สามัคคีเภทคำฉันท์ (1)

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ลุห้องหับรโหฐาน ก็ถามการณ์ ณ ทันใด
มิลี้ลับอะไรใน กถาเช่น ธ ปุจฉา
มนุษย์ผู้กระทำนา
จะถูกผิดกระไรอยู่ ประเทียบไถมิใช่หรือ
และคู่โคก็จูงมา

ถอดความได้ว่า : เมื่อเข้าไปในห้องส่วนตัวแล้วก็ทูลถามเรื่องที่ไม่ใช่ความลับแต่
ประการใด ดังเช่นถามว่า ชาวนาจูงโคมาคู่หนึ่งเพื่อเทียมไถใช่หรือไม่

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

กุมารลิจฉวีขัตติย์ ก็รับอรรถอออือ
กสิกเขากระทำคือ ประดุจคำพระอาจารย์
นิวัตในมิช้านาน
ก็เท่านั้น ธ เชิญให้ สมัยเลิกลุเวลา
ประสิทธิ์ศิลป์ประศาสน์สาร

ถอดความได้ว่า : พระกุมารลิจฉวีก็รับสั่งเห็นด้วยว่าชาวนาก็คงจะกระทำดังคำ
ของพระอาจารย์ ถามเพียงเท่านั้นพราหมณ์ก็เชิญให้เสด็จกลับออกไป ครั้นถึง
เวลาเลิกเรียน

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

อุรสลิจฉวีสรร พชวนกันเสด็จมา
และต่างซักกุมารรา ชองค์นั้นจะเอาความ
ณ ข้างใน ธ ไต่ถาม
พระอาจารย์สิเรียกไป วจีสัตย์กะส่ำเรา
อะไรเธอเสนอตาม

ถอดความได้ว่า : เหล่าโอรสลิจฉวีก็พากันมาซักไซ้พระกุมารว่าพระอาจารย์เรียก
เข้าไปข้างใน ได้ไต่ถามอะไรบ้าง ขอให้บอกมาตามความจริง

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

กุมารนั้นสนองสา รวากย์วาทตามเลา
เฉลยพจน์กะครูเสา วภาพโดยคดีมา
มิเชื่อในพระวาจา
กุมารอื่นก็สงสัย และต่างองค์ก็พาที
สหายราช ธ พรรณนา

ถอดความได้ว่า : พระกุมารพระองค์นั้นก็เล่าเรื่องราวที่พระอาจารย์เรียกไปถาม
แต่เหล่ากุมารสงสัยไม่เชื่อคำพูดของพระสหาย ต่างองค์ก็วิจารณ์

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ไ ฉ น เ ล ย พ ร ะ ค รู เ ร า จ ะ พู ด เ ป ล่ า ป ร ะ โ ย ช น์ มี
เ ล อ ะ เ ห ล ว นั ก ล ะ ล้ ว น นี ร ผ ล เ ห็ น บ เ ป็ น ไ ป
ธ พูดแท้ก็ทำไม
เ ถ อ ะ ถึ ง ถ้ า จ ะ จ ริง แ ม้ จ ะ ถ า ม น อ ก บ ย า ก เ ย็ น
แนะชวนเข้า ณ ข้างใน

ถอดความได้ว่า : วิจารณ์ว่าพระอาจารย์จะพูดเรื่องเหลวไหลไร้สาระเช่นนี้เป็นไป
ไม่ได้ และหากว่าจะพูดจริงเหตุใดจะต้องเรียกเข้าไปถามข้างในห้อง ถามข้าง
นอกห้องก็ได้

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ช ะ ร อ ย ว่ า ทิ ช า จ า ร ย์ ธ คิดอ่านกะท่านเป็น
ร หั ส เ ห ตุ ป ร ะ เ ภ ท เ ห็ น ล ะ แ น่ ชั ด ถ นั ด ค ว า ม
มิ ก ล้ า อ า จ จ ะ บ อ ก ต า
แ ล ะ ท่ า น ม า มุ ส า ว า ท ไ ถ ล แ ส ร้ ง แ ถ ล ง ส า ร
พ จี จ ริง พ ย า ย า ม

ถอดความได้ว่า : สงสัยว่าท่านอาจารย์กับพระกุมารต้องมีความลับอย่างแน่นอน
แล้วก็มาพูดโกหก ไม่กล้าบอกตามความเป็นจริง แกล้งพูดไปต่าง ๆ นานา

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

กุ ม า ร ร า ช มิ ต ร ผ อ ง ก็ ส อ ด ค ล้ อ ง แ ล ะ แ ค ล ง ด า ล
พิ โ ร ธ ก า จ วิว า ท ก า ร ณ์ อุ บั ติ ขึ้ น เ พ ร า ะ ขุ่ น เ คื อ ง
ป ร ะ ด า มี นิ รั น ด ร์ เ นื อ ง
พิ พิ ธ พั น ธ ไ ม ต รี ม ล า ย ป ล า ต พิ น า ศ ป ล ง
ก ะ อ ง ค์ นั้ น ก็ พ ลั น เ ป ลื อ ง

ถอดความได้ว่า : กุมารลิจฉวีทั้งหลายเห็นสอดคล้องกันก็เกิดความโกรธเคือง
การทะเลาะวิวาทก็เกิดขึ้นเพราะความขุ่นเคืองใจ ความสัมพันธ์อันดีที่เคยมีมา
ตลอดก็ถูกทำลายย่อยยับลง

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ภุชงคประยาต ฉันท์ฯ ๑๒

ล่ ว ง ลุ ป ร ะ ม า ณ ก า ล อ นุ ก ร ม
หนึ่ง ณ นิยม ท่ า น ท วิช ง ค์
วิท ย ะ ย ง
เ มื่ อ จ ะ ป ร ะ สิ ท ธิ์ เ อ ก กุ ม า ร
เ ชิ ญ ว ร อ ง ค์

ถอดความได้ว่า : เวลาผ่านไปตามลำดับ เมื่อถึงคราวที่จะสอนวิชาก็จะเชิญพระ
กุมารพระองค์หนึ่ง

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

เธอจรตาม พราหมณไป
โดยเฉพาะใน ห้ อ ง ร หุ ฐ า น
ค ว า ม พิ ส ด า
จึ่ ง พ ฤ ฒิ ถ า ม โทษะและไข
ขอ ธ ประทาน

ถอดความได้ว่า : พระกุมารก็ตามพราหมณ์เข้าไปในห้องเฉพาะ พราหมณ์จึง
ถามเนื้อความแปลก ๆ ว่า ขออภัย ช่วยตอบด้วย

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

อ ย่ า ติ แ ล ะ ห ลู่ ค รู จ ะ เ ฉ ล ย
เ ธ อ น่ ะ เ ส ว ย ภั ต ก ะ อ ะ ไ ร
ดี ฤ ไฉน
ใ น ทิ น นี่ ยิ่ ง ล ะ ก ร ะ มั ง
พ อ ห ฤ ทั ย

ถอดความได้ว่า : อย่าหาว่าตำหนิหรือลบหลู่ ครูขอถามว่าวันนี้พระกุมารเสวยพ
ระกระยาหารอะไร รสชาติดีหรือไม่ พอพระทัยมากหรือไม่

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ราช ธ ก็เล่า เ ค้ า ณ ป ร ะ โ ย ค
ต น บ ริโ ภ ค แ ล้ ว ข ณ ะ ห ลั ง
เ รื่ อ ง สิ ป ร ะ ทั ง
ว า ท ะ ป ร ะ เ ทื อ ง สิ ก ข ส ภ า
อ า ค ม ยั ง

ถอดความได้ว่า : พระกุมารก็เล่าเรื่องเกี่ยวกับพระกระยาหารที่เสวย หลังจาก
นั้นก็สนทนาเรื่องทั่วไป แล้วก็เสด็จกลับออกมายังห้องเรียน

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

เ ส ร็ จ อ นุ ศ า ส น์ ร า ช อุ ร ส
ลิ จ ฉ วิห ม ด ต่าง ธ ก็มา
ท่ า น พ ฤ ฒิ อ า
ถามนยมาน รภกระไร
จารยปรา

ถอดความได้ว่า : แล้วก็เสด็จกลับออกมายังห้องเรียน เมื่อเสร็จสิ้นการสอนราช
กุมารลิจฉวีทั้งหมดก็มาถามเรื่องราวที่มีมาว่าท่านอาจารย์ได้พูดเรื่องอะไรบ้าง

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

เ ธ อ ก็ แ ถ ล ง แ จ้ ง ร ะ บุ ม ว ล
ค ว า ม เ ฉ พ า ะ ล้ ว น จ ริง ห ฤ ทั ย
เ มื่ อ ต ริไ ฉ น
ต่าง บ มิเชื่อ เหตุ บ มิสม
จึ่ ง ผ ล ใ น

ถอดความได้ว่า : พระกุมารก็ตอบตามความจริง แต่เหล่ากุมารต่างไม่เชื่อ
เพราะคิดแล้วไม่สมเหตุสมผล

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ขุ่ น ม น เ คื อ ง เ รื่ อ ง น ฤ ส า ร
เ ช่ น ก ะ กุ ม า ร ก่ อ น ก็ ร ะ
แตกคณะกล
เ ลิ ก ส ล ะ แ ย ก ค บ ดุ จ เ ดิ ม
เกลียว บ นิยม

ถอดความได้ว่า : ต่างขุ่นเคืองใจด้วยเรื่องไร้สาระเช่นเดียวกับพระกุมารพระองค์
ก่อน และเกิดความแตกแยกไม่คบกันอย่างกลมเกลียวเหมือนเดิม

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

อุเปนทรวิเชียร ฉันท์ ๑๑

ทิ ช ง ค์ เ จ า ะ จ ง เ จ ต น์ ก ล ห์ เ ห ตุ ยุ ย ง เ ส ริม
ก ร ะ ห น่ำ แ ล ะ ซ้ำ เ ติ ม น ฤ พั ท ธ ก่ อ ก า ร ณ์
ทิ น ว า ร น า น น า น
ล ะ ค รั้ ง ร ะ ห ว่ า ง ค ร า ธ ก็เชิญเสด็จไป
เ ห ม า ะ ท่ า ทิ ช า จ า ร ย์

ถอดความได้ว่า : พราหมณ์เจตนาหาเหตุยุแหย่ซ้ำเติมอยู่เสมอ ๆ แต่ละครั้ง
แต่ละวัน นานนานครั้ง เห็นโอกาสเหมาะก็จะเชิญพระกุมารเสด็จไป

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

บ ห่อนจะมีสา ร ฤ ห า ป ร ะ โ ย ช น์ ไ ร
ก ร ะ นั้ น เ ส ม อ นั ย เสาะแสดง ธ แสร้งถาม
น่ ะ แ น่ ะ ข้ า ส ดั บ ต า ม
แ ล ะ บ้ า ง ก็ พู ด ว่ า พ จ แ จ้ ง ก ร ะ จ า ย ม า
ยุ บ ล ร ะ บิ ล ค ว า ม

ถอดความได้ว่า : ไม่มีสารประโยชน์อันใด แล้วก็แกล้งทูลถาม บางครั้งก็พูดว่า นี่
แน่ะข้าพระองค์ได้ยินข่าวเล่าลือกันทั่วไป

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ล ะ เ มิ ด ติ เ ตี ย น ท่ า น ก็ เ พ ร า ะ ท่ า น สิ แ ส น ส า
ร พั ด ท ลิ ท ภ า ว แ ล ะ สุ ด จ ะ ขั ด ส น
พิ เ ค ร า ะ ห์ เ ชื่ อ เ พ ร า ะ ย า ก ย ล
จ ะ แ น่ มิ แ น่ เ ห ลื อ ธ ก็ควรขยายความ
ณ ที่ บ มีคน

ถอดความได้ว่า : เขานินทาพระกุมารว่าพระองค์แสนจะยากจนและขัดสน จะ
เป็นเช่นนั้นแน่หรือ พิเคราะห์แล้วไม่น่าเชื่อ ณ ที่นี้ไม่มีผู้ใด ขอให้ทรงเล่ามาเถิด

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

แ ล ะ บ้ า ง ก็ ก ล่ า ว ว่ า น่ ะ แ น่ ะ ข้ า จ ะ ข อ ถ า ม
เ พ ร า ะ ท ร า บ ค ดี ต า ม ว จ ลื อ ร ะ บื อ ม า
ก็ เ พ ร า ะ ท่ า น สิ แ ส น ส า
ติ ฉิ น เ ย า ะ ห มิ่ น ท่ า น ย พิ ลึ ก ป ร ะ ห ล า ด เ ป็ น
ร พั น พิ ก ล ก า

ถอดความได้ว่า : บางครั้งก็พูดว่าข้าพระองค์ขอทูลถามพระกุมาร เพราะได้ยิน
เขาเล่าลือกันทั่วไปเยาะเย้ยดูหมิ่นท่าน ว่าท่านนี้มีร่างกายผิดประหลาดต่าง ๆ
นานาจะเป็นจริงหรือไม่

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

จ ะ จ ริง มิ จ ริง เ ห ลื อ ม น เ ชื่ อ เ พ ร า ะ ไ ป่ เ ห็ น
ผิข้อ บ ลำเค็ญ ธ ก็ควรขยายความ
ว น เ ค้ า ค ดี ต า ม
กุ ม า ร อ ง ค์ เ ส า น ย สุ ด จ ะ ส ง สั ย
ก ร ะ ทู้ พ ร ะ ค รู ถ า ม

ถอดความได้ว่า : ใจไม่อยากเชื่อเลยเพราะไม่เห็นถ้าหากมีสิ่งใดที่ลำบากยาก
แค้นก็ตรัสมาเถิด พระกุมารได้ทรงฟังเรื่องที่พระอาจารย์ถามก็ตรัสถามกลับว่า
สงสัยเหลือเกิน

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ก็ คำ มิ ค ว ร ก า ร ณ์ คุ รุ ท่ า น จ ะ ถ า ม ไ ย
ธ ซักเสาะสืบใคร ร ะ บุ แ จ้ ง ก ะ อ า จ า ร ย์
พ ร ะ กุ ม า ร โ น้ น ข า น
ท วิช แ ถ ล ง ว่ า เ ฉ พ า ะ อ ยู่ ก ะ กั น ส อ ง
ยุ บ ล ก ะ ตู ก า ล

ถอดความได้ว่า : เรื่องไม่สมควรเช่นนี้ท่านอาจารย์จะถามทำไม แล้วก็ซักไซ้ว่า
ใครเป็นผู้มาบอกกับอาจารย์ พราหมณ์ก็ตอบว่าพระกุมารพระองค์โน้นตรัสบอก
เมื่ออยู่กันเพียงสองต่อสอง

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

กุ ม า ร พ ร ะ อ ง ค์ นั้ ธ มิทันจะไตร่ตรอง
ก็เชื่อ ณ คำของ พฤฒิครูและ วู่วาม
เหมาะเจาะจงพยายาม
พิ โ ร ธ กุ ม า ร อ ง ค์ บมิ ดีประเดตน
ยุ ค รู เ พ ร า ะ เ อ า ค ว า ม

ถอดความได้ว่า : กุมารพระองค์นั้นไม่ทันได้ไตร่ตรอง ก็ทรงเชื่อในคำพูดของ
อาจารย์ ด้วยความวู่วามก็กริ้วพระกุมารที่ยุพระอาจารย์ใส่ความตน

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ก็ พ้ อ แ ล ะ ต่ อ พิ ษ ทุ ร ทิ ฐิ ม า น จ น
ลุ โ ท ส ะ สื บ ส น ธิ พิ พ า ท เ ส ม อ ม า
ทิ ช ค รู มิ เ รีย ก ห า
แ ล ะ ฝ่ า ย กุ ม า ร ผู้ ช กุ ม า ร ทิ ช ง ค์ เ ชิ ญ
ก็ แ ห น ง ป ร ะ ด า ร า

ถอดความได้ว่า : จึงตัดพ้อต่อว่ากันขึ้น เกิดความโกรธเคืองทะเลาะวิวาทกันอยู่
เสมอฝ่ายพระกุมารที่พราหมณ์ไม่เคยเรียกเข้าไปหาก็ไม่พอพระทัยพระกุมารที่
พราหมณ์เชิญไปพบ

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

พ ร ะ ร า ช บุ ต ร ลิ จ ฉ วิมิ ต ร จิ ต เ มิ น
ณ กันและกันเหิน ค ณ ะ ห่ า ง ก็ ต่ า ง ถื อ
พ ล ล้ น เ ถ ลิ ง ลื อ
ทะนงชนกตน มนฮึก บ นึกขาม ฯ
ก็ ห า ญ ก ร ะ เ หิ ม ฮื อ

ถอดความได้ว่า : พระกุมารลิจฉวีหมางใจและเหินห่างกัน ต่างองค์ทะนงว่าพระ
บิดาของตนมีอำนาจล้นเหลือ จึงมีใจกำเริบไม่เกรงกลัวกัน

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

สัทธรา ฉันท์ ๒๑

ลำ ดั บ นั้ น วั ส ส ก า ร พ ร า ห ม ณ์ ธ ก็ ยุ ศิ ษ ย ต า ม
แ ต่ ง อุ บ า ย ง า ม ฉ ง น งำ
ริณ วิรุ ธ ก็ สำ
ป ว ง โ อ ร ส ลิ จ ฉ วีดำ ธ เสกสรร
คั ญ ป ร ะ ดุ จ คำ

ถอดความได้ว่า : ในขณะนั้นวัสสการพราหมณ์ก็คอยยุลูกศิษย์ แต่งกลอุบายให้
เกิดความแคลงใจ พระโอรสกษัตริย์ลิจฉวีทั้งหลายไตร่ตรองในอาการน่าสงสัยก็
เข้าใจว่าเป็นจริงดังถ้อยคำที่อาจารย์ปั้ นเรื่องขึ้น

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ไ ป่ เ ห ลื อ เ ล ย สั ก พ ร ะ อ ง ค์ อั น มิ ล ะ ปิ ย ะ ส ห ฉั น ท์
ข า ด ส มั ค ร พั น ธ์ ก็ อ า ดู ร
พ ร ะ ช น ก อ ดิ ศู ร
ต่ า ง อ ง ค์ นำ ค ว า ม มิ ง า ม ทู ล ป วั ต ติ์ ค ว า ม
แ ห่ ง ธ โ ด ย มู ล

ถอดความได้ว่า : ไม่มีเหลือเลยสักพระองค์เดียวที่จะมีความรักใคร่กลมเกลียว
ต่างขาดความสัมพันธ์ เกิดความเดือดร้อนใจ แต่ละองค์นำเรื่องไม่ดีที่เกิดขึ้น
ไปทูลพระบิดาของตน

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

แ ต ก ร้ า ว ก้ า ว ร้ า ย ก็ ป้ า ย ป า ม ลุ ว ร บิ ด ร ล า ม
ที ล ะ น้ อ ย ต า ม ณ เ ห ตุ ผ ล
น ฤ วิเ ค ร า ะ ห เ ส า ะ ส น
ฟั่ น เ ฝื อ เ ชื่ อ นั ย ด นั ย ต น เพราะหมายใด
สื บ จ ะ ห ม อ ง ม ล

ถอดความได้ว่า : ความแตกแยกก็ค่อย ๆ ลุกลามไปสู่พระบิดา เนื่องจากความ
หลงเชื่อโอรสของตน ปราศจากการใคร่ครวญเกิดความผิดพ้องหมองใจกันขึ้น

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

แ ท้ ท่ า น วั ส ส ก า ร ใ น ก ษ ณ ะ ต ริเ ห ม า ะ ไ ฉ น
เ ส ริม เ ส ม อ ไ ป สะดวกดาย
พ จ น ยุ ป ริย า ย
หลายอย่างต่างกล ธ ขวนขวาย บ เว้นครา
วั ญ จ โ น บ า ย

ถอดความได้ว่า : ฝ่ายวัสสการพราหมณ์ครั้นเห็นโอกาสเหมาะสมก็คอยยุแหย่
อย่างง่ายดาย ทำกลอุบายต่าง ๆ พูดยุยงตามกลอุบายตลอดเวลา

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ค รั้ น ล่ ว ง ส า ม ปี ป ร ะ ม า ณ ม า สหกรณประดา
ลิ จ ฉ วีร า ช ทั้ ง ห ล า ย
มิ ต ร ภิ ท น ะ ก ร ะ จ า ย
ส า มั ค คี ธ ร ร ม ทำ ล า ย ก็ เ ป็ น ไ ป
ส ร ร พ เ สื่ อ ม ห า ย น์

ถอดความได้ว่า : เวลาผ่านไปประมาณ ๓ ปี ความร่วมมือกันระหว่างกษัตริย์ลิจ
ฉวีทั้งหลายและความสามัคคีถูกทำลายลงสิ้น ความเป็นมิตรแตกแยก ความ
เสื่อม ความหายนะก็บังเกิดขึ้น

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ต่ า ง อ ง ค์ ท ร ง แ ค ล ง ร ะ แ ว ง ใ น พ ร ะ ร า ช ห ฤ ท ย วิสั ย
ผู้ พิ โ ร ธ ใ จ ร ะ วั ง กั น

ถอดความได้ว่า : กษัตริย์ต่างองค์ระแวงแคลงใจ มีความขุ่นเคืองใจซึ่งกันและ
กัน

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

พ ร า ห ม ณ์ ค รู รู้ สั ง เ ก ต ต ร ะ ห นั ก เ ห ตุ ถ นั ด ค รั น
ร า ช า วั ช ชี ส ร ร พ จั ก สู่ พิ น า ศ ส ม
จ ะ สั ม ฤ ท ธิ์ ม น า ร ม ณ์
ยิ น ดี บั ด นี้ กิ จ แ ล ะ อุ ต ส า ห แ ห่ ง ต น
เ ริ่ ม ม า ด้ ว ย ป ร า ก ร ม

ถอดความได้ว่า : พราหมณ์ผู้เป็นครูสังเกตเห็นดังนั้น ก็รู้ว่าเหล่ากษัตริย์ลิจฉวี
กำลังจะประสบความพินาศ จึงยินดีมากที่ภารกิจประสบผลสำเร็จสมดังใจ หลัง
จากเริ่มต้นด้วยความบากบั่นและความอดทนของตน

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ใ ห้ ล อ ง ตี ก ล อ ง นั ด ป ร ะ ชุ ม ขั ต ติ ย์ ม ณ ฑ ล
เ ชิ ญ ซึ่ ง ส่ำ ส า ก ล ก ษั ต ริย์ สู่ ส ภ า ค า ร
ส ดั บ ก ล อ ง ก ร ะ หึ ม ข า น
วั ช ชี ภู มี ผ อ ง ณ กิจเพื่อเสด็จไป
ทุ ก ไ ท้ ไ ป่ เ อ า ภ า ร

ถอดความได้ว่า : จึงให้ลองตีกลองนัดประชุมกษัตริย์ฉวี เชิญทุกพระองค์เสด็จ
มายังที่ประชุม ฝ่ายกษัตริย์วัชชีทั้งหลายทรงสดับเสียงกลองดังกึกก้อง ทุก
พระองค์ไม่ทรงเป็นธุระในการเสด็จไป

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ต่ า ง ท ร ง รั บ สั่ ง ว่ า จ ะ เ รีย ก ห า ป ร ะ ชุ ม ไ ย
เ ร า ใ ช่ เ ป็ น ใ ห ญ่ ใ จ ก็ ข ล า ด ก ลั ว บ ก ล้ า ห า ญ
ท่ า น ใ ด ที่ เ ป็ น ใ ห ญ่ แ ล ะ ก ล้ า ใ ค ร มิ เ ป รีย บ ป า น
พ อ ใ จ ใ ค ร่ ใ น ก า ร ป ร ะ ชุ ม ช อ บ ก็ เ ชิ ญ เ ข า

ถอดความได้ว่า : ต่างองค์รับสั่งว่าจะเรียกประชุมด้วยเหตุใด เราไม่ได้เป็นใหญ่
ใจก็ขลาด ไม่กล้าหาญ ผู้ใดเป็นใหญ่ มีความกล้าหาญไม่มีผู้ใดเปรียบได้ พอใจ
จะเสด็จไปร่วมประชุมก็เชิญเขาเถิด

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ป รึก ษ า ห า รือ กั น ไ ฉ น นั้ น ก็ ทำ เ น า
จั ก เ รีย ก ป ร ะ ชุ ม เ ร า บ แ ล เ ห็ น ป ร ะ โ ย ช น์ เ ล ย
แ ล ะ ทุ ก อ ง ค์ ธ เ พิ ก เ ฉ ย
รั บ สั่ ง ผ ลั ก ไ ส ส่ ง ส มั ค ร เ ข้ า ส ม า ค ม
ไ ป่ ไ ด้ ไ ป ดั่ ง เ ค ย

ถอดความได้ว่า : จะปรึกษาหารือกันประการใดก็ช่างเถิด จะเรียกเราไปประชุม
มองไม่เห็นประโยชน์ประการใด เลยรับสั่งให้พ้นตัวไป และทุกพระองค์ก็ทรงเพิก
เฉยไม่เสด็จไปเข้าร่วมการประชุมเหมือนเคย

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

อุปัฏฐิตา ฉันท์ ๑๑

เ ห็ น เ ชิ ง พิ เ ค ร า ะ ห์ ช่ อ ง ช น ะ ค ล่ อ ง ป ร ะ ส บ ส ม
พ ร า ห ม ณ์ เ ว ท อุ ด ม ธ ก็ลอบแถลงการณ์
คมดลประเทศฐาน
ใ ห้ วั ล ล ภ ช น ภิ เ ผ้ า ม ค ธ ไ ก ร
ก ร า บ ทู ล น ฤ บ า ล

ถอดความได้ว่า : เมื่อพิจารณาเห็นช่องทางที่จะได้ชัยชนะอย่างง่ายดาย
พราหมณ์ผู้รอบรู้พระเวทก็ลอบส่งข่าว ให้คนสนิทเดินทางกลับไปยังบ้านเมือง
กราบทูลกษัตริย์แห่งแคว้นมคธอันยิ่งใหญ่

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

แ จ้ ง ลั ก ษ ณ ส า ส น ว่ า ก ษั ต ริย์ ใ น
วั ช ชี บุ ร ไ ก ร ว ล ห ล้ า ต ล อ ด กั น
ค ณ ะ แ ผ ก แ ล ะ แ ย ก พ ร ร ค์
บั ด นี้ สิ ก็ แ ต ก ท เ ส มื อ น เ ส ม อ ม า
ไ ป่ เ ป็ น ส ห ฉั น

ถอดความได้ว่า : ยิ่งใหญ่ ในสาสน์แจ้งว่ากษัตริย์วัชชีทุกพระองค์ขณะนี้เกิด
ความแตกแยก แบ่งพรรคแบ่งพวก ไม่สามัคคีกันเหมือนแต่เดิม

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

โ อ ก า ส เ ห ม า ะ ส มั ย ข ณ ะ ไ ห น ป ร ะ ห นึ่ ง ค ร า
นี้ ห า ก ผิ จ ะ ห า ก็ บ ได้สะดวกดี
พ ยุ ห์ ย า ต ร เ ส ด็ จ ก รี
ข อ เ ชิ ญ ว ร บ า ท ริยยุทธโดยไว ฯ
ธ า ทั พ พ ล พี

ถอดความได้ว่า : จะหาโอกาสอันเหมาะสมครั้งใดเหมือนดังครั้งนี้คงจะไม่มีอีก
แล้ว ขอทูลเชิญพระองค์ยกกองทัพอันยิ่งใหญ่มาทำสงครามโดยเร็วเถิด

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

วิชชุมมาลาฉันท์ ๘

ข่ า ว เ ศิ ก เ อิ ก อึ ง ท ร า บ ถึ ง บั ด ด ล
ใ น ห มู่ ผู้ ค น ช า ว เ ว ส า ลี
ช น บ ท บู รี
แ ท บ ทุ ก ถิ่ น ห ม ด ห ว า ด ก ลั ว ทั่ ว ไ ป
อ ก สั่ น ข วั ญ ห นี

ถอดความได้ว่า : ข่าวศึกแพร่ไปจนรู้ถึงชาวเมืองเวสาลี แทบทุกคนในเมืองต่าง
ตกใจและหวาดกลัวกันไปทั่ว

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ตื่ น ต า ห น้ า เ ผื อ ด ห ม ด เ ลื อ ด สั่ น ก า ย
ห ล บ ลี้ ห นี ต า ย วุ่ น ห วั่ น พ รั่ น ใ จ
ซ่ อ น ตั ว แ ต ก ภั ย
ซุ ก ค ร อ ก ซ อ ก ค รั ว ทิ้ ง ย่ า น บ้ า น ต น
เ ข้ า ด ง พ ง ไ พ ร

ถอดความได้ว่า : หน้าตาตื่น หน้าซีดไม่มีสีเลือด ตัวสั่น พากันหนีตายวุ่นวาย พา
กันอพยพครอบครัวหนีภัย ทิ้งบ้านเรือนไปซุ่มซ่อนตัวเสียในป่า

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

เ ห ลื อ จั ก ห้ า ม ป ร า ม ช า ว ค า ม ล่ า ล า ด
พั น หั ว ห น้ า ร า ษ ฎ ร์ ขุ น ด่ า น ตำ บ ล
คิ ด ผั น ผ่ อ น ป ร น
ห า รือ แ ก่ กั น ม า ค ธ ข้ า ม ม า
จั ก ไ ม่ ใ ห้ พ ล

ถอดความได้ว่า : ไม่สามารถห้ามปรามชาวบ้านได้ หัวหน้าราษฎรและนายด่าน
ตำบลต่าง ๆ ปรึกษากันคิดจะยับยั้งไม่ให้กองทัพมคธข้ามมาได้

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

แ จ้ ง ข่ า ว ไ พ รี รุ ก เ บี ย น บี ฑ า
เ พื่ อ ห มู่ ภู มี วั ช ชี อ า ณ า
ป้ อ ง กั น ฉั น ใ ด
ชุ ม นุ ม บั ญ ช า

ถอดความได้ว่า : จึงตีกลองป่าวร้องแจ้งข่าวข้าศึกเข้ารุกราน เพื่อให้เหล่า
กษัตริย์แห่งวัชชีเสด็จมาประชุมหาหนทางป้องกันประการใด

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ร า ช า ลิ จ ฉ วี ไ ป่ มี สั ก อ ง ค์
อั น นึ ก จำ น ง เ พื่ อ จั ก เ ส ด็ จ ไ ป
เ รีย ก นั ด ทำ ไ ม
ต่ า ง อ ง ค์ ดำ รั ส ก ล้ า ห า ญ เ ห็ น ดี
ใ ค ร เ ป็ น ใ ห ญ่ ใ ค ร

ถอดความได้ว่า : ไม่มีกษัตริย์ลิจฉวีแม้แต่พระองค์เดียวคิดจะเสด็จไป แต่ละ
พระองค์ทรงดำรัสว่าจะเรียกประชุมด้วยเหตุใด ผู้ใดเป็นใหญ่ ผู้ใดกล้าหาญ

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

เ ชิ ญ เ ท อ ญ ท่ า น ต้ อ ง ขั ด ข้ อ ง ข้ อ ไ ห น
ป รึก ษ า ป ร า ศ รั ย ต า ม เ รื่ อ ง ต า ม ที
เ ป็ น ใ ห ญ่ ยั ง มี
ส่ ว น เ ร า เ ล่ า ใ ช่ รุ ก ป ร า ศ อ า จ ห า ญ
ใ จ อ ย่ า ง ผู้ ภี

ถอดความได้ว่า : เห็นดีประการใดก็เชิญเถิด จะปรึกษาหารืออย่างไรก็ตามแต่ใจ
ตัวของเรานั้นไม่ได้มีอำนาจยิ่งใหญ่ จิตใจก็ขี้ขลาด ไม่องอาจกล้าหาญ

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ต่ า ง ท ร ง สำ แ ด ง ค ว า ม แ ข ง อำ น า จ
ส า มั ค คี ข า ด แ ก่ ง แ ย่ ง โ ด ย ม า น
วั ช ชี รั ฐ บ า ล
ภู มิ ศ ลิ จ ฉ วี แ ม้ แ ต่ สั ก อ ง ค์
บ่ ชุมนุมสมาน

ถอดความได้ว่า : แต่ละพระองค์ต่างแสดงอาการเพิกเฉย ปราศจากความ
สามัคคีปรองดองในจิตใจ กษัตริย์ลิจฉวีแห่งวัชชีไม่เสด็จมาประชุมกันแม้แต่
พระองค์เดียว

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑

ปิ่ นเขตมคธขัต ติ ย รั ช ธำ ร ง

ยั้ ง ทั พ ป ร ะ ทั บ ต ร ง น ค เ ร ศ วิส า ลี

ภูธร ธ สังเกต พิเคราะห์เหตุ ณ ธานี

แ ห่ ง ร า ช วั ช ชี ข ณ ะ เ ศิ ก ป ร ะ ชิ ด แ ด น

ถอดความได้ว่า : จอมกษัตริย์แห่งแคว้นมคธหยุดทัพตรงหน้าเมืองเวสาลี พระองค์

ทรงสังเกตวิเคราะห์เหตุการณ์ทางเมืองวัชชีในขณะที่ข้าศึกมาประชิดเมือง

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

เฉยดู บ รู้สึก แ ล ะ มิ นึ ก จ ะ เ ก ร ง แ ก ล น
ฤ ๅ คิ ด จ ะ ต อ บ แ ท น ร ณ ทั พ ร ะ งั บ ภั ย
บ มิทำประการใด
นิ่ ง เ งี ย บ ส ง บ งำ บุ ร ว่ า ง แ ล ะ ร้ า ง ค น
ป ร า ก ฏ ป ร ะ ห นึ่ ง ใ น

ถอดความได้ว่า : ดูนิ่งเฉยไม่รู้สึกเกรงกลัว หรือคิดจะทำสิ่งใดโต้ตอบระงับเหตุร้าย
กลับอยู่อย่างสงบเงียบไม่ทำการสิ่งใด มองดูราวกับเป็นเมืองร้างปราศจากผู้คน

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

แ น่ โ ด ย มิ พั ก ส ง สยคงกระทบกล
ท่ า น วั ส ส ก า ร จ น ลุ ก ร ะ นี้ ถ นั ด ต า
คิ ย พ ร ร ค พ ร ะ ร า ช า
ภิ น ท์ พั ท ธ ส า มั ค ร จ ะ พ้ อ ง อ นั ต ถ์ ภั ย
ช า ว ลิ จ ฉ วีว า

ถอดความได้ว่า : แน่นอนไม่ต้องสงสัยเลยว่าคงจะถูกกลอุบายของวัสสการพรา
หมณ์จนเป็นเช่นนี้ ความสามัคคีผูกพันแห่งกษัตริย์ลิจฉวีถูกทำลายลงและจะประสบ
กับภัยพิบัติ

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ลู ก ข่ า ง ป ร ะ ด า ท า ร ก ก า ล ข ว้ า ง ไ ป
ห มุ น เ ล่ น ส นุ ก ไ ฉ น ดุ จ กั น ฉ ะ นั้ น ห น อ
ก ล แ ห ย่ ยุ ดี พ อ
ค รู วั ส ส ก า ร แ ส่ จ ะ มิ ร้ า ว มิ ร า น กั น
ปั่ นป่วน บ เหลือหลอ

ถอดความได้ว่า : ลูกข่างที่เด็กขว้างเล่นได้สนุกฉันใด วัสสการพราหมณ์ก็สามารถ
ยุแหย่ให้เหล่ากษัตริย์ลิจฉวีแตกความสามัคคีได้ตามใจชอบและคิดที่จะสนุกฉันนั้น

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

ค รั้ น ท ร ง พ ร ะ ป ร า ร ภ ธุระจบ ธ จึ่งบัญ
ช า น า ย นิ ก า ย ส ร ร พ ท แ ก ล้ ว ท ห า ร ห า ญ
ฬุ ค ะ เ น ก ะ เ ก ณ ฑ์ ก า ร
เ ร่ ง ทำ อุ ฬุ ม ป์ เ ว จ ร เ ข้ า น ค ร บ ร
เ พื่ อ ข้ า ม น ที ธ า ร

ถอดความได้ว่า : ครั้นทรงคิดได้ดังนั้นจึงมีพระราชบัญชาแก่เหล่าทหารหาญให้
รีบสร้างแพไม้ไผ่เพื่อข้ามแม่น้ำจะเข้าเมืองของฝ่ายศัตรู พวกทหารรับ
ราชโองการแล้วก็ปฏิบัติภารกิจที่ได้รับ

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

เ ข า รั บ พ ร ะ บั ณ ฑู ร อ ดิ ศู ร บ ดี ศ ร
ภ า โ ร ป ก ร ณ์ ต อ น ทิ ว รุ่ ง ส ฤ ษ ฎ์ พ ลั น
พ ยุ ห า ธิ ทั พ ขั น ธ์
จอมนาถพระยาตรา พลข้าม ณ คงคา
โ ด ย แ พ แ ล ะ พ่ ว ง ปั น

ถอดความได้ว่า : ในตอนเช้างานนั้นก็เสร็จทันที จอมกษัตริย์เคลื่อนกองทัพอัน
มีกำลังพลมากมายลงในแพที่ติดกัน นำกำลังข้ามแม่น้ำ

เนื้อเรื่องเต็ม (ตอนที่เรียนและถอดคำประพันธ์)

จ น ห ม ด พ ห ล เ นื่ อ ง พิ ศ เ นื อ ง ข นั ด ค ล า
ขึ้นฝั่ งลุเวสา ลิบุเรศสะดวกดาย ฯ

ถอดความได้ว่า : จนกองทัพหมดสิ้น มองดูแน่นขนัด ขึ้นฝั่ งเมืองเวสาลี
อย่างสะดวกสบาย