The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.

พุทธประวัติฉบับสําหรับยุวชน แปลโดย พุทธทาสภิกขุ

Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search

พุทธประวัติฉบับสําหรับยุวชน แปลโดย พุทธทาสภิกขุ

พุทธประวัติฉบับสําหรับยุวชน แปลโดย พุทธทาสภิกขุ

พุทธประวัติ ฉบับสาํ หรบั ยวุ ชน
พุทธทาสภิกขุ แปลและเรยี บเรียงจาก ฉบบั ภาษาอังกฤษ ของ ภิกษสุ ีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

พทุ ธประวตั ิสําหรบั ยุวชนเลมนี้ แกไขปรบั ปรงุ ขน้ึ มาจากพทุ ธประวัตติ างประเทศฉบับหนงึ่ ซ่งึ แตง โดย ภิกษุสีลาจาระ (J.F Mc Kechnie)
นักศกึ ษาทางพทุ ธศาสนาท่รี ูจักกนั ดที ว่ั โลกผหู นึ่ง แตงขึน้ ใชสาํ หรบั สอนเด็กในลงั กา เหตุผลทต่ี องแกไขปรบั ปรงุ บางประการนัน้ ไดก ลา วไวใ น
บันทกึ ทา ยเลมของหนงั สือเลมน้ี ทงั้ น้ี เพ่อื เปน การแกไขความขาดแคลนหนังสอื อานสําหรบั ยุวชนชาวพุทธในประเทศไทย ไปเรือ่ ย ๆ เทาที่จะ
ทําได

ทําไมกองตาํ ราของคณะธรรมทานจงึ ไมแตง หนงั สือเลมน้ขี ึ้นใหมเอง โดยไมตอ งอาศัยฉบับทก่ี ลาวนนั้ ขอนเ้ี ปนเพราะรสู ึกเคารพตอ
ความสามารถในการแตง ของผแู ตงคนทกี่ ลาวน้ซี ึ่งทําไวเ ปนอยางดี ถงึ กบั เมื่อไดแ กไ ขสง่ิ บกพรอ งเลก็ ๆ นอย ๆ นนั้ เสียแลวกเ็ ปนหนังสอื ที่
เหมาะสมทสี่ ุด และเกนิ ความสามารถของพวกเราท่ีจะทําไดโ ดยไมเ ห็นตวั อยาง และแมเ ห็นตัวอยา งก็ไมอาจทาํ ไดด กี วา ขาพเจา ขอประกาศ และ
เทอดทนู ความดขี องทานผนู ี้ในกรณนี ้ีไวในท่ีนี้ดวย และพรอมกนั นี้ขออทุ ศิ สว นกศุ ลแหง การแปลและเรยี บเรียงแกไขจนสาํ เรจ็ รปู เปน หนังสอื
เลมน้ขี ้นึ แดทา นภกิ ษุสลี าจาระผลู ว งลบั ไปแลว ดว ยกศุ ลเจตนาทงั้ ส้ิน เพอ่ื บชู าเกยี รติคณุ ของทา นผนู ้ไี วตลอดกาลนาน

ขา พเจา ยอมรบั วาในหนงั สอื เลมนี้มีถอ ยคําสาํ นวนและเน้ือเรือ่ งทีม่ ุง ใหเ กดิ ผลทางอารมณท ํานองนวนิยายปนอยบู า ง แตท ้ังนีเ้ พือ่ เปน ผลดี
ในทางกลอมเกลานสิ ยั ยวุ ชนโดยสวนเดยี ว หาโทษอนั ใดมิได

มเี ร่อื งบางเร่อื งทผ่ี ูอา นอาจฉงน เชนกลาวถงึ การหามศพผานยา นตลาดและเผากนั ในลักษณะงา ย ๆ เชน น้นั เรือ่ งเชน น้ีผูทเ่ี คยไปอินเดีย
มาแลว ยอ มยืนยันไดว า แมกระทงั่ ในบัดน้ีกย็ งั เปนสิง่ หาดไู ด ไมตองกลาวถึงพทุ ธกาลเลย สาํ หรับเร่ืองพระองคลุ ีมารถกู ขวา งบาตรแตกกระจาย
ผูทีไ่ มเ คยทราบวา ครงั้ พทุ ธกาลมกี ารใชบ าตรดินเผากันเปนปรกติ ก็จะคา นวา กลาวพลอย ๆ เพราะวาเคยเหน็ แตบ าตรเหล็ก ฉะนนั้ ขอใหทา น
ผูอา นไดศึกษาในเร่อื งน้นั ๆ ใหพอสมควรเสียกอน กอ นทจ่ี ะวินิจฉัยอะไรโดยผลนุ ผลัน

การจัดหนาหนงั สอื เปน ขอ ๆ และมีเลขกาํ กับขอ นีเ้ ปน ความคดิ ใหม มงุ หวงั ใหเกดิ ความสะดวกในการศึกษาจดจําและอางอิง ซงึ่ จะทาํ ได
ละเอยี ด ลงไปกวา การอานเลขหนา ในการทาํ ปทานกุ รมกไ็ ดอ า งถงึ เลขประจําขอนี้แทนการอา งถงึ เลขหนา

เรอ่ื งทค่ี วรกลา วไวในทีน่ ี้อกี เรื่องหนึง่ กค็ อื ในการทําหนงั สอื เรอ่ื งนี้ทา นอภิปุฺโญภิกฺขไุ ดใหความชว ยเหลอื เปน อยา งมากในการชว ย สอบ
ทานสง่ิ ที่อาจพลงั้ พลาดในการคัดลอกและอ่นื ๆ ตลอดจนการพยายามทําปทานกุ รมทายเลมขน้ึ ดว ยความอตุ สาหะพากเพียร จนสาํ เรจ็ รปู ดงั ที่
เหน็ อยนู ้ี ขอบรรดาผทู ีไ่ ดร ับประโยชนจากการนจ้ี งไดอนโุ มทนาโดยทั่วกัน

ในที่สุด คณะธรรมทานมคี วามหวงั วา หนังสอื เลมนจี้ ักเปนส่ิงท่ชี วยแกปญ หาความขาดแคลนหนังสอื อานสําหรับยวุ ชนชาวพุทธในประเทศ
ไทย ไดบ า งไมมากกน็ อ ย

พุทธทาส อินทปญโญ
ในนามกองตําราคณะธรรมทาน

ไชยา
12 สงิ หาคม 2497

พุทธประวตั ิ ฉบบั สาํ หรับยุวชน
พทุ ธทาสภิกขุ แปลและเรียบเรียงจาก ฉบบั ภาษาอังกฤษ ของ ภิกษุสลี าจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 1 กาํ เนดิ พระสิทธตั ถะ

เมือ่ 2500 ปม าแลว ในดนิ แดนซึง่ บัดน้ีเปน เขตของประเทศเนปาลและของประเทศอินเดีย ตอนทเี่ ปน มณฑลอธู (Oudh)
และมณฑลพหิ ารเหนือ (North Behar) นั้น มีอาณาจกั รนอ ยๆ ของชนเชื้อชาติตางๆ ต้ังอยดู ว ยกนั หลายอาณาจกั ร แตล ะ
อาณาจักรมพี ระราชาของตนๆ เปนผปู กครองบา ง มคี ณะบุคคลท่ีนบั เน่อื งในราชสกลุ เปน ผูปกครองบาง ในบรรดา
อาณาจักรเลก็ ๆ เหลานน้ั มีอาณาจักรหนึง่ ตั้งอยตู รงพนื้ ทท่ี างทิศเหนือของจังหวัดโครักขปรุ ะ (Gorakhapore) ในปจจบุ นั ทาง
ฝงเหนอื ของแมนํ้ารัปตี (Rapti) เปน ดนิ แดนของชนท่มี ีเชอ้ื ชาติ อนั เรยี กกันมาวา พวกศากยะ พระราชาซ่ึงปกครองชนชาติน้ี
ในครง้ั นัน้ มีพระนามวา พระเจาสุทโธทนะ พระเจาสุทโธทนะมีชอื่ สกลุ วา โคตมะ ดงั น้ัน พระองคจงึ ทรงมพี ระนามเต็มวา
สทุ โธทนะโคตมะ นครซึ่งเปนราชธานขี องอาณาจักรและท้ังเปน ท่ีตง้ั แหงราชสาํ นักของพระองคนน้ั มนี ามวา กบิลพสั ดุ

พระเจา สุทโธทนะมีพระอคั รมเหสนี ามวา สริ ิมหามายา เม่อื ทรงอยรู วมกันมาเปน เวลานานดวยความผาสกุ พระเทวีได
ทรงมพี ระครรภ และทรงรูพระองคว าจักถึงเวลาประสตู ิในไมนานนักแลว ไดท ลู ขออนญุ าตจากพระราชสวามี เพ่ือเสด็จไป
เยย่ี มนครอนั เปนท่ีกาํ เนดิ ของพระเทวเี อง อันมีนามวา “ นครเทวทหะ” และต้ังอยไู มหา งไกลกันนกั พระเจา สทุ โธทนะได
โปรดประทานอนญุ าตแกพระมเหสขี องพระองค ดว ยความเต็มพระทยั ไดท รงสงบรุ ษุ ไปตระเตรียมหนทางสาํ หรับการ
เสด็จของพระนาง และใหเ ตรียมทกุ ๆ อยางเพอื่ ใหเ กดิ ความบนั เทิงเรงิ รน่ื ในการเสด็จไปเยย่ี มพระญาติวงศของพระนางเอง
ในครง้ั น้ี ท่ีกึ่งทางระหวางนครกบิลพสั ดกุ ับนครเทวทหะตอ กนั น้ัน มีสวนปา หรือวโนทยานอยูแหงหนง่ึ เรยี กกันวา สวน
ลุมพนิ ี ทน่ี เี้ ปนสถานทซ่ี งึ่ ประชาชนแหง นครทั้งสองไดพ ากันไปเท่ียวเลนในฤดูรอน หาความบนั เทงิ ภายใตร มไมสาละ
ใหญๆ อันมอี ยทู ั่วๆ ไป ในอทุ ยานนน้ั ขณะน้ันเปน วันเพ็ญในเดือนพฤษภาคม ตนสาละใหญๆ เหลา นป้ี กคลมุ ไปดว ยดอก
อันสวยงาม แตโ คนตน จนถึงยอด บนก่ิงยาวๆ ของมันมีหมูนกนานาชนดิ กําลงั รองดว ยสําเนยี งอันไพเราะ ทําใหอากาศออ้ื องึ

ไปดวยเสียงอันจับใจ และตามดอกไมอ ันมอี ยมู ากมายเหลือทจี่ ะคํานวณไดน้ัน ก็เต็มไปดว ยแมลงผึ้งทาํ เสยี งหึ่งๆ และงวน
อยูด ว ยการเกบ็ นํ้าหวานจากดอกไมเหลานั้น

เมอื่ ขบวนเสด็จของพระเทวผี า นมาถึงวโนทยานแหง นี้ พระนางสิรมิ หามายา ทรงมพี ระประสงคจ ะทรงพักเลน ในสวน
นสี้ กั ครหู น่ึง ตามรมเงาอนั เย็นเพราะเปนเวลาเที่ยงวัน ดังน้ันพระเทวจี ึงทรงรับส่ังใหเ ขานําพระองคผา นไปตามระหวางหมู
ไมในอทุ ยานนน้ั แตช ่ัวเวลาอนั ไมน านในขณะท่ีพระเทวีกาํ ลังเสดจ็ ดาํ เนินไปมาโดยทรงเพลิดเพลินอยกู บั ส่งิ สวยงาม และ
เสยี งอันไพเราะในสวนนั่นเอง พระนางทรงเกดิ ความรสู กึ พระองคข้ึนมาอยางกระทนั หันวา จักตองมีการประสูติในสถานที่
น้นั เสียแลว ตอ มาอีกช่ัวเวลาเล็กนอ ย พระนางกไ็ ดประสูติพระโอรส ณ สวนลมุ พินี ภายใตตนสาละ อันเต็มไปดวยหมนู ก
และแมลงผึ้งนั่นเอง สถานท่ีอันเปนที่ต้ังแหงสวนลมุ พนิ ีน้ัน เปนที่รจู กั กนั ไดไมย ากในสมยั น้ี เพราะพระเจา อโศกมหาราช
ซึง่ ครอบครองประเทศอนิ เดีย ในเวลาสามส่ีรอ ยปต อ มาจากสมัยของพระเจาสทุ โธทนะน้นั ไดท รงรบั สั่งใหสรางเสาศิลาอัน
สูงใหญข ึ้นตรงท่ซี ่ึงเปนท่ีประสูติของพระโอรสแหง พระเจาสทุ โธทนะและพระนางสิริมหามายาแหงนครกบิลพัสดุ เพ่อื
เปนเครื่องกําหนดหมายสถานที่อันสําคัญนั้น
ที่เสานั้น พระเจาอโศกมหาราชรับส่ังใหจ ารึกอกั ษร ซงึ่ ยงั คงอานไดอยจู นกระท่ังทุกวนั นี้ มขี อความวา พระองคทรงได
สรางเสานีข้ นึ้ เพ่ือใหชนชนั้ หลังทราบไดถ ึงสถานทีท่ ่ีเคยมีเหตกุ ารณอ ันสําคัญคือ การประสูติของพระพทุ ธองค แมเ วลาจะ
ลวงมา นับแตก าลน้นั มาจนถงึ บัดนี้ 2,000 ปกวาแลวก็ตาม แมเ สาทอนบนจะไดหกั ออกและทอนท่เี หลือจะเคยเอยี งเอนไป
ทางหน่ึงแลวกต็ าม เสานนั้ กย็ ังคงอยูในท่ีซ่ึงพระเจาอโศกรับส่งั ใหสรา งข้นึ นนั่ เอง สบื มาจนถงึ ทุกวนั น้ี พรอมดวยอักษร
จารกึ ทีก่ ลาวแลว มปี ระชาชนจํานวนมากไดไปเยี่ยมและนมัสการสถานทีน่ ้ที กุ ๆป

เม่อื พระนางสริ มิ หามายาไดประสตู พิ ระโอรสในสวนลุมพินีเชน น้นั คนท้ังหลายก็งดการพาพระนางไปสูน ครเทวทหะ
แตไดนํากลบั คืนสนู ครกบลิ พสั ดุ พระเจา สุทโธทนะทรงดีพระทัย และทรงจัดใหพระเทวีและพระโอรสของพระองคไดร ับ
การเอาใจใสเปนอยา งดี บนทวิ เขานอกเมืองกบิลพสั ดุ เปนทอ่ี ยูแ หงฤษีจาํ นวนมาก ในบรรดาฤษีเหลา น้นั มมี หาฤษผี ูสูงอายุ
รูปหนึง่ ช่ือ กาฬเทวลิ เปน ทเี่ คารพนับถอื อยา งสงู ของชาวเมืองกบิลพสั ดุ แมพ ระเจาสทุ โธทนะเอง ก็ทรงมีความเคารพรกั
ใครใ นฤษีรปู น้ีเปนพเิ ศษ ดังนั้น เมอ่ื ฤษผี ูเ ฒาไดทราบวาพระราชาซึ่งเปน มหามิตรของตนไดโอรสประสูติใหมเ ชนนนั้ ก็
ไดมาสรู าชสํานักแหง นครกบิลพัสดุเ พอื่ ดพู ระราชกมุ าร เม่อื ฤษีมาถงึ พระเจาสุทโธทนะไดทรงประสงคจะใหท านอาํ นวย
พรแกพ ระโอรสของพระองค จงึ ไดท รงใหนําพระกุมารมาเพอื่ ทําความเคารพแกพ ระฤษี เมอ่ื พระฤษีไดเ หน็ พระราชกมุ าร
แลว ไดกลาวข้ึนวา "มหาราชเจา ! มันไมใชพระโอรสของพระองคท่คี วรแสดงความเคารพตอ อาตมาเสยี แลว แตม นั เปน
อาตมาเองตา งหากท่คี วรแสดงความเคารพตอ พระโอรสของพระองค อาตมาไดเ ห็นชดั แลววา พระกุมารนีม้ ิใชเ ปนกุมารตาม
ธรรมดา อาตมาไดเหน็ ชดั แลววา เมื่อพระกุมารน้เี จริญวยั เตบิ โตเต็มท่แี ลว จกั เปนศาสดาเอก สอนธรรมอันสูงสุดแกโลก
โดยแนนอนทเี ดียวอาตมาม่ันใจวาพระกุมารน้ีตองเปน ศาสดาอันสงู สดุ ทีโ่ ลกจะพึงม"ี

เม่อื กลา วดงั นี้แลว พระฤษไี ดน ิ่งอึ้งอยขู ณะหน่งึ มใี บหนายิ้มแยมแจม ใส แสดงความปล้มึ อกปล้ึมใจออกมานอกหนา
แตแ ลวน้ําตาไดคอ ยๆ ไหลซึมออกมาทีละนอ ยๆ จนกระทั่งเปน การรอ งไหม นี ้ําตานองทเี ดียว พระราชาไดตรัสถามดว ย
ความตกพระทยั อยา งยงิ่ วา "ทาํ ไมกนั เกิดเรือ่ งอะไรแกพ ระคณุ เจา เลา เมอื่ ตะกี้นพ้ี ระคณุ เจาไดยมิ้ อยู บดั น้ีกลับรอ งไห มี
เหตุการณอะไรรา ยแรงหรอื พระคณุ เจา ไดม องเห็นเหตุรา ยอันใดอันหน่ึงซง่ึ จะเกิดขึ้นแกโอรสของขาพเจาหรือ"

พระฤษีไดท ูลวา "หามิไดเลย มหาราชเจา พระองคอ ยา ไดท รงตกพระทัยเลย ไมมีเหตุรา ยอนั ใดจะมาแผวพานพระโอรส
ของพระองคได เกียรติคณุ ของพระกมุ ารจักรุงโรจน พระกมุ ารจักเปน ผูเรืองอํานาจอันสงู สุด"

พระราชาไดตรสั ถามวา "ถาเชนน้นั ทําไมพระคณุ เจา จึงรอ งไหเลา " พระฤษีไดท ูลวา "อาตมาภาพรอ งไหเพราะเห็นวา
อาตมามีอายมุ ากจนจะตองลว งลับไปในไมชา จักไมมโี อกาสอยูเห็นพระโอรสของพระองคไดต รัสรูเปน พระศาสดาอัน
สงู สดุ ในวันหนา ดกู รมหาราชเจา พระองคจกั ทรงมพี ระชนมายุอยูจนถงึ วันอันนํามาซ่ึงความสขุ อยางยิ่งนั้น ชนเหลาอื่นเปน

อันมากกจ็ กั ไดป ระสพเหตุการณอันนน้ั สว นอาตมาไมมโี อกาสท่ีจะไดป ระสพโชคอนั ใหญห ลวงจึงไมอาจจะอดกลน้ั การ
รองไหไวได"

เมอ่ื พระฤษกี ลา วดังนนั้ แลว ไดลุกข้ึนจากท่ีน่ังทรดุ ตัวลงประคองอัญชลดี วยมือทง้ั สอง แลว นอมตัวลงถวายนมัสการแก
พระกุมารนน้ั พระเจา สทุ โธทนะไดท รงตกตะลึงในคํากลาวและการกระทําของพระฤษี ผนู อมศีรษะอันขาวโพลนไปดว ย
หงอก กมลงทําความเคารพตรงหนา ของทารกนอยๆ แตในทส่ี ุด พระองคก็ไดท รงรูส กึ วา แมพ ระองคเ องก็ควรทรงกระทํา
เชนเดยี วกบั พระฤษีนั้นไดกระทํา ดงั นั้น พระองคจงึ ไดท รงประคองอญั ชลีแลวทรุดพระองคลงถวายบังคมแกพ ระโอรสของ
พระองคเอง ซึ่งยังเปน เพียงทารกอยูเชนเดยี วกับพระฤษนี ้นั

ในประเทศอนิ เดียในครั้งน้ันมธี รรมเนียมวา เม่อื เด็กผูชายเกิดมาไดห าวัน ในวันที่ครบหา น้ันจะตอ งมีการเชอื้ เชิญผูเ ปน
ปราชญม าประชุมกัน เพ่อื ทําพธิ ีสระเกลา แลวขนานนามแกกมุ าร ตามท่ที ป่ี ระชุมแหง นักปราชญเหลานั้นจะเหน็ ควร พระ
เจา สุทโธทนะก็ไดท รงประกอบพธิ ีดังกลาวน้แี กพระโอรสของพระองคต ามธรรมเนยี ม ครัง้ น้นั ท่ปี ระชุมแหง นักปราชญได
เลอื กเฟน แลว ขนานนามใหแ กพ ระโอรสของพระองควา "สิทธัตถะ" แปลวา "ผมู ีความสาํ เรจ็ สมประสงคในทุกสิ่งทกุ อยา ง
ท่ีตนต้ังใจจะทํา" นกั ปราชญเหลานั้นพากันกลาววา เขาไดมองเห็นวา พระกุมารนี้จักไมเ ปน ไปดังเชน กมุ ารท้งั หลายใด ถา
หากวาอยคู รองฆราวาส จักเปน พระราชาในเวลาอันสมควร แลวจกั เปนมหาราชาผจู กั รพรรดใิ นที่สดุ ถาหากวา ไมอยคู รอง
ฆราวาส แตออกบวชเปนนักบวชแลว ก็จกั เปน พระศาสดาชนั้ สูงสุดทํานองเดยี วกัน แตอ ยางไรกต็ าม ยงั มีนักปราชญค น
หนึง่ ในหมปู ราชญเ หลา น้นั ยืนยนั ผิดแปลกออกไปจากนักปราชญทัง้ หลาย ทานผูนี้ไดกลาววา ตามความเหน็ ของทา นแลว
ทานแนใจวา เมอ่ื พระกุมารน้ีเตบิ โตข้ึน จกั ไมเจรญิ รอยตามพระราชบิดาอยา งแนนอน แตจ ักสละราชบลั ลังก และ
ราชอาณาจกั รทุกส่งิ ทุกอยา งไวเบื้องหลงั แลว ประพฤติพรหมจรรยบรรลธุ รรมเปน ศาสดาเอกในโลก

เปนธรรมดาอยูเอง ที่พระราชายอมทรงดีพระทัยเปนอยา งยิง่ วา ประชาชนและนักปราชญร าชบณั ฑติ ท้ังหลายใน
อาณาจักรของพระองค ไดพ ากันหวังวา พระกุมารนอยนี้เม่ือทรงเจรญิ วยั แลว จักเปนมหาบุรุษ แตพ ระองคไมท รงสบาย
พระทัยในขอ ที่วา พระกมุ ารน้จี กั ไมเจรญิ รอยตามพระองคในการครองราชสมบตั ิ แตจกั ออกบวชเปนศาสดาผสู อนศาสนา
ไปเสยี พระองคทรงพระประสงคใหพ ระโอรสของพระองคท รงเปน อยอู ยางชาวโลก และทรงทําอยางท่ีชาวโลกเขาทํากัน
กลา วคอื การสมรสและมีบตุ ร เมือ่ พระองคเองก็ทรงชราภาพมากแลว จกั ไมอ ยูค รองอาณาจกั รไปไดน าน จงึ ทรงประสงคท ่ี
จะเหน็ พระโอรสของพระองคข ้ึนครองบลั ลังก ปกครองประชาราษฎรใหอ ยูเ ยน็ เปน สุขดังท่ีพระองคกระทาํ มาดวยความ
สวสั ดี

พระองคไดทรงราํ พงึ ในใจวา "ตอไปวันหนา ใครจะรูได บางทีลูกของเราจักเปนมหาราชครอบครองอาณาจกั รไม
เพียงแตนครกบิลพัสดุนอ ยๆ นี้เทา น้ัน แตจักครอบครองชมพูทวีปทง้ั หมดทั้งสนิ้ ก็ได" พระเจา สุทโธทนะไดท รงปลอบ
พระองคเองดง่ั น้ี ความคิดเชนนีเ้ อง ไดท าํ ใหพระองคทรงมคี วามหวัง และมีความอมิ่ พระทยั เปนอันมาก พระองคทรงตกลง
พระทัยในการท่ีจะทรงกระทําทุกส่ิงทุกอยางเทาทพ่ี ระองคจะทรงทําได เพ่อื ใหเปนทีแ่ นน อนวาพระสทิ ธัตถะจักอยูครอง
ฆราวาส และจะไมค ิดถึงสิ่งใดอื่นมากไปกวาน้ัน

แตใ นขณะเดยี วกัน พระองคตอ งทรงประสพความหมน หมองพระทยั ดวยเรื่องอ่นื อีกเร่อื งหนง่ึ จําเดิมแตพระนางเจาสิริ
มหามายาไดป ระสูตพิ ระสิทธตั ถะแลว พระเทวีไดป ระชวรและไมอ าจจะกลับมีพระกําลงั เขมแข็งดั่งเดมิ แมว า จะไดรบั ความ
ประคบประหงมอยางสูงสดุ ตามที่พระราชินที งั้ หลายพงึ จะไดร บั มีแพทยอยา งดี มีผูรักษาพยาบาลอยา งดี แตในที่สุด พระ
เทวกี ส็ น้ิ พระชนมชีพในวนั ทสี่ อง นับแตว ันทไี่ ดมีการขนานนาม หรือนบั เปนวนั ที่เจ็ดจากวนั ท่ีพระนางไดป ระสูติ
พระโอรส คนทุกคนไดพ ากันเศราโศกในการสิน้ พระชนมข องพระนาง ผทู ่ีโศกเศรา เปน อยางยงิ่ ก็คอื พระราชสวามขี องพระ
นาง เพราะเหตุท่ีพระนางเปนกลุ สตรีทปี่ ระเสรฐิ สุด เปน พระเทวีทีม่ ีคุณธรรมสูงเหนือสตรแี ละเทวีท้ังหลาย เมื่อเหตุการณ
เปน ไปด่ังนี้ พระราชาจําตอ งทรงประทานพระโอรสกําพรา มารดาองคนี้ ใหอ ยูในความอารักขาของพระเทวีองคหน่งึ ซ่งึ เปน

พระนานาง และมีนามวา มหาปชาบดี พระเทวีพระองคนี้ ไดท รงเอาพระทยั ใสท ะนถุ นอม ราวกบั วาเปนพระโอรสของ
พระองคเ องกป็ านกัน ดวยเหตุนี้พระสิทธัตถะกุมารจงึ ไมเ คยทรงเห็นพระพักตรพระมารดาอนั แทจริงของพระองคเ ลย

พุทธประวัติ ฉบบั สําหรับยุวชน
พทุ ธทาสภิกขุ แปลและเรยี บเรยี งจาก ฉบับภาษาองั กฤษ ของ ภิกษสุ ีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 2 วัยกมุ าร
ตามท่ีพระฤษผี สู ูงอายแุ ละนักปราชญท้งั หลาย ผไู ดป ระชุมกันวนั ขนานนามของพระสทิ ธัตถะ ไดม คี วามเหน็ พอ งกนั วา พระโอรสของพระ

เจา สทุ โธทนะองคน ้ี มไิ ดเ ปนกมุ ารตามธรรมดานนั้ คํากลาวขอ นี้ไดป รากฏเปนความจริงยง่ิ ขนึ้ ทุกวนั ๆ เมอ่ื ไดรบั การทะนุถนอมจาก พระเจา แม
นา ผรู กั พระกุมารอยา งกะวา เปนพระโอรสของพระองคเ อง มาจนกระทง่ั พระกุมารมีพระชนมายุได 8 พรรษา พระราชาไดป ระทานครูบาอาจารย
เพือ่ ใหการศกึ ษาแกพระกุมารในการอานการเขยี นและวิชาคาํ นวณ โดยอาศยั การแนะนําของครอู าจารยเ หลานี้ พระกมุ ารไดศ กึ ษาวชิ าความรทู กุ
อยา งที่ควรศึกษานน้ั ไดอยา งรวดเร็ว วาโดยทแ่ี ทแลว พระกมุ ารทรงศึกษาไดอยางรวดเร็วและอยา งดยี ิง่ จนเปน ทฉ่ี งนสนเทหข องคนทุกคน
รวมทง้ั ครอู าจารยท งั้ พระราชบดิ าและพระมารดาเลยี้ งดวย เร่อื งใดที่พระองคจกั ตองทรงศกึ ษาเรือ่ งน้นั ไมม ีความยากลําบากแกพ ระองคเ ลย
ไดรับการบอกการแนะนําวิชาอยางใดๆ เพียงครง้ั เดยี ว ก็จาํ ไดท ันทไี มม ลี ืม และลกั ษณะอยางนี้ มีมากเปน พเิ ศษขนาดท่ีเรยี กวาผิดธรรมดา ในการ
เรียนวชิ าคํานวณของพระองค ทกุ ๆ คนเห็นชดั ไดโดยงายวา พระองคทรงมอี ะไรๆ เหนอื คนธรรมดาสามัญมากมายจริงๆ แมพระองคจะทรงมี
อัจฉรยิ ลกั ษณะอนั สงู สดุ ในการศึกษาถึงเพยี งน้ี ทง้ั ยังอยใู นสถานะมกฎุ ราชกุมารผูจ ะครองบัลลังกใ นอนาคตก็ตาม พระองคไมไดทรงละเลยทจี่ ะ
แสดงความเคารพนอบนอมในฐานะเปน ศษิ ยต อ ครบู าอาจารยทั้งหลาย เพราะทรงระลึกสาํ นึกอยวู า โดยอาศัยบรรดาครบู าอาจารยท ้งั มวลนี่เอง
คนเราจึงไดรบั ส่ิงซึง่ มีคา สงู สุด กลา วคอื วิชาความรู พระกมุ ารมปี รกตสิ ภุ าพเรียบรอ ยเปนนสิ ัย ทรงประพฤติตอ ทกุ ๆ คน และโดยเฉพาะตอ ครบู า
อาจารยเ ปน พิเศษ ในการแสดงความสภุ าพออนโยนเคารพนบนอบ

ในทางกาํ ลงั กายก็เหมอื นกัน พระองคทรงประกอบไปดวยคุณสมบตั ิไมน อยกวาคุณสมบตั ใิ นทางจิตและทางมรรยาท ไมต องกลาวถงึ ความ
สภุ าพทางกิริยาอาการ ไมต อ งกลา วถึงขอ ท่พี ระองคเ ปน สภุ าพบรุ ุษเต็มตามความหมายทด่ี ที ีส่ ุดของคาํ ๆ นี้ พระองคย งั เปน ผูที่กลาหาญ ไมครั่น
ครามในการแสดงฝม อื ทางกฬี าสําหรับผชู ายแหง ประเทศของพระองคด ว ย ในฐานะทไ่ี ดรับการอบรมมาอยา งผมู กี ําเนดิ ในวรรณะกษตั ริยคอื
นกั รบ พระองคทรงเปนนักขีม่ า ทีใ่ จเยน็ และหาวหาญ ทง้ั เปน นกั ขบั รถทีส่ ามารถและเช่ยี วชาญมาแตเ ล็ก ในการกฬี าอยา งหลังน้ี เคยแขง ชนะ
คูแขงทีด่ ที ่ีสดุ ในประเทศของพระองค แมกระน้ันเมอ่ื ถงึ คราวเอาจริงเอาจงั ในการท่ีจะชนะการแขง ขัน พระองคกย็ ังมีเมตตากรณุ าตอมา ของ
พระองค ทีเ่ คยชว ยใหพ ระองคม ีชยั ชนะอยเู สมอๆ โดยทรงยอมใหพระองคเ ปน ฝายแพเสีย แทนท่จี ะขบั เคยี่ วมา ใหม ากเกนิ กาํ ลังของมนั ไปเพอื่
เห็นแกค วามชนะถา ยเดยี ว

พระองคใ ชจะทรงปรานีเฉพาะแตม าของพระองคเ ทา นั้นก็หาไม แมส ตั วอนื่ ๆ ทุกชนดิ ก็ไดรบั ความเอือ้ เฟอ และความเมตตากรณุ าอยา ง
เดยี วกนั พระองคเ ปน โอรสของพระเจา แผนดินไมเคยทรงประสพความทุกข ความลําบากอยา งใดเลยก็จรงิ แตน าํ้ พระทัยของพระองคก ย็ ังทรง
หย่ังทราบถงึ จิตใจของสตั วเ หลา อื่น ดว ยความเห็นใจวาสตั วท ้ังหลายยอ มไมป รารถนาความเจบ็ ปวดเชน เดียวกัน ไมวา สตั วน ัน้ ๆ จะเปน สัตว
มนุษยหรือสตั วเ ดรจั ฉาน แมเมอ่ื พระองคย งั เปน กมุ ารเลก็ ๆ อยู กม็ ีลกั ษณะทีแ่ สดงใหเ หน็ วาพระองคทรงหลกี เลย่ี งทุกอยา งทุกทาง ในการที่จะ
กอความทุกขใ หเ กดิ ขึน้ แกส ตั วอ ่ืนอยางมากท่ีสดุ ทีพ่ ระองคจ ะทรงทําได ในท่ที กุ แหงและโอกาส และทรงพยายามทจ่ี ะปลดเปลอ้ื งความทุกขข อง
สัตวท ่ีกําลังไดรับทกุ ขอยูท กุ วิถที าง

คร้ังหนง่ึ เม่ือพระองคเสดจ็ ออกไปเทย่ี วเลนนอกเมอื งกบั พระญาติ ลกู เรยี งพ่ีเรียงนองของพระองคน ามวา เทวทตั ผูซ งึ่ ไดพ าคันศรและลกู ศร
ติดไปดว ย เจาชายเทวทัต ไดยิงหงสซ ง่ึ กาํ ลงั รอนผานมาบนศีรษะตวั หน่งึ ลูกศรถูกปก หงสท าํ ใหมนั ตองถลาตกลงมายงั พ้นื ดิน มแี ผลใหญเตม็ ไป
ดวยความเจบ็ ปวด เจา ชายท้ังสองพระองคตา งก็ว่ิงไปเก็บมัน แตเ จา ชายสิทธตั ถะไปถงึ หงสต ัวนนั้ กอน และไดอ ุม มนั ขนึ้ อยางระมดั ระวงั
พระองคไดทรงชกั ลกู ศรออกจากปก นก ทรงยัดใบไมม ีรสเย็นเขา ไปในบาดแผลเพ่ือใหโลหิตหยุดไหล และทรงลูบประคองไปมาอยา งเบาๆ เพื่อ
บรรเทาความเจ็บและความกลัวของนกน้นั เจาชายเทวทตั รสู ึกขดั เคืองพระทัยเปน อันมาก ในการท่ีพระญาตขิ องพระองคมาแยง เอานกไปเสยี ดัง่
น้ี จึงไดเ รียกรอ งใหพระสทิ ธตั ถะคนื นกใหแ กพระองคใ นฐานะทพ่ี ระองคเ ปน ผูยิงมนั ตกดว ยลูกศรของพระองคเอง อยา งไรก็ตาม เจาชายสิทธัต
ถะไดท รงปฏเิ สธทจ่ี ะมอบนกเจ็บตัวนน้ั ให โดยตรสั ตอบวา ถา นกตาย มันจึงจะเปนของผยู งิ แตเ มอ่ื มันยังมชี วี ติ อยเู ชน นี้ มนั กต็ องเปน ของผทู ี่
พยายามชว ยชีวิตมนั ไว ดงั นัน้ พระองคจงึ ไมมอบให ฝายเจาชายเทวทตั กย็ งั คงยนื กรานวา มนั ตองเปนของพระองคผ ทู ่ียงิ มนั ตกลงมาดว ยน้ํามอื
เอง ในท่สี ดุ เจาชายสทิ ธตั ถะเปน ฝา ยเสนอข้ึนวาขอพพิ าทรายน้ีควรจกั ตอ งนําไปเพอ่ื รบั การพพิ ากษาตัดสินชขี้ าดในทปี่ ระชุมแหง นักปราชญ
ของประเทศ ฝา ยเจา ชายเทวทตั ก็ยินยอม

ณ ทีป่ ระชมุ สาํ หรบั วินจิ ฉยั เรอ่ื งตางๆ ในวันนั้น ไดมีปญ หาเรือ่ งหงสต วั น้ขี ึน้ มกี ารถกเถยี งกนั มา ในทปี่ ระชมุ นน้ั บางทา นมีความเห็นอยา ง
หนงึ่ บางทานมคี วามเหน็ เปน อยางอ่ืน บางทานวา นกควรเปนของพระสิทธตั ถะ บางทา นวา ควรเปน ของเจา ชายเทวทตั โดยมเี หตผุ ลตา งๆ กนั
ไมเปนท่ียตุ ิลงไปได แตใ นท่สี ุดมีบุรษุ ผูห นงึ่ ซ่ึงไมเคยมีใครในที่ประชุมน้ันรจู กั มากอ น ไดล ุกขน้ึ ยืน และกลาววา “โดยแทจ รงิ ชวี ิตตอ งเปนของ
ผทู ี่พยายามจะชว ยชีวิตนนั้ ไว ชีวิตตองไมเ ปน ของผทู พ่ี ยายามแตจะทําลายมนั นกที่กาํ ลังบาดเจบ็ น้ี เม่อื กลา วโดยสทิ ธิอันชอบธรรมแลว ตองตก
เปนของบคุ คลท่พี ยายามชว ยชวี ิตมนั ไวแตฝา ยเดยี ว ดังนน้ั ขอใหน กตวั นี้ตกเปนของผทู ่พี ยายามชว ยเหลอื คอื เจาชายสทิ ธิธัตถะเถิด” ทุกคนในท่ี
ประชุม ลงความเหน็ ดว ยกบั ถอยคาํ อันมีเหตุผลเท่ียงธรรมนี้ การตดั สินกเ็ ปนวา ใหเ จา ชายสทิ ธัตถะเปน ผรู บั เอานกตวั ซงึ่ พระองคไ ดทรงพยายาม
ชว ยชีวิตนั้นไป พระองคท รงเอาพระทยั ใสในนกน้ันอยางเอือ้ เฟอ ท่ีสดุ จนกระท่ังแผลของมันหายสนิท และไดทรงปลอ ยมันสูความเปน อสิ ระ
กลบั ไปยังฝูงของมนั มคี วามสขุ อยใู นสระกลางปาลกึ สบื ไป

พทุ ธประวัติ ฉบับสาํ หรบั ยวุ ชน
พทุ ธทาสภิกขุ แปลและเรียบเรียงจาก ฉบบั ภาษาอังกฤษ ของ ภิกษุสีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 3 ในวยั รนุ
ในประเทศอินเดียแหงโบราณ คนทุกคนทราบดีวาทุกสิง่ ที่มนุษยเ ราพากันตอ งการนัน้ ยอ มสําเรจ็ มาจากพ้ืนดนิ เพราะฉะนนั้ ผซู งึ่ ทาํ หนาท่ี

ไถหวานแผน ดนิ จนกระทงั่ เกิดอาหารอนั เปน ของจาํ เปนสําหรบั มนษุ ยข ้ึนมาไดน ้ัน นับวา เปนบุคคลผูทําสง่ิ ซ่ึงจาํ เปน ท่สี ดุ และมปี ระโยชนท ีส่ ดุ
ใหแกป ระเทศชาตขิ องตน ดวยเหตุนน้ั จึงเกิดมีประเพณเี ปน ประจาํ ปในยคุ น้นั ทีพ่ ระราชาแหง ถิน่ แควน แดนนน้ั ๆ จกั ตองเสด็จสทู องนาดวย
พระองคเอง พรอมทั้งอํามาตยข าราชการของพระองคดว ย พระองคจ ะทรงจบั คนั ไถขน้ึ ไถนาดว ยพระหัตถเ พ่อื เปนตวั อยา งแกปวงประชาราษฎร
ของพระองค ในขอ ท่ีวา งานอนั มีเกยี รตินี้ ไมใ ชส่งิ ท่ีควรรังเกียจหรือละอาย

ณ กรุงกบิลพสั ดุ ในครงั้ น้ีเปนปลายฤดูรอ น อนั เปน ฤดเู ริม่ การทาํ นา พระเจา สทุ โธทนะกไ็ ดเสด็จออกจากนครพรอมดว ยขบวนหลวง เพื่อ
ทรงประกอบพธิ เี รยี กกันวา “รัชชนงั คลมงคล” ประชาชนท้ังนครไดตดิ ตามพระองคไป เพราะเปน พิธใี หญประจําป เพอื่ ดูพระราชาของตน
ประกอบพธิ ีอันสาํ คญั นี้ และมีสวนในการเลยี้ งอันเอิกเกรกิ ทสี่ ุด ซงึ่ เนือ่ งอยูด ว ยกนั แมพระราชากไ็ ดทรงพาพระโอรสองคนอ ยของพระองคไปสู
ทอ งนาคราวน้นั ดว ย แตทรงปลอ ยใหพกั อยูก บั คนเลย้ี งตามลําพงั พระเจาสทุ โธทนะเสด็จไปสทู ที่ ปี่ ระกอบพธิ ไี ถพ้ืนดิน ทรงจบั คันไถซึ่งประดับ
ดว ยทองคํา แลว ทรงเร่มิ ไถพืน้ ดินแหงทอ งนา ถดั ตามมาขา งหลังมหี มอู ํามาตยซงึ่ จับไถอันประดบั เงนิ แลวกถ็ งึ อันดบั ของหมูชาวนาธรรมดาทาํ
การไถตามมา ดว ยไถตามปกติของตนๆ เปนคๆู ลว นแตพลิกเนือ้ ดินดสี นี ้าํ ตาลเหลานน้ั ใหรว นเหมาะสมทจ่ี ะปลูกหวานสบื ไป

ครน้ั ตกมาถึงเวลาเล้ียงดกู นั พวกคนเลยี้ งพระกุมารไดท ยอยกนั มาสูทีเ่ ลยี้ งกันจนหมดส้นิ พากันลมื พระกมุ ารนั้นโดยสิน้ เชิง และไดทง้ิ
พระองคไวใ นทน่ี ัน้ แตพระองคเดียว เมอื่ พระกมุ ารรสู ึกวา พระองคทรงอยูแ ตพ ระองคเดยี วเชนนนั้ ก็ทรงรูส กึ สบายพระทัยเปน อยางยง่ิ โดยเหตุ
พระองคเ ปน เดก็ ฉลาดอยา งยง่ิ นัน่ เอง พระองคม ีพระประสงคท ่จี ะหาเวลาคดิ อยา งเงียบๆ ของพระองคในส่ิงท่ไี ดท รงเหน็ ในวันนี้ ในขณะทเ่ี ขา
กาํ ลังมีการเลย้ี งและรืน่ เรงิ กนั อยางยงิ่ นนั้ ดั่งนัน้ พระองคจ งึ เสดจ็ ดําเนนิ ไปอยางเงียบๆ ตามลาํ พงั จนกระทงั่ ถึงตน หวา ใหญ มใี บตกรม เงาเยน็
สนทิ ตนหนงึ่ แลว ไดประทับนัง่ ลงสาํ รวมจติ ใหวางโปรง จากอารมณทงั้ หลาย

พระองคไ ดเริม่ พิจารณาเปนขอแรกวา ณ ที่น้ี พระราชบดิ าของพระองค พรอมทงั้ อํามาตยแ ละชาวนาทง้ั หลายไดป ระกอบพธิ กี ารไถนา ทกุ
คนกําลังมคี วามรา เริงสนกุ สนานเลย้ี งดกู นั อยา งเต็มท่ี แตสาํ หรับวัวทุกตัวน้นั เลา ดไู มมคี วามสขุ สบายเสยี เลย มันตอ งลากไถอนั หนกั ใหไ ถไป
ตลอดพื้นดนิ อันเหนียว มันตองฉุดลากไถจนมนั หมดแรงเหน่อื ยหอบจนตองหายใจทางปาก ทําใหเ ห็นชดั ทีเดยี ววา ชีวิตน้มี ิใชเปนของ

สนกุ สนานสําหรับมนั เลย แมใ นวนั ทีพ่ วกมนุษยพากนั เลยี้ งดกู นั อยางสนกุ สนานเชนน้ี มนั กย็ ังจาํ ตองทาํ งานหนกั และมกั จะมีอยบู อ ยๆ ทม่ี นั ถูก
ตวาดดวยถอยคําอนั หยาบคาย หรือถงึ กบั ถกู ตีหนกั ๆ เพราะเผอิญมนั ทาํ ไมไ ดตรงตามความตอ งการของเจาของ เจา ชายสิทธตั ถะยังไดพ จิ ารณา
เหน็ ตอ ไปวา แมใ นขณะแหง ความบนั เทิงในวนั ทีร่ าเริงกนั อยอู ยา งยง่ิ นี้ กย็ งั มีสิ่งอนื่ อีกมากที่ไมไดรับความผาสกุ อยา งใดเลยอยเู ปนธรรมดา

ในขณะทพ่ี ระองคประทบั อยูภ ายใตต นหวานั้น พระองคไดทรงสังเกตความเคลือ่ นไหวของนกและของสตั วตา งๆ ตลอดถึงแมลงนานาชนิด
ในบรเิ วณนน้ั พระองคไ ดสงั เกตเห็นกงิ้ กา ตวั หนึง่ วิง่ ออกมาจากซอกใกลๆ พระบาทของพระองค แลว ใชล น้ิ อันรวดเรว็ ของมนั แลบตวดั จบั กิน
มดตัวเลก็ ๆ ซึ่งทาํ งานตามหนา ทข่ี องมันอยอู ยา งแข็งขัน แตชว่ั ขณะเล็กนอยเทานั้น งูตวั หนึ่งไดเ ลื้อยออกมางับเอากงิ้ กาตวั นัน้ แลวกลนื กิน และ
ในขณะท่กี าํ ลังทรงประหลาดใจอยูน ่นั เอง เหยีย่ วตวั หนงึ่ ไดถ ลาลงมาจากทองฟา อยา งรวดเรว็ จับเอางูตวั น้นั ไปฉกี กนิ เปน อาหาร เจาชายสทิ ธตั
ถะทรงพจิ ารณาอยา งลึกซง้ึ ยิ่งขึ้นไป และไดถ ามพระองคเองวา เมื่อสิ่งตางๆ มันเปน ดังน้ีแลว ความสวยงามทัง้ หลายซงึ่ ปรากฏอยใู นชวี ิตน้ี ยอ มมี
ความโสมมโดยประการทงั้ ปวงแฝงอยู ณ เบอ้ื งหลังของมนั มิใชหรือ แมพ ระองคยงั ทรงเยาววัยเชน น้ี และยงั ไมเ คยไดร บั ทุกขท รมานแตอ ยา งใด
เลยก็ตาม เมื่อพระองคไ ดทรงมองดโู ดยรอบๆ พระองค และทรงพิจารณาในสง่ิ น้นั ๆ แลว กท็ รงมคี วามรสู ึกวา ความทกุ ขอ ันใหญห ลวงกําลงั
ครอบงาํ คนและสัตวจ ํานวนมากอยูตลอดเวลา แมว า พระองคเ องจะกําลงั ทรงพระสําราญดอี ยู

เม่ือพระองคทรงรําพึงอยเู ชนนน้ั ทงั้ ท่ียังทรงเยาววยั อยูก็ไดม ีพระหฤทัยดง่ิ ลงสเู หวลึกแหง ความคดิ จนกระทั่งหมดความรูสึกตอสิง่ ทั้งปวง
ทรงหมดความรสู กึ ตอวนั ซง่ึ เขากาํ ลังสนุกสนานเลี้ยงดูกนั อยา งเอกิ เกรกิ หมดความรสู กึ ตอพระบิดา หมดความรูสกึ ตอ พิธไี ถนา และหมด
ความรสู กึ ตอทกุ สิ่งโดยส้นิ เชิง ในขณะน้ีพระองคท รงมีจิตดง่ิ แนว แนเปน สมาธถิ ึงข้นั ที่เรียกกันทวั่ ไปในหมโู ยคีท้งั หลายวา “ปฐมฌาน”

พิธไี ถนาและการเลย้ี งไดสิ้นสุดไปแลว พวกทม่ี ีหนา ทที่ ําการอารกั ขาเจา ชายระลึกข้ึนไดถงึ พระองค ก็รีบกลบั มาสทู ่ีที่เขาไดละทง้ิ พระองค
ไว ครัน้ ไมไ ดพบพระองค ก็พากันตกใจ แยกยายกนั ออกเสาะหาทุกหนทกุ แหง โดยเกรงวา ในไมชาพระราชาก็จะทรงเรยี กหาพระโอรสเพอื่ พา
กลบั คืนวัง ในทส่ี ุดเขาไดพ บพระองคป ระทบั น่ังนิง่ เงียบ ราวกะรูปหินสลกั อยภู ายใตตนหวานน่ั เอง

เจาชายกาํ ลังมพี ระทยั ดิ่งลึกอยูในหวงแหงความคิดของพระองค จนถงึ กบั ไมไ ดยนิ คาํ รองเรยี กของคนเหลานัน้ ในช้ันแรก แตเ ม่อื คนเหลานน้ั
ไดพยายามอยคู รูหนงึ่ ก็สามารถปลกุ ใหท รงตื่นจากสมาธิไดส ําเร็จ และรีบกราบทูลใหพระองคทรงทราบวา พระราชบดิ ากาํ ลงั รับสง่ั ใหหา
เพราะเปนเวลาสมควรท่ีจะกลบั ไปสูว งั แลว ด่งั น้นั พระองคจ งึ ไดทรงลุกและเสดจ็ ไปกับพระหฤทัยของพระองคเตม็ ไปดวยความสงสารตอสรรพ
สัตวซงึ่ มีชวี ิตอยู แตละตวั ๆ ลว นแตร ักชวี ิตของตนๆ เหลือประมาณ และกาํ ลังตอสอู ยูด วยความลาํ บากยากเข็ญ เพอ่ื ประโยชนแ กช วี ิตน่นั เอง

พระเจา สทุ โธทนะ ไดท รงวนุ วายพระทัยในการที่ไดท ราบวา พระโอรสของพระองคท รงเรม่ิ มคี วามคดิ นกึ จรงิ จัง ในปญหาชีวิตและ
ความหมายอนั แทจรงิ ของชวี ิต กอ นเวลาที่ควรจะเปน พระองคท รงหวั่นพระทยั เปน อยางย่งิ วา สิ่งซ่ึงพระฤษผี ูส ูงอายุไดเคยกลา วไวเ มือ่ แรก
ประสูตินั้น บดั น้ีจะเรม่ิ เปนความจรงิ ขน้ึ มาแลว กลาวคอื ความคดิ ของพระโอรสของพระองคไดเ รม่ิ หมนุ ไปในทางธรรมเสียแลว หากความคิด
เหลา น้ไี มร ะงับไป สง่ิ ท่พี ระองคเคยทรงหวน่ั วิตกอยา งย่งิ จักเกดิ ข้นึ โดยแนนอน คอื เจาชายสิทธตั ถะจักละท้งิ บานเรอื นไป และพระองคจ ักไมมี
พระโอรสเปน ผสู ืบบลั ลงั กแ หงประเทศของพระองค
ในขณะน้นั พระองคทรงตกลงพระทยั ทจ่ี ะทําอะไรบางอยาง เพอื่ โนมนาวดวงจิตแหง พระโอรสใหอ อกหางมาเสียจากความคดิ อนั รนุ แรงลกึ ซึ้ง
เชนนน้ั พระองคท รงตัง้ พระทัยในอนั ทจี่ ะกระทําทุกวถิ ีทางทจี่ ะทาํ ได เพือ่ ใหชีวิตในราชสาํ นักเปน ส่งิ ทีน่ ายนิ ดีและเพลดิ เพลนิ แกพระโอรสของ
พระองค จนถงึ กบั พระโอรสจะทรงเลิกละความคดิ ทคี่ นทงั้ หลายเขาไมค ิดกนั นั้นเสยี ได ดวยอาํ นาจแหง ความเพลดิ เพลินนัน้ พระองครับสัง่ แก
พวกชาง ใหสรา งปราสาทอนั สวยงามขนึ้ ถงึ 3 ปราสาทสาํ หรับพระโอรส ปราสาทหลงั ทหี่ น่ึง สรางข้ึนดว ยไมแกนอยางดี ภายในบดุ ว ยไมสดี า
อันมกี ล่ินหอม ภายในปราสาทอันอบอุนสบายหลงั น้ีพระองคทรงพระประสงคใ หพระโอรสประทับอยตู ลอดฤดหู นาว ปราสาทหลังที่สอง สรา ง
ขึ้นดวยหินออ นขัดมันเย็นเฉียบ เพือ่ ใหเหมาะสมและมีความสบายที่จะอาศยั อยูตลอดฤดรู อน อันเปน ฤดทู ท่ี กุ ๆ สิง่ ภายนอกปราสาทนั้น กาํ ลัง
รอ นระออุ ยดู วยแสงแดดอันแผดกลา ปราสาทหลังทส่ี ามสรา งข้ึนดวยอฐิ อยา งดี หลังคามุงดว ยกระเบ้อื งสีเขยี วเพอ่ื กันฝนอันตกหนกั ในฤดมู รสมุ
ในปราสาทหลงั สุดทายนพ้ี ระราชาทรงมงุ หมายใหพ ระโอรสประทับอยูตลอดฤดฝู นใหเ ปนสขุ ปราศจากความรบกวนของความชื้นและความ
เย็นเยือกแหง ละอองฝน

รอบบรเิ วณแหงปราสาทเหลา น้ี พระองครบั สงั่ ใหจัดเปนสวนอันรนื่ รมย ประดบั ดว ยไมร มเงาและไมดอกนานาชนดิ พรอมท้ังสระ อันมนี ํ้า
ถายเทเขาออกได ปลกู บัวทกุ ๆ สใี นสระเหลา น้นั เพื่อวาพระโอรสจะไดอ อกดาํ เนินเท่ยี วหรือขม่ี า เลนไดทกุ คราวทที่ รงพระประสงคแ ละจะไดรับ
อากาศเยน็ อนั บรสิ ทุ ธ์ิ รบั ความรมร่ืนและท้ังความงามของดอกไมทุกทิศทางท่ีพระโอรสจะทอดสายพระเนตร

พทุ ธประวัติ ฉบบั สําหรบั ยวุ ชน
พทุ ธทาสภิกขุ แปลและเรยี บเรียงจาก ฉบับภาษาอังกฤษ ของ ภิกษุสีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 4 ในวยั หนมุ
ในทีส่ ุด กาลเวลาไดผานไป เจา ชายไดทรงเริม่ ผา นวัยขึ้นมาเปนหนุม แตสิง่ อนั นารื่นรมยเ หลา นั้น กลาวคอื ปราสาทก็ตาม สวนกต็ าม สระนาํ้

ก็ตาม ท่เี ดินทเี่ ลนทขี่ ับมา กต็ าม ขา บริพารอันงามท่ีพระราชาจดั ประทานใหเ ปนอยางดกี ็ตาม กย็ งั คงเปนสงิ่ ทไ่ี มมคี ณุ คา อะไรในการที่จะหยดุ
ความคดิ อันลึกซงึ้ ของเจา ชายไดเ ลย พระราชาไดท รงสังเกตเหน็ ความจริงขอ นี้ พระองคไ ดท รงเหน็ วาทกุ ส่งิ ทกุ อยางทพี่ ระองคจ ดั ขนึ้ เพ่ือยึด
หนวงจิตใจเจา ชาย ใหติดอยใู นความเพลิดเพลนิ นน้ั ไดเปน สง่ิ ที่ลมเหลวไรผ ลโดยสน้ิ เชิง พระองคทรงเรยี กประชมุ อํามาตยท ้งั หลายของ
พระองค แลวรับสง่ั ถามคนเหลา นนั้ วา ยังมอี ะไรวิธีใดอีกบาง ท่พี ระองคจ ะทรงสามารถจัดทาํ เพอื่ อยาใหถ อ ยคําพยากรณข องพระฤษผี สู ูงอายุน้ัน
เกดิ เปนความจรงิ ขนึ้ มา

อาํ มาตยท ้ังหลายไดกราบทูลถวายความคดิ เหน็ ของตนๆ วา ทางทีด่ ีท่ีสุดในการยดึ หนวงจิตใจของเจาชาย อยาใหคิดไปในทางสละโลกน้นั
คือการจัดใหเจาชายไดสมรสกับสตรสี าวท่ีสวยท่ีสุดเสยี พรอมกบั ทลู อธิบายวา ดว ยการทาํ อยา งน้ี เจา ชายจกั พัวพนั อยกู ับพระชายา จนไมมีเวลาที่
จะหวนคิดถงึ ส่ิงอนื่ ใด จนเวลาลว งไปๆ กระทงั่ อยูใ นภาวะเหมาะสมท่ีจะข้ึนครองบลั ลังกตามความประสงคข องพระราชบดิ า ตามแบบอยา งที่
เขากระทาํ กัน พระราชาทรงเห็นชอบวา คาํ แนะนาํ อันนี้เปนคําแนะนําทีด่ ีทสี่ ดุ แตพระองคยงั ไมทรงวางพระทัยในขอ ที่จะเสาะหาสตรสี าวสวย
มาไดอ ยางไร ท่จี ะใหนารักนา เสนหา จนถงึ กับเม่อื สมรสแลว จะทําใหเ จาชายหลงใหลโดยส้นิ เชิง และมชี ีวติ อยโู ดยไมตอ งนึกถึงเรือ่ งอืน่ ใด
นอกไปจากความคดิ ที่จะทําใหสตรีทีร่ ักของตนนนั้ มีความสขุ อยางย่งิ แตอ ยา งเดียว

เมอื่ ไดทรงพนิ จิ พิจารณาอยูครหู นึ่งแลว พระองคกท็ รงพบความคิดอนั แยบคาย พระองคทรงบัญชาใหบ รรดาหญิงทมี่ รี ูปรา งงามท่ีสดุ ทง้ั หมด
ในประเทศของพระองค มาสูนครกบลิ พัสดุ ในวนั ทีไ่ ดกําหนดไว เพอ่ื ใหเ ดนิ ผานพระพกั ตรเ จาชายสิทธัตถะ ใหเจาชายมโี อกาสระบุวา สตรใี ด
เปน ผูที่สวยทส่ี ุดกวา บรรดาสตรีทงั้ หลาย และใหเจา ชายประทานรางวัลเพอ่ื ความงามของสตรผี ูนั้นเปนพเิ ศษ แมสตรอี ื่นทุกคนที่ไดม าแสดงตัว
ในท่ีนนั้ ก็จกั ไดรบั รางวลั อยางใดอยางหนึง่ โดยสมควรแกความงามของตนจากพระหตั ถข องเจา ชายเองเชนเดียวกนั

เมื่อพระเจาสทุ โธทนะทรงมีพระราชบัญชาออกไปดงั น้แี ลว พระองคยงั ไดทรงจดั เตรยี มใหอาํ มาตยผมู ากดว ยปญ ญาของพระองคจาํ นวน

หนึง่ ไปคอยเฝาดูอยู ณ ท่ีที่สตรีทัง้ หลายเดินผา นพระพักตรเ จาชาย เพ่ือจะไดส งั เกตวาเจา ชายจกั พอพระทยั ในสตรคี นไหนอยา งสงู สดุ แลวให
กําหนดตวั ไววา เปน ผูใ ดมาจากไหน จักไดก ลับไปกราบทลู ใหพระองคทรงทราบในภายหลงั ในทส่ี ุด วันแหง การประกวดความสวยงามกม็ าถึง
บรรดาหญงิ สาวที่งดงามท่ีสุดในประเทศ ไดเ ดินผานพระพักตรเจา ชายโดยลําดบั ทลี ะคนๆ เปน ขบวนแหง ความงามอยา งแพรวพราวทอตาเปน
ที่สดุ แตล ะคนไดร บั พระราชทานรางวัลจากพระหตั ถของเจา ชาย ตามทีเ่ จา ชายทรงเห็นวา ผใู ดควรจะไดรบั เพียงไร สตรเี หลา น้ัน แทนทีจ่ ะรูสึก
รา เริงยินดี ในการท่ีไดม เี กยี รติเขารับของรางวลั จากพระหัตถเ จา ชาย กลบั มแี ตค วามกลวั จนสะทกสะทา น จะกลบั มใี จราเรงิ ได ก็ตอเมอื่ ไดผ า น
พน ไปสหู มูเพ่อื นสาวของตน เปน อยูอ ยางน้ีคนแลวคนเลา มันเปน การชอบดว ยเหตุผลแลว ท่พี วกสตรเี หลา น้นั จะรูสกึ ดงั น้ัน เพราะวา เจาชาย
ของพวกเขาพระองคนี้ ไมเ หมอื นกับบรรดาชายหนมุ อนื่ ๆ ทพี่ วกเขาเคยพบปะมา เจาชายไมไดต ง้ั พระทัยตรวจมองความงามของหญงิ เหลานน้ั
เลย หรอื หากจะกลาวใหต รงความจริงยิ่งไปกวาน้ัน ก็คือวาพระองคไ มไดทรงมคี วามรสู ึกนกึ คดิ ใดๆ ในบรรดาสาวงามเหลาน้นั เลย

พระหัตถข องเจาชายสิทธตั ถะ ไดยืน่ ประทานของรางวลั ใหแกสตรีเหลา น้นั ก็จรงิ แตพ ระหฤทัยนนั้ กําลงั คิดครนุ อยูถ ึงส่ิงอื่นบางสงิ่ โดย
สิ้นเชิง มันเปน สิง่ ซงึ่ ใหญห ลวงกวา เปน จรงิ ยงิ่ กวา ดวงหนาอนั ยิม้ แยม และทา ทางรูปรา งอันเยา ยวนของสาวๆ เหลา นัน้ สตรบี างคนไดพดู วา
ขณะทพ่ี ระองคกาํ ลงั ประทับบนบลั ลงั กเพอื่ ประทานรางวัลอยูน ้ัน เธอรูสึกราวกะวา พระองคเ ปน เพียงเทวรปู องคใ ดองคหน่งึ มากกวาทจ่ี ะเปน
มนษุ ยธรรมดาสามญั

บรรดาอาํ มาตยท ่พี ากนั เฝาสงั เกตการณอ ยตู ามพระราชโองการนัน้ ไดเ กดิ ความรูส กึ หวั่นใจวา พวกเขาทงั้ หลายจะตองกลบั ไปกราบทูล
พระราชาในการไรผลโดยสน้ิ เชงิ แหงแผนการของพระองค เพราะวาเจาชายไมไ ดทรงแสดงความพอใจใดๆ ใหปรากฏ ในบรรดาสตรีงามทีผ่ าน
ไปๆ น้นั แมเ พียงคนเดยี ว สตรีทง้ั หลายกไ็ ดเดนิ ผานไปๆ เกอื บจะถึงคนสดุ ทา ยอยูแลว สิ่งของอนั ไดจดั เปนรางวลั กเ็ กือบจะหมดอยูแ ลว เจาชายก็
ยังคงประทับนิ่ง ไมไหวติง มพี ระหฤทยั เลอื่ นลอยไปในทางอน่ื อยา งเหน็ ไดช ัดวา ไมท รงสนพระทัยในความงามอยางย่งิ ของหมูสตรสี าว ซึง่ แต
ละคนๆ มีความงามอยา งจบั ตาจับใจคนธรรมดาสามัญทุกๆ คนเหลา น้ันเลย

แตในทสี่ ุด ในขณะทสี่ ตรซี ึง่ ทกุ คนคดิ วาเปนคนสุดทายไดเขารับรางวลั ชนิ้ สดุ ทา ยและเดนิ ผานไปแลว ยงั มีสตรีสาวอีกคนหน่ึง ไดเ ดนิ เขา มา
ชากวากาํ หนดดว ยอาการคอ นขา งรีบรอ น ทกุ คนท่เี ฝา ดูอยูใ นท่นี ้ัน ไดส งั เกตเหน็ วา เจาชายไดม อี าการสะดุงนดิ หน่ึง ในเมื่อสตรผี นู ีเ้ ดินมาตรง
พระพกั ตร แมสตรีผนู กี้ ็เหมือนกัน แทนที่จะกม หนา อยางเอียงอายเดนิ ผานเจา ชายไปอยางสตรที ง้ั หลาย กลบั มองพระพกั ตรเ จา ชายอยา งตรงๆ
ยม้ิ แลวถามวา “ยงั มรี างวลั อะไรเหลอื อยสู าํ หรบั หมอมฉันบา ง ” เจา ชายไดท รงย้ิมตอบและตรสั วา “ฉนั เสยี ใจ ทรี่ างวัลไดห มดไปแลว แตเ ธอจง
รบั เอาส่งิ นไ้ี ปเถดิ ” พรอ มกบั ตรสั ดังนั้น ไดท รงปลดพระสังวาลอันงดงามเปน พิเศษจากพระศอของพระองค แลวทรงพนั ใหรอบขอ พระหตั ถ
แหง สตรนี นั้

อาํ มาตยทั้งหลาย เม่ือไดเ ห็นดังน้ัน กพ็ ากันปลาบปลมื้ เปน อยางยิ่ง ครน้ั ไดสบื จนทราบวา กุลสตรีคนสุดทา ยนี้ มนี ามวา ยโสธรา เปนเจา หญงิ
ธดิ าของพระเจา สปุ ปพทุ ธะ ดงั น้ันแลว ก็พากนั รีบกลับไปเฝา พระราชา กราบทูลใหทรงทราบทกุ ประการ ในวันตอมา พระเจา สุทโธทนะไดท รง
จดั สง คนของพระองคไ ปสูส าํ นกั พระเจาสุปปพุทธะ เพ่ือทูลขอพระธิดา อนั มนี ามวายโสธรานน้ั เพื่อการสมรสกบั เจาชายสทิ ธตั ถะ

มีธรรมเนยี มประเพณอี ยอู ยา งหนง่ึ ในบรรดาเจา ศากยะซึ่งเปน เชอื้ ชาติทม่ี คี วามเขม แข็งกลาหาญแหง เชิงเขาหมิ าลัยวา เมอ่ื ชายหนุมคนใด
ประสงคจ ะสมรส ขอแรกเขาจะตอ งแสดงตนเองใหคนทัง้ หลายเห็นวา ตนเปน ผูฉลาดและเช่ียวชาญในการขมี่ า การใชค ันศรแลลูกศร และการ
ใชด าบเชนเดียวกับชายหนุม อืน่ ๆ ดงั นนั้ เจา ชายสทิ ธัตถะ แมท รงเปน รัชทายาทแหงราชบัลลงั กก็ยงั ทรงตองอนุวัติตามธรรมเนียมประเพณีอนั นี้
ดังเชนชายหนมุ ทงั้ หลาย คร้นั ถงึ วันนัด ชายหนมุ ผฉู ลาดและเขมแข็งแหงแควน ศากยะท้งั หมด ก็ไดมาประชุมพรอ มกัน ณ สนามอันเปน ท่ี
ประลองฝมือ ในกรุงกบิลพัสดุ ลว นแตเ ปน นักขีม่ า นกั ยงิ ศร และนกั ฟน ดาบ ทีจ่ ัดเจนดวยกนั ทุกคน ทุกๆ คนไดแสดงฝมือในการขี่มา การใชศ ร
และการฟนดาบ ตามทต่ี นสามารถตอ หนาที่ประชุมของอาํ มาตยและประชาชน

เจา ชายสทิ ธตั ถะทรงขีม่ า ขาวช่อื กณั ฐกะ แสดงความสามารถอาจหาญในการขับข่ี ประกวดกับคนอ่นื ๆ จนเปน ท่ปี รากฏวาพระองคท รงมี
ความสามารถเทา หรือยิ่งกวา คนท่ีสามารถท่ีสุดในประเทศของพระองค ในการยิงศรพระองคทรงสามารถสง ลกู ศรไปไดไ กล และแมน ยาํ กวา คน
หนมุ ท่ถี อื กนั ในเวลานน้ั วายิงศรไดเ กง ทส่ี ดุ ในประเทศนนั้ กลา วคอื เจา ชายเทวทตั ซึ่งเปน ลูกเรียงพ่เี รยี งนอ งของพระองคน ่ันเอง ในการ
ประลองฝมอื ทางการฟน ดาบน้ันเลา พระองคไ ดทรงฟนตน ไมร ุน ๆ ตน หนงึ่ ขาดออกดว ยการฟน เพยี งคร้ังเดยี ว ดวยฝพ ระหตั ถอ ันประณตี และ
เที่ยงจนถงึ กับเม่อื ดาบผานไปแลว ตน ไมกย็ ังคงยืนตน อยู ทําใหผูที่คอยดอู ยูนน้ั คิดไปวา ตน ไมนนั้ ยังไมถกู ตดั จนกระท่งั มีลมโชยมา จงึ ไดคอ ยๆ
ลมไปสูพน้ื ดนิ ทําใหค นทั้งหลายเห็นวา แผลตดั น้นั เกลี้ยงอยางกะรอยมีดตดั เนย ในการประกวดการฟน ดาบคราวนี้ พระองคท รงเปน ผกู ําชยั
ชนะเลศิ ไวได กลาวคอื ทรงชนะพระอนุชาตา งมารดาของพระองคเอง ซ่ึงมพี ระนามวา นนั ทะ อันเปนผูซ่งึ ใครๆ คาดกันวาไมมผี ูใดในประเทศน้ี
จะเอาชนะเจาชายพระองคนี้ ในทางฟน ดาบได

อันดับตอ ไป เปน การประลองฝมือทางการแขงมา โดยอาศยั มา กณั ฐกะสขี าว ฝเทาเร็วของพระองค เจาชายสทิ ธตั ถะสามารถขับขี่ทงิ้ ผูอ ืน่ ทุก
คนไวเบอ้ื งหลังไดโ ดยงายดาย นักแขง ดว ยกันพากนั ไมพ อใจ บางคนพดู แกเ กอ วา “ทพ่ี ระองคทรงชนะไดอยางงายดายเชนนี้ นาจะเปน เพราะมา
ตางหาก ถา เราไดม า ฝเ ทาเรว็ เชน มากัณฐกะมาข่ี เราก็ตองชนะเหมอื นกนั มันดอี ยทู มี่ า ตางหาก หาใชดที ีค่ นข่ีไม อยา งไรๆ เอามาเปลีย่ วสดี าํ ตวั ที่

ไมเ คยยอมใหใครๆ ขึ้นหลงั เลยนั้น มาพสิ ูจนกันที วาใครจะขน้ึ ข่มี ันได หรือนง่ั บนหลงั มนั ไดนานท่ีสุด” ดงั นั้นบรรดาเจา ชายหนมุ ทั้งหลาย จงึ
ไดพ ยายามเตม็ ความสามารถของตน ผลัดกันทลี ะคนๆ ที่จะพยายามจบั มา ตัวน้ันเผนขนึ้ น่งั บนหลงั ของมันใหได ผลปรากฏทกุ พระองค ไดถกู มา
อันลาํ พองและดรุ า ยตวั นัน้ สะบัดใหลมลงมายงั พ้ืนดนิ ทกุ คราวไป กระท่ังเวยี นมาถึงรอบของเจา ชายอรชนุ ซึง่ ถอื กันวา เปนนกั ขี่มาทีเ่ ย่ยี มทส่ี ดุ
ในประเทศมาแลว เจา ชายองคนใี้ ชค วามพยายามเพยี งเลก็ นอ ย กท็ รงสามารถขนึ้ นง่ั บนหลังมนั ได และหวดดว ยแส เพ่ือใหมันว่งิ ไปรอบๆ สนาม
แตในอดึ ใจตอ มา โดยทใี่ ครๆ คาดไมถงึ วามันจะมีฤทธเ์ิ ดชอยางไร มา รา ยตวั นีไ้ ดแ วงศีรษะของมนั มาโดยเรว็ งับเอาขาของเจา ชายอรชนุ ดว ยฟน
อันใหญค มและแข็งกรา วของมัน ดึงกระชากเจาชายใหหลดุ จากหลังแลวเหวย่ี งลงยังพ้ืนดนิ หากวาพนกั งานที่คอยเฝาระวงั เหตุการณอ ยนู ้ัน พวก
หน่ึงไมช วยกันรัง้ แยกมันออกไวท นั และพนักงานอีกพวกหนง่ึ ไมพากันรุมตีทางหลงั ของมันแลว ไมต องสงสยั เลยที่เจาสตั วด รุ า ยตวั น้จี ะไมทํา
อันตรายแกเ จา ชายอรชุนจนกระทัง่ เสียชีวิต

แมมาเปล่ยี วดุรา ยตวั นนั้ จะอาละวาดถงึ เพยี งนนั้ มาแลว กต็ าม รอบถดั ไป ก็จําตอ งเปนรอบของเจาชายสิทธตั ถะทจ่ี ะตองขึ้นข่ี ตามที่ตกลงกนั
ทกุ คนพากนั คิดวาพระองคจะตองเสยี ชวี ติ เพราะแมเจาชายอรชุน ท่ีถอื กนั วาเช่ียวชาญการขม่ี าของประเทศก็ยงั รอดตายไปไดอยางหวุดหวดิ แต
เจาชายสทิ ธัตถะไดท รงดําเนนิ อยา งแชม ชา เปนปรกติ ตรงแนวไปยงั มา ตัวนั้น ทรงวางพระหัตถข างหนึ่งบนคอของมนั และพระหตั ถอ ีกขา งหนึ่ง
ลูบทีจ่ มกู ของมนั พรอ มกบั กลา วคําออนหวานท่หี ูของมนั สองสามคาํ และพระองคไดท รงตบเบาๆ ทีส่ ขี างทั้งสองของมัน การกระทาํ ไดใน
ชนั้ ตนน้ีกท็ าํ ความประหลาดใจใหแ กทกุ ๆ คน ในการที่มา รา ยตวั นัน้ ยอมนงิ่ ใหไมกระดกุ กระดิก และซํา้ ยงั ยนิ ยอมใหเ จาชายขึ้นบนหลงั ขขี่ บั ไป
ขางหนาถอยมาขางหลังไดต ามทพี่ ระองคท รงปรารถนาอีกดวย จงึ เปนท่ีประจักษดว ยกนั ทุกคนในท่ีนัน้ วา มนั ยนิ ยอมทาํ ตามความประสงคของ
เจาชายทุกๆ อยา งโดยสนิ้ เชิง นับวา เปน คร้ังแรกทม่ี ีคนเขาไปใกลม นั ไดอ ยา งนีโ้ ดยไมเ กรงกลวั มนั ทัง้ สามารถบงั คบั ขับขม่ี ัน โดยไมต อ งมกี าร
เฆย่ี นตีอีกดวย แมมา ตัวน้ันกจ็ ักตองรูสึกประหลาดใจเปนอยา งยิ่ง ในการกระทําเชน นน้ั ของเจา ชาย ซงึ่ มันไมเคยไดรับการกระทําอยา งนจี้ ากใคร
ที่ไหนมากอนเลย มันจงึ ยอมใหเจา ชาย ผซู ่ึงไมท รงหวาดกลวั และทั้งไมท รงแสดงความทารุณตอมนั ทรงขน้ึ ข่ีมนั ไดตามความประสงค

ในที่สดุ ทกุ คนไดยอมรับวา เจา ชายสิทธตั ถะไดเปน นกั ขี่มาท่เี ชี่ยวชาญทสี่ ุดของประเทศดวยอกี ประการหนงึ่ และเปนผสู มควรทสี่ ดุ ทีจ่ ะ
เปนพระสวามีของเจา หญงิ ยโสธราผงู ามเลศิ ดว ย ทางฝา ยพระเจาสปุ ปพุทธะ พระบดิ าแหง เจาหญิงยโสธราก็ไดทรงเหน็ พองในขอน้ี ทรงยินยอม
ยกธิดาของพระองคใหเ ปนพระชายาของเจา ชายหนุม ผูซึ่งมีรปู รา งงดงามและแกวนกลา พระองคนี้ดวยความเต็มพระทยั

เจา ชายสิทธตั ถะไดทรงสมรสกับพระนางยโสธราผเู ลอโฉม ในทา มกลางความชื่นชมยินดอี ันใหญหลวงของคนทุกหมูเหลา และไดเสด็จ
พรอ มดวยพระนางไปประทับ ณ ปราสาทอนั สรางใหมและงดงาม ซึง่ พระบิดารับสัง่ ใหสรางขึ้น เพอ่ื คนทั้งคูจ ะไดแ วดลอ มอยดู ว ยความเบิกบาน
บันเทิงทกุ อยา งทุกประการ เต็มตามทค่ี นหนมุ สาวจะพึงบนั เทงิ ได

ในบดั นี้ พระเจาสทุ โธทนะเรม่ิ ทรงดีพระทัยวา พระโอรสของพระองคจกั ไมท รงใฝฝ น ถงึ การสละบัลลงั ก ออกไปผนวชเปน นกั บวชอกี
ตอ ไป แตเพ่อื ใหเ ปนท่แี นน อนยงิ่ ขึ้น วา ความคิดนึกของเจา ชายจะไมน อมไปในทางน้นั โดยเดด็ ขาด พระราชาจึงรบั ส่งั ไมใ หผูใดผูหน่ึงในท่นี ัน้
เอยถงึ สิ่งท่นี ํามาซ่ึงความเศรา สลด เชน ความแก ความเจ็บ หรือความตาย เปน ตน แมแ ตค าํ เดยี ว คนที่หอ มลอ มใกลชดิ อยเู หลานั้น จะตอ ง
พยายามกระทําทกุ อยา งทกุ ทาง ใหร าวกะวา สงิ่ อันไมพ งึ ปรารถนาเหลานั้นมิไดม อี ยใู นโลกนเ้ี ลย

ย่ิงไปกวา นัน้ พระราชาไดร บั ส่งั ใหคนรบั ใชทั้งภายในและภายนอก ท่มี ีลักษณะสอรปู รา งหนาตาไปในทางชราหรอื ออ นเพลยี หรอื เจ็บไขได
ปว ย ปรากฏออกมาเพยี งเลก็ นอย ใหอ อกไปเสียใหพ น จากเขตวังของพระราชโอรส พระองคไ ดท รงจดั จนถงึ กบั วา ในเขตปราสาทและบริเวณ
อุทยานรอบปราสาทของเจาชายนนั้ คนอนื่ จักไมม ผี ูใดเยยี่ มกรายเขา ไปเลย นอกจากหนมุ สาว ซงึ่ มใี บหนาแสดงแววแหงความสขุ ความราเรงิ
และความยิม้ แยมแจมใสเทานน้ั หากเผอญิ มีใครลม เจบ็ ลงในนัน้ จักตอ งชว ยกนั รบี นาํ ออกไปนอกบรเิ วณโดยทนั ที และจะไมย อมใหก ลบั เขามา
อีก จนกวา จะหายและสมบูรณดังเดิม

พระราชาทรงมีพระราชโองการอันเฉียบขาด มิใหใครคนใดคนหนง่ึ ในที่น้นั แสดงอาการหรือนิมิตแหงความออนเพลยี หรอื เศรา ใจออกมา
ตอพระพักตรของเจาชาย ทุกๆ คนที่แวดลอมเจาชายอยู ตอ งแสดงอาการร่ืนเริงบันเทงิ สดชนื่ แจม ใสจนตลอดทงั้ วันทั้งคนื และในยามท่เี ปน เวลา
ปรนนิบตั ิเตนรําขบั กลอมจะตองไมแสดงอาการแหง ความเมอื่ ยลาเหน็ดเหนื่อยออกมาใหปรากฏ โดยสรุปแลว พระเจา สุทโธทนะไดทรง
พยายามจดั ทําทุกสง่ิ ทุกอยาง ไปในทาํ นองที่วาเจาชายจกั ไมส ามารถทราบหรอื แมแ ตเ พียงคาดคะเนได วา ในโลกนี้ไมมีสงิ่ อนื่ ใด นอกไปจากการ
ย้มิ การหัวเราะและเกล่ือนไปดวยความเปนหนุม เปนสาว เต็มไปดวยความชนื่ ชม และเปน สขุ เทา นัน้ เพอื่ ความมงุ หวงั ของพระองคเปน ไป
สมบรู ณตามนั้น พระราชารบั ส่ังใหสรางกาํ แพงสูงๆ ลอ มปราสาทและอทุ ยานของเจา ชายเอาไว และทรงบงั คับอยา งเฉยี บขาดแกผ เู ฝา ประตู
ทง้ั หลาย วาเขาจกั ตอ งไมยอมใหเจา ชายเสด็จออกไปนอกกําแพงนี้ไมว ากรณใี ดๆ โดยวธิ นี ้ที ีพ่ ระเจาสทุ โธทนะไดท รงคดิ วา มันจักเปน ท่นี อนใจ
ได วาเจาชายจกั ไมไ ดพบเหน็ สิ่งใด นอกจากสภาพอันนา รื่นรมยของความเปน หนมุ เปนสาวและความสวยความงาม จักไมไดยนิ เสยี งใดๆ
นอกจากเสยี งแหงความบันเทิงเรงิ ร่นื ของบทเพลงของการหัวเราะ และจักทรงพอพระทัยในการท่จี ะเปนอยูตามทพี่ ระบิดาไดจ ัดสรรประทานให
จกั ไมทรงปรารถนาในการออกบวช และทรงเสาะแสวงหาส่งิ อน่ื ใด ใหม ากไปกวาการเปน อยอู ยา งเจาชาย ผเู ปนพระโอรสหวั แกวหวั แหวนของ
พระบิดาเทา นน้ั

พทุ ธประวตั ิ ฉบบั สาํ หรับยุวชน
พทุ ธทาสภกิ ขุ แปลและเรยี บเรียงจาก ฉบบั ภาษาองั กฤษ ของ ภิกษสุ ลี าจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนที่ 5 ความเบ่ือหนาย
แมพระราชาจักไดท รงจดั สรร ใหมีการบํารงุ บาํ เรอแวดลอมพระโอรสของพระองคสกั เพยี งใด และแมวาความทกุ ขยากนานาประการ จะได

ถกู เขาเกยี ดกันออกไป จนไมมที างทีเ่ จา ชายจะรูสึกเปนทกุ ขใจ แมแ ตน ิดหน่ึงก็ตาม เจาชายสิทธตั ถะก็ยงั ทรงไมร สู ึกเปนสขุ ดงั ทีพ่ ระบดิ า
ปรารถนาเอาไว แมแ ตห นอยเดยี ว พระองคอ ยากจะทราบวา อะไรอยูน อกกําแพง ซง่ึ เขาไมย อมใหพ ระองคเ สดจ็ ผานออกไปเลย เพอ่ื ปอ งกนั มใิ ห
พระโอรสมคี วามสนพระทยั ตอสิ่งซ่ึงมอี ยนู อกกําแพง พระราชาไดทรงจดั งานเลย้ี งดแู ละงานรน่ื เริงตางๆ ขน้ึ ทุกชนิด แตก็เปนการไรผลเชน เคย
เจาชายย่งิ ทรงไมพ อพระทัยมากย่ิงขึน้ ในการเปนอยอู ยา งถกู ปดตายเชน นนั้ พระองคทรงประสงคใ ครจะเห็นโลก มากกวาท่มี ันมีอยูภายใน
กาํ แพงของพระองค ทง้ั ๆ ที่การเปน อยูภายในพระราชวังน้นั ก็เตม็ ไปดวยความรน่ื เรงิ เปน ท่สี ดุ แลว พระองคปรารถนาที่จะทราบวา คนทม่ี ิใช
เปนลกู เจาลูกนายนนั้ เขาเปน อยกู นั อยา งไร พระองคไ ดก ราบทลู พระบิดาซ้ําแลว ซ้าํ อีก วา พระองคจ กั ไมม คี วามสขุ ใจไดเลย ถาหากวามิได
ออกไปเหน็ ส่ิงเหลา นนั้ กาลลว งมากระทงั่ วันหนึ่ง อันเปน วนั ซง่ึ พระราชา ไมส ามารถจะทรงทนความรบเรา ของพระโอรสในการที่จะออกไปดู
สงิ่ ตา งๆ ภายนอกกําแพงไดอ ีกตอไปแลว พระองคไ ดต รสั วา “ดีแลว ลูกเอย ! เจาควรจะออกไปเทยี่ วภายนอกวงั และดูประชาชนทั้งหลาย วาเขา
เปน อยูกนั อยา งไร แตตองใหพ อไดเ ตรยี มส่ิงตา งๆ ใหพ อเหมาะแกก ารทล่ี ูกรักคนเดียวของพอ จะไปดูเสยี กอน”

พระราชาไดรับสง่ั ใหแจงขา วแกประชาชนท้งั ปวง เพื่อทราบวา พระโอรสของพระองคจักเสด็จประพาสนครในวันทีก่ าํ หนดให และใหทกุ
บานทกุ เรอื นประดับธงทิวและเครอื่ งหอ ยอนั สวยงาม ตามประตแู ละหนาตา งเปนตน จักตองทาํ ความสะอาดบานเรือนเช็ดถู ทาสีใหม ประดบั
ดอกไมเ หนอื ประตูและหนา ตางและทาํ ทกุ ๆ อยางใหด ูงดงามสดใส สดุ ความสามารถท่จี ะพึงกระทาํ ได พระองคท รงมพี ระราชโองการเดด็ ขาด มิ
ใหผ ูหนึง่ ผูใดทาํ กิจธรุ ะสวนตัวของตน แมเ พียงเล็กนอยกลางถนน คนตาบอด คนงอยเปลย้ี คนเจบ็ ปว ยชนดิ ใดๆ ก็ตาม คนแก คนโรคเร้ือน
เหลา น้ี ตองไมออกมาสูถ นนทุกสายในวนั นนั้ แตจะตอ งเกบ็ ตัวปด ประตูอยใู นเรือน ตลอดเวลาทีเ่ จาชายเสด็จผา นมา คนหนุมแนน คนแข็งแรง
คนมีสขุ ภาพอนามยั คนทีม่ ีแววรา เรงิ เปนสขุ เทา นน้ั ที่จะออกมาทําการเฝา แหนตอ นรบั เจาชายในการเสด็จประพาสนคร ใชแตเ ทา นัน้ พระราช
โองการยงั มอี กี วาในวนั นัน้ ตองไมม ีการหามศพไปสูปา ชาเลยเปน อันขาด ไมว า กรณใี ด ใหเก็บศพรอไวจ นกวา จะถงึ วันรุงข้ึน

ประชาชนไดพ ากันกระทําตามที่พระราชามีพระบรมราชโองการทุกประการ ไดพากันกวาดถนนทุกสายและรดนา้ํ เพ่ือระงับฝนุ ไดท า
บานเรือนดวยสีขาว ประดบั ประดาใหสวยงามดว ยพวงดอกไม และระยาดอกไมแ ขวนหนาประตบู านชอ งของตนๆ เขาไดแขวนแถบผา สีตา งๆ
ตามตนไมส องขา งถนน ทเี่ จาชายจะเสดจ็ ผา นไป โดยสรุปแลว เขาไดพยายามทาํ ทุกอยา งตามท่เี ขาเหน็ วาจะทาํ ใหนครน้ี ปรากฏแกส ายพระเนตร
เจา ชายราวกะวาเปน นครแหงเทพยดาในแดนสวรรค แทนทีจ่ ะเปนโลกมนษุ ย

เม่ือทกุ สิ่งทกุ อยา งพรอมแลว เจาชายสิทธัตถะไดเสดจ็ ออกจากวังประทบั บนราชรถคนั งามของพระองค เสด็จประพาสตามถนนสายตา งๆ
ทอดพระเนตรทุกสง่ิ ทกุ อยางในท่ที กุ แหง ซึ่งลวนแตมีใบหนาอนั ย้มิ แยมแจมใสของประชาชนคอยตอ นรบั อยูโดยท่วั ไป ประชาราษฎรทั้งปวง
ตางกด็ อี กดใี จ ทไ่ี ดเหน็ เจา ชายเสด็จมาในทา มกลางพวกเขา บางคนไดย ืนขน้ึ และเปลงเสียงพรอ มๆ กนั วา “ไชโย ! ความชนะ จงมแี ตเ จาชาย”
บางพวกก็ไดวงิ่ นาํ ไปขา งหนา โรยดอกไมบ นหนทาง ทม่ี า ของพระองคจะลากราชรถผา นไป ฝา ยพระราชาเม่ือไดท รงเห็นวาประชาชนไดทาํ ตาม
พระประสงคข องพระองคอยางเครงครดั เชนนัน้ ก็ทรงเบิกบานพระทัยเปนอยา งย่งิ และทรงดํารวิ า การท่ีเจา ชายไดเทย่ี วดูนครและไดเห็นแตส่ิง
สวยงามรืน่ เริงบันเทงิ เสียบางเชนน้ี จกั รูสึกพอพระทัย และจักระงบั ความคดิ อันวิตถารนั้นเสยี ไดโ ดยเดด็ ขาดเปนแน แตในที่สุด แผนการที่
พระราชาไดทรงวางไวเ ปนอยางดนี น้ั ไดเ กิดลม เหลวขึน้ อยา งไมน า จะเปนได ไดมชี ายชราคนหน่งึ มีผมขาวเต็มทง้ั ศรี ษะ มีแตผ า ข้รี วิ้ พนั กายอยาง
กระทอ นกระแทน เดนิ โขยกเขยกออกมาจากบานหลังหนึ่งขางถนน โดยไมทนั ที่จะมผี ูใดเห็นและหามเสีย ใบหนาของแกเตม็ ไปดว ยจุดกระและ
รอยยน นัยนต าแฉะและฝาฟาง ในปากไมม ฟี นแมแ ตซ เี่ ดยี ว เรือนรา งคอมงอจนตอ งใชมอื ท้งั สองอนั มีแตห นังหุม กระดูกยนั ไมเ ทาไวเ พ่ือไมใ ห
ลม แกสูพ ยายามพยงุ กายเดนิ ไปตามถนน อยา งไมเอาใจใสตอ ฝงู ชนอ่ืนใด เทา กเ็ ดนิ ปดเปเ ปะปะไปพรอ มกบั เสยี งพึมพาํ อยางอิดโรย ขาดเปน
หว งๆ ออกมาจากปากอันซดี ของแก แกกาํ ลงั เทย่ี วรองวอนขออาหารกินจากประชาชนทผี่ านไป ดวยความหวิ โหยถงึ ขนาดที่วา หากไมไ ด
รบั ประทานอาหารสิ่งใดในวนั นี้แลว แกจกั ตอ งถึงแกชวี ิต

ทุกๆ คนในท่ีนน้ั มีความข้ึงเคยี ดตาแกนี้เปนอันมาก ในการบงั อาจออกมาสูทองถนนในวนั ทเ่ี จา ชายเสดจ็ ประพาสนครเปนครั้งแรก เชนน้ี
ทงั้ พระราชาก็ไดมพี ระราชโองการหา มคนเชน นี้ มใิ หแสดงตวั ในทามกลางถนนในวนั นน้ั ไวด ว ยแลว ผคู นเหลานนั้ ไดพากันพยายามรบี รุมขับ
ตอ นตาแกค นน้ี ใหกลบั เขา ไปยงั บานของแกเสีย กอนแตที่เจาชายจะทอดพระเนตรเห็น แตการกระทาํ ของคนเหลาน้ี เปน ไปไมท ันทว งที เจา ชาย
สิทธตั ถะไดทอดพระเนตรเหน็ คนแกค นนนั้ เสยี กอนแลว พระองคท รงสะดุงในการเหน็ ภาพคนแกค นน้ัน ซ่ึงทรงรูสกึ วา เปนการยากทจี่ ะกลาวได
วาเหมอื นกบั ภาพของอะไร พระองคไดร ับส่งั ถามนายฉนั นะ สารถีคนโปรดของพระองคซงึ่ นง่ั อยขู างๆ วา “นัน่ อะไรกัน ฉันนะ ! มนั ตองไมใช
คนแนๆ ทําไมมนั จงึ โคง งอมากเชนนน้ั เลา ทาํ ไมไมเ หยยี ดหลงั ใหตรงๆ เหมือนแกและฉันน้ี ทําไมตองสัน่ เท้ิมอยา งน้ัน ทาํ ไมผมของเขา จึง
ขาวโพลนอยา งประหลาดไมเหมอื นผมของเราๆ ตาของเขาเปน อะไรไป ฟน ของเขาอยทู ี่ไหน คนบางคนเกิดมากม็ าเปน อยา งนเี้ ลยหรอื บอก
ฉนั ทเี ถดิ ฉนั นะ ! วามันหมายความวาอยางไรกนั

นายฉนั นะไดกราบทูลถวายแกเ จาชายของตนวา “ทลู กระหมอ ม บคุ คลท่ีเปนเชน น้ีเรยี กกันวา คนแกหงอ ม เขาไมไดเปนเชน นี้มาแตก าํ เนดิ
เขาเกดิ มาสูโลกน้ี เชน เดียวกบั คนท้งั หลายอ่นื ในครัง้ แรก เขาก็เปนหนุมรา งกายตรง ผึง่ ผายและแขง็ แรง มผี มดําสนิท และดวงตาอนั แจม ใส แต
เมือ่ เขามชี วี ติ อยูใ นโลกนน้ี านเขา เขากเ็ ปนด่ังน้ี ทูลกระหมอมอยา ไปเอาพระทยั ใสกับเขาเลย น่นั มันเร่อื งของคนแกช ราตา งหาก”

“หมายความวา อะไรกนั ฉนั นะ !” เจา ชายไดตรสั ถามตอไป “หมายความวา นเ่ี ปน ของธรรมดาอยา งน้นั หรอื เธอยนื ยนั ถึงกบั วา ทกุ คนท่อี ยู
ในโลกน้ีนานเขาแลว จกั ตองเปน เชนน้ันหรือ ตองไมใชแนๆ ฉันไมเ คยเห็นอยางนีม้ ากอ นเลย ความแกห งอม นั่นอะไรกัน ”

“ทูลกระหมอม ทุกๆ คนในโลกเม่อื มชี วี ิตนานเขา แลว จกั ตอ งเปน เหมือนบคุ คลคนนี้โดยไมมีทางหลกี เลีย่ งเลย”
“ทุกคนเทยี วหรอื ฉันนะ ! เธอดว ย ฉันดวย พอ ของฉนั ดว ย ชายาของฉนั ดวย เราทกุ คนจักตองเหมอื นคนคนน้ี ! จักตองโคง งอและสั่นเทิ้ม
จักตองใชไ มย นั กายเอาไวเ มือ่ ตองการจะเคลือ่ นไหวแทนท่ีจะยืนไดตรงๆ เหมอื นนายคนน้ีดังนนั้ หรือ ”
“เปน ดงั นั้นแน ทูลกระหมอม ทกุ ๆ คนในโลกเมือ่ มชี ีวติ อยูนานเขา แลว จกั ตอ งเปนเหมือนบุคคลคนนี้ มันเปน ส่ิงทป่ี องกนั หลีกหนเี สียไมได
น่ีคอื ความชรา”
เจา ชายสทิ ธตั ถะรับสัง่ ใหน ายฉนั นะขับรถกลับวงั ในทนั ที พระองคไ มมแี กใ จที่จะประพาสนครอกี ตอไปในวนั นัน้ พระองคหมด
ความสามารถที่จะรูส ึกบนั เทิงเรงิ รื่นในการไดเห็นภาพแหงความหวั เราะรา เรงิ บันเทิงอันมากมายของประชาชน ในทา มกลางสิง่ ทตี่ บแตงไวอยาง
งดงามทั่วๆ เมือง ทรงประสงคแ ตจะอยเู ดยี่ วลําพังแตพ ระองคเดียว เพอื่ คิดตปี ญ หาอนั เนื่องกบั ส่งิ ที่นาหวาดเสียว ทพี่ ระองคไ ดทรงประสพเปน
ครง้ั แรกน้ี บัดน้ี พระองคผ ูซ งึ่ เปนเจาชายและเปน ทายาทแหงราชบัลลังก พรอมท้ังทกุ ๆ คน ทพ่ี ระองคท รงรกั ใครน้ัน ในวันหน่งึ จักตองหมด
กาํ ลัง จกั สญู สิ้นความรา เรงิ แหง ชวี ติ โดยประการทง้ั ปวง เพราะจกั ตองเขาถงึ ความชรา และท้งั ไมม ีทางที่จะปลดเปลือ้ งปองกนั ได ไมม ยี กเวน วา
จะเปนใครผูใ ดมาแตไหน ไมวาคนมั่งมีหรอื คนยากจน ไมวาคนเรืองอํานาจหรอื คนไรว าสนา ลวนแตจ ะตองเปนอยางเดียวกัน
เมอื่ พระองคเ สด็จกลบั ถงึ พระราชวังแลว แมว าคนปรนนิบตั จิ ะไดจดั สรรอาหารเครื่องตน อยา งดีมาถวาย พระองคก็ไมอาจจะเสวย เพราะ
ความคิดตา งๆ ไดก ลมุ รมุ อยูในพระทัยอยางไมรูสรา ง วาวนั หนง่ึ จะตอ งเขาถึงความชรา แมเมอื่ อาหารเหลานัน้ ไดถูกนาํ กลับไปแลว และมีสตรี
นักฟอน นักขับจะไดเขา มาถวายความบันเทิงแกพ ระองคด ว ยการฟอ นและขบั กลอ มก็ตาม พระองคไ มส ามารถทจ่ี ะทอดพระเนตรเหน็ หรอื ได

ยินเสยี เพลงแหงการขบั รอ งเหลา นนั้ เพราะความคดิ ไดก ลุมรมุ อยใู นพระหฤทัยตลอดเวลา วา ในวนั หนึ่ง พวกหญิงท้ังหมดนี้ก็จะตองเขาถงึ ความ
ชรา ทกุ ๆ คนจะตองเปน ดงั น้นั ไมมที างยกเวน แมแตค นท่ีสวยที่สดุ และรอ งเพลงไพเราะทส่ี ดุ !

ตอ มาอกี เลก็ นอ ย พระองคร บั สัง่ ใหคนเหลานน้ั กลับออกไป แลว ทรงเอนกายลงพกั ผอ น แตก ็ไมสามารถจะทรงหลบั ลงได ทรงต่ืนพระเนตร
แจว อยูตลอดราตรี ทรงครุนคดิ แตเ ร่อื งทพ่ี ระองคและพระชายา อนั เปนทรี่ ักยง่ิ ของพระองค จกั ตองเปนไปในอนาคตวา วันหนึ่งจะเขาถงึ ความ
ชราดวยกนั ท้ังคู จักมผี มหงอกขาวเตม็ ศรี ษะ จักมหี นา เห่ยี วยนนา ขยะแขยง จกั ไรฟ นในปาก และจกั นาสะอิดสะเอยี นเหมอื นบุคคลทพี่ ระองคไ ด
ทรงเหน็ มาในตอนกลางวนั วันน้ี แลวทง้ั สองคนกจ็ ักไมส ามารถทาํ ความบันเทิงเริงรืน่ อะไรๆ ใหแกกันและกนั ไดอีกสืบไป

เม่ือทรงคิดมาถึงตอนน้ี พระองคเ รม่ิ ทรงฉงนพระทัยวา จกั ไมม ใี ครสักคนหนึ่ง ในบรรดาคนจาํ นวนมากมายในโลกนี้ ไดเคยตั้งใจคน ใหพ บ
วิธที ่จี ะหนีออกไปเสียใหพ นจากสงิ่ อันรายกาจ กลาวคอื ความชราน้ีบา งเลยหรอื ยิ่งไปกวาน้ัน พระองคเร่มิ ทรงสงสัยวา หากพระองคจ กั ทรง
พยายามแลว พยายามอีกใหเ ต็มความสามารถ หยดุ การกระทําอยางอ่นื เสียท้ังสน้ิ ใชค วามคดิ และกําลังทง้ั หมด คดิ และกระทาํ แตส ่งิ ๆ เดยี วนแ้ี ลว
จกั ไมส ามารถพบวิธีท่ีจะกอ ใหเกดิ คุณประโยชนแ กพระองคเ อง แกพ ระนางยโสธรา แกพ ระบดิ า และแกคนทุกคนในโลกบางเลยหรือ

ไดมผี ูกราบทลู ใหพ ระราชาทรงทราบถงึ เรอ่ื งราวท่เี กิดข้นึ ในทองถนนนน้ั ทุกประการ และพระองคทรงเสียพระทัยเปนอยางยิ่ง แมพ ระราชา
กไ็ มส ามารถบรรทมหลับไดตลอดราตรนี ัน้ ไดท รงเรมิ่ คิดหาวธิ ีอนื่ ๆ ในการที่จะโนมนาวพระหฤทยั ของเจาชายมาเสยี จากความคดิ ชนดิ ทถ่ี าไม
หยดุ คดิ แลว จะตองทาํ ใหเจาชายสละโลกออกผนวชเปนฤษีหรือนักบวชผูเรรอ นโดยไมต อ งสงสัย

พระราชาไดทรงแสวงหาสิ่งเพลดิ เพลนิ สนุกสนานอยา งอนื่ มาบํารงุ บาํ เรอแกพ ระโอรสของพระองคอ ีกมากอยาง แตทุกๆ อยางก็ไรผ ลดังท่ี
เคยเปนมา เจาชายหนมุ ไมทรงแยแสไยดใี นสง่ิ เหลานั้น กลับทรงวงิ วอนพระบิดา ขอใหทรงอนญุ าตใหพระองคเ สด็จประพาสนครอีกครั้งหนึ่ง
ตามลาํ พัง โดยไมตองใหมีใครทราบ เพื่อพระองคจะไดท รงเหน็ ส่ิงตา งๆ ดังเชนท่ีเปน อยูทุกๆ วัน อยางทใ่ี ครเขาเห็นกนั อยตู ามปรกติ ทแี รก
พระราชาไมทรงปรารถนาที่จะประทานพระอนุญาต เพราะพระองคทรงหวน่ั กลัวยิง่ ข้นึ วาเจาชายสิทธัตถะออกไปอกี ครัง้ นี้ ไดเห็นความเปน อยู
ตามปรกตขิ องผคู น ซ่ึงไมม ีโอกาสกําเนดิ เปนลูกเศรษฐลี กู กษัตริยต องทํามาหากนิ อยางทีเ่ หง่ือไหลตกลงมาจากคิว้ ตลอดเวลาเขา แลว คาํ ทํานาย
ของพระฤษีผสู ูงอายุนั้นจกั ตอ งเปน ความจรงิ ขึ้นโดยแนน อน เจาชายสทิ ธัตถะกจ็ ักไมม โี อกาสครองราชยบ ัลลงั กสบื แทนพระองคส บื ไป

แตอยา งไรก็ตาม พระองคท รงทราบดอี กี วา พระโอรสของพระองคจักไมท รงมีความสุขไดเ ลย หากวา ไมไ ดอ อกไปทอดพระเนตรเห็นส่งิ
ตางๆ ทีท่ รงพระประสงค ดว ยความรกั และสงสารแหง นา้ํ พระทัยของพระราชาผูเ ปนบิดาอนั มตี อบุตร แมจะเกดิ ผลขึน้ เปน ประการใดก็ตามที
พระองคท ้ังๆ ท่ไี มป รารถนาก็จาํ ตองทรงอนุญาตใหเจาชายเสดจ็ ประพาสนครไดต ามประสงค ดังนน้ั เจา ชายสทิ ธตั ถะจึงไดม โี อกาสเสดจ็ ออก
จากกําแพง ซ่ึงเขามงุ หมายจะกีดกันมิใหพระองคทรงประสพสิ่งอนั ไมพงึ ปรารถนานน้ั ไดอ ีกคร้งั หนึ่ง

ในครั้งน้ี พระองคไ ดเ สดจ็ ดาํ เนินดวยพระบาท แทนการเสด็จดว ยราชรถ ทรงแตง พระองคดว ยเครอ่ื งแตงกายอยา งคนหนมุ ที่มเี ชือ้ สกลุ ดี
และไมม ใี ครตามเสด็จ นอกจากนายฉนั นะซึ่งก็ไดแ ตงกายใหผดิ แปลกไปจากท่ีเคยแตง เพอื่ คนอืน่ จกั ไมท ราบไดวา นายฉันนะนัน่ คอื ใคร และ
เปนทางใหไ มรจู กั พระองคต อไปอกี ดว ย

คร้งั น้ี ไมม กี ลมุ ชนท่ชี มุ นมุ กนั อยู เพ่อื คอยเฝา ถวายพระพร ไมมีการประดับท่ีงามระยา ไปดว ยพวงดอกไม ไมมีธงทวิ หลายสีทอพระเนตร
เจา ชายดั่งในกาลคร้ังกอน แตเ ปนเพยี งภาพแหง ส่ิงตา งๆ ท่ปี รากฏอยตู ามธรรมดาแหง นคร อนั เตม็ ไปดว ยพลเมอื งซงึ่ สาละวนอยกู บั กจิ การงาน
นานาชนิด อันเกย่ี วกบั อาชพี เพอื่ ใหไ ดม าซึ่งอาหาร ตามทางทผ่ี านไปมีชางเหลก็ กําลงั ตีเหลก็ ทว่ี าอยูบนทัง่ ดว ยคอ นใหญเ พื่อทาํ เปนเครอื่ งไถ
เคยี ว หรือลอ เกวยี นและสิ่งอน่ื ๆ ขางถนน อันเปน ท่ตี ้งั บา นเรือนของคนม่ังมี มีชางเพชรพลอย และชา งทองกําลังทาํ และจําหนายเครอื่ งเพชร
พลอย ทองเงนิ รูปพรรณนานาชนิด ถนนบางสายเตม็ ไปดว ยรา นรวงของคนยอ มผาซึ่งกาํ ลงั ตากผา สสี ดตา งๆ กนั บางแหงเต็มไปดว ยรา นทาํ ขนม
มีชางทําขนมกําลงั ปรุง และบา งกก็ าํ ลังขายใหผูค นท่ีมายนื คอยซ้ือเพื่อตอ งการบรโิ ภคทันทที ่ปี รุงเสร็จใหมๆ

ในขณะน้ี พระหฤทัยของพระองคท รงสนุกสนานเพลดิ เพลินไปดว ยภาพแหงคนทงั้ หลาย ซึ่งกาํ ลังประกอบกจิ ของตนๆ อยอู ยา งขยันขนั แขง็
ไมม วี แ่ี ววแหง ความออ นเพลีย เปน ที่เบิกบานพระทยั อยู แตใ นทส่ี ุด ก็ยังมีส่ิงบางสงิ่ ซึ่งเกิดข้ึนอยางกะทันหนั มาทาํ ลายความบนั เทงิ เรงิ รน่ื ที่เกดิ
จากการไดพ บเหน็ สิ่งนาสนใจตา งๆ ในวนั น้ันเสยี จนหมดสนิ้ ถงึ กับทาํ ใหพ ระองคตอ งรบี เสด็จกลับสูวงั เปนครัง้ ทสี่ องดวยพระทยั อันหดหูเตม็
ไปดวยความเศรา สลดเปน อยา งยงิ่ ขณะท่ีพระองคเ สด็จไปตามถนนสายตางๆ อยูน ั้น พระองคท รงไดยนิ เสยี งรํ่ารอ ง เหมือนกบั เสยี งขอความ
ชว ยเหลอื ของใครบางคน อยูทางเบือ้ งหลังในระยะอนั ไมส ูจะหา งนัก พระองคสา ยพระเนตรเพอื่ ดูใหเ ห็นวา เปน เรอื่ งอะไรกัน ไดท รงเหน็ ชายคน
หนึง่ กําลังนอนบดิ ตวั ไปมาอยกู ลางฝนุ ดว ยทาทางอนั ประหลาด ตามหนา ตามตาและตามเนอ้ื ตวั เตม็ ไปดวยจุดสีมว งอันนาขยะแขยง นยั นตา
กลอกไปกลอกมา เมอื่ พยายามจะลกุ ยนื ตอ งอดั ใจเบง กําลังทงั้ หมดเพ่อื พยุงตวั ขึน้ และทุกคราวทเี่ ขาลกุ ขึน้ มา พอสกั วาจะยนื ตรง ก็กลับลม ฟาด
อยางท้ิงตัวลงไปอกี โดยแรง

ดว ยความเมตตากรณุ าอันเปนพระนสิ ยั ของเจา ชาย พระองคไดทรงวิ่งตรงไปยังชายคนนนั้ ในทนั ที และพยุงเขาใหลุกข้ึนนั่ง ใหศ รี ษะพาดอยู
กับเขา ของพระองค และเมอ่ื ทรงชว ยกระทําใหเ ขารูสึกคอ ยสบายข้ึนบา งแลว กต็ รัสถามเขาวากําลังเจ็บปวดท่ตี รงไหน และทําไมจงึ ยืนไมไ ด ชาย
คนนนั้ พยายามทจ่ี ะพูดแตไมสามารถท่ีจะพูดออกมา เขาไมม ีกาํ ลงั ลมมากพอทจ่ี ะพดู ใหเ ปน เสียงได จึงไดถ อดใจอยไู มม า เม่ือนายฉนั นะได

สาวเทา ตามเขามาถงึ พระองค เจา ชายรีบตรัสถามวา “ฉนั นะ บอกฉันทวี าทําไมชายคนนจี้ ึงเปนอยา งนี้ การหายใจของเขาเปนอยา งไรไป ทําไม
เขาจงึ ไมต อบคาํ ถามของฉนั ”

นายฉนั นะไดรอ งขน้ึ อยางตกใจวา “ทลู กระหมอมอยา ไปจบั ตอ งบุคคลเชน นี้ เขาเปนคนปวย โลหิตของเขาเปน พิษ เขากาํ ลงั เปน กาฬโรค มนั
กาํ ลงั เผาผลาญเขาอยูภายใน จนกระท่ังแมจ ะหายใจก็ทาํ ไดด ว ยความยากลําบาก และในที่สุดลมหายใจของเขากจ็ ะตองเหือดหายไป”

เจา ชายไดต รสั ถามตอ ไปวา “คนอนื่ ๆ ก็เปนอยา งนกี้ นั ดว ยหรอื ฉนั เองกอ็ าจเปน อยางน้ีดว ยหรือ ”
“ทลู กระหมอมก็อาจเปนไดเ หมือนกนั ถาหากไปแตะตอ งคนเชน น้นั อยา งใกลชิด ขอพระองคจ งวางเขาเสยี เถดิ อยาไปจับตอ งเขาเลย เพราะ
กาฬโรคของเขาอาจจะติดตอมายงั พระองคได และแลวพระองคจ ักตอ งเปน เหมอื นเขา”
“ยังมีส่งิ รายๆ อันอื่นเหมอื นเชนนอ้ี กี ไหม นอกจากกาฬโรคน้ี ฉนั นะ ”
“ยังมอี ยางอ่นื อกี พะยะคะ ! ยงั มีอกี มากมายหลายชนดิ ลว นแตท าํ ความทกุ ขท รมานใหอยา งเดียวกนั ”
“แลวไมมใี ครแกไขมนั ไดหรือ ความเจบ็ ไขเ ชน น้มี าสมู นษุ ยโ ดยท่มี นษุ ยไ มอาจเอาชนะมันไดเลยหรือ ประหลาดเสียแลว ละ !”
“มันเปนอยางนน้ั เอง ทูลกระหมอ ม ไมมีใครทราบไดวา วนั ไหนเขาอาจเจบ็ ไขขน้ึ มนั อาจจะเกดิ ขนึ้ ไดแ กคนทกุ คนและทกุ เวลา ”
“ทุกคนเทียวหรอื ฉนั นะ แกพวกเจา นายทง้ั หลายดว ยหรอื แกฉ นั ดว ยหรอื ”
“เปนดั่งนั้น พะยะคะ มนั อาจเกดิ ขึน้ ได แมแ กทลู กระหมอ มเอง”
“ถา ดังนนั้ คนทกุ คนในโลกก็ตอ งมีแตความหวาดกลวั กนั อยูตลอดเวลาละซี เพราะวา ไมม ใี ครรวู าตัวเอง คืนน้ีเขา นอนแลว รุงขนึ้ อาจจะ
กลายเปน คนเจบ็ ปว ยเหมือนคนๆ นี้ ดงั น้นั หรอื ฉนั นะ ”
“มันเปนดงั น้นั จรงิ ๆ ทลู กระหมอม ไมมีใครในโลกทจี่ ะรูได วาวันไหนเขาจะลม เจบ็ ลง และเมอื่ ทรมานถึงทส่ี ุดแลวก็ตาย”
“ตาย คาํ อะไรกัน แปลกเหมือนกัน ฉนั นะ! ตายคืออะไร”
“ทลู กระหมอ มทอดพระเนตรไปดนู ัน่ ซี พะยะคะ ”
เจาชายทรงทอดพระเนตรไปทางทีน่ ายฉันนะชี้ และไดท รงเหน็ หมูคนไมก ค่ี นกลมุ หนึ่ง กาํ ลังเดนิ รอ งไหมาตามถนน และเบ้อื งหลงั คน
เหลาน้ี มีคนสี่คนหามบคุ คลซ่งึ นอนนง่ิ แข็งทื่อคนหนึง่ มาบนแผนไมกระดาน คนทน่ี อนบนนน้ั แกม ยุบปากอา อยางนาเกลียด ไมพ ดู ไมจาวาอะไร
แมค นหามจะเขยาอยา งแรง หรอื คนหามสะดดุ พลาดเพลงไป ก็ไมอ อกปากบนวา แตอยา งใด
เจา ชายทรงหยุดประทับดคู นหมนู ัน้ ขณะท่เี ขากาํ ลังผา นพระองคไป ทรงฉงนพระทัยวา ทาํ ไมตองพากันรองไห และทาํ ไมคนทีน่ อนอยูบ น
แผน ไมกระดานจงึ ไมขอรอ งใหคนหามมคี วามระมัดระวงั ขึน้ สักหนอ ย และพระองคท รงประหลาดพระทยั ยิง่ ขน้ึ ในเมือ่ คนกลมุ น้นั เดนิ ไปได
อีกหนอยเดยี ว เขาก็พากันวางคนน้นั ลงบนกองฟนท่กี องไว และจุดไฟขึ้นจนกระทงั่ ลุกโพลงเปน กองไฟกองใหญ นา สยดสยอง แตกระนน้ั คน
ทถ่ี กู เผา ก็ยังคงนอนนิ่งเงยี บอยู แมไฟจะไดไหมลามถงึ ศรี ษะและเทาของเขาแลว ก็ตาม
เจาชายไดตรสั ถามนายฉันนะ ดว ยเสยี งอันสนั่ เครอื วา “นี่มนั อยา งไรกนั ฉนั นะ ! ทําไมคนน้นั จงึ นอนน่งิ ใหเ ขาเผาอยางน้นั เลา ”
“ทลู กระหมอม คนๆ นนั้ เปนคนตายแลว เขามีเทา แตไมอ าจวง่ิ ไดอ ีกแลว เขามีตา แตไมอ าจดอู ะไรไดอีกแลว เขามหี ู แตไมอาจไดย ินเสียง
อะไรไดอ ีกแลว เขาไมอาจมีความรูสกึ ในส่ิงใดสงิ่ หนงึ่ อกี ตอ ไป ไมวาจะเปนความรอน ความหนาว ไมว า ไฟหรอื หิมะ เขาหมดความรูส กึ ทุก
อยา งแลว เขาตายแลว”
“ตายหรือ ฉันนะ ! ความตาย หมายถึงส่ิงน้ีหรอื และฉนั ซ่ึงเปนลูกพระเจา แผน ดนิ ก็จะตอ งตายเหมอื นชายคนนด้ี ว ยหรอื พอของฉัน ยโส
ธรา และทุกๆ คนทีฉ่ ันรจู กั พวกเราเหลา นท้ี กุ คน ในวันหนงึ่ จักนอนตายเหมอื นคนยากจน ท่กี าํ ลังนอนอยบู นกองฟนนดี้ ว ยหรือ ”
“พะยะคะ ทลู กระหมอม ทกุ คนที่มีชีวติ จกั ตอ งตายลงในวนั หนงึ่ โดยไมม ที างใดจะปองกนั ได ไมม ีส่ิงใดที่จะอยไู ดอ ยางเที่ยงแทคงทน ไมม ี
ใครสามารถตา นทานปดปอ งการมาของความตาย”
เจาชายทรงตะลงึ นงิ่ อง้ึ มไิ ดตรัสอะไรออกมาอกี ตอไป พระองคท รงรสู ึกวา การทไี่ มม หี นทางรอดพนจากความตายอนั รา ยกาจ ซ่ึงครอบงํา
คนทุกคนอยูน ้ี เปน สงิ่ ท่นี าสยดสยอง แมพ ระราชา แมพระโอรสของพระราชากย็ ังไมพน จากอาํ นาจของความตาย พระองคเสด็จกลับวังอยา ง
เงียบกรบิ ตรงไปสูหอ งทปี่ ระทับของพระองคบ นปราสาท ประทบั นงั่ ราํ พึงอยพู ระองคเ ดยี ว ชวั่ โมงแลวชั่วโมงอีก ในสงิ่ ซึง่ พระองคไ ดทรงไป
พบเหน็ มา
ในทส่ี ดุ พระองคไดต รัสแกพระองคเองวา “มันเปน สงิ่ ท่นี า หวาดเสยี วทท่ี ุกคนในโลกตอ งตายลง ไมวนั ใดกว็ นั หนึง่ ทั้งไมมที างปองกนั มัน
ไดเลย ฉันนะเขาวา อยา งนั้น ! แตโ อ ! มนั ตองมีหนทางรอดอยา งใดอยางหนงึ่ อยูสําหรบั ส่ิงนี้ ! ฉันตอ งคนหาหนทางรอดน้นั ใหพบจนได ! ฉันจะ
คนหาทางรอดสําหรับฉนั เองดว ย สาํ หรับบดิ าของฉัน สาํ หรับยโสธรา และสําหรบั คนอื่นๆ ทุกคนดวย ! หนทางซึ่งฉันจะไมต องตกอยูใตอาํ นาจ
ของสงิ่ นาเกลยี ดนากลัว คือความแก ความเจบ็ ไข และความตายเหลานี้ ฉันจกั ตองหาใหพ บใหจนได !”
ในโอกาสตอ มา เมื่อเจาชายกาํ ลังทรงมาเลนในอุทยานภายนอกวงั พระองคไดท รงพบบรุ ุษผหู นึ่ง หมผา กาสาวพัสตรส เี หลืองของบรรพชิต
พระองคไดทรงจองสงั เกตนักบวชผูน ั้นอยา งลกึ ซึง้ จนทรงหยงั่ ทราบถงึ ภายในใจของบคุ คลคนน้ี วากําลงั เต็มไปดว ยความสงบสขุ อยา งเยน็ เยอื ก

พระองคจ ึงไดต รสั ถามนายฉันนะ ถงึ ความประพฤติเปนไปในชวี ิตของบุคคลประเภทนี้
นายฉันนะไดก ราบทลู แกพระองควา “บคุ คลผนู ี้ เปนบคุ คลประเภททเ่ี รียกกันวา “ผูสละโลก” เพอื่ แสวงหาสงิ่ ดบั ทุกขท รมานของโลก”

เจาชายมคี วามปลาบปลืม้ ในคาํ ๆ น้ีเปน อนั มาก เลยประทบั นงั่ นงิ่ ๆ อยู ณ ทีแ่ หง หนึง่ ในอุทยานนนั้ ดว ยความสขุ ใจจนตลอดวัน ตลอดเวลานน้ั
ทรงนอมจิตของพระองคไปสกู ารออกจากบานเรอื นข้นึ มาไดเอง

ขณะทพี่ ระองคประทับนัง่ ราํ พึงแกพ ระองคเ องผเู ดยี วอยเู ชนนน้ั ไดมผี มู ากราบทูลวา พระชายาของพระองคไดป ระสูติพระโอรสพระองค
หนึง่ งดงามมาก แตพระองคมิไดท รงแสดงอาการดพี ระทัยแตอยา งใด กลบั ทรงพลงั้ พระโอษฐอ อกไปเบาๆ ดวยพระทัยอนั เหมอ ลอยวา “บว ง
เกดิ ข้ึนแกฉ ันแลว ! บวงเกิดขึ้นแกฉันแลว !” ดังน้ี ดวยเหตทุ พี่ ระองคไดต รสั ดงั นใ้ี นวันนน้ั จึงเปน ที่ขนานพระนาม คนท้งั หลายไดข นานพระ
นามของพระโอรสของพระองคว า “บวง” (ราหลุ ะ)

พุทธประวัติ ฉบบั สาํ หรับยวุ ชน
พุทธทาสภิกขุ แปลและเรียบเรยี งจาก ฉบบั ภาษาอังกฤษ ของ ภกิ ษสุ ีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนที่ 6 การสละโลก
นบั ต้ังแตเ จา ชายราหุลกําเนิดแลวเปน ตนมา พระเจาสทุ โธทนะทรงรูสกึ วา ไมมีความจาํ เปนอยางใดอกี ตอ ไป ในการทจี่ ะกักขังเจาชายสทิ ธัต

ถะไวในความบนั เทิงเริงร่นื พระองคท รงอนญุ าตใหเ สด็จออกประพาสทีต่ า งๆ ในพระนคร ไดตามความปรารถนา เจาชายจงึ เสดจ็ ประพาสทวั่ ๆ
ไป ในพระนครอยเู นอื งๆ ทรงไดท อดพระเนตรเหน็ ส่ิงตางๆ และทรงใครค รวญทกุ ๆ ส่งิ ท่พี ระองคท รงประสพ และทรงพยายามตง้ั พระทัยใน
อันทจ่ี ะตอ งจดั ตองทําตอส่งิ น้นั ๆ ตามทพ่ี ระองคทรงเหน็

วันหนึง่ เม่ือพระสทิ ธัตถะเสดจ็ กลับจากการประพาสนคร กอนทจี่ ะถงึ ที่ประทบั ของพระองค พระองคไดเสด็จผา นหนา ตาํ หนกั อนั เปนที่
ประทบั ของบรรดาเจาหญงิ ทง้ั หลาย เจา หญิงองคหนงึ่ พระนามวา กสี าโคตมี บังเอญิ ประทบั อยทู ่หี นา บัญชร ไดท รงเหน็ เจาชายเสด็จมา ความ
สงา งามและความสภุ าพละเอยี ดออนของเจาชายไดเ ปน ทปี่ ระทับพระทยั เจาหญิงองคนี้ จนถงึ กับพล้ังพระโอษฐออกมาวา “เย็นเหลอื เกิน ! สขุ
เหลือเกิน ! อม่ิ ใจเหลือเกิน ! ถาหากใครไดเปน แมก ด็ ี ไดเปนพอก็ดี ไดเ ปนเมียกด็ ี ของเจาชายหนมุ รปู งามพระองคน ”้ี

เสยี งพลัง้ พระโอษฐโดยไมรูส ึกตวั ของเจาหญงิ กีสาโคตมี ดังจนกระทั่งไดยนิ ไปถึงโสตของเจา ชายทุกๆ คํา แตขณะน้ันพระองคเฝา พะวงขบ
คดิ แตเ รือ่ งเพศบรรพชติ และการออกบวช จึงเมอื่ ทรงไดยนิ ดงั นนั้ เขา กก็ ลับจบั เอาความไปเสยี อกี ทางหนึ่ง ทรงรําพงึ ตอ พระองคเ องตอไปวา “แน
แลว แมก็ตาม พอก็ตาม เมียกต็ าม ถา ไดล ูกหรือไดผ วั เชนวานั้น จักตอ งมีความเยน็ ความสขุ และความอิ่มใจแนแ ท แตว าอะไรกนั เลา ทเี่ ปน ความ
เย็น ความสขุ และความอม่ิ ใจอันแทจรงิ ” พระหฤทยั ของเจาชายในขณะนี้ สูงพนไปจากความยินดอี ยา งวิสยั โลกเสียแลว ดวยเหตุท่ีส่งิ ตางๆ ท่ี
พระองคไ ดท รงประสพมากอนหนานไี้ ดเ ต็มแนนอยใู นพระหฤทัยของพระองคต ลอดเวลา ไมม ีชอ งทางท่จี ะใหคิดไปในทาํ นองอื่นไดอ ีก

พระองคตรสั แกพ ระองคเ องวา “ความสขุ ทจี่ ริงแทจ ะมมี าได กต็ อ เมอื่ ความไขแ หง ราคะ โทสะ และโมหะ ไดถ กู เยียวยารักษาใหห ายแลวโดย
สิ้นเชิง เมือ่ ไฟแหง มานะ ทฏิ ฐิ และกเิ ลสทั้งหลาย ดบั ไปหมดแลว เมอ่ื นัน้ แหละ ความเยน็ ความสขุ และความอิม่ ใจอันจรงิ แทจ กั มีมา นั่นแหละ
คอื สิ่งทฉี่ นั และคนอ่ืนทกุ คนอยากจะได นัน่ แหละ คือส่งิ ทฉ่ี นั ตอ งออกไปแสวงหาในบัดน้ี ฉนั ไมอาจทนอยูดวยความเพลิดเพลินในวงั นี้อีก
ตอไป ฉันจะตอ งออกไปบัดนี้แลว ฉันจะแสวงและจะแสวงเรื่อยไป จนกวาจะพบสิ่งซ่ึงเปนความสขุ อนั แทจรงิ อันจักทาํ ใหฉันและทุกคนได
ขนึ้ อยูเ หนอื อาํ นาจของความแก ความเจ็บ ความตาย เจา หญงิ ผนู ไ้ี ดบอกบทเรียนอยางดีใหแกฉ นั แลว เธอเปน ครูทด่ี ที ีส่ ดุ แกฉันอยา งไมม ีปญ หา
ฉันตอ งสง คาบชู าครไู ปถวายเธอ”

ตรสั ดงั นัน้ แลว พระองคไ ดทรงปลดสรอ ยไขม กุ ซึง่ พระองคก ําลงั ทรงสวมอยขู ณะนั้นจากพระศอ สง ไปถวายเจา หญงิ กีสาโคตมีเปนธรรม
บรรณาการ เจา หญิงองคน้ันทรงรบั สรอยจากบรุ ุษเดินขาวของเจาชาย แลวตรัสคําขอบพระคณุ อยา งย่ิงฝากไปยังเจา ชาย และทรงเขา ใจเอาเองวา
การประทานสรอยนั้นเปน การแสดงความรักของเจา ชายอันใครจ ะไดนางเปน พระชายา แตพระหฤทัยของเจา ชายอยูในสภาพทห่ี า งไกลจากเร่อื ง
ชนดิ น้นั ซง่ึ พระบิดาและพระชายาของพระองคไดท รงทราบอยเู ปน อยา งดี ทุกๆ คนทีเ่ กี่ยวขอ งอยูกับเจา ชาย ไดทรงสังเกตเห็นชัดวา ในระยะ
หลงั น้ี เจา ชายไดเปล่ียนแปลงไปโดยส้นิ เชิง นบั แตว นั เสดจ็ กลับจากการประพาสนคร พระองคท รงเครง ขรมึ และคดิ หนักย่ิงกวา ท่เี คยเปน มาแลว
แตพระบดิ าของพระองคก ็ไมสามารถปลอ ยใหเ ปนไปตามเหตุการณ โดยไมท รงพยายามเปน ครงั้ สุดทา ย ดงั นนั้ พระองคจ ึงรับสัง่ ใหห าหญงิ ระบาํ
และนกั ขบั รอ งทฉ่ี ลาดทส่ี ุด งามหยดยอ ยที่สดุ ในประเทศของพระองคม าประจาํ ณ ปราสาทของเจา ชาย สตรเี หลานน้ั ไดท าํ การรองราํ ถวาย
เจา ชายสทิ ธตั ถะตามพระราชโองการของพระราชาอยางไพเราะและงดงามทสี่ ดุ และดวยทาทางท่ีย่ัวเยา ทีส่ ุด ดว ยความหวงั ทจี่ ะใหเจาชายเกิด
ความพอใจและเพลดิ เพลินใหจนได

ในชน้ั แรกๆ เจาชายกท็ รงทอดพระเนตรและยอมฟง พอไมใหเปน ทข่ี ดั เคืองพระทัยของบดิ า แตพ ระเนตรของพระองคท รงเผยอขนึ้ ดสู ิ่ง
สวยงามย่วั ยวนเหลา นน้ั ไดเ พียงครง่ึ เดยี ว เพราะพระหฤทยั ของพระองคไ ปหมกมนุ อยเู สียกับสงิ่ อื่นบางส่งิ อยา งไมม เี วลาสรา ง พระองคทรง
คดิ ถึงสงิ่ นั้นราวกะวา มันเปน เพยี งสงิ่ เดียวท่ีคมุ คา ในการคดิ คือ ปญ หาท่ีวา ทําอยา งไรพระองคแ ละคนท้งั หลายจกั พน จากความแก ความเจบ็ ไข
และความตายไดโ ดยส้นิ เชงิ

ในทส่ี ุด พระองคท รงออ นเพลยี เนื่องจากการคิดมาก และไมม ีเวลาหยดุ จงึ ท้ังๆ ทอ่ี ยูในทา มกลางความครน้ื เครงแหงดนตรีและระบาํ ย่ัวยวน
พระองคไ ดทรงหลับไป เพราะมนั ไมม กี าํ ลงั พอทจ่ี ะครอบงํา ทาํ พระหฤทยั ของพระองคใหรสู ึกเพลดิ เพลินไดแตอยา งใด หญิงนกั รองและนาง
ระบาํ เหลาน้ันก็สังเกตไดว า ผซู ึง่ เขาทง้ั หลายพากันราํ ถวายน้นั มีความสนพระทัยนอ ยเกินไปจนถงึ กบั หลับไปเสยี เชน นี้ จึงพากนั หยดุ การรองราํ
ชวนกันนอกพักท่ีตรงน้นั เพือ่ การพักผอ น รอคอยจนกวาเจา ชายจะทรงต่นื ขน้ึ มาใหม จะไดร อ งราํ ถวายตอไป แตห ญิงเหลา น้นั กเ็ ชน เดียวกบั
เจา ชาย คอื พอไดเอนกายลง ก็มอยหลับไปเพราะความออ นเพลีย โดยไมทนั รสู กึ ตัว ทงั้ ที่ดวงไฟยงั ลุกสวา งไสวอยทู ัว่ หอ ง สักครตู อ มา เจาชายได
ทรงตนื่ บรรทม ซึง่ มีเพยี งงีบเดยี ว แลวทรงเหลียวไปรอบๆ ดว ยความประหลาดพระทยั ทงั้ ขยะแขยงในส่ิงซ่ึงพระองคไ ดท อดพระเนตรเห็นใน
ขณะนนั้ หญิงทกุ คนท่ถี ือกันวา งามทีส่ ดุ หยดยอยที่สดุ ในประเทศนนั้ บัดนี้ไดน อนระกะอยทู ัว่ ไปตามพน้ื หอ ง ดว ยอากัปกิรยิ าอันนาขยะแขยง
ดว ยทาทางอันไมค ดิ วา จะเปนไปไดถ ึงเพยี งนั้น ลางนางนอนเชน เดยี วกับหมู โดยท่ัวๆ ไป ลางนางนอนปากอา ลางนางนอนนํ้าลายไหลจากมุม
ปากลงเลอะเครือ่ งแตงตัว ลางนางกําลงั กัดเขย้ี วทัง้ กาํ ลังหลับ ดรู าวกับปศาจกาํ ลังโกรธ แตละคนๆ นา เกลียดนาสะอดิ สะเอียน จนถึงกับเจาชาย
ทรงประหลาดพระทยั วา กอนหนานพ้ี ระองคท รงรสู ึกพอพระทัยในคนทัง้ หลายนไ้ี ดอ ยา งไรกัน

ภาพแหงสตรีทั้งหลายเหลา นี้ ซ่ึงครัง้ หนึง่ พระองคเ คยทรงรูสึกวา นา รกั นั้น บดั นี้ไดเปลีย่ นแปลงเปนสิง่ ทน่ี า เกลยี ดนา กลวั ไปจนหมดสิ้น
และเปนสง่ิ สดุ ทายในฐานะเปนสงิ่ ทีน่ า ขยะแขยงทีส่ ุด ที่เขา ไปมอี ยูใ นพระหฤทยั ของพระองคนบั แตเ วลาทีไ่ ดท รงมพี ระชนมช ีพมา

บดั น้ี พระหฤทัยของพระองคท รงปกแนว ท่จี ะทรงสลดั สงิ่ รบกวนใจเหลานไ้ี วเบ้อื งหลัง แลว เสด็จออกแสวงหาสิง่ อนั เปนความสุขแทจรงิ
ซ่งึ สามารถระงบั ส่งิ รายทั้งหลายเหลา นไ้ี ดโ ดยทันที พระองคท รงลุกขึ้นอยางเงียบกรบิ โดยไมท ําใหห ญิงคนใดต่ืนข้ึน ลอบเสด็จออกมานอกหอ ง
น้นั แลวรับสัง่ ใหนายฉนั นะเตรียมผูกมา กณั ฐกะสขี าวตวั โปรดของพระองคในบดั นัน้ เพ่ือพระองคจ ะเสดจ็ ทางไกล

ขณะท่ีนายฉันนะออกไปเตรียมผกู มาอยนู น้ั เจาชายสทิ ธตั ถะทรงดํารวิ า พระองคควรเสดจ็ ไปดพู ระโอรสเพ่งิ ประสูติของพระองคเ สียสกั
ครัง้ หน่ึงกอนแตท่ีจะออกไป ดงั นั้น พระองคจ ึงไดเ สดจ็ ไปยังหอ งเปนทีบ่ รรทมของพระชายาและพระโอรส เมอื่ เสดจ็ ไปถงึ ก็ไดท รงเหน็ วา พระ
ชายากาํ ลังบรรทมหลับ วางพระหตั ถกกพระโอรสของพระองคไวอยา งแนบสนิท พระองคทรงรําพงึ วา “ถาเราจักยกพระหัตถข องพระเทวขี ้ึน
พระนางก็จะต่ืนบรรทม ถาพระนางตื่นบรรทมก็จกั ทรงขดั ขวางการออกไปของเรา เราตอ งไปบดั นแี้ ลว เมื่อใดเราไดพ บสงิ่ ซ่ึงเราแสวงหาแลว จงึ
คอยกลบั มาเย่ียมลกู นอ ยและแมของเขา” ดังนี้ เจา ชายไดเ สดจ็ ออกจากพระตําหนกั อยางเงียบกรบิ จนไมมผี ูใดตนื่ ข้ึนเห็นเหตุการณในทามกลาง
ความสงัดเงยี บแหงเที่ยงคืนนนั้ พระองคทรงข้ึนประทบั บนหลงั มา กัณฐกะซึง่ เปนมาแสนรู รจู กั ระมดั ระวังไมสง เสยี งดังอยา งเดยี วกนั พระองคมี
นายฉันนะจับหางมา กัณฐกะ ไดเสดจ็ ไปสปู ระตูนครและทรงผา นออกไปไดโดยไมมใี ครขดั ขวาง พลางขบั มาหนหี างจากบุคคลท้ังหลาย ซ่ึงทุก
คนก็ยงั พากันมีความจงรกั ภกั ดีในพระองคอ ยู

เม่อื พระองคเ สดจ็ ไปไดหนอยหนง่ึ กท็ รงชักมาใหเหลียวกลบั ประทบั นิ่งทอดพระเนตรยอนมาเปนครงั้ สดุ ทายสนู ครกบลิ พสั ดุ ในทามกลาง
แหงแสงจนั ทรซง่ึ บดั นผี้ ูค นกําลังพากนั หลบั สนิทสงบเงียบ ในขณะท่เี จา ชายแหง นครของมนั เองกําลังจะเสดจ็ จากไปอยางไมอ าจจะทราบไดวา
เมอ่ื ไรจะไดกลบั มาเห็นอีก นครน้เี ปนนครของพระบิดาของพระองคเอง ท้งั ยงั เปน นครซึ่งมพี ระชายาอันสดุ ท่ีรักและพระโอรสหัวแกวหวั แหวน
ของพระองคป ระทบั อยใู นนัน้ ดวย แมกระน้นั ก็ยังไมสามารถหนวงเหนีย่ วทําใหพ ระองคท รงทอแทพระทยั ในความแนวแนแ หง การเสดจ็ ออก
แมแตห นอยเดยี ว ความคดิ ทจ่ี ะเสด็จกลับเขา นครมิไดเ กดิ ขึ้นในพระทยั ของพระองคเ ลย พระหฤทัยนน้ั ยงั คงแนวแนป กดิ่งในการเสด็จออกอยูท กุ
ประการ พลางทรงชักมากลับและทรงควบขับมาไปตามทพี่ ระองคทรงประสงค กระทัง่ ลุถึงฝง แมน้าํ อนั มนี ามวา อโนมา ณ ท่ีนน้ั เอง พระองคไ ด
เสด็จลงจากหลงั มา ประทบั ยนื บนหาดทราย ใชพ ระหัตถทง้ั สองเปลอ้ื งเคร่อื งประดับท้ังหมดออกจากพระองค ยื่นสง ใหแกน ายฉนั นะ พรอมกับ

ตรัสวา “นฉี่ ันนะ จงเอาเครือ่ งประดับเหลานีข้ องเรา พรอ มทั้งมากณั ฐกะกลบั ไปบานเมอื ง บัดน้เี ปน เวลาทเี่ ราสละโลกแลว”
นายฉันนะไดร อ งวา “ทลู กระหมอมสุดที่รัก อยาไดเ สด็จไปแตพ ระองคเ ดยี วดังน้เี ลย จงโปรดใหข าพระองคไดไ ปดว ยอีกคนหนงึ่ เถิด” แม

นายฉนั นะจะไดวิงวอนครงั้ แลว ครง้ั เลา เพ่ือขอตามเสดจ็ ไปทกุ แหง ท่พี ระองคจะเสด็จตามไปกต็ าม เจา ชายก็ยังทรงยนื ยนั ปฏิเสธไมยอมใหไ ปกบั
พระองคอ ยนู ั่นเอง

พระองคไดตรสั แกนายฉันนะวา “มันยังไมใชเ วลาทจ่ี ะสละโลกสาํ หรับเธอ ฉันนะ ! เธอจงกลับไปบา นเมืองเสยี เดี๋ยวน้ี จงทลู พระบดิ าพระมารดา
ดว ยวา ฉันยงั ปลอดภัยอย”ู พระองคไ ดท รงบงั คับใหน ายฉนั นะนําเคร่อื งประดบั และมา กัณฐกะกลับไปดว ยอาการอนั เฉียบขาดด่งั นี้

นายฉนั นะ ไมส ามารถจะฝา ฝนพระบญั ชาแหง เจานายของตนได ดังนัน้ ท้ังๆที่มีหวั ใจอนั เหย่ี วแหง และร่ําไหอยูตลอดเวลา เขาก็จาํ ตองกา ว
ยา งกลับไป ไปตามถนนสูนคร เขาจงู มา กณั ฐกะพรอ มทง้ั นาํ เครื่องประดับของเจา ชายกลับไปถงึ นคร แจง ขา วแกคนท้งั หลายวา เจา ชายซึง่ เปน
เจา นายสุดทีร่ ัก อนั พวกเขาไดพ ากนั ทะนถุ นอมมาจนถึงทีส่ ดุ น้ัน บดั นี้ไดสละพระชนกชนนี พระชายาและพระโอรส รวมทงั้ อาณาจกั รไว
เบื้องหลัง เสดจ็ ไปเปนนกั บวชผูไรบานเรือนโดยประการทั้งปวงแลว

เจาชายสิทธัตถะโคตมะ แหงศากยวงศ ผูทรงมีพระชนมายุ 29 ป ยงั ทรงอยใู นวัยหนุม มผี มอันดําสนทิ ประกอบไปดว ยพละกาํ ลังของคน
หนมุ ไดเสดจ็ ออกจากเรอื นสูความเปน ผไู มม เี รือน เพอื่ ทรงแสวงหาหนทางท่จี ะทําใหพระองคแ ละคนทั้งปวงประสพชยั ชนะ อยูเหนอื ความเจบ็
ไข ความทกุ ขโศกและความยากเข็ญทั้งปวงดวยอาการอยางน้ี

พุทธประวตั ิ ฉบบั สาํ หรับยวุ ชน
พทุ ธทาสภกิ ขุ แปลและเรียบเรยี งจาก ฉบับภาษาองั กฤษ ของ ภิกษุสีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 7 พระมหากรุณาธิคณุ
เม่ือไดประทบั อยู ณ ปาริมแมน ้าํ ที่พระองคไดเ สดจ็ จากนายฉนั นะน้ัน ชั่วขณะหน่ึงแลว เจา ชายสทิ ธัตถะซ่งึ บดั น้อี ยใู นสภาพแหง นักบวช

ผกู ระทําภกิ ขาจาร ไดเ สดจ็ มงุ หนาสูท ิศใตตรงไปยังประเทศมคธ พระองคเ สดจ็ ถงึ ราชธานีชอ่ื นครราชคฤห อันเปน ที่ประทบั ของพระเจาพิม
พิสาร ราชาแหง ประเทศนั้น ในพระนครน้นั พระสิทธตั ถะทรงถอื ภาชนะขออาหารเสด็จไปตามทอ งถนนเพื่อการภกิ ขาจารเยีย่ งนักบวชทั้งหลาย
แตอยางไรก็ตาม พระองคป รากฏแกส ายตาของประชาชนวา มไิ ดเปน เชนนกั บวชตามธรรมดาเลย ประชาชนตา งสงั เกตเห็นวาพระองคม ลี กั ษณะ
ผดิ จากนกั บวชธรรมดาหลายประการ ดงั นนั้ กพ็ ากันหาอาหารที่ดีที่สดุ อันจะพึงมมี าถวายและใสล งในบาตรของพระองค

เมอ่ื พระองคทรงรบั อาหารไดพ อสมควรแลว กเ็ สด็จออกจากนคร ไปสูท ่ีอนั สมควรแหงหน่ึง ประทับนงั่ เพ่ือเตรียมฉนั อาหารตามท่ไี ดรบั มา
แตทานท้งั หลายจงคิดดเู ถิด วาอาหารท่ีไดมาในวนั นั้น จะปรากฏในความรสู ึกของพระองคอยา งไร พระองคมีกําเนิดเปน เจาชาย ทรงประสพแต
พระกระยาหารอันประณีตทีส่ ุด มีผูปรนนิบตั ิใหเ สวยดว ยอาการทปี่ ระเลาประโลมใหเปน ทพี่ ึงพอใจท่สี ดุ ไมทรงเคยประสพอาหารช้นั เลว ท้งั ได
ระคนกนั ในภาชนะอันเดยี วเชนนม้ี ากอนเลย ลําไสของพระองคเร่มิ กระอักกระอวนราวกะจะทันออกมาจากพระโอษฐ ในเม่อื ไดทรงกม ลงดใู น
บาตรอนั เตม็ ไปดว ยอาหารนานาชนดิ นานาพรรณ คละปนกนั จนไมทราบวา อะไรเปน อะไร พระองคไมทรงสามารถบังคบั พระองคเ องใหเ สวย
อาหารเชน นไ้ี ด ท้ังทรงนกึ ใครจะขวางทง้ิ ไปเสียโดยไมเ สวยอะไรเสยี เลยจะดกี วา

แตใ นที่สดุ พระองคทรงยับย้ังความคดิ เชนนนั้ ไวไ ด พระองคไ ดทรงคดิ และรําพงึ กบั พระองคเองดังตอไปนี้ “สิทธตั ถะ เธอกําเนดิ ในราช
สาํ นกั แหงขัตตยิ วงศอันใหญยิ่ง มอี าหารทุกๆ ชนิด ลว นแตเ ปนอยา งดีสําหรบั กินไดต ามปรารถนา ขาวก็อยางดี แกงกับกอ็ ยางดีและเหลือเฟอ แต
แทนทเ่ี ธอจะอยกู นิ อาหารเชนนน้ั ในวงั เธอกลบั ต้งั ใจอยางเดด็ เด่ียวเพ่อื ออกมาเปน นกั บวชไรบ านเรอื น มชี วี ติ อยดู ว ยอาหารของคนขอทาน
ตามทค่ี นใจบุญเขาจะบริจาคให แมในบัดน้เี ธอก็ยังยืนยนั ความเปนอยางน้นั อยู วา เธอเปนนักบวชท่ีไรบ านเรือน แลว บดั น้เี ลา เธอกําลงั จะขวา ง
ท้ิงอาหารนีเ้ ชน นน้ั หรอื เธอกาํ ลงั ไมประสงคจะกินอาหารชนิดท่เี ปนของนักบวชผไู รบ า นเรอื น ตามทีเ่ ขาใหม าอยา งไร เธอคิดวา การทาํ เชนน้นั
เปนการสมควรแลว หรอื ”

พระสทิ ธตั ถะทรงใหโ อวาทแกพ ระองคเอง พรอ มทงั้ เหตุผลนานาประการ เพอ่ื ปรบั ปรงุ พระหฤทัยใหเ หมาะสมแกการท่ีจะตองเปน อยูดวย
อาหารของคนขอทาน ตามธรรมเนียมของนักบวชทงั้ หลาย ในทส่ี ดุ แหงการตอ สูกนั ในภายในจติ ใจครงั้ นี้ พระองคเ ปน ฝา ยชนะความกระดา งถอื

ตวั ทรงหมดความรังเกยี จในอาหารอันวางอยูเฉพาะพระพกั ตร แลวทรงเร่ิมเสวยอาหารนั้น โดยปราศจากอาการอนั กระสบั กระสายแกประการ
ใด และไมตองทรงลําบากพระทัยในการทจี่ ะตองฉันอาหารเชนนนั้ อีกสบื ไป

ในคร้ังน้นั ประชาชนชาวเมืองราชคฤหไดพ ากันโจษจันถึงนกั บวชแปลกหนา ซึ่งเขามาบณิ ฑบาตในนครเมอื่ เชา น้ี วา มีลักษณะผิดแปลกจาก
นกั บวชตามปรกติอยางไมอาจจะเทยี บกนั ได ในความสงางามและความมลี กั ษณะสงู สง ขา วอนั นไ้ี ดแ พรสะพดั ไปจนกระท่ังถงึ วงั หลวง ทราบถงึ
พระเจา พมิ พสิ าร จนถึงกบั พระองคไ ดท รงสง ราชบรุ ุษออกตดิ ตามเพอื่ ใหท ราบวา นักบวชผแู ปลกประหลาดนค้ี ือใครกัน

โดยเวลาไมมากนกั ราชบุรุษผสู ือ่ ขาวเหลา นน้ั ก็สามารถทราบเรอ่ื งราวอนั เกยี่ วกับพระสิทธัตถะไดครบถวน และพากนั กลบั มากราบทูลให
พระราชาของตนทราบวา นกั บวชผนู ั้นคอื พระโอรสองคใ หญข องพระราชาแหงชนชาวศากยะ ทัง้ เปนทายาทผจู ะตอ งสืบราชบลั ลงั กอ ีกดวย แต
พระองคทรงสละสง่ิ ทงั้ ปวงออกบวชเปนภิกษุ เพื่อเสาะแสวงหาหนทางอนั จะทําใหคนเราพน จากความครอบงําของความแกช รา ความเจบ็ ไข
และความตาย

เม่ือราชบรุ ุษกราบทลู ดงั นนั้ พระเจา พมิ พิสารไดทรงสดบั ดว ยความตนื่ เตนอยางใหญหลวง พระองคไ มเคยทรงทราบมาแกก อนวา มนี กั บวช
ผใู ดเคยออกบวชเพอื่ เสาะแสวงหาส่ิงอนั แปลกประหลาดเหนอื กฎธรรมดาเชนนั้น แตเ ม่ือฟงดูกร็ สู ึกวา เปน การกระทาํ ทน่ี า เคารพบูชาอยา งยง่ิ
เปนการเหมาะสมแกเจาชายชาติชาตรแี ทจริง และทั้งเปนสิ่งท่อี าจจะเปน ไปไดว าจกั นํามาซ่งึ ความสําเรจ็

พระองคไ ดเสดจ็ ไปทูลขอรอ งใหพ ระสิทธตั ถะประทับอยูในเขตนครของพระองค โดยพระองคจ ักเปน ผูถวายอาหารบณิ ฑบาตและสิ่งอน่ื ๆ
อันจกั เปนเคร่อื งอํานวยความสะดวก และนาํ มาซ่ึงความสาํ เร็จในสิง่ ที่พระองคท รงประสงคไ ดโ ดยงา ย แตพ ระสทิ ธัตถะทรงปฏิเสธ โดยตรัสวา
พระองคไ มอาจประทับอยู ณ ทใ่ี ดที่หน่ึง แตแ หงเดยี ว ตลอดเวลาทย่ี งั ไมท รงประสพสง่ิ ที่พระองคทรงประสงค เมอื่ เปน ดัง่ นน้ั พระราชาไดทรง
ขอรอ งใหพระองคท รงรบั คาํ วา เมอ่ื บรรลุถึงสง่ิ ซ่งึ ทรงประสงคแลว จกั เสดจ็ มาสูน ครของพระองคกอ น เพ่อื โปรดใหพ ระองคและประชาชนๆ
ไดท ราบถงึ สงิ่ นั้นดว ยเปน พวกแรก

พระสทิ ธัตถะไดเสด็จจากนครราชคฤหตรงไปยังชนบทอันเตม็ ไปดวยทวิ เขาเปน ท่ีอยูแหง ฤษแี ลมนุ ี นักบวชนานาชนิด ซึ่งพระองคท รงหวงั
วา บุคคลเหลา น้จี กั สามารถชว ยใหพระองคไ ดท รงศกึ ษา และทราบถึงความจรงิ เร่ืองชวี ติ ความจริงเรอื่ งความตาย ตลอดถงึ ส่ิงชวั่ รา ย กลา วคือ
ความทกุ ขทรมาน อันเนือ่ งกนั อยกู บั ชวี ติ น้นั เพื่อหาหนทางกาํ จัดเสยี โดยสนิ้ เชิง

ขณะทีพ่ ระองคเสดจ็ ไปตามหนทาง ไดทรงเหน็ ฝุน ฟงุ ตลบฟา ลงมาจากภูเขา พรอมท้งั เสียงกบี สัตวจํานวนมากกระทบกบั พ้นื ดิน ครั้งเสด็จ
ใกลเ ขา ไป กท็ อดพระเนตรเหน็ แพะและแกะฝูงใหญ ออกมาจากกลุมฝุน อนั ฟุงขนึ้ ดุจเมฆนั้น ฝงู สัตวท ี่นา สงสารนน้ั กําลังถูกขับตอนไปทางใน
เมือง ตอนทายๆ ปลายฝงู อันยาวยืดนนั้ มีลูกแกะออนตัวหนึง่ ขาเจ็บเปนแผล มเี ลอื ดไหลโซม ตองพยายามโขยกเขยกเดนิ ไปตามฝงู ดว ยความ
เจบ็ ปวดอันทรมาน

เมอื่ พระสิทธัตถะทอดพระเนตรเห็นลกู แกะตัวน้ี และทงั้ ทรงสังเกตเห็นแกะทเ่ี ปน แมของมนั กาํ ลังเดินวกวน พะวงหนา พะวงหลงั เพราะมี
ลูกเลก็ ท่จี ะตองหว งหลายตัว พระหฤทัยของพระองคก็เต็มอัดอยดู วยความกรณุ า พระองคท รงอุมลกู แกะแลวเดนิ ตามฝงู แกะไปขา งหลงั พลาง
ตรสั วา “สัตวท ่นี า สงสารเอย ฉนั กําลงั จะไปหาพวกฤษีบนภเู ขา แตม นั กเ็ ปน ความดเี ทากันในการทฉ่ี ันจะชวยบรรเทาความทกุ ขข องเจา หรือใน
การที่ฉนั จะไปน่งั สวดมนตภาวนากบั บรรดาฤษเี หลา น้นั บนภเู ขา”

เมือ่ พระองคท รงทอดพระเนตรเห็นหมคู นเล้ยี งแกะซง่ึ เดินตามขา งหลัง ก็ตรัสถามวา เขาจะตอนฝงู แกะเหลา นไ้ี ปทางไหน และทาํ ไมเขาจงึ
ตอนแกะเหลาน้ใี นเวลาเทยี่ งวนั เชน นี้ แทนท่ีจะตอนมนั กลับจากท่เี ล้ียงในเวลาเย็น คนเหลา นัน้ ไดกราบทลู พระองควาเขาตองทาํ ตามคาํ สง่ั ซึง่ ส่ัง
ใหน าํ แพะและแกะอยางละรอยตวั ไปสภู ายในนครตอนกลางวันเสียแตเ นิ่น เพื่อใหเ ปนการพรักพรอ มทีจ่ ะประกอบการบูชามหายัญของ
พระราชาในตอนคาํ่ พระองคตรสั วา “ฉันจะไปกบั พวกทา นดวย” แลว พระองคก ็เสดจ็ ตามฝงู แกะน้นั ไป ทรงอมุ ลกู แกะตัวนอ ยนั้นไวใ นออม
พระหัตถตลอดทาง” (*เรอื่ งฝงู แกะนี้ ไมม ีในพุทธประวตั ิอยางไทย)

เมอ่ื พระองคเ สดจ็ มาถงึ ริมทา น้ําแหงหนึง่ มผี หู ญงิ คนหน่งึ เดนิ ตรงมาหาพระองค ทําความเคารพอยางนอบนอมแลวไดกลา วกะพระองคว า
“ขาแตพ ระเปน เจา สูงสดุ พระองคโปรดเมตตาแกดิฉัน จงโปรดบอกใหทราบเถดิ วา เมล็ดพันธผุ ักกาด ทส่ี ามารถแกความตายไดน้นั ดฉิ ันจักหา
ไดจ ากท่ไี หน ” เม่ือสตรีผูนนั้ ไดเ หน็ อาการสนเทหข องพระองค จึงไดกลาวตอ ไปอีกวา “พระเปน เจา ไดล มื เสยี แลวหรือ เม่ือวานน้ี ดฉิ นั ไดน าํ ลูก
ชายเล็กๆ ซงึ่ เจ็บหนักจวนจะตาย มาใหพ ระเปนเจาดูทีใ่ นเมือง และไดถ ามถงึ ยา ทจ่ี ะปองกนั ไมใ หต ายเพราะดิฉนั มีลูกคนเดียว พระเปนเจา ได
ตอบวา มียาซึ่งอาจชวยชวี ติ เขาไวได ถา ดฉิ นั อาจหาเมลด็ ผกั กาดดาํ มาหนึ่งโกละ จากเรือนซ่ึงไมเ คยมีใครตายเลย !”

พระสทิ ธัตถะไดตรัสถามดว ยนํ้าเสยี งอนั ออนโยน และพระพักตรอ นั ยม้ิ แยมวา “กเ็ ธอหาเมลด็ ผักกาดนั้นไดม าแลวหรือยังเลา นองหญิง ”
หญงิ น้ันไดก ราบทูลดวยนํ้าเสยี งอนั เศรา ทส่ี ดุ วา “หาไมไดเลย พระเปน เจา ดิฉันเที่ยวหาเมลด็ พนั ธุผ ักกาดอยา งทีว่ า นั้นไมได แมดฉิ ันจะเทย่ี ว
เสาะหาไปทกุ บานทุกเรอื นแลว และทกุ ๆ คนเขาก็พากันเตม็ ใจจะให แตพอดิฉันบอกเขาวา ฉนั ตอ งการแตเ มล็ดผกั กาดทีม่ ีอยูในเรอื นซึ่งยงั ไมเคย
มคี นตายมากอ น เขาจะพากันกลา ววาดฉิ ันพูดเรื่องทน่ี า พิลกึ กกึ กอื เกินไป เพราะบา นเรือนของคนเหลานน้ั ลว นแตมคี นตายในเรอื นทง้ั นนั้ บาง
เรือนยังเคยตายกันมากกวาคนหนง่ึ บางคนบอกวา เคยมที าสตาย บางคนวา บดิ าตาย บางคนวาแมตาย บางคนวาลูกชายตาย บางคนวา ลกู หญงิ ตาย

ทุกๆ บาน ทกุ ๆ เรือน ไมใครกใ็ ครไดต ายไปแลวทั้งน้ัน ดิฉันจงึ ไมแ สวงหาเมลด็ พนั ธุผ กั กาดดังกลา วน้ันไดจ ากที่ใดเลย ดฉิ นั จักหาเมลด็ ผักกาด
ชนิดนนั้ มาแตไหน กอนแตทีล่ กู ชายเพียงคนเดยี วของดิฉนั นี้จกั ตายไป จักไมม บี านใด บา งหรือทไ่ี มมใี ครเคยตายเลย ”

พระสทิ ธัตถะไดต รัสตอบแกห ญงิ น้นั ซ่งึ บัดนีไ้ ดเริม่ รอ งไหส ะอึกสะอนื้ วา “เธอไดก ลา วเองแลว มใิ ชห รอื วา ไมมีบานเรือนหลงั ใดทีไ่ มเ คยมี
ใครตายเลย เธอไดพ บความจรงิ อันนี้แลว ดว ยตนเอง บดั น้ี เธอไดท ราบแลววา ความทุกขเ ชน นี้ มใิ ชเปน ความทกุ ขทเ่ี กิดขึน้ แกเ ธอเฉพาะแตผูเดยี ว
ในโลกนี้ บัดนี้ เธอไดทราบดวยตนเองแลววา คนท้ังโลกกร็ อ งไหเพราะเหตุอยางเดียวกนั กับเธอเต็มไปหมด จงกลบั ไปบาน แลว จัดการฝง ศพลูก
ของเธอทตี่ ายแลวเสยี เถิดนองหญงิ เอย สว นฉันนจ้ี กั ไปเสาะแสวงหาส่งิ ซ่งึ จักระงับความโศกของเธอ และของคนทั้งหลาย หากพบแลว ฉนั จะ
กลบั มาอีก และจะมาบอกเลาส่งิ นั้นใหเธอทราบ”

พระสทิ ธตั ถะไดเสดจ็ ตามฝูงแกะ ซ่งึ กาํ ลงั กาวเขาไปใกลความตายเขา ทกุ ทีนนั้ กระท่ังถงึ นคร แลว เสดจ็ ตอไปจนกระทัง่ ถึงวงั หลวง อนั เปน
ท่ซี ึง่ จะมกี ารบูชายญั ณ ทน่ี ้ัน พระราชาประทับยืนอยกู ับหมนู ักบวช ซึง่ กาํ ลังสวดบทมนตสรรเสรญิ คุณเทพเจาทง้ั หลายอยู ในขณะนั้นไฟบน
แทน บูชายญั ไดตดิ ขน้ึ แลว นกั บวชเหลา น้นั ก็พรอมทจี่ ะทาํ การบูชายญั ดว ยฝูงสตั วทีเ่ พ่งิ มาถงึ ขณะทห่ี วั หนานักบวชกําลังยกมีด เง้ือข้ึนเพือ่ จะตดั
ศีรษะแพะที่ถูกนําเขา มาเปน ตวั แรก พระสทิ ธัตถะไดทรงกาวเขาตรงหนา และหยุดย้งั การกระทาํ ของเขาไว

พระสิทธัตถะไดต รสั แกพ ระเจาพิมพสิ ารวา “อยาเลย มหาราช อยาใหผบู ชู ายญั เหลา น้พี รา ชีวิตสตั วทนี่ าสงสารเหลานั้นเลย” พอตรสั เชน นั้น
แลว กอ นทใ่ี ครๆ จะทราบวา พระองคจ ะทาํ อะไรตอไป พระองคไดทรงรีบแกเ ชอื กหญา ทเ่ี ขาใชผ กู แพะตวั นนั้ ออก และปลอยใหม นั กลับไปหา
ฝงู ของมนั ไมมีใครในทน่ี นั้ แมแ ตพระราชาเอง หรือแมแ ตหวั หนา นักบวชผูทําพิธบี ูชายัญนน้ั ไดทันเกิดความรสู กึ ทจี่ ะขัดขวางพระองค ในขณะ
ทพี่ ระองคท รงปลอยสตั วตัวนน้ั ใหเปนอสิ ระ ท้งั นี้ เปน เพราะพระองคท รงมีทา สงา งามและสูงสง ครอบงําความรสู กึ ของคนท้งั หลายในขณะนั้น
เสียส้ิน

พระองคไ ดต รัสแกพ ระราชาและนักบวช ผูประกอบพิธีบูชายัญ ตลอดถงึ ประชาชน ทไ่ี ดพากันมาดกู ารบูชายญั น้ันใหท ราบถงึ ขอท่ีชวี ิตนี้
เปนของท่นี าอศั จรรยเพยี งไร คอื การทใี่ ครๆ ทาํ ลายมันได แตเม่ือทาํ ลายลงไปแลว ใครก็ไมอาจสรา งมันใหกลับขึ้นมาได พระองคไดต รัสแกค น
ที่ลอ มรอบอยใู นทนี่ ัน้ วา ทุกตวั สัตวซ ึ่งมีชวี ิต ยอ มรักชีวติ ยอ มกลวั ตอความตายเชน เดยี วกับมนษุ ย แลว ทาํ ไม มนษุ ยจ ะมาใชกําลงั ที่ตนมีเหนือ
สัตวผเู ปน เพื่อนเกิด แก เจบ็ ตาย ดวยกันน้ัน ใหเ ปนไปในทางปลนเอาชวี ิต ซง่ึ เปนที่รักของมัน ซ่งึ นาอศั จรรยด ังกลาวแลว น้ัน ไปเสียเลา

พระองคตรัสตอไปวา ถา มนุษยปรารถนาจะไดรบั ความเมตตากรณุ าแลว ก็ควรแสดงความเมตตากรุณาออกไป ถามนุษยเ ปนผูล างผลาญชวี ติ
เขาก็จะถูกลา งผลาญชวี ติ เปนการตอบแทนตามกฎความจริงซึ่งครองโลก พระองคไดต รสั ถามเขาเหลา นัน้ วา พระเปน เจา พวกไหนกนั ที่
เพลดิ เพลินในโลหติ และแสวงหาความยนิ ดีจากโลหิต ตองเปน พระเจาชนดิ ทไี่ มดเี ปน แนแ ท ผูท ี่แสวงหาความเพลิดเพลนิ จากความทกุ ขยาก
และชวี ิตของผอู น่ื นนั้ ควรจะเปน ปศ าจราย มากกวาเปน พระเปน เจามใิ ชหรือ

พระองคไ ดทรงสรุปวา ถา คนเราปรารถนาจะไดรับความสขุ ดว ยตนเองในอนาคตแลว กต็ อ งไมท ําความทุกขใ หเ กิดแกส ตั วอ่นื แมท ี่ตํ่าตอ ย
เพียงไร ผทู ่หี วานพชื พนั ธุแ หง ความทุกขยากเศรา โศกทรมานลงไปแลว ไมต อ งสงสยั เลย จักตอ งไดเก็บเกีย่ วผลอนั เกิดขึ้นในทํานองเดยี วกนั
พระสิทธตั ถะไดต รัสแกพระราชาและนักบวช ผูประกอบการบูชายญั ตลอดถึงประชาชนชาวนครราชคฤหเ หลา น้ัน ดว ยถอยคําเหลานี้ และดว ย
ลกั ษณาการอนั สุภาพออนโยน เต็มไปดวยความกรณุ าอยา งแทจริง แตก็ทรงไวซึง่ อาํ นาจและกําลังอนั เขม แขง็ ถงึ กบั เปล่ยี นจติ ใจของพระราชา
และนักบวชเหลา นัน้ ไดโดยส้ินเชงิ

จาํ เดมิ แตน ั้นมา พระราชาไดทรงประกาศพระราชโองการตลอดราชอาณาจกั รของพระองค หา มมิใหผูใดประกอบการบูชายญั ดวยสตั วมี
ชวี ิตอีกตอไป ใหประกอบแตการบชู ายัญดว ยส่ิงทีไ่ มตอ งมีการลางผลาญสตั วท ีม่ ชี ีวิต เชน ดอกไม ผลไม ขนมหวาน และส่งิ อ่นื ๆ ซึง่ ไมต อ งมี
การฆา ฟนทําลายชวี ติ เลย พระเจา พมิ พสิ าร ไดทรงขอรอ งตอพระสิทธัตถะอกี คร้งั หนึ่ง เพอ่ื ใหป ระทบั อยใู นอาณาจกั รของพระองค และสัง่ สอน
ชนท้ังหลายใหมคี วามเมตตาปรานีตอสัตวที่มีชีวติ สืบไป พระสทิ ธัตถะไดท รงตอบขอบพระทยั ในความหวงั ดีของพระราชา แตเ น่อื งจาก
พระองคยงั ไมไ ดท รงประสบสิ่งซ่งึ พระองคก ําลังทรงแสวงหา พระองคไมส ามารถจะหยุดอยู ณ ที่ใดทหี่ น่ึง จกั ทองเที่ยวตอ ไปในท่ที ุกหนทุก
แหง ในบรรดาชนผมู ีวิชาความรูเ ปน นกั ปราชญ

พทุ ธประวตั ิ ฉบบั สาํ หรับยุวชน
พุทธทาสภกิ ขุ แปลและเรยี บเรียงจาก ฉบบั ภาษาอังกฤษ ของ ภิกษสุ ีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนที่ 8 ความพยายามกอนตรัสรู
ในประเทศอนิ เดียสมัยนนั้ กม็ ีศาสดาผสู อนลัทธติ างๆ ในทางศาสนาใหแ กศ ษิ ยของตนๆ มากมายหลายลทั ธิหลายสาํ นัก เชน เดยี วกบั ในสมยั

นี้ในบรรดาเจาลทั ธเิ หลาน้ี มีศาสดาคนหนง่ึ มนี ามวา อาฬาระ กาลามะ พระสทิ ธัตถะไดเสด็จไปสํานักของศาสดาผูน้ี เพ่อื ศกึ ษาในลัทธิของทาน
พระองคไดท รงศกึ ษาอยกู บั ทา นอาฬาระ กาลามะ ดวยความพากเพียรพยายามจนสามารถเรียนรูและกระทําไดท กุ ๆ อยา งเหมือนดังท่ีอาจารยรู
และกระทาํ ได

ทานอาฬาระ กาลามะ มีความพอใจในพระองคและในความสามารถของพระองค จนถงึ กบั วนั หนงึ่ ไดกลา วแกพ ระองคว า “บัดนี้ ทา นรู
ทกุ ๆ สง่ิ ทีข่ าพเจารู ทานสามารถสั่งสอนลัทธนิ ีไ้ ดเ ชน เดยี วกับที่ขาพเจา สอน ขาพเจา เห็นอยา งใด ทา นเหน็ อยา งน้ัน ทา นเห็นอยางใด ขา พเจาเหน็
อยา งนน้ั ในระหวา งเราท้งั สอง ไมมีความแตกตา งกันเลย จงอยทู ่ีนด่ี วยกนั ชว ยกันสั่งสอนศษิ ยส บื ไปเถิด”

พระองคไ ดตรสั ถามวา “ทานอาจารยไ มม สี ง่ิ ใดทสี่ อนขาพเจา ไดอ ีกแลว หรือ ทา นอาจารยไ มสามารถสอนวธิ ีที่จะทาํ ใหม ีอาํ นาจเหนอื ความ
เปน อยู ความเจบ็ ไข และความตายเสยี แลว หรอื ” ทานอาจารยอาฬาระ กาลามะ ไดต อบวา “ไมม เี ลย ขาพเจา ไมท ราบวธิ ีการทําใหอยเู หนืออาํ นาจ
ของความเปนอยู และความตาย แลว จะสามารถสอนทา นไดอ ยางไรกัน ขาพเจาไมเช่อื วา มีผูใดในโลกน้ี มีความรูใ นขอน้นั ”

ทา นอาฬาระ กาลามะ มีความรูเ ทาที่ทา นไดสอนพระสิทธัตถะไปจนส้นิ เชงิ แลว คอื วิธกี ระทาํ จิตใหข น้ึ ถงึ ขนั้ ท่ีสงบเงยี บ จนไมมคี วามรูสกึ
วา มีสิ่งใดๆ อยูใ นโลกน้ีหรือโลกไหน แลวมคี วามพอใจอยูในความสงบอนั น้ัน แตนีห่ าใชเ ปนวิธีท่จี ะชวยมนษุ ยใหพน ไปจากการท่ตี อ งวนเวยี น
อยูในความเกดิ ความแก ความเจ็บ และความตายไดไม ยงั จะตอ งวนเวยี นอยใู นความทุกขเ หลา นี้ตอ ไป ไมม ที ส่ี ้ินสุด ด่ังน้ันพระสทิ ธัตถะจงึ ไม
ทรงพอพระทยั ในลทั ธนิ ี้ ไดเ สด็จทองเทย่ี วไปตามท่ตี า งๆ เพือ่ ทรงเสาะแสวงหาบุคคลทีส่ ามารถสอนใหพระองคไ ดท ราบส่งิ ที่สงู ย่ิงไปกวา ท่ี
ทา นอาฬาระ กาลามะไดสอนใหสบื ไป

ในลําดับตอมา พระองคไ ดทราบขา วเจาลทั ธชิ อ่ื อทุ กะ รามบุตร วา เปนผมู คี วามรแู ละคุณวเิ ศษในทางจติ อนั สูงยิ่ง พระองคไ ดเ สดจ็ ไปสู
สาํ นักของทา นอุทกะ รามบตุ รผนู ้ี และไดเ ขา เปนศษิ ยศึกษาและปฏบิ ตั ิ ดวยความพากเพยี รอยางแรงกลา จนกระทั่งมคี วามรแู ละความสามารถใน
การกระทําเชนเดยี วกับอาจารยข องพระองคในทสี่ ุด ทา นอทุ กะ รามบตุ ร กเ็ ชน เดยวกบั ทานอาฬาระ กาลามะ คือมีความพอใจในความเฉลียว
ฉลาด และความสามารถของพระสิทธตั ถะอยา งแรง จนถึงกับออกปากชกั ชวนใหอยชู วยส่งั สอนศิษยร วมกนั สบื ไป

พระสทิ ธัตถะไดท รงยอนถามทา นอทุ กะ รามบตุ ร เชน เดียวกับทีไ่ ดทรงถามทานอาฬาระ กาลามะ และกไ็ ดร ับคําตอบอยางเดียวกนั พระ
สิทธัตถะไมท รงพอพระทัยในลัทธิ ซง่ึ สอนใหไ ดผ ลอยา งสูง เพียงแตท าํ จติ ใหม คี วามสงบ ถึงขนาดท่ีไมม คี วามรูส กึ ตอสง่ิ ท้งั ปวง จนถึงกบั จะ
เรยี กวา มชี วี ิตอยูก็ไมใ ช ตายแลวก็ไมใช ของทา นอาจารยผ นู ้ี จงึ ไดท รงลาจากสํานกั นนั้ ไป และทรงตั้งพระทยั วา จักเลิกการเสาะแสวงหาวชิ า
ความรูจ ากสาํ นักเจาลัทธติ า งๆ แตจกั ทรงหาเอาตามลําพังสตปิ ญ ญาและความเพียรของพระองคเ อง

ในประเทศอนิ เดียในสมยั นั้น ก็เหมือนกับประเทศอนิ เดยี ในสมัยน้ี ในการทม่ี ีนกั บวชจํานวนมาก สละบา นเรอื นออกไปบวช โดยพากันคิด
วา การอดอาหารและการทรมานกายโดยวธิ ตี า งๆ น้ัน จกั ทาํ ใหตนไดร ับความสุขในเทวโลกตลอดกาลนาน เขาเหลานน้ั เชื่อวา เม่ือไดร ับความ
ทุกขใ นโลกนม้ี ากเพยี งใด กย็ ิ่งมีความสขุ ในโลกหนามากข้นึ เพียงน้นั เขาเหลานนั้ มคี วามเชื่อเชน น้แี ละปฏบิ ตั สิ บื ๆ ตามกันมาอยา งเครง ครดั
จนกระท่ังถึงทุกวนั นี้

ผบู ําเพญ็ พรตเหลาน้นั บางพวกไดลดจาํ นวนอาหารทีต่ นบริโภคลงวันละเลก็ วันละนอ ย ทกุ วัน จนกระทั่งแทบไมบรโิ ภคอะไรเลย มีรา งกาย
เหลือแตห นังหมุ กระดกู บางพวกปฏิบัติวธิ กี ารยืนดว ยขาขา งเดยี ว จนขาขา งหนง่ึ ลบี ตายไป บางพวกยนื ยกมอื ขา งหน่งึ ขน้ึ ชี้ไปบนอากาศ
ตลอดเวลาจนกระทั่งแขนลบี ตายไป เพราะไมม ีโลหติ ขึ้นไปหลอ เลย้ี งอยา งเพียงพอ บางพวกกาํ มอื แนนเสมอตลอดเวลาไมย อมคลาย จนกระทั่ง
เล็บมืองอก ทะลุฝา มือไปโผลท างหลังมือ บางพวกนอนบนหนามหรือบนแผนกระดาน ซงึ่ เต็มไปดวยเหล็กแหลม ทีป่ ลายตัง้ ชันขึ้นขา งบน ดัง่ น้ี
เปน ตน

พระสทิ ธตั ถะไดทรงกระทําการทรมานพระองค โดยวธิ ตี างๆ โดยทรงหวังวาจกั ไดพบสง่ิ ซงึ่ พระองคท รงประสงค โดยไมท รงคาํ นึงถึงความ
เจบ็ ปวดอันจะเกดิ ขนึ้ แมจะมากมายเพยี งใด เม่ือพระองคไ มไ ดท รงประสพผลดไี ปกวา คนเหลานนั้ พระองคทรงดาํ ริสบื ไปวา หากไดป ระพฤติ
ตบะทรมานรางกายใหม ากขึ้น จนเพยี งพอแลว คงจะประสพความรูท่ีพระองคทรงประสงคโ ดยแนน อน

ขอ ความตอ ไปน้ี เปนการกลา วถงึ การกระทาํ ของพระองคใ นครั้งนั้น ซงึ่ พระองคทรงนํามาตรสั เลาแกพระมหาเถระช่ือสารีบตุ ร ผเู ปนอคั ร
สาวกของพระองคใ นภายหลัง

“ดูกอนสารีบตุ ร เราไดป ระพฤตกิ ารกล้ันลมหายใจ จนกระทัง่ เกิดเสยี งบนั ลือลัน่ ในหขู องเรา และมคี วามเจบ็ ปวดเกดิ ขึ้นในศรี ษะราวกะวา
ถูกแทงดว ยดาบหรือถูกหวดบนศรี ษะดวยแสหนัง ตามเน้อื ตัวน้นั เลารสู กึ เจบ็ เหมอื นคนเอามีดคมมาแลเ ถือเนือ้ หนงั เราทั่วทั้งตวั หรือเหมอื นกับ
ถกู จบั โยนลงไปในกลุมถา นเพลิง

ดูกอนสารีบุตร ตอ มา เราไดประพฤติในความเปนอยโู ดดเดยี่ ว กลางคืนระหวางวันดบั และวันเพ็ญ เราไดเ ทยี่ วไปผูเดยี วในทเี่ ปลยี่ ว อนั เปน ท่ี
ฝง ศพ ตามระหวางตน ไมใหญๆ เราอยทู ่ีน่ันตลอดคนื มีขนลกุ ชนั ไปทัง้ ตัว ทุกคราวทใี่ บไมหลน ลงมา เพราะลมพัดหรือนกบินมาจับตนไม หรอื
เมือ่ กวางหรอื สตั วอน่ื ว่ิงผานมาเรากก็ ลัวจนตวั ส่นั เพราะไมร ูว าในความมืดนัน้ มอี ะไร แตเ ราไมวงิ่ หนี เราไดบังคบั ตวั เราใหทนอยูท่ีนั่น ใหผจญ
กับความกลัว และความสะดุงทเี่ ราไดรบั จนกระทง่ั เราชนะความกลวั น้ัน

ดูกอนสารบี ตุ ร เราไดประพฤติการอดอาหารเปนลําดับๆ ไป เราบริโภคอาหารวันหนง่ึ เพยี งคร้งั เดียว แลว บริโภคสองวนั ตอครั้งหน่งึ แลว
สามวนั ตอ ครง้ั หนึ่ง ดงั น้ี เปนลําดบั ไป จนกระทัง่ 15 วัน จึงบรโิ ภคอาหารคร้ังหน่ึง บางคราวเราบรโิ ภคแตห ญา บางคราวบรโิ ภคแตรากหญา
แหง บางคราวบริโภคแตผลไมป า รากไม ผกั ปา เห็ด เมล็ดหญา ปา และมีบางคราวบรโิ ภคสงิ่ ตา งๆ เทา ทจ่ี ะควา มาไดจ ากพนื้ ดินรอบๆ ตัวตรงท่ี
เรานัง่ น้ัน เราปกปด รางกายของเราดวยเศษผา ที่เขาท้ิงตามปาชา หรือกองขยะมลู ฝอย บางคราวปกปด รางกายดว ยหนงั สัตวท ีต่ ายเองตามทุงนา
บางคราวก็ปด ดว ยแผน หญา ถักดว ยพวงขนนก ซึง่ เราพบเร่ยี ราดอยใู นทีน่ ้นั ๆ

ดกู อนสารบี ตุ ร เราอยผู ูเ ดียวในปาเปล่ยี ว ไมพบเห็นมนษุ ยเ ปนเดือนๆ ในฤดูหนาวในเวลาดกึ หนาวจัดเราออกมาอยเู สียกลางทแ่ี จง ไมผิงไฟ
ถงึ เวลากลางวันมีแสงแดด เราหมกตวั อยูในปาไม ท่เี ยน็ เยอื ก คร้นั ถงึ ฤดูรอนในเวลากลางวนั ที่รอ นเปรย้ี ง เราน่งั อยกู ลางแดดตลอดวนั ครั้นถงึ
เวลากลางคืน เราอยูใ นพมุ ไมทรี่ กทบึ

ดกู อนสารบี ตุ ร เราไดป ระพฤติวธิ ที เ่ี รยี กกันวา “ทําความบรสิ ุทธด์ิ วยอาหาร” เราไมบริโภคอะไรเลย นอกจากถั่ว ครนั้ ถงึ สมัยอื่น เราไม
บรโิ ภคอะไรเลย นอกจากเมลด็ พนั ธุผกั กาด ครง้ั ถงึ สมัยอ่นื อีก ไมบรโิ ภคอะไรเลย นอกจากขาวและเราลดปรมิ าณลงทกุ วนั จนกระทงั่ เหลอื วนั
หนึง่ บรโิ ภคถั่วเพยี งเม็ดหนง่ึ หรือเมลด็ พนั ธุผกั กาดเม็ดหนงึ่ หรือขาวเมล็ดหน่งึ ตอ วนั

ดูกอ นสารบี ุตร เมอ่ื เราบริโภคอาหารนอยเชนน้ี รา งกายของเรากผ็ อมและออ นระทวยอยา งนา กลวั ขาของเรามีลกั ษณะอยางตนออ ตะโพกที่
นงั่ ทบั ของเรามีสณั ฐานด่งั เทา อฐู กระดกู สันหลงั ของเราโปนขน้ึ เหมือนเสนเชอื ก สีขา งของเรา มซี ่โี ครงโผลข ้ึนเปนซๆี่ เหมือนกลอนเรือน ที่ถูก
ทิง้ ราง ตาของเราลึกอยูในเบา ตา เหมือนดวงดาวทป่ี รากฏอยใู นกนบออนั ลกึ หนงั ศรี ษะของเราเห่ยี วยนเหมอื นนา้ํ เตาออนตดั ทิง้ ไวกลางแดด เมอ่ื
เราลบู แขนหรือลูบขาของเราดว ยฝา มอื เพอื่ ใหเ กิดความสบายบาง ขนกห็ ลดุ ขึน้ ทง้ั รากตดิ ไปกบั ฝา มือทลี่ ูบน้ัน

ดกู อนสารีบุตร แมเ ราไดร ับความทุกขอ ันแสบเผ็ดเห็นปานน้ี เรากย็ ังไมไ ดรับความรทู ่ีเราปรารถนา เพราะความรแู จง เห็นจริงนัน้ ไมอาจ
เกิดขนึ้ ไดจากการประพฤติเชนน้ัน ตรงกนั ขาม อาจจะเกดิ จากการพนิ จิ พิจารณาในภายใน และจากการสละเสียซงึ่ การประพฤตอิ ยา งชาวโลกท้ัง
ปวง” ดังนี้

พระสทิ ธัตถะ ทรงทรมานกายโดยทํานองน้ี เกอื บตลอดเวลาประมาณ 6 ป เทา ท่ีทรงทองเทยี่ วไปมาตามทีต่ า งๆ โดยทรงดาํ ริวา เม่ือทรง
กระทาํ อยางพอเพยี งแลว จักไดต รสั รใู นตอนสดุ ทา ย พระองคไดเวยี นมาประทับอยูในดนิ แดนของแควน มคธอกี ณ สถานทอี่ นั เงยี บสงดั ในดงไม
ไผแหง หนึ่งใกลๆ แมน ํ้าซง่ึ มนี าํ้ ใสเยน็ สนทิ ไหลอยูเสมอ มที า ขนึ้ ลงโดยสะดวก มหี มบู านสําหรับภิกขาจารไดโดยงาย และไมไ กลนัก พระองค
ทรงพอพระทยั วา “สถานที่น้เี ปน ท่เี หมาะสมอยางยงิ่ แลว สําหรับนกั บวชเชน เราอยอู าศัยเพือ่ การทาํ ความเพยี ร เราจะอยูอาศยั ในสถานทีน่ ีล้ ะ” ด่งั
นี้

พระสทิ ธตั ถะ ไดทรงถอื เอาสถานทซี่ ่ึงเรยี กวา ตาํ บลอุรุเวลา เปน ท่อี ยปู ระจําของพระองค ทรงบาํ เพ็ญภาวนาและตบะกรรมอ่นื ๆ อยา ง
เครง ครดั ใตตน ไมในถนิ่ น้นั โดยทรงแนพระทยั วา การทาํ เชน นัน้ จกั รูส ิง่ ซ่ึงเปน ความจริงอนั พระองคตองประสงค

ในครัง้ น้นั มผี เู ลื่อมใสในการกระทําอยางเครง ครดั ของพระองคจ าํ นวนหนง่ึ ไดพ ากันมาเฝา ปรนนิบัตพิ ระองค คนเหลา นมี้ ีจาํ นวนหาคน
ดวยกนั เรยี กวา คณะปญจวัคคีย ไดค อยเฝา รบั ใชพระองค ในบางประการ โดยเขาเหลานน้ั เช่อื วา ผทู บ่ี ําเพญ็ ตบะกรรมอยางกลาเชนพระสิทธัต
ถะนี้ตองไมใ ชคนธรรมดา เขาเชอื่ อยา งแนนอนวา นกั บวชผมู ีความอดทนและเสยี สละเชนนี้ ตองประสพผลสําเรจ็ ในสิง่ ทตี่ นประสงคโดย
แนนอน และเมอ่ื ประสพผลสําเรจ็ แลวจักสง่ั สอนสงิ่ ซ่ึงไดรูน้ัน แกผ เู ปนศษิ ยท้งั หลาย

วนั หนึง่ เหตุการณไดบังเอิญเปน จนถึงกบั วา เมื่อพระสิทธตั ถะประทับนัง่ อยแู ตผ เู ดียวใตต น ไมแ หงหนึ่ง มรี า งกายออ นเพลยี เพราะการอด
อาหารและการทรมาน นัง่ บาํ เพ็ญภาวนานานเกินไป พระองคไดล มลงนอนสลบแนน ง่ิ อยู ณ พนื้ ดนิ ไมไหวตงิ หมดกาํ ลงั จนถงึ กบั ไมส ามารถจะ
ฟน คนื ชีวิตได โดยลําพงั พระองคเ อง

แตเปน โชคดี ที่เด็กเลยี้ งแพะในถน่ิ นนั้ คนหนง่ึ ไดบังเอญิ เดินมาพบพระองคบ รรทมสลบอยูในท่ีน้ัน และเดาเอาวา พระองคกําลังจะสิน้ ชีวิต
เพราะการอดอาหาร โดยทคี่ นทงั้ หลายในถน่ิ น้นั รูกันอยูท ัว่ ไปวา พระอรยิ เจา ผนู ้ไี ดเ วน จากอาหารมาหลายวันแลว ดงั นน้ั เดก็ เลี้ยงแพะคนนน้ั
ไดว งิ่ ไปทีฝ่ ูงแพะของตน นาํ แพะนมตัวหนึ่งมาสทู ี่ที่พระองคล ม สลบอยู ไดร ีดนมแพะใหตกจากเตานมโดยตรง หยดลงตรงพระโอษฐข อง
พระองค ซึง่ เผยออยเู ล็กนอ ย เพราะเขาไมก ลา แตะตอ งเนอ้ื ตัวของผทู ่ีใครๆ ถือกนั วา เปนพระอริยเจา โดยเหตุทเ่ี ขาเปน เพยี งเดก็ เลยี้ งแพะ

ในเวลาไมน านนกั นํ้านมนนั้ ก็ไดแสดงผลตามหนา ที่ของมนั แกพ ระสิทธัตถะ ซง่ึ อยูในลักษณะมีชวี ติ เหลืออยเู พยี งนิดเดยี ว ในขณะนั้น
ตอมาอกี ครูหน่งึ พระองคทรงสามารถลุกนงั่ และรสู ึกมคี วามสบายขึ้นกวา เวลาท่ีแลว มา พระองคเ ริ่มรสู ึกวา เพราะเหตใุ ดจงึ ไดทรงสลบไป และ
เพราะเหตุใดในบดั น้ี จึงมีความรสู ึกสดชื่นท้งั กายและใจข้ึนมาได พระองคท รงระลกึ ไดเปนลําดบั ๆ ดงั ตอไปน้ี

“โธเอย เราโงม าเสียแลว อยา งมากมาย เราไดสละภรรยาและครอบครวั สละเหยา เรอื นและทกุ ๆ สง่ิ เราออกบวช เปนนักบวชไรบ า นเรอื น
เพราะประสงคจะรสู จั จธรรม อันเก่ียวกับชวี ิตของมนษุ ยเรา และใหรูวธิ ที จ่ี ะตอ งปฏิบัติ เพือ่ ลผุ ลอนั เกีย่ วกบั ชีวติ ใหดีท่สี ุด แตในการท่ีจะให
ไดรบั ความรูอ นั ลึกซึง้ ยากท่ีจะรไู ดเ ชน น้ี เราควรจะมีสมองและจติ ใจท่ีเขม แขง็ ใหมากที่สดุ ที่จะมากได เพอ่ื เราจะสามารถคดิ และเจรญิ ภาวนา
อยางแนวแนแ ละเขม แขง็ แตใ นที่สุดเรากลบั ไปทําใหร างกายนอ้ี อ นเพลยี ทุพพลภาพไปดวยการอดอาหาร และดว ยการปฏิบตั ิอยา งตงึ เครยี ดอืน่ ๆ
ดังทีเ่ ราปฏบิ ตั ิมาแลว กค็ นเราจกั มจี ิตใจอันเขมแขง็ สดชน่ื ในรา งกายที่ออ นเพลยี ระสาํ่ ระสายไรส ขุ ภาพไดอ ยา งไรกนั !”

“พทุ โธเ อย เราโงอ ยา งเหลือเกนิ ทีไ่ ดไปทรมานตวั เองใหอ อนเพลียในขณะที่ตอ งการกําลงั ท่ีเราอาจจะมีไดใ นการปฏิบตั ิกิจอันสงู สุด ซง่ึ เรา
ไดเสียสละทกุ ส่ิงทกุ อยา งออกมาเพอ่ื ปฏบิ ตั ิ ! ตอ น้ไี ป เราจักบริโภคอาหารทุกชนดิ ตามท่รี า งกายนี้ตองการ เพ่อื กลับคืนไปสูป รกติภาพ เราจกั ไม
บรโิ ภคมากเกนิ ควร เพราะจะทําใหม ึนชาและงว งซมึ ซ่งึ จะทําใหเ ราไมส ามารถบาํ เพญ็ ภาวนาไดพ อเหมาะ เราจักบรโิ ภคแตพอใหเกดิ กําลังกายที่
เหมาะสมเพ่อื วา เราจักมีจิตอนั ใสกระจา ง ซง่ึ ในทส่ี ดุ เราอาจจะไดรูสจั จธรรมทีเ่ ราประสงค” ดั่งนี้

เมือ่ ทรงดํารเิ ชน น้นั พระองคไดท รงเหลยี วไปทางเดก็ เลีย้ งแพะ ซ่ึงบดั นี้กําลังคุกเขา อยขู า งๆ พระองค และตรัสขอใหเขานาํ นมแพะมาใหแ ก
พระองคอกี ชามหนึ่ง เพราะปรากฏวา การบริโภคนมน้นั เปนผลดีแกพระองคมาก เด็กเลย้ี งแพะไดตอบวา “ขาแตพระเปนเจา ขา พเจา ไมสามารถ
ทําเชน นัน้ ได ขาพเจา เปนเพยี งเด็กเลย้ี งแพะตระกูลตาํ่ พระองคเ ปน พระอริยเจาเปนผปู ระเสรฐิ หากขา พเจาสมั ผัสพระองคด ว ยสงิ่ ใดทีข่ า พเจาเคย
จับตองแลว มันจกั เกิดเปนบาปแกขา พเจาอยางใหญหลวง”

พระสทิ ธตั ถะไดตอบวา “พอ หนเู อย เราไมไดขอสงิ่ ซงึ่ เก่ียวกบั ชาตหิ รอื ตระกลู เราขอแตน ม มันไมม ีความแตกตางอยา งแทจริงอะไรกนั เลย
ในระหวางเราทัง้ สอง แมวา เธอเปน เดก็ เลี้ยงแพะและเราเปน ฤษี ในสายเลือดของเราท้งั สอง ตา งก็มเี ลอื ดไหลอยอู ยา งเดยี วกนั ถา มโี จรเอาดาบมา
ตดั รา งกายเราทงั้ สอง เลอื ดกจ็ ะไหลออกมาเปนสีแดงอยา งเดยี วกนั คนเราน้ถี า ทําดีกเ็ ปน คนดีและประเสรฐิ ถาทําเลวกเ็ ปน คนเลวและไม
ประเสรฐิ น่ันแหละคือชาตแิ ละตระกลู อนั แทจ ริง เธอไดท ําสง่ิ ที่ดี โดยการใหน มแกฉันในขณะทกี่ ําลังรอแร จวนจะขาดใจตายเพราะอดอาหาร
เพราะฉะนั้นเธอจึงเปนผทู ่ีมชี าติและตระกูลดีพอแลว สาํ หรบั จะใหน มแกฉ ันสกั ชามหนงึ่ ”

เด็กเล้ียงแพะคนนั้น ดใี จจนบอกไมถ กู ในถอยคาํ อันแปลกประหลาดและนา ชุมช่ืนใจของพระมหาฤษีช้ันพเิ ศษ ซง่ึ แทนท่ีจะโบกมอื บอกให
เขาหลีกหางออกไป เพราะเขาเปนเดก็ เลีย้ งแพะตระกูลตํา่ แตก ลับตองการจะไดน มจากเขา และทั้งยินดที ี่จะดม่ื จากชามอนั เปนภาชนะใชส อย
ประจําตวั ของเขาดว ย เขาจึงไดว่ิงออกไปนาํ นมแพะเต็มชาม กลับมาถวายแกพ ระองคด ว ยความรา เรงิ ยนิ ดี ในขอ ทวี่ า พระองคไดตรสั วา เขาเปนผู
ทม่ี ชี าติและตระกลู ดอี ยางเพยี งพอ สาํ หรบั การทถี่ วายนมแกพระองค เขาไดร ับชามเปลา กลับ และไดก ม ศรี ษะนมสั การขอพร แลว กว็ ง่ิ กลับไปสู

ฝูงแพะของตนดวยความสขุ ใจอยางหาทีเ่ ปรียบมิได* (*เรอ่ื งเดก็ เลยี้ งแพะถวายนมอยางน้ี ไมมีในพุทธประวตั อิ ยางไทย มีแตในพุทธประวตั อิ ยาง
ตา งประเทศ สวนในพุทธประวัตอิ ยางไทย มขี อความกลา ววา เทวดาบางองคไ ดน าํ อาหารอันเปน ทิพยมาแทรกเขาตามขมุ ขนของพระองค จน
กลบั มพี ระกําลงั อยา งเดิม)

เม่อื พระสิทธัตถะ กลบั มีพระกาํ ลังอยางเดิมโดยการเสวยนมเชนน้ีแลว ไดป ระทับที่โคนตนไม เจริญภาวนาตอ ไปเปน ผลดีกวาทแ่ี ลว มา เมื่อ
พระองคไ ดประทับนัง่ อยู ณ ทีน่ ั้น พอตะวันตกลับขอบฟา ไป ไดท รงสดบั เสยี งเพลงของหญิงนกั รองหมหู นึง่ ซง่ึ เปน นักรองและนักระบาํ อาชพี
เดนิ ผานมาทางน้ัน เพอ่ื เขาไปประกอบอาชพี ในเมอื ง และเมื่อหญิงเหลาน้นั ผานมาใกลพระองค กพ็ อดีกับท่ีหญิงเหลาน้นั ไดรองเพลงขน้ึ อันมี
เนื้อความวา

“เม่อื สายพณิ ของเราหยอนเกดิ ไป ยอ มสง เสยี งไมน าฟง และเมือ่ ตึงเกินไป ก็ขาดและไมอ าจดงั ไดอ กี เพราะฉะนน้ั เพอื่ ผลอนั ดีทส่ี ุด ใครๆ
ไมค วรขึงสายพณิ ใหหยอ นหรอื ตึงเกินไป แตค วรขึงใหพอเหมาะ มักจกั สง เสยี งอันไพเราะโดยแทจ รงิ ” ดั่งน*ี้ (*พุทธประวตั อิ ยางไทย กลา ววา
พระอนิ ทรลงมาดดี พิณใหฟง แทนทจี่ ะเปนหญงิ รอ งเพลงเชนน)้ี

เม่อื พระองคไ ดท รงสดับบทเพลงของหญิงเหลาน้นั ก็ทรงรสู ึกขนึ้ ในพระทยั วา “บทเพลงของหญงิ เหลา นี้ ชางถูกแท หญิงเหลา นสี้ อนอะไรๆ
ใหแกเ รามากทเี ดยี ว ทีแ่ ลว มาเราขึงสายพิณแหงชวี ติ ของเราตึงเกินไปอยางนา สงั เวช มันตึงเกนิ จนจวนจะขาดลงอยางไมมีเหลือ ถา ในวันนี้ไมได
รับความชว ยเหลอื จากเด็กเลย้ี งแพะนนั้ แลว เราก็คงตายไปแลว แลว อะไรเลา ทเี่ ปนผลแหงการแสวงหาสจั จธรรมของเราทง้ั ที ! เร่อื งก็จบลงทีน่ ี่
และบัดนี้ แลวสงิ่ ซึง่ ฉันและมนษุ ยทั้งหลาย จะพึงไดร ับจากการเสาะแสวงของฉนั กม็ าพลอยลม เหลวลงอยางนาเศรา เพราะความเขา ใจผดิ ใน
เรือ่ งอาหารน้ีนิดเดยี ว วิธปี ฏิบัตอิ ยางทารณุ ตอรางกายเชน นี้ มิใชว ธิ อี ันถกู ตองสาํ หรับการคน หาสัจจธรรมเลย จําเดมิ แตน ี้ไป ฉันจักเลิกปฏบิ ตั ิตอ
รางกายอยางทารณุ เสยี โดยเด็ดขาด แตจะปฏบิ ัติอยา งเอาใจใสระมดั ระวังใหเ หมาะสมทส่ี ุด ทีจ่ ะพึงกระทําได”

ตอ จากนั้น พระสิทธตั ถะไดท รงออกบณิ ฑบาตทกุ เวลาเชา ทรงบรโิ ภคอาหารตามแตจะไดมาทกุ ๆ วัน พระองคกลบั ทรงมีพระกําลังอยาง
เดิม มพี ระฉวีวรรณผุดผอ งเปนสีทอง ดุจเดยี วกบั เมื่อยังประทับอยูในพระราชวังของพระองคในกาลกอน แมพ ระองคจะไดทรงมองเห็นอยางชดั
แจง วา การทรมานกายอยางเครงเครยี ดของพระองคน ั้น มผี ลทํานองเดยี วกบั การพยายามผกู อากาศใหเปนปม หรือเชน เดยี วกับการนําทรายมาฟน
ใหเ ปน เชือก โดยไมมผี ิดกนั เลยดง่ั นีก้ ต็ าม สว นบุรุษหา คน มิไดมคี วามคดิ หรือรสู กึ เชนเดียวกับพระองคแตอยางใด คนท้ังหา น้นั ยงั คงมคี วาม
ยึดถือเชน เดยี วกับคนอ่ืนๆ อยูนัน่ เองวา วธิ ที ่ีจะตรสั รูส ัจจธรรมในศาสนานนั้ ตองสาํ เรจ็ มาแตการทรมานรา งกายแตว ิธีเดยี วเทา นัน้

เมื่อคนทีห่ า นน้ั เหน็ วา บคุ คลซง่ึ ตนเคยยกยองเปนอาจารยไดเลิกละการอดอาหาร และการทรมานกายโดยวิธีตางๆ มาบริโภคอาหารบาํ รงุ
รา งกายตามปรกติธรรมดาเชน นน้ั ก็พากันกลาวแกก นั และกันวา “อา ! พระสมณะโคตรมะศากยบตุ รนก้ี ลายเปน คนมักมากไปเสยี แลว เลกิ ละการ
ตอ สูแ ละความพากเพียร กลับไปสชู ีวติ แหง ความบันเทิงเริงรื่นเสียแลว” ด่งั น้คี นทั้งหาไดพ ากันละท้งิ พระองค เพราะแนใจเสียแลว วา ไมมี
ประโยชนอ นั ใดในการทีจ่ ะอยูอาศยั กบั อาจารยผูเลิกละความเพยี รโดยประการตา งๆ คอื การทรมานกายเสียเชน น้ี

คนท้งั หา เชือ่ อยางแนนแฟน วา นักบวชท่ีไมทรมานกายนัน้ ยอมไมมีทางที่จะตรสั รูธรรมอนั สงู สุดในทางศาสนาเลย คนทง้ั หานี้ ไดม คี วาม
หลงผิดเพียงไร ไดปฏิบตั ิอยางเขลาทสี่ ดุ เพียงไร ไดป รากฏเปน ความจริงออกมาในเวลาอันไมน านเลย บดั น้ี อาจารยข องเขา ซ่งึ ทีแ่ ทห าไดห มนุ
ไปจากทางแหง สจั จธรรมแตป ระการใดไมน ั้น ไดเปน ผซู ง่ึ กาํ ลงั กาวมาถงึ จดุ แหงความสําเร็จ ในการทจี่ ะบรรลุส่ิงซง่ึ พระองคทรงประสงคอยา ง
แนน อนแลว

พุทธประวัติ ฉบับสาํ หรบั ยุวชน
พทุ ธทาสภิกขุ แปลและเรียบเรยี งจาก ฉบับภาษาอังกฤษ ของ ภิกษสุ ีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 9 ประสพความสําเรจ็
ในวันหนง่ึ ตอ มา มสี ตรผี หู นง่ึ นามวา สชุ าดา ผูอาศยั อยใู นถ่ินนนั้ ไดน ําขาวอยางดี ซึง่ หุงขึน้ ดว ยนมทไ่ี ดค ัดเลอื กเปน อยางดีทีส่ ดุ มาถวาย

พระองคถ ึงท่ีทพี่ ระองคป ระทับอยู เมอื่ ไดถวายอาหารน้แี กพระองคแลว กุลสตรีน้ันไดก ลา วแกพระองคว า “ขอใหพระองคจ งทรงประสพ
ความสาํ เรจ็ ในส่ิงซง่ึ พระองคทรงประสงค เชนเดยี วกบั ทด่ี ิฉนั ไดประสพความสาํ เรจ็ ในส่งิ ซึง่ ดฉิ นั ประสงคแลว เถดิ เจาขา” ดงั่ น้ี พระองคไมท รง
ปฏเิ สธการถวายทานของสตรผี ูน้ี ทรงรับและฉันในขณะนั้นเอง ดวยความพอพระทยั และดว ยความรสู กึ ในคณุ ประโยชนท่ใี หเ กิดกาํ ลังกาย
กาํ ลังใจ แกพระองคเปน อยา งย่ิง ตอจากน้นั พระองคไ ดเ สดจ็ ไปสูต นไมตนหนึง่ ซง่ึ เปนอนสุ าวรยี แ หง การตรัสรูของพระองค มาจนกระทั่งทุก
วันนี้ อันเราเรียกกันวา ตนโพธ์ิ หรือไมแ หง การตรสั รู คาํ กลาวของกุลสตรชี ่ือ สุชาดา ยงั คงกองอยูในพระโสตของพระองควา “ขอพระเปน เจา
จงประสพความสําเรจ็ ดังที่ดิฉนั ไดป ระสพความสาํ เรจ็ เถดิ เจาขา” ดงั นจ้ี นกระทั่งพระองคไดเ สด็จเขาไปสโู คนไมน นั้

ณ บดั นี้ พระองคไ ดประทบั นั่งลงที่โคนตนไมน้ัน ทางทศิ ตะวนั ออกอนั เกลีย่ ดวยหญา 8 ฟอน ทีค่ นตัดหญา ช่ือ โสตถิยะ ถวายแกพ ระองค
และไดท รงอธษิ ฐานจิตกําหนดพระทัยตอ พระองคเ องวา แมเ ลือดในกายจะแหงไป แมเ นอ้ื จะหมดไป ไมมีอะไรเหลืออยู นอกจากหนัง เอ็น และ
กระดูกกต็ ามที จักไมย อมลุกจากท่นี งั่ นี้ จนกวา จะไดพบสง่ิ ซง่ึ ทรงแสวง ลถุ งึ จดุ ปลายทางท่ีทรงประสงค กลา วคอื ทรงพบวธิ ีท่จี ะทาํ ใหพระองค
เองและมนุษยทงั้ ปวง หลุดพนจากความทกุ ข เปน ผูไมตองเกดิ และตาย อยางซํา้ แลว ซาํ้ อกี ในลักษณะที่เบื่อหนายอกี ตอไป กลาวโดยสรุปแลว ก็
คือพระองคทรงประทับนงั่ ณ โคนตนโพธ์ิ โดยต้ังพระทัยแนว แนวา ถาไมล ถุ งึ สภาพทีเ่ รยี กวา “นพิ พาน” แลว จักไมยอมลุกจากทีน่ ้ันโดยไมท รง
คาํ นงึ ถึงวา จกั มีเหตกุ ารณอันใดเกิดขน้ึ

การอธิษฐานจิตเชน น้ี เปน ส่ิงท่ีกระทําไดแ สนยาก ยงั ไมเ คยมใี ครในโลกของเราแหง สมยั นี้ เคยทําการอธษิ ฐานเชนนั้น ในประเทศอนิ เดยี ใน
สมัยน้นั มีนกั บวชจํานวนมากซึง่ ไดพยายามบาํ เพ็ญตบะทรมานรา งกายและทําความเพยี รทางจติ อยางแขง็ กลา ตลอดเวลาเปนปๆ เพอื่ ใหบ รรลถุ ึง
ส่ิงซึ่งเขาเหลา นนั้ เหน็ วาเปน สิง่ ซง่ึ ดีท่ีสดุ หรอื สูงทีส่ ดุ แตส ิง่ ซง่ึ เขาไดร ับเหลา นน้ั เปนความสขุ ชนดิ ชั่วคราว ไมย ัง่ ยนื ตลอดกาล ยังไมเปน
ความสขุ ที่สามารถทนทานตอความเปลย่ี นแปลงของกาลเวลาได เม่ือกําลงั แหง ความเพียรทีก่ ระทําใหเขาเหลาน้ันไดประสพสขุ ในสวรรคเส่อื ม
สนิ้ ลง เขาเหลา นนั้ ก็ตอ งละจากโลกอนั เปน ที่พอใจน้นั กลับมาสูโลกชั้นต่ํา อนั เตม็ ไปดวยสงิ่ ซง่ึ ไมต รงตามความประสงคอ ีกตอ ไป

ถาจะเปรียบความขอ นี้ กเ็ หมอื นกับบคุ คลคนหนง่ึ เร่ิมสะสมเงนิ ทองไวใ นหีบเปน อันมาก แลว กเ็ รม่ิ ใชสอย ไมน านนักกจ็ ักหมดส้นิ ไป เหลือ

แตห ีบเปลาซึง่ จะทําใหเขาตองทาํ การสะสมใหมอ กี ตอ ไป ขอ นีเ้ ปนฉันใด นกั บวชท่ไี ดประสพความสขุ อันไมถาวร เม่อื ความสุขนั้นสิน้ ไปแลว
เขากจ็ กั ตอ งทนความยากลําบากบําเพญ็ ตบะกรรมใหม สืบตอไปอีกอยางไมม ีทส่ี น้ิ สุดฉันเดียวกัน

การเปนอยางนี้ ทาํ ใหเขาตองวนเวยี นไปมา อยใู นระหวางการเกิดในโลกสวรรคกับการเกดิ ในโลกแผนดนิ นี้อยา งไมมีทส่ี นิ้ สดุ ลงไดเ ลย การ
กระทาํ ในทาํ นองน้ี มีความยากลาํ บากดจุ ดังการกล้ิงครกอยา งหนกั ข้นึ ภูเขา ซง่ึ มนั มแี ตจ ะกล้งิ กลับลงมาสตู ีนเขาเสยี รา่ํ ไป ซึ่งทาํ ใหเ ขาตอ งระดม
กาํ ลงั กลิ้งใหมอยา งซาํ้ และซํ้าอกี โดยไมม ีท่ีส้ินสดุ

สว นสิง่ ซ่งึ พระสทิ ธัตถะทรงประสงคในทีน่ น้ี นั้ คือวชิ ชาท่จี ะทาํ ใหพ ระองคและมนุษยท้งั หลาย ไมจําตองทนทรมานในทาํ นองกลิง้ ครกขึ้น
เขาเชนน้ัน พระองคท รงแสวงหาส่ิงซึง่ มคี วามเทย่ี งแทถ าวร อนั จักไมกลบั เสอื่ มสน้ิ หรอื ตกต่าํ อีก ซง่ึ เมือ่ ใครไดป ระสพแลวเพียงครง้ั เดียวกไ็ ม
ตองพยายามทําเพ่ือใหไ ดใ หมอี กี ตอไป ณ โคนตนโพธ์ิ แหงตําบลอรุ เุ วลานนั้ พระองคทรงตง้ั พระทยั อธษิ ฐานจิต ทําความเพยี รเพอ่ื ใหประสพส่งิ
ซ่ึงเทีย่ งแทถาวรสิ่งนเ้ี อง หากไมป ระสพกจ็ ักยอมใหร า งกายพินาศทําลายไปในท่ีตรงนั้น ไมย อมเขยื้อนแมแ ตหนอยเดียว

ณ บัดน้ี พระสทิ ธัตถะไดทรงตั้งพระทยั ระดมกําลังจิตของพระองคต อ สกู ับธรรมชาติฝา ยตํ่า และยกจิตของพระองคใหขึ้นสงู เหนอื สิ่งซึ่ง
เปน เพียงความสขุ ชว่ั คราวไมเ ท่ียงแทถาวร ซงึ่ พระองคเคยทรงผา นมาแลว แตหนหลงั อยางมากมาย พระองคทรงประสงคที่จะสลัดความคิดอยา ง
โลกๆ เสียใหส้ินเชิง เพื่อปก ใจคน หาความจริงในขอท่วี า ความทกุ ขท ้ังปวงเกดิ ขน้ึ มาไดอยา งไร

แตแ ทนทจี่ ติ ของพระองคจ กั คิดไปในทํานองนน้ั อยางเดยี ว มนั ไดห วนคดิ กลบั ไปกลับมา ถึงความสุขสบายในหนหลงั มนั ไดน ําภาพแหง
ความเพลิดเพลินบนั เทงิ เรงิ รืน่ อยใู นทา มกลางการบํารุงบําเรอทพ่ี ระองคเ คยทรงไดร บั ในพระราชวังแหงพระบดิ าของพระองค มาปรากฏ ณ ท่ี
ดวงตาในภายในของพระองคอ ยา งเดน ชัดอยูบ อ ยๆ

ความจําหมายไดปรากฏขนึ้ เปน ภาพอันชดั แจง ภาพในใจของพระองคเ ปน ภาพหองบรรทมอนั สวยงาม ซง่ึ พระองคเ คยประทับ เปนภาพแหง
ลานในอทุ ยานอันสดช่นื เปนภาพแหงสระบวั ซ่ึงงามจบั ใจ เปนภาพแหง คนผูป รนนบิ ตั ิรบั ใชพ ระองคท ุกวิถีทาง โดยไมม ีขอขัดของ และไดทรง
มองเห็นภาพแหง พระชายา ผงู ามเลิศ ภาพแหงโอรสองคนอยๆ องคเ ดียวของพระองค ซง่ึ มีรปู โฉมงดงามและมีลกั ษณะอันแสดงวา จักเปนโอรส
ท่นี ํามาซง่ึ ความภาคภมู ิใจอยางใหญห ลวง แกบ ุคคลผูเปน บดิ าในกาลขางหนา และพระองคยงั ไดทรงเหน็ ภาพแหงพระบดิ าของพระองคอ กี ดว ย
วา บัดนี้เขาสวู ยั ชรามีพระเกศาหงอก เพราะเขา ถงึ ปจ ฉมิ วยั และกาํ ลงั ทรงระทมทุกขอ ยู เพราะพระโอรสองคใ หญม ิไดทรงอยเู คยี งขางพระองค
ในการชว ยกันปกครองบานเมืองและรบั ชวงการครองราชยสมบตั ิ ในเม่อื พระองคทรงชรามากเกนิ กวาทจี่ ะทรงทําการปกครองไดสืบไป

พระสทิ ธตั ถะโคตมะไดทรงเหน็ ภาพแหง ส่ิงท้งั หลายดงั กลาวน้ี ดว ยพระเนตรในภายใน ในทา มกลางความสงดั เงยี บและไดท าํ ใหเ กิด
ความคิดชนดิ ซ่งึ พระองคไ มท รงประสงคเปน อยางยิง่ แตมันกเ็ กดิ ขน้ึ จนไดวา

“สทิ ธตั ถะ ! ถาทานจกั อยูครองเหยา เรือนเหมือนคนทงั้ หลายอื่น ทานก็จักเปนพระราชาผูสงู ศกั ด์ิ มอี ํานาจมาก มีเกยี รตคิ ุณอันใหญหลวง แต
ทา นไดหลีกหนอี อกมา โดยสละประชาชนและสิ่งมีคาสูงสุดทกุ อยา งไวเบอ้ื งหลัง ออกมาแสวงหาส่งิ ซงึ่ ไมม ใี ครเคยคดิ ถงึ มนั เลย นอกจากทานผู
เดยี ว และทง้ั เปนสง่ิ ซึง่ บางทไี มส ามารถจะหาพบได และยงิ่ ไปกวานน้ั บางทจี กั เปน สงิ่ ซ่ึงมิไดมอี ยูเลย ! ทานรไู ดอ ยางไร วา ทา นมิไดเปนคนโง
หรือบา ในการท่ีสละสง่ิ ตา งๆ ซง่ึ เปนของทมี่ ตี ัวมตี นจรงิ ๆ และกไ็ ดเ คยรูรสเปน ความสขุ แนแ กใจตนเองมาแลวจรงิ ๆ ไปหลงแสวงหาสิ่งบางส่งิ
ซ่ึงทานเองก็ยังไมส ามารถรไู ดวามนั เปนส่ิงทม่ี ีอยูจริงหรือหาไม

สทิ ธัตถะเอย ถา ทานตอ งการทจ่ี ะละทงิ้ ของประเสริฐในโลก ไปแสวงหาสงิ่ ซ่งึ ทา นคดิ วา เปน สง่ิ ทีด่ ีกวาน้นั ไปอีกจรงิ ๆ แลว ทาํ ไมทานจึงไม
พยายามแสวงหาโดยวิธที ี่นกั บวชอื่นๆ เขาแสวงหากันดวยการอดอาหารและการทรมานกาย หรอื ดว ยการวธิ ที ีป่ ระกอบการบูชายญั ดังเชน คนใจ
บญุ สนุ ทานทัง้ หลายเขากระทาํ กนั อยูทว่ั ไป ทานเหน็ วธิ ีของคนอื่นผิดหมด ถูกอยูแตว ธิ ีของทานคนเดยี วเทานัน้ หรอื และอยา งไรกต็ าม ทาํ ไม
ทานจงึ ไมส ามารถพอใจในความสุขเทาทที่ านควรจะพอใจ แมจะไมถาวรเหมือนท่ที า นตอ งการก็ตาม

สทิ ธัตถะเอย ชีวติ นเ้ี ปนของสัน้ นดิ เดยี ว ทุกคนตองตายในไมช า ถงึ ทานเองก็จักตอ งตายในไมช าน้ีแลวเหมอื นกนั ทาํ ไมทา นจงึ ไมใ ชเ วลาท่ี
เหลอื เพยี งเล็กนอยนเี้ สวยความสุขเทาทอ่ี าจจะมีไดเสยี กอนแตท่ีความตายจะมาถงึ ซ่งึ ทานจะไมอาจเสวยความสขุ อยา งใดไดอกี ตอ ไป
แลว ความรกั กม็ ี ช่ือเสียงก็มี ความสูงศักดิก์ ็มี การบชู าสรรเสริญกม็ ี ทกุ ๆ อยา งพอสกั วา ทา นตอ งการ มันก็มที ุกอยา ง เปน ชิ้นเปน อัน เปน ตวั เปน
ตน ซ่ึงทานสามารถลบู คลาํ สมั ผสั บรโิ ภคมันได ไมใชเ ปน เพยี งความฝน หรือภาพมายาอยา งวิมานในอากาศเลย ทาํ ไมทานจึงมากระทําการ
ทรมานตัวเองใหตกระกาํ ลําบากอยูในปาเปลยี่ ว เพ่อื เสาะหาสิง่ ซงึ่ ไมเคยมีใครหาเชน น้เี ลา ”

ความรูสกึ ดังกลา วนี้ ไดเ กิดขึ้นในภายในพระหฤทยั ของพระสทิ ธตั ถะในคนื วันท่พี ระองคประทบั นง่ั ภายใตตน โพธ์ิ เพอื่ แสวงหาวิธขี า ม
ออกไปใหพ นจากความเกิด ตาย มันไดล อหลอกพระองค ดวยการทําใหรําลกึ ถงึ ความเพลดิ เพลนิ นานาชนิดซึ่งพระองคท รงสลัดไวเบอ้ื งหลงั
ดวยการทําความลงั เลวา พระองคจ กั ทรงมีความสามารถในการแสวงหาใหพ บสิ่งซงึ่ พระองคท รงประสงคน ีห้ รอื หาไม และดวยความไมแน
พระทยั วา การเสาะแสวงหาทง้ั นี้เปนไปอยา งถูกทางแลวหรอื ยงั แตพ ระองคไ มท รงยอมใหพระองคหมุนกลบั จากส่งิ ซ่งึ ทรงมงุ หมาย ยิ่งไปกวา
นัน้ เมื่อสง่ิ เหลานีม้ าลอหลอกพระองคม ากยิ่งขึน้ เพยี งใด พระองคย ่ิงทรงบังคบั พระทัยของพระองคใ หม ุงไปตามจดุ หมายเดมิ ยิ่งข้ึนเพยี งน้นั

พระองคทรงรอ งขน้ึ วา “มารเอย กลับไปเถดิ ! เรารแู ลว ละวาเจา คือใคร เจาคือปศ าจราย ซ่งึ ลวงคนใหเลกิ ละจากทุกๆ สง่ิ ซึง่ เปน ความดี

ความงาม ความใหญย ิ่ง และความประเสรฐิ เจาอยา พยายามหมนุ เราใหกลับจากสิง่ ซึ่งเราไดออกมาแสวงหาใหลําบากอีกตอ ไปเลย ! มารเอย จิต
ของเราปกแนนเสียแลว เราตอ งนงั่ ทน่ี ่ี จนกวาจะไดรบั ส่งิ ทเ่ี ราประสงค แมวา เราจักตองนั่งจนกระทัง่ เลอื ดและเนื้อเหอื ดแหง ไป ไมมีอะไร
เหลอื อยูน อกจากหนงั กับกระดกู กต็ ามที”

ณ ทนี่ ้ัน พระสิทธตั ถะไดป ระทบั นั่งและทรงดาํ เนนิ การตอ สู และทรงพยายามบากบ่ันทําการปลุกปล้ําดวยกาํ ลังพระหฤทยั ทงั้ หมด เพ่ือให
ทรงพบส่งิ ซงึ่ สามารถขจัดความทุกขโ ศกของสรรพสตั ว และทรงพยายามแสวงสง่ิ ซงึ่ สามารถตัดรากเหงาของสิ่งชัว่ รา ยทง้ั ปวง ในโลกนีใ้ หส ูญ
สิน้ เด็ดขาดไป แลวนาํ มาซง่ึ ส่ิงทีด่ ีงามเปน ความสงบสุข อนั ไมรจู ักสน้ิ สญู หรือเปล่ียนแปลงเปน อนนั ตกาล ตัง้ อยูเหนือความแปรปรวนโดย
ส้นิ เชิง การพิจารณาคดิ คน ใหท ราบถึงการเกิดข้นึ ของความทกุ ข และความดบั ลงของความทกุ ขต ามลําดบั ทงั้ ขน้ึ และลงเชน นั้น โดยละเอยี ด
เชน น้ี เรยี กวา การพิจารณา ปฏจิ จสมุปบาท

พระองคท รงประสพความสําเรจ็ เม่ือพระองคทรงแนว แนอยใู นสมาธจิ ิต ทรงปด เปาความคดิ อันช่ัวรา ยทงั้ หลายท่เี ขา มารบกวนพระทัย และ
ลอ หลอกพระองคใ หไ หลหลงออกไปไดโ ดยส้นิ เชงิ แลว พระหฤทยั ของพระองคสงบรํางับเหมือนนาํ้ ในสระ ในเวลาทค่ี ลน่ื ลมสงบ ทา มกลาง
ความเงยี บสงัด ความช่วั รา ยที่รบกวนพระองคด วยการระลกึ ถงึ ความสขุ ในหนหลังไดส ูญสนิ้ ไปโดยสิ้นเชงิ ความสงสัยลังเลในสิ่งซ่ึงพระองค
ทรงแสวงและวธิ ีซง่ึ พระองคท รงกระทาํ การแสวง ก็มิไดเ กิดขน้ึ อกี ตอไป

ในทามกลางความเปนสมาธิ อนั แนวแนสงบเงยี บแหง พระหฤทยั ของพระองค ซึง่ บดั น้ีไดร วมกาํ ลงั พงุ ไปสสู ่งิ ท่ีมุงหมายเพยี งจุดเดียว และมี
อานภุ าพแหงจติ ซง่ึ ประกอบดว ยกําลงั อันมหาศาล ซง่ึ บดั นี้ไดร วมกําลงั พงุ ไปเพ่ือทําลายอวชิ ชาอยา งเดยี วแลว ณ ที่น้นั ซ่ึงพระองคไ ดป ระทบั นั่ง
ณ โคนตน โพธต์ิ นนน้ั เอง พระสิทธัตถะโคตมะ ผูสมณะศากยบุตร ไดต รสั รูเปน พระสัมมาสมั พุทธเจาพระนามวา พระโคตมะพทุ ธะ ผูซ่ึงไดนํา
แสงสวา งแหง สจั จธรรมมาสูช าวโลกทั้งปวงแหง ยุคน้ี ซึ่งกาํ ลังมชี วี ิตอยใู นโลกน้ี ณ บัดน้ที กุ ถวนหนา

ณ บดั น้ี พระองคทรงมีความสวางไสวแจม แจง ตรงกันขามจากชนทั้งหลายอืน่ ซ่ึงความแจม แจงของเขา ก็คอื ความงมอยใู นที่มืดชนดิ ใดชนดิ
หนึ่ง บัดนี้ พระองคท รงตื่นจากหลบั ตรงกนั ขามจากความตื่นของคนเหลา อนื่ ซงึ่ ความต่นื ของเขาเปนเพยี งอาการของการละเมอเพอฝน บดั น้ี
พระองคท รงประกอบไปดวยความรอู ันตา งจากความรขู องชนเหลาอน่ื ซึง่ ท่ีแทค วามรขู องชนเหลานนั้ เปน เพียงความงมงายชนดิ ใดชนิดหนึง่
เทานัน้

นบั แตกาลนี้ พระองคไ ดท รงรูแ จงแทงตลอด ในความหมายอันแทจรงิ ของชีวิตอยางทัว่ ถงึ ตั้งแตม ลู รากขึน้ ไปทเี ดียว บัดนี้ พระองคไ ดทรง
ทราบวา ทาํ ไมมนษุ ยเราจึงตอ งเกดิ แลวเกดิ เลา ตายแลว ตายเลา อยูร า่ํ ไปและทรงทราบวา ทําอยา งไรมนุษยเ หลา น้ันจักทาํ ความทนทรมานเพราะ
การเกดิ และการตายนใ้ี หส้ินสดุ ลงได

สงิ่ แรกท่สี ดุ ซึ่งพระองคไ ดทรงเหน็ อยา งชัดแจง ดวยญาณอนั คมกลาของพระองค ณ ทปี่ ระทบั ภายใตต นโพธ์ใิ นคนื น้นี ั้น ก็คอื ลําดับอนั ยาว
ยืดแหงการเกิดและการตายของพระองค ตลอดกปั ปตลอดกัลปเ ปนอันมากวาไดเ คยทรงเกดิ เปนสัตวม ีรปู กายตา งๆ กนั มาแลว ทุกชนดิ ไดเ คยมี
ชีวติ ตา งๆ กันมาแลวครบทุกแบบ ท้งั อยา งตํ่าและอยางสูง ทั้งอยางเลวและอยา งประเสรฐิ ท้ังอยางหยาบและอยา งปราณตี จนกระท่งั การเกิดคร้งั
สุดทา ยไดท รงมกี าํ เนิดเปนพระโอรสของพระเจาสุทโธทนะและพระนางสิริมหามายานี้ ความเหน็ แจงในขอ นี้ เรียกชอ่ื วา ปพุ เพนวิ าสานสุ สติ
ญาณ

พระองคไ ดท รงเพง พจิ ารณาดวยญาณอันแรงกลาตอไปอีก ก็ไดทรงทราบถงึ ขอที่สตั วท ้ังหลาย ไดเกดิ มาแลว ตายไป และไปกาํ เนดิ ในทอี่ ่ืน
อกี ตามแตก รรมท่ีตนไดกระทาํ ไว โดยลกั ษณะอยางไร พระองคไ ดท รงเหน็ ชัดซ่งึ คนบางจําพวก ไดเ กิดเปน คนมคี วามสขุ เพราะกรรมทต่ี นทาํ ไว
นั้นเปน กรรมดี และคนบางพวกเกดิ มามีความทุกข เพราะกรรมทีต่ นทําไวนนั้ เปน กรรมชว่ั พระองคไ ดท รงเห็นชดั วาท้งั หมดนี้ เปน เพราะกรรม
ของสตั วน ัน้ ๆเอง หาใชสง่ิ อ่นื ใดไม ทีท่ ําใหเกิดเปน สุขหรอื เปน ทกุ ข ในโลกนแี้ ละโลกอ่นื ทุกๆ โลก ความเห็นแจง ในลักษณะเชน น้ีเรยี กวา
จตุ ูปปาตญาณ

และในท่ีสดุ สงิ่ สุดทายและใหญย่ิงท่ีพระองคไ ดทรงประสพ ในคนื อนั สําคัญนนั้ คอื พระองคไ ดทรงทราบและไดท รงเห็นอยา งชดั แจง
ปราศจากความสงสัยอยา งสิน้ เชิง วา มนั ไมเ ปนการถกู ตองปลอดภัยแตอยางใด ในการท่ีมนษุ ยเราจกั ปลอยชีวติ น้ี ใหเปนไปตามความ
เปล่ียนแปลงของโลกอยา งไมมีทสี่ น้ิ สดุ และวาไมเปนความดีแตอยางใด ในการทีม่ นุษยเราจําตองเปนผซู ่ึงประเด๋ยี วสุขประเด๋ียวทกุ ข ข้ึนๆ ลงๆ
เหมือนเรอื ลํานอยๆ ลอยไปในทะเลอันมคี ลน่ื ลม

พระองคไดทรงทราบวา เหตซุ ง่ึ ทาํ ใหคนเราเกดิ มา เพ่ือกระโจนข้ึนกระโจนลง ไปตามคลื่นแหงความเปล่ียนแปลงในโลกนี้นนั้ เปน เพราะ
คนเหลา น้นั หลงรักและหลงตดิ ในความสุขอนั เปนมายา ซง่ึ เกิดขน้ึ เลก็ ๆ นอ ยๆ เปนครัง้ เปน คราวในโลกนี้ พระองคไดทรงเห็นวา สรรพสตั วต ดิ
อยูในบว งของการเรยี นเกิดในโลกนเ้ี หมือนเน้อื ตดิ บว ง เพราะมนั ละโมบในเหยือ่ เล็กๆ นอยๆ ทเ่ี ขาวางไวล อ มัน และพระองคไดท รงทราบอีกวา
ถา คนเราไมป ระสงคจะตดิ อยใู นบว งของการเกิดเชนนีแ้ ลว ก็มหี นทางทางเดียวเทาน้นั กลา วคือการดบั เสยี ซง่ึ ความตะกลามตอ ความเพลดิ เพลนิ
ทกุ ๆ อยางทเี่ ขาไดพ บไดเ หน็ และไมป ลอยตวั ใหตกจมลงไปในสง่ิ ซึ่งยวั่ ยวน และไมปลอ ยใจใหท ะเยอทะยานไปตามส่งิ ทโ่ี ลกนีม้ ีไวย วั่ มนุษย

และตอจากนั้น พระองคไ ดท รงทราบถงึ หนทางซ่งึ เมอ่ื บคุ คลใดไดป ฏิบตั ิตามถงึ ท่ีสุดแลว จะสามารถทาํ ตนใหห ลีกหา งจากความ

ทะเยอทะยานและความหมกจมอยใู นอารมณแ หง ความย่ัวยวนเหลานั้นได เพราะเขาจะไดพ บและพอใจในสง่ิ ซึง่ ดกี วาและสูงกวา ซึง่ หลังจากนนั้
แลว เขาจกั ไมห มุนกลับมาพอใจในโลกทม่ี ีเพยี งส่ิงย่วั ยวน และเปนโลกแหงความเปลีย่ นแปลง ความทุกขทรมานและความสขุ ทเ่ี ปน มายา
เชนน้นั อีก แตจะสามารถลุถึงความสุขอนั จรงิ แทแ ละถาวร กลา วคือ พระนพิ พาน มรรคหรอื หนทาง อันน้ี พระองคท รงเรยี กวา “ทางอนั
ประเสรฐิ ประกอบดว ยองคแปด” เพราะเปนหนทางท่ดี าํ เนินโดยบุคคลผูมีความมงุ หมายและความปรารถนาตอสิ่งทปี่ ระเสรฐิ และเปนหนทางที่
ประกอบอยูดว ยสว นประกอบแปดประการ ความเหน็ ในส่ิงท้งั สคี่ ือ ความทุกข มลู เหตขุ องความทุกข การดับมูลเหตุของความทุกข และวิธีดับมี
องคแปด เหลานร้ี วมเรยี กวา อาสวักขยญาณ

สว นประกอบประการท่ีหนึ่ง ของหนทางอนั ประเสริฐประกอบไปดวย องคแปดประการ ซ่งึ จกั ดาํ เนินไปใหพ น จากสิ่งชั่วรา ยทุกชนดิ ตามท่ี
พระองคทรงสอนนน้ั เรยี กวา “สมั มาทฏิ ฐิ” คือความเหน็ หรอื เขาใจอันถูกตอง ความเหน็ อนั ถกู ตอ งนห้ี มายถึงเห็นทกุ ส่งิ ๆ ในโลกน้ี แมก ระทง่ั
ความเปนอยขู องผนู ้นั เองวา เปน สงิ่ ทเ่ี ปลยี่ นแปลงอยเู สมอ ไมมีความเปนแกน สารและความถาวรทแ่ี ทจ ริง และมีแตจะนาํ ไปสูค วามทกุ ขทรมาน
อยางเดยี ว ถา หากเราไปหลงติดพนั มนั อยา งใกลชดิ ความเห็นอันถกู ตอ งนี้ ยังหมายความไปถึงการเห็นวา การทําความดียอ มนําไปสูความสขุ
และการทําความชว่ั ยอมนาํ ไปสูค วามทกุ ขเ สมอไป ทัง้ ในโลกน้ีและโลกอน่ื

สว นประกอบประการทีส่ อง ของหนทางอันประกอบดวยองคแปดประการนนั้ เรยี กวา “สมั มาสงั กัปปะ” คือความมุงหมายอันถกู ตอ ง ความ
มงุ หมายอนั ถกู ตองน้ี หมายถึงเมอื่ ไดเหน็ สิ่งตางๆ ทกุ สง่ิ ในโลกนีว้ า เปนอยางไรโดยแทจ รงิ แลว ก็ถอยหางออกมาเสยี จากการเขาไปมวั เมาคลกุ
คลีอยา งหลงใหลในส่งิ เหลา นัน้ ความมงุ หมายอนั ถูกตองนย้ี งั หมายถึงความไมมุง จะทํารายเบยี ดเบียนสตั วท้ังหลาย ซง่ึ ลว นแตกาํ ลงั หลงใหลอยู
ในโลกนจี้ นไดรบั ความทุกขอยูทงั้ กายและทางใจ แตมุง หมายในอันทีจ่ ะรกั ใครแ ละสงสาร แลวชว ยเหลอื เพอ่ื สัตวเ หลา นนั้ ใหพน จากทกุ ขซ ง่ึ เขา
กําลงั ไดรบั อยูใหส ุดความสามารถท่ีจะชวยได

สง ประกอบประการทส่ี าม ของหนทางอันประกอบดว ยองคแ ปดประการนั้นคือ “สัมมาวาจา” ไดแก การพูดจาทถี่ กู ตอง หมายถึงการพดู จริง
พดู ไพเราะ พูดใหเกิดความรักใครส ามคั คี และพูดแตส ่งิ ทม่ี ีประโยชน กลา วอีกอยา งหนึ่ง กห็ มายถงึ การเวนจากการพูดเท็จ พดู หยาบคาย พูดยยุ ง
ใหแ ตกรา วและพดู อยางเขลาๆ ไรส าระ

สว นประกอบประการทีส่ ่ี ของหนทางอนั ประกอบดว ยองคแ ปดประการนัน้ เรยี กวา “สัมมากมั มนั ตะ” หรอื การกระทาํ ท่ถี กู ตอง หมายถงึ
การเวนเสียจากการฆา การลักขโมย การลว งเกนิ ของรักของผอู ืน่ และการดมื่ นา้ํ เมา ซ่ึงทําใหผูด ื่มไรส ตจิ นถึงกับทําส่งิ ตา งๆ ซ่งึ ใครๆ กไ็ ม
ปรารถนาใหท าํ

สวนประกอบประการทหี่ า ของหนทางอันประกอบดว ยองคแ ปดประการนัน้ คือ การเลยี้ งชีวิตดวยวธิ ีท่ถี ูกตอ ง อนั เรียกวา “สัมมาอาชวี ะ”
หมายถึงการประกอบอาชพี เลย้ี งชวี ติ โดยวิธีท่ีไมทําอันตรายใหเ กิดขึ้นแกบุคคลใดๆ หรอื สตั วใ ด

สวนประกอบประการทหี่ ก ของหนทางอันประกอบดวยองคแปดประการน้นั คอื ความพากเพยี รอยา งถกู ตอ ง อนั เรียกวา “สัมมาวายามะ”
หมายถึงการพยายามบังคับความคิดนกึ และความรูสึกไมใหเกิดความคิดชั่ว ทาํ ชั่วขึ้นในตน การพากเพียรทาํ ความคิดชวั่ และทาํ ช่ัวทเี่ กิดขึ้นแลว
ใหส น้ิ ไป และยังหมายถึงการพากเพยี รทาํ ใหเ กดิ ความคิดทดี่ แี ละการกระทําทดี่ ีขน้ึ ในตน และการพากเพียรรักษาความดีเหลานน้ั ใหย ังคงมอี ยู
หรือใหแนน แฟน ม่ันคงยิง่ ขน้ึ

สว นประกอบประการท่เี จ็ด ของหนทางอนั ประกอบดว ยองคแ ปดประการนั้น ไดแ ก ความระลกึ อยางถูกตอง อนั เรียกวา “สมั มาสติ”
หมายถงึ การระลึกหรอื สาํ นึกไวอ ยา งไมม ลี มื วารางกายของเราน้ี โดยแทจ ริงแลว คอื อะไร เปนอยา งไร และเพียงเทาใด เพื่อไมหลงสาํ คัญผดิ ให
ดกี วาหรือเกินกวา ความเปน จริงของมนั และหมายถงึ ความระลกึ ไวอยางถูกตองวา การเคล่อื นไหวและการกระทําหรอื หนา ที่ตางๆ ของรา งกายนี้
ก็เปน การเคล่อื นไหวการกระทําแลหนาทข่ี องมนั ซึง่ จะตองเปน ไปตามธรรมชาตอิ ยา งนนั้ เมอ่ื เกิดผลอนั ใดข้นึ อยาไดหลงสาํ คญั ผิด หลงรักหลง
ชังใหม ากไปกวา น้นั ความรสู ึกอยางถกู ตองนี้ ยังหมายถึงความระลกึ วา จติ ของเรานั้นเปนสิ่งซงึ่ เปลี่ยนแปลงท้ังในทางความคิดและความรสู ึก
รุดหนาเร่ือยไป ไมมหี ยดุ หรือไมซํ้ากันแมเพียงอยา งเดยี ว และในขน้ั สดุ ทาย ยงั หมายถงึ การระลึกไวโ ดยไมมกี ารหลงลืม ในขอปฏิบตั ิมอี ันดบั
ตางๆ กัน ด่งั ที่พระพุทธเจาไดต รสั สอนไวแ กเรา เพอ่ื ปฏบิ ตั ิและกระทําจติ ใหหลดุ พน จากสง่ิ ที่ผกู มัดหอหุม จนกระทงั่ ลุถึงความเอาตวั รอดได
อยางสมบูรณ อนั เรยี กวา “พระนพิ พาน”

สว นประกอบประการที่แปด อันเปนประการสุดทา ยของมรรคมอี งคแ ปดนั้นหมายถึง ความดํารงจติ ไวอยางถกู ตองอันเรยี กวา “สมั มาสมาธ”ิ
ไดแกก ารไมป ลอ ยใจของเราใหฟุง ไปตามทมี่ ันอยากจะฟงุ แตจักควบคุมมันไวใ หม ั่นคงในสิง่ ทเ่ี ราเห็นวามันควรจะดาํ รงอยใู นสิง่ น้นั จนกระท่งั
เกดิ ผลเปน ความรู หรือความเขา ใจอันถกู ตอ ง ในส่ิงซ่งึ เราประสงคจะรหู รือจะเขา ใจ หรือเพอ่ื กระทําใหเปนผลสาํ เร็จในสิง่ ทเ่ี ราประสงคจะทํา

ทั้งหมดน้ี คอื สว นประกอบแปดประการของหนทางอนั ประเสรฐิ อันประกอบดว ยองคแ ปด ซึ่งเจา ชายสิทธตั ถะโคตมะ ผซู ่งึ บัดนไี้ ด
กลายเปนพระพทุ ธเจา ไปแลวนน้ั ไดทรงคน พบท่โี คนแหงตน โพธ์ิ ในตาํ บลอรุ ุเวลา เมอื่ 2,500 กวา ปม าแลว

สว นประกอบ 3 ประการในเบ้ืองปลาย คอื ความพากเพยี รอยา งถูกตอ ง ความระลกึ อยางถกู ตอ ง และความดาํ รงจิตไวอยางถกู ตองนั้นมี
ความหมายกวา งไปถงึ กบั วา ผทู ่จี ะปฏบิ ัติตามพระพุทธเจา อยา งใกลชดิ จกั ตองกระทําจนสดุ กําลังความสามารถของตน จนถงึ กบั สละเหยา เรอื น

ออกบวชเปนภิกษุ จึงจะมโี อกาสกระทําไดอยา งสมบูรณ แตอยา งไรก็ตามคนทุกคนไมว า จะเปน ภิกษุหรือไม ลว นแตสามารถประพฤตใิ น
หลกั ธรรม 3 ขอน้ี ในอัตราที่พอเหมาะแกความเปนอยขู องตนไดทุกๆ คน ตามมากตามนอ ย ตามความหมายแหงขอ ธรรมนน้ั ๆ ดงั ที่กลาวแลว

สาํ หรับหลกั ธรรม 2 ขอ ขา งตน คอื ความเห็นอนั ถูกตอ งและความมุงหมายอนั ถูกตองน้นั กเ็ หมือนกนั จะทาํ ใหด ีถึงท่สี ุดได ก็เฉพาะบุคคลผู
ซึ่งไดพยายามเปนปๆ ในการฝกและการเจรญิ สมาธิภาวนา จนกระทัง่ เขาใจและเห็นแจงในความจริงของสิง่ ทง้ั ปวง โดยทํานองเดยี วกบั ที่
พระพทุ ธเจา ไดทรงเหน็ ถึงกระน้ันคนทุกคนไมว าจกั เปน ใคร ลวนแตควรพยายามประพฤติในหลกั ธรรม 2 ขอนี้ ตามมากตามนอ ยเทาทต่ี นจะพงึ
กระทาํ ไดเ ชนเดยี วกัน ในบางครั้งเขาจะเห็นวา สิง่ ทกุ ส่ิงรอบตัวเขา มไิ ดสวยงามนารักดังท่ีมนั ปรากฏแกเขา และในบางคราวเขาจักเกดิ ความ
แนใจวา วันหน่งึ เขาจะละทิง้ ส่งิ ซึง่ เปน มายาตา งๆ ในโลกน้ี และหันไปสนใจกับสง่ิ ซึ่งดีกวา เจริญกวา และถาวรกวา นน้ั ไดเปน แนแท

แตส ําหรับหลักธรรม 3 ประการ ในตอนกลางของมรรคมีองคแปดประการนน้ั เปนหลกั ธรรมซึ่งบุคคลทุกประเภทสามารถประพฤตปิ ฏบิ ตั ไิ ด
เต็มความสามารถของตน ทุกคนควรพยายามประกอบอาชพี ทไี่ มเ ปน อนั ตรายตอ บุคคลผูใด ท้ังโดยทางกายและทางวาจา ทกุ ๆ คนควรพยายาม
และสามารถท่ีจะพยายาม เพอื่ จะหลีกเลี่ยงเสยี จากการพูดชั่วและทาํ ชั่ว และแลว เขาจะไดร ับผลตอบแทนอยา งเพียงพอ เพราะเทากับเปน การแผว
ถางหนทางของตนเองเพอ่ื ในวนั หนึ่งเขาจะสามารถควบคุมความคดิ และฝก จิตของตน จนกระทั่งลถุ งึ วชิ ชาและความเหน็ แจง อนั แทจรงิ อันเปน
วชิ ชาและความเหน็ แจง ซ่งึ พระพุทธเจา ไดทรงคนพบและทรงสอนไว ซงึ่ ทรงเรียกวา “ปญ ญา” (ญาณ)

เม่ือเขาไดล ถุ ึงปญญาอันแทจรงิ เชนนแ้ี ลว จิตกจ็ ะไมย ดึ ถอื พัวพนั หลงใหลในสิง่ ใดๆ ในโลกไหนๆ อกี ตอไป และเพราะไมย ึดถอื เชน น้ี จิตก็
จักไมกอ ใหเ กิดนามและรูป (ใจและกาย) ขน้ึ ในโลกไหนๆ ขอน้ีหมายความวา เมอื่ ไมม ีการเกดิ มาในโลกแลว ก็ไมมคี วามทุกขทรมานใดๆ ชนดิ ที่
เกิดขึน้ แกบุคคลผเู กิดมาในโลก ปรากฏขึน้ อีกตอ ไป และความทุกขทั้งปวงกถ็ ึงทส่ี ดุ และดบั หมดไปไมม ีเหลอื

สง่ิ นแ้ี หละ พระพุทธองคท รงคนพบทีโ่ คนแหงตนโพธิ์ คอื พระองคท รงคน พบหนทางอันประเสรฐิ อันประกอบดว ยองคแ ปดประการ ไดแ ก
ความเหน็ อันถกู ตอง ความมุง หมายอนั ถูกตอง การพูดจาอันถูกตอ ง การกระทําอนั ถกู ตอง การเลี้ยงชีวติ อนั ถกู ตอง ความพากเพยี รอันถูกตอ ง
ความระลกึ อันถูกตอ ง และความดํารงจิตอยางถกู ตอ ง ซงึ่ ทั้งหมดน้ี ยังสรุปเรยี กโดยชอื่ อ่ืนไดอีกวา “แนวทางปฏบิ ตั ิ 3 ประการ” คอื การประพฤติ
ทางกาย วาจา และการอบรมจติ จนเกิดความรแู จง หรือเรยี กโดยภาษาบาลวี า “ศลี สมาธิ ปญญา” ดังนี้

พทุ ธประวัติ ฉบับสาํ หรับยุวชน
พุทธทาสภิกขุ แปลและเรียบเรียงจาก ฉบบั ภาษาอังกฤษ ของ ภิกษสุ ลี าจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 10 ทรงประกาศพระธรรม
ในขณะน้ี พระองคท รงมีอาการเปรียบเสมอื นบคุ คลทไี่ ดพ ยายามวายนํ้าฝา กระแสคล่ืนลมมาเปน เวลานาน จนกระท่งั ไดถ ึงฝงดวยความ

ปลอดภัย แลวนอนลงชัว่ ครหู นึ่งเพือ่ บรรเทาความเมือ่ ยลา ของแขนและขา แลว ยืนมองดูกระแสนาํ้ ซ่ึงเตม็ ไปดว ยภยั อนั ตรายอันพระองคไดว า ย
ฟน ฝามาดว ยความยากลาํ บาก จนกระท่ังถึงฝงดวยความสวสั ดี หรอื มิฉะน้นั เปรียบเหมือนบุคคลซง่ึ ไดไ ตข ึน้ ไปดว ยความยากลาํ บาก จนถงึ ยอด
ภูเขาสงู มอี ากาศเยน็ สบายนง่ั ลงพักเหนอ่ื ย มองดโู ดยรอบขาง มคี วามสบายกายและสบายใจ เหลยี วลงมาดูแผน ดินเบ้ืองลางอันเต็มไปดวยลม
รอนและฝนุ รอ นที่ตนไดผานมาแลว แตหนหลัง ก็รูสึกเปน สุขใจ คือบัดน้ีความพยายามฟน ฝา อยา งกลาหาญเด็ดเดีย่ วของพระองคไ ดป ระสพ
ผลสาํ เรจ็ โดยครบถว น ในทามกลางความเงยี บสงดั ของปาตาํ บลอุรเุ วลาน่ันเอง

พระองคผูทรงประสพชัยชนะในสงครามอนั โหดรา ยน้ีแลว ไดเสดจ็ ประทบั พกั ผอ น เสวยวมิ ุติสขุ คือความสขุ เกดิ จากความรอดพนจากการ
ทนทรมานนานาประการในการตอ สูกบั กิเลส และไดทรงลิ้มรสของศานติธรรมอนั พระองคทรงชนะแลว และเปนผลของความรูหรือความจรงิ
ซงึ่ พระองคไดท รงประสพในบัดนี้ เมอื่ พระองคไดเ สดจ็ ประทบั อยูภายใตตน ไมแ หงชยั ชนะ กลาวคือตนโพธน์ิ ัน้ จนเปนท่ีพอพระทยั แลว ก็ได
เสด็จไปยงั ตนไทรในบรเิ วณใกลเคียงกนั อีกตนหนงึ่ ซ่งึ พวกเดก็ เล้ยี งแพะในถน่ิ น้ันใชเปนทน่ี งั่ พกั รอ นเฝา สูงแพะในเวลากลางวนั

เม่อื พระองคกาํ ลงั ประทับอยู ณ ทนี่ น้ั เผอิญมีพราหมณค นหนึ่งผา นมาทางนน้ั ไดทักทายพระองคตามธรรมเนียม แลวไดตง้ั คําถามขน้ึ ถาม
พระองควา “ทา นโคดม ! อะไรทีท่ าํ คนใหเปน พราหมณทแ่ี ทจ รงิ ได คณุ สมบตั อิ ะไรบา งที่เขาจะตอ งแสวงหามาใสตน เพื่อทาํ ใหเ ขาเปนบุคคล
แหง วรรณะสงู อยา งแทจรงิ ”

พระผมู ีพระภาคเจาไมท รงรูสกึ หรือไมทรงสนพระทัยในความเยอหยิง่ ของพราหมณผนู น้ั ที่กลา วแกพระองคด วยอาการออกชอ่ื สกลุ ตรงๆ
อนั เปนความไมเคารพ แทนทจ่ี ะกลา วดว ยคาํ เปนตนวา “ขาแตพ ระคณุ เจา ” หรอื “ขาแตพระผมู ีพระภาคเจา” ดังน้เี ปนตน พระองคไ ดต รัสตอบ
อยางตรงไปตรงมาดวยคาํ ซงึ่ ผูกข้ึนเปน กาพยมใี จความวา

“พราหมณท่แี ทจ รงิ คอื ผทู ่ีลอยบาปเสยี ไดทงั้ หมด ละความเยอหยงิ่ ได สํารวมคนได ไรมลทนิ รอบรูและประพฤติพรหมจรรย คนเชน นี้
เทานนั้ ทค่ี วรเรยี กวา เปน พราหมณได เขาเปนผูท ี่ไมประพฤตอิ ยางชาวโลกอีกสบื ไป”

พราหมณผนู ้ันไดเดินหลกี ไป พรอ มกับบนพึมพํากบั ตวั เองวา “พระสมณะโคดมนี้ รูเ รอ่ื งในใจของเรา พระสมณะโคดมน้ี รูเรื่องในใจของ

เรา” ดงั นี้
สองสามวนั ตอ มา ขณะทพ่ี ระผูมพี ระภาคเจา ยังคงประทบั อยูทโ่ี คนตนไมข องเด็กเลยี้ งแพะนั้น มพี อ คา 2 คน ซ่ึงนําสินคา มาขายยังประเทศน้ี

ไดเ ดนิ ผานมา เขาไดเห็นพระองคป ระทบั นั่งอยูใ ตตนไมน ัน้ ดวยอาการอนั สงบและอ่มิ เอบิ เหมอื นบคุ คลทไ่ี ดประสพชัยชนะในการตอ สอู ยาง
ใหญห ลวงแลวกําลังพอใจในผลแหงชัยชนะน้ันอยู เขาไดน อ มนําอาหารอยา งดเี ขา ไปถวาย และจับอกจบั ใจในถอ ยคาํ และความงามสงา ของ
พระองค และไดท ลู ขอรองใหพระองคท รงยอมรับเขาเปน สาวกผนู ับถือพระองค ดวยเหตนุ ้ีพอ คา สองคนน้ี ซึง่ มีนามวา “ตปุสสะ” และ “ภัลลิ
กะ” จึงไดเ ปนบุคคลแรกในโลก ซงึ่ ไดเปนสาวกของพระสมั มาสมั พทุ ธเจาพระองคน้ี

เม่ือพระองคท รงพกั ผอ นเปนเวลานานพอแกพ ระประสงคแลว ก็ทรงเริ่มพระดาํ ริถงึ สงิ่ ทีพ่ ระองคควรกระทาํ ตอ ไป พระองคไดท รงพบส่ิงซง่ึ
พระองคทรงแสวงแลว และทรงรูสกึ วาไมควรจะเกบ็ ความรูอนั ประเสริฐน้ไี วเ งียบๆ ควรจะเผยแผใหรูกนั ทั่วๆ ไป เพ่ือใหคนเหลาอน่ื มีสว น
ไดรับประโยชนจ ากความรูอันประเสรฐิ น้ีดว ย

พระองคท รงดาํ ริเชน นข้ี ้ึนในพระทยั เปน ขอ แรก แตแ ลว ความคิดอกี อันหนง่ึ ไดเกิดข้ึนขัดขวาง โดยทรงราํ ถึงแกพระองคเองวา “สิง่ ทเ่ี ราไดรู
แลว น้ีเปนสง่ิ ทเี่ ขา ใจไดย าก มนั เปนของท่ีลึกซ้งึ และละเอียดสุขุม คนที่มคี วามคิดจรงิ ๆ มีปญ ญาแจมใสจริงๆ เทาน้นั จึงจะสามารถจับฉวยเอา
ใจความไดอยา งถูกตอ งจนไดรับผล แตค นทีม่ คี วามคิดและปญ ญาอันแจมใสนนั้ มอี ยูท ไ่ี หน คนสวนมาไมประสงคจะทนความยากลาํ บากในการ
คิดและพนิ ิจพิจารณาอยา งลึกซ้งึ เขาชอบกนั แตสงิ่ งายๆ ชอบกนั แตส ง่ิ ทีท่ ําความสนุกสนานเพลิดเพลนิ ใหแ กตน หวั ใจของเขาเอยี งไปแตใ นส่ิง
ซง่ึ เขาเหน็ วาจะนําความสนุกสนานบนั เทงิ เริงรื่นมาใหแ กเ ขาเทานั้น เขาทง้ั หมดพากันปลอยตวั ไปในเร่อื งความเพลดิ เพลินทางกามารมณ หากเรา
จะสัง่ สอนธรรมะนีแ้ กเขา เขากไ็ มเ ขาใจวาเราไดพ ดู ถงึ เรอ่ื งอะไรกะเขา เขาจกั ไมส นใจ แลวเราก็จักเหนอื่ ยเปลา”

พระผูมีพระภาคเจาทรงดําริในพระหฤทยั เชน นี้ จนมีพระทยั นอ มไปในทางทีจ่ ะไมทรงส่งั สอนส่งิ ซึ่งพระองคไ ดตรสั รูแกผใู ด แตจ ะทรงเกบ็
ไวเพือ่ ประโยชนแกพ ระองคแ ตผ เู ดียว เพราะไมท รงเห็นวา จะมผี ใู ดในโลกที่ตองการจะทราบหรอื จะพอใจ ในเมอื่ พระองคจ ะบอกเลาสิ่งนีใ้ หแ ก
เขา แตอ ยางไรกต็ าม ความดําริของพระองคหาไดหยดุ เสยี เพยี งเทา นีไ้ ม เพราะถาเปนดังนน้ั แลว ใครๆ กห็ ามไิ ดรูธรรมะของพระองค ดังเชนทุก
วันนี้ พระองคไดท รงพยายามตีปญ หาเร่ืองนีต้ อไปอกี จนกระทง่ั เกดิ มคี วามคดิ อันใหมข้นึ แกพระองคดั่งตอไปนี้

“ถูกแลว มนั เปน ความจริงในขอทวี่ า คนแทบทั้งหมดในโลกนี้ไมปรารถนาจะฟงธรรมะซึง่ เราไดคนพบ และจะไมเ ขา ใจแมว า เราจะได
พยายามบอกกลาวแกค นประเภทน้ี เขารกั แตสิ่งทง่ี ายๆ สนกุ สนานและไมท ําใหเ ขายงุ ยากใจในการคดิ แตแ มจะเปน อยางนัน้ คนทุกคนในโลก
ไมเ หมือนกนั มคี นบางพวกแมจ ะมีจาํ นวนไมมากนกั ซง่ึ กําลงั ไมป ระสพความพอใจดว ยวิถแี หง การดําเนินชวี ิตชนิดท่ีเขากาํ ลังกระทาํ อยู เขา
กาํ ลังตองการจะรูใหมากไปกวา ทีเ่ ขารูอยูในบดั น้ี เขาไมพ อใจท่ีจะดําเนนิ ตนไปในทางทเี่ อาแตความสนกุ สนานเพลดิ เพลิน มันจะเปนทน่ี า
สมเพชสักเพยี งใดถา รธู รรม ซงึ่ สามารถนําความสขุ กายสขุ ใจมาใหแกคนประเภทนไี้ ด แตแลวกลบั เก็บเงียบไวไมบ อกกลา วใหเขาไดย นิ ไดฟง
เลย

ไมไ ด ! เราจกั ไมทาํ เชน นน้ั เราจกั ออกไปเดีย๋ วน้แี ลว และจะทาํ คนจําพวกน้ันทกุ คนท่เี ราพบ ใหไ ดร ูไดเขา ใจถึงความจรงิ อันประเสรฐิ ส่ี
ประการ ซ่งึ เราไดคน พบแลว คอื ความจรงิ เรื่องทกุ ข และตน เหตุของมัน เรอ่ื งความไมม ที กุ ขเ ลย และวิธที ่ีจะใหไดรบั ความไมมที กุ ขน นั้ คนทฟ่ี ง
แลวพอจะเขา ใจไดก ย็ งั มีอยู แมจะมีเพียงจาํ นวนนอ ยก็ตาม

มนั เหมือนกับในสระบวั ซ่งึ มีบัวหลายๆ ชนดิ เกดิ อยู เปน สีชมพบู า ง น้ําเงนิ บา ง ขาวบา ง บวั สวนมามีดอกออนโผลข้ึนมาจากกอ ซ่งึ ยงั จมอยู
ใตด ินไดหนอยหน่ึง พอพน จากโคลนบา ง ขึน้ มาไดค รึง่ ทางระหวา งพ้ืนดินกบั ผดิ น้ําบา ง ข้นึ โผลมาถงึ ผวิ นํา้ บา ง ถกู สัตวกดั กนิ เสียกอนทจี่ ะได
บานบาง สวนทีโ่ ผลขึ้นพน นาํ้ รับแสงแดดเบกิ บานอยใู นอากาศน้นั มีเปนจาํ นวนนอ ยกวากจ็ รงิ แตก็ยังมอี ยู! ขอ น้ฉี นั ใด สตั วทงั้ หลายก็เปน ฉัน
นั้น บางพวกใจของเขาเอาแตจ ะจมอยใู นโคลนแหงกเิ ลสแลตัณหา แตบางพวกมิไดจ มอยูใ นโคลนมากเหมอื นอยา งนนั้ มกี ิเลสแลตัณหาครอบงาํ
แตเพยี งเลก็ นอย คนจาํ นวนหลงั นี้เองจะสามารถเขาใจคาํ สัง่ สอนของเรา เมื่อเขาไดยินไดฟงเราจกั ออกไปเดีย๋ วนี้ จะตองใหเขาไดยินไดฟ ง และ
สอนคนทกุ คนที่ควรสอน”

พระผูมีพระภาคเจา ทรงเร่มิ ระลกึ วาพระองคค วรจะสอนบคุ คลใดเปนคนแรก ซงึ่ จะพอใจฟง และเขา ใจไดโดยเรว็ ลาํ ดับนั้น พระองคทรง
ระลกึ ถึงอาจารยเ กาของพระองคเ อง คอื ดาบสช่ือ อาฬาระ กาลามะ ซ่ึงมคี วามรู ความคิด ความเฉลียวฉลาด และความบริสทุ ธอ์ิ ยูเ ปน อนั มาก แลว
พระองคทรงราํ พึงแกพ ระองคเ องวา เราจกั ไปสอนดาบสอาฬาระ กาลามะ กอนใครอื่น ทา นผูนี้จกั เขา ใจไดโดยรวดเร็ว

เม่อื พระองคท รงเตรียมพรอมทจ่ี ะเสดจ็ ไปสูส ํานกั ดาบสอาฬาระ กาลามะ ก็มใี ครบางคนไดม าแจงขาวแกพระองคว า อาฬาระดาบสนัน้ ไดถ ึง
แกก รรมเสียแลว พระองคจงึ ทรงนกึ ถงึ บุคคลอน่ื สืบไป กร็ ะลกึ ไดถ ึงดาบส อุทกะ รามบุตร ผซู ึง่ มีสตปิ ญญาพอที่จะรูธ รรมะนไี้ ดโดยแลว อยา ง
เดยี วกนั แตในท่สี ดุ กท็ รงทราบวาดาบสผูนี้ถึงแกกรรมเสยี แลวเม่อื คนื ทีแ่ ลว มา

พระองคท รงระลึกหาบคุ คลท่ีเหมาะสม ท่ีจะรบั คาํ สง่ั สอนเปน คนแรกท่สี ุด ตอไปอกี ในทส่ี ดุ ก็ทรงระลึกไดถงึ ภกิ ษหุ า รูป ที่เคยอยูเ ฝา
พระองคในคราวเมอื่ ทรงบําเพญ็ ตบะทรมานกาย ณ ตําบลอุรเุ วลา เมื่อไดท รงทราบวา บดั นภี้ ิกษุเหลา นน้ั อาศยั อยทู ี่ ปาอสิ ิปตนมคิ ทายวัน ใกล
เมืองพาราณสี แลว ก็เสดจ็ จากตําบลอรุ เุ วลา ตรงไปยังเมอื งพาราณสี (ซ่งึ มีระยะทางประมาณ 150 ไมล) เมอื่ พบกบั ภกิ ษุเหลา นนั้ พระองคได

เสด็จไปโดยลาํ ดับๆ จนกระทงั่ เย็นวันหนงึ่ กเ็ สด็จถงึ ปา อิสิปตนมคิ ทายวนั อนั เปนที่ซง่ึ นักบวชหา รปู น้ันกําลงั พกั อาศยั อยู * (* ในระหวางทาง
ตอนน้ี พระองคไ ดพ บอาชวี ก ชื่ออุปกะ และไดส นทนาโตต อบกนั ขณะหน่ึง เขาไมเชอื่ วา พระองคเปนพระพุทธเจาผตู รัสรธู รรม และไมไ ดรับ
ประโยชนอ ะไรจากการไดพบกบั พระองค)

เมือ่ นักบวชหา รูปนัน้ เห็นพระองคเสดจ็ ดาํ เนินมาแตไ กล ก็ไดก ลาวแกก ันและกนั วา “ดูโนน ! พระสมณโคตมะกาํ ลงั ตรงมาทนี่ ่ี พระสมณ
โคตมะผมู กั มาก ซง่ึ ไดส ละความเพียร เวยี นกลับไปสคู วามเปนผูอ ยอู ยางสะดวกสบาย พวกเราอยา พูดกะทาน พวกเราอยาออกไปตอนรับ และ
แสดงความเคารพใดๆ อยาออกไปรับบาตรจีวร เราเพยี งแตตง้ั อาสนะไวผ ืนหน่ึงท่ีนี่ ถาทานอยากน่ัง จะไดนง่ั ถาทานไมน ง่ั กใ็ หท านยืน ใครท่ี
ไหนจะไปตอ นรบั คนทีไ่ มม อี ะไรแนว แนเ ชน ทา นผูน ี้ ”

แตในทส่ี ดุ เม่ือพระองคไ ดเสด็จดาํ เนินใกลเ ขามา นกั บวชทง้ั หา นัน้ ไดสังเกตเห็นอะไรบางอยางอันแสดงวา พระองคม ิไดทรงเปน อยางที่เขา
เคยนกึ มาแตกอน ในบัดนี้มอี ะไรบางอยา งปรากฏอยูทพี่ ระองค เปนความสงา งามและสูงสง มีแววแหง ความประเสรฐิ อยา งท่เี ขาเหลา น้ันไมเคย
เห็นมากอ น นักบวชท้ังหาน้นั ไดมคี วามตน่ื เตน ในใจจนกระทัง่ ลมื ตวั เอง และลืมขอนดั หมายทไ่ี ดตกลงกันไว ไดพ ากนั กระทาํ ทกุ ส่งิ ทุกอยา ง
ตามทตี่ นอยากจะทาํ ในบัดน้นั บางคนไดร ีบเดินตรงไปตอ นรับพระองค ถวายความเคารพ และรับบาตรรบั จวี รจากพระองคด ว ยความนอบนอม
บางคนรีบเรง ตระเตรียมอาสนะเสียใหมเ ปน พิเศษสาํ หรับพระองค และบางคนรบี ไปหาน้าํ มาชําระพระบาทของพระองค

เมอ่ื พระผมู พี ระภาคเจาประทบั น่ังบนอาสนะ ซึง่ นกั บวชทงั้ หานัน้ จัดถวายแลว ไดตรสั แกเขาเหลา น้ันวา “ฟง กอนภกิ ษทุ งั้ หลาย! เราไดพบ
หนทางแหง อมฤตธรรมแลว เราจะบอกทา น เราจะแนะใหท าน ถาทา นท้ังหลายฟงและศึกษาและปฏบิ ตั ติ ามที่เราบอก ไมนานเลย ทา นทั้งหลาย
จกั รูไ ดด ว ยตนเอง โดยไมตอ งรอถงึ ชาตหิ นา แตจ ักรูไ ดท ีน่ ี่ ในบดั น้ี ในชีวิตน้ีวาถอยคาํ ทเ่ี รากลา วน้ันมีความจรงิ เพยี งใด และทานท้งั หลายจกั
เขาถึงสงิ่ ซึ่งอยูเหนอื ความเกิดและความตายได ดวยตนเอง

เปนธรรมดาอยูเอง ทนี่ ักบวชทงั้ หานี้จะตอ งมีความฉงนเปนอนั มากในการทีไ่ ดฟ งพระองคต รัสเชนน้ี เขาเหลา น้นั ไดเ หน็ พระองคบ าํ เพ็ญ
ตบะอดอาหารและทรมานกาย แลวมาเลิกเสียเพอ่ื ใหบรรลุธรรม และบัดนย้ี งั มาบอกแกเขาวา พระองคไดบรรลธุ รรมนน้ั แลวดว ย นกั บวช
เหลา น้ันไมยอมเชอ่ื อยา งงา ยๆ และไดกลาวโตพ ระองคน านาประการ

เขาไดก ลาวแกพ ระองควา “เพ่อื โคตมะ! ทําไมเลา เมอ่ื พวกเราอยูกบั ทา น ทา นปฏิบตั ิอยางเครง ครัดในการบําเพญ็ ตบะทรมานกายทกุ ชนดิ
ดงั เชน นักบวชทงั้ หลายประพฤติกันอยทู ว่ั ชมพูทวปี พวกเราจงึ ไดนบั ถือทานเปนอาจารยผ ูส่ังสอน ทานบาํ เพ็ญตบะอยางเครง ครดั เชน นั้นแลว ก็
ยังไมบรรลธุ รรมที่ทานตอ งการ มาบัดนท้ี านจะบรรลธุ รรมนน้ั ไดอ ยางไร ในเมอ่ื ทา นกลบั มาเปน คนอยูอยางมักมาก ละทงิ้ ความเพยี รเสียแลว
หมุนไปหาความสะดวกสบายตามพอใจเชน นี้ ”

พระพทุ ธองคไดตรัสตอบวา “ทา นทง้ั หลาย ! พวกทา นเขาใจผิด เราไมไ ดละความเพยี รแตอยางใดเลย เราไมไ ดเ ปนอยูอยางหลงใหลตามใจ
ตวั เอง เอาแตสนุก จงฟงเรากอ น เราไดบ รรลุวิชชาและญาณอันสงู สดุ แลวจรงิ ๆ เราสามารถสอนทานทัง้ หลายใหทานบรรลุธรรมนั้นได โดยตัว
ทา นเองดวย”

นักบวชท้งั หาเหลา น้ันไมสามารถจะปลงใจเชอ่ื ในถอ ยคําของพระองค มนั ปรากฏแกเ ขาในทาํ นองทเ่ี ปนไปไมได แมพ ระองคจ ะไดทรง
ขอรองใหค นเหลา นน้ั ฟง และเช่อื อกี ครง้ั หนงึ่ เขากย็ ังไมอ าจจะเช่ือ เม่อื พระองคทรงเห็นวา คนเหลา นน้ั ไมยอมเชอื่ วา พระองคบรรลธุ รรมทอี่ ยู
เหนอื ความตายจรงิ ๆ แลว พระองคไดท รงมองท่ีใบหนาของคนเหลานน้ั อยา งเพงจองและเอาจรงิ เอาจังพรอ มท้ังตรัสวา “ทานทัง้ หลาย ! จงฟง
กอ น จงนกึ ดใู หด ๆี วา ตลอดเวลาท่ีทานทั้งหลายอยูกบั เรา ในครั้งกระโนน เราไดเคยพดู เชนนก้ี บั ทานทัง้ หลายบา งหรอื เปลา เราไดเคยบอกทาน
ทั้งหลายวาเราไดบ รรลวุ ิชชาและญาณอนั สงู สดุ อันทาํ อยเู หนอื ความเกดิ และความตายเชน นหี้ รอื เปลา จงคดิ ดู !”

นกั บวชทั้งหาน้นั ตอ งตอบแกพระองคว า เปนความจรงิ ทีพ่ ระองคไ มเ คยตรัสคําเชน นีแ้ กพวกเขามากอนเลย พระองคไ ดตรัสตอไปวา “บัดน้ี
จงฟงเรากอ น ในเมอ่ื เราไดย นื ยันวาเราไดถงึ หนทางแหง อมตธรรมแลวจรงิ ๆ กจ็ งฟง ใหร ูวา เราไดพบอะไรและอยา งไรเสียกอ นจะดีกวา ”

พระองคไดตรสั ถอ ยคําเหลา นอี้ ยางองอาจ และตรงึ ใจ ขณะเมอื่ ตรสั พระองคไ ดท รงเพงจอ งมองดว ยลกั ษณะของบคุ คลผูมีเมตตา และซอื่ ตรง
อยา งบรสิ ทุ ธ์ิ จนนกั บวชเหลา น้ันหมดความสงสัย ไมปฏเิ สธในการท่จี ะตง้ั ใจฟง พระองคอยา งแทจ รงิ นักบวชท้ังหา ไดข อรองใหพระองคท รง
ยับยง้ั อยเู พอ่ื สอนเขาเหลา นั้น ดว ยสงิ่ ซง่ึ พระองคทรงคนพบ คําสอนเร่อื งแรกท่ีพระองคไดส อนเขานน้ั เรยี กวา ปฐมเทศนา หรอื ธมั มจกั กัปปวัต
ตนสตู ร วา ดว ยอรยิ สัจ 4 อยาง และมรรคมีองค 8 ประการ

พระองคไ ดทรงสอนนกั บวชท้งั หา ซึ่งเคยเปนศิษยเ กา ของพระองคเหลาน้ัน ดว ยธรรมที่พระองคเพิ่งตรสั รใู หมๆ ทุกวันๆ จนครบถวน เปน เวลา
สองสามเดอื น ประทบั อยกู บั นกั บวชเหลาน้ัน โดยทรงสอนนักบวชสามคน เมอื่ นกั บวชอกี สองคนไปบิณฑบาตเพอ่ื นาํ อาหารมาเลยี้ งกัน และ
ทรงสอนนักบวชอกี สองคน ในเมื่อนกั บวชสามคนน้ันไดไ ปบิณฑบาต ผลดั เปลี่ยนกันโดยทาํ นองนีต้ ลอดเวลาอยางผาสุก

เพราะเหตุทไ่ี ดอ าจารยอันประเสรฐิ สุดในโลก นกั บวชท้งั หา นัน้ กไ็ ดลุถึงธรรม ดังเชนทีพ่ ระองคไ ดท รงบรรลุ เขาไดป ระสพผลแหง การ
ปฏิบัตขิ ้ันสงู สุด คอื นพิ พานได ในภาพทนั ตาเหน็ น้ีเอง ในบรรดานักบวชหา คนนน้ั ผูทีเ่ ขาใจอยา งแจมแจง ในคําสอนของพระองคเ ปน คนแรก มี

นามวา โกณฑัญญะ อกี สี่คนนอกนน้ั มนี ามวา ภทั ทยิ ะ อสั สชิ วัปปะ และมหานามะ นกั บวชทงั้ หา น้ี ไดเปน พระอรหันตจํานวนหาองคแรกใน
โลก คํา “อรหันต” น้ี เปนท่ชี อื่ ทใี่ ชส าํ หรบั บุคคลผบู รรลุนพิ พานไดดว ยตนเอง ในชีวติ ทันตาเหน็ นับวาพระอรหันตทง้ั หาองคน เ้ี ปน ชดุ แรกของ
หมูสงฆสาวกประเภทที่มีพระพทุ ธองคเปนผทู รงสัง่ สอนและแนะนาํ ดว ยพระองคเ องโดยตรง คาํ สอนทีท่ ําใหท า นเหลา นั้นไดเ ปน พระอรหนั ต
พรอมกันทง้ั หาองคนน้ั เรยี กวา อนัตตลกั ขณสตู ร

เม่อื พระองคย ังประทับอยทู ปี่ าอสิ ปิ ตนะนัน้ มชี ายหนมุ ลกู เศรษฐแี หงเมืองพาราณสคี นหนง่ึ ช่อื ยสะ ไดมาพบพระองคเขาโดยบงั เอิญใน
โอกาสวนั หนึง่ เมอ่ื เขาไดฟง ธรรมะของพระองค และทราบถึงผลของการปฏบิ ัตธิ รรมะนั้นแลว ก็มีความพอใจจนถงึ กบั ขอบวช และอยอู าศยั กับ
พระองคเพอื่ ศึกษาและปฏบิ ัติใหยิง่ ขนึ้ ไปอกี

ในเย็นวันนน้ั เอง ไดมีชายสูงอายคุ นหน่งึ มาเฝา พระองคแ ละทลู วาลกู ชายไดหายมาจากบา น ต้ังแตเมอ่ื เชาน้ี เขาใจวามาทางน้ี มารดาของเขา
กาํ ลังรอ งไหคร่ําครวญโดยคิดวา เขาอาจจะถกู คนรา ยฆา เสยี ในถนิ่ นแี้ ลว พระผูม ีพระภาคเจาตรสั บอกใหเ ศรษฐีผนู นั้ ทราบวาลูกของเขา
ปลอดภัย ไมตอ งเปน หวง และพระองคไ ดต รัสธรรมะอันเหมาะสมใหเ ศรษฐผี ูน้ันฟง เพื่อใหเ ศรษฐีผนู ้ันทราบวา ธรรมะน้ันเปน อยางไร จงึ ได
เปน ที่พอใจแกล กู ชายของเขาจนถงึ กบั ขอบวช ในทส่ี ดุ แหง การตรสั เศรษฐผี ูนก้ี ไ็ ดพ อใจและเลอ่ื มใสในธรรม ประกาศตนเปน อุบาสก รับถอื
ธรรมของพระองคเปนสรณะจนตลอดชวี ติ สืบไป เขาไดทลู นิมนตพ ระผูม ีพระภาคเจา ทั้งพระยสะดวย ไปฉันอาหารบณิ ฑบาตทเ่ี รือนของตนใน
วันพรงุ นี้ ตอจากนนั้ มา เพื่อสนทิ ของพระยสะเศรษฐบี ตุ รอกี ส่ีคนไดอ อกบวชตามพระยสะ เปนภกิ ษุในพระพทุ ธศาสนา และไดม ีคนหนมุ
อีกจาํ นวนมากพากนั บวชตามโดยทาํ นองนีท้ ่ปี า อิสปิ ตนะน้ัน จนกระท่งั รวมดว ยกนั ท้งั หมดประมาณ 60 รปู ผบู วชใหมเ หลา น้ที กุ คน ลว นแตม ี
เช้ือชาติสกลุ ดี มีความพากเพยี รพยายามในการศึกษาและการปฏิบัตอิ ยางเครง ครัด ภายใตการควบคุมส่ังสอนของพระผูมีพระภาคเจาเอง ในเวลา
ไมน านเลย ทุกคนไดรแู ละไดลุถึงวชิ ชาและญาณอันสงู สดุ ดว ยตนเอง และเปน พระอรหันตดวยกันทุกคน

พระผูม พี ระภาคเจา ไมท รงยอมใหพ ระสาวกเหลา น้ันอยูอ าศัยในที่แหงเดยี วกนั นน้ั เพราะวาบดั น้ีทุกๆ รูปไดเ รียนรูและปฏบิ ตั ิไดผลครบถวน
ตามทพ่ี ระองคท รงสอนแลว พระองคร ับสั่งแกพ ระสาวกเหลา นน้ั วา ทานเหลาน้ันตอ งออกเดินทางไปเพ่อื ทาํ การสง่ั สอนคนเหลา อ่นื เพ่ือวา คนที่
พรอมทีจ่ ะรบั คาํ ส่ังสอนเหลานน้ั จะไดม ีโอกาสไดย ินๆ ไดฟงคําสอน คร้นั ไดศกึ ษาและปฏิบัติแลว เขาจกั เปนผูพน จากทุกขท้งั ปวงได
เชนเดยี วกนั

พระองคไ ดตรสั แกพระสาวกท้งั หลายเหลา นน้ั วา “ดกู อนภิกษุทั้งหลาย เธอทง้ั หลายจงเท่ียวจาริกไป จงแสดงธรรมซ่งึ มีความงามในเบอื้ งตน
มีความงามในทา มกลาง และมีความงามในเบื้องปลาย จงประกาศแบบแหง การครองชวี ติ อนั สมบูรณอ นั ประเสริฐ และบรสิ ทุ ธ์ิ ในโลกนี้ยงั มีคน
บางพวกซึ่งมีธุลี คอื กเิ ลสแลตัณหาแตเพียงเบาบาง หากไมไดฟง ธรรมแลว จักเสียประโยชนอ นั ใหญห ลวง คนพวกนแ้ี หละจกั ฟงธรรมและเขา ใจ
อยา งแจมแจง”

พระพทุ ธองคไดท รงสงพระสาวกชุดแรกจาํ นวน 60 รปู ออกไปประกาศพระศาสนา ทรงระบุไมไ ดไ ปเปน คูหรือเปนหมู แตใ หไ ปเพียงสาย
ละรูปๆ โดยทิศทางตา งๆ กัน เพอ่ื ใหธรรมน้ีแพรหลายไกลออกไปโดยเรว็ ทส่ี ุดเทา ทจี่ ะทาํ ได พระสาวกเหลานไ้ี ดสนองพระพทุ ธบญั ชา ตามพระ
พุทธประสงคและออกไปเผยแพรพระธรรมวินัยของพระองคท กุ ทศิ ทุกทางทัง้ ทางเหนอื และทางใต ทางตะวันออกและทางตะวันตก

พระสาวกเหลานเี้ ปน บคุ คลพวกแรกทส่ี ุดในโลก ท่ีไดอ อกทําการเผยแพรคาํ สอนทางศาสนาของตนๆ ตามถ่นิ ตางๆ วาโดยที่แทแลว ทาน
เหลา นเ้ี ปน คณะเผยแพรศ าสนา ท่ไี ดรับการแตง ตั้งอยางฉับพลนั ทนั ทีทตี่ นไดบ รรลุธรรม นับเปน พวกแรกที่สุดท่ีโลกไดเ คยเห็น ทกุ องคมคี วาม
กลาหาญ ทําการเผยแพรพ ระพุทธศาสนาเปนพวกแรกที่สดุ ในโลก โดยลักษณะดงั กลาวนี้

พุทธประวตั ิ ฉบับสําหรบั ยุวชน
พุทธทาสภกิ ขุ แปลและเรียบเรยี งจาก ฉบับภาษาองั กฤษ ของ ภิกษุสีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 11 สิงคาลมาณพ
หลงั จากทีพ่ ระผมู พี ระภาคเจา ไดท รงสง พระอรหนั ตสาวก 60 รูป ออกไปเพ่อื เผยแพรพระศาสนาตามทิศทางตางๆ แลว พระองคเองก็ได

เสด็จออกจากปา อสิ ปิ ตนะ ตรงไปทางทิศตะวนั ออกเฉียงใตสปู ระเทศมคธ และในที่สุดก็ไดเสดจ็ มาถึงตําบลอรุ เุ วลา ณ ท่นี ัน้ พระองคไ ดเ สดจ็ ไป
พํานักอยูก บั พวกชฎลิ จาํ นวนหนึง่ ประมาณพนั รูป ซงึ่ มีชฎลิ ช่อื วา กัสสปะสามคนพ่นี องเปนหวั หนา พระองคไดทรงทําลายทฏิ ฐมิ านะของชฎลิ
เหลาน้ันสิน้ เชงิ แลว ทรงอธบิ ายหลกั ธรรม ท่ที รงคนพบไดใหมใ หหัวหนาชฎลิ เหลาน้ันฟง จนมีความพอใจรบั เอาคาํ สอนของพระองค และขอ
บวชเปนภกิ ษใุ นศาสนาของพระองค และไดบรรลุธรรมเปน พระอรหนั ตใ นเวลาตอ มาดวยกันทกุ รูป ทั้งหัวหนาและบริวาร

พระพุทธองคไดเ สดจ็ จากอุรุเวลาไปสูนครราชคฤหตามที่เคยไดสัญญาไวก บั พระเจาพิมพสิ ารวา เม่ือพระองคบรรลธุ รรมแลว จกั เสด็จ
กลบั มาส่ังสอนพระราชาและประชาชนแหงนครนนั้ ใหรูตามดว ย พระเจา พมิ พิสารและชาวนครราชคฤหไดทาํ การตอนรับพระองค ดว ยความ
ยนิ ดอี ยางสูงสดุ ในขอ ที่วา พระองคไดต รสั รูธรรมเปน พระสัมมาสัมพุทธเจา แลว เสดจ็ มาโปรดเขาเหลานน้ั

ณ ทีส่ วนตาลหนุมแหงหน่ึง พระองคไดทรงสั่งสอนชแี้ จงดว ยพระหฤทยั อันเตม็ ไปดวยพระกรณุ า โดยวิธตี า งๆ จนกระทง่ั พระราชาและ
ประชาชนเหลา นน้ั มีความเขา ใจในธรรม ประกาศตนเปนพระสาวกของพระองค พระเจา พิมพิสารไดท รงแสดงความเคารพนับถอื ในพระพุทธ
พระธรรม และพระสงฆ ใหปรากฏออกมาโดยการทรงถวายอุทยานเวฬวุ นั ใหเปน ทอี่ ยอู าศัยของพระภกิ ษุสงฆ มพี ระพทุ ธเจา เปนประมุข

เชาวันหน่ึง พระองคเ สดจ็ ออกจากอทุ ยานเวฬุวัน เพอ่ื ไปบิณฑบาตในนครราชคฤห ในระหวางทางพระองคไ ดท รงพบชายหนุม คนหนึง่ เน้ือ
ตัวเปย กชุมไปหมด ราวกะวาเพ่งิ ข้ึนมาจากนาํ้ ยนื อยกู ลางถนน ทําอาการโคง ตัวนบไหวทศิ ท้ังส่ี คือ ทิศตะวันออก ทิศใต ทศิ ตะวนั ตก ทิศเหนือ
แลว ไหวแหงนขึน้ ไปบนฟา และไหวลงไปทางพนื้ ดินแทบเทาของตนในท่ีสดุ และไดโ ปรยเมลด็ ขาวไปทุกทิศ ในขณะทีต่ นกาํ ลงั ทาํ การนบไหว

พระองคไดท รงทอดพระเนตรดชู ายหนุมคนนน้ั ซงึ่ กระทําพธิ อี นั แปลกประหลาดอยูบ นทางสาธารณะจนเสร็จแลว ไดต รัสถามเขาวา ทาํ ไม
เขาจงึ ทาํ อยา งน้ัน ชายหนุมคนนนั้ ไดทลู ตอบวา เขาทําเชน นัน้ ตามคาํ สั่งของบดิ าซึง่ ไดส ่ังใหเขากระทําทุกๆ เวลาเชา เพอ่ื เปนการปองกนั สง่ิ ช่ัว
รายทุกประการมิใหมาสตู ัวเขา จากทิศทั้งสี่ และจากเทวดาในเบ้ืองบนและจากปศาจในเบือ้ งตา่ํ บิดาของเขาไดข อรอ งเขาเปนครั้งสดุ ทา ยเม่อื

กําลงั จะสิ้นชีพใหเขาทาํ เชนนน้ั ดงั นั้น เขาจงึ ไมอาจฝาฝน ความประสงคข องบดิ า นบั ต้งั แตว นั ทบ่ี ดิ าของเขาสน้ิ ชพี เปนตน มา เขาไดป ฏิบตั ติ าม
คําสัง่ นี้อยา งเครง ครัด โดยไมม ขี าดสักวนั เดียว พระพุทธองคไดทรงฟง คาํ ตอบของเขาดงั น้ันแลว ไดตรัสวา “เปน การถูกตองอยา งย่งิ สาํ หรบั ทาน
ที่รักษาคํามั่นสญั ญาอนั ไดใหไวก ะบดิ าขณะท่จี ะส้นิ ชพี อยางซอ่ื สตั ย แตว า สงิ่ ท่ีทานกระทาํ นน้ั ยังไมต รงตามที่บิดาของทา นมุงหมาย”

“ขอ ท่บี ดิ าของทานส่ังใหท านทําการนบไหวและโปรยอาหารไปทางทศิ ตะวันออกนั้น บดิ าของทานหมายความวาทา นจะตองแสดงความ
เคารพสกั การะตอบคุ คล ซง่ึ ใหก ําเนิดชีวติ แกทา นโดยเฉพาะ ก็คือมารดาบิดาน่นั เอง การนบไหวาทางทิศใตน ัน้ บดิ าของทา นหมายถงึ การเคารพ
สกั การะครบู าอาจารย ซึ่งสง่ั สอนวชิ าความรใู หทา น การนบไหวทางทศิ ตะวนั ตกน้ัน หมายถงึ การทนถุ นอมเลยี้ งดูบตุ รและภรรยา การนบไหว
ทางทศิ เหนอื หมายถึงการเคารพนับถือสงเคราะหว งศญาตแิ ละมิตรสหาย การนบไหวทางทิศเบ้อื งบน หมายถึงการสกั การบชู าบุคคลผมู ีความดี
ความงาม ความประเสริฐ เชน สมณะและพราหมณ เปนตน สาํ หรบั การไหวลงทศิ เบื้องตํา่ ทางพ้นื ดินน้ัน หมายถึงการยอมรบั นบั ถอื สิทธใิ นการ
แสวงสุข และการมชี วี ติ ของสัตวตางๆ ทกุ ประเภท แมแตส ตั วท ีถ่ อื กันวาเลก็ และเลวทส่ี ดุ ซึ่งอาศัยอยใู นแผนดนิ บิดาของทานมุงหมายอยา งน้ี จึง
ไดส ่ังใหน บไหวเชนนนั้ และเปน การปองกนั อนั ตรายทกุ อยางอนั จะมาถึงทา นจากทุกทิศทกุ ทางไดจ ริง”

พระองคไดท รงอธิบายใหชายหนุมคนนี้ ซ่งึ มนี ามวา สงิ คาละ เขาใจโดยละเอียด ในสิ่งทเี่ ขาจะตองประพฤติตอตนเองและตอ บุคคลอืน่
เพ่ือใหท กุ คนมคี วามสุขความเจริญ ท้งั ในปจจบุ ันและอนาคต พระองคไ ดทรงแนะใหสิงคาละเวน จากการฆา เวนจากการลักขโมย จากการ
ลว งเกนิ คนรักของบุคคลอ่ืน จากการพูดเทจ็ และการดืม่ นาํ้ เมาทุกชนดิ พระองคท รงแนะนาํ ใหเ ขาทาํ งานดวยความขยันหมัน่ เพยี ร เพ่ือการสะสม
ทรพั ยและในการรักษาทรัพยซ ่ึงหามาไดแ ลว แตกอ็ ยาไดห ลงละโมภหรอื บริโภคใชส อยทรพั ยน นั้ เพอ่ื ประโยชนแ กต นแตผเู ดียว และไมใชท รพั ย
ไปในทางสุรยุ สุรายอยา งโงเขลา ทรงแนะใหใ ชท รัพยจาํ นวนหน่งึ ในส่เี พ่อื การเล้ียงดูตนเองและครอบครัว หนึ่งในส่ใี นการขยายการงานอาชพี
ของตนใหกวา งขวางออกไป หนึ่งในสี่ในการชวยเหลอื คนที่กาํ ลังตองการความชว ยเหลอื และอกี หนึง่ ในสเี่ กบ็ ไวเปนทุนสํารอง เมอื่ คราวภัย
พบิ ัตเิ กิดขน้ึ จกั ไดใชสอยทันทวงที

สงิ คาละไดต ง้ั ใจฟง คําแนะนําของพระองคดวยความเคารพ และไดกราบทูลแกพระองควา เมอื่ บดิ าของเขายงั มชี วี ิตอยูนั้น เขาเองไดก ลา วกะ
บิดาของเขาอยบู อยๆ ถึงขา วเลาลอื อนั เก่ียวกับพระองคว าทรงเปนศาสดาเอก และไดพ ยายามขอรอ งใหบ ิดาของเขาไปเฝา พระพทุ ธเจา เพอ่ื รับคาํ
ส่ังสอน แตบ ดิ าของเขาไดป ฏิเสธเสยี ทุกคราวไป โดยพดู วา ลําบากเกินไปบา ง เหนอื่ ยเปลาบา ง ไมมีเวลาบา ง ไมม เี งินที่จะใชจ า ยในการเดินทาง
บาง กลาวดังนแ้ี ลว ชายหนุมชอื่ สิงคาละนั้น ไดท ลู ขอรอ งใหพ ระพุทธองคทรงยกโทษใหแกบดิ าของเขา และตัวเขาเอง ขอสมคั รเปน สาวกของ
พระองคย ืนยันในการทีจ่ ะทําการไหวท ิศทั้งหก ตามวิธที พี่ ระองคแนะนาํ โดยครบถวนจนตลอดชีวิต ขอความทพ่ี ระพทุ ธองคไดต รสั แกสิงคาล
มานพอยา งไรโดยละเอยี ดนั้น อาจจะอา นดไู ดจากสคิ าโลวาทสูตร ในคัมภรี ฑ ีฆนกิ าย

พทุ ธประวัติ ฉบบั สาํ หรับยวุ ชน
พทุ ธทาสภกิ ขุ แปลและเรียบเรยี งจาก ฉบบั ภาษาอังกฤษ ของ ภกิ ษสุ ีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนที่ 12 สารีบตุ รและโมคคลั ลานะ
ในระยะเวลาทพี่ ระพุทธองคประทบั อยูใ กลน ครราชคฤหน้ี มีเจา ลทั ธิผูหนึ่งชื่อ “สญชัย” ต้ังสํานกั อยูใกลๆ นครราชคฤห มีสาวกประมาณ

200 คนเศษ ในบรรดาสาวกเหลา นัน้ มสี าวกสองคน ชือ่ อปุ ติสสะ และโกลิตะ มีสติปญ ญามาก ทง้ั สองคนไมพ อใจในคําสัง่ สอน ทา ทอ่ี าจารย
ของตนไดส อนให แตมคี วามประสงคจ ะรสู ่ิงท่ดี ีและลกึ ซง้ึ ไปกวานนั้ อันเรยี กกันวา “อมฤตธรรม” คนทงั้ สองนร้ี ักกนั มาก คนหนึง่ จะตองมีสว น
ไดในสง่ิ ทอ่ี กี คนหนึง่ ไดเ สมอไป จึงไดท ํากตกิ าตอ กันอยา งเงียบๆ วา ตา งคนตา งพยายามศกึ ษาและคิดคน ใหสุดกําลังสติปญญาของตนๆ เพ่ือให
พบอมฤตธรรม ถาคนใดไดพบกอน กจ็ ักบอกใหอีกคนหน่ึงไดร ดู วย

วนั หนึง่ ในเวลาเชา เมอ่ื อปุ ตสิ สะเดนิ ไปตามถนนในนครราชคฤห เขาไดเ หน็ บรรพชติ รปู หนึง่ กําลงั เที่ยวบณิ ฑบาตอยู มีอาการแปลก
ประหลาด จบั ตาจับใจของเขาเปน อันมาก บรรพชิตรปู นั้นมีลกั ษณะอาการทีส่ ภุ าพเรยี บรอย สงบเสงย่ี มงดงามท้ังในการเดินและการยืนตลอดจน
การรับบณิ ฑบาตชนดิ ท่ีเขาไมเ คยพบเห็นมาแตก อ น ย่ิงเดนิ เขา ไปใกลกย็ ิง่ มีความฉงน และเต็มไปดว ยความเคารพยงิ่ ข้ึน เพราะวาใบหนา ของ
บรรพชติ รูปนั้นเปนใบหนา ชนิดท่ีเขาไมเคยเหน็ นกั บวชรปู ใดมีใบหนา ซง่ึ ประกอบดวยลกั ษณะเชนนนั้ เลย คอื เปน ใบหนา ที่แสดงความสุขอยาง
เตม็ เปย ม และแสดงถึงความสงบไมมคี วามหวัน่ ไหว เปรยี บประดุจดงั ผวิ นา้ํ ในเวลาที่เงียบสงัด ปราศจากลมรบกวน ในเวลากลางคนื อุปติสสะ
ไดรําถงึ อยใู นใจวา บรรพชิตรูปนี้ เปน อยา งไรหนอ บรรพชิตรปู นีต้ อ งเปน บคุ คลทไ่ี ดบ รรลถุ ึงธรรมทเี่ รากําลงั แสวงหาแลว อยา งแนนอน หรือ
อยางนอ ยทีส่ ุดก็ตอ งเปนสาวกของผทู ไี่ ดบ รรลธุ รรมนนั้ แลว เราอยากรเู หลือเกนิ วา ใครเปน อาจารยข องทานผนู ี้ คําสอนของอาจารยทา นผูน ี้ จกั
เปน อยางไรหนอ เราจักตองติดตามเอาความจริงใหได

อยางไรก็ตาม อุปติสสะรูส ึกวา ยงั ไมเ หมาะทจ่ี ะเขาไปไตถามบรรพชติ รปู น้ัน ในขณะท่ที านกําลงั บิณฑบาตอยู จงึ ไดเดนิ ตามไปหา งๆ
จนกระทงั่ บรรพชิตรูปน้ัน ไดอาหารบิณฑบาตเพียงพอแลว กําลงั เดนิ ออกประตเู มอื งไป อปุ ติสสะไดเ ขา ไปทาํ ความเคารพทักทายปราศรยั พอให
เกดิ ความคนุ เคย แลว ไตถ ามในขอ ทวี่ า ทานผูใ ดเปน ครบู าอาจารยทบ่ี รรพชติ รปู นี้มีความเคารพ และรบั ปฏบิ ตั ติ ามโอวาท อุปตสิ สะไดก ลา ววา
“ทา นผูเจริญ อากัปกิรยิ าของทา นสงบเสงย่ี มย่ิงนกั ใบหนาของทา นเปลงปลั่ง สกุ ใสดีย่ิงนัก ขาพเจาใครจ ะทราบอยา งแทจ รงิ วา ผูใ ดเปนครู

อาจารยของทา น คาํ สอนของใคร ท่ที านสละเหยา เรอื นและญาติมิตรมาอยูป ระพฤติพรหมจรรยน้ี อาจารยของทานชือ่ อะไร และคําสอนของทาน
เปนอยา งไร ”

บรรพชิตรปู น้ันไดต อบอยา งยิม้ แยม วา “ทานผูเจรญิ ขา พเจาอาจจะบอกทานไดเ ด๋ียวนี้ มพี ระมหาสมณะแหง วงศศากยะผูหน่ึง ซงึ่ ไดสละ
ฆราวาสวสิ ยั ออกมาบวชประพฤตพิ รหมจรรย ขาพเจาสละเหยาเรือนบวชเพอื่ ประพฤติตามพระมหาสมณะนนั้ พระผูมีพระภาคเจา องคน ้นั เอง
เปน ครขู องขา พเจา ขาพเจาประพฤตปิ ฏบิ ตั ิตามคําสงั่ สอนของทา นผนู นั้ ”

อปุ ตสิ สะไดค ดิ วา บางทเี ขาอาจจะไดท ราบจากบรรพชติ ผนู ้ี ถึงเรอื่ ง “อมฤตธรรม” ซ่ึงเขาและโกลิตะเพ่อื นของเขาไดเ สาะแสวงหามาเปน
เวลานานแลว จงึ ไดถ ามข้นึ อยางรบี รอ นวา “ขา แตทานที่เคารพ คาํ สงั่ สอนทที่ า นกลาวถึงนน้ั เปน อยางไร ครูของทา นไดสอนอะไร ขา พเจา
อยากทราบในขอ นนั้ เปนอยา งยง่ิ ”

บรรพชิตผูนน้ั ไดตอบอยา งสุภาพวา “ขาพเจาเปน แตค นเพงิ่ มาบวชแรกศึกษา ยงั เปนเวลานอ ยมาก นบั แตขา พเจา เริ่มศกึ ษาตอ พระผูม พี ระ
ภาคเจา และประพฤติพรหมจรรยในธรรมวินัยของพระองค ดังนัน้ ขา พเจา จงึ ไมทราบอะไรในคาํ สอนของพระองคม ากนัก ขาพเจาไมส ามารถ
อธิบายแกทา นไดโดยละเอยี ด ถาทา นตอ งการทราบแตโดยยอแลว ขาพเจา กอ็ าจจะบอกใหทา นทราบไดบ า งสักสองสามคํา”

อปุ ติสสะไดก ลา วขึ้นโดยเรว็ วา “ทา นผูเจรญิ นั่นแหละที่ขา พเจา ตอ งการทราบ จงบอกแตใ จความใหแ กขา พเจา เถดิ ใจความนน่ั แหละ สาํ คญั
ไมจ าํ เปนท่ีจะตองกลา วดวยถอยคํายืดยาวดอก” บรรพชิตผนู นั้ ไดก ลาววา “ถาอยางนนั้ กด็ แี ลว ทา นจงฟงเถิด สิ่งใด มเี หตุเปนเครือ่ งบันดาลให
เกดิ ขึ้น พระตถาคตไดตรัสบอกถงึ เหตุแหง สง่ิ ทัง้ หลายเหลาน้ัน พรอ มทง้ั ความดับสนทิ ของสง่ิ เหลาน้นั พระมหาสมณะองคน ้นั มีปรกตกิ ลา วดวย
อาการอยา งน”้ี

นกั บวชไดก ลา วเพียงเทา นี้ แตข ณะท่ีอุปตสิ สะไดย ืนฟงขอความนอ้ี ยูท ปี่ ระตูเมืองน่ันเอง ความแจม แจงไดโ พลงขึ้นในใจของเขาอยา ง
รุงโรจน ในธรรมที่พระพุทธเจาทกุ ๆ พระองคไ ดท รงสอน เปนธรรมทแี่ สดงใหทราบวาทกุ ส่งิ ทกุ อยาง ที่ไดเ กดิ ขน้ึ แลว หรือกําลงั จะเกดิ ข้ึนก็
ตาม จกั ตอ งดับลงไป อกี อยางไมม ีทางยกเวน อยางไมม ที างทจ่ี ะหลกี เลย่ี งได อยางไมเคยผดิ พลาดเลย อุปตสิ สะไดเ หน็ อยางแจมแจง ในขณะ
น้นั เองวา “สิ่งท่ีไมม กี ารเกดิ ” เทานั้นเองท่จี ะเปน อิสระเหนอื กฎทวี่ า “มนั จะตอ งดบั ” หรอื “ตองตาย” และสิง่ น้นั แหละคืออมฤตธรรม”

อุปติสสะไดก ลา วแกบรรพชติ รปู นน้ั วา “ถา ความขอ นี้เปน สิ่งที่ทานไดเ รยี นรมู าจากอาจารยข องทา นแลว ก็เปน ทแี่ นนอนวา ทา นไดลุถึงส่ิงท่ี
ไมมีทกุ ข อยเู หนือความตาย ซ่ึงไมเคยปรากฏแกม นุษยเ รามาเปนยุคๆ” เมื่ออปุ ติสสะกลาวดังนแี้ ลว กไ็ ดกลา วขอบคณุ แกบรรพชิตรปู นัน้ และได
ไตถามถึงท่ีท่พี ระผมู ีพระภาคเจา ประทบั อยู แลว ลาจากไปเพ่อื ไปบอกกลา วแกโ กลิตะเพอื่ นของตน ใหท ราบถึงขา วดีท่ีวา บัดนี้ ตนไดพบอมฤต
ธรรมนน้ั แลว !

บดั นอี้ ุปติสสะมใี บหนา แจม ใสอิ่มเอิบสงบเสงยี่ มเชน เดียวกบั ใบหนา ของบรรพชิตผทู ีไ่ ดบอกกลาวอมฤตธรรมแกเขา เม่อื โกลิตะไดเ ห็นอปุ
ตสิ สะ มีใบหนาเชน น้ันกาํ ลงั เดนิ ใกลเขา มา กท็ ราบไดว า ความเปล่ยี นแปลงอันใหญหลวง ไดเ กิดขึ้นแกสหายของเขาแลว จงึ ไดถ ามวา “เพือ่ เอย
ทาํ ไมหนาตาของทานจึงดูแจมใส รุงเรืองย่งิ นัก ทา นไดพ บอมฤตธรรม ซึ่งเราท้ังสองไดแสวงกนั มาเปนเวลานานนกั แลว อยางนั้นหรือ ”

อุปติสสะไดตอบดว ยความรา เริงวา “อยางนนั้ อยางน้นั เพือ่ เอย เราไดพ บอมฤตธรรมน้นั แลว ” โกลิตะไดถามอยางรีบรอ นวา “เปน อยา งไร
กันเพ่ือน เปนอยา งไรกนั ” อปุ ติสสะไดบอกแกโกลติ ะเพอ่ื รว มใจของเขาดว ยเร่ืองบรรพชติ แปลกหนา ท่เี ขาไดพบเทยี่ วบณิ ฑบาตอยูตามถนน
ในเวลาเชา นุงหม จวี รสีเหลอื ง มที า ทางสงบและสํารวม ชนดิ ท่เี ขาไมเ คยเห็นนกั บวชรูปใดเปนอยา งนน้ั มากอนเลย และบอกใหทราบถึงการที่เขา
ไดติดตามไปจนถึงประตูเมอื ง และไตถ ามถึงมูลเหตทุ ี่ทาํ ใหทานมีผวิ พรรณผอ งใส สงบเสง่ียมเชนน้ัน ในทส่ี ุดอปุ ติสสะไดกลาวคาถามีจาํ นวนสี่
บาท ซ่ึงบรรพชิตรูปนั้นไดก ลาวแลวใหโ กลิตะฟง และในขณะน้นั เอง โกลติ ะกไ็ ดเ หน็ ธรรม รูแจง วาอมฤตธรรมนนั้ มไิ ดเ กิดอยใู นโลกนี้ ใน
ลกั ษณะที่เปน รูป เสยี ง กลน่ิ รส โผฏฐัพพะและความคดิ นกึ ตา งๆ และเพราะเหตทุ ่อี มฤตธรรมนัน้ มิไดเ ปน สิง่ ทมี่ คี วามเกดิ ขนึ้ เชน นน้ั เอง จึงเปน
สิง่ ท่ไี มดบั คือไมตาย

ในทสี่ ดุ สหายคูนน้ั ไดต รงไปสูส าํ นักของพระผมู ีพระภาคเจา และถอื เอาพระพทุ ธองคเ ปนครู แทนครูสญชัยสืบไป พระองคท รงรบั เขาทั้ง
สองเขาเปนภกิ ษุ และตอ มาไดเปนพระอคั รสาวกของพระองค เนอ่ื งจากมคี วามรูสตปิ ญ ญาและความสามารถมาก และมนี ามซ่ึงรจู กั กนั ในโลกน้ี
วา “พระสารบี ุตร” และ “พระโมคคลั ลาน” บรรพชิตผูไดบ อกอมฤตธรรมแกทา นท้งั สองโดยคาถาเพียงสี่บาทนนั้ มนี ามวา “อัสสชิ”
เพราะฉะนัน้ คาถานัน้ จึงไดนามวา “คาถาของพระอัสสช”ิ สบื มา

มิใชเพียงแตอปุ ติสสะกับโกลิตะเทานัน้ ทเี่ ขา มาบวชเปน ภกิ ษกุ ับพระพทุ ธองค ขณะทีป่ ระทับอยูใกลน ครราชคฤหใ นคราวน้ี แตย งั มคี น
หนุมตระกลู สูงเปนจาํ นวนมาก ไดส ละบา นเรอื น มารดาบิดา ญาตใิ หญนอ ย แลว มาบวชเปนภกิ ษสุ าวกของพระองค ผมู ีนามทเ่ี รียกกันอกี อยาง
หน่ึงวา “พระศากยมหามนุ ”ี ทัง้ น้เี พราะเหตุทีพ่ ระองคท รงเปน ศาสดาแตกตางจากศาสดาอืน่ ๆ ในประเทศนั้น ในขอ ที่ทรงมพี ระชาตกิ าํ เนดิ อนั สูง
ศักดแิ์ ละประเสริฐ และทรงมีการบรรลุธรรมอนั สงู สดุ ซง่ึ เมือ่ ใครปฏิบตั ติ ามคําสั่งสอนของพระองคจนถึงที่สดุ แลว จักไดพนจากความทุกขท ้ัง
ปวง โดยสน้ิ เชงิ

ความจรงิ มีวา ในครงั้ น้ัน คนหนุมๆ ไดพากนั ออกบวชเปน จาํ นวนมาก จนถึงกับประชาชนแหงเมืองนนั้ พากนั รูสกึ ตกใจ ไมส บายใจ และ

บางพวกถึงกับโกรธแคน คนบางพวกไดไปรองทกุ ขกบั พระองควา ถา ยงั ออกบวชกันเปนจาํ นวนมากอยเู ชน น้ี ในไมชา กจ็ กั ไมมีคนหนมุ ท่ีจะ
ประกอบกิจการงานตามบานเรอื นอกี ตอไป เขาพากันกลา ววา ในไมช า จกั ไมมคี รอบครัวเพิ่มขน้ึ จักไมมีเด็กเกิดมา บานเมืองก็จะรกรา งวางเปลา
เพราะออกบวชเปนภิกษุกันเสยี หมด

พุทธประวัติ ฉบบั สาํ หรบั ยุวชน
พทุ ธทาสภกิ ขุ แปลและเรยี บเรยี งจาก ฉบบั ภาษาองั กฤษ ของ ภิกษสุ ลี าจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 13 เสด็จกบลิ พัสดุ
เมอ่ื พระเจาสุทโธทนะซ่งึ เปน พระพทุ ธบดิ า ไดท รงทราบขาววา บดั น้ีพระโอรสของพระองคไดต รัสรูเ ปนพระสัมมาสมั พุทธเจา แลว และ

กําลังประทับอยูท ่ีนครราชคฤห จึงไดท รงสง ผเู ดนิ ขา วไปกราบทลู เพือ่ ใหพระพุทธองคทรงทราบวา บัดน้ีพระพทุ ธบดิ าทรงชรามากแลว และได
ทรงขอรองใหพ ระองคเสด็จไปเพ่อื จะไดม โี อกาสเหน็ พระองคสกั ครัง้ หนง่ึ กอ นแตจะสิน้ พระชนม แตบงั เอิญคนเดินขาวซงึ่ พระเจาสทุ โธทนะ
ทรงสง ไปนัน้ ไดไปถงึ นครราชคฤหในขณะท่พี ระพุทธองคกาํ ลงั ทรงแสดงธรรมแกป ระชาชนอยู เขาจึงไดนง่ั ฟง ธรรมไปจนจบโดยยงั ไมไ ดทูล
แจง ขาวทต่ี นรับเอามา แตพระธรรมท่ีพระพทุ ธองคแ สดงนัน้ ปรากฏแกเขาวา มคี วามไพเราะ และมีความจริงแทอ ยา งนาอัศจรรย จนเมอื่ การ
แสดงธรรมจบลงแลว เขามคี วามพอใจและปลาบปลื้มในธรรมน้นั จนลืมเรือ่ งราวท่เี ขารบั รบั ส่ังมากระท่ังถงึ ลืมวา ตนเองเปนคนเดินขา ว ดังน้ัน
แทนทจี่ ะทลู แจง ขาว เขาก็ไดข อบวชเปนภิกษุและอยูอาศยั ฟง ธรรมของพระองคส บื ไป

พระเจา สุทโธทนะไดท รงคอยอยเู ปน เวลานาน มิไดเ ห็นคนเดินขาวของพระองคกลบั มา จึงไดท รงสงผเู ดนิ ขาวพวกอืน่ อีก ใหไ ปทูลแจงขาว
แกพระพทุ ธองค และเพ่อื ตดิ ตามขา วอนั เกี่ยวกับคนเดนิ ขา วชดุ แรกดวย แตค นเดนิ ขาวพวกทส่ี องนีก้ อ็ ยา งเดยี วกัน ไดไปถงึ ในตอนเยน็ ในขณะท่ี
ไดม ีการแสดงพระธรรมเทศนา เขาไดฟ ง ไดพ อใจ จนลืมการสง ขา ว และไดบวชเปนภิกษเุ สียโดยทํานองเดยี วกนั อีก พระเจาสทุ โธทนะไดท รง
สง ไปใหมเ ปน คร้ังที่สามทส่ี ี่จนถึงครั้งทเี่ กา เหตกุ ารณก เ็ ปนไปโดยทาํ นองเดยี วกันทง้ั สิ้น คือคนเหลา น้นั ไดหลงใหลในพระธรรมเทศนา จนลืม
ตวั เอง ลมื การแจง ขาว และไดบ วชเปนภกิ ษุเพื่ออยูฟ งพระธรรมเทศนาตอไป ดวยความกระหาย

พระเจา สุทโธทนะทรงประหลาดพระทยั เปนอยางยิง่ ในการทคี่ นเดนิ ขาวมิไดกลับมาเลยแมแตค นเดียว และเมอ่ื ทรงหมดความสามารถใน
การที่จะไดร ับขา วแตอยางใดแลว จงึ ไดทรงขอรองตอ พระนางยโสธรา ซ่งึ เปน พระสนุ สิ า (ลกู สะใภ) ของพระองค ใหทรงสงขาวเปน ของพระ
นางเอง ไปดบู า ง ผลก็เปนอยางเดยี วกนั สง ไปก่คี นๆ ก็มิไดรับขา วอยางใดกลับมา จนกระทั่งพระนางยโสธรา ก็ทรงหมดความสามารถ
เชนเดียวกันอกี

พระเจาสุทโธทนะทรงระลึกขึ้นไดว า มคี นหนมุ ในราชสาํ นักอยูคนหนงึ่ ชื่อวา “อุทายิ” เคยเปน เพ่อื นเลน คนโปรดของเจา ชายสิทธตั ถะต้ังแต

สมัยยงั เปน เด็กอยดู ว ยกัน พระองคท รงดาํ ริวา ถาหากสง อุทายนิ ไ้ี ปแลว บางทจี ะทําใหพ ระพุทธองคเสด็จมาสูนครกบิลพสั ดไุ ด ดงั นนั้ พระองคจงึ
ทรงสง อทุ ายิไปทลู อาราธนาใหพ ระพทุ ธองคเสดจ็ มาสนู ครกบิลพัสดุ เพ่ือเปน โอกาสใหทุกๆ คนในทีน่ ้ัน ไดเ ห็นพระพักตรของพระองคส กั ครัง้
หน่ึง โดยทคี่ นเหลานน้ั ก็คือพระบิดาของพระองค พระชายาของพระองค พระโอรสของพระองค และประชาชนพลเมืองซึ่งจะตอ งเปน ของ
พระองค ถา หากวามิไดทรงสละราชสมบัติออกไปผนวชเสีย นน่ั เอง

เมื่ออุทายิไดมาถึงนครราชคฤหแ ลว เขากไ็ ดทราบถงึ สาเหตทุ ี่วาทาํ ไมคนเดนิ ขา วเหลานนั้ จงึ ไมกลับไปสูนครกบลิ พัสดุเลยสักคนเดยี ว
ในขณะท่เี ขาเขาไป พอสกั วา ไดยินเสยี งที่พระพุทธองคท รงแสดงธรรมเทศนาเทา น้ัน เขาไดพยายามที่จะไมฟ ง พระธรรมเทศนาน้นั ตอไปอกี โดย
ท่ีกลัววา เขาจะตองกลายเปน อยา งเดยี วกับนกั เดินขา วคนกอ นๆ เมื่อจบการแสดงพระธรรมเทศนา เขาไดเ ขา ไปเฝาพระพุทธองค ถวายความ
เคารพอยา งสูงสดุ แลวไดกราบทูลพระองคว า พระบดิ าและพระชายา พระโอรส พรอ มทง้ั ชาวกบิลพสั ดทุ ้งั ปวง มีความกระหายถึงกับมีความรอน
ใจในการทจ่ี ะไดเห็นพระองคแ ละหวังในความกรณุ าของพระองควา จะโปรดเสดจ็ ไปเยยี่ มเขาโดยดว น พระพทุ ธองคไ ดต รสั ตอบดว ยความ
เมตตาเปนอยา งยิง่ วา พระองคไ มป ฏเิ สธในความประสงคข องคนเหลานน้ั และจะเสด็จไปสูนครกบลิ พสั ดเุ พอ่ื เยย่ี มเยียนเขาโดยเร็ว ดังนน้ั อทุ ายิ
จึงไดร บี กลับไปกราบทลู พระเจาสุทโธทนะใหทรงทราบวา พระสทิ ธัตถะในกาลกอ นนนั้ บัดนี้ไดเปนพระสมั มาสัมพทุ ธเจา ของชาวโลกแลว จกั
เสด็จมาสนู ครกบิลพสั ดุเพอ่ื กระทาํ หนาท่ีทบี่ ตุ รจกั ตองทําตอบแทนแกบ ดิ า ในไมชาทุกคนในนครกบลิ พสั ดุ นบั ตงั้ แตพ ระราชาลงไป มีความ
ยินดอี ยางย่งิ ทไี่ ดท ราบวา พระราชกุมาร ซ่งึ ไดละทง้ิ พวกเขาเปนเวลา 6 ปมาแลว ไปบวชเปนนกั บวช อาศัยอาหารของผอู น่ื เลี้ยงชวี ติ เพอื่ การ
บรรลุธรรมอนั สูงสุดนนั้ บดั น้ีไดป ระสพความสาํ เรจ็ ตามความประสงค ไดเปนพระสมั มาสัมพทุ ธเจา เปนศาสดาของคนทง้ั หลาย ไมเพียงแต
ของมนุษยเทา น้ัน แตยังเปน ศาสดาของเทวดาท้งั หลายดวย ทั้งจะเสดจ็ มาเยยี่ มเยยี นพวกเขาและบอกธรรมะทไ่ี ดต รัสรูนน้ั ใหแกเ ขา

ประชาชนเหลานัน้ ไดพากนั ทําความสะอาดถนนหนทางทุกแหง ในนครกบลิ พสั ดุ และประดับประดาบา นเรอื นดวยดอกไม ดวยธง ดวย
แถบผาสตี า งๆ กนั เตรยี มรับพระราชกุมารของตนๆ ในฐานะทเ่ี ปน ท้ังพระโอรสแหง พระราชาของตน และเปน ทั้งพระสมั มาสัมพุทธเจาดว ย
พระผูมพี ระภาคเจาไดเ สด็จถงึ นครกบลิ พัสดุในเวลาเยน็ วนั หน่ึง ไดประทบั อยูในอุทยานนอกนครตามธรรมเนยี มของนักบวชทงั้ หลาย ในวนั รุง
เชา ไดเสด็จเขา ไปบิณฑบาตตามถนนตางๆ ภายในเมือง ตามทีพ่ ระองคเ คยทรงกระทาํ เปนปรกติ ผูทไี่ ดเ หน็ พระองคเ สดจ็ ดาํ เนินบณิ ฑบาตแลว
บางคนไดเ ขาไปกราบทูลพระเจา สุทโธทนะใหทรงทราบ พระเจา สทุ โธทนะทรงสลดพระทยั พรอ มทั้งทรงพิโรธ ในการที่ไดทรงสดบั ขา ว
เชนน้ัน พระองครบั สั่งใหรีบขบั รถพาพระองคต รงไปยังถนนซ่ึงมีผูแ จงขา ววาพระพทุ ธองค กําลงั ทรงเท่ียวขออาหารอยอู ยา งคนขอทาน

เมื่อพระเจาสุทโธทนะไดเ สด็จมาถงึ ถนนสายนน้ั ก็ไดทรงทอดพระเนตรเหน็ พระพุทธองคก าํ ลังทรงดาํ เนนิ อยบู นทองถนน มบี าตรอยใู น
พระหัตถ อนั เตม็ ไปดวยอาหาร กําลงั บายพระพักตรมาตามทางที่ตรงไปสูพ ระราชวัง มีประชาชนหอ มลอ มถวายความเคารพอยูโดยรอบ แต
ความนอ ยพระทยั และความพโิ รธของพระเจาสุทโธทนะในขอ ทีพ่ ระโอรสของพระองคทรงกระทําภกิ ขาจารในถ่นิ แควนทีอ่ ะไรๆ ก็เปน ของ
พระองค ซึ่งพระองคจ ะถอื เอาได โดยไมต องมกี ารอนญุ าตเชนน้ี ยังคงกลัดกลมุ อยูในพระหฤทยั ของพระองคอ ยา งใหญหลวง พระองคไ ดเ สดจ็
ตรงไปยงั พระผมู พี ระภาคเจา ไดตรัสตัดพอ ดว ยพระสําเนยี งอนั แสดงความขดั แคน เขือเจอื ดวยความนอ ยพระทยั

“ลูกเอย นี่หรอื ท่ีเปน ขาวดที พ่ี อไดร ับ เพ่อื ทําอยา งนี้เทา นน้ั แหละหรือ ท่ีลกู ท้ิงบา นเมอื งของพอไป แลวเพ่ือกลบั มาเปน คนขอทาน เลยี้ งชวี ิต
วันหนึ่งๆ อยา งคนขอทานท่ัวไปในประเทศของพอ ลูก, เปน ลูกของพระราชา เปน รชั ทายาทของราชบัลลังกแนแลว หรอื โอ ! ลกู เอย, ในวันนี้
ลกู ไดท ําความเสื่อมเสยี แกพ อ และแกร าชวงศของเจา อยา งทีส่ ุดแลว เคยมคี รงั้ ไหนบาง ทีว่ งศตระกูลของเจาเคยทําอยางนี้ เคยมคี รัง้ ไหนบาง ท่ี
พวกเราเคยเท่ียวขออาหารอยางคนขอทานเชนนี้ ”

พระพุทธองคไ ดต รัสตอบแกพ ระบดิ า ซึง่ ทรงกร้ิว เพราะความเขา พระทยั ผดิ อยางเรยี บๆ วา “ดูกอ นมหาราช, นแี่ ลเปนการกระทําท่วี งศ
ตระกูลของอาตมาไดเ คยปฏิบตั กิ นั มาแลว อยา งแทจ รงิ ” พระเจาสุทโธทนะไดท รงตวาดขนึ้ วา “เทาที่มนษุ ยเ ขาจาํ กันไดน ั้น วงศตระกลู ของเจา
เปน เจาแผนดินกันทุกคน ไมม ีใครสักคนเดียวเคยทาํ สง่ิ ทน่ี าอดสงู เชนน”ี้

พระองคไ ดตรสั ตอบอยา งเรียบๆ สบื ไปวา “ดกู อนมหาราช, ขอ น้ันก็เปน ความจริงเหมือนกนั แตในที่นี้อาตมาไมไ ดห มายถึงการสบื ตระกูล
อยางชาวโลกเชนน้ี บัดน้ี อาตมาเปน ผูถูกนับเนอื่ งเขาในตระกลู ของพระสมั มาสมั พุทธเจาท้ังหลาย ที่ลวงมาแลว อาตมาหมายถงึ พระพทุ ธเจา
เหลาน้ันเอง เม่ือกลาววา อาตมาไดท าํ ตรงตามท่วี งศต ระกูลของอาตมาไดเ คยทาํ มาแลว พระพุทธเจา ทง้ั หลายในกาลกอน ไดทรงกระทาํ ดง่ั น้ีมา
ดว ยกนั ท้ังน้ัน และการทาํ อยา งนีเ้ ทานน้ั ท่ีถูกตอ งและเหมาะสมแกพระพทุ ธเจา ท้ังหลาย อาตมาจงึ ไดก ระทาํ อยางเดยี วกนั ”

เม่ือพระพุทธองคท รงดาํ เนนิ ไปตามทอ งถนนพรอมกบั พระพุทธบดิ าตรงไปยงั พระราชวังนนั้ พระองคไ ดตรัสแกพ ระบดิ าวา พระองคมิได
เสด็จกลับมาสบู านเกดิ ของพระองคอ ยา งคนสิน้ เน้ือประดาตัวที่กลบั มามอื เปลา พระองคไ ดต รัสยืนยันวา พระองคไดน ําเพชรพลอยอนั มคี า สงู
เกนิ กวา ท่ีจะตีคา ไดต ดิ ตัวมาดวยเปน อนั มาก เปน เพชรพลอยที่มคี า สูงสุดในโลก เปน เพชรพลอยแหง สจั จธรรมท่สี ามารถนําคนไปสคู วามสขุ อนั
ไมเ ปลี่ยนแปลงของพระนฤพาน

เมื่อพระองคไ ดเ สดจ็ มาถึงพระราชวังแลว พระองคไดทรงแสดงธรรมอันเปนทางแหงความดับทกุ ขโดยสิน้ เชงิ ทีพ่ ระองคท รงคน พบ แก
พระพุทธบิดาและคนอน่ื ๆ อยางละเอยี ดลออชัดเจนแจม แจง จนเปน ทเี่ ขา ใจแกคนทั้งหลายในท่ีน้นั และพากนั ยอมรบั ธรรมะนนั้ ไปประพฤติ

ปฏิบัติ ในฐานที่เปน สาวกของพระองคสบื ไป และในเวลาภายหลังตอ มา พระโอรสของพระพทุ ธองคซ งึ่ มีนามวา ราหุล น้นั ก็ไดอ อกบวชดวย
เหมอื นกัน

พุทธประวัติ ฉบบั สําหรับยวุ ชน
พทุ ธทาสภกิ ขุ แปลและเรยี บเรียงจาก ฉบบั ภาษาองั กฤษ ของ ภกิ ษุสีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 14 พุทธกิจประจําวัน
พระองคไ ดทรงทําการเทศนาสัง่ สอนมหาชน รวมท้ังสิ้นเปน เวลา 45 ป ตลอดเวลาเหลานี้ พระองคไ ดเ สดจ็ ทอ งเท่ยี วไปในดนิ แดนแหง

ประเทศอนิ เดยี ภาคเหนอื ซ่ึงบดั นเี้ ปน มณฑลอธู และเบ็งกอลเหนอื เปน สว นใหญ นอกจากในฤดูฝนแลว พระองคไ มค อ ยทรงพักคางคนื ทใี่ ดเกิน
กวา 2-3 คืน ในฤดูฝนอนั เปน เวลาจาํ พรรษา สวนมาพระองคประทับอยทู ส่ี วนเวฬวุ ัน ซงึ่ พระเจา พิมพิสารนอ มถวาย ใกลน ครราชคฤห หรือทีเ่ ช
ตวนั ซ่ึงอนาถบิณฑกิ เศรษฐสี รางถวาย ใกลนครสาวัตถี ตลอดเวลาเหลาน้ี พระองคท รงบาํ เพญ็ พทุ ธกจิ ประจําวันดงั่ นี้ คอื พระองคท รงตนื่ จาก
บรรทมกอนเวลารงุ สาง ทรงชําระพระสรีรกายแลว ทรงกระทาํ สมาธิสอดสองอปุ นสิ ยั สตั วท งั้ หลายวา ผูใ ดมอี ุปนิสัยแกกลาสมควรไดร ับธรรม
เทศนาในวนั นี้ กจ็ ักเสดจ็ ไปโปรดเขาในวันนัน้

ครน้ั เวลารุง สวางแลว พระองคทรงจีวรถอื บาตรในพระหัตถ เสด็จไปบณิ ฑบาตตามหมบู า น ซึง่ อยใู กลทีท่ ี่พระองคป ระทับ ทอดพระเนตร
จับอยทู ่พี ้นื ดิน จากบานโนนสูบานนี้ ทรงรบั อาหารตามแตผูม ีใจบุญจะถวายสิ่งใด โดยใสลงในบาตรของพระองค บางคราวเสดจ็ ไปแตพระองค
เดียว บางคราวเสดจ็ ไปพรอ มกบั ภกิ ษุสงฆ เดนิ เปน แถวเดียวเรียงองคไมลกั ลั่น ทกุ องคถือบาตรอยูใ นมอื มีกริ ิยาอาการสงบเสงยี่ ม และแชมชืน่
เหมือนกนั หมด ในบางคราวมีคนบางคนอาราธนาพระองคใหฉันอาหารบิณฑบาตตามบา นเรอื นเขา ในกรณเี ชนนท้ี ่ีเปนการสมควรไดท รงรบั
อาราธนา ประทบั นง่ั เหนอื อาสนะที่เขาจดั ถวาย ทรงฉันอาหารจากบาตรทเี่ ขารับไปจากพระองค เพ่อื บรรจุอาหารที่ดที ี่สุดแลว นํากลบั มาถวายแก
พระองค เม่ือเสรจ็ ขากการฉันและลา งพระหตั ถแ ลว พระองคจกั ตรสั สนทนากบั บุคคลทอ่ี ยูในทีน่ ้ัน โดยทรงแนะนําช้ีแจงใหเขารจู ักส่ิงทดี่ แี ละ
ช่วั ทเ่ี ปน ไปเพอื่ สุขและทุกข ทง้ั ในโลกนแี้ ละโลกอื่น ทรงช้ีชวนใหบ คุ คลเหลาน้ันมคี วามกลา หาญในการทจี่ ะปฏิบัติ หลังจากนนั้ พระองคจกั
เสด็จกลบั ไปสูทีป่ ระทบั ที่พระอาราม

ณ ที่นนั้ พระองคจะประทบั น่งั เงยี บๆ อยูในเรือนพกั ตามโคนตน ไมใ นบริเวณใกลเคียง ทรงรอคอยจนกระท่งั ภิกษทุ ้งั หลายซงึ่ อยอู าศยั กับ
พระองคเ สรจ็ จากการฉันอาหารบณิ ฑบาตดว ยกนั ทกุ องค และพระองคจ กั เสดจ็ ไปทรงพกั ผอ นในท่ีประทับสว นพระองค ทรงลา งพระบาทแลว
เขาไปสหู อ งท่ีประทบั ชวั่ ขณะหน่ึง เมอ่ื ภิกษุประชมุ พรอมกนั ในโรงท่ีประชมุ เพอ่ื การสนทนาแลว พระองคจักเสดจ็ ไปตรัสขอความเรอ่ื งใดเรือ่ ง

หนึง่ ซ่งึ เหมาะสมแกท ี่ประชมุ นัน้ หรอื ท่ีภกิ ษเุ หลา นน้ั กําลังพูดคางอยู พระองคจ ักทรงเรา ใจใหภ ิกษุเหลา น้ันมคี วามพากเพยี รในการศกึ ษา และ
การปฏิบัตพิ ระธรรมวินัย ดว ยความมุงหมายทจ่ี ะใหล ุถึงจุดหมายปลายทาง คอื นิพานเสียแตในชาตอิ ันเปนปจจุบันนท้ี ุกคราวไป

เมอื่ พระองคต รสั ขอ ความเหลา นนั้ จบลงแลว มกั จะมีภิกษบุ างรูปทลู ขอใหพ ระองคท รงบอกขอธรรมสาํ หรบั การบําเพ็ญภาวนาของตน
โดยเฉพาะในขอใดขอหนงึ่ ซงึ่ เหมาะแกอ ปุ นสิ ัยของตน พระองคก ็จะทรงพนิ จิ พจิ ารณาและประทานบทธรรมท่เี หมาะสมท่ีสดุ สาํ หรับภกิ ษุรูป
นนั้ จะเปน บทท่ยี ากหรืองา ยยอมแลว แตพระองคจะเห็นสมควรวา ภกิ ษุรูปน้ันเปนผมู ีความสามารถเพียงใด และไดบาํ เพญ็ มาแลวอยา งไร ภกิ ษุ
ทงั้ หลายจกั เลิกประชุมเมอ่ื ถงึ เวลาสมควร ตางรปู ตา งจกั ไปสทู ่ีสงดั มโี คนไมหรือปา ไมหรอื เรือนรางเปนตน เพือ่ บาํ เพ็ญภาวนาตามบทธรรมที่ได
รับมาจากพระพทุ ธองค สว นพระพุทธองคก็เสด็จกลบั ไปสทู ่ปี ระทบั ท่เี ปน สว นพระองค

หากเปน ฤดูรอน พระองคจ ักทรงพกั ผอนอยู ณ ทีใ่ ดทหี่ นึ่ง จนกระทัง่ เพียงพอแกพ ระอธั ยาศัย ในขณะนเ้ี ปน โอกาสท่ีประชาชนตามหมูบา น
หรอื จังหวดั ใกลเคียงจกั มาเฝา พระองคใ นตอนเย็น บางพวกกน็ ําสิง่ ของมาถวาย บางพวกก็มาเพอ่ื ฟง ธรรม พระองคจะแสดงธรรมดวยพระกริ ยิ า
วาจาท่ีนา เลือ่ มใส โดยวธิ ที ี่จะใหค นทุกคนในทน่ี ้นั ไดความรูค วามเขา ใจ ไมว า จะเปน คนยากจน หรอื คนมัง่ มี คนเรียนมากหรือคนเรยี นนอย ทุก
คนในท่นี ้นั จะรูสึกราวกะวา พระองคไดต รสั ตอบขอ ความเหลา น้ัน เพอ่ื เขาเองโดยเฉพาะจนตลอดเวลา ไมมคี วามรสู ึกวา มเี รือ่ งอน่ื ที่ตรัสสําหรบั
บุคคลอน่ื แมแ ตห นอ ยเดียว เมอ่ื จบพระธรรมเทศนาแลว ทุกคนมคี วามพอใจ และปลาบปลมื้ สรรเสริญพระธรรมเทศนา ประกาศตนเปนผูร ับนบั
ถอื พระธรรมและปฏิบตั ิตามอยางเครง ครัด จนตลอดชวี ติ ตอ พระพักตรข องพระองค ทุกคนกลับไปบา นดวยใจที่เตม็ เปย มไปดว ยธรรมะทตี่ นได
ยนิ ไดฟ งทัง้ หมดในวนั น้ัน

เม่อื คนเหลานนั้ กลบั ไปแลว พระองคจ ักเสด็จไปสูทส่ี รงนํ้าแหงใดแหงหนงึ่ ในพระอาราม ถา มีสระหรือบึงที่เหมาะสมแกก ารสรงในบรเิ วณ
ใกลเคยี งพระองคจกั เสดจ็ ไปสรง ณ ทนี่ ้นั เปนการชําระภายในเวลาเยน็ หลงั จากนน้ั แลว จักทรงพักผอ นระงบั พระทยั ดวยสมาธิอยา งใดอยางหนึ่ง
เปนเวลาพอสมควร

ตอนนี้เปน เวลาเย็นมากแลว เปน โอกาสของภิกษุบางพวกซ่งึ ไมไดอ ยูอ าศยั กบั พระองค ไดเดนิ ทางมาจากที่อ่ืนเพ่อื เฝา พระองคเ พอ่ื การเยีย่ ม
เยียน หรอื เพอ่ื ขอรบั พระพุทธโอวาทอยา งใดอยา งหน่ึง ตามความปรารถนา พระองคท รงตอ นรบั ปราศรยั แกภ กิ ษุเหลา น้นั และประทานคาํ สั่ง
สอนชี้แจงตลอดจนถึงทรงอธบิ ายธรรมะที่ยากๆ ใหเปน ทเ่ี ขา ใจแกภ ิกษเุ หลานนั้ จนกระทัง่ ทูลลาพระองคก ลับไปดว ยความพอใจและราเรงิ

พระองคไดท รงพยายามกระทํากิจเหลาน้ี ดว ยความกรณุ าและความอดกลนั้ อดทน และเต็มพระทัยอยา งยิง่ ตลอดเวลา 45 ป ทพี่ ระองคทรง
ปฏบิ ัตติ อ ภิกษทุ ั้งหลายเปน ประจําวันทุกๆ วนั มิไดข าด ในการตอบปญ หาและอธบิ ายขอยุงยากตา งๆ ไมเ คยมสี ักครงั้ เดียว ท่ีพระองคไดทรงขดั
พระทัยในการถามของผถู าม หรอื ทรงราํ คาญขดั เคอื งแกผหู นึง่ ผใู ดทไี่ ดท ูลถาม ไมวาเขาจะมาถามอยางมติ รหรืออยางศตั รู และไมมีปญ หาใดๆ ท่ี
มผี ถู ามแลวพระองคจ ะทรงตอบไมไ ด

พระองคทรงพรอ มอยูเสมอ ทจ่ี ะตรสั แกบุคคลนานาชนิดที่มาเฝาพระองค ดว ยถอยคาํ อนั เหมาะสม ไมว าเขาจะมาถามเพราะอยากรูอยาก
เขา ใจหรือวาจะมาลอ ถามใหพ ระองคทรงติดกบั จนมุมในถอ ยคาํ ของพระองคเ อง สาํ หรบั ผูทม่ี าถามดวยความอยากรใู นขอ ธรรมทลี่ ึกซึ้งตางๆ นั้น
พระองคไ ดป ระทานคาํ ตอบท่ีสําเร็จประโยชนแกคนเหลานั้น และเปน ทพี่ อใจอยางย่ิง สาํ หรบั บางคนทม่ี าเพอ่ื ทาทายหรือลองดกี ับพระองคนัน้ ก็
มอี ยูบอยๆ ทีไ่ ดพายแพแกพระปรีชาของพระองค จนถงึ กบั ยอมรบั นบั ถือถอยคาํ ของพระองค หรือยอมบวชเปนสาวกผูจ งรักภกั ดตี อ พระองคจน
ตลอดชวี ิต

ในตอนพลบ เมอื่ ทรงเหน็ดเหน่ือยดวยการน่ังตลอดวัน พระองคจ ักทรงดาํ เนนิ ไปมาในที่ใดทห่ี น่งึ ในพระอารามนั้น เพือ่ เปน การบาํ บดั
ความเม่อื ยขดั ทเ่ี กิดข้นึ แกร า งกายของพระองค จนกระทัง่ มีความสดช่นื และคลอ งแคลวดังเดมิ เมอื่ ไดท รงจงกรมดงั กลาวน้ี จนพอแกพ ระอัธยาศยั
แลว พระองคก็พรอมที่จะทรงสนทนากบั ภกิ ษสุ งฆอีกระยะหน่ึง ในตอนคํา่ ทกุ ๆ คืน

ในเวลาจวนดึก เปน โอกาสท่ีบคุ คลชนั้ สูงมีพระราชาแหง นครนัน้ ๆ เปน ตน จะไดพากนั ไปเฝาเพือ่ ทรงสนทนา และไตถ ามปญ หาบาง
ประการตามท่อี ยากจะทราบ พระองคจ ะตรัสตอบแกไขปญ หาของอิสรชนเหลา นั้นจนเปนท่พี อใจและพากนั กลบั ไป ในเวลาอนั สมควร หลังจาก
นั้นแลว พระองคจ กั ทรงพักผอ นบรรทมหลบั ดว ยอาการท่เี รยี กกนั วา ประทับสีหเสยยา คือการนอนตะแคงทางเบอื้ งขวา มีเทาซอ นเหล่อื มกัน มี
พระหัตถวางพาดไป ตามยาวแหง ลาํ ตัว พระหตั ถขา งหน่ึงงอพบั เขา มาวางแนบอยูขางพระเศียร ดงั ทจ่ี ะเห็นไดจ ากแบบพระพทุ ธรูปบรรทมท่ัวๆ
ไป ทรงกาํ หนดสติในการลุกเมื่อถึงเวลาจะตองลุก แลว กบ็ รรทม พระองคท รงตื่นบรรทมในเวลาประมาณ 2 ชั่วนาฬกิ ากอนเวลายาํ่ รงุ แลว ทรง
บําเพ็ญพทุ ธกิจดวยการเขา สมาธภิ าวนา ตรวจสอ งอุปนสิ ัยของสตั วผ ูควรรบั ธรรมเทศนาในวนั รุง ข้นึ สบื ไปอีก

ตลอดเวลา 45 พรรษา แหงการเทศนาสั่งสอนของพระองคนั้น พระองคไ ดทรงบาํ เพ็ญพุทธกิจอยางครบถวน ดงั กลาวน้ีทกุ ๆ วัน เวน แตคราว
เดนิ ทาง พระองคไ ดท รงใชเวลาของพระองคใหห มดไปในการส่ังสอน มิใชเพยี งแตทางธรรมะในพระศาสนาเทา นน้ั แตย ังไดท รงตอบปญ หา
และช้แี จงขอความอันเก่ียวกับการครองชวี ติ อยางชาวโลก แกผ ทู ่ปี ระสงคจ ะทราบพรอ มกนั ไปดวยในหมปู ระชาชน ซ่งึ พระองคไดเ สดจ็ ผานไป
อยางเหมาะสมแกเหตุการณแ ละบุคคลในทนี่ ้ันๆ ดวยพระปญญาอันรอบรแู ละเฉยี บแหลมของพระองค

ตวั อยา งในเรอ่ื งนี้ คอื คร้งั หน่ึงเม่อื พระองคประทับอยทู ี่พระอารามเชตวนั ใกลเ มืองสาวตั ถี ประชาชนชาวนครกบลิ พัสดุและชาวนครโกลยิ ะ

กําลงั วิวาทกนั ดวยเรือ่ งการทดนํ้าเพื่อทํานา เวลาน้นั เปน คราวทฝ่ี นแลงไมต กเปนเวลานานเกนิ ไป ลาํ ธารท่ีมีอยใู นระหวา งเนอื้ นาของชนชาว
นครกบลิ พัสดุและชาวโกลิยะ ไดแ หงขอด จนมีน้ําเหลืออยเู พยี งเลก็ นอย คนเหลาน้นั ตางฝายตา งตองการจะไดนาํ้ ท้ังหมดนนั้ มาเปน ของตวั โดย
ไมแ บง ใหอ ีกฝายหน่ึงเลยจงึ เกิดทะเลาะวิวาทกนั เตรียมพรอ มทีจ่ ะรบกันและฆา กนั เพื่อใหไ ดน ้าํ ตามความตอ งการของตน

ชาวเมอื งกบลิ พัสดุ ลว นแตเปน พระญาตวิ งศ และเปนบุคคลในประเทศของพระองคโดยตรง เมือ่ พระองคทรงทราบวาคนเหลา น้ี จะทําการ
รบพุงลางผลาญพวกโกลยิ ะ กท็ รงสงั เวชพระทยั ในการทีพ่ ระญาตวิ งศข องพระองคเองจักทาํ การลา งผลาญผอู ื่น หรือถงึ กบั ลา งผลาญตวั เองดวย
เพื่อประโยชนแ ตนา้ํ หนอยเดยี ว ดังน้ันพระองคจ ึงไดเ สดจ็ ไปสูสถานท่ี ซึ่งคนทัง้ สองฝายกําลงั เตรยี มอาวธุ พรอ มจะประหตั ประหารกันอยแู ลว
เมอ่ื พระองคไ ดเสดจ็ ไปถึงท่นี นั่ ไดตรัสแกคนเหลา น้ันและทรงโตต อบกัน ดังตอไปน้ี

“ดกู อ นเจาศากยะ และนกั รบทั้งหลาย ทานทง้ั หลายจงฟงเราพดู กอ น ทานทง้ั หลายจงตอบเราตามทเี่ ปน จรงิ ทานทัง้ หลายเตรยี มพรอ มท่จี ะ
ฆาฟน กนั และกนั ดวยเร่อื งอะไร ”

“เราจะรบกันเพื่อน้าํ ในลาํ ธารนี้ ซ่งึ เราแตละฝายตองการจะไดนาํ้ ไปหลอเล้ยี งนาอนั แหงแลงของเรา” เสียงตอบมาจากทงั้ สองฝงของลาํ ธาร
“ถูกแลว แตจ งบอกเราตามท่ีเปนจรงิ กอ นวา ส่งิ ไหนเปนส่ิงทม่ี ีคามากกวา กัน ในระหวางสิง่ ทงั้ สอง คือน้าํ นิดหนึ่งในลาํ ธารน้ี กบั โลหติ ใน
เสนเลอื ดของคนจํานวนมาก โดยเฉพาะกค็ อื โลหิตในการของบรรดาเจาชายและนักรบผูกลาหาญทัง้ หลายเหลาน้ี ”
“เลือดในกายของบรรดาเจาชายและนักรบทัง้ หลายเปนส่งิ ทีม่ คี ามากกวา น้ําในลาํ ธารน้ีมากนกั ”
“เม่อื เปนดังนน้ั แลว เปนการถูกตองและสมควรหรือ ในการท่ีจะนาํ เอาโลหิตอันมีคา มากน้ันมาพราเสยี เพ่อื ประโยชนแ กนา้ํ อนั มคี า เพยี งนดิ
เดียว ”
“ขา แตพระองค เปนการไมสมควรจริงๆ มนั เปน การไมถูกตอ ง ไมสมควรในการทจี่ ะเอาของมคี า มาพรา เสียเพื่อของมคี า นิดหนอ ยเชนน”ี้
“ถาเปน เชน นนั้ จริง ทานท้งั หลายจงรบความโกรธของทานทั้งหลายใหช นะเถิด จงวางอาวุธสําหรบั ฆา ฟนกนั น้นั เสยี แลว มาทาํ ความตกลง
กนั ดว ยความสงบ ในระหวางพวกทานผูฆา ความโกรธไดแลว ดวยกันทุกคน”
พวกกบิลพัสดุแ ละพวกโกสยิ ะทงั้ สองฝาย ไดรสู ึกละอายในความโงเ ขลาขาดความรสู ึกผดิ ชอบชว่ั ดขี องตนเอง ดงั ที่พระพุทธองคไดท รง
ชี้ใหเ ห็น จึงไดพากันทําตามคาํ แนะนําของพระองค ทําความตกลงแบง ปนนา้ํ ใหแ กก ันและกันโดยเสมอภาค และอยูกันอยางเปน สขุ สบื มา

พทุ ธประวัติ ฉบับสําหรับยุวชน
พทุ ธทาสภกิ ขุ แปลและเรยี บเรยี งจาก ฉบบั ภาษาองั กฤษ ของ ภกิ ษสุ ีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 15 พระนางมหาปชาบดี
คร้ังหน่ึง พระเจา สทุ โธทนะพระพทุ ธบิดาไดป ระชวรหนกั พระพทุ ธองคไดท รงพาพระนันทะนองตางมารดาของพระองค และพระอานนท

ลกู เรยี งพี่เรยี งนองของพระองค ซ่ึงบดั น้ีไดผ นวชเปนภกิ ษแุ ลว พรอมทั้งพระสารีบุตรและพระโมคคัลลานะเสดจ็ ไปสูนครกบิลพัสดุ เพือ่ การ
เยี่ยมเยียน ในตอนแรก ดว ยการไดเ ห็นพระพุทธองคซ่ึงเปน โอรสสุดท่รี กั อีกครัง้ หนึง่ พระเจา สุทโธทนะไดคอ ยทรงทเุ ลาข้นึ และทกุ ๆ คนคิดวา
พระองคจะตอ งทรงหายประชวร แตอ าการทุเลานไ้ี ดเปน ไปช่ัวขณะหนงึ่ เทานัน้ พระองคท รงมคี วามชรามากเกินไปกวาทีจ่ ะมกี าํ ลงั ตา นทาน
ความเจ็บไข ในสองสามวันตอ มาไดกลับประชวรหนักยง่ิ ขน้ึ ไปอีก และไดสิน้ พระชนมลงในทา มกลางความโศกเศรา ของคนทั้งหลาย

เม่ือพระราชสวามสี น้ิ พระชนมลงดัง่ น้ี พระนางมหาปชาบดี ผเู ปน พระมารดาเล้ียงของพระพทุ ธองค ซึ่งไดเ ลย้ี งพระองคมหาราวกะวา เปน
โอรสของพระนางเองนั้น ไมทรงประสงคทจี่ ะอยเู ปนฆราวาสอกี ตอ ไป พระนางทรงมคี วามโศกเศราในการสิ้นพระชนมของพระสวามี
ประกอบกับความพอพระทยั ในการประพฤตพิ รหมจรรย จึงมพี ระประสงคจะออกผนวชเปน บรรพชติ ในสํานกั ของพระองค เพือ่ รับคาํ แนะนําสงั่
สอนโดยใกลชิด พระนางไดทรงพาสภุ าพสตรอี กี จํานวนหนง่ึ ซ่ึงไมย อมอยโู ดยปราศจากพระนางโดยจะติดตามไปในทท่ี กุ หนทุกแหงดวยกนั
ไปเฝาพระผูม ีพระภาคเจาและทูลขอรอ งใหท รงเมตตากรุณายนิ ยอมรับสตรบี วชเปนบรรพชิต อยูภายใตก ารแนะนําสง่ั สอนของพระองคโ ดย
ใกลชดิ เชนเดยี วกบั ภิกษทุ ้ังหลาย แตแมพ ระนางจะไดทรงวิงวอนถงึ 3 คร้งั 3 หน ใหพระองคท รงรบั พระนางและสภุ าพสตรเี หลานน้ั เขา บวช
เปนนักบวชสตรอี ยกู บั พระองค พระองคก็ไดท รงปฏเิ สธโดยทรงขอรอ งอยา ใหพ ระนางทลู ขออนุญาตเชน นน้ั กับพระองคเ ลย พระนางมหาปชา
บดีทรงโศกเศราเปน อนั มากในการทพ่ี ระพทุ ธองคท รงปฏเิ สธ พระนางและสภุ าพสตรเี หลา น้นั ไดพ ากันรองไหเ พราะเหตุน้ัน

เมอ่ื ทรงปลงพระศพพระเจา สทุ โธทนะสิ้นสดุ ลงแลว พระพทุ ธองคไ ดเ สดจ็ จากนครกบิลพสั ดุ ทรงจาริกไปตามสถานท่ีตา งๆ จนกระทง่ั สมัย
หนึ่งไดเสดจ็ ถงึ เมืองเวสาลี และประทบั อยู ณ ปา มหาวนั พระนางมหาปชาบดีไดต ดั พระเกศาของพระนางออก ทรงครองผาอยางนักบวช พรอ ม
ดว ยสภุ าพสตรีจาํ นวนหนึ่งดังทก่ี ลา วแลว ไดเสด็จไปตามหนทางที่จะไปสูเมอื งเวสาลี ทรงดําเนนิ ดวยพระบาททลี ะเลก็ ละนอย ลว งเวลาเปนอนั
มาก จนกระท่ังถึงปา มหาวัน อันเปน ทซี่ ่ึงพระพทุ ธองคกําลงั ประทับอยู

เม่อื เสดจ็ ถึงทน่ี ้นั แลว มีฝาพระบาทบวมพอง เพราะการเดินทางไกล มีฝุนจบั ทวั่ ทั้งองค ซบู เศรา และออ นเพลยี พระนางไดป ระทบั ยนื กัน
แสดงอยูขา งนอกพระวหิ าร พระอานนทไ ดมาพบพระนางซึ่งกาํ ลงั ยนื อยใู นพระอาการทน่ี า สมเพชอยา งยิ่งเชน นน้ั ไดทลู ถามถงึ ตน เหตเุ พอ่ื ทราบ
วา ทําไมจงึ เปน เชน นนั้ และพระนางกันแสงเพราะเหตุใด

พระนางไดตรสั ตอบวา “ทานอานนท พระผมู ีพระภาคเจาไมท รงอนญุ าตใหสตรลี ะจากเรือนบวชเปน บรรพชิต อยูป ระพฤติธรรมวินยั กบั
พระองค อิฉนั ไมป รารถนาจะเปนอยางอ่นื ปรารถนาจะบวชแตอ ยา งเดยี วจงึ ตองรอ งไห”

พระอานนทไ ดต อบวา “พระบตุ รแี หง ราชวงศโคตมะจงรอกอน ถาเรอื่ งเปนดังน้ี อาตมาจักวงิ วอนขอรองใหพระผูมพี ระภาคเจาโปรด
ประทานพระอนญุ าตใหส ตรีไดบ วชประพฤตธิ รรมวนิ ัยในสาํ นกั ของพระองค เชนเดยี วกบั ภกิ ษทุ ง้ั หลาย” พระอานนทไดพ ยายามกระทําตามท่ี
ไดใหส ัญญาแกพระนางมหาปชาบดี เม่ือไดไปถึงทป่ี ระทบั ของพระพุทธองคแลว ไดทาํ การวงิ วอนดวยความเคารพนอบนอมอยางสงู สดุ เพื่อให
ทรงเมตตาแกส ตรีท้งั หลายโดยโปรดประทานอนญุ าตใหบ วชได โดยทํานองเดยี วกับบรุ ษุ

พระดาํ รัสตอบของพระพุทธองคต อพระอานนทใ นขณะนัน้ มีวา “อยาเลย ! อานนท, อยา เลย ! อยา ขอส่ิงเชน นก้ี บั เราเลย” พระอานนทกม็ ิได
หมดความพยายามหรือทอ ถอย ไดท ูลวงิ วอนแลววงิ วอนอีก เปน คร้งั ทสี่ องและทีส่ าม ดว ยคําวิงวอนอยางเดยี วกัน และทุกครั้งพระองคไดทรง
ปฏเิ สธดวยคาํ ปฏิเสธอยางเดยี วกนั

พระอานนทไ ดท รงราํ ถึงอยใู นใจวา “พระพุทธองคไ มป ระทานพระอนุญาต เม่อื ถูกทลู ขอตรงๆ แตบ างทีพระองคอ าจจักทรงอนุญาต ถาเรา
จักใชวธิ อี ืน่ ” ดังนนั้ ทานจงึ ไดกราบทูลถามพระผูมพี ระภาคเจาวา “ขาแตพระผูม ีพระภาคเจา ถาหากวาสตรีไดสละเหยาเรอื นแลว ออกบวช
ประพฤตพิ รหมจรรยในธรรมวนิ ยั ของพระตถาคตอยางเครงครัดแลว เธอเหลาน้นั จะสามารถบรรลุธรรมวิเศษท้ังสช่ี ้ัน ตามลําดับแหงอฏั ซงั คิก
มรรคเพ่อื ลถุ ึงนิพพานไดหรือไม พระเจา ขา ”

พระพุทธองคไดตรสั ตอบวา “อานนท ถาสตรสี ละเหยาเรอื น ออกบวชในธรรมวนิ ัยนี้ ก็อาจเปนพระอรหนั ต ลถุ ึงนิพพานไดใ นชาติอันเปน
ปจจบุ นั น้เี หมือนกัน”

พระอานนทไดก ราบทลู วา “ถาเชนน้นั แลว ขอพระผมู พี ระภาคเจา ไดโปรดพจิ ารณาดูเถดิ พระนางมหาปชาบดีแหงราชวงศโ คตมะ ไดเปนผู
มพี ระคณุ ตอ พระผมู ีพระภาคเจาอยา งสูงสดุ พระนางเปน พระกนิษฐภคนิ ีแหง พระมารดาของพระผมู ีพระภาคเจาเอง และทรงเปนพระมารดาบุญ
ธรรมเปน ผูฟ มู ฟก ทะนถุ นอม และถวายนมแทนพระมารดาแกพ ระผูม ีพระภาคเจา พระนางไดท รงเล้ยี งดู และไดทรงอบรมสง่ั สอนพระผมู ีพระ
ภาคเจา มาตงั้ แตพระมารดาสิ้นพระชนม ขา แตพ ระผูม พี ระภาคเจา ขอพระองคไดโ ปรดประทานพระอนุญาตเพอ่ื เหน็ แกพระนาง ใหส ตรที งั้ หลาย
ท่ีสละเหยา เรือนไดบ วชเปนบรรพชติ ประพฤตพิ รหมจรรย ในธรรมวนิ ยั ของพระผมู พี ระภาคเจา อยา งเดยี วกบั บุรษุ เพอื่ บรรลถุ งึ ธรรมอัน
ประเสริฐ ทพ่ี ระองคมไี วโ ปรดประทานแกช าวโลกในชนั้ สงู สุดน้ันเถดิ พระเจาขา”

พระผมู พี ระภาคเจา ไดต รสั วา “เอาละ อานนท ถาพระนางมหาปชาบดีแหงราชตระกลู โคตมะเต็มพระทยั จะถือกฎอนั เฉยี บขาด 8 ประการ
ตอไปนอ้ี ยางเครง ครัดแลว ก็ใหถอื วา น่ันแหละ เปนการบรรพชาอปุ สมบทของพระนางเถิด” ตอจากน้ันพระผูมพี ระภาคเจา ไดตรัสแกพ ระ
อานนทถึงกฎ 8 ประการนน้ั วา

• สตรีผูบวชแลว แมนานเทา ใดกต็ อ งทาํ ความเคารพแกภ กิ ษผุ ูบวชแลว แมวันเดยี ว
• ตอ งไมอยอู าศัยในถ่ินที่ซ่ึงไมม ภี กิ ษุอยดู ว ย
• ตองรับคาํ สง่ั สอนจากภกิ ษซุ ่ึงสงฆไ ดมอบหมายหนาที่ ใหเปนผสู ง่ั สอนทุกๆ ก่ึงเดือน
• ตอ งปวารณาเปดโอกาสใหส งฆทั้งฝายภิกษุและภกิ ษุณี วากลา วตกั เตอื นช้ีโทษได ในวันปวารณา
• ถามอี าบตั โิ ทษอนั ชวั่ หยาบ จักตอ งไดร บั การพิจารณาโทษและออกจากอาบตั ิในสงฆท ั้งสองฝา ยคอื ทัง้ ฝา ยภกิ ษแุ ละภกิ ษณุ ี
• กอนบวชเปนภกิ ษณุ ี ตองอยูป ระพฤตวิ ตั ร เปน สกิ ขมานา เพอื่ การทอดลองเปนเวลาไมนอยกวา 2 ป แลวจึงบวชไดในสาํ นักแหง

สงฆทงั้ สองฝา ย
• ตองไมพูดคาํ หยาบอยางใดอยา งหน่ึงแกภกิ ษแุ ละ
• ตองไมทําตนเปนผูวากลา วตักเตอื นภกิ ษุ แตจ กั ตองเปน ผูรับคําวากลา วตักเตอื นจากภกิ ษุ

อานนท, ถา หากวาพระนางมหาปชาบดีแหงราชวงศโคตมะทรงเต็มพระทัยทีจ่ ะรับถือกฎอนั เฉยี บขาด 8 ประการนี้ อยางเครงครัด จน
ตลอดพระชนมายแุ ลว กใ็ หถือวา พระนางเปนภิกษุณีแลว โดยสมบรู ณเ ถิด” พระผมู ีพระภาคเจา ไดท รงยนื ยนั ในท่ีสดุ
พระอานนทไ ดรับเอาพระพทุ ธานญุ าตน้ันแลว กลับออกมาทูลแกพระนางมหาปชาบดี ตามทพี่ ระผูมพี ระภาคเจา ไดต รัสทุกประการ พระนาง
มหาปชาบดีทรงรูส ึกปลาบปลื้มและดพี ระทัย ตรัสแกพระอานนทวา “ทา นอานนท, เปรียบเหมอื นคนหนุมคนสาวรกั การแตงตวั อาบนํา้ ชําระ
กายและศรี ษะของตนแลว ยกพวงมาลยั อันประกอบดวยดอกไมส สี วยสดและกลิ่นหอม ขน้ึ ดวยมือท้งั สอง แลววางลงบนศรี ษะของตนอนั เปน


Click to View FlipBook Version