธรณมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีท้ังทางแพงและทางอาญาท่ีอุทธรณ

มาจากศาลชนั้ ตน ในกรณีท่คี ูความไมพอใจในคาํ พิพากษาหรือคําส่งั ของศาลชั้นตน นัน้ ๆ ศาลอุทธรณ
มอี งคค ณะผพู ิพากษาอยางนอ ย ๓ คน (มาตรา ๒๗ พระธรรมนูญศาลยุติธรรม) ปจจบุ ันศาลอุทธรณ
แบงออกเปนศาลอุทธรณกลางและศาลอุทธรณภาค โดยศาลอุทธรณภาคแบงออกเปนศาลอุทธรณ
ภาค ๑ ถงึ ภาค ๙

ò.ó ÈÒŮաÒ
ศาลฎกี าเปน ศาลสงู สดุ มเี พยี งศาลเดยี ว โดยหลกั ศาลฎกี ามหี นา ทว่ี นิ จิ ฉยั คดอี ทุ ธรณ

คาํ พพิ ากษาหรอื คาํ สงั่ ของศาลอทุ ธรณแ ละศาลชนั้ ตน แตใ นคดบี างประเภทกฎหมายกก็ าํ หนดใหเ รมิ่ คดี
ท่ีศาลฎีกา เชน คดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมือง โดยหลักองคคณะผูพิพากษาในศาลฎีกา
มอี ยา งนอ ย ๓ คน (มาตรา ๒๗ พระธรรมนญู ศาลยตุ ธิ รรม) เวน แตใ นกรณพี เิ ศษอน่ื ๆ เชน ในคดอี าญา
ของผดู าํ รงตาํ แหนง ทางการเมอื งใชอ งคค ณะ ๙ คน (ÁÒμÃÒ ñô ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞμÑ »Ô ÃÐ¡ÍºÃ°Ñ ¸ÃÃÁ¹ÞÙ
Ç‹Ò´ÇŒ ÂÇ¸Ô Õ¾Ô¨ÒóҤ´ÍÕ ÒÞҢͧ¼ÙŒดาํ çμíÒá˹§‹ ·Ò§¡ÒÃàÁ×ͧ ¾.È. òõöð)

ó. ÈÒÅÃÑ°¸ÃÃÁ¹ÙÞ

ศาลรฐั ธรรมนญู ของประเทศไทยถกู จดั ตง้ั ขน้ึ ครง้ั แรกตามรฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย
พุทธศักราช ๒๕๔๐ โดยศาลดังกลาวมีหนาท่ีหลักในการควบคุมกฎหมายไมใหขัดหรือแยงกับ
รฐั ธรรมนญู ซงึ่ คาํ วา “กฎหมาย” ในทนี่ ้ี ไดแ ก พระราชบัญญตั ปิ ระกอบรฐั ธรรมนญู พระราชบัญญัติ
พระราชกาํ หนด และกฎหมายอ่ืนที่มีคาระดับพระราชบัญญัติ สําหรับอาํ นาจหนาที่ดังกลาวของ
ศาลรฐั ธรรมนญู มรี ากฐานมาจากความคดิ ของฮนั ส เคลเซน (Hans Kelsen) เคลเซน ใหค วามสาํ คญั กบั
แนวความคิดเรื่องลําดับศักด์ิแหงกฎหมาย (โปรดดูบทท่ี ๑) ซึ่งโดยท่ัวไปถือวารัฐธรรมนูญ
ลายลกั ษณอกั ษรมีสถานะสงู สุดเหนอื กวากฎหมายระดบั พระราชบญั ญัติ ดงั นัน้ การควบคมุ ตรวจสอบ
โดยศาลรัฐธรรมนูญจึงมีความสําคัญในการรักษาไวซึ่งหลักความเปนกฎหมายสูงสุดของรัฐธรรมนูญ
มิใหถ กู กา วลวง โดยกฎหมายท่มี ศี ักดส์ิ ถานะต่ํากวา

ô. ÈÒÅ»¡¤Ãͧ

ศาลปกครองมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีท่ีเปนขอพิพาทระหวางราชการกับเอกชน
ซงึ่ เปนขอพพิ าทอนั เนื่องมาจากการกระทาํ หรือละเวนการกระทาํ ท่ีตอ งปฏบิ ตั ติ ามกฎหมาย หรอื ตอ ง
รับผดิ ชอบในการปฏิบตั ิหนา ทต่ี ามทีก่ ฎหมายบญั ญตั ิ

ปจจุบันศาลปกครองมี ๒ ชั้น ไดแก ศาลปกครองชั้นตน และศาลปกครองสูงสุด
(ศาลปกครองช้ันอทุ ธรณส ามารถมีไดต ามรัฐธรรมนูญ แตป จ จบุ ันประเทศไทยยังไมม)ี

๑๐๕

ô.ñ ÈÒÅ»¡¤ÃͧªÑ¹é μ¹Œ
ÈÒÅ»¡¤ÃͧªÑé¹μŒ¹ 䴌ᡋ ÈÒÅ»¡¤Ãͧ¡ÅÒ§áÅÐÈÒÅ»¡¤Ãͧã¹ÀÙÁÔÀÒ¤

(มาตรา ๗ (๒) พ.ร.บ.จดั ตง้ั ศาลปกครองและวธิ พี จิ ารณาคดปี กครอง พ.ศ. ๒๕๔๒) ¨ÐÁμÕ ÅØ Ò¡ÒÃã¹ÈÒÅ
»¡¤Ãͧª¹éÑ μ¹Œ ÍÂÒ‹ §¹ÍŒ Â ó ¤¹ ໹š ͧ¤¤ ³Ð¾¨Ô ÒóҾ¾Ô Ò¡ÉÒ (มาตรา ๕๔ วรรคสอง พ.ร.บ.จดั ตง้ั
ศาลปกครองและวิธพี จิ ารณาคดีปกครอง พ.ศ.๒๕๔๒)

ô.ò ÈÒÅ»¡¤ÃͧÊ٧ʴØ
ศาลปกครองสงู สดุ มเี พยี งแหง เดยี วตงั้ อยใู นกรงุ เทพมหานคร (มาตรา ๗ (๑) พ.ร.บ.

จัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒) จะมีตุลาการในศาลปกครองสูงสุด
อยา งนอย ๕ คน เปน องคค ณะพิจารณาพพิ ากษา (มาตรา ๕๔ วรรคแรก พ.ร.บ.จัดตง้ั ศาลปกครอง
และวธิ พี ิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒)

ô.ó อาํ ¹Ò¨ã¹¡ÒþԨÒóҾԾҡÉÒËÃÍ× ÁÕคําÊÑ觢ͧÈÒÅ»¡¤Ãͧ
(มาตรา ๙ พ.ร.บ.จัดตง้ั ศาลปกครองและวธิ ีพิจารณาคดปี กครอง พ.ศ. ๒๕๔๒)
๑) คดพี พิ าททที่ างราชการกระทาํ โดยไมช อบดว ยกฎหมาย ไมว า จะเปน การออกกฎ

ออกคําส่งั หรอื กระทําการอ่นื ใด โดยไมมอี าํ นาจ หรอื นอกเหนอื อาํ นาจ หรอื ไมถกู ตองตามกฎหมาย
หรือรูปแบบขั้นตอน หรือวิธีการอันเปนสาระสําคัญท่ีกําหนดไวสําหรับการกระทําน้ัน หรือกระทํา
โดยไมสุจริต หรือมีลักษณะเปนการเลือกปฏิบัติที่ไมชอบธรรม หรือมีลักษณะเปนสรางขั้นตอน
โดยไมจ าํ เปน หรอื สรา งภาระใหเ กดิ กบั ประชาชนเกนิ สมควร หรอื เปน ใชด ลุ พนิ จิ โดยมชิ อบ (มาตรา ๙ (๑)
พ.ร.บ.จดั ตงั้ ศาลปกครองและวธิ พี จิ ารณาคดปี กครอง พ.ศ. ๒๕๔๒) เชน การใชอ าํ นาจขององคก รปกครอง
สว นทอ งถนิ่ โดยทวั่ ไปจะมอี าํ นาจจาํ กดั อยเู ฉพาะในเขตพนื้ ทขี่ องตน แตห ากองคก ารบรหิ ารสว นทอ งถน่ิ
แหงหนึ่งใชอํานาจ (ออกกฎ (ขอบัญญัติตาง ๆ) หรือ คําส่ังทางปกครอง) มีผลใชบังคับในพื้นท่ี
การปกครองขององคกรปกครองสวนทองถนิ่ นนั้ ยอมเปน การกระทาํ นอกเหนืออํานาจหนา ท่ี

¢ŒÍÊѧà¡μ
คาํ วา “¡®” ขา งตน หมายถงึ พระราชกฤษฎกี า ทงั้ นี้ ตอ งเปน พระราชกฤษฎกี าทอ่ี อกตาม
ความในพระราชบญั ญตั หิ รอื กฎหมายระดบั พระราชบญั ญตั ิ หากเปน พระราชกฤษฎกี าทอี่ อกตามความ
ในรฐั ธรรมนญู อาทิ การยบุ สภาผแู ทนราษฎรกไ็ มอ ยใู นอาํ นาจควบคมุ ของศาลปกครอง เนอื่ งจากถอื วา เปน
เรอื่ งทางการเมอื ง (Act of state หรอื The political question doctrine) นอกจากนี้ คาํ วา “กฎ” ยงั ไดแ ก
กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง ขอ บญั ญตั ทิ อ งถน่ิ (เชน ขอ บญั ญตั กิ รงุ เทพมหานคร) ระเบยี บ ขอ บงั คบั
รวมไปถึงบทบัญญัติอ่ืนที่มีผลบังคับเปนการทั่วไปไมมุงหมายใหใชบังคับแกกรณีใดหรือบุคคลใด
เปน การเฉพาะ
๒) คดพี ิพาททีท่ างราชการละเลยตอ หนาที่ ตามท่กี ฎหมายกําหนดใหตอ งปฏิบัติ
หรือปฏบิ ตั ิหนาท่ดี ังกลาวลาชา เกนิ สมควร (มาตรา ๙ (๒) พ.ร.บ.จัดตัง้ ศาลปกครองและวธิ ีพจิ ารณา
คดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒) เชน ตามกฎหมายแลวหนวยงานของรัฐมีหนาที่รับจดทะเบียนนิติกรรม
บางประเภท หากหนวยงานของรัฐดังกลาวรับคําขอจดทะเบียนเอาไว แตกลับไมพิจารณาคําขอวา
สมควรดําเนนิ การจดทะเบียนใหห รอื ไม ก็เปน การละเลยตอหนาทตี่ ามกฎหมาย

๑๐๖

๓) คดพี พิ าทเกย่ี วกบั การกระทาํ ละเมดิ หรอื ความรบั ผดิ อยา งอน่ื ของทางราชการ
อนั เกิดจากการใชอ ํานาจตามกฎหมาย กฎ หรอื คาํ สัง่ หรือจากการละเลยตอ หนา ที่ หรอื ปฏิบัตหิ นา ท่ี
ลาชา เกนิ สมควร (มาตรา ๙ (๓) พ.ร.บ.จดั ตัง้ ศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒)

¡Ã³ÈÕ Ö¡ÉÒ

¢³Ð·¹Õè ÒÂá´§Â¹× àÃÂÕ ¡Ã¶á·¡ç «ÍÕè º‹Ù ¹μÐá¡Ã§àËÅ¡ç »´ »Ò¡ºÍ‹ ·Í‹ ÃкÒÂนาํ้ ·§éÔ ÃÁÔ ¶¹¹ÊÒ·Ã
áμμ‹ Ðá¡Ã§àËÅ¡ç ÃºÑ นาํ้ ˹¡Ñ ¹ÒÂá´§äÁä‹ ´Œ ทาํ ã˹Œ ÒÂá´§áÅÐμÐá¡Ã§àËÅ¡ç μ¡Å§ä»ã¹ºÍ‹ ·Í‹ ÃкÒÂ
นํ้า·§Ôé ໚¹àËμãØ ËŒ¹ÒÂá´§¢ÒËÑ¡ μŒÍ§àÊÂÕ ¤‹ÒÃ¡Ñ ÉÒ¾ÂÒºÒÅ໹š à§Ô¹·Ñé§Ê¹Ôé õð,ððð ºÒ· ¹ÒÂá´§
à˹ç ÇÒ‹ ¤ÇÒÁàÊÂÕ ËÒ´§Ñ ¡ÅÒ‹ Çà¡´Ô ¨Ò¡¡Ò÷¼èÕ ÇŒÙ Ò‹ ÃÒª¡ÒÃ¡Ã§Ø à·¾ÁËÒ¹¤Ã¨´Ñ ทาํ ºÍ‹ ·Í‹ ÃкÒÂนา้ํ ·§Ôé ÃÁÔ ¶¹¹
ÊҷëÖè§à»š¹¡Ô¨¡Ò÷èÕ¡®ËÁÒÂกํา˹´ãËŒÍÂÙ‹ã¹อํา¹Ò¨Ë¹ŒÒ·èբͧ¡Ãا෾ÁËÒ¹¤Ã´ŒÇ¤ÇÒÁ»ÃÐÁÒ·
àÅÔ¹àÅ‹Í â´ÂäÁ‹ä´Œ¨Ñ´ทําμÐá¡Ã§àËÅç¡»´ÇÒ§º¹»Ò¡º‹Í·‹ÍÃкÒÂนํ้า·éÔ§ãËŒÁÕ¢¹Ò´¾Í´Õ¡Ñº»Ò¡º‹Í
áÅÐäÁä‹ ´ทŒ าํ ºÍ‹ ÃÍ§ÃºÑ μÐá¡Ã§àËÅ¡ç ãËÁŒ ¤Õ ÇÒÁÁ¹èÑ ¤§á¢§ç áç¾Í·¨èÕ ÐÃºÑ นา้ํ ˹¡Ñ ¤¹ËÃÍ× Ê§èÔ ¢Í§ä´ÍŒ ÂÒ‹ §
»ÅÍ´ÀÂÑ áÅлÃÐʧ¤¨ п͇ §àÃÂÕ ¡¤Ò‹ àÊÂÕ ËÒ (¢ÍŒ Êͺà¹μºÔ ³Ñ ±μÔ ÀÒ¤ ñ ÊÁÂÑ ·Õè öó ¾.È. òõõó)

- ในการนี้ เมื่อนายแดงประสงคจะฟอ งเรียกคาเสยี หายจากกรุงเทพมหานครอนั เนอ่ื ง
มาจากการท่ีผูวาราชการกรุงเทพมหานครกระทําละเมิด โดยละเลยตอหนาที่ นายแดงสามารถ
ฟองรองคดีตอศาลปกครอง เนื่องจากกรณีขางตนเปนคดีพิพาทเกี่ยวกับการกระทําละเมิดของ
หนวยงานทางปกครอง (กรุงเทพมหานครซึ่งเปนราชการสวนทองถ่ิน) อันเกิดจากการละเลย
ตอหนา ทต่ี ามทีก่ ฎหมายกาํ หนดใหตอ งปฏิบตั ิ

๔) คดพี พิ าทเกย่ี วกบั สญั ญาทางปกครอง (มาตรา๙ (๔) พ.ร.บ.จดั ตงั้ ศาลปกครอง
และวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒) โดยสัญญาทางปกครองเปนสัญญาที่คูสัญญาอยางนอย
ฝายหนึ่งตองเปนหนวยงานทางปกครองหรือเปนบุคคลซึ่งไดรับมอบหมายใหกระทําการแทนรัฐ
ประเภทของสญั ญาทางปกครอง อาทิ

- สัญญาสัมปทาน อันเปนการท่ีฝายปกครองตกลงใหเอกชนเขามาจัดทํา
บริการสาธารณะอยางใดอยางหนึ่ง (เชน สรางทางดวน) ดวยทุนของเอกชนน้ัน ๆ ตามเง่ือนไขท่ี
ฝา ยปกครองกาํ หนดเพ่ือประโยชนสาธารณะ

- สญั ญาใหจ ดั ทาํ บรกิ ารสาธารณะ เชน สญั ญาลาศกึ ษาตอ ระหวา งขา ราชการ
กับหนวยงานของรัฐซ่ึงมีขอตกลงวาเม่ือขาราชการผูนั้นสําเร็จการศึกษาแลวตองกลับมาชดใชทุน
ตามเวลาทกี่ าํ หนด แตห ากไมส ามารถกลบั มารบั ราชการตอ ไดจ ะยอมชดใชเ งนิ และเบย้ี ปรบั (คาํ วนิ จิ ฉยั
ช้ขี าดอาํ นาจหนา ท่ีระหวางศาล ที่ ๒๕/๒๕๔๕)

๑๐๗

- สัญญาจัดใหมีส่ิงสาธารณูปโภค สัญญาดังกลาวเปนสัญญาที่หนวยงาน
ของรฐั วาจา งใหเ อกชนกอ สรางถาวรวตั ถุ เชน อาคารตา ง ๆ ของโรงเรยี นรฐั บาล

๕) คดีท่ีมีกฎหมายกําหนดใหทางราชการฟองคดีตอศาล เพ่ือบังคับใหบุคคล
ตอ งกระทาํ หรอื ละเวน การกระทาํ (มาตรา ๙ (๕) พ.ร.บ.จดั ตงั้ ศาลปกครองและวธิ พี จิ ารณาคดปี กครอง
พ.ศ. ๒๕๔๒)

àÃèÍ× §·èäÕ Á‹Í‹ãÙ ¹อาํ ¹Ò¨¢Í§ÈÒÅ»¡¤Ãͧ
๑) การดําเนินการเกยี่ วกับวนิ ัยทหาร
๒) การดาํ เนนิ การของคณะกรรมการตลุ าการตามกฎหมายวา ดว ยระเบยี บขา ราชการ
ฝา ยตลุ าการ
๓) คดีทีอ่ ยใู นอํานาจของศาลเยาวชนและครอบครวั ศาลแรงงาน ศาลภาษอี ากร
ศาลทรัพยสินทางปญญาและการคาระหวางประเทศ ศาลลมละลาย หรือศาลชํานัญพิเศษอ่ืน
(ตามทม่ี ีพระราชบญั ญตั ิตั้งขึ้น)
และในÁÒμÃÒ ññ ÈÒÅ»¡¤ÃÍ§Ê§Ù Ê´Ø มีอํานาจพจิ ารณาพิพากษาคดี ดงั ตอไปน้ี
๑) คดีพิพาทเกี่ยวกับคําวินิจฉัยของคณะกรรมการวินิจฉัยขอพิพาทตามท่ี
ทป่ี ระชมุ ใหญตลุ าการในศาลปกครองสูงสดุ ประกาศกําหนด
๒) คดพี พิ าทเกย่ี วกบั ความชอบดว ยกฎหมายของพระราชกฤษฎกี า หรอื กฎทอี่ อก
โดยคณะรัฐมนตรี หรอื โดยความเห็นชอบของคณะรัฐมนตรี
๓) คดีทมี่ กี ฎหมายกาํ หนดใหอยูในอาํ นาจศาลปกครองสงู สุด
๔) คดที ่อี ุทธรณค ําพพิ ากษาหรอื คําส่ังของศาลปกครองชั้นตน

๑๐๘

จัดพมิ พโ ดย
โรงพิมพตํารวจ ถ.เศรษฐศิริ ดุสิต กรงุ เทพฯ ๑๐๓๐๐ โทรศัพท ๐-๒๖๖๘-๒๘๑๑-๓ โทรสาร ๐-๒๒๔๑-๔๖๕๘

“เปนองคกรบังคับใชกฎหมายที่นําสมัย
ในระดับมาตรฐานสากล เพ�อใหประชาชนเช�อมั่นศรัทธา”

พลตํารวจเอก สุวัฒน แจงยอดสุข
ผูบัญชาการตํารวจแหงชาติ