5_GE21106_การปฐมพยาบาล

วิชา ศท. (GE) ๒๑๑๐๖

การปฐมพยาบาล

ตาํ ราเรยี น

หลักสตู ร นักเรยี นนายสบิ ตํารวจ

ÇªÔ Ò È·. (GE) òññðö ¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ

เอกสารน้ี “เปนความลับของทางราชการ” หามมิใหผูหน่ึงผูใดเผยแพร คัดลอก ถอดความ
หรือแปลสว นหนง่ึ สวนใด หรือท้ังหมดของเอกสารนเี้ พ่อื การอยา งอื่น นอกจาก “เพอ่ื การศกึ ษาอบรม”
ของขาราชการตํารวจเทาน้ัน การเปดเผยขอความแกบุคคลอื่นท่ีไมมีอํานาจหนาที่จะมีความผิดตาม
ประมวลกฎหมายอาญา

กองบญั ชาการศึกษา สํานกั งานตาํ รวจแหง ชาติ

พ.ศ.๒๕๖๔

คํานํา

หลักสูตรนักเรียนนายสิบตํารวจ (นสต.) เปนหลักสูตรการศึกษาอบรมท่ีมีเปาหมาย
เพื่อเสริมสรางใหบุคคลภายนอกผูมีวุฒิประกาศนียบัตรมัธยมศึกษาตอนปลาย (ม.๖) หรือ
ประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) หรือเทียบเทา ที่เขารับการฝกอบรมมีความรู ความสามารถ และ
ทักษะวิชาชีพตาํ รวจ รวมถึงพัฒนาบุคลิกภาพรางกายใหเหมาะสมสําหรับการปฏิบัติงานตํารวจ
ในกลุมสายงานปองกันปราบปราม ตลอดจนเตรียมความพรอมทางดานจิตใจและวุฒิภาวะใหมี
จติ สํานกึ ในการใหบ ริการเพอ่ื บําบัดทกุ ขบ ํารุงสขุ ของประชาชนเปน สาํ คญั

กองบัญชาการศึกษา ไดรวมกับ ครู อาจารย และครูฝก ในสังกัดกองบังคับการ
ฝกอบรมตาํ รวจกลาง และกลมุ งานอาจารย กองบัญชาการศึกษา ศูนยฝกอบรมตํารวจภูธรภาค ๑ - ๙
และกองบัญชาการตาํ รวจตระเวนชายแดน ตลอดจนผูทรงคุณวุฒิจากภายนอก จัดทําตาํ ราเรียน
หลกั สตู รนกั เรยี นนายสบิ ตาํ รวจชดุ นี้ ซงึ่ ประกอบดว ยองคค วามรตู า งๆ ทจ่ี ําเปน ตอ การพฒั นาศกั ยภาพ
ของนกั เรยี นนายสบิ ตํารวจใหเ ปน ขา ราชการตาํ รวจทพี่ งึ ประสงคข องประชาชน เพอ่ื ใชส ําหรบั ประกอบ
การเรียนการสอนนักเรียนนายสิบตํารวจใหมีความพรอมทั้งดานความรู ความสามารถ กําลังกาย
และจติ ใจ จนสามารถเปน ขา ราชการตาํ รวจทป่ี ฏบิ ตั งิ านใหบ รกิ ารสงั คมและประชาชนไดอ ยา งตรงตาม
ความตอ งการอยางแทจ รงิ และมคี วามพรอมในการเขาสปู ระชาคมอาเซยี น

ขอขอบคุณครู อาจารย ครูฝก และผูทรงคุณวุฒิทุกทาน ที่ไดรวมกันระดมความคิด
ใหคาํ ปรึกษา คาํ แนะนาํ ประสบการณที่เปนประโยชน รวมถึงการถายทอดองคความรู
ที่เปนประโยชน จนทาํ ใหการจัดทําตาํ ราเรียนหลักสูตรนักเรียนนายสิบตาํ รวจสําเร็จลุลวงไดดวยดี
ซ่ึงกองบัญชาการศึกษาหวังเปนอยางย่ิงวาตําราเรียนชุดน้ีคงเปนประโยชนตอการจัดการเรียน
การสอนและการจัดการฝกอบรมของครู อาจารย และครูฝก รวมตลอดถึงใชเปนคูมือการปฏิบัติงาน
ของขาราชการตํารวจ อันจะสงผลทาํ ใหสํานักงานตํารวจแหงชาติสามารถสรางความเชื่อมั่น ศรัทธา
และความผาสุกใหแ กประชาชนไดอ ยา งแทจ ริง

พลตํารวจโท
( อภิรตั นยิ มการ )
ผูบ ัญชาการศกึ ษา

ÊÒúÞÑ Ë¹ÒŒ

ÇÔªÒ ¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ ñ
๑
º··èÕ ñ ¡ÒÂÇÀÔ Ò¤ÈÒÊμþ é×¹°Ò¹ ๒
- จดุ ประสงคการเรียนรู ๓
- ระบบผิวหนงั หรือระบบหอหมุ รางกาย (Integumentary system) ๔
- ระบบกระดูก (Skeletal system) ๕
- ระบบกลามเนอ้ื (Muscular system) ๕
- ระบบยอยอาหาร (Digestive system) ๖
- ระบบขับถายปส สาวะ (Urinary system) ๗
- ระบบหายใจ (Respiratory system) ๘
- ระบบไหลเวยี นโลหติ (Vascular system) ๘
- ระบบประสาท (Nervous system) ๙
- ระบบตอ มไรทอ (Endocrine system) ๑๐
- ระบบสืบพนั ธุ (Reproductive system) ๑๐
- สรุป ๑๐
- กิจกรรมการเรียน ññ
- อางอิง ๑๑
๑๑
º··Õè ò ËÅÑ¡¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ ๑๑
- จุดประสงคก ารเรียนรู ๑๓
- วัตถุประสงคของการปฐมพยาบาล ๒๒
- หลกั การปฐมพยาบาล ๒๒
- ขั้นตอนการปฐมพยาบาลทางยุทธวธิ ี ๒๓
- สรปุ
- กจิ กรรมการเรยี น
- อา งอิง

º··èÕ ó ¡Òû°Á¾ÂÒºÒźҴá¼ÅáÅСÒÃËŒÒÁàÅ×Í´ ˹ŒÒ
- จุดประสงคก ารเรียนรู òõ
- ชนดิ ของบาดแผล ๒๕
- การปฐมพยาบาลบาดแผลทีอ่ นั ตราย ๒๕
- การหามเลือด ๒๘
- วธิ ีการการหามเลือด ๓๓
- การเสยี เลอื ดภายใน ๓๔
- การปฐมพยาบาลผเู สียเลือดภายใน ๓๗
- อาการแสดงภาวะชอ็ ก ๓๗
- การปฐมพยาบาลภาวะช็อก ๓๘
- สรปุ ๓๘
- กิจกรรมการเรียน ๓๘
- อา งอิง ๓๘
๓๙
º··Õè ô ¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ¡Ãд¡Ù ËÑ¡ ôñ
- จุดประสงคการเรยี นรู ๔๑
- กระดกู สวนตาง ๆ ทพ่ี บการแตกหักได ๔๒
- สาเหตขุ องกระดกู หกั ๔๓
- อาการของผทู กี่ ระดูกหกั ๔๓
- หลักทัว่ ไปในการปฐมพยาบาลผูท ี่กระดกู หกั ๔๓
- หลักการเขา เฝอ กช่วั คราว ๔๔
- ชนิดของเฝอ กชั่วคราว ๔๔
- สรปุ ๔๖
- กิจกรรมการเรียน ๔๖
- อางอิง ๔๖
ô÷
º··èÕ õ ¡ÒÃà¤ÅÍè× ¹ÂŒÒ¼ŒºÙ Ҵ਺ç ๔๗
- จดุ ประสงคการเรยี นรู ๔๗
- การเคลอื่ นยายผูบ าดเจบ็ ดว ยมือเปลา ๕๘
- การเคลอ่ื นยายโดยใชอปุ กรณ

- สรุป ˹Ҍ
- กจิ กรรมการเรียน ๖๐
- อางองิ ๖๐
º··èÕ ö ¡ÒêNj ¿¹œ„ ¤×¹ª¾Õ (CPR) ๖๐
- จุดประสงคการเรยี นรู öñ
- การชวยฟน คนื ชีพ (Cardio Pulmonary Resuscitation : CPR) ๖๑
- ขอบง ช้ใี นการปฏบิ ตั ิการชว ยฟน คืนชพี ๖๑
- ขัน้ ตอนการปฏิบัติการชว ยฟนคืนชีพ ๖๒
- การใชเ ครือ่ งชอ็ กไฟฟา หัวใจอัตโนมตั ิ ๖๒
- สรปุ ขัน้ ตอนสําคญั ๔ ประการของการใชเครอื่ ง AED ๗๐
- สรุป ๗๒
- กิจกรรมการเรยี น ๗๓
- อา งอิง ๗๓
º··Õè ÷ ¡ÒÃจาํ ṡ¼ŒºÙ Ò´à¨çº ๗๔
- จดุ ประสงคการเรยี นรู ÷õ
- บทนาํ ๗๕
- ความตอ เนอ่ื งในกระบวนการจาํ แนก ๗๕
- การจาํ แนกผบู าดเจ็บในทีเ่ กดิ เหตุ ๗๙
- สรุป ๗๙
- กจิ กรรมการเรียน ๘๒
- อา งองิ ๘๒
๘๒

๑

º··èÕ ñ

¡ÒÂÇÔÀÒ¤ÈÒÊμþ ¹é× °Ò¹

¨´Ø »ÃÐʧ¤¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒÙ

๑. ผเู รยี นมคี วามรคู วามเขาใจเกี่ยวกบั กายวิภาคศาสตรพ ื้นฐาน
๒. ผูเรียนสามารถนําความรูเก่ียวกับกายวิภาคศาสตรพื้นฐาน ไปประยุกตใชในการ
ปฐมพยาบาลได
การที่เจาหนาท่ีจะสามารถทําการปฐมพยาบาลผูบาดเจ็บไดอยางปลอดภัยมากยิ่งข้ึน
และเพื่อรักษาชีวิตของผูบาดเจ็บน้ัน จําเปนอยางยิ่งท่ีเจาหนาท่ีจะตองมีความรูเก่ียวกับอวัยวะ
และสว นประกอบตา งๆ และภาวะปกตขิ องระบบรา งกาย ซึง่ อธิบายไดพอสงั เขปดังตอไปนี้

ÀÒ¾»ÃСͺáÊ´§ÍÇÂÑ ÇÐáÅÐÊÇ‹ ¹»ÃСͺ¢Í§Ã‹Ò§¡ÒÂÁ¹Øɏ
ท่มี า : http://body-human.blogspot.com/2012/03/blog-post.html

ระบบตางๆ ในรางกายทุกระบบมีการทํางานประสานเชื่อมโยงกันทําใหมนุษยสามารถ
ดํารงชีวิตอยูไดอยางปกติ หากระบบใดระบบหนึ่งเกิดความผิดปกติ สูญเสียการทํางาน จะทําใหเกิด
ความผิดปกติของระบบอ่ืนๆ สงผลใหมนุษยไมสามารถดํารงชีวิตไดอยางปกติ และจะแสดงอาการ
ผิดปกติหรือทําใหเกิดความเจ็บปวย เจาหนาที่จะตองทําการประเมินอาการของผูบาดเจ็บเบ้ืองตน
กอ นท่ีจะทาํ การปฐมพยาบาล ในรางกายของมนุษยประกอบดวยระบบตา งๆ ๑๐ ระบบ ดงั น้ี

๑. ระบบผิวหนังหรือระบบหอหมุ รางกาย (Integumentary system)
๒. ระบบกระดกู (Skeletal system)
๓. ระบบกลามเน้ือ (Muscular system)

๒

๔. ระบบยอยอาหาร (Digestive system)
๕. ระบบขับถา ยปสสาวะ (Urinary system)
๖. ระบบหายใจ (Respiratory system)
๗. ระบบไหลเวียนโลหิต (Vascular system)
๘. ระบบประสาท (Nervous system)
๙. ระบบตอมไรทอ (Endocrine system)
๑๐. ระบบสบื พนั ธุ (Reproductive system)
ในบทเรยี นจะกลาวถึงระบบตางๆ ในรางกายพอสังเขป แยกเปน ระบบ ไดดงั นี้
ñ. Ãкº¼ÇÔ Ë¹Ñ§ËÃ×ÍÃкºËÍ‹ ËØŒÁËҧ¡Ò (Integumentary system)
ผิวหนังในรางกายมนุษยจะปกคลุมหอหุมรางกายท้ังหมด ภายในจะมีประสาท
รบั ความรูสกึ มากมาย เพือ่ รับรูก ารสัมผสั การกด ความเจบ็ ปวด และอณุ หภมู ริ อ นเย็น ฉะนัน้ ระบบ
ผิวหนงั จงึ มีหนาท่ีสาํ คัญในการควบคุมอณุ หภูมริ า งกาย

ผิวหนังของมนุษย มีจํานวน ๒ ช้นั ไดแก
๑. ผวิ หนงั ชัน้ นอกหรอื หนงั กําพรา (Epidermis)
๒. ผิวหนงั ช้นั ในหรอื ช้ันหนงั แท (Dermis)

ÀÒ¾»ÃСͺâ¤Ã§ÊÃÒŒ §áÅÐÊÇ‹ ¹»ÃСͺ¢Í§¼ÔÇ˹§Ñ
ที่มา : www.thaigoodview.com

ประโยชนของระบบผวิ หนังหรอื ระบบหอ หุมรา งกาย
- ปอ งกันและปกปดอวัยวะภายในไมใ หไดร ับอนั ตราย
- ปอ งกันไมใหเ ชอ้ื โรคเขา สูรา งกายไดโ ดยงาย
- ชว ยรกั ษาอณุ หภูมขิ องรางกายใหคงที่
- ชว ยในการรับความรสู ึกสมั ผสั เชน รอน หนาว เจ็บปวด
- ชวยสรา งวิตามนิ ดใี หแ กร า งกาย
- แสดงใหเหน็ ถึงความผิดปกตขิ องรา งกาย เชน ผ่นื คัน ผวิ หนังซีด ฯลฯ

๓

ò. Ãкº¡Ãд١ (Skeletal system)
รางกายมนุษยประกอบดวยกระดูกท้ังหมด จํานวน ๒๐๖ ชิ้น คิดเปนประมาณ

๒๐ เปอรเซ็นตของน้ําหนักรางกาย แตอาจจะแตกตางกันไปในแตละบุคคล กระดูกแตละช้ิน
จะเช่อื มตอ กันดวยเอ็นและกลามเนือ้ ซึ่งสามารถแบง ออก ๒ ชนดิ ตามหนาท่ี ดังนี้

๑. กระดกู แกน (Axial skeleton) มหี นา ทพ่ี ยงุ รบั นา้ํ หนกั รา งกาย ประกอบดว ยกระดกู
ดังตอ ไปนี้

๑.๑ กะโหลกศีรษะ
๑.๒ กระดูกสนั หลงั
๑.๓ กระดกู ซโ่ี ครง
๒. กระดูกรยางค (Appendicular skeleton) มีหนาที่ชวยรางกายในการเคลื่อนไหว
ไดแ ก
๒.๑ กระดูกแขน
๒.๒ กระดกู สะบกั
๒.๓ กระดกู ขา
๒.๔ กระดูกเชิงกราน

กะโหลกศีรษะ

กระดูกขากรรไกร กระดูกไหปลารา
กระดกู ทรวงอก กสปทรนั อละหอนดงลบูกกงั นแรขะนดูก
กระดูกซ่ีโครง กระกกดรรกู ะะเดบูกนเหน็บ
กระดกู เชิงกราน ขอมือ
กระดกู แขนทอ นใน
กระดูกทสอ ว นนแลขานง

กระดูกขาออ น หกรวั ะเขดา กู สะบา
กระดกู แขง
กระดกู แขง

กระดูกขอเทา

ÀÒ¾»ÃСͺ Ãкº¡Ãд¡Ù ã¹Ã‹Ò§¡ÒÂÁ¹ÉØ Â
ท่มี า : https://duangkamon5652.wordpress.com/ระบบกระดกู /

๔

ประโยชนของระบบกระดูก
- ปอ งกนั อวัยวะสาํ คัญทอ่ี ยูภ ายใน
- ค้ําจุน พยงุ โครงสรา งของรา งกาย
- เปน ทีย่ ึดเกาะของกลามเนอ้ื และเอ็น
- เปนแหลงผลติ เมด็ เลือดใหแกรางกาย
- เปน แหลงเกบ็ สะสมแคลเซยี มใหแ กรางกาย
ó. Ãкº¡ÅÒŒ Áà¹×éÍ (Muscular system)
รางกายมนษุ ยแบง กลามเนอ้ื ออกเปน ๓ ชนิด คือ
๑. กลา มเนอ้ื ลาย (Skeletal muscle) เปนกลามเนื้อท่ยี ดึ ติดกบั กระดกู ทําหนา ที่
เก่ียวกับการเคลื่อนไหว โดยการยืดและหดตัวของเซลลกลามเนื้อ การทํางานของกลามเนื้อชนิดน้ี
รางกายสามารถบังคบั ได ภายในอํานาจจติ ใจ
๒. กลามเนื้อเรียบ (Smooth muscle) เปนกลามเน้ือท่ีพบอยูตามอวัยวะภายใน
ตางๆ เชน ผนงั ลาํ ไส ผนงั กระเพาะอาหาร ผนงั หลอดเลอื ด เปนตน การทํางานของกลา มเน้ือเรยี บ
ถกู ควบคุมโดยระบบประสาทอตั โนมัติ
๓. กลามเน้ือหัวใจ (Cardiac muscle) เปนกลามเนื้อชนิดเดียวท่ีอยูนอกอํานาจ
จิตใจ และถูกควบคุมโดยระบบประสาทอัตโนมัติ การทํางานของกลามเน้ือชนิดน้ีจะหดและคลายตัว
เปน จงั หวะตลอดชีวติ เพ่อื สูบฉีดโลหติ ไปเลยี้ งสวนตา งๆ ของรา งกาย

ÀÒ¾»ÃСͺ¡ÅÒŒ Áà¹éÍ×
ทีม่ า : https://sites.google.com/a/hatyaiwit.ac.th/kroosert5/home/bi-ngan-laea-baeb-thdsxb-1/phaph-khorngsrang-rabb-klam-neux

๕

ô. ÃкºÂÍ‹ ÂÍÒËÒà (Digestive system)
การยอยอาหาร คือ กระบวนการเปล่ียนโมเลกุลของอาหารท่ีมีขนาดใหญใหเปน

โมเลกุลขนาดเล็กลง พอท่ีจะดูดซึมเขาสูรางกายและเซลลของรางกายสามารถนําไปใชประโยชนได
ประกอบดวยอวยั วะตา งๆ ไดแก

๑. ปาก
๒. คอหอยและหลอดอาหาร
๓. กระเพาะอาหาร
๔. ลาํ ไสเ ล็ก
๕. ลาํ ไสใหญ
๖. ทวารหนกั

ÀÒ¾»ÃСͺÃкº¡ÒÃÂÍ‹ ÂÍÒËÒÃ
ทีม่ า : https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/30588-043066

õ. Ãкº¢ºÑ ¶Ò‹ »˜ÊÊÒÇÐ (Urinary system)
เปนระบบหน่ึงในรางกายท่ีเก่ียวของกับการขับของเสีย หรือขับสารพิษออกจาก

รางกาย เพ่ือควบคุมสภาวะรางกายใหคงที่ โดยน้ําปสสาวะจะเปนตัวนําพาของเสียออกจากรางกาย
จงึ ชว ยรักษาสมดลุ ของของเหลวและแรธาตตุ า งๆ

โครงสรา งของระบบขับถา ยปสสาวะ ประกอบดว ย
๑. ไต เปนอวยั วะคู มีรูปรา งคลา ยถ่ัว ทาํ หนาท่ีผลิตและขับถา ยนํ้าปสสาวะเพือ่ นํา
สารพษิ และสารเคมอี อกจากรา งกาย อกี ทงั้ ยงั ขบั เกลอื แรท เี่ กนิ ความจาํ เปน ออกจากรา งกาย เพอื่ รกั ษา
สมดลุ ของเกลือแร
๒. ทอไต
๓. กระเพาะปส สาวะ เปน อวยั วะทที่ าํ หนา ทเ่ี กบ็ พกั นาํ้ ปส สาวะชวั่ คราว กอ นขบั ออก
จากรางกาย โดยปกตมิ คี วามจเุ ฉลย่ี ๕๐๐ มิลลลิ ติ ร
๔. ทอปสสาวะ

๖

ÀÒ¾»ÃСͺÃкº¢Ñº¶‹Ò»ʘ ÊÒÇÐ
ทมี่ า : https://sites.google.com/a/bcnnv.ac.th/wichakar-phyabal-bukhkhl-thuk-chwng-way/bth-thi-4-kar-phyabal-phu-pwy-
thi-mi-khwam-phid-pkti-khxng-kar-khab-thay-passawa/kaywiphakh-laea-srirwithya-rabb-thang-dein-passawa

ö. ÃкºËÒÂ㨠(Respiratory system)
ประกอบดวยอวยั วะตางๆ ดงั นี้
๑. จมูก (Nose)
๒. หลอดคอ (Pharynx)
๓. หลอดเสยี ง (Larynx)
๔. หลอดลม (Trachea)
๕. ปอด (Lung) มี ๒ ขาง อยูใ นชอ งอก มีรปู รางคลายกรวย ภายในมลี กั ษณะ

คลายฟองน้ํา มีหนาท่ีนํากาซคารบอนไดออกไซดออกจากเลือด และนํากาซออกซิเจนเขาสูเลือด
¡Ãкǹ¡ÒÃ㹡ÒÃËÒÂã¨

เมื่อกลามเนื้อและกระดูกสวนอกขยายตัวและยกข้ึน ในขณะที่กะบังลมลดต่ําลง
ทําใหโพรงในชองอกขยาย ทําใหเกิดการหายใจเอาอากาศท่ีมีออกซิเจนเขาไปยังถุงลมในปอดท่ีมี
หลอดเลือดฝอยติดอยู ออกซิเจนจะผานผนังเสนเลือดฝอยเขาสูเม็ดเลือดแดง คารบอนไดออกไซด
ทอ่ี ยใู นหลอดเลอื ดจะผา นเขา สถู งุ ลมปอด และเมอื่ กลา มเนอื้ หยดุ ทาํ งานและหยอ นตวั ลง ทรวงอกยบุ ลง
และความดันในชองทองจะดันกะบังลมกลับมาอยูในลักษณะเดิม กระบวนการเชนน้ีทําใหความดัน
ในปอดเพ่ิมขึ้น เมื่อความดันในปอดสูงกวาความดันอากาศภายนอก อากาศภายในปอดพรอมกับ
กาซคารบ อนไดออกไซดจ งึ ถกู ดันออกสภู ายนอก ทําใหเ กิดการหายใจออก

ÀÒ¾»ÃСͺÃкº¡ÒÃËÒÂã¨
ท่มี า : http://www.bwc.ac.th/e-learning/virachai02/haijai.htm

๗

÷. ÃкºäËÅàÇÕ¹âÅËÔμ (Vascular system)
อวยั วะหรอื สว นประกอบทีส่ ําคญั ในระบบไหลเวียนโลหิต มีดังน้ี
๑. โลหิตหรือเลือด เปนเน้ือเยื่อชนิดหน่ึงท่ีทําหนาที่ลําเลียงสารอาหารตางๆ

ในรา งกาย ประกอบดว ย น้ําเลือด เม็ดเลอื ด และเกล็ดเลือด
๒. เสนเลือด แบง ออกเปน ๓ ชนดิ ไดแก
๒.๑ เสนเลือดแดง ทําหนาท่ีนําเลือดออกจากหัวใจไปยังเสนเลือดฝอย

เพอื่ นาํ ไปเลีย้ งสว นตา งๆ ของรางกาย
๒.๒ เสนเลือดดํา ทําหนาท่ีนําเลือดที่นําไปเลี้ยงสวนตางๆ ของรางกาย

แลวกลับสูห ัวใจ
๒.๓ เสนเลือดฝอย เปนเสนเลือดขนาดเล็ก มีหนาท่ีนําเลือดจาก

หลอดเลอื ดแดงไปเลยี้ งสว นตา งๆ ของรางกายและนาํ เลอื ดดาํ จากรา งกายไปยังหลอดเลือดดํา
๓. หัวใจ เปนอวัยวะท่ีสําคัญที่สุดในระบบไหลเวียนโลหิต ทําหนาที่สูบฉีดโลหิต

ไปเลี้ยงรางกาย มีขนาดประมาณเทากําปนของเจาของ อยูในชองอกระหวางปอดทั้ง ๒ ขาง หัวใจ
คนปกติจะเตนประมาณ ๖๐ – ๘๐ ครั้งตอ นาที

ÀÒ¾áÊ´§ÃкºäËÅàÇÂÕ ¹âÅËμÔ ÀÒ¾áÊ´§¡Ò÷Òí §Ò¹¢Í§ËÑÇã¨
ที่มา : https://kattytewli22.wordpress.com/72-2/ ทม่ี า : https://benjawan010335.wordpress.com/

๘

ø. Ãкº»ÃÐÊÒ· (Nervous system)
เปนระบบท่ีควบคุมการทําหนาท่ีของสวนตางๆ ทุกระบบในรางกายใหทํางาน

ประสานสมั พนั ธก นั เพอื่ ใหร า งกายสามารถปรบั ตวั ใหเ ขา กบั สง่ิ แวดลอ มทงั้ ภายในและภายนอกรา งกาย
ใหสามารถดํารงชีวิตอยูได นอกจากน้ีระบบประสาทยังเปนแหลงที่มาของความคิด ความรูสึก
สตปิ ญ ญา ความฉลาดไหวพรบิ การตดั สนิ ใจ การใชเ หตผุ ลและการแสดงอารมณอ กี ดว ย อวยั วะทสี่ าํ คญั
ของระบบประสาท ไดแก

๑. สมอง มลี กั ษณะเปน รูปคร่งึ วงกลมควา่ํ อยูในกะโหลกศรี ษะ เปนสว นทสี่ ําคญั
ที่สดุ เกย่ี วของโดยตรงกบั การเรียนรู ความโง ความฉลาด

๒. ไขสันหลัง เปนเนื้อเย่ือที่มีลักษณะเปนทอยาวอยูภายในกระดูกสันหลัง
เปนสวนท่ียาวตอลงมาจากสมอง หนาท่ีหลักคือถายทอดกระแสประสาทระหวางสมองกับสวนตางๆ
ของรางกาย

๓. เสนประสาท เปนเนื้อเย่ือท่ีมีลักษณะเปนเสนใยยาวๆ พบอยูในเนื้อเย่ือ
และอวัยวะตางๆ ทวั่ รา งกาย

ÀÒ¾ÊÁͧ ÀÒ¾ä¢Ê¹Ñ ËÅѧ ÀÒ¾àʹŒ »ÃÐÊÒ·

ทมี่ า : http://thenervous.weebly.com/ ทม่ี า : http://www.atom.rmutphysics.com/ ที่มา : http://www.moe.go.th/

ÀÒ¾»ÃСͺÃкº»ÃÐÊÒ·áÅÐÍÇÑÂÇÐã¹Ãкº»ÃÐÊÒ·

ù. Ãкºμ‹ÍÁäÃŒ·Í‹ (Endocrine system)
เปนกลุมเซลลท่ีสรางและหลั่งสารเคมีท่ีเรียกวาฮอรโมน แลวสงออกนอกตัวเซลล

โดยผานทางกระแสเลือดหรือน้ําเหลือง เพ่ือไปควบคุมเซลลเปาหมายท่ีอยูไกลออกไป ซึ่งฮอรโมน
มีความสําคัญตอรางกายและมีอิทธิพลตอพฤติกรรมของคนเรา โดยฮอรโมนแตละชนิดจะทํางาน
ไปพรอ มๆ กัน เพ่อื รักษาสมดลุ ของรา งกายใหคงทอี่ ยเู สมอ

หนาท่ีสําคัญของระบบตอมไรทอ คือ ควบคุมระบบพลังงานของรางกาย ควบคุม
ปริมาณนํ้าและเกลือแรในรางกาย ควบคุมการเจริญเติบโตของรางกาย ควบคุมระบบสืบพันธุ
และตอมนํา้ นม

๙

ÀÒ¾»ÃСͺÃкºμ‹ÍÁä÷Œ Í‹
ทมี่ า : https://sites.google.com/site/32645xwaywa1/rabb-txm-ri-thx

ñð. ÃкºÊº× ¾Ñ¹¸Ø (Reproductive system)
เปน ระบบเพอ่ื รกั ษาชาตพิ นั ธขุ องมนษุ ยใ หส บื ทอดตอ ไปได ประกอบดว ยระบบสบื พนั ธุ

ของเพศชายและระบบสบื พนั ธุของเพศหญิง

ÃкºÊº× ¾¹Ñ ¸¢Ø ͧà¾ÈªÒ ÃкºÊº× ¾Ñ¹¸¢Ø ͧà¾ÈËÞ§Ô

ÀÒ¾»ÃСͺÃкºÊº× ¾Ñ¹¸Ø
ที่มา : https://sites.google.com/site/biologytarnpla58e/kar-sub-phanth-laea-kar-ceriy-teibto

๑๐

ÊÃØ»

ความรดู า นกายวภิ าคพนื้ ฐาน เปน การศกึ ษาเกย่ี วกบั รา งกายและอวยั วะตา งๆ ของมนษุ ย
ถึงรูปราง ลักษณะ ความสัมพันธ และตําแหนงในสภาพปกติ ซึ่งเปนพื้นฐานในการศึกษาวิชาการ
ปฐมพยาบาล เพ่ือประโยชนในการวิเคราะห วินิจฉัยความผิดปกติที่เกิดขึ้น และนําไปประยุกตใชใน
การใหก ารปฐมพยาบาลผูไดรับบาดเจบ็ ไดอ ยางมีประสทิ ธภิ าพตอ ไป

¡Ô¨¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÕ¹

๑. ผูสอนและผูเ รียนชวยกันสรปุ เน้ือหา
๒. ผเู รยี นศึกษารปู ภาพรา งกาย และอวยั วะตา งๆ ของมนษุ ย

͌ҧͧÔ

อรพนิ ยงวัฒนา. ผแู ปล. ÃÒ‹ §¡ÒÂÁ¹ØÉÂ. กรงุ เทพฯ : สวุ ีริยาสาสน, ๒๕๕๕.
รําแพน พรเทพเกษมสันต. ¡ÒÂÇÀÔ Ò¤ÈÒÊμÃᏠÅÐÊÃÕÃÇÔ·ÂҢͧÁ¹Øɏ Human Anatomy and

Physiology. กรงุ เทพฯ : ศิลปบรรณาคาร, ๒๕๕๖.

๑๑

º··Õè ò

ËÅÑ¡¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ

¨´Ø »ÃÐʧ¤¡ ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ

๑. ผเู รียนมีความรหู ลักการปฐมพยาบาลผบู าดเจบ็
๒. ผเู รยี นบอกความหมายของการปฐมพยาบาล
๓. ผูเ รยี นทราบถงึ ขัน้ ตอนการปฐมพยาบาลทางยทุ ธวิธี
การบาดเจบ็ หรอื เจบ็ ปว ยเปน สง่ิ ทเี่ กดิ ขน้ึ ไดเ สมอ แตถ า หากไดร บั การชว ยเหลอื ในเบอื้ งตน
เพ่ือบรรเทาอาการบาดเจ็บหรือเจ็บปวยนั้น จะสงผลดีตอการรักษาพยาบาลในข้ันตอไป ดังนั้น
การปฐมพยาบาลจึงมีความจําเปนสําหรับทุกคนท่ีจะตองเรียนรูไว เพ่ือจะไดสามารถนํามาใชในการ
ชวยเหลือตนเองและคนรอบขางไดอยางถูกตอง รวมถึงเจาหนาที่ตํารวจควรมีความรูและทักษะ
ดานการปฐมพยาบาล เพอ่ื ใหสามารถชวยเหลือผูอน่ื ขณะปฏบิ ตั ิหนาท่ี และสามารถชวยเหลอื ตนเอง
หรือผูรวมงานหากอยูในสถานการณการตอสูหรือเกิดการปะทะกับฝายตรงกันขาม เพื่อลดโอกาส
การเกดิ ความพิการหรือการสูญเสียกาํ ลังพล
¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ หมายถึง การใหความชวยเหลือแกผูปวยหรือผูบาดเจ็บ ณ สถานที่
เกดิ เหตุ โดยใชอ ุปกรณเทา ที่จะหาไดในขณะนั้น มาใชใ นการรกั ษาเบือ้ งตน โดยทําการปฐมพยาบาล
ใหเร็วที่สุดหลังเกิดเหตุ เพื่อชวยบรรเทาอาการเจ็บปวย หรืออาการบาดเจ็บน้ันๆ กอนท่ีผูปวย
หรือผูบาดเจ็บจะไดร ับการดแู ลรักษาจากบุคลากรทางการแพทย หรอื ถกู นําสง ไปยังโรงพยาบาล

ÇμÑ ¶»Ø ÃÐʧ¤¢ ͧ¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ

๑. เพ่ือปองกนั หรือชวยไมใหผูบาดเจ็บเสยี ชวี ิต
๒. เพ่ือไมใ หผูบาดเจ็บไดรบั อันตรายเพิม่ ขนึ้
๓. เพ่ือลดความเจ็บปวดหรอื บรรเทาความทรมานของผบู าดเจบ็
๔. เพอื่ ใหผูบ าดเจบ็ กลับสสู ภาพเดมิ โดยเร็ว รวมท้ังปองกันความพิการทอี่ าจจะเกดิ ขึน้
ภายหลงั

ËÅ¡Ñ ¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ

หลักการทั่วไปในการปฐมพยาบาลน้ันจําเปนจะตองกระทําโดยเร็วที่สุด ซ่ึงตองคํานึงถึง
กลมุ บุคคลสองกลมุ ตอไปนี้

ñ. ¼ªŒÙ Ç‹ ÂàËÅÍ× สว นใหญเ ปน บคุ คลทอ่ี ยใู นเหตกุ ารณข ณะนน้ั จงึ ควรมหี ลกั การชว ยเหลอื
ดงั นี้

๑๒

๑.๑ ความปลอดภัยของสถานที่เกิดเหตุเปนส่ิงสําคัญท่ีตองคํานึงถึงกอน
เปนอันดับแรกกอ นเขา ไปใหก ารชว ยเหลือ

๑.๒ สํารวจระบบสําคัญของรางกายดวยสายตาอยางรวดเร็ว และวางแผนใหการ
ชว ยเหลอื อยา งมสี ติ ไมต น่ื เตนตกใจ หา มเคล่อื นยาย เมือ่ มกี ารบาดเจบ็ ของอวัยวะตางๆ ซ่ึงผใู หก าร
ชวยเหลืออาจมองไมเห็น ถาทําการเคล่ือนยายทันทีหรือไมถูกวิธี อาจทําใหเกิดการบาดเจ็บมากขึ้น
โดยเฉพาะกระดกู สันหลังหกั อาจทําใหผบู าดเจ็บหรือพกิ ารไปตลอดชวี ติ

แตมีขอยกเวนกรณีการบาดเจ็บเกิดขึ้นในสถานท่ีท่ีไมปลอดภัย อาจเกิด
อนั ตรายมากขน้ึ ทงั้ ผบู าดเจบ็ และผชู ว ยเหลอื หรอื ไมส ะดวกตอ การปฐมพยาบาล จาํ เปน ตอ งเคลอ่ื นยา ย
ผูบาดเจ็บไปอยูในท่ีปลอดภัยกอน จึงใหทําการชวยเหลือได เชน ผูบาดเจ็บอยูในนํ้า อยูในกองไฟ
หรอื กลางถนน เปน ตน

๑.๓ ชวยเหลือดวยความนุมนวล และระมัดระวัง โดยใหการชวยเหลือตามลําดับ
ความสาํ คัญของการมชี ีวติ หรอื ตามความรุนแรงท่ไี ดรับบาดเจ็บ

๑.๔ บนั ทกึ รายละเอียดเกย่ี วกับเหตกุ ารณ อาการ ลกั ษณะของผูบ าดเจ็บเก่ยี วกับ
การปฐมพยาบาลที่ไดทําการชวยเหลือ พรอมท้ังนําบันทึกดังกลาวติดตัวไปกับผูบาดเจ็บเสมอ
เพอื่ ประโยชนใ นการรกั ษาตอ ไป

ò. ¼ÙŒºÒ´à¨çº หรือผูเคราะหรายจากเหตุการณตางๆ โดยสาเหตุที่จะทําใหผูปวยเจ็บ
เสยี ชีวิตไดอ ยา งรวดเร็ว หากไมไ ดรับการปฐมพยาบาลทนั ที ไดแก

๒.๑ การหยดุ หายใจ
ทําใหรางกายขาดออกซิเจน และจะเสียชีวิตภายในไมก่ีนาที ผูปฐมพยาบาล

จงึ ตองรวู ธิ กี ารผายปอด ซึ่งวิธีท่ีงายและไดผลดีที่สุด คือ การเปาลมหายใจเขาปอดทางปากหรือจมกู
๒.๒ หัวใจหยุดเตน
ทําใหไมมีการสูบฉีดเลือด สําหรับนําออกซิเจนไปเล้ียงรางกายทั่วไป

ผูปฐมพยาบาลจําเปนจะตองรูวิธีสําหรับแกไขทําใหมีกระแสเลือดไหลเวียนในรางกาย คือ การนวด
หัวใจภายนอก

๒.๓ การเสยี เลือดจากหลอดเลอื ดใหญข าด
ทําใหเลือดไหลออกจากรางกายอยางรวดเร็ว และจะทําใหเสียชีวิต

ผูป ฐมพยาบาลจงึ ตอ งรูวิธกี ารหามเลอื ด
๒.๔ ภาวะช็อก
เปน การตอบสนองของศนู ยป ระสาทสว นกลางในสมองของรา งกายทถ่ี กู กระตนุ

ดว ยความรสู ึกท่สี งมาจากตําแหนง ทบี่ าดเจ็บ อาจมคี วามกลวั และความตกใจรว มดว ย ภาวะชอ็ กจะมี
ความรนุ แรงมาก ถา มกี ารสญู เสยี เลอื ดหรอื นาํ้ เหลอื ง (ในรายมแี ผลไหม) การชอ็ กอาจทาํ ใหเ สยี ชวี ติ ได
ทงั้ ท่บี าดเจ็บไมรุนแรงนกั ดงั น้นั ผูปฐมพยาบาลจงึ ตอ งรวู ธิ กี ารปองกนั และรักษาอาการช็อก

๑๓

¡Òû°Á¾ÂÒºÒżºŒÙ Ò´à¨ºç ·Ò§Â·Ø ¸Ç¸Ô Õ (Tactical Combat Casualty Care : TCCC)
ầ‹ Í͡໚¹ ó ª‹Ç§ ¤×Í

ชวงที่ ๑ การปฐมพยาบาลระหวางการปะทะ (Care Under Fire)
ชว งท่ี ๒ การปฐมพยาบาลในพน้ื ท่ีการปะทะ (Tactical Field Care)
ชวงท่ี ๓ การสง กลับผบู าดเจ็บทางยุทธวิธี (Tactical Evacuation Care)

¢¹éÑ μ͹¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ·Ò§ÂØ·¸ÇÔ¸Õ

ª‹Ç§·Õè ñ ¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅÃÐËÇ‹Ò§¡ÒûзР(Care Under Fire)
เรม่ิ ทาํ การปฐมพยาบาลในทเ่ี กดิ เหตุ ซงึ่ ผบู าดเจบ็ และผชู ว ยเหลอื ยงั อยภู ายใตก ารปะทะ
หรอื อยูในภาวะอันตราย ตามข้นั ตอน ดงั น้ี
๑. ยิงตอบโต รอ งขอกาํ ลังเพ่ิม และหาทีก่ ําบงั โดยเนนความปลอดภยั ของผชู วยเหลือ
กอนเปนลําดับแรก
๒. ตรวจสอบวาผบู าดเจ็บยงั มีชวี ิตอยหู รือไม ดว ยการถามตอบ หรือใหท าํ ตามสง่ั
๓. ถาผูบาดเจ็บสามารถชวยเหลือตัวเองได ใหผูบาดเจ็บทําการชวยเหลือตัวเองกอน
(self-aid) เชน การยิงตอบโต เขาทกี่ ําบัง หามเลอื ดโดยใชส ายรดั หา มเลือด
๔. ยิงคุม ครองผบู าดเจ็บ ไมใหบาดเจ็บเพ่มิ ขึน้
๕. เขา ชวยเหลอื ผูบาดเจบ็ เมอ่ื สถานการณป ลอดภยั
๖. ถา ผบู าดเจบ็ ไมต อบสนอง ใหเคล่อื นยา ยผูบาดเจ็บเขา สทู ก่ี ําบงั หรือท่ปี ลอดภัย
๗. เมอ่ื สถานการณส งบและปลอดภยั ควรรบี แจง เหตเุ พอ่ื ขอความชว ยเหลอื และรายงาน
ผูบังคับบัญชา
ª‹Ç§·èÕ ò ¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅã¹¾×¹é ·èÕ¡ÒûзР(Tactical Field Care)
เริ่มทําการปฐมพยาบาล เม่ือผูชว ยเหลอื และผูบาดเจบ็ อยูในสถานการณทป่ี ลอดภัยแลว
คือ ไมตกอยูภายใตการยิงปะทะ มีท่ีกําบังปลอดภัย แตยังมีขีดจํากัดในเร่ืองของเคร่ืองมือ เวลา
และอุปกรณทางการแพทย การชวยเหลืออาจตอเนื่องจากการปฐมพยาบาลชวงระหวางการปะทะ
หรือไมกไ็ ด ตามขนั้ ตอนการประเมนิ และปฐมพยาบาลโดยใชหลัก MABC ดงั นี้
๑. M : Massive Hemorrhage (»ÃÐàÁÔ¹¡ÒÃàÊÕÂàÅ×Í´ÁÒ¡)

ผูชวยเหลือประเมินอาการผูบาดเจ็บอยางรวดเร็ว ปฐมพยาบาลอาการบาดเจ็บ
ท่จี ะทาํ ใหถึงแกชีวติ กอ น เชน การหาตําแหนง เสียเลอื ดมากและหยุดการไหลของเลือดทันที โดย

- ใชมือท่ีสวมถุงมือแลวลูบตามรางกายของผูบาดเจ็บต้ังแตหัวจรดเทา เพื่อหา
ตาํ แหนงท่มี เี ลอื ดไหล

- สาํ รวจมือตนเองหลงั จากทใ่ี ชม อื ลูบไปตามรา งกายของผูบาดเจบ็
- เมื่อเจอแผล ใหทาํ แผลนั้นใหเ สรจ็ กอ น (หรอื พบจุดทมี่ กี ารเสยี เลือดรุนแรงใหท ํา
ทันที)

๑๔

- พลิกตัวผูปวยเพ่ือสํารวจวามีแผลดานหลังหรือไม ถามีเลือดออกมากใหทําการ
หามเลอื ด

- ประเมินระดับความรสู ึกตัว (Assessment Mental status) ควบคูไปดวยโดยการ
ถามคาํ ถาม ๓ ขอ : ชื่อ, วัน, สถานท่ี และการใชระบบ AVPU

การประเมินระดับความรูสกึ ตวั ใชห ลักการประเมนิ โดยใชอ ักษรชวยจาํ AVPU ดงั นี้
๑) A = Alert หมายถงึ ผบู าดเจบ็ รสู กึ ตวั ดี พดู คยุ รเู รอื่ ง สามารถบอก ชอ่ื อยทู ไ่ี หน
วนั เดือน ป ได
๒) V = Verbal response หมายถึง ผูบ าดเจ็บตอ งใชเ สยี งเรยี ก จึงตอบสนองตอ
การรับรู
๓) P = Painful stimulus หมายถงึ ผบู าดเจบ็ ตอบสนอง เมอื่ กระตนุ ดว ยความเจบ็ ปวด
๔) U = Unresponsive หมายถงึ ผเู จบ็ ไมร ูสกึ ตวั

Alert : ผบู าดเจบ็ รสู กึ ตวั ดี

ท่มี า : www.nmd.go.thdocumentpdfebook2ebook.pdf

Verbal responsive : ผูบาดเจบ็ ตอ งใชเ สียงเรยี ก จงึ ตอบสนองตอการรบั รู

ท่มี า : www.nmd.go.thdocumentpdfebook2ebook.pdf

๑๕

Painful stimulus : ผูบาดเจบ็ ตอบสนองตอ ความเจบ็ ปวด

ทีม่ า : www.nmd.go.thdocumentpdfebook2ebook.pdf

วธิ ีกระตนุ ใหผ ูบาดเจ็บตอบสนองตอ ความเจบ็ ปวด มีอยู ๒ ลกั ษณะ ดงั น้ี
๑. การตอบสนองตอความเจ็บปวดของระบบสวนกลาง (Central painful stimulus)
มวี ธิ ีกระตุน ดงั นี้

• การกดบรเิ วณกระดูกเหนอื เบาตา (supraorbital pressure)
• การนวดบรเิ วณกระดูกหนาอก (sterna rub)
• การหยิกบริเวณรกั แร (armpit pinch)
๒. การกระตุนตอ ความเจ็บปวดของระบบสว นปลาย (Peripheral painful stimulus)
โดยใชวิธกี ารกระตนุ ดวยการใชข องแขง็ เชน ดา มปากกากดบริเวณ โคนเล็บ (nail bed pressure)
ในระหวา งการกระตนุ ผูบาดเจบ็ ดวยวิธที ่กี ลาวมา ผูบาดเจบ็ จะมีปฏกิ ริ ยิ า เชน ใชมือปด หรอื ขยับหนี
หรืออาจแสดงลักษณะ เชน การเกร็งตวั งอแขน (decorticate) หรอื ตวั เกรง็ เหยียดแขน (decerebrate)
บงชถ้ี ึง ผูบาดเจ็บอาจมีอาการผิดปกติทางสมอง ตามมา

Flexion (decorticate) posturing

Extontion (decorticate) posturing

ภาพแสดง ลกั ษณะการแสดงถงึ การเกรง็ ตวั งอแขน และตัวเกร็งเหยียดแขน เมื่อกระตุน ดวยความเจบ็ ปวด

ทม่ี า : www.nmd.go.thdocumentpdfebook2ebook.pdf

๑๖

Unresponsive : ผูปว ยเจ็บไมต อบสนองตอ การรบั รู

ท่ีมา : www.nmd.go.thdocumentpdfebook๒ebook.pdf

หากผบู าดเจบ็ มีอาการหวาดระแวง/สับสน “ควรทําการปลดอาวธุ ”
เพอื่ ปองกันการทํารา ยตัวเองและผูชว ยเหลือ

ò. A : Airway ¡ÒÃμÃǨ´¤Ù ÇÒÁ¼Ô´»¡μ¢Ô ͧ·Ò§à´Ô¹ËÒÂã¨
(๑) เปด ทางเดนิ หายใจ
• ในกรณีที่ไมสงสัยวามีการบาดเจ็บบริเวณกระดูกตนคอ ใชวิธีกดหนาผาก-

เชยคาง (Head-tilt Chin-Lift)

(Jaw Thrust) ที่มา : http://thainurseclub.blogspot.com/

• ในกรณีท่ีสงสัยวามีการบาดเจ็บบริเวณกระดูกตนคอ ใชวิธียกขากรรไกร

ทมี่ า : https://danger.mongabay.com/

๑๗

(๒) ดู : ส่งิ อดุ ก้นั ทางเดนิ หายใจ นาํ สง่ิ ทอ่ี ดุ ก้นั
ทางเดนิ หายใจออก (ถา ม)ี

(๓) ฟง : เสยี งลมหายใจของผูบาดเจบ็
(๔) สัมผัส : ผชู วยเหลือใชแกม แนบบรเิ วณปากและจมกู

ของผูบ าดเจบ็ วารูสึกถงึ ลมหายใจของผบู าดเจบ็ หรือไม
(จับอัตราความถี่ของการหายใจ)
(๕) หากจาํ เปน ใหใ ชท อ ชว ยหายใจชนดิ สอดทางปาก (OPA) หรอื สอดทางจมกู (NPA)

การใชท อชวยหายใจชนดิ สอดทางจมกู (NPA) การใชทอ ชว ยหายใจชนิดสอดทางปาก (OPA)

ท่มี า : https://www.aic.cuhk.edu.hk/web8/ ท่ีมา : https://www.aic.cuhk.edu.hk/web8/
Nasopharyngeal%20airway.htm Guedel%20airway.htm

ó. B : Breathing ¡ÒÃμÃǨ´Ù¤ÇÒÁ¼Ô´»¡μԢͧ¡ÒÃËÒÂã¨
(๑) ถอด/ตัด/ฉีก เส้ือผาที่ปดทรวงอก/รักแรออก เพ่ือใหเห็นชัดเจนและสามารถ

สาํ รวจบาดแผลท่ียังไมเห็นได
(๒) สังเกตหนาอกของผูบาดเจ็บบริเวณปอด พองและยุบพรอมกันท้ัง ๒ ขาง

ในขณะหายใจ
(๓) ตรวจดบู าดแผล ถา มใี หร บี ทาํ แผลบาดเจบ็ ทหี่ นา อก เชน แผลทะลบุ รเิ วณหนา อก

ดวยแผนฟลมปดแผลชองอก/ทําแผลแบบกันน้ําและอากาศ จะตองหาทางเขา – ออกของแผล
และทาํ การปดแผลท้งั สองทาง

(๔) ตองใชเ ขม็ เจาะระบายลมออกจากชองอกหรอื ไม
ô. C : Circulation ¡ÒÃμÃǨ¡ÒÃäËÅàÇÂÕ ¹¢Í§àÅÍ× ´ áÅÐËÒ¡ÒúҴ਺ç ã¹ÊÇ‹ ¹μÒ‹ § æ
¢Í§ÃÒ‹ §¡ÒÂ

(๑) ตรวจชพี จรท่ีคอ/ขอมอื
(๒) ปฐมพยาบาลบาดแผลเลก็ นอยอ่นื ๆ ทพี่ บ

หากผูบาดเจบ็ ไมม สี ัญญาณชพี (ไมหายใจ ไมม ีชพี จร)
จะทําการชว ยฟนคืนชพี (CPR) เมอื่ แนใ จวา อยูในสถานการณท ่ีปลอดภยั
เพราะหากสถานการณยงั ไมปลอดภยั ผูชวยเหลอื อาจตกอยูใ นอนั ตรายได

๑๘

ªÇ‹ §·èÕ ó ¡ÒÃʧ‹ ¡ÅºÑ ¼ŒÙºÒ´à¨ºç ·Ò§Â·Ø ¸ÇÔ¸Õ (Tactical Evacuation Care)
เปน การเตรยี มผบู าดเจบ็ ใหพ รอ มสาํ หรบั การสง กลบั ซง่ึ อาจจะเปน การสง กลบั โดยพาหนะ
ทางการแพทย (MEDEVAC) หรอื การสง กลับโดยไมใชพ าหนะทางการแพทย (CASEVAC)
หากจาํ เปน ตอ งสง กลบั โดยไมใ ชพ าหนะทางการแพทย ผชู ว ยเหลอื ตอ งทาํ การเคลอื่ นยา ย
ผูบาดเจ็บดวยความระมัดระวัง เพ่ือปองกันไมใหผูบาดเจ็บไดรับความบาดเจ็บเพ่ิมมากขึ้น
โดยผชู ว ยเหลอื ตอ งสามารถทาํ การปฐมพยาบาลตามความจาํ เปน ระหวา งการสง กลบั ตามขนั้ ตอนดงั นี้
๑. การเขาเฝอกชวั่ คราว

(๑) ประคองศีรษะใหอ ยูน่ิง ถาสงสัยวามีการบาดเจ็บทก่ี ระดกู สนั หลัง
(๒) ตรวจดภู าวะกระดกู หกั ตามสว นตา ง ๆ ของรา งกาย และทาํ การดามกระดกู ทหี่ กั
๒. ประเมินผูปว ยซา้ํ
- ระดบั ความรูสึกตัว, ทางเดินหายใจ, การหายใจ, การเสยี เลือด
๓. สัญญาณชพี
- อตั ราการเตนของหวั ใจ, การหายใจ, ความดนั โลหิต, อณุ หภูมิรา งกาย

¡ÒûÃÐàÁÔ¹ÊÑÞÞÒ³ª¾Õ (Vital sign)

ÊÑÞÞÒ³ªÕ¾ เปนสิ่งท่ีบงบอกถึงความมีชีวิตของบุคคล ซ่ึงประกอบดวย อุณหภูมิ
ชีพจร (อัตราการเตนของหัวใจ) การหายใจและความดันโลหิต ทําใหสามารถประเมินอาการผิดปกติ
ของรางกาย ความรุนแรงของการบาดเจ็บ และความเรงดวนในการรักษา เพ่ือวางแผนและตัดสินใจ
ทาํ การปฐมพยาบาล ดงั น้ี

ñ. Í³Ø ËÀÁÙ Ô (temperature)
อณุ หภมู ขิ องรา งกายเปน ความสมดลุ ระหวา งความรอ นทรี่ า งกายสรา งขนึ้ กบั ความรอ น

ที่สญู เสียไปจากรางกาย อณุ หภมู ริ างกายปกติระหวา ง ๓๖.๕ – ๓๗.๕ องศาเซลเซียส
(๑) ภาวะผดิ ปกตขิ องอุณหภมู ริ างกาย
- อุณหภมู ริ างกายสูงกวา ๓๗.๕ องศาเซลเซียส หรอื ทเ่ี รียกวา ภาวะอุณหภูมิ

รา งกายสงู กวาปกตหิ รอื “เปนไข” โดยแสดงอาการตวั รอน หนาแดง ตวั แดง เหงือ่ ออก ชีพจรเตนเรว็
กระสับกระสา ย

- อุณหภูมริ างกายตาํ่ กวา ๓๖.๕ องศาเซลเซียส หรอื ทีเ่ รยี กวา ภาวะอณุ หภมู ิ
รางกายต่ํากวาปกติ ผูบาดเจ็บจะมีอาการหนาวส่ัน รูสึกหนาวและส่ัน ผิวหนังซีดและเย็น ความดัน
โลหติ ตํ่า ปสสาวะออกนอ ย สบั สนมึนงง งว งซมึ

(๒) วิธกี ารวดั อุณหภมู ิรางกาย
- ใชปรอท ท่เี ปนแทง แกว วดั ทางปาก รักแร ทางทวารหนัก

๑๙

- สาํ หรบั การปฏบิ ตั งิ านทางยทุ ธวธิ ี จะวดั อณุ หภมู โิ ดยใชก ารสมั ผสั ตวั ผบู าดเจบ็
เพื่อประเมนิ อุณหภูมิรางกายเบ้อื งตน วามคี วามผดิ ปกตขิ องอณุ หภูมริ างกายอยางไร

ò. ªÕ¾¨ÃËÃÍ× ÍμÑ ÃÒ¡ÒÃàμ¹Œ ¢Í§ËÇÑ ã¨ (Pulse)
เปน การหดและขยายตวั ของหลอดเลอื ดแดงเปน จงั หวะ ในการสบู ฉดี เลอื ดไปหลอ เลยี้ ง
รา งกายสงผลใหสามารถจบั ชีพจรไดต ลอดเวลา
๒.๑ อตั ราการเตน ของชพี จรปกติ ดังน้ี
(๑) ทารกแรกเกดิ ถงึ ๑ เดือน อตั ราการเตนของชีพจรประมาณ
๑๒๐ - ๑๖๐ ครั้ง/นาที
(๒) เด็กอายุ ๑ -๑๒ ป อัตราการเตน ของชีพจรประมาณ
๘๐ - ๑๒๐ ครั้ง/นาที
(๓) วยั รนุ - วัยผูใหญ อตั ราการเตน ของชีพจรประมาณ
๖๐ - ๑๐๐ ครงั้ /นาที
๒.๒ ตาํ แหนง การจบั ชีพจร
(๑) ดา นขา งของคอ คลาํ ไดชดั เจนจุดบริเวณมุมขากรรไกรลา ง
(๒) ดา นในของตน แขน
(๓) ขอมือดานในบริเวณกระดูกปลายแขนดานนอกหรือดานหัวแมมือ
เปนตําแหนงทน่ี ยิ มจบั ชีพจรมากท่สี ุด เพราะเปนทท่ี จ่ี ับไดงา ยและไมร บกวนผปู วย
(๔) บริเวณขาหนีบ
(๕) บรเิ วณหลงั ปมุ กระดกู ขอ เทา ดา นในและบรเิ วณหลงั เทา ใหด ตู ามแนวกลาง
ตงั้ แตห วั เขา ลงไป ชพี จรท่ีจบั ไดจ ะอยกู ลางหลังเทา ระหวา งนิว้ หวั แมเทา กบั น้วิ ช้ี
๒.๓ วธิ ีปฏบิ ตั ใิ นการจบั ชพี จร
วางนวิ้ ช้ี และนวิ้ กลาง ลงบนตาํ แหนง ตามขอ ๒.๒ โดยนบั จาํ นวนครง้ั ของการเตน ใน
๑ นาที เพือ่ ประเมนิ อาการของผูบาดเจบ็

ตาํ แหนงชีพจรทีค่ อ ตําแหนงชีพจรที่ทองแขนดานใน ตาํ แหนงชีพจรทข่ี อ มอื

ที่มา : สํานักงานตาํ รวจแหง ชาติ

๒๐

ตําแหนง ชีพจรทข่ี าหนีบ ตําแหนงชีพจรที่หลงั เทา ตาํ แหนงชีพจรท่ีขอ เทาดา นใน

áÊ´§μÓá˹§‹ ¡ÒèºÑ ª¾Õ ¨Ã

ที่มา : สํานักงานตาํ รวจแหง ชาติ

หามใชน ้วิ หัวแมม อื ในการจับชีพจร เนอ่ื งจากนิว้ หัวแมมอื มีหลอดเลือดฝอย
ซ่งึ อาจทําใหเจาหนาทีส่ ับสนระหวางชีพจรของเจา หนา ทีก่ ับชีพจรของผบู าดเจ็บ

ó. ¡ÒÃËÒÂ㨠(Respiration)
เปนการนําเอาออกซิเจนเขา สูรางกายและนําคารบ อนไดออกไซดออกจากรางกาย
๓.๑ สิ่งทตี่ องสงั เกตในการหายใจ มีดังน้ี
(ñ) ÍÑμÃÒ¡ÒÃËÒÂ㨠มีหนวยเปนครั้ง/นาที โดยการหายใจเขาและออก
นบั เปน ๑ ครั้ง อตั ราการหายใจปกติ มีดงั น้ี
• ทารกแรกเกิด อัตราการหายใจประมาณ ๓๕ – ๔๐ คร้ัง/นาที
• เด็ก อัตราการหายใจประมาณ ๒๐ – ๓๐ ครัง้ /นาที
• ผใู หญ อตั ราการหายใจประมาณ ๑๖ – ๒๐ คร้ัง/นาที
(ò) Å¡Ñ É³Ð¢Í§¡ÒÃËÒÂ㨠สามารถสงั เกตไดจ ากการเคลอื่ นไหวของหนา อก
หนา ทอ ง โดยปกตลิ กั ษณะการหายใจจะมจี งั หวะการหายใจเขา และหายใจออกสมา่ํ เสมอไมต อ งใชแ รง
ไมมีเสยี ง และไมเ จ็บปวด หากผบู าดเจ็บมลี กั ษณะการหายใจท่ตี างไปจากนแี้ สดงวา มคี วามผิดปกติ

ô. ¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËÔμ (Blood pressure/ BP) เปนแรงดันเลือดขณะท่ีหัวใจบีบตัว
และคลายตวั ไดแก

(๑) คา ความดันสูงสดุ (Systolic pressure) เปนคาความดนั ตัวบน เกดิ จากแรงดนั
เลือดขณะทหี่ วั ใจบบี ตวั ซ่งึ มคี า ปกติประมาณ ๙๐ - ๑๔๐ มิลลเิ มตรปรอท (mmHg)

(๒) คาความดันตํ่าสุด (Diastolic pressure) เปนคาความดันตัวลาง เกิดจาก
แรงดนั เลอื ดขณะที่หวั ใจคลายตัว ซง่ึ มคี าปกตปิ ระมาณ ๖๐–๙๐ มลิ ลเิ มตรปรอท (mmHg)

๔.๑ ภาวะความดันโลหติ ผิดปกติ
• ความดันโลหิตสูง (Hypertension) : ความดันสูงกวาปกติวัดได

๑๔๐/๙๐ mmHg

๒๑

อาการ ของภาวะความดนั โลหติ สงู ไดแ ก ปวดศรี ษะบรเิ วณทา ยทอย
ตาพรา หรอื มองไมเ หน็ คล่ืนไส อาเจียน ชกั และหมดสติในท่ีสดุ

• ความดนั โลหติ ตาํ่ (Hypotension) : ความดนั ลดตา่ํ ลงกวา ปกตวิ ดั ได
นอยกวา ๙๐/๖๐ mmHg

อาการ ของภาวะความดันโลหิตตํ่า ไดแก ออนเพลีย ไมมีแรง
เหนอ่ื ยงา ยกวา ปกติ หนา ซีด เหงอ่ื ออก ตวั เย็น เปน ลมหมดสติ

áÊ´§¡ÒÃÇÑ´¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËμÔ â´Â㪌ÍØ»¡Ã³áÅСÒÃÇ´Ñ ¤ÇÒÁ´¹Ñ âÅËÔμâ´ÂäÁÁ‹ ÍÕ »Ø ¡Ã³
ท่มี า : สาํ นกั งานตํารวจแหง ชาติ

๔.๒ การวัดความดันโลหิต ในสถานการณที่ไมมีเคร่ืองวัดความดันโลหิต
จะสามารถประเมนิ ความดนั โลหติ ของผบู าดเจบ็ จากการจบั ชพี จร โดยมคี า ประมาณของความดนั โลหติ
ตวั บน (Systolic) ดังนี้

(๑) หากจับชพี จรพบท่หี ลังเทา หรือขอเทาดา นใน แสดงวา ผูบาดเจบ็ มี
ความดันโลหติ ตัวบน (Systolic) มากกวา ๙๐ mmHg

(๒) หากจบั ชพี จรพบทขี่ อ มอื แสดงวา ผบู าดเจบ็ มคี วามดนั โลหติ มากกวา
๘๐ mmHg แตน อยกวา ๙๐ mmHg

(๓) หากจับชพี จรพบตนแขนดา นในหรือที่ขาหนีบ แสดงวา ผูบาดเจบ็ มี
ความดนั โลหติ มากกวา ๗๐ mmHg แตนอยกวา ๘๐ mmHg

(๔) หากจบั ชพี จรพบทตี่ น คอ แสดงวา ผบู าดเจบ็ มคี วามดนั โลหติ มากกวา
๖๐ mmHg แตนอ ยกวา ๗๐ mmHg
หากผูบาดเจ็บมีความดันโลหิตตัวบน (Systolic) นอยกวา ๖๐ mmHg (จับชีพจรพบที่ตนคอ
เทาน้ัน) แสดงวาเร่ิมเขาสูภาวะช็อกซึ่งจะทําใหมีโอกาสเสียชีวิตมากยิ่งข้ึน ผูชวยเหลือตองให
การปฐมพยาบาลและรบี นาํ สง บคุ ลากรทางการแพทยโ ดยเรว็ ทส่ี ดุ ระหวา งนาํ สง ตอ งประเมนิ สญั ญาณชพี
ทุก ๕ นาที รักษาความอบอุนรางกายของผูบาดเจ็บ และชวยลดการเสียเลือดออกจากรางกาย
ของผูบาดเจ็บใหไ ด

๒๒

ô. à¤ÅÍ×è ¹ÂŒÒ¼Œ»Ù dž Âà¾×èÍÃѺ¡ÒÃÃÑ¡ÉÒμ‹Íä»

»ÃÐà´¹ç ÊÓ¤ÑÞ

- การเสยี เลอื ดเปนสิ่งท่อี ันตรายท่ีสดุ
- หากไมแนใจวา กระดกู สันหลังไดร บั บาดเจ็บหรอื ไม ใหพยายามประคองกระดกู สันหลังไว
- ใชผ าหม คลุมตัวผปู วยไวต ลอดเวลาทไ่ี มไดท ําการรกั ษา เพือ่ รักษาความอบอนุ ของรางกาย
- หากคิดวายังประเมินผูบาดเจ็บหรือตรวจรักษายังไมถี่ถวนใหทําการประเมินผูบาดเจ็บและ

ตรวจสอบสัญญาณชีพไดเ สมอ

ÊÃØ»

การปฐมพยาบาลเปนการชวยรักษาชีวิตของผูปวย การปฐมพยาบาลที่ถูกตอง
และรวดเรว็ สามารถชว ยลดอนั ตรายทรี่ นุ แรงหรอื ลดความเสยี่ งตอ การเสยี ชวี ติ ชว ยปอ งกนั ไมใ หผ ปู ว ย
ไดร บั อนั ตรายมากขน้ึ ลดอนั ตรายจากการบาดเจบ็ ชว ยปอ งกนั ภาวะแทรกซอ นหรอื ความพกิ ารทอ่ี าจ
เกดิ ขน้ึ หลงั จากประสบอบุ ตั เิ หตุ และชว ยลดอาการเจบ็ ปวดทรมานจากการไดร บั บาดเจบ็ ตา งๆ ตลอดจน
ชวยใหผูปวยฟนตัวและกลับสูสภาพเดิมโดยเร็ว เน่ืองจากผูปวยมักมีความกังวลเก่ียวกับอาการ
บาดเจ็บของตนเอง

นอกจากนแี้ ลว การปฏบิ ตั งิ านของเจา หนา ทต่ี าํ รวจนน้ั นอกจากจะตอ งมคี วามรทู างยทุ ธวธิ ี
ในการปองกันตนเองแลว การมีความรูดานการปฐมพยาบาลเปนอีกทักษะหนึ่งที่มีความสําคัญ
และจาํ เปน ในการปฏบิ ตั หิ นา ที่ เพราะเจา หนา ทไี่ มอ าจรไู ดว า ในแตล ะภารกจิ จะตอ งเผชญิ เหตใุ นลกั ษณะ
ใดบา ง ถึงแมไดพ ยายามตอสูปอ งกันอยางเต็มทแ่ี ลว หากเกิดการบาดเจบ็ ข้นึ ขณะปฏิบัติหนา ท่ี การท่ี
เจา หนา ทม่ี คี วามรเู กย่ี วกบั การปฐมพยาบาลจะทาํ ใหส ามารถชว ยเหลอื ตนเองและผอู นื่ ได อยา งไรกต็ าม
ในสถานการณท เี่ ปน อนั ตรายตอ ผชู ว ยเหลอื และผบู าดเจบ็ การทจ่ี ะทาํ ใหผ บู าดเจบ็ รอดชวี ติ ขน้ึ อยกู บั
วธิ กี ารปฐมพยาบาลท่รี วดเร็ว ถกู วธิ แี ละปลอดภยั ไมท ําใหก ารบาดเจบ็ รุนแรงมากขึน้ เปนการชวยให
ผูบ าดเจ็บมีโอกาสรอดชีวิตสูงข้นึ และลดโอกาสการเกิดความพกิ าร หรือการสญู เสยี กาํ ลังพล

¡Ô¨¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÕ¹

๑. ผูสอนและผเู รียนชวยกันสรุปเน้อื หา
๒. ฝก ปฏิบตั ขิ ้นั ตอนการปฐมพยาบาลทางยทุ ธวธิ ี

๒๓

͌ҧÍÔ§

นายแพทยเ รอื งศักด์ิ ศริ ิผล.(๒๕๕๑). ¤ÁÙ‹ ×Í»°Á¾ÂÒºÒÅ. กรงุ เทพฯ : นานมบี คุ ส.
สาํ นกั งานตาํ รวจแหง ชาต.ิ (๒๕๕๗). ¤Á‹Ù Í× ¡Òý¡ƒ Â·Ø ¸Ç¸Ô »Õ ÃÐจาํ ʶҹตÕ าํ ÃǨ. กรงุ เทพฯ. โรงพมิ พต าํ รวจ.
โรงเรียนเสนารักษ กรมแพทยทหารบก. (ไมปรากฏปท่ีพิมพ). ¤Ù‹Á×Í»ÃСͺ¡ÒÃÊ͹ ËÅÑ¡¡ÒôÙáÅ

¼ºÙŒ Ò´à¨ºç ·Ò§Â·Ø ¸ÇÔ¸Õ Tactical Combat Casualty Care (สําËÃºÑ ¤ÃÙ/ÍÒ¨ÒÏ).
คน เมอ่ื ๑๒ กรกฎาคม ๒๕๕๙, จากกองทพั บก เวบ็ ไซต: http://www.rta.mi.th/630a0u/
qa_amds/file_qa_amds/life_oriented_strategy.pdf

๒๕

º··Õè ó

¡Òû°Á¾ÂÒºÒźҴá¼ÅáÅСÒÃËŒÒÁàÅÍ× ´

¨´Ø »ÃÐʧ¤¡ÒÃàÃÕ¹ÌÙ

๑. ผเู รียนสามารถจําแนกชนดิ ของบาดแผลและทําการปฐมพยาบาลบาดแผลได
๒. ผเู รยี นสามารถอธบิ ายลักษณะการเสียเลอื ดภายนอกและการเสียเลอื ดภายในได
๓. ผเู รียนสามารถทําการหา มเลือดใหแ กผูบ าดเจ็บทม่ี กี ารเสียเลือดไดอยา งถกู วิธี
อุบัติเหตุเกิดขึ้นไดเสมอ อาจเปนเพราะความประมาทของตนเองและผูอื่น หรือ
เปนเหตุสุดวิสัย สิ่งที่ตามมาเม่ือเกิดอุบัติเหตุคือบาดแผล การปฐมพยาบาลบาดแผลอยางถูกตอง
จะชวยปองกันอันตรายและลดอาการแทรกซอนที่อาจเกิดข้ึนได การเกิดบาดแผลแมเห็นภายนอก
เพยี งเลก็ นอ ย แตอ าจเปน สาเหตใุ หอ วยั วะภายในบาดเจบ็ รนุ แรงจนเปน สาเหตใุ หเ กดิ การเสยี เลอื ดมาก
ช็อก หัวใจหยุดเตน สมองบาดเจ็บ รวมท้ังเสนประสาทถูกทําลาย และหากบาดแผลน้ันเกิดจากการ
กระทําของผูอ่ืน จนเปนเหตุใหถึงกับเสียชีวิต บาดแผลจะกลายเปนหลักฐานในการช้ีชัดถึงสาเหตุ
การตาย และเปน หลักฐานสําคญั ในการมัดตัวผกู ระทําความผดิ ในคดฆี าตกรรมได
ºÒ´á¼Å เกิดจากการฉีกขาดของเน้ือเยื่อและอวัยวะท้ังภายนอกและภายในรางกาย
ซึ่งอาจเกิดจากการไดรับแรงกระแทกจากของแข็ง (Mechanical Forces) หรืออาจเกิดจากของมีคม
จนทําใหเกิดรอยแยกของผิวหนังหรือเนื้อเยื่อช้ันใน จนอาจทําใหเปนอันตรายถึงเสียชีวิตได ดังน้ัน
การปฐมพยาบาลบาดแผลอยางถูกตอง จะชวยปองกันอันตราย และลดอาการแทรกซอน
ท่จี ะเกดิ ขน้ึ ได โดยควรปฏบิ ัตดิ ังน้ี

ª¹´Ô ¢Í§ºÒ´á¼Å
ñ. ºÒ´á¼Å»´
เปน บาดแผลทไี่ มม รี อยแยกของผวิ หนงั ปรากฏใหเ หน็ เกดิ จากแรงกระแทกของของแขง็
ท่ีไมมีคม แตอาจมีการฉีกขาดของเนื้อเย่ือและเสนเลือดฝอยใตผิวหนัง ซ่ึงมองจากภายนอกจะเห็น
เปนลักษณะฟกชํา้ โดยอาจมอี าการปวดรว มดวย แผลประเภทนท้ี ี่พบเห็นไดบอยในชวี ติ ประจาํ วันคอื
รอยฟกชํ้าเปนจํ้าเลือด ซึ่งเกิดจากแรงกระแทกของวัตถุไมมีคม หรือส่ิงของตกหลนใสบริเวณรางกาย
เชน ศีรษะ แขน ขา แตทําใหหลอดเลือดฝอยใตผิวหนังฉีกขาด มีเลือดซึมอยูในเน้ือเย่ือ การฟกช้ํา
ทรี่ นุ แรงอาจบอกถงึ อาการบาดเจ็บท่ีรนุ แรงได เชน กระดกู แตกหรือหัก
¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ
(๑) ยกและประคองสว นทบ่ี าดเจบ็ ใหอยู
ในทาสบาย
(๒) ประคบเย็นและรัดสว นทฟ่ี กช้าํ
(๓) ถา มีขอเคลด็ หรือกระดูกแตกหรือหกั
ใหร บี สง แพทย
ทีม่ า : เรอื งศักดิ์ ศริ ผิ ล

๒๖

ò. ºÒ´á¼Åà»´
เปน บาดแผลท่ีทาํ ใหเกดิ รอยแยกของผวิ หนงั แบงออกเปน
ò.ñ á¼Å¶ÅÍ¡ เปน แผลตน้ื มผี วิ หนงั ถลอกและมเี ลอื ดออกเลก็ นอ ย ไมม อี นั ตราย

รุนแรง พบบอยในชวี ติ ประจาํ วนั เชน การหกลม การถูกขีดขวน

¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ ทม่ี า : เรอื งศักดิ์ ศริ ผิ ล
(๑) ใหร บี ทําการลา งแผลทันที เพอ่ื ปองกนั

การตดิ เชอื้ และการอักเสบของแผล
(๒) ใสยาฆาเชือ้
(๓) ปด แผลดวยผา สะอาด

ò.ò á¼Å©Õ¡¢Ò´ เปนแผลท่ีเกิดจากวัตถุที่ไมมีคม แตมีแรงกระชากหรือกระแทก
พอทจ่ี ะทาํ ใหผิวหนังและเนื้อเยื่อใตผิวหนังฉีกขาดได ขอบแผลมักจะขาดกะรงุ กะร่ิง หรอื มกี ารชอกช้าํ
ของแผลมาก ผบู าดเจบ็ จะเจบ็ ปวดมากเพราะถกู บรเิ วณปลายประสาท เชน บาดแผลจากการถกู รถชน
บาดแผลจากเครอ่ื งจักรกล หรือถกู แรงระเบดิ

¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ
(๑) ทําความสะอาดแผลและรอบบาดแผล
ดวยนาํ้ สะอาดและสบู
(๒) หามเลอื ดดวยผา สะอาด ประมาณ ๓-๕ นาที
(๓) ทําความสะอาดบาดแผลดว ยนา้ํ ยาฆา เชือ้
(๔) ปด แผลดวยพลาสเตอรห รอื ผาปดแผล ทมี่ า : เรอื งศักดิ์ ศิรผิ ล

(๕) หากมบี าดแผลใหญห รือเนื้อเยือ่ ฉีกขาดกะรุงกะร่ิงใหนําสงโรงพยาบาล

ò.ó á¼ÅμÑ´ เปนแผลท่ีเกิดจากอาวุธหรือเคร่ืองมือที่มีคมเรียบตัด เชน มีด
ขวาน เศษแกว เศษกระจก ปากแผลจะแคบ เรยี บยาวและชดิ กัน ถา บาดแผลลึกจะมเี ลือดออกมาก
แผลชนิดนีม้ กั จะหายไดเรว็ ประมาณ ๓-๗ วัน เน่อื งจากขอบแผลอยชู ิดกนั

¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ
(๑) ทาํ การหามเลอื ดและรบี นาํ สงโรงพยาบาล
(๒) ถา มอี วัยวะทถี่ ูกตดั ขาด ใหใสถ งุ พลาสติก

ท่ีสะอาด ปด ปากถุงใหแ นนไมใ หน ํ้าเขา
(๓) แชใ นถังนํ้าแขง็ แลว นําสง โรงพยาบาลพรอมผูปว ยที่มา : เรอื งศกั ดิ์ ศริ ผิ ล

๒๗

ทม่ี า : https://nanananonpim.wordpress.com/

ò.ô á¼Å¶¡Ù á·§ เปน แผลทเ่ี กดิ จากวตั ถทุ มี่ ปี ลายแหลมแทงเขา ไป เชน มดี ปลายแหลม
ตะปู เหล็กแหลม เศษไม ปากแผลจะเล็กแตลึก ถาลึกมากมีโอกาสจะถูกอวัยวะที่สําคัญมักจะมี
เลอื ดออกมาก ทาํ ใหตกเลอื ดภายในได

¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ
(๑) ทาํ การหา มเลอื ด และรบี นําสง

โรงพยาบาล
(๒) ถามีวัตถปุ ก คาอยหู ามดึงออกใหใ ช

ผาสะอาดกดรอบแผลและใชผ าพนั ไว
แลว รบี นําตัวสงโรงพยาบาลทนั ที

ทีม่ า : เรอื งศักดิ์ ศริ ิผล

ò.õ ºÒ´á¼Å¶Ù¡ÂÔ§ ทําใหเกิดการบาดเจ็บภายในที่รุนแรง โดยตําแหนงที่กระสุน
เขาสูรางกายบาดแผลจะเล็กและมีขอบชัดเจน แตตําแหนงท่ีกระสุนออก (อาจฝงใน) บาดแผล
จะใหญกวาและฉกี ขาดมาก

¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ ทม่ี า : เรืองศักด์ิ ศริ ผิ ล
- ใหท าํ การหามเลอื ด และรีบนาํ สง

โรงพยาบาลโดยทันที เนอื่ งจาก
มีการเสยี เลือดคอ นขางมาก

๒๘

ó. ºÒ´á¼Å·ÕèÍ¹Ñ μÃÒÂ
¡Òû°Á¾ÂÒºÒźҴá¼Å·ÕèÍ¹Ñ μÃÒÂ
ºÒ´á¼Å·ÐÅËØ ¹ÒŒ Í¡
ภายในชอ งอกมอี วัยวะสาํ คญั อยหู ลายอยา ง เชน หวั ใจ ปอด ตับ โดยมซี ่โี ครงเปน เกราะ
ปองกัน ซึ่งบาดแผลทะลุหนาอกอาจทําใหเกิดการบาดเจ็บภายในที่รุนแรง บาดแผลที่ทะลุผาน
เยอ่ื หมุ ปอดจะทําใหอากาศเขา ไปกดเนอื้ ปอด ทาํ ใหปอดแฟบได บางครั้งแรงกดยงั สงผลใหเ ลือดไหล
เขา หัวใจไมเ ตม็ ทีท่ าํ ใหข าดเลอื ดในการไหลเวยี นและช็อกได

¡ÒÃ椄 à¡μÍÒ¡ÒÃ
๑. หายใจลาํ บากและปวด อาจหายใจเรว็ ตน้ื
และปอดสองขางขยายไมเ ทากนั เชยั้นื่อขหอมุ งปอด ทลมางเขบา าดแผล
ปชเยอกอ่ื งตหริ ะุมหปวอาดง แปฟอบด
๒. ไอ มีเลอื ดเปน ฟอง กซโ่ีรคะรดงกู
๓. ปาก เลบ็ และผิวหนงั เขยี ว
๔. มีเลอื ดเปนฟองออกจากบาดแผล ใเเยลนื่อือหชดมุ ไอปหงอลดรมะารหววม กาันง
๕. บางรายขณะหายใจเขา จะมเี สียงลมเขา ปอด ปสมอบดรูทณี่ 

ÀÒ¾»ÃСͺºÒ´á¼Å·ÐÅØ˹Ҍ Í¡

¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ ที่มา : เรอื งศักดิ์ ศิรผิ ล

ปดบาดแผล ใชผ า สะอาดหรอื ผา ทําแผลปด
อยางรวดเร็ว ปอ งกนั ไมใหล มเขาบาดแผล

๑. ใชฝา มอื ปด บาดแผลทันที ถาผูบาดเจ็บรสู กึ ตวั ๒. ปด บาดแผลดว ยผา สะอาดปด ทบั ดว ยพลาสตกิ
ใหปดแผลดว ยฝามอื ของตนเอง หรอื กระดาษฟอยล ใชพ ลาสเตอรป ด ทบั ขอบ
อีกครงั้ เพ่อื ปองกันลมเขา

๒๙

ผรใชนสู วูบทกึยาสาปดนบรเจะ่งัาบ็ แคยจลอขะะนึ้ ง รดศอาีรนษงรหะบั เลองั ียมงมี ไปอื
อดายนดู ไามนบ บาดนเจบ็

กแขบั นลงาํ อตตวั ้ังฉาก
งยอนั ขลาําเตพัวอ่ื

๓. ประคองผูบาดเจบ็ ทร่ี ูสกึ ตัวนง่ั ในทา สบาย ๔. ผบู าดเจ็บที่ไมรสู กึ ตัว ตรวจการหายใจ
โดยใหเ อยี งตวั ไปขา งทีบ่ าดเจบ็ และชีพจร เตรียมทําการกูชีวิตถาจําเปน
จัดใหผูบาดเจ็บอยูในทาพักฟน ใหดาน
๕. เรยี กรถพยาบาลหรือโทร ๑๖๖๙ ทบี่ าดเจบ็ อยูดา นลา ง

ºÒ´á¼Å··Õè ÍŒ § ทีม่ า : เรืองศักดิ์ ศริ ผิ ล

ความรนุ แรงของบาดแผลดไู ดจากเลอื ดและอวัยวะในชองทองท่อี อกมา สว นใหญจะเปน
การบาดเจ็บและเสียเลือดอยูภายใน บาดแผลถูกแทง ถูกยิง หรือถูกแรงกระแทกที่ทอง อาจทาํ ให
อวยั วะภายในหรือหลอดเลอื ดในชอ งทอ งฉกี ขาดหรือแตกได
๑. ใหผ ูบ าดเจ็บนอนลง งอเขา และชวยประคองเขา ถา จาํ เปน

ยกและชวยประคองเขา

ท่ีมา : เรอื งศักด์ิ ศริ ิผล

๓๐

๒. ใชผาทาํ แผลหรือผาสะอาดขนาดใหญปดคลุมแผล แลวใชผาพันแผลหรือปด
พลาสเตอรใหอยูกับที่ ถามีไสไหลออกมาอยาสัมผัส อยาพยายามจับใสกลับเขาชองทอง ใหใช
พลาสตกิ ปด อาหาร หรอื ผา สะอาดคลมุ เพอื่ ปอ งกนั เชอ้ื โรคและปอ งกนั ไมใ หแ หง แลว ใชผ า พนั ทบั หลวมๆ

ใชผา ทาํ แผลหรอื ผา สะอาด
ปดคลุมบาดแผล

หา มสมั ผสั หรอื พยายามจบั ไสท ไ่ี หล
ออกมากลับเขา ชอ งทอง

ทีม่ า : เรืองศักด์ิ ศิริผล

๓. ปองกนั ภาวะชอ็ ก และเรยี กรถพยาบาลหรือโทร ๑๖๖๙
ถาผูบาดเจ็บหมดสติ ใหตรวจดูชีพจรและการหายใจ เตรียมปฏิบัติการกูชีวิต

(ถา จําเปน ) จดั ใหผบู าดเจบ็ อยใู นทา พักฟน

กดแผลขณะท่ผี บู าดเจ็บไอ
หรอื อาเจยี น
ทม่ี า : เรอื งศกั ด์ิ ศิริผล

๓๑

ºÒ´á¼Å·ÕÈè ÃÕ ÉÐ
การบาดเจ็บท่ีศีรษะมีโอกาสเกิดอันตรายไดท้ังส้ินจึงตองการการดูแลจากแพทย
โดยเฉพาะอยางย่ิงการบาดเจ็บที่รุนแรงจะทาํ ใหการรูสึกตัวเสียไป เสนเลือดและสมองอาจถูกทาํ ลาย
จึงตองสังเกตอาการและสาํ รวจการบาดเจบ็ อยางละเอยี ด
ÍÒ¡Ò÷Õ辺
๑. อาจไมรูสกึ ตวั ระยะส้ันหรือเล็กนอยจากการท่ีศีรษะถกู กระแทก
๒. อาจมึน งง หรือคลน่ื ไสอาเจยี น เม่อื รูสึกตัว
๓. จาํ เหตกุ ารณไ มได และปวดทวั่ ศรี ษะเล็กนอย

¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ ก ด แ น น
๑. ถา มีบาดแผลใหปด แผลโดยใช
หบตใหดิาาองดผจยาแาพูผกลนั
ผา สะอาดกดลงบนบาดแผล
ใหส นิท เพอ่ื หา มเลอื ด
- อยาใชน ้ิวกดบาดแผล
๒. เมอ่ื เลือดหยดุ ใชผา พนั ทับ
ใหผ าทปี่ ด แผลอยกู ับท่ี

๓. ตรวจระดับปฏกิ ริ ิยาตอบสนองดว ยการ ผบู าดเจบ็ ตอบคําถาม
ถามคําถามงายๆ งายๆ ไดหรอื ไม
(๑) ถาผูบ าดเจบ็ ไมรูสกึ ตัวนานกวา
๓ นาที ใหเรียกรถพยาบาล นอนศีระษะสูงกวา อก
หรอื โทร ๑๖๖๙ และจัดใหนอน ทมี่ า : เรืองศักด์ิ ศิริผล
ในทา พกั ฟน
(๒) บนั ทึกการหายใจ ชพี จรและระดบั
ปฏิกริ ิยาตอบสนองทุก ๑๐ นาที

๔. ใหผูบ าดเจ็บนอนลงใหศรี ษะและไหล
สงู กวา หนา อก และนาํ สงโรงพยาบาล
ในทาน้ี

๕. ถาผบู าดเจบ็ ฟน ใหดอู ยางใกลช ดิ วา ระดับ
การตอบสนองเปลีย่ นแปลงไปอยางไร

๖. อยา ปลอ ยผูบาดเจ็บอยลู าํ พังคนเดยี ว

๓๒

ºÒ´á¼Å¶Ù¡¤ÇÒÁÌ͹ เปนแผลที่เกิดจากความรอนแหง เชน ไฟไหม ความรอนเปยก
เชน น้าํ รอนลวก การถูกกรด-ดาง สารเคมีท่ีมีผลทาํ ใหเน้ือเยื่อมีการบาดเจ็บเปนอันตรายตั้งแต
เล็กนอ ยจนถึงแกชวี ิต

¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ·ÇÑè ä» ใ๑ห๐คนวาามทเี ย็นนาน
๑. ราดดว ยน้ําเยน็ หรือเปด นํ้า

ใหไหลผานบรเิ วณบาดแผล
- บาดแผลรนุ แรงรีบขอความชวยเหลอื

หรอื โทร ๑๖๖๙

๒. รีบถอดหรอื ตัดเสอื้ ผา เคร่ืองประดบั ถอดสิ่งของท่ีรัดอยูออก
หรือเข็มขัด ออกจากบริเวณท่ีถกู กอ นทบ่ี าดแผลจะเรม่ิ บวม
ความรอนออก
- ถาวตั ถดุ งั กลา วติดกบั บาดแผล
หามถอดออก

๓. บาดแผลไมรุนแรงทายาสําหรบั แผลไฟไหม สหถใใชนกูะรแ อคือคผแรวาน ัวผาดปนมดไปรมบอด เานอปดานผแหขาผาทุยลรี่
แลวปด ดว ยผา สะอาด
- หา มใชครีม ขผี้ ึ้ง ไขมนั หรอื ยาสีฟน ทา
ท่บี าดแผล

๔. ถา แผลกวา งและลึก หรอื ถกู อวัยวะสาํ คัญ ปดสวนที่บาดเจบ็
ใหร บี นาํ สง โรงพยาบาล ใหเ รยี บรอย
- ใหผบู าดเจบ็ นอนลง ยกและพยุงขา ใหศรี ษะอยตู ่าํ

ใหส งู
- ตรวจและบันทกึ การหายใจและชีพจร
ทุกๆ ๑๐ นาที ระหวางรอทีมชว ยเหลอื
หรอื รถพยาบาล ท่มี า : เรอื งศกั ดิ์ ศิริผล

๓๓

¡ÒÃËÒŒ ÁàÅ×Í´

เมอ่ื เกดิ บาดแผล หากบาดแผลไมใ หญเ กนิ ไป เลอื ดมกั จะหยดุ ไดเ องภายในเวลาอนั รวดเรว็
จากกลไกการหา มเลือดของรา งกาย โดยอาศัยหลอดเลือดและสวนประกอบของเลอื ดคือ เกรด็ เลอื ด
(platelet) และโปรตีนตา งๆ รวมตวั กันทําใหเ กิดลิม่ เลือดไปอดุ บาดแผล แตห ากเสนเลือดถกู ทําลาย
หรือถูกตดั ขาด ทาํ ใหม เี ลือดไหลออกมาจากบาดแผลหรอื เสน เลอื ด

àÅÍ× ´ÍÍ¡ËÃ×Í¡ÒÃàÊÂÕ àÅ×Í´ ẋ§Í͡໹š ò »ÃÐàÀ· ¤Í×
ñ. àÅ×Í´ÍÍ¡ÀÒ¹͡

คือ การท่ีเลือดไหลออกมาภายนอกใหเห็น ซ่ึงออกจากบาดแผลทางผิวหนัง
แบงออกไดเปน ๓ ชนิด คือ เลือดออกจากเสนโลหิตแดง เลือดออกจากเสนโลหิตดํา และเลือด
ออกจากเสนเลอื ดฝอย

ñ.ñ àÅÍ× ´ÍÍ¡¨Ò¡àÊŒ¹âÅËÔμá´§
- เลือดจะไหลทะลักหรือพุงออกมาตามจังหวะการเตนของหัวใจ มีสีแดงสด

และมักไมเกิดเปนลิ่มเลือด หามเลือดไดยาก ถาหากเลือดไหลไมหยุดภายใน ๓ – ๔ นาที ผูปวย
อาจตายได

ñ.ò àÅÍ× ´ÍÍ¡¨Ò¡àʹŒ âÅËÔμ´íÒ
- เลอื ดจะมสี แี ดงคลา้ํ ลกั ษณะการไหลของเลอื ดจะไหลรนิ ๆ ไมแ รงและไมพ งุ

ตามจังหวะการเตนของหวั ใจ
ñ.ó àÅÍ× ´ÍÍ¡¨Ò¡àʹŒ àÅÍ× ´½Í เลอื ดจะไหลออกมาลกั ษณะซมึ ๆ จากบาดแผล

อยางชา ๆ
ò. àÅÍ× ´ÍÍ¡ÀÒÂã¹ËÃ×ÍàÅÍ× ´μ¡ã¹
คือ เลือดที่ออกภายในรางกายแตไมไหลออกมาภายนอกใหเห็น อาจเน่ืองมาจาก

แผลในทรวงอก เชน ที่ปอด หวั ใจ แผลในชอ งทอง เชน ในกระเพาะอาหาร ลาํ ไส ตบั มา ม เปน ตน
แมไมอาจมองเหน็ ได แตอาจมีอาการบงบอกใหทราบวา มีการตกเลือดอยูภายใน ดงั น้ี

๑. มอี าการซดี ลง สงั เกตไดจ ากผวิ หนงั รมิ ฝป าก กระพงุ แกม ในปาก เลบ็ และเปลอื กตา
ดา นใน

๒. มอี าการหนา มดื ตามัว หูอ้อื ออนเพลยี ในที่สุดผูป ว ยอาจเปนลม
๓. มเี หงือ่ เหนียว ๆ ออก มือเทา เย็นซีด ในบางรายมีอาการหนาวสน่ั
๔. หัวใจเตนเร็ว ชีพจรเตนเร็วแตแผวเบา ถาหากตกเลือดมากชีพจรจะเบาลงมาก
และระยะการเตน ของชพี จรไมส มํา่ เสมอในท่สี ดุ อาจจะคลําหาชพี จรไมพบ
๕. มอี าการหายใจเร็ว ถีแ่ ละหอบสัน้
๖. มีอาการกระหายน้าํ มาก กระสบั กระสาย ทุรนทรุ าย

๓๔

๗. มา นตาขยาย
๘. ถา ปอดเปน แผลหรอื กระเพาะอาหารมแี ผล ผปู ว ยอาจอาเจยี นออกมาเปน โลหติ
๙. มีอาการหมดสติ และถาหากเลือดไหลไมห ยดุ ในทส่ี ดุ กถ็ ึงแกค วามตาย

ÇÔ¸¡Õ ÒáÒÃËÒŒ ÁàÅÍ× ´

การหามเลือดภายนอกแบง ออกเปน ๓ วิธี ไดแ ก
ñ. ¡Òá´Å§º¹ºÒ´á¼Åâ´Âμç วธิ ีนี้เปน วธิ ีหา มเลือดทไ่ี ดผ ลดที ่สี ดุ อาจจะใชมือกด
หรือใชผา วางบนแผลก็ได โดย

(๑) กดใหกดแนน ๆ นานประมาณ ๑๐ – ๓๐ นาที
(๒) เมอื่ เลือดหยดุ ไหล ใหทําแผลและใชผาพัน
(๓) อยาคลายผาหรือเปลี่ยนผาพันแผลเปนอันขาด เพราะอาจทําใหเลือดออก
ไดอกี และทาํ ใหเพม่ิ ความบาดเจ็บมากขึน้ ถาเลือดโชกผาพนั ใหใชผา พนั ทับเขา ไปอกี ชนั้ หน่ึง แทนท่ี
จะเปล่ียนผาใหม

ท่ีมา : http://www.nurse.nu.ac.th/

- ควรสวมถงุ มือเมือ่ สัมผสั ตัวผปู ว ย เพ่อื ปอ งกันการตดิ เชอื้
- กรณีผาปด แผลชมุ เลือดไมค วรเอาออกและควรนาํ ผาอกี ช้ินมาปด ทับบนผาชิ้นแรก
- พันผาแลว ผกู ไว และควรยกอวยั วะใหสงู ขนึ้
- เมอื่ ทําการปฐมพยาบาลแลวใหรีบสงตวั เขา โรงพยาบาลทนั ที

๓๕

ò. ¡Òá´º¹àʹŒ àÅÍ× ´á´§ กรณที ม่ี ีเลือดออกรุนแรง ใหใชว ธิ ีการกดบนเสน เลือดแดง
ตามจดุ ที่สาํ คัญๆ ๔ จดุ คอื เสน เลอื ดแดงไปเลยี้ งหนงั ศรี ษะ เสน เลือดแดงไปเลี้ยงหนา เสน เลอื ดแดง
ไปเลีย้ งแขน และเสนเลือดแดงไปเล้ียงขา

ตําá˹§‹ ¡´ËŒÒÁàÅ×Í´

ที่มา : https://www.doctor.or.th/

ó. ¡ÒÃÃÑ´¢Ñ¹ªÐà¹ÒÐËÃ×Í·Ù¹Ôà¡μ (Tourniquet) เปนการหามเลือดโดยการรัด
ไมใ หเ ลอื ดออกจากหลอดเลอื ดแดงทม่ี าเลยี้ งบรเิ วณบาดแผล (ควรใชผ า ไมค วรใชเ ชอื กหรอื สายยางรดั )
ใชสําหรับบาดแผลบรเิ วณแขนขา ในกรณที บ่ี าดแผลน้นั เปนเหตใุ หเ สียชวี ิตเพราะเสียเลอื ดมากเทานน้ั

ตําแหนง ทคี่ วรขันชะเนาะ ไดแก
๑) ทอนแขนสวนบนประมาณหนึ่งฝามือลงมาจากรักแร เพ่ือหามเลือดของแขน
และมือ
๒) ทอนขาสว นบนประมาณหนึ่งฝามือลงมาจากขาหนีบ เพอ่ื หา มเลือดขาและเทา
วธิ ีขันชะเนาะ มีขัน้ ตอน ดังน้ี
๑) ใชผาพับเปนแถบกวางประมาณ ๒ นิ้ว วางเหนือขอบของแผลหรือสวนท่ีขาด
๒-๔ นว้ิ ผูกเง่ือนหนึง่ คร้งั

๓๖

๒) ใชว สั ดแุ ทง แขง็ สาํ หรบั ขนั ชะเนาะ เชน ปากกา ดนิ สอ ตะเกยี บ ชอ น กง่ิ ไม ทอ นไม
วางบนปมเง่อื น กอ นผกู เง่อื นตายอีกทบหนง่ึ

๓) หมุนอุปกรณท่ีใชในการขันชะเนาะไปรอบเง่ือนท่ีผูกไวหลายๆ รอบเปนการ
ขันชะเนาะจนเลือดหยุดไหลออกจากบาดแผล แลวผูกอุปกรณท่ีใชในการขันชะเนาะล็อกกับแขน
หรือขาไมใ หอปุ กรณที่ใชใ นการขนั ชะเนาะหมุนกลับได

๔) รบี นาํ สงผูปว ยถงึ มอื แพทยแลว ใหแ จงแกทมี แพทยแ ละพยาบาลดวยวา บรเิ วณ
และเวลาท่ขี ันชะเนาะหามเลอื ดไวคอื ท่ีใดและเมือ่ ใด

¢¹Ñé μ͹¡Òâ¹Ñ ªÐà¹ÒÐ

ทมี่ า : https://health.mthai.com/

ÃÐÇѧ
๑. อยาขันชะเนาะลงบนผิวหนังโดยตรง ควรใชผ าหรือสําลหี ุมรอบแขนหรือขาเสียกอ น
๒. ใชในรายท่ีแขนหรือขาไดรับบาดเจ็บรุนแรงเทานน้ั
๓. หา มใชเสน ลวด หรอื เชอื กผูกรองเทา เปนสายรดั หามเลือด
๔. เม่อื รัดสายรัดหา มเลือดแลว หามคลายสายรัดออก
๕. การคลายสายรัดหามเลือดออกตองกระทําโดยบุคลากรทางการแพทยท่ีมีความชํานาญ
และอยใู นสถานทีท่ ่ีมอี ปุ กรณช ว ยชีวิตท่พี รอ ม

๓๗

¡ÒÃàÊÕÂàÅÍ× ´ÀÒÂã¹

การหามเลือดภายในเปนไปไดยาก นอกจากการสังเกตอาการและปองกันภาวะช็อก
แลวรอคอยการชว ยเหลือจากแพทยห รือนําผปู วยสงโรงพยาบาลเรว็ ท่ีสดุ

¡Òû°Á¾ÂÒºÒżٌàÊÂÕ àÅÍ× ´ÀÒÂã¹

๑. ถามกี ระดูกหักใหใ ชเ ฝอกดามเสียกอ น
๒. ใหผูปวยนอนในทา ท่ถี ูกตอ งดงั ตอ ไปน้ี

๒.๑ นอนศีรษะต่ําเทาสูง โดยใหผูปวยนอนศีรษะต่ํายกเทาสูงเหนือพื้นประมาณ
๑๒ – ๑๘ น้ิว หามใชทานี้ถาผูปวยบาดเจ็บท่ีกระดูกสันหลัง กระดูกคอบาดเจ็บ สมองบาดเจ็บ
ชอ งทองหรอื ทรวงอก (เพราะจะทําใหอวัยวะและเลอื ดในชองทองเพม่ิ ความดันใตกะบงั ลม)

๒.๒ สาํ หรบั ผูปว ยมีกระดูกแขนขาหัก ใหนอนหงายราบ
๒.๓ สาํ หรบั ผปู ว ยบาดเจบ็ ทที่ รวงอกหรอื เปน โรคหวั ใจทย่ี งั สตดิ อี ยู ใหน อนศรี ษะสงู
๒.๔ ถา ผปู ว ยหมดสติ ใหนอนตะแคงเพ่อื ปองกนั การสําลักอาเจียน
๓. คลายเสือ้ ผาใหห ลวม
๔. ผูบาดเจ็บทไ่ี มร สู กึ ตัวใหนอนในทา พกั ฟน
๕. หา มดม่ื น้ําและหามกินอาหาร (เพื่อปอ งกนั อาเจียน และเตรียมตวั สําหรับการผาตัด)

แหงนศีรษะไปดา นหลัง แขนดา นลาง
ตงั้ ฉากกับลาํ ตวั

ตรวจนบั ชพี จร มือหนุนใตแ กม
คลายเส้ือผาใหห ลวมสงู งอเขา ใหล าํ ตัวมนั่ คง

ใหผ บู าดเจ็บนอนหงายศีรษะตํ่าเทา สูง หาอุปกรณรองปลายเทา หม่ันตรวจการหายใจและชีพจร
หากผบู าดเจบ็ หยดุ หายใจหรอื หวั ใจหยดุ เตน
ตอ งทําการการกูชวี ติ

ÀÒ¾»ÃСͺ¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅÀÒÇЪÍç ¡

ท่มี า : เรืองศักดิ์ ศิริผล

๓๘

ÍÒ¡ÒÃáÊ´§ÀÒÇЪÍç ¡

๑. หนา ซดี เหงอ่ื ออก ตวั เยน็ ชนื้ เหงอ่ื ออกเปน เมด็ ๆ บนใบหนา
๒. ปลายมอื – ปลายเทา และผวิ หนงั เย็นช้นื
๓. อาจคล่นื ไสอ าเจียน
๔. ชีพจรเบาแตเ ร็ว หายใจหอบถ่ี ไมสมํ่าเสมอ
๕. รูมา นตาขยายโตขึน้ ท้งั สองขา ง
๖. หากไมร บี ปฐมพยาบาลอาจเสยี ชีวิตได

¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅÀÒÇЪÍç ¡

๑. ใหนอนหงาย ศรี ษะตา่ํ กวา เทาเลก็ นอย
๒. คลายเสอ้ื ผา ใหห ลวม ใหความอบอุน
๓. ในรายท่ไี มรูสึกตัว ใหน อนตะแคงหนา ไปขา งใดขางหนงึ่
๔. ถามีการบาดเจ็บทศ่ี รี ษะหรือหายใจลาํ บาก ใหน อนราบธรรมดา
๕. ถามีเลือดออกใหทําการหามเลือด หรือมีกระดูกหักใหเขาเฝอกช่ัวคราวกอน
เคลื่อนยา ย

ÊÃØ»

การเสยี ชวี ิตเพราะสาเหตุการสูญเสยี เลือด ถือวาเปนภัยคกุ คามตอ ชวี ิตการปฏบิ ตั หิ นา ท่ี
ของเจา หนา ทตี่ าํ รวจเปน อนั ดบั หนง่ึ ซง่ึ เปน ทน่ี า เสยี ดายเปน อยา งยงิ่ เพราะเปน สง่ิ ทส่ี ามารถปอ งกนั ได
เพียงเพราะแคทําการปฐมพยาบาลหามเลือดไดอยางทันทวงทีในพื้นที่เกิดเหตุ โดยปริมาณเลือด
ในรา งกายมนษุ ยม ีอยูประมาณ ๕,๐๐๐ cc. (อาจแปรผันตามอายุ เพศ และวยั ) เมื่อบุคคลเสยี เลือด
ประมาณ ๑๐% หรอื ๕๐๐ cc. จะเขา สรู ะยะเกอื บช็อก (Inpending Shock) แตหากเม่อื เราเสยี เลอื ด
ประมาณ ๒๐% หรอื ๑,๐๐๐ cc. จะเขา สรู ะยะชอ็ ก (Shock) แตภยั คกุ คามตอ ชีวิตจากการเสยี เลอื ด
สามารถแกไขไดเพียงใหการปฐมพยาบาล ทาํ แผล หามเลือด เพ่ือยืดเวลาในการสงตอใหทีมแพทย
ทาํ การชวยเหลอื ไดอ ยา งทันเวลาตอไป

¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹

๑. ผูสอนและผเู รยี นชว ยกันสรุปเน้อื หา
๒. ฝก ปฏิบตั ิการปฐมพยาบาลบาดแผลและการใชส ายรัดหามเลือด

๓๙

͌ҧͧÔ

นายแพทยเรอื งศักด์ิ ศริ ิผล.(๒๕๕๑). ¤Ù‹Á×Í»°Á¾ÂÒºÒÅ. กรงุ เทพฯ : นานมีบุค ส.
ºÒ´á¼ÅáÅСÒû°Á¾ÂÒºÒÅ จาก http://thainurseclub.blogspot.com/2013/10/blog-post_3.html
»°Á¾ÂÒºÒÅàºÍé× §μ¹Œ ¡ºÑ Ç¸Ô ¡Õ ÒÃËÒŒ ÁàÅÍ× ´ จาก https://health.mthai.com/howto/health-care/4079.html

๔๑

º··èÕ ô

¡Òû°Á¾ÂÒºÒÅ¡Ãд¡Ù Ë¡Ñ

¨Ø´»ÃÐʧ¤¡ ÒÃàÃÕ¹ÌÙ
ผูเรียนสามารถจําแนกและอธิบายชนิดของกระดูกหักและทําการปฐมพยาบาลไดอยาง
ถูกตอง โดยใชความรู ความเขาใจและทักษะดานการปฐมพยาบาลผูบาดเจ็บกระดูกหักและสามารถ
ทําการเขาเฝอกชั่วคราว โดยใชวัสดุหรืออุปกรณท่ีหาไดในสถานท่ีเกิดเหตุไดอยางถูกวิธี ตลอดจน
สามารถนาํ ความรูท่ไี ดร บั ไปชว ยเหลือและแนะนําผอู ่ืนไดอ ยา งถูกตอง
กระดกู หกั (Bone fracture, Fracture หรอื Broken bone) เปน ภาวะทพี่ บไดบ อ ยทง้ั ในเดก็
และผูใหญ สวนใหญมักเกิดจากอุบัติเหตุที่มีแรงมากระทํามากเกินไปจนทําใหกระดูกหักและกอให
เกิดอาการเจ็บปวด บวม เคล่ือนไหวไมได หรือเคลื่อนไหวผิดปกติ ในปจจุบันนี้การรักษากระดูกหัก
มคี วามเจรญิ กา วหนา ไปมาก สามารถรกั ษาใหห ายกลบั มาใชง านไดใ นเวลาอนั รวดเรว็ ไมต อ งพกิ ารจาก
ความผดิ รปู หรอื กระดกู สน้ั ยาวไมเ ทา กนั อกี ตอ ไป โดยเฉลย่ี แลว คนเราจะเคยกระดกู หกั ประมาณ ๒ ครง้ั
ในชีวิต แมกระทง่ั ในประเทศทพี่ ัฒนาแลว ฉะนน้ั จึงอาจเกดิ ขึ้นกบั ใครก็ได เมอ่ื เปนเชนน้เี ราจึงควรให
ความสําคญั ทจ่ี ะเรียนรูถ ึงวธิ กี ารปฐมพยาบาลกระดกู หกั ทถ่ี ูกวิธเี พื่อเอาไวช ว ยเหลือตัวเอง ครอบครัว
หรอื คนอน่ื ๆ ท่ตี กอยูในสถานการณด งั กลา ว
¡Ãд¡Ù Ë¡Ñ หมายถงึ ภาวะท่ีสว นประกอบของกระดกู แตกแยกออกจากกัน อาจเปนการ
แตกแยกโดยสน้ิ เชงิ หรอื อาจมบี างสว นตดิ กนั อยบู า ง ซง่ึ ขนึ้ อยกู บั ความรนุ แรงของแรงทมี่ ากระแทกตอ
กระดกู ทําใหแนวการหกั ของกระดูกแตกตางกนั
ª¹Ô´¢Í§¡Ãд¡Ù ËÑ¡
โดยทว่ั ไปแบง เปน ๒ ชนดิ คอื กระดกู หกั ชนดิ ปด (closed fracture) และกระดกู หกั ชนดิ เปด
(opened fracture) ซง่ึ สามารถวินจิ ฉัยไดจ ากการสงั เกต
ñ. ¡Ãд¡Ù Ë¡Ñ ª¹Ô´»´ คือ กระดูกหักแลว ò. ¡Ãд¡Ù Ë¡Ñ ª¹´Ô à»´ คอื กระดกู หกั แลว
ไมทะลุผวิ หนงั และไมม ีบาดแผล ทิ่มแทงทะลุผิวหนัง ทําใหมีแผลตรง
บนผวิ หนังตรงบริเวณท่ีหัก บรเิ วณทกี่ ระดกู หกั โดยอาจไมม กี ระดกู
โผลอ อกมานอกผวิ หนงั กไ็ ด แตม แี ผล
เหน็ ไดชดั เจน

ท่มี า : http://thainurseclub.blogspot.com/

๔๒

¡Ãд١ʋǹμÒ‹ §æ ·è¾Õ º¡ÒÃáμ¡ËÑ¡ä´Œ
๑. กระดูกกะโหลกศีรษะแตก
๒. กระดูกขากรรไกรลา งหกั
๓. กระดกู สนั หลงั หัก
๔. กระดูกไหปลาราหกั
๕. กระดูกซี่โครงหัก
๖. กระดูกตน แขน, ปลายแขนหัก
๗. กระดูกขอมือหัก
๘. กระดกู เชงิ กรานหกั
๙. กระดกู ตน ขา, ปลายขาหกั
๑๐. กระดูกขอเทา หกั

ÀÒ¾áÊ´§Ãкº¡Ãд¡Ù
ที่มา : https://sites.google.com/site/tamchatchai10/

๔๓

ÊÒàËμ¢Ø ͧ¡Ãд¡Ù ËÑ¡

๑. การไดรับแรงกระแทกโดยทางตรงหรือทางออม แลวสงผลใหกระดูกแตกหรือแยก
ออกจากกัน

๒. อุบัตเิ หตทุ างจราจร
๓. การหกลม หรอื ตกจากทีส่ งู
๔. การเลน กีฬา
๕. โรคกระดกู
๖. การหดเก็งของกลามเน้อื และเสน เอ็น
๗. ดชั นีมวลกายต่ํา

ÍÒ¡Òâͧ¼Ù·Œ ¡Õè Ãд١ËÑ¡

๑. เจบ็ ปวดบรเิ วณกระดูกหัก
๒. บวมรอบ ๆ กระดูกหัก
๓. รูปรางของแขนขาหรอื ขอ ตอ เปล่ียนไปจากรูปเดมิ เชน คดงอ โกง โปงออก ฯลฯ
๔. บรเิ วณนั้น ๆ เคลื่อนไหวไมไ ด หรือเม่ือเคลอ่ื นไหวแลวมอี าการเจ็บปวด
๕. อาจไดย นิ เสียงกระดูกหกั เมอื่ บาดเจ็บโดยผบู าดเจบ็ หรือผขู า งเคียงไดย นิ
๖. หากกดเบา ๆ บนบรเิ วณกระดูกหัก จะไดยนิ เสียงบาดเจบ็

ËÅ¡Ñ ·ÇèÑ ä»ã¹¡Òû°Á¾ÂÒºÒżŒÙ·Õè¡Ãд¡Ù Ë¡Ñ

๑. การซกั ประวัตเิ ก่ียวกับการประสบเหตุ เพื่อประเมินความรนุ แรงของแรงท่มี ากระทํา
- เกดิ ไดอยา งไร
- ในทา ใด
- ระยะเวลาทเ่ี กิด
- ตําแหนงของกระดูกที่ไดรับบาดเจ็บ

๒. การตรวจรา งกาย โดยตรวจทงั้ ตวั และสนใจตอ สว นทไี่ ดร บั อนั ตรายมากเปน อนั ดบั แรก
- ถอดเส้ือผาผูบาดเจ็บออก ควรใชวิธีตัดตามตะเข็บ อยาพยายามใหผูบาดเจ็บ

ถอดเอง เพราะจะทาํ ใหเจบ็ ปวดเพม่ิ ข้นึ
- สังเกตอาการและอาการแสดงวามีการบวม รอยฟกชํ้า หรือ จํ้าเลือด บาดแผล

ความพิการผดิ รปู และคลําอยางนุม นวล
- ถามกี ารบวมและชามากใหจ ับชีพจรเปรยี บเทียบกบั แขนหรือขาทัง้ สองขาง
- ตรวจระดับความรูสึก การเปลี่ยนแปลงสีผิว การตรวจบริเวณท่ีหัก ตองทําดวย

ความระมดั ระวัง เพราะอาจทําใหปลายกระดกู ทห่ี กั เคลอ่ื นมาเกยกนั หรือทะลุออกมานอกผวิ หนัง
- ขณะตรวจรา งกาย ตอ งดแู ลทางเดนิ หายใจใหโ ลง ประเมนิ การหายใจและการไหลเวยี น

ของเลอื ด สังเกตการตกเลือด

๔๔

- ถามีการตกเลือด ตองหามเลือด หลีกเล่ียงวิธีการหามเลือดแบบขันชะเนาะ
เพราะถารัดแนนเกนิ ไป อาจจะทาํ ใหเ ลือดแดงไปเลยี้ งสวนปลายไมพอ

- ถามีบาดแผลตองตกแตงแผลและพันแผล ในรายท่ีมีกระดูกหักแบบเปดใหใช
ผา สะอาดคลุมปด ไว แลวพนั ทับ หา มดงึ กระดูกใหเขาที่

๓. การเขา เฝอ กชว่ั คราว หรอื การดามบรเิ วณทหี่ กั ดว ยเฝอ กชว่ั คราวใหถ กู ตอ งและรวดเรว็
จะชวยใหบ รเิ วณท่หี ักอยนู ง่ิ ลดความเจบ็ ปวด และไมกอใหเ กิดการบาดเจบ็ เพม่ิ ขน้ึ

ËÅÑ¡¡ÒÃà¢ÒŒ ང͡ªèÑǤÃÒÇ

เมอ่ื กระดกู หกั การเคลอ่ื นไหวของขอ ยอ มทาํ ใหช นิ้ กระดกู ทหี่ กั เคลอ่ื นไหวไปดว ย จนอาจ
เกดิ อนั ตราย ดงั นนั้ การจะใหช น้ิ สว นกระดกู ทห่ี กั อยนู งิ่ ๆ ทาํ ไดโ ดยการยดึ ขอ กระดกู ใหอ ยนู ง่ิ ดว ยวธิ ใี ด
กไ็ ด การเขา เฝอ กชัว่ คราวโดยใชวัสดุทหี่ าไดงาย เชน ใชไ มด าม แฟม กระดาษแข็ง หนงั สือพมิ พ ฯลฯ
พบั ทบใหย าวพอทจ่ี ะยดึ ใหอ ยนู งิ่ ๆ รวมทงั้ ผา และเชอื กสาํ หรบั พนั รดั ดว ย โดยมหี ลกั วา μÍŒ §Â´Ö ¢ÍŒ ¡Ãд¡Ù
ñ ¢ÍŒ à˹Í× ÃÍ¡Ãд¡Ù Ë¡Ñ áÅÐ ñ ¢ÍŒ ãμÃŒ Í¡Ãд¡Ù Ë¡Ñ ãËÍŒ ¹‹Ù §Ôè æ äÁà‹ ¤ÅÍ×è ¹äËÇ ไมค วรเคลอ่ื นยา ย
ผูปวยจนกวาจะเขาเฝอกชั่วคราวใหเรียบรอยกอน ถาไมมีวัสดุเลย ใหใชแขนหรือขาขางท่ีไมหัก
หรือลําตัวเปน เฝอ กช่วั คราว โดยผกู ยดึ ใหดีกอนท่ีจะเคลอื่ นยายผปู ว ย ตามขนั้ ตอน ดงั นี้

๑. หาวสั ดทุ ใ่ี ชด ามซงึ่ ตอ งยาวกวา อวยั วะสว นทหี่ กั โดยเฉพาะจะตอ งยาวพอทจ่ี ะบงั คบั
ขอ ตอท่อี ยูเ หนอื และใต บรเิ วณทีส่ งสยั วา กระดูกหกั เชน ขาทอ นลา งหกั ขอ เขา และขอ เทา จะตองถกู
บงั คบั ไวดว ยเฝอก เปนตน

๒. ไมวางเฝอกลงบนบริเวณท่ีกระดูกหักโดยตรง ควรมีส่ิงอื่นรอง เชน ผา หรือสําลี
วางไวตลอดแนวเฝอก เพ่ือไมใหเฝอกกดลงบนบริเวณผิวหนังโดยตรง ซึ่งทําใหเจ็บปวดและเกิดเปน
แผลจากเฝอกกดได

๓. มัดเฝอกกับอวัยวะท่ีหักใหแนนพอควร ถารัดแนนจนเกินไปจะกดผิวหนังทําให
การไหลเวยี นของเลอื ดไมส ะดวกเปน อนั ตรายได โดยระวงั อยา ใหป มเชอื กกดแผล จะเพมิ่ ความเจบ็ ปวด
และเน้ือเยอ่ื ไดร ับอนั ตราย และคอยตรวจบรเิ วณทห่ี ักเปน ระยะๆ เพราะอาจจะมีการบวม ซ่ึงจะตอง
คลายเชือกทผี่ กู ใหแนนนอยลง

๔. บริเวณที่เขาเฝอกจะตองจัดใหอยูในทาท่ีสบายที่สุด อยาจัดกระดูกใหเขารูปเดิม
ไมว ากระดกู ท่ีหกั จะโคง โกง หรือ คด กค็ วรเขา เฝอกในทา ท่เี ปนอยู

ª¹´Ô ¢Í§à½„Í¡ªÇÑè ¤ÃÒÇ

เฝอกช่ัวคราว แบง ออกเปน ๒ ชนิด ไดแ ก
๑. เฝอกธรรมชาติ คือ เฝอกที่มีอยูแลวในตัวผูปวย ไดแก อวัยวะหรือกระดูกท่ีอยู
ใกลเคียงกบั กระดูกทหี่ กั เชน กระดูกแขนหักกใ็ หมดั แขนขา งนน้ั ตดิ กับลําตัว หากกระดูกขาขางหนึ่งหัก
กใ็ หมดั ขาขา งทหี่ กั ใหชิดแนนกบั ขางทด่ี ี

๔๕

¡ÒÃà¢ÒŒ à½Í„ ¡¸ÃÃÁªÒμÔ
ท่มี า : http://trangpracha.orgfree.com/

¡ÒÃ㪼Œ ŒÒÊÒÁàËÅèÕÂÁ¤ÅÍŒ §á¢¹
ทีม่ า : http://trangpracha.orgfree.com/

๒. เฝอ กชัว่ คราว คอื เฝอ กที่หาไดโ ดยการใชว สั ดุที่หางายในบรเิ วณที่เกิดอบุ ัตเิ หตุ เชน
กระดาษแขง็ แผน กระดาน ไมบรรทัด ก่ิงไม

¡ÒôÒÁ¡Ãд١ᢹ - ¢Ò
ทมี่ า : http://trangpracha.orgfree.com/

๔๖

ÊÃØ»

การปฐมพยาบาลผทู กี่ ระดกู หกั ทดี่ ที ส่ี ดุ คอื การใหผ บู าดเจบ็ อยนู งิ่ ๆ กบั ท่ี หา มเคลอ่ื นยา ย
โดยไมจ าํ เปน เพราะหากทาํ ผดิ วธิ อี าจบาดเจบ็ มากขนึ้ ถา ผบู าดเจบ็ มเี ลอื ดออกใหท าํ การหา มเลอื ด และ
หากมอี าการชอ็ กใหร กั ษาอาการชอ็ ก ถา จาํ เปน ตอ งเคลอื่ นยา ยผบู าดเจบ็ ใหเ ขา เฝอ กชว่ั คราว ณ สถานที่
ทีผ่ ูบาดเจบ็ นอนอยู ถา มีบาดแผลเปด ใหหามเลอื ดและปด แผลกอ นเขา เฝอก สิง่ ที่ควรระวังมากทีส่ ดุ
คอื กระดกู สันหลงั หัก หรอื กระดูกตน คอหกั ถาเคลอ่ื นยายผดิ วธิ ี อาจทําใหผบู าดเจบ็ พิการตลอดชีวติ
หรอื ถึงแกช ีวิตไดท ันที ขณะเคลื่อนยา ย

กรณีผูบาดเจ็บรูสึกตัว จะตองซักประวัติเกี่ยวกับการไดรับอุบัติเหตุ เพ่ือใหทราบวา
เกิดไดอยางไร ในทาใด ระยะเวลาที่เกิด เพ่ือประเมินความรุนแรงของแรงที่มากระทํา และตําแหนง
ของกระดกู ทไ่ี ดร บั บาดเจบ็ รว มกบั การตรวจรา งกายทว่ั ทง้ั ตวั โดยขณะตรวจรา งกาย ตอ งดแู ลทางเดนิ
หายใจใหโ ลง ประเมนิ การหายใจและการไหลเวยี นของเลอื ด สงั เกตการตกเลอื ด ถา มตี อ งหา มเลอื ดกอ น
ในรายทม่ี ีกระดกู หกั แบบเปด ใหใชผ าสะอาดคลุมปดไว แลวพนั ทับ หา มดึงกระดูกใหเ ขาท่ี

¡¨Ô ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÂÕ ¹

๑. ผสู อนและผเู รยี นชว ยกันสรปุ เนื้อหา
๒. ฝก ปฏิบัติการเขาเฝอ กชัว่ คราว
๓. ฝกปฏบิ ัตกิ ารใชผ า ยดื และการใชผา สามเหลยี่ ม

ÍÒŒ §Í§Ô

รองศาสตราจารยส นุ ทรี ภานทุ ตั . (๒๕๕๘). »Þ˜ ËÒ·Ò§Ãкº¡Ãд¡Ù ò. คน เมอ่ื ๑๒ กรกฎาคม ๒๕๕๙,
จาก การแพทยแ ผนไทยรนุ ๑๑ คณะวิทยาศาสตร ม.รามคาํ แหง เว็บไซต:
http://www.tmd99.com/uploads/20151201175810yTTTU0D/contents/
file_2015121425112.pdf

สถานดี บั เพลงิ บางเขน. (๒๕๕๒). ¡Òû°Á¾ÂÒºÒż»ŒÙ ÃÐÊºÍºØ μÑ àÔ Ëμ¡Ø Ãд¡Ù Ë¡Ñ . คน เมอ่ื ๑๔ กรกฎาคม
๒๕๕๙, จาก สถานดี บั เพลงิ บางเขน เวบ็ ไซต: http://www.fire2fight.com/articles.php?
article_id=50