พุทธประวัติฉบับสําหรับยุวชน แปลโดย พุทธทาสภิกขุ

อวยั วะสูงสุดกวา อวยั วะทัง้ หลาย ดวยความระมัดระวงั ฉนั ใด แมอฉิ ันจกั เทดิ ทนู กฎ 8 ประการนน้ั ไวเหนอื ศรี ษะไมป ระพฤติลวงละเมดิ จน
ตลอดชีวติ ของอฉิ นั ดว ยความระมดั ระวงั อยา งเดยี วกนั ”
พระอานนท ไดก ลับเขา ไปเฝา พระผูมพี ระภาคเจา ถวายความเคารพแลวกราบทลู พระผูม พี ระภาคเจา วา “ขาแตพระผูมีพระภาคเจา พระนาง
มหาปชาบดแี หง ราชตระกูลโคตมะทรงยอมรบั สมาทานกฎ 8 ประการ ซงึ่ พระผมู พี ระภาคเจา ทรงบัญญตั ิใหแ กพ ระนางอยา งเครง ครดั พระนา
ของพระผูม พี ระภาคเจาไดเปน ภกิ ษณุ สี มคามพระประสงคแลวพระเจา ขา ”

แตพระผมู ีพระภาคเจา ไดต รัสวา “อานนทเอย ธรรมวนิ ยั ซึ่งมสี ตรรี ับเอาไปประพฤติรวมอยูดว ย จักไมต้งั มนั่ ยนื นาน เปรยี บเหมือน
ตระกูลทีม่ ีผหู ญงิ มาก มีผชู ายนอ ย ไมส ามารถผจญตอ โจรผรู ายผเู บียดเบียนนฉ้ี นั ใด ธรรมวินัยของเราทีส่ ตรีรบั เอาไปประพฤติ ยอมไมตั้งอยู
นานฉนั นน้ั มนั เหมือนกับนาขา วสาลหี รือสวนออ ย ซึ่งถกู เพลีย้ ลงจับ ยอ มไมเ จรญิ งอกงามไปไดน าน ฉันใดก็ฉนั นนั้ ” เหตกุ ารณไดเ ปนไป
ตามที่พระผูมีพระภาคเจาทรงพยากรณไ วทกุ ประการ การบวชของภิกษุณี ซ่ึงมีพระนางมหาปชาบดเี ปน องคแ รกนั้น มีอายุยืนยาว 500 ป แลว
กจ็ บสญู ไป

พุทธประวตั ิ ฉบับสําหรบั ยวุ ชน
พุทธทาสภกิ ขุ แปลและเรยี บเรียงจาก ฉบบั ภาษาองั กฤษ ของ ภิกษุสีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนที่ 16 ปาฏหิ ารยิ 
เมื่อพระผมู ีพระภาคเจา เสดจ็ จารกิ ไปตามชนบทตา งๆ พรอมกับภกิ ษุสงฆน น้ั ทุกแหง ทีพ่ ระองคเ สดจ็ ไป ไดมปี ระชาชนพากันจับกลุมเพอ่ื ดู

พระองค และฟงพระองคตรัสและแสดงธรรม มีคนจาํ นวนมากเล่ือมใสในพระองคแ ละคาํ สั่งสอนของพระองค จนถงึ กับยอมเปนสาวกของ
พระองค แตพรอ มกนั น้ันก็ยงั มีศาสดาสอนศาสนาคนอ่ืนๆ ซึ่งไดสั่งสอนประชาชนใหเ ล่ือมใสอยูดวยวิธกี ารตางๆ กันอีกมิใชน อ ย และยังมเี จา
ลัทธบิ างคนในจํานวนเจา ลัทธิเหลา นน้ั ไดแสดงสิ่งซึง่ ประหลาดผิดธรรมดา อนั เรียกวา ปาฏหิ ารยิ  บางสงิ่ บางอยางในบางครง้ั ไดทาํ ใหม หาชน
แตกต่ืนกนั ไปดู และมเี ปนอันมากที่ไดเ ล่ือมใส และออกปากสรรเสรญิ การกระทําเชนน้นั ไดอ ยเู ฝาคอยฟง คําสงั่ สอนของเจา ลทั ธเิ หลาน้นั
จนกระทั่งกลายเปน สาวกของเจาลัทธนิ นั้ ๆ กม็ ีอยูเปนสวนมาก

ภกิ ษุท้ังหลายไดสังเกตเหน็ เหตกุ ารณดง่ั นน้ั ไดเ ขาไปเฝาพระผูมพี ระภาคเจา ทูลขอรอ งใหพระองคท รงกระทําสงิ่ ประหลาดมหศั จรรย หรือที่
เรยี กกันวา ปาฏหิ าริยน้ัน ใหปรากฏแกประชาชนบา ง เพื่อประชาชนจกั ไดเ ลอื่ มใสพอใจและเขา มาเปนสาวก โดยทาํ นองเดียวกับทเ่ี จาลัทธเิ หลา
โนน ไดก ระทํากนั อยู พระพุทธองคไ ดต รัสตอบภิกษุ ซ่งึ ไดมาทลู ขอเชน นัน้ วา พระองคทรงรสู ึกละอายในการท่จี ะลอ ประชาชนใหมคี วามเชื่อถอื
ดว ยการกระทาํ ทแี่ ปลกประหลาดหรือปาฏิหารยิ ท ํานองน้นั แตพระองคทรงสามารถทาํ ใหคนเกิดความประหลาดถึงขนาดรสู กึ มหศั จรรยใ น
ปาฏหิ าริยทแ่ี ทจ ริงอยา งอน่ื

พระองคไดต รสั แกภ ิกษเุ หลา นนั้ วา “ตถาคตเจา ทงั้ หลายยอ มกระทาํ ปาฏหิ ารยิ  แตอ ยา งเดยี วน้ีเทาน้ันคือ เม่อื พระตถาคตท้ังหลายเหน็ มนุษย
ประกอบไปดวยกามกเิ ลสและตณั หา กท็ รงเปล้ืองประชาชนเหลาน้นั ออกเสยี จากกามกเิ ลสและตัณหา เมื่อทรงเห็นวามหาชนทัง้ หลาย ตกเปน
ทาสของโทสะและการผูกเวร ก็ทรงเปลื้องประชาชนเหลา นัน้ เสยี จากการตกเปน ทาสของโทสะและการผูกเวร เมือ่ ทรงทราบวาประชาชนบอด
เพราะความเขลาและอวชิ ชา กท็ รงเปดตาของคนเหลานน้ั ชวยใหเขาพนจากความเขลาและอวชิ ชา ซึ่งเปนความบอดมดื ย่งิ เสียกวาความมืดแหง
ราตรี ภิกษทุ งั้ หลาย ! ปาฏิหารยิ อยางเดยี วดังกลา วน้เี ทานน้ั ที่พระตถาคตท้งั หลายพากนั กระทาํ สวนปาฏหิ าริยอ ยางอ่นื ๆ นน้ั ทานเกลยี ดชังและ
ประณาม ไมย อมกระทําปาฏิหาริยเหลา นั้น”

ครั้งหนงึ่ มคี นบางคนไดม ากราบทลู พระพทุ ธองคว า ทานพระปณโฑละภารทวาชะ มีทา นพระโมคคลั ลานะไปเปนเพื่อนไดกระทาํ ปาฏิหาริย
ดว ยอาํ นาจฤทธิซ์ ่งึ ทา นมมี ากกวาพระอรหนั ตองคอื่นๆ โดยเหาะขน้ึ ไปในทส่ี ูงปลดเอาบาตรใบหนึ่ง ซ่งึ มผี ูใหนําข้ึนไปติดไว เพือ่ เปน การทดลอง
ฤทธิข์ องบุคคลผมู ีฤทธิ์ ลงมาได พระองคไมทรงเหน็ ดดี ว ย ในการกระทาํ เชนน้ันของพระปณโฑละภารทวาชะเปน อนั มาก ไดร ับส่งั ใหไ ปตาม
พระปณโฑละภารทวาชะ มาพรอ มทง้ั บาตรในนน้ั ดว ย เม่ือทา นพระปณโฑละภารทวาชะนําบาตรใบนนั้ มาถึงแลว พระองครับสงั่ ใหท ําลายบาตร
ใบนนั้ เสยี ตอหนาพระปณโฑละภารทวาชะและภิกษุสงฆทัง้ หลาย จนเปนชิ้นเลก็ ชิน้ นอย และรับส่ังหามมิใหก ระทําเชน นัน้ อกี ตอ ไป พรอมท้งั
ทรงบัญญัตวิ า ภิกษุทั้งหลายตอ งไมท าํ การลอลวงคนเขลาทัว่ ๆ ไปใหนบั ถือบชู า ดวยการกระทาํ ปาฏิหารยิ ชนิดน้ัน ถา ขืนทําเพ่ือใหเขาเล่อื มใส
เชนนนั้ จักตอ งไมอ ยรู ว มกับพระองคห รอื ภกิ ษุสงฆท้งั หลายอีกตอไป ขอ บังคบั อนั นไี้ ดม ีอยสู บื มาเปนวินัยขอสาํ คญั ขอหน่งึ ของภิกษใุ น
พระพทุ ธศาสนา หามมิใหภ กิ ษใุ ดแสดงปาฏิหารยิ  เพ่ือใหค นเลือ่ มใส เพอ่ื ลาภสักการะอยา งใดอยา งหนงึ่ โดยเด็ดขาด

พระพทุ ธองคไ มท รงปรารถนาทีจ่ ะกระทาํ ใหคนทง้ั หลายหลงใหลเลอ่ื มใสในพระองค เพราะการกระทําปาฏิหารยิ  ชนิดซึ่งเปนทห่ี ลงใหล
ของคนสามัญทั่วไป แตถึงกระนั้นประชาชนไดพากันรูสกึ และเห็นชดั แจง ขน้ึ วาพระองคเปน ศาสดาที่แทจ ริง และไดพ ากนั แสดงความเคารพนับ
ถือพระองคยง่ิ ขน้ึ และไดพ ากนั บาํ รุงดวยสมณบริขารอยา งมากมายท่ัวไป ทกุ หนทกุ แหง ยิง่ ข้ึนไปกวา เดมิ สาวกของเจา ลัทธอิ ืน่ ๆ เกดิ ความไม
พอใจทีไ่ ดเหน็ เชน นั้น

ครัง้ หนึ่งพระพุทธองค และภิกษุไดเ สดจ็ มาถึงนครโกสัมพี ซ่งึ มีเจาลัทธิผมู ชี อ่ื เสยี งคนหนึ่งอาศยั อยู พรอมดวยสาวกจาํ นวนมาก คนเหลา นไ้ี ด
พากันดาทอพระภกิ ษุสงฆ และบุคคลทเ่ี ลอ่ื มใสในพระพทุ ธองคดว ยถอ ยคาํ หยาบคายชว่ั รา ยตางๆ นานา พระอานนทไ ดเ ขา ไปเฝา พระพทุ ธองค
และกราบทลู ใหท รงทราบถึงการทีค่ นเหลาน้ัน ไดพ ากันคอยดา ทอภกิ ษสุ งฆด ว ยถอยคาํ หยาบคายรายกาจไปเสียทกุ หนทุกแหง และโดยเฉพาะ
เม่อื เวลาออกบิณฑบาต และไดก ราบทลู พระพทุ ธองคใ นนามของภกิ ษุสงฆท ัง้ หลาย ขอใหท รงพาภิกษสุ งฆทง้ั หลาย เดินทางออกไปเสียจากนคร
โกสมั พี เพอ่ื ภกิ ษุสงฆทั้งหลายจกั ไดไ มถกู ดาทอในเวลาบิณฑบาตทกุ ๆ วนั เชน นัน้ อกี

พระพุทธองคไ ดทรงน่งิ ฟงทานพระอานนทกลาวจนตลอด และในท่สี ดุ ไดทรงโตต อบกบั พระอานนท ดังตอ ไปนี้
“อานนท, ถาหากวา เราไปสูท อี่ นื่ แลว ถกู คนในที่นั้นกระทําทารณุ ดาทอตอเราเขาอกี จะทําอยางไรเลา ”
“ถา เปนอยา งนน้ั พวกเราก็ควรจักไปสูท อี่ ่นื ตอ ไปอกี ”
“ถา ในท่แี หง ใหมน ี้ เราก็ยังถูกดาทอสบประมาทอยูน นั่ เองเลา เราจะทําอยา งไรตอ ไป ”
“เราก็จะไปสูทอี่ ื่นตอไปอีก พระเจา ขา ”
พระพทุ ธองคไ ดทรงนง่ิ อยขู ณะหนึ่งแลว ไดท รงเหลยี วมองดูพระอานนทดว ยสายพระเนตรท่ีออนโยนอยางยง่ิ และไดตรัสวา “ดกู อ น
อานนท, อดทนใหเหมาะๆ เสยี สักหนอยเทานน้ั ก็จะตัดความยุง ยากลําบากทง้ั หมด ในการทต่ี อ งเที่ยวโยกยา ยไปมาเสยี ไดโ ดยสิ้นเชงิ มันไมเปน
ทแี่ นนอนวา เราจะหาพบที่แหง ใหม ซึ่งไมมีใครดา ทอในโอกาสขางหนา แตมันเปน ทแ่ี นนอนวา เราจะหาพบทเ่ี ชนน้นั ไดในท่ีตรงน้ีเอง ถาหากวา
เราเพยี งแตป ระพฤติตนอดกลั้นอดทนกันเสียบาง โดยการอดกล้ันอดทนนี่เอง ทีน่ กั ปราชญทั้งหลายพากนั เอาชนะศตั รไู ดโ ดยส้นิ เชงิ ”
“อานนทเ อย , จงดูชางซึ่งบคุ คลพาเขาไปสูสนามรบ มันพงุ ตัวเขาไปในทา มกลางการตอสูอนั ชลุ มุนวนุ วาย มนั ไมเอาใจใสตอลกู ศรหรอื
แหลนหลาว ซ่ึงบคุ คลพงุ ซดั เขามาโดยรอบตัวมนั มนั ตงั้ หนากระโจนเขา ใสข า ศึกทําลายส่งิ ตางๆ ซ่ึงเขา มาเผชญิ หนา มนั ใหราบเรยี บไปหมด
อานนทเอย, ฉนั จักเอาอยา งชา งตัวน้ัน ฉนั จกั อยทู น่ี ใี่ นเมืองนี้ และจะพยายามเผยแผค าํ สอนทีถ่ ูกตอ งดว ยกาํ ลังกายกาํ ลงั ใจทั้งหมดและจะทําโดย
ไมหยดุ ย้ัง ในการท่ีจะปลดเปลอ้ื งคนชว่ั ชา เหลาน้ันออกมาเสยี จากขายแหง กเิ ลส ซ่ึงเขากําลงั พากนั ติดแนน อยู ฉันจะไมเ อาใจใสแ มแ ตห นอยเดยี ว
ในคํากลาวรายของฝายปฏปิ ก ษซ ึ่งแกลงกลาวแกฉนั และแกสาวกของฉัน มันเหมอื นกับคนท่ถี ม น้าํ ลายจะขึน้ ไปบนฟา โดยคิดจะใหฟา เปอ น เขา
จะไดพ บความจริงวานา้ํ ลายจะข้นึ ไปเปอ นฟาไมไ ด แตจ ะกลับตกลงมารดหนาของผถู ม นั้นเองตอ ภายหลังนี้ฉันใด พวกคนท่นี า สมเพช ซึ่งแกลง
ดา ทอเรา กจ็ ักไดป ระสพในภายหลังวา คาํ ดาทอนนั้ จักกลับไปสูพ วกเขา เพราะเราไมเ อาใจใสต อคาํ ดาทอเชนนั้น”
พระพทุ ธองคไมทรงกระทาํ ตามคาํ ขอรองของทานพระอานนท และภิกษทุ ้งั หลาย ยังคงประทับอยู ณ เมอื งโกสมั พี และผลแหง การอดกลน้ั
อดทนของพระองค กไ็ ดป รากฏออกมาอยางแทจ รงิ ในเวลาอันไมนานเลย เมอ่ื ประชาชนชาวนครโกสัมพีท้งั หลายไดพากนั เห็นวา พระองคและ
ภกิ ษสุ งฆม คี วามอดทนอยา งนา สรรเสริญตอถอ ยคาํ ของสาวกแหง เจา ลทั ธอิ ่ืนๆ โดยไมป ริปากกลา วรา ยตอบ แมแ ตค ําเดยี วเชนน้ัน ก็พากนั เกลียด
ชังนกั บวชและสาวกของเจาลทั ธิอน่ื เปน อันมาก ท่ที าํ การกลาวรายตอบคุ คลผไู มเคยกลาวรายแกใครๆ คนหนมุ ตระกูลสงู แหง นครโกสัมพเี ปน
อนั มากพากนั นยิ มชมช่ืน ในการกระทาํ ของพระพทุ ธองค และของภิกษุท้งั หลายทไ่ี ดกระทาํ เชน นัน้ ไดพากันรับนบั ถือของพระพุทธองคถ งึ กับ
ออกบวชเปนภิกษกุ ็มีอยไู มน อ ย
แตอยางไรก็ตาม นกั บวชชาวโกสมั พีเหลา น้ี แมบวชเปน ภกิ ษุแลวบางพวกกย็ งั ไมอาจละทง้ิ นสิ ัยการทะเลาะเบาะแวง ชั่วเวลาไมน าน ไดม ี
การทะเลาวิวาทกันเองดว ยเร่ืองเล็กๆ นอยๆ เกย่ี วกบั ขอ ประพฤตปิ ฏิบตั วิ าใครจะปฏบิ ัตถิ ูกกวา หรอื ดกี วา ในเร่ืองกระจุกกระจิกหยุมๆ หยมิ ๆ
พวกหนงึ่ ถอื อยา งหนึ่ง อีกพวกหน่ึงถืออีกอยางหนึง่ ไมตกลงกนั จนววิ าทกนั แมพระพทุ ธองคจะไดท รงขอรอ งซา้ํ แลว ซํา้ อีกใหระงับการววิ าท
เหลา นน้ั เสีย เพือ่ อยกู นั ดว ยความสงบโดยไมต องวินิจฉยั ใหแตกหกั วา ใครเปน ฝา ยผดิ และใครเปน ฝา ยถูก ก็ยังพากันด้อื ดงึ วิวาทกนั เรื่อยไปไม

ยอมหยุด ภกิ ษุเหลานีไ้ มเอาใจใสในขอ ที่พระองคไดต รสั บอกใหทราบวา การทะเลาววิ าทมาดรายกันนัน้ เปนความผิดความเลวยิ่งไปกวา
ความคิดเห็นทีแ่ ตกตางกนั เพยี งเล็กๆ นอ ยๆ อนั เปน มลู เหตแุ หง การทะเลาะวิวาทกนั น้ันเสียอีก

เมือ่ พระพทุ ธองคทรงเหน็ วา ภิกษเุ หลา น้นั ไมเชื่อฟงพระองค จนไมยอมรบั คาํ แนะนํา พระองคก็ไดเ สด็จไปเสียจากนครโกสัมพี ทงิ้ ภกิ ษุ
เหลา น้นั ไวเบื้องหลัง เมอ่ื ประชาชนชาวเมอื งโกสัมพไี ดท ราบวาพระพุทธองคไ ดเสด็จไปแตพระองคเ ดียว และภิกษเุ หลา น้นั ประพฤตติ นเปนคน
ขีท้ ะเลาะเบาะแวงเหมอื นชาวบา น ไมแ ตกตา งกบั ชาวบาน ก็ไดพากนั งดการถวายอาหารบณิ ฑบาตและการบาํ รงุ อ่นื ๆ โดยสิ้นเชงิ การทําอยางน้ี
ไดท าํ ใหภ กิ ษเุ หลานั้นสํานึกตัวไดใ นระยะเวลาอันสน้ั ภกิ ษุเหลา นนั้ จึงไดหยดุ การวิวาท ทาํ ความปรองดองซึ่งกนั และกนั เชอ่ื ฟงและปฏิบตั ิตาม
คําแนะนําของพระองคอ ยา งเครง ครัด จนกระทั่งพระองคไ ดทรงยนิ ยอมใหภ กิ ษุเหลานัน้ อยรู ว ม และรวมการเดนิ ทางกบั พระองคส บื ไป

พทุ ธประวตั ิ ฉบับสาํ หรับยวุ ชน
พทุ ธทาสภกิ ขุ แปลและเรยี บเรียงจาก ฉบับภาษาองั กฤษ ของ ภิกษสุ ีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 17 พระพุทธดาํ รสั
ในฐานะทพี่ ระพุทธองคเปน โอรสแหง กษตั ริย ยอมทรงคนุ เคยกับมรรยาทอยางราชสาํ นกั ทกุ ประเภท พระองคจ งึ ทรงสามารถทาํ การโตตอบ

สนทนา ในทา มกลางท่ปี ระชมุ แหงกษัตรยิ ห รือมหาราชา ตลอดจนถงึ นักบวชนกั ศึกษาผูคงแกเรียนชนั้ สงู ไดโ ดยสะดวก และยังทรงทาํ ให
อิสรชนเหลา นน้ั จากพระองคไ ปดวยความพอใจ และมีความรอู ยางแจม แจงในธรรมอนั ลกึ ซงึ้ ติดไปดว ย มิใชแตเ ทา น้ัน แมใ นการสมาคมหรอื
โตต อบสนทนากับชนสามัญทัว่ ไป พระองคก็ยังทรงสามารถทําไดเปนอยา งดอี ยางเดยี วกนั และเทา กนั กบั ท่จี ะสมาคมโตต อบกบั ชนชนั้ ท่มี ีความ
เขา ใจและพอใจในธรรมอนั ลกึ ซง้ึ น้นั เม่ือพระองคเ สด็จดาํ เนนิ ดวยพระบาทไปตามชนบทตา งๆ พระองคพ รอมทจี่ ะตรัสโตต อบและทําความ
ยนิ ดปี รดี าใหแกค นทุกคนท่ีทรงพบ ไมวาเขาจะเปน ชาวนาชาวสวนหรือเปน ชา งเหล็ก ชางทําเกวยี น หรือแมแ ตช างตดั ผมเปน ตน ถาหากวา เขา
พอใจทีจ่ ะสนทนาดว ยพระองค

ตัวอยางในเรอื่ งนี้ คือวนั หนงึ่ พระองคเสด็จไปตามหมูบา น ซ่ึงกาํ ลงั ประกอบการทาํ นากันอยูท่วั ไป ไดท รงพบชาวนาคนหนึง่ กาํ ลังทํางานอยู
ในนา ไดท รงหยดุ และทรงไตถามเกย่ี วกบั การทาํ นาของเขา ตอนหนึง่ พระองคไ ดตรัสแกเขาวา “ทานจงรูเถิด เราก็เปน ชาวนาดว ยเหมอื นกัน เรา
ไดเ ตรยี มพรอมทุกๆ อยาง ทีจ่ ะทํานากระทง่ั เมล็ดพันธุขา วทจี่ ะใชเ ปนพชื ” ชาวนาคนนน้ั ไดรองขน้ึ ดว ยความประหลาดใจวา “ทา นเปน ชาวนา
อะไรกนั ! ถา ทานเปน ชาวนาจรงิ วัวของทานอยูทีไ่ หน ไถของทา นอยทู ไี่ หน และอะไรอนื่ ๆ อกี หลายอยา ง ของทา นอยูทไ่ี หน ”

พระพทุ ธองคไดตรัสตอบอยางสงบเสงย่ี มวา “สิง่ เหลา นั้น เราไดมีตดิ ตัวมาทน่ี แ่ี ลว ทง้ั หมด ทานจงฟง ใหดีเถิด เราจะบอกใหทานทราบทุกสิง่
ทกุ อยางทเี ดยี ว

เมล็ดพืชของเรา คอื ความปรารถนาและความกรณุ าในการทีจ่ ะชว ยสรรพสตั วที่ทําใหเรามีความเช่ืออันม่นั คง และตงั้ ใจแนวแนเ พ่ือเปนพุทธะ
รวมท้ังส้นิ ทีเ่ ราไดต รัสรูที่โคนตนโพธิ์ นํ้าสาํ หรับหลอเล้ียงตน ขาวของเราใหงดงามนน้ั คอื กุศลกรรมอนั มหาศาลที่เราไดพากเพยี รพยายาม
กระทาํ สบื มาจนกระท่งั ถงึ วันตรัสรู ปญญาเปน แอกและไถของเรา ใจเปนเชอื กชกั สําหรับบงั คับวัว ความละอายบาป อันเปนเคร่อื งเกยี ดกันบาป
ออกเสยี จากจิต เปน งอนไถอนั งามงอนของเรา ธรรมะซ่ึงทําใหเ ราสามารถขจัดส่ิงชว่ั และประกอบส่งิ ดี เปน คันสาํ หรับจับ กเ็ มือ่ ทานไถนาของ

ทาน ทา นยอมตดั และกลบหญา ท่ีเปนโทษทกุ อยา งเสียฉนั ใด ผูท รี่ อู ริยสัจส่ีประการ กย็ อ มตดั และกลบอกศุ ลจติ อนั ชั่วรา ยภายในตัวเขาฉันน้นั
ครั้นถึงเวลาคาํ่ เสรจ็ งานกลางวนั แลว ทานแกวัวของทานปลอยมันไปเทยี่ วตามท่มี ันตอ งการ ฉันใด, ผูเปน บัณฑิตกย็ ดึ ม่นั อยแู ตใ นความ

บรสิ ุทธิ์ ยอมสละสง่ิ อันไมบ ริสุทธิใ์ หออกไป ฉนั นัน้ , วัวของทา นตอ งแขง็ ขอ ลากไถเพื่อไถพน้ื ทีน่ าของทา นใหเ หมาะแกก ารหวา น ฉนั ใด, ผมู ี
ปญ ญากต็ ัง้ หนาพยายามจนสดุ กําลัง เพอื่ ชาํ ระสนั ดานของตนใหสะอาดเหมาะสมแกการลุงถึงนิพพาน ฉนั นน้ั , ชาวนาทาํ งานหนักเพ่ือตบแตง
ทด่ี นิ ใหเหมาะแกเมล็ดพชื ฉันใด, บัณฑติ กป็ ระกอบความยายามหนกั เพือ่ กาํ จดั โทษแหง วัฏฏสงสาร ฉนั น้ัน

แตคนทท่ี ํางานในนาขา ว ตองประสพความไมพอใจผดิ หวงั อยบู อยๆ เพราะผลที่เก็บเก่ยี วไดน อยเกินไป บางคราวถงึ กบั โกรธหวั ปนนอนไม
หลับกม็ ีอยูเสมอ สว นผทู ่ที ํานาแหง ปญญาเพือ่ ลุถงึ นิพพานน้ัน ไมเคยไดร ับความไมพ อใจเชนนัน้ เลย เขาเปนผแู นนอนทจ่ี ะตอ งไดเ ก็บเก่ยี ว
ผลงานของเขาเตม็ ท่ี มีความสขุ เตม็ ท่ี มีความพอใจเตม็ ท่ี เม่อื ไดม องเหน็ ผลคือนิพพานนั้น พราหมณเ อย, โดยลกั ษณะอยา งนแี้ หละ ซง่ึ เรากเ็ ปน
ชาวนาคนหนึ่งดว ยเหมอื นกัน และนีแ่ หละเปน วิธซี ึ่งเราไดท าํ นาของเรา”

เม่อื พราหมณไดฟ งคาํ ตรสั เชน นั้นของพระพทุ ธองคเขามคี วามพอใจอยางสงู สุด จนถึงกบั พยายามทลู วิงวอนใหพระองคทรงรบั เขาเขาเปน
ชาวนาคนหนึง่ ในการทํานาตามแบบของพระองค และเขาไดเ ปน สาวกของพระองคสบื ไปจนตลอดชวี ติ

ไดมผี ูม าทลู ถามพระพุทธองค ถงึ วิธีท่คี นทัว่ ไปอาจลถุ งึ สภาพทเี่ ปน ความสุขทสี่ ดุ และประเสริฐทส่ี ดุ และมีสวัสดมี งคลถึงทส่ี ุด พระพทุ ธ
องคไ ดต รสั ขอ แนะนําเหลาน้แี กเ ขา

“จงอยาเขา เปนพวกกบั คนโงเขลา จงทําความสนทิ สนมกบั บณั ฑิต จงแสดงความเคารพนบั ถือตอ คนท่ีควรเคารพนบั ถือ จงอยูในทซ่ี ่ึง
เหมาะสมแกอปุ นสิ ยั และความสามารถของตน จงเปน คนที่เคยทาํ ความดีไวมาก จงประกอบกศุ ลกรรมเพือ่ ความรงุ เรอื งในอนาคตอยอู ยา งไมข าด
สาย จงทําความพอใจในการดกู ารฟงทุกอยางทส่ี ามารถจะทําไดเพ่อื ใหไดม าซ่ึงวิชาความรู จงศกึ ษาทกุ สิ่งทุกอยา งซง่ึ ไมประกอบดว ยโทษ จง
ฝก ฝนใหเ ปนคนมรี ะเบยี บวนิ ยั และแบบแผนอนั ดี จงพูดแตค ําจรงิ คํานา รกั และคํามปี ระโยชน จงอปุ ฏฐากมารดาแลบดิ า จงเอาใจใสเ ลยี้ งดบู ุตร
ภรรยา จงละเวนความโลเลในการงาน จงบําเพญ็ ทาน จงประพฤตแิ ตกรรมดี จงชวยเหลอื ญาติและมติ รสหาย ในคราวทคี่ วรชวยเหลือ จงเวนการ
ทําส่งิ ทตี่ อ งเสียใจทหี ลงั จงอยา ทาํ ส่งิ ซ่งึ ทานหามไวโ ดยกฎแหง ศีลธรรม จงเวนจากการดมื่ นํ้าเมา จงอยา ชักชา ที่จะประกอบกรรมดีในเมื่อโอกาส
มาถงึ จงนอบนอ มตอทุกคน จงอยา จองหองพองตัว จงพอใจดวยสิง่ ทมี่ อี ยู จงรูบ ุญคณุ ทบ่ี ุคคลอน่ื ทาํ แกต น จงฟง ธรรมตามโอกาส จงมคี วามอด
กลน้ั อดทน จงทาํ ตนใหเปนคนย้ิมแยมแจมใส จงเยี่ยมเยยี นพระอริยเจา อยเู นอื งนิตย จงซกั ซอ มสนทนาธรรมทุกโอกาส จงเปน อยดู วยความ
พากเพียร จงประพฤตพิ รหมจรรย จงกาํ หนดอริยสจั สี่ไวใ นใจ จงมีนพิ พานเปนทม่ี งุ หมายของจติ อยเู สมอ เม่อื ถกู สิง่ ตางๆ รบกวนจงอยา
หวัน่ ไหว จงอยา โศกเศรา จงอยากาํ หนัด และจงปรกติ ผใู ดประพฤตไิ ดส มบูรณตามน้ี ความช่ัวรายจกั ไมสามารถครอบงําผนู ้ัน เขาจักมสี วสั ดี
มงคลอยา งสูงสุด ไดรบั ความสุขแหง จิตที่สมบูรณอยูเ นอื งนิจ”

อีกคร้งั หนึง่ พระพทุ ธองคทรงพํานกั อยูท่หี มบู า นเล็กๆ แหงหนง่ึ ชาวบานในถนิ่ นนั้ ไดมาเฝาพระองคและทูลถามวา “ขา แตพระผมู ีพระภาค,
พวกเราไดท ราบวา พระองคเปนพระศาสดาผูป ระกาศธรรม และไดส ั่งสอนสง่ิ ท่ีดเี ปน อันมาก ใหแ กสาวกของพระองค ซ่ึงไดส ละบานเรอื นแลว
ติดตามมาอยูศ ึกษากับพระองคด ว ยการประพฤตพิ รหมจรรยร วมกนั สว นพวกเราท้งั หลายไมสามารถจะเปนนกั บวช พวกเรายงั เปนชาวบาน
แออัดอยูด วยบุตรภรรยา ประกอบการอาชพี ดว ยการทํานาและเลีย้ งสัตว ไดรบั ความสุขอยูตามประสาชาวบาน ยงั ตอ งใชเงนิ ใชท อง ยังรักการ
ประดบั ตกแตง ดว ยเครือ่ งประดบั อนั มคี า และดอกไมต ามโอกาส ยงั ลูบทาดว ยของหอมตามเน้ือตวั เพ่ือเกิดความพอใจอยตู ามวสิ ยั ของโลกทั่วไป
ขา แตพ ระผูม ีพระภาค, ถาในคาํ สงั่ สอนของพระองค มอี ะไรๆ ท่ีจะเปนความดีแกพ วกเราทัง้ หลาย เพ่อื มคี วามสขุ ทั้งในเวลาน้แี ลเวลาตอ ไป
จนกระทั่งสิน้ ชวี ติ แลว ขอพระผมู พี ระภาคเจา จงไดโ ปรดใหพวกเราท้งั หลายไดย นิ ไดฟงคาํ สงั่ สอนสว นนน้ั เพือ่ ปฏบิ ตั ติ ามและไดรบั ผลอันนัน้
ดวยเถดิ ”

พระพทุ ธองคไ ดต รสั วา “ดูกอนทา นทง้ั หลาย มธี รรมะอยู 4 อยาง ซ่ึงบุคคลผูสั่งสอนเชน กับเราจะพงึ สงั่ สอนแกทา นท้ังหลายผูมใิ ชนกั บวช
เพอื่ ใหไดทราบและปฏบิ ัติ ทา นทั้งหลายจงฟง และเราจะกลา วใหฟ ง

ขอ ที่หนง่ึ สิ่งใดเปน อาชพี ของพวกทา น สงิ่ นัน้ ทา นควรขยนั กระทําใหดีทสี่ ดุ อยูเนอื งนติ ย ใหท า นมคี วามสามารถในสงิ่ น้นั ๆ จรงิ ๆ ถาเปน
ชาวนาทา นตองเปน ชาวนาทีด่ ดี วยหมนั่ และฉลาด ทาํ เนือ้ นาของทานใหเ กดิ ผลถงึ ที่สดุ ของมันจรงิ ๆ ถาเปน พอ คา ทา นตองเปนพอ คาที่มหี ตู า
กวางขวางและขวนขวายอยอู ยางขมักเขมน ถา เปนคนใชก ็เปน คนใชผ ูนา เชอื่ ถือในความสามารถและเปน ที่ไววางใจไดในความซ่อื สตั ยส จุ รติ
ของผเู ปนนายของตน จงเปนผกู ระปร้ีกระเปรา และมกี ําลงั กายอยเู สมอ ในการท่จี ะทาํ ใหเปน ผลเต็มเมด็ เตม็ หนวยในสง่ิ ท่ีทานทาํ ไมว า จะเปน
งานชนดิ ใด ดว ยการกระทาํ อยา งนี้ ทานจะมที รพั ยสมบัติ แลว จะสามารถใชทรัพยส มบัตินั้นไปในทางท่ีดี คอื การชว ยเหลอื ผูทีต่ องการความ
ชวยเหลือนอกไปจากการใชสอยโดยตนเอง ถา ทา นไมข ยนั ทํางานใหม ที รพั ย ทา นจะไมสามารถประกอบการกุศลและสงเคราะหผ ูอ ่นื เพราะ
ทานไมม อี ะไรทจี่ ะใชในการสงเคราะหเ ขานัน่ เอง (คาํ สอนขอนี้เรยี กชือ่ โดยภาษาบาลวี า อุฏฐานสัมปทา แปลวาการถึงพรอมดวยความขยนั ใน
หนาที่)

ขอ ทสี่ อง ทา นจะตองมคี วามเอาใจใสเปน พิเศษอยา งถกู ตอ ง ในการรักษาทรพั ยสมบัติทหี่ ามาไดแลว จะไมใ ชจา ยใหส้นิ เปลืองไปอยางโง

เขลา มันไมม ีประโยชนอ นั ใดทีจ่ ะเทนา้ํ ใสลงไปในตุมทม่ี รี ูร่ัว นอกจากความเหนือ่ ยเปลา การมีทรัพยนั้นกเ็ ปน สิ่งท่ีดีดอก แตม ันเปน ความจําเปน
ทุกกระเบยี ดน้วิ ท่จี ะตองจัดตองทาํ ไมใ หมันสญู หายไปอยางโงเ ขลาแลเปลืองเปลาทุกๆ อยา ง (คาํ สอนขอ นเ้ี รียกชื่อโดยภาษาบาลวี า อารักข
สมั ปทา แปลวาการถงึ พรอ มดวยการรักษา)

ขอทีส่ าม ฆราวาสจกั ตองเลอื กเอาแตบคุ คลที่ดมี าเปน เพ่อื น หรอื เปนผูท ่ีเก่ียวขอ งดว ย ตามปรกติ คนเราคบคนเชนใด ก็จกั เปน เชน คนน้ัน ถา
คบคนดี ก็เปน โอกาสดีทีจ่ ะกลายเปน คนดไี ปดวย ถาคบคนชว่ั กจ็ ะกลายเปนคนช่ัวไดโดยงายที่สุด ทา นจะสามารถจับของสกปรก โดยที่ไมท าํ
ใหมือของทานสกปรกไปดว ยนั้น ไมไ ด เหตนุ ั้น พวกฆราวาสควรคบหาสมาคมแตก บั คนดี ทฉ่ี ลาด ท่ีเอื้อเฟอ เผอื่ แผ และนยิ มตองนบั ถอื แตส ่งิ ท่ี
ดี แลวเขากจ็ ะกลายเปน คนดี คนฉลาด คนมีความเอ้ือเฟอ เผือ่ แผ และคนนิยมแตใ นสิง่ ท่ีดีไปไดโ ดยงายดาย (คาํ สอนขอ น้เี รยี กช่ือโดยภาษาบาลวี า
กัลยาณมติ ตา แปลวาการคบคนด)ี

ขอท่ีส่ี ฆราวาสควรดาํ เนินการครองชีวติ ทเี่ ปน ไปในสายกลาง และเปนไปอยา งสมํ่าเสมอ เขาไมค วรเปนอยอู ยา งฟมุ เฟอ ยเกินไปหรอื อยาง
แหง แลง เกินไป เขาไมค วรจะใชจ า ยหรือใหท านจนเกนิ กวา รายไดข องตนเอง ถา เขาทาํ เชน นั้น ทรัพยสมบัตขิ องเขาจะเหมือนกับนํา้ ในสระ ซึ่งมี
ทางไหลออกมากกวา ทางไหลเขา ซึ่งไมช าก็จกั แหงขอดไมมีนํา้ เหลอื อยูเ ลย แตถา ผูน้ันเอาใจใสใ นการใชสอยทรัพยส มบัติ เล้ยี งดตู นเองและ
ครอบครัว ตลอดจนถงึ ทําบุญใหท านใหเ ปน ไปอยางถกู ตอง ไมเกินรายไดข องตนแลว สระนํา้ กลาวคือทรพั ยสมบตั ิของเขาก็จะไมม วี นั แหง ขอด
เลย จักมนี ้ําเหลอื อยูคือมีทรัพยสมบัติเหลอื อยู สาํ หรับใชจายในเมื่อมกี ิจรบี ดว นท่ีจะตองใชจ า ยเปนพเิ ศษเกดิ ขนึ้ แตขอ นี้มิไดห มายความวาเขาจะ
ไมใ ชทรพั ยน น้ั ใหเ ปน ประโยชนอยางเต็มที่ และมิไดหมายความวา เขาจะตองสะสมมนั ไวอยา งซอ นเรน โดยไมใ ชจ า ยใหเปน ประโยชนอะไร
เลย คนที่ทาํ เชน นั้นเหมือนกับคนทม่ี ีตน ผลไมอยใู นสวนมีผลดกเตม็ ตน แตแทนทจี่ ะกินผลไมน ้นั เมอื่ มนั สกุ ไดทแี่ ลว เขากลบั เก็บผลไมเ หลา นัน้
ลงหีบแลว ฝง ดนิ เสยี ผทู ีท่ ําเชน น้จี ะตอ งประจักษใ นภายหลงั วา ผลไมข องเขาเนา หมด ไมมสี วนทเ่ี ปน ประโยชนเหลืออยเู ลย เขาไมไดร บั
ประโยชนอ ะไรจากของดีๆ ทมี่ ีอย”ู (คําสอนขอน้ี เรยี กชอ่ื โดยภาษาบาลวี า สมชีวติ า แปลวา การดํารงชีวิตท่ถี ูกตอง)

พระองคไ ดต รสั เปนคาํ สรปุ ความในตอนทายวา “ทานท่เี ปนฆราวาสทัง้ หลาย น่ีแหละเปนขอ ปฏบิ ัติ 4 ประการ อันนํามาซึ่งความสาํ เรจ็ และ
เปน อยอู ยางผาสกุ ในโลกนใ้ี นเมอื่ ทานปฏบิ ตั ติ าม และตอ จากน้ี เราจกั บอกธรรมอีก 4 ประการ ซ่งึ จะทาํ ใหเกิดผลดีอยางย่งิ ในอนาคต ธรรม 4
ประการนนั้ คอื (1) มคี วามเช่อื วา การทําดจี ะนํามาซงึ่ ผลดี และการทาํ ชว่ั จะนาํ มาซึ่งผลชั่ว (2) ประกอบกรรมดีอยเู สมอ เวนขาดจากการทาํ ชัว่
เชน การฆา การลกั ขโมย การประพฤติผดิ ตอ ของรกั ของบุคคลอื่น การพดู ไมจ ริง และการดื่มนา้ํ เมา (3) การฝก ตนใหเปนคนใจกวา งขวางในการ
เอื้อเฟอ เผอ่ื แผ ถึงกับมีจิตใจผอ งใสไมยดึ ถอื ในทรัพยส มบัติชนิดโลกๆ อยางเหนยี วแนนเกนิ ไป (4) การบาํ เพญ็ ใหเกดิ ปญญาในการทีจ่ ะรูแ ละ
ปฏิบตั ิไปตามทางอันนาํ ใหถ ึงนพิ พาน” (คําสอนท้ัง 4 ขอ นี้ เรียกช่ือตามลาํ ดับวา ศรทั ธา ศีล จาคะ ปญ ญา)

ทัง้ หมดน้ี คือคาํ เทศนา ท่ีพระพทุ ธองคทรงแสดงแกพวกชาวบา น ซึ่งยังเปน ฆราวาส ไมสามารถจะบวชเปน นกั บวช แตการจะปฏบิ ตั เิ พอื่
บรรลถุ ึงความดี ทัง้ ในปจ จุบนั และอนาคต ทกุ คนมคี วามพอใจอยา งสงู สดุ ในคําสง่ั สอนอนั ชดั เจนแจม แจงของพระองค ซ่งึ ไดต รสั แกเขาในคร้ัง
น้นั

ในบรรดาเทศนาท่ียาวที่สดุ ซง่ึ พระพทุ ธองคไดเคยทรงแสดงนั้น มีธรรมเทศนาเร่อื งหน่ึง ซง่ึ ไดตรัสแกพระเจา อชาตสัตรู แหง แควน มคธ หา
ไดม แี ตทตี่ รัสแกคนธรรมดาหรอื แกภิกษุของพระองคเ ทา นนั้ ไม พระเจา อชาตสตั รู ผนู ้เี ปน คนชว่ั คอื เปนผูร า ยฆา คน รับสั่งใหท รมานพระเจาพมิ
พิสาร พระราชบดิ าของพระองคเ องดว ยการใหอดอาหาร จนส้นิ พระชนมอยา งโหดรา ย และไมเ ปนธรรม แลว ขึ้นครองราชยบ ลั ลงั กด วยพระองค
เอง

เร่อื งมวี า ในคืนวนั หนง่ึ เปน วันเพญ็ พระเจา อชาตสัตรูไดประทบั นงั่ อยทู ีเ่ ฉลยี ง ไมท รงทราบวาจะหาความสําราญอยา งไรดี จงึ ตัดสินพระทยั
เสด็จไปเฝาพระพุทธองค ซ่ึงกําลงั ประทับอยใู นสวนมะมว ง ซ่งึ หมอชวี กไดถวายเปนสังฆาราม เมอ่ื พระเจา อชาตสตั รเู สดจ็ ไปถึงที่ทีพ่ ระพทุ ธ
องคป ระทบั กไ็ ดท อดพระเนตรเหน็ พระพุทธองคป ระทบั อยูอยางสงบ ในทา มกลางภิกษุทั้งหลายในโรงอนั เปนท่ีประชุม ไดทรงทาํ ความคุนเคย
ดวยการทักทายปราศรยั กับพระพทุ ธองคพอสมควรแลว ไดทลู ถามพระองคถ งึ ประโยชนหรอื อานิสงสของการบวชเปนภิกษุ

พระเจาอชาตสตั รไู ดทลู ถามวา “ขา แตพ ระผมู พี ระภาคเจา, ผูที่ครองชีวติ อยา งสมณะนน้ั ยอ มไดรับคณุ ประโยชนอ ยางไรบาง หมอ มฉันได
ไตถ ามนกั บวชเจา ลทั ธติ า งๆ เปน อนั มาก ดวยปญหาขอ น้ี แตไ มเ คยไดร บั คําตอบทพ่ี อใจจากผใู ดเลย เขาเหลา น้นั ไดต อบไปเสยี ในทางอนื่ ซงึ่
หมอมฉนั มิไดไตถ าม ทํานองเดยี วกับเมอ่ื ถามเรือ่ งขนุนสาํ มะลอ กลบั ไปตอบเรอื่ งมะมว ง ขาแตพ ระผมู ีพระภาคเจา, หมอมฉนั จกั มคี วามพอใจ
อยางสูงสดุ ถาหากไดฟ งคําตอบแหง ปญหาขอ นีจ้ ากพระผูมีพระภาคเจา”

เมือ่ พระพุทธองคไ ดตรสั พระดํารัส เปน เครื่องทาํ ความสนิทสนมตอพระเจาอชาตสัตรพู อสมควรแลว กไ็ ดต รัสถงึ คณุ ประโยชนอ ันใหญ
หลวงของการครองชวี ติ เปน สมณะอยา งยดื ยาว พระองคไดต รัสไวอ ยา งชัดแจง จนกระท่งั เมือ่ จบลงนั้นพระเจา อชาตสตั รูไดรสู กึ พอพระทยั ใน
คําตอบนัน้ เปนอยา งยง่ิ วาเปนคาํ ตอบทถ่ี กู แท และมคี วามเชือ่ วา เปน การดที ่สี ดุ เหนือความดที ้งั ปวงในโลกนี้ ในการทไี่ ดบวชเปน ภิกษทุ ด่ี ี และ
ปฏบิ ัตติ ามคาํ สอนของศาสนาทีด่ ี เชน พระพุทธองค และยงั ไดทรงทลู ขอรองใหพ ระพทุ ธองคทรงยอมรบั พระองค เปน สาวกจนตลอดชวี ิตดว ย
เม่ือพระเจาอชาตสตั รูเสด็จกลบั แลว พระพุทธองคไดต รัสแกภ กิ ษุทัง้ หลายในทีน่ นั้ วา “ภิกษทุ งั้ หลาย, พระราชาน้ี มีจติ ใจเลอ่ื มใสในขอความท่ี

เรากลา วเปน อยางยง่ิ ถาพระราชาน้ไี มไ ดทาํ กรรมช่ัวราย คอื การทาํ บิดาของตนใหส ้นิ พระชนมแ ลว พระราชานี้ก็จักเหน็ ธรรมะอนั เรากลาวอยาง
แจมแจง ดว ยดวงตาสาํ หรบั เหน็ ธรรม ณ ที่นั่งตรงน้เี อง และจกั สละราชบัลลงั กอ อกบวชเปนภิกษแุ ละเปนพระอรหนั ตอ งคหน่ึง ในธรรมวนิ ยั น้”ี

สูตรทย่ี าวที่สุดซึง่ พระองคไ ดตรสั นี้ มพี ิสดารอยูในคมั ภรี ท ีฆนิกายแหงสุตตันตปฎก เรยี กวา สามัญญผลสตู ร แสดงถึงคณุ ประโยชนแหง การ
ครองชวี ิตเปน นกั บวชไวอยางพสิ ดารทส่ี ดุ ผูปรารถนาจะทราบโดยละเอยี ดอาจอานดไู ดจากสูตรน้นั

ตัวอยางแหง ธรรมเทศนาทีส่ น้ั ที่สุด ทีพ่ ระองคไ ดเ คยตรัสน้นั เชน ธรรมเทศนาเร่อื งน้ี คร้ังหนึง่ มีคนๆ หน่งึ ไดทูลถามพระองคว า การให
อะไรเปนการใหท ีด่ ีที่สุด รสของอะไรเปน รสทด่ี ีทส่ี ดุ ความยนิ ดใี นอะไรเปน ความยินดที ี่ดีทสี่ ดุ อะไรเปน เคร่ืองระงับกิเลสและความทุกขใ ห
สิน้ เชงิ พระพุทธองคไดตรสั ตอบคําถามท้ังสขี่ อ นรี้ วมกันดว ยคําๆ เดยี ววา “ธรรม !”

ผถู ามไดท ูลขอใหพระองคท รงอธิบายใหกระจางขน้ึ อกี เลก็ นอ ย พระองคไดตรสั อธิบายวา “การใหส่งิ ของแมจ ะเปน การกระทาํ ทด่ี กี ็จรงิ แต
ไมสามารถทาํ คนผูไดร บั ใหเดนิ ไปตามทางแหงนพิ พานได ธรรมะเทานนั้ ทจ่ี ะทําคนใหเ ดินไปตามทางแหง นิพพานได เพราะฉะน้นั การทําคนให
รธู รรมะซึง่ ผูทําอาจจะไดร บั ความลําบากบา ง น่ันแหละ เรียกวา การใหธ รรมในท่ีนี้และเปน การใหท ด่ี ที ี่สุดกวา การใหทง้ั หลาย

“เมอ่ื ไดร ูธรรม เม่อื นั้นจติ ใจก็เตม็ ไปดวยความสดช่นื แจมใส เกดิ ความรสู ึกพอใจในรสอันสงู สดุ ของธรรมนน้ั ธรรมนั้นไดทาํ ลายกิเลสรา ย
ตา งๆ ซึ่งทาํ คนใหเปนทุกขน้ันใหห มดไป แลว ทาํ ใหประสพความไมม ที ุกขเ ลย ซึ่งเรียกวา นพิ พานในทสี่ ุด เพราะฉะนัน้ ธรรมะจงึ เปน ส่ิงทม่ี รี ส
ดีเลศิ กวา รสทั้งหลาย และนาํ มาซ่ึงความยินดีท่ยี งิ่ กวา ความยินดที ั้งหลาย และเปน สงิ่ ทีเ่ ลิศทส่ี ุดในโลก ท่สี ามารถทาํ กเิ ลสใหสญู สิน้ ไป พวกทา น
จงประกาศธรรมะน้ันแกคนทั้งหลายเถิด จะไดช่ือวา เปน ผทู าํ การใหท่ีดที ี่สดุ ดีกวาการใหท ้ังหลายแกผ ทู ่ีอยใู นโลกมนษุ ย และผทู ี่อยูในสวรรค”

พทุ ธประวัติ ฉบบั สาํ หรบั ยุวชน
พทุ ธทาสภิกขุ แปลและเรียบเรียงจาก ฉบับภาษาอังกฤษ ของ ภกิ ษุสลี าจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 18 ความกรณุ าของพระพทุ ธองค
ครัง้ หนึ่ง เม่อื พระองคเ สดจ็ จารกิ เท่ียวส่ังสอนประชาชนตามถนิ่ ตางๆ ทรงพกั คา งคืนอยู ณ ทแี่ หง หนึง่ พราหมณช าวนาคนหน่งึ ซง่ึ อาศยั อยู

ในถนิ่ ใกลๆ กันน้นั ไดตั้งใจไวแตก ลางคนื วา รงุ เชาจกั ไปฟงธรรมของพระองค แตโ ชคไมเขา ขางเขา อยา งทเี่ ขานึกไว โดยทพ่ี อวันรงุ ขึน้ ถึงเวลา
ทีเ่ ขาควรจะไปฟง ธรรมน้ัน ปรากฏวาวัวตวั หน่ึงของเขา ไดหายไปเสยี ตั้งแตเวลากลางคืน เขาเปน คนยากจนมาก ไมอาจจะปลอ ยใหห ายเสีย
เชน นัน้ จึงออกจากบา น รีบติดตามววั ไปในปา โดยหวงั วา จักพบไดในเวลาอนั ไมน านแลว กลับมาใหท ันฟงธรรมเทศนาพอดี

แตวัวไดไปไกลเกนิ กวา ที่เขาหวัง แมเ ขาจะไดพยายามติดตามเปนอยา งดแี ลว กวาจะพบได กเ็ ปนเวลาเลยเท่ียงวันไปแลว เขารีบนาํ ววั กลับ
บา นดว ยความเหนอ่ื ยและออ นเพลียเพราะการเทีย่ วว่งิ หาทน่ี ่นั ท่นี ี่ทามกลางแดด ถงึ กระนน้ั เขาก็ไมป ระสงคทีจ่ ะพกั ผอน หรือไปรับประทาน
อาหารเสยี กอ น แลว จึงไปฟง ธรรม เขารีบตรงไปสูทท่ี ่พี ระพุทธองคป ระทับโดยหวังวา อยางนอ ยท่ีสดุ เขาจะไดฟ ง ธรรมเทศนาตอนทายสกั นดิ
หนงึ่ กย็ ังดี แตเ มอ่ื เขาไปถึงทแี่ สดงธรรม กม็ ีความประหลาดใจอยางยง่ิ เพราะวาธรรมเทศนาสาํ หรบั ในวันนั้นยงั ไมไดเ รม่ิ แสดงเลย ในท่แี สดง
ธรรมนั้นพระพทุ ธองคย งั คงประทับอยูนง่ิ ๆ ในทามกลางประชาชนเปนอันมาก เพื่อรอคอยเขาอยดู วยความอดทน เขามคี วามดใี จอยา งสงู สดุ เมอื่
รูสกึ วา เขามาไดทันเวลา และไดคอยๆ คลานเขา ไปอยางเงยี บๆ ทางทา ยทีป่ ระชุม เพื่อหาทน่ี ่งั สักแหงหนง่ึ

แตพอเขาเขา มาทป่ี ระตู พระพุทธองคกไ็ ดทอดพระเนตรเหน็ เขาและไดตรสั ถามวา เขาไดร บั ประทานอะไรมาบา งแลวหรือเปลา ชาวนาผูนั้น
ไดทลู วา เขาเพงิ่ กลบั มาจากการตามวัวต้งั แตเชา และไมไ ดห ยุดหาอะไรรับประทาน เพราะประสงคจะไมใหพ ลาดการฟงธรรม เมื่อไดทรงสดับ
ดังน้ัน พระพุทธองครบั สงั่ ใหอ ปุ ฏฐากผูห น่ึงของพระองคไ ปนาํ อาหารบางอยา งมาใหชาวนาผูน นั้ และไดทรงรอจนกวา เขาจะรับประทานอาหาร
เสรจ็

ฝายชาวนานนั้ เมื่อรํางับความหิวและความกระหายแลว ไดเขา มาเฝา อยูใ กลๆ พระพุทธองค พระองคไ ดทรงเริม่ การแสดงธรรม เขาจงึ ได
ทราบ ณ บดั นน้ั เองวาพระพทุ ธองคไดท รงทราบวาระนํา้ ใจของเขาวา เขาตอ งการฟงธรรม และไดท รงนง่ั รอคอยเขาอยทู า มกลางทปี่ ระชุมพรอม
ดวยคนเปน อนั มาก จนกระทั้งเขากลบั มา พวกชาวบานและภิกษเุ ปน อันมากพากันเห็นวาเปน ของแปลกประหลาดอยา งย่ิง และไมเ หมาะสมอยา ง

ย่งิ ท่พี ระพทุ ธองคไ มท รงเอาใจใสในเร่อื งอาหารของคนเพยี งคนเดยี ว ท้ังเปนเพียงฆราวาสไมใ ชภ ิกษุ มิหนาํ ซํ้ายงั เปนพราหมณ ไมใ ชสาวกของ
พระองคมากอนเลย แตพระกรณุ าและความตั้งพระทยั ของพระองค ซง่ึ มีตอพราหมณน ้ันไดเ ปน ผลดีย่งิ หวั ใจของพราหมณน น้ั เตม็ ตน้ื ไปดว ยค
วาเผ่ือแผข องพระองค และเม่อื จบธรรมเทศนาแลว เขาก็ไดกลายเปนสาวกของพระองคจ นตลอดชวี ิต

ในคราวอ่นื อกี พระองคไ ดท รงแสดงความกรุณาตอชาวบานตามธรรมดาซ่งึ เปนเพียงเดก็ หญงิ คนหนง่ึ ในเมอื งซงึ่ พระองคก ําลงั ประทบั อยใู น
ขณะน้นั มชี า งทอผาคนหน่ึงอาศัยเลยี้ งชีพอยดู วยกนั สองคนกับบุตรสาว มบี ตุ รสาวเปนผชู ว ยทาํ งาน เดก็ หญงิ ผนู มี้ ีความปรารถนาที่จะฟง ธรรม
เทศนาของพระองคเ ปน อยา งยง่ิ แตใ นวันที่พระองคจะทรงแสดงธรรมเทศนาน้ัน เผอญิ มีงานทอ ผา ดว น ทเี่ ขากบั บดิ าจะตองทําใหเ สรจ็ ทันในวัน
น้ัน ดังนน้ั เด็กหญงิ ผนู ั้นจึงไดต ัง้ ใจ ท่จี ะรีบทํางานสว นของตนใหแ ลว เสร็จกอนเวลา จนมีเวลาเหลือสาํ หรบั การไปฟงธรรมเทศนาดวย เม่ือเขาได
รบี ทาํ งานสว นท่เี ปนหนาที่ของเขา คือมว นดายที่กรอนน้ั เสร็จแลว กต็ ั้งใจจะไปสงใหแ กบ ดิ าทีโ่ รงทองผา อกี แหงหน่ึง แตในระหวางทางท่เี ดนิ
ไปน้นั ยังไมถงึ โรงทองผา เขาไดผา นทีซ่ ง่ึ หมชู นกําลังนง่ั ฟงธรรมเทศนาของพระองคอยู

เดก็ หญิงผนู ั้นไดว างหลอดดายลงและนงั่ อยแู ถวหลังสดุ ของหมคู นท่นี ง่ั ฟง แตพ ระพุทธองคท รงเห็นวา เด็กหญิงคนนพี้ รอ มทจ่ี ะเขา ใจธรรมะ
และปฏิบัติตามธรรมของพระองค จึงรบั สงั่ ใหเ ขาไปนัง่ ใกลก วาน้ัน เพอ่ื จะไดน ่งั ฟงถนดั ไมผดิ พลาด เด็กหญงิ นัน้ ไดเขาไปใกลพ ระองค พระองค
ทรงทักทายเพื่อใหเ กดิ ความดใี จโดยตรสั ถามวา เขามาจากไหนและกาํ ลงั จะไปขางไหน แตเ ดก็ หญิงนนั้ ท้งั ๆ ท่ที ราบดีอยู วา ตนมาจากไหนและ
จะไปท่ไี หนก็ตาม ไดทลู วา “พระผมู พี ระภาคเจา ดฉิ ันไมท ราบวาดฉิ ันมาจากไหน และไมท ราบวา จะไปสทู ไ่ี หน”

เมอ่ื ประชาชนทนี่ ่ังฟงอยู ณ ที่นน้ั ไดฟ งคําตอบอนั แปลกประหลาดท่ีเดก็ หญงิ นั้นกลา หาญทูลตอบแดพระพทุ ธองคไปเชน น้นั ก็พากนั ขัด
เคืองเปนอันมาก เพราะคนเหลา นั้น คดิ วาเด็กหญงิ น้นั พดู เลน ตลกกบั พระพทุ ธองค ซง่ึ เปน บุคคลสงู สดุ และไดพากนั กระซิบกระซาบกันบาง พูด
กนั บางถงึ เร่ืองท่ีจะครา เด็กหญิงคนน้ีใหอ อกไปเสยี จากทป่ี ระชมุ เพราะการกระทําทไ่ี มงดงามนนั้ แตพ ระพทุ ธองคทรงทราบถึงความคดิ ของ
เด็กหญงิ ผนู ้ไี ดดี ในการทไ่ี ดก ลาวคําตอบอันประหลาดเชน น้ันกับพระองค จึงไดท รงหา มประชาชนเหลาน้ันใหน่ิง แลว พระองคท รงเหลียวไป
ตรัสแกเดก็ หญงิ นั้นเพอ่ื ใหอ ธบิ ายถงึ ความหมายของคําที่กลาวเชน นั้น

เดก็ หญิงนนั้ ไดท ูลวา “ดฉิ นั ทราบดีวา ดิฉนั มาจากบา นและกาํ ลังจะไปสโู รงทอผา ท่ีพอ กําลังทอผา อยู แตขอ ที่ดฉิ ันมาสูภพน้ี จากภพไหนนน้ั
ดฉิ นั ไมท ราบเลย และทงั้ ดฉิ นั ไมแ นใ จวา ภพเบือ้ งหนา ของดิฉันน้ัน จะเปน อยา งไร ดฉิ ันไมทราบส่ิงทง้ั สองนีจ้ ริงๆ แมแ ตอ ยา งใดอยา งหน่ึงพระ
เจา ขา ”

พระพุทธองคแ ละประชาชนทุกคนในทนี่ นั้ ไดรสู ึกนิยมชมช่ืน ในสติปญญาและความคิดของเดก็ หญงิ ผนู ี้ ตอ จากนน้ั พระองคไดท รงแสดง
ธรรมเม่ือจบลง เดก็ หญิงผซู ่ึงไดต ัง้ อกตั้งใจฟง แตตนจนตลอดผนู ้ี ไดบ รรลุธรรมลําดบั แรกของการลุถงึ นิพพาน คือธรรมขนั้ ทเ่ี รียกวา โสดาบนั
หมายความวาไดเ ขา ถงึ กระแสทางแหงนิพพานอยางแนวแน ไมม ีการเวียนกลับอกี ตอ ไปจนกวาจะลถุ ึงนพิ พานนั้น

ในคราวหนึง่ เมื่อพระพุทธองคเ สด็จไปตามทางในปา ลึก พระองคไ ดทรงพบเนือ้ ตวั หน่ึง ตดิ บวงของนายพรานดิน้ กระวนกระวายอยู พระ
พุทธองคไ ดเสดจ็ ตรงไปแกบวงปลอ ยสตั วน้นั ใหหลดุ รอดไป ในทันที แลวไดป ระทับน่ังอยู ณ โคนตนไมแหง หนึ่งใกลๆ ทีน่ นั้ เอง ในระหวาง
น้นั พรานผูนั้นไดม าทบ่ี ว งของเขา เขาเหลือบตาดดู วยความชํานาญเพียงแวบเดียว กร็ ไู ดท ันทีวา เนื้อติดบวงแลว แตม ีคนมาแกป ลอ ยมนั ไป เม่ือ
เขาไดเหลยี วดูรอบๆ เพื่อมองหาตัวบคุ คลที่ทําเชน น้นั กไ็ ดเหลยี วไปพบนกั บวชครองผาเหลืององคห นง่ึ ซึง่ นงั่ อยทู ีโ่ คนตนไมใ กลๆ สถานทีน่ นั้
เขาทราบไดท ันทีวา ตองเปนบคุ คลผนู เ้ี องทท่ี าํ ใหเขาตอ งสงู เสยี เน้อื ทเี่ ขาควรจะไดไ ปตัวหน่ึง เขาบน ดวยความโกรธวา “มากเกนิ ไปเสียแลวพวก
นักบญุ เหลานี้! เลนสกปรกไปเสยี ทกุ หนทกุ แหง ! เที่ยวทาํ ลายผลประโยชนของคนอ่นื เพื่อบญุ กศุ ลของตนอยา งไมเ ขา เรอื่ ง” กลาวดงั นัน้ แลว
เขาไดย กคันศรข้ึนดว ยความโกรธ หยิบลกู ศรเก่ียวสายแลวเล็งตรงไปยงั พระพทุ ธองค ซึง่ ขณะนกี้ ําลงั ประทบั นง่ั สงบนงิ่ อยู แลวกล็ งมอื ยิงพลาง
พูดวา “อยา งนีแ้ ลว ไมตองเสยี ลูกศรมากกวาดอกเดยี วดอก”

แตใ นขณะท่เี ขาเลง็ ลกู ศรตรงไปยังสมณะผนู งั่ สงบนงิ่ อยูอยางประหลาดนั้น ปรากฏวามอื ของเขาส่นั ดงั น้ันลกู ศรท่ีเขายิงไป จงึ พลาดท่ีหมาย
ต้ังแตเ ปนพรานมาในชวี ิตเขาไมเ คยยิงอะไรผิดในระยะใกลเ ชน นี้ เขาจงึ โกรธตวั เองหนักขน้ึ เขาหยิบลูกศรมาอีกดอกหนง่ึ แลว ยงิ ไปใหม ก็
พลาดอกี เขายิ่งประหลาดใจในการที่ความแมน ยําของเขามาสญู ส้นิ ไปอยางกะทนั หันเชนนี้แตก ไ็ ดฝน ยงิ ไปอีกดอกหน่ึงเปน ดอกสดุ ทาย ซ่งึ ก็
พลาดท่ีหมายอีกอยา งเดยี วกัน ในขณะนนั้ ความรสู ึกซ่ึงยง่ิ ไปกวา ความกลวั ไดเกดิ ข้ึนในใจของเขาจนคันศรและลกู ศรตกจากมือ เขาไดหมอบ
คลานไปสูทท่ี พ่ี ระพุทธองคป ระทบั นงั่ อยู แลวทลู ถามวา “พระองคเ ปนใคร ”

พระองคไดตรสั ตอบเขาและทรงอธิบายใหเขาทราบถงึ ความชัว่ ในการทาํ ลายชีวิต ซ่ึงเปน การงา ยท่ีจะทาํ ลาย แตเ ปน การยากยิ่งในการที่จะทํา
ใหกลบั คนื มาหลงั จากทีถ่ ูกทําลายไปแลว พรานผนู ั้นไดฟ ง คาํ ตรสั ของพระองคแ ลว มคี วามจบั ใจดวยถอ ยคําของพระองค และกริ ิยาอาการของ
พระองคในการตรัสถอยคาํ เหลา น้ันเปน อนั มาก จนถึงกับไดท ําสญั ญากับพระองควา นบั แตว ันนั้นไปเขาจักไมท ําลายชวี ติ สตั วใดๆ อกี เลย และ
จะเล้ียงชีวิตอยดู ว ยการกระทําทไ่ี มเ บียดเบยี นสัตวอน่ื ๆ ตามทพ่ี ระองคทรงของรอง

บุคคลอีกคนหน่ึง ซ่งึ ทําการลา งผลาญชีวติ และกลบั ตัวไดโดยคาํ แนะนาํ ของพระองคน ้ัน มชี ่อื วา องคุลีมาล เขาเปนคนฆา คนดวยกนั และเขา
มชี อ่ื วาองคลุ มี าล ซง่ึ แปลวา “มาลัยแหงนิว้ มอื ” กเ็ พราะวาเขาไดฆ ามนุษยแ ลวตดั น้วิ มือมารอ ยเปน พวงแขวนคอไวร อบๆ คอของเขาถงึ 99 คน

แลว ในคราวนี้ เขาคอยอยูข า งทาง เพอื่ ฆา คนทคี่ รบรอย เพือ่ ใหพวงมาลัยของเขาเพม่ิ จาก 99* น้ิวเปน 100 น้วิ บรบิ ูรณ เรือ่ งบงั เอิญวาพระพุทธ
องคไดเสด็จผานมาตามถนนท่เี ขาคอยอยูพ อดี องคลุ มี าลไมเขาใจวา พระองคเ ปนพระสัมมาสัมพุทธเจา หรือเปนอะไร เขาตองการแตจะให
พวงมาลยั นิว้ มอื ของเขาครบ 100 นว้ิ เทานนั้

องคุลีมาลกเ็ หมือนกับนายพรานทีก่ ลาวแลว เขากพ็ ยายามทีจ่ ะเขา ถงึ องคพ ระพทุ ธเจา เพอื่ ทาํ ลายชวี ิตพระองคถ ึง 3 คร้งั 3 หน แตกไ็ มป ระสพ
ความสําเรจ็ ทกุ คร้ังไป เขาจึงรสู กึ ประหลาดใจและคร่นั ครา มเปนอันมาก ไดเ ขา ไปหาพระองคด ว ยความเคารพ และทลู ถามวาพระองคเปน ใคร
พระองคไ ดตรสั ตอบเขาโดยไมไดพ าดพงิ ถึงการท่ีเขาพยายามทีจ่ ะทาํ ลายชวี ติ พระองคแมแตคาํ เดียว แตไดตรัสอธิบายธรรมใหแ กเขาอยางลึกซงึ้
เขาไดฟ ง ธรรมจากพระพทุ ธโอษฐโ ดยตรงเชน นนั้ กส็ าํ นึกในความผิด ละการกระทาํ อนั ชว่ั รายเสยี และไดบวชเปน ภกิ ษุ ครนั้ บวชแลว ไดพยายาม
ปฏิบัตธิ รรมจนลุถึงความเปนพระอรหันต

แมกระน้นั ทา นผนู ก้ี ย็ ังมิไดพ นไปจากผลกรรมท่ีกระทําไวแ ตก าลกอน เม่ือทานเขา ไปบณิ ฑบาตในนครสาวัตถี คนเปนอันมากไดขวา งปา
ทานดว ยไมค อนกอ นดนิ จนไดรบั ความเจบ็ ปวดสาหสั และบาตรแตกกระจายทกุ ครงั้ ทกุ คราวทกุ หนทกุ แหงที่ทานไป แตท านก็มไิ ดโ ศกเศรา
หรือนอยใจในเหตุการณท ่เี กิดขนึ้ เชน น้นั และมไิ ดโ กรธเคืองบคุ คลซึง่ ขวา งปาทา น ทานทราบดวี า มนั เปน ผลของกรรมเกา และมนั เปนการดีมาก
แลวในการท่ีไดร บั ผลกรรมทใี่ หเสรจ็ ส้ินไปเสีย แทนทจี่ ะใหต ดิ คางกันอยไู มร ูสิ้นสุด ดงั นั้นทา นองคุลมี าล จงึ ดับขันธดว ยความสงบ และลถุ งึ
นพิ พาน

พุทธประวตั ิ ฉบบั สําหรับยวุ ชน
พทุ ธทาสภิกขุ แปลและเรยี บเรียงจาก ฉบับภาษาองั กฤษ ของ ภิกษุสลี าจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนที่ 19 เทวทตั
พระพุทธองคท รงมสี าวกองคหน่ึงซึง่ เปน ที่พอพระทยั ของพระองคเปนอยางยง่ิ และในทํานองเดยี วกัน สาวกองคน นั้ กม็ คี วามเคารพและมี

ความรักใครพระองคอ ยางสงู สดุ สาวกผนู ้มี ีนามวา “อานนท” ซง่ึ เปนญาติลูกเรียงพี่เรียงนองของพระองค เมอ่ื พระพทุ ธองคท รงมีพระชนมายุ
54 พรรษา และเริ่มทรงรูสกึ ถงึ ความชรา ซงึ่ ทาํ ใหตองมีผูช วยเหลือพระองคบ างอยา ง จงึ ไดท รงเลอื กพระอานนทเปน ผูอปุ ฏ ฐากประจาํ
พระองคเ ปน พเิ ศษ พระองคท รงตดิ ตอ กบั ภิกษุทงั้ หลายผา นทางพระอานนท โดยพระอานนทเปน ผูนาํ กระแสพระดํารสั ไปบอกกลา วแกภ กิ ษุ
เหลา นนั้ ภิกษทุ ง้ั หลายก็เชนเดยี วกนั เม่อื มีกจิ ธุระเน่อื งดว ยการกราบทูลพระพทุ ธองค ยอ มจะเขาไปหาพระอานนทใหชวยกราบทลู แทน แมก าร
กราบทูลขอพระอนญุ าตหรอื โอกาสบางอยา งบางประการ ภิกษุท้งั หลายก็พอใจทจี่ ะติดตอกับพระอานนท แทนท่จี ะเขาไปเฝาพระองคโ ดยตรง

พระพุทธองคย ังมีลกู เรยี งพี่เรียงนองของพระองคมาบวชเปนภกิ ษุซ่ึงมาอยกู บั พระองค และมีอะไรๆ ท่ีประพฤตแิ ละกระทําตอ พระองค
ทกุ ๆ อยางตรงกนั ขามจากพระอานนท แทนทจ่ี ะยนิ ดีรับใชป รนนิบัตแิ ละเชอ่ื ฟง พระองค กลับเปน ผูม ีความคิดริษยา และแขงดตี อพระองค และ
พยายามทาํ ลายหมสู งฆข องพระองคดว ย

ลกู เรยี งพเี่ รยี งนอ งผมู ุง รา ยตอพระองคผนู ้ี มีนามวา เทวทัต ทา นผูน ้ีหยงิ่ และไวต ัววา มเี ชอื้ กษตั รยิ ในสายเลอื ด เพราะเกดิ ในตระกูลกษัตริย
ศากยวงศดว ยเหมือนกนั ดังน้ันเมือ่ พระสารบี ตุ รและพระโมคคลั ลานะไดเ ขามาบวชเปน ภกิ ษุ ไดร บั การยกยองนับถือจากภกิ ษทุ ัว่ ไป ในฐานะ
เปนอคั รสาวกท่พี ระพุทธองคโปรดปราน พระเถระท้งั สองซง่ึ มิใชเ ปนเชอ้ื กษตั รยิ แ ละมไิ ดเ ปน พระญาติ พระเทวทตั จงึ หลบไปจากหมูภกิ ษุ ตรง
ไปยังนครราชคฤหเ พ่ือแสวงหาความเปนมิตรกับเจาชายอชาตสัตรู ผเู ปนโอรสของพระเจาพมิ พสิ าร และเปนองคร ัชทายาทแหงราชบลั ลงั กอยู
ในขณะนั้น เมือ่ ไปถึงนครราชคฤหแลว ไดแสดงกิริยาอาการความรูบางอยา งเปน ที่สนใจของเจา ชายอชาตสตั รู จนมคี วามรกั ใครนบั ถอื เปน
อยางยงิ่ และมีความพอพระทัยในพระเทวทัต จนถงึ กับไดส รางวหิ ารอนั สวยงามข้ึนแหง หนงึ่ ใกลๆ นครราชคฤห ถวายใหเปน ทอ่ี ยอู าศยั ของ
พระเทวทตั โดยเฉพาะ และเปน ผูอ ปุ ฏ ฐากโดยใกลช ดิ ตลอดมา

เวลาไดลว งไปหลายป จนกระทัง่ พระพุทธองคไดเ สดจ็ ไปสนู ครราชคฤหอีก พระเทวทัตไดเ ขาไปเฝาพระพทุ ธองค และทูลขออนุญาตทจี่ ะ

จัดคณะสงฆใ หม มีพระเทวทัตเองเปน ประมุข พระพทุ ธองคก็ไดทรงปฏเิ สธคําขอของพระเทวทัต และทรงอธิบายวา การแยกสงฆเปนฝกฝา ย
นัน้ ไมน าํ มาซ่งึ ผลดี แตพ ระเทวทตั เชือ่ มั่นในความคดิ ของทา นเองอยางรนุ แรง ไดทลู ขอแลวขออกี อยูรา่ํ ไป พระพทุ ธองคไดทรงปฏเิ สธทกุ ครั้ง
เชน เดยี วกนั บดั นคี้ วามริษยาและความแขงดีของพระเทวทัตไดเ พิม่ ขน้ึ จนกลายเปน การจองเวรตอ พระพทุ ธองค พระเทวทตั ไดปก ใจทจ่ี ะตงั้
คณะสงฆข ึน้ ใหมเปน ของทานเอง โดยทพ่ี ระพทุ ธองคจะทรงรบั รองหรอื ไมก ็ตาม ความคิดขอนไ้ี ดรับการสนบั สนุนจากเจาชายอชาตสัตรูอยา ง
เต็มที่ สวนพระเจา พมิ พสิ ารพระบดิ าของเจาชายน้ัน ทรงปฏิเสธในความรว มมอื ในการตงั้ คณะสงฆใหมโ ดยเด็ดขาด และยงั คงเปน ฝก ฝายของ
พระพทุ ธองคโดยแนน แฟน

พระเทวทัตไดห าวธิ ที าํ ใหเ จาชายอชาตสัตรหู ลงรกั และเลือ่ มใสโดยประการตางๆ จนถึงกับยอมทาํ ตามความประสงคท ุกประการ เม่อื พระ
เทวทตั เห็นวาทา นเองสามารถทาํ ใหเจา ชายอชาตสัตรูมีความเช่ือถอื แนนแฟน ถงึ เพียงนั้นแลว ก็ไดแ นะนาํ ใหเ จาชายอชาตสตั รกู ําจัดพระบิดาของ
พระองคออกไปเสยี นอกทาง เพื่อยกพระองคเองขน้ึ เปนพระราชาแหงแควนมคธ จะทําอะไรไดต ามพอใจโดยไมมใี ครขัดขวาง และสามารถชวย
พระเทวทัต ในการตง้ั คณะสงฆใ หมไ ดโ ดยสะดวก เจาชายอชาตสตั รูไดท าํ ตามคําแนะนําของพระเทวทัต แตไ มถ ึงกับใชดาบหรอื ลูกศร เพราะ
ยังหวาดกลัวตอ การทาํ โลหติ ใหไ หลออกจากกายของบุคคลผเู ปน บิดา แตถึงกระน้ันกไ็ ดท าํ การปลงพระชนมพระบิดาของพระองค ดว ยวธิ อี ัน
ทารุณและโหดรา ย โดยรับสั่งใหจ บั พระบดิ าของพระองคข งั ไวในคกุ และเวน จากการใหอ าหารจนกระท่งั ส้นิ พระชนมไปเพราะขาดอาหาร ซงึ่
แมพ ระชนนขี องพระองคไ ดพยายามทาํ ความชว ยเหลอื อยา งไรกไ็ มเปน ผลสาํ เร็จ เหตกุ ารณไดเ กิดขึน้ ในปที่ 37 นบั แตการตรสั รขู องพระพทุ ธ
องค ซ่ึงเจาชายอชาตสัตรไู ดประกอบกรรมอันชวั่ รายยดึ พระราชบัลลังกแหงแควน มคธ เปน กษตั ริยแ ทนพระบิดาของพระองค ซง่ึ พระองคเ ปน
ผกู ระทําการทรมานจนสิ้นพระชนมไปเอง ดังกลา วแลว

บดั นี้พระเทวทตั มกี าํ ลังครบถว นตามทที่ า นตองการ กษัตริยอ งคใหมเปนทัง้ มิตรและทง้ั ผอู ปุ ถัมภ ทีย่ อมพลีทกุ ๆ อยา ง และพรอมที่จะทาํ
ตามคาํ ขอรองของทา นทุกวถิ ที าง ดงั น้นั พระเทวทตั ไดข อรอ งใหพระเจา อชาติสัตรูจัดหาคนแมนศรมาจํานวนหน่งึ จา ยรางวัลใหเ ปน อยา งสงู
และบอกใหไ ปยงั ท่ที ี่พระพทุ ธองคป ระทับอยู และใหยงิ พระพุทธองคใหถึงพระชนมชีพ เมือ่ คนรับจา งเหลา นัน้ ไดไปถึงที่ทพ่ี ระพทุ ธองค
ประทับ ไดเ ห็นพระองคทรงมีพระกิริยาอาการสงบราํ งบั ออนโยน สงา ผา เผยนาเกรงขาม กก็ ลายเปน ผไู มส ามารถทาํ สง่ิ ซึง่ ตนต้งั ใจจะมาทาํ
ข้นึ มาเสยี เฉยๆ ทง้ั ทตี่ นไดร บั คาจา งลวงหนาแลว คนเหลา น้ันรูสกึ จบั ใจ ในพระพทุ ธลักษณะอยา งสงู สุดมีจติ ใจเคารพบูชาพระองคโดยสิ้นเชิง
ดงั นั้นแทนทีเ่ ขาจะปลอยลกู ศรของเขาไปยังพระพุทธองค เขาไดพากนั ไปเฝา พระพุทธองค หมอบกายลงแทบฝา พระบาท แสดงความเคารพ
สกั การะอยา งสงู สดุ พระพทุ ธองคไดท รงปราศรยั แกเขา ช่วั เวลาเลก็ นอ ย เขากพ็ ากันสารภาพในสงิ่ ทเี่ ขารับจางมากระทาํ และไดท ลู ขอให
พระองคทรงยกโทษ ในความหลงผิดของเขา พระพุทธองคไ ดประทานอภยั โทษโดยส้ินเชิงในทนั ที คนเหลา นั้นพากนั ปฏิญาณเปน สาวกของ
พระองคจนตลอดชวี ติ

เมือ่ พระเทวทตั ไดท ราบวา บรรดาคนทีถ่ ูกสง ไป เพอื่ ปลงพระชนมช ีพพระพุทธองคเหลานั้น แทนทจ่ี ะปลงพระชนมช พี พระพทุ ธองคตาม
คําสง่ั กลับกลายไปเปนสาวกของพระพทุ ธองคเสยี เฉยๆ เชน นน้ั กเ็ ดอื ดดาลดว ยความโกรธและตง้ั ใจวาจะไมส ง ผใู ดไปอกี แลว แตจักไป
ประกอบการกระทําน้ันดว ยมือของตนเอง

มภี เู ขาอยูล กู หนึง่ ใกลๆ กบั ท่ีประทบั ของพระพุทธองค และพระพทุ ธองคเคยเสดจ็ ดาํ เนนิ ไปมาตามหนทางที่เชิงเขาน้นั เย็นวนั หนงึ่ เม่ือ
พระพุทธองคก ําลังทรงดําเนินอยบู นทางนัน้ พระเทวทตั ซงึ่ คอยจอ งหาโอกาสเพ่ือจะปลงพระชนมชีพของพระพทุ ธองคอ ยทู ุกขณะ ไดแอบซอน
อยูบนภูเขาน้ันตรงกับทางเดนิ สายนัน้ ซ่ึงมศี ิลากอนใหญอยกู อ นหนึง่ พระเทวทตั ไดง ดั ศลิ ากอนนัน้ ข้นึ จากพ้ืน เตรยี มพรอ มไวเ พอื่ รอเวลา
จนกระทง่ั พระพุทธองคเ สดจ็ มาถึงทน่ี ั่นพอดี จึงไดผ ลักกอ นศลิ ากอ นนัน้ โดยแรง ใหม นั หลนลงมาบดทับพระพุทธองคตรงเชิงเขาน้นั แตเ ม่ือ
ศลิ านั้นหลนลงมายงั พระพุทธองค มันไดบ งั เอิญกระทบศลิ ากอ นใหญอกี กอนหน่ึง ดังน้ันแทนท่มี ันจะตกลงไปยังพระเศยี รของพระผมู พี ระภาค
เจา มนั ไดแตกกระจายออกเปน กอ นเลก็ กอนนอยเสยี กอ น สะเกด็ มีคมอนั หนงึ่ ไดกระเด็นถูกพระบาท ทาํ ใหพ ระองคเสด็จดําเนนิ ไมไดช ว่ั ขณะ
แตม ันมิไดกระทําอันตรายรา ยแรงอยางไร พระองคจ งึ เสดจ็ ดาํ เนินไปสูพระวหิ ารได และไดร บั การรักษาพยาบาลจากหมอท่ีเชีย่ วชาญทีส่ ดุ มี
นามวา ชีวก เขาไดใ สยาและพนั แผลดว ยความเชีย่ วชาญ พระบาทของพระองคกห็ ายเปน ปรกติในวันตอ มา พระเทวทัตไดประสพความพายแพ
ในแผนการอันชั่วรายของทา นเองอกี ครัง้ หน่ึง โดยอาการดังนี้

แตพ ระเทวทตั ยังไมยอมเลกิ ความพยายามทจ่ี ะปลงพระชนมชพี ของพระบรมศาสดา ทา นไดทําความพยายามอยา งอืน่ ตอ ไปอีก เพื่อจะปลง
พระชนมช พี ของพระพุทธองค ใหต นเองไดเปน หวั หนา แหงหมูภ กิ ษุ ทา นมคี วามมุง หมายวา พอพระพทุ ธองคส ิ้นพระชนมลงไปเทาน้ัน ทานก็
จักไดเปนผูป กครองหมสู งฆโ ดยไมตอ งสงสัย ในครัง้ นที้ า นไดว างแผนการใหเปน ไปในทาํ นองทว่ี า พอพระพทุ ธองคเสดจ็ ออกบิณฑบาตตาม
ถนนในนครราชคฤหใ นเวลาเชา จะปลอ ยชา งตกมนั ตัวหนึง่ ออกมาตามถนนสายน้นั ในขณะนน้ั ใหช างตวั น้นั ทําอันตรายพระพุทธองคจ นถงึ
พระชนมชีพ แตพ อทาํ เขาดงั นั้นจรงิ ชา งตวั นัน้ หาไดก ระทาํ ตามท่ีพระเทวทัตมุงหมายไม มนั กลบั ยนื น่ิงอยางเงอ่ื งหงอย ปลอ ยใหพระพุทธองค
เสด็จไปโดยสะดวก นน่ี บั วา เปนครงั้ ที่ 3 ที่ความพยายามอนั ช่ัวรายของพระเทวทตั ไดป ระสพความพา ยแพลงไปอกี

ตกมาถงึ ตอนน้ี พระเทวทตั ไดล ม เลิกความคดิ ทีจ่ ะปลงพระชนมช พี พระพทุ ธองค เน่ืองจากประสพความลม เหลวมาแลว ถึง 3 คร้ัง แตก ย็ ัง

มคี วามคิดทจี่ ะทาํ ลายคณะสงฆของพระพทุ ธองคอยูน นั่ เอง พระเทวทัตไดไ ปเฝา พระพุทธองคท าํ การราวกะวา เหตุรายสง่ิ ใดไมไ ดเกิดขน้ึ ได
กราบทูลพระพทุ ธองคว าทานมีความเหน็ วา คณะสงฆมกี ารปฏิบัตยิ งั ไมเครงครัดเพยี งพอ ทา นเองเห็นวาจะเปน ผลดีกวา ท่เี ปน อยูใ นบดั น้ีมาก ถา
หากวาภกิ ษุท้ังหลายพากันปฏบิ ตั อิ ยา งเครงครัดในการเปนอยู เหมอื นดังนักบวชนิกายอื่นบางนกิ าย เพราะวาประชาชนพากันเห็นวาภิกษขุ อง
พระพุทธองคเ ปน อยอู ยา งสะดวกสบายมากเกนิ ไป ในเมือ่ เปรียบกบั นักบวชนิกายอ่ืน

พระเทวทตั ไดท ลู เสนอความคดิ ของทานแดพระพทุ ธองคว า ขอใหพระพทุ ธองคจ งทรงบัญญัติวนิ ยั อนั เครงครัด คือต้งั แตบัดน้เี ปน ตนไป
อยาใหภ กิ ษทุ ั้งหลายอาศยั อยภู ายใตห ลังคาเครื่องมงุ เครื่องบงั ใดๆ แตจะอาศัยอยูต ามโคนตน ไมห รอื ตามปา หรืออยกู ลางแจง ซึ่งปราศจากเครอ่ื ง
มงุ เครอื่ งบัง โดยประการท้ังปวง พระเทวทัตยงั ไดทูลขอใหพ ระพุทธองคบ งั คบั อยาใหภกิ ษทุ ้งั หลายรบั อาหารทมี่ ีบคุ คลจัดขึน้ เฉพาะ และนาํ มา
ถวายจนถึงทอ่ี ยู ใหย นิ ดแี ตใ นอาหารที่ไดจากการบิณฑบาตตามปรกตแิ ตอยางเดยี ว ไมรบั เอาอาหารอน่ื นอกจากน้ี และอยา ใหภกิ ษุท้งั หลายใช
จีวรเนอื้ ดี และทําสาํ เรจ็ รปู มาเปนอยางดี ดงั ที่ประชาชนนาํ มาถวายอยเู นอื งๆ แตใ ชจีวรทีป่ ระกอบข้ึนเองจากผา หรือเศษผาทีร่ วบรวมมาจากกอง
ขยะมลู ฝอยหรอื จากปา ชา และขอ สดุ ทายไดท ูลขอใหพระพทุ ธองคท รงบัญญตั ิขอ หา มไมใหภ กิ ษุทง้ั หลายฉันเนอื้ หรือปลาแมช นดิ ใดชนิดหนึง่
แตใหเปน อยูดวยอาหารที่เกดิ จากพชื พระเทวทตั ไดท ูลขอใหพ ระพุทธองคท รงบัญญตั ิส่งิ เหลา น้ีข้ึนเปน ขอ กฎอนั เดด็ ขาดสาํ หรับภิกษสุ งฆ หาก
ใครไมปฏบิ ัติตามก็ตองออกจากหมคู ณะไป

พระพุทธองคไ ดทรงปฏเิ สธคําขอรอ งของพระเทวทัตอยา งเปด เผย พระองคไดตรัสวา ถา ภิกษใุ ดปรารถนาจะอยโู คนไม หรอื ทแี่ จง เปนนจิ
กใ็ หทาํ ได แตถ า ผใู ดไมปรารถนา กอ็ าศยั อยใู นเสนาสนะอนั สมควรที่มผี ูจัดถวายได ในเรอ่ื งอ่ืนๆ พระองคไดต รสั มหี ลักเกณฑอยางเดียวกนั คอื
ถา ภิกษใุ ดปรารถนาจะฉันแตอ าหาร ซ่ึงไดม าจากการบณิ ฑบาตอยางเดยี ว หรอื ใชแตจ ีวรท่ีทาํ ข้ึนเองจากเศษผา อันรวบรวมจากกองขยะหรือปา
ชา อยางเดยี ว หรอื จักไมฉ ันอาหารเนอ้ื อาหารปลา ฉันแตอาหารพืชอยา งเดียว ตามความประสงคข องตนก็ทาํ ได แตถาผใู ดไมปรารถนาจะปฏิบัติ
เชนนั้น ก็ไมต องปฏบิ ตั กิ ไ็ ด ในท่สี ุดพระพุทธองคไดตรัสเตอื นพระเทวทัตวา พระเทวทตั อยางพงึ พยายามกระทําใหผดิ แบบแผน อันจะเปนทาง
ใหคณะสงฆแตกแยกกันตอ ไปอีกเลย มิฉะนัน้ จะเกดิ ผลรายขนึ้ แกพ ระเทวทตั เอง

แตพ ระเทวทัตไมส นใจตอคาํ ตักเตือนของพระพทุ ธองค ไดก ลบั ไปดวยความโกรธแคน พระเทวทตั ยังไดพ ยายามชี้แจงใหพระอานนเ ห็นดี
ดวย ในขอทภี่ ิกษสุ งฆควรจะมขี อ บังคบั อันเครงครดั ดังกลาวแลว แตพ ระอานนทไดป ฏเิ สธในความคิดเห็นของพระเทวทัต และมีขอคิดเห็นเปน
ฝายพระพุทธองคไ ปตามเดิมทกุ ประการ

พระเทวทตั ไดเ ดนิ ทางไปยงั ชนบทบา นนอก อันเปน ทีซ่ ่ึงภิกษุในถนิ่ นัน้ ไมไ ดเขา มาเฝาพระพทุ ธองคเ ปน เวลานาน และไมท ราบเรอื่ งราว
ใดๆ ในท่นี ัน้ พระเทวทัตไดประสพความสําเร็จ ในการชักชวนภกิ ษุจํานวนหน่ึงใหม คี วามเช่ือและเล่ือมใสในขอกฎอนั ใหมข องทา น และพากัน
ตั้งเปน หมคู ณะขึ้นใหมมพี ระเทวทตั เปนหัวหนา หมู พระพุทธองคไดท รงทราบเร่อื งน้ี ไดร บั ส่งั ใหพ ระสารีบตุ รไปทาํ ความเขา ใจแกภ ิกษุ
เหลา นั้นเสยี ใหม เพอ่ื ความปลอดภยั ของภกิ ษุเหลา น้นั เอง พระสารีบตุ รไดไ ปถึงสถานท่นี นั้ บังเอิญในขณะทพ่ี ระเทวทัตกําลงั จําวัตรอยู พระสา
รีบตุ รไดบอกกลาวแกภกิ ษุเหลานัน้ ตามทีเ่ ปนจรงิ วา พระพทุ ธองคท รงมคี วามคดิ เห็นเปน อยา งไรในเรือ่ งน้ี และไดช้แี จงความจรงิ ตา งๆ อนั
เกย่ี วกับพระเทวทัตแกภ ิกษุเหลาน้ัน ช่ัวเวลาเลก็ นอ ยเทานนั้ ภิกษเุ หลานนั้ ไดพ ากันกลบั ใจ ในการทจี่ ะปฏิบตั ิตามพระเทวทตั อยา งเครง ครดั
สบื ไป และไดพ ากนั ลกุ ขนึ้ จากท่นี ่นั ตดิ ตามพระสารีบุตรมาเฝาพระผมู พี ระภาคเจา ดว ยกนั ทัง้ หมด

เมอ่ื พระเทวทตั ตนื่ ขนึ้ ในตอนบา ย ไดเ หน็ บริวารเงียบผิดปรกติ กอ็ อกมาดู เพื่อทราบวาเพราะเหตุใดจึงเปน เชน น้นั เม่ือไดส ํารวจดทู ่ัวแลว
ทา นกท็ ราบไดว าไมมีภิกษุเหลืออยใู นท่ีนั้นแมแ ตรูปเดียว และตอมาอีกเลก็ นอ ย พระเทวทัตก็ไดท ราบจากผูรเู ห็นเหตกุ ารณ อนั ทาํ ใหทราบไดวา
พระสารีบตุ รไดม าท่ีนี่ในขณะทท่ี า นหลับอยู และไดพ ูดจากบั ภิกษทุ ัง้ หลายจนกระทัง่ ภกิ ษเุ หลา น้นั ไดล ะทงิ้ สํานกั นี้ พากนั ไปกบั พระสารบี ตุ ร
เพอื่ เฝาพระพุทธองคดวยกันหมดทกุ รูป ก็มคี วามแคนใจเปน อันมาก ในขณะนพี้ ระเทวทตั มีความเหนื่อยออน จนไมสามารถจะเดินทางไกลได
จงึ ส่งั ใหคนรบั ใชข องทา นจดั แครม ีคานหาม มาหามทา นไปสสู าํ นักของพระพุทธองคโ ดยท่ีทานอยากจะทราบวา พระพทุ ธองคทรงมคี วามมุง
หมายอยา งไร ในการทใ่ี หนาํ ภกิ ษุสว นของทานไปจนหมดจนส้ินเชนนั้น

เม่ือภิกษุท้งั หลายไดทราบขาวความโกรธของพระเทวทัตและทราบความทีพ่ ระเทวทตั กาํ ลงั เดนิ มาสูสํานักของพระพุทธองค ดวยความ
โกรธเชน น้นั ไดพากันไปเฝาพระพุทธองคแ ละทลู ขอใหพ ระองคท รงหลบไปเสีย โดยถวายความคิดเหน็ วา พระเทวทตั มาดว ยความโกรธใน
คราวนี้ อาจจะทาํ อนั ตรายแกพระพทุ ธองคอ ยางซง่ึ หนา กไ็ ด แตพระพทุ ธองคไมทรงหว่นั ไหวในการมาของพระเทวทัต แมแตห นอยเดียว
พระองคไดต รัสแกพระสารบี ุตรวา พระเทวทัตจะไมสามารถทําอนั ตรายพระองค แมแ ตป ระการใดเลย และทรงปฏเิ สธทจี่ ะหลบไปตามคํา
ขอรองของภกิ ษุ ทงั้ ทรงยืนยนั วาพระองคท รงรูสกึ ปลอดภยั โดยประการทงั้ ปวง ในการกระทาํ ของพระเทวทัต

พระองคท รงพิสจู นใ หภ กิ ษุท้งั หลายเหน็ วา คาํ ตรสั ของพระองคน ั้นเปน ความจรงิ ทกุ ประการ เพราะขา วซึง่ ภกิ ษทุ ้ังหลายไดทราบในกาล
ตอมานน้ั มีวา คนหามแครของพระเทวทัตไดห ยดุ พักระหวา งทาง และพระเทวทตั ไดสน้ิ ชวี ติ ณ ท่นี ั้นโดยอาการทไ่ี มม ใี ครเคยคาดฝน ความจรงิ
ตองเปน ความจริงอยา งถกู ตอ งตามความจริงทกุ ประการ ความตายไดตกลงสพู ระเทวทัตเอง ในเวลาและในสถานที่ ซ่งึ พระเทวทตั กําลงั พยายาม
จะปลงพระชนมชพี ของพระผมู ีพระภาคเจา นนั่ เอง

ตอ จากน้นั มา ไมมคี วามระส่ําระสายอนั ใดเกดิ ขึ้นแกคณะสงฆอีก จนตลอดพระชนมายุของพระพทุ ธองค เวน เสียแตค วามวนิ าศบางอยา ง
ซึ่งเกิดขนึ้ แกกลุมชนนอกคณะสงฆ ซงึ่ มีความเกี่ยวขอ งกบั พระองคเปน สว นตวั พระราชาและเจาชายในราชตระกูลเปนอนั มากแหงศากยวงศ
และแหงแควนโกศลไดสูญเสยี ชวี ติ ในการทําสงคราม ซึง่ แมพระองคจ ะทรงทัดทานไวได ก็เพียงในคราวแรก 2-3 คราว เหตุการณอ ันน้ไี ด
เกดิ ขนึ้ ใกลๆ กบั ปท่พี ระองคจ ะเสด็จปรินิพพานนั่นเอง

พทุ ธประวัติ ฉบบั สําหรบั ยุวชน
พทุ ธทาสภกิ ขุ แปลและเรยี บเรยี งจาก ฉบับภาษาองั กฤษ ของ ภกิ ษสุ ีลาจาระ (J.F. Mc kechnie)

ตอนท่ี 20 ปรนิ พิ พาน
บัดนีพ้ ระพทุ ธองคท รงเห็นวา วนั เวลาสําหรับการทองเท่ยี วสงั่ สอนสตั วใ นโลกนีจ้ วนจะส้นิ สดุ ลงแลว กอนแตจ ะเสด็จลว งลับไป พระองค

ทรงประสงคจะใหค าํ แนะนําแกภกิ ษทุ ้ังหลายเปน คร้ังสดุ ทา ย สําหรับจะไดค งอยเู ปนเคร่ืองแนะนาํ ตกั เตือนภกิ ษุสงฆ หลงั จากทพี่ ระองคไ ม
สามารถจะอยตู กั เตอื นดว ยพระองคเองสืบไป ดงั นั้นพระองคจึงตรสั สงั่ ใหพ ระอานนทเ รยี กประชมุ สงฆทัง้ ปวง ณ ทีแ่ หง หนงึ่ ใกลๆ นคร
ราชคฤห แลว ตรสั แกภกิ ษุท้งั หลายในทีป่ ระชุมนน้ั

“ภกิ ษทุ ้งั หลาย ตลอดเวลาเพียงใด ทีพ่ วกทานยงั คงสามคั คกี ันดีอยแู ละประชมุ กันอยูเสมอๆ ตลอดเวลาเพยี งนน้ั คณะสงฆจะยงั คงรุงเรือง
และเปน ปกแผน ตลอดเวลาเพยี งใดทภี่ กิ ษุท้งั หลายยังคงพรอมใจกันประพฤติปฏบิ ัติตามคําสอนและคําสง่ั ท่ีเรากลาวไว แสดงไว ไมพ ากัน
บัญญัติขอ กฎอนั ขดั กนั ขึ้นมาใหม ตลอดเวลาเพยี งนั้น คณะสงฆนีจ้ ะไมม ีความเสอ่ื มโทรมและสาบสญู

พวกทานทั้งหลาย จงนอบนอ มตอ พระเถระผูเฒาในสงฆ ยนิ ดีเอาใจใสใ นคาํ แนะนําตกั เตอื นของทา นเหลา น้นั ทา นทัง้ หลายจงระมดั ระวงั
ตน ไมเ ผลอตวั ไมล ืมตวั จนตกอยูในอาํ นาจของความช่วั แลว จึงรสู กึ ตอภายหลงั จงอยา คลกุ คลกี ันเปน หมู จงแสวงหาความวิเวกเปน สว นตวั อยู
เสมอๆ เม่ือมภี กิ ษุมาจากทอี่ ่นื จงเอาใจใสตอนรบั ดวยความเออื้ เฟอ ใหสําเรจ็ ประโยชนตามทเี่ ขาประสงค เมือ่ ภิกษรุ ูปใดเจ็บปว ยลงใหภิกษุ
นอกนนั้ เอาใจใสร กั ษาพยาบาล ผใู ดพยาบาลภิกษุไข ก็เทากับผนู ั้นพยาบาลเรา อยา เปนคนอวดดเี ยอ หยง่ิ เพอ เจอลมื ตัว จงคบหาสมาคมแตกับ
คนดี หลกี หา งจากคนช่วั จงหมัน่ พิจารณาใหเหน็ แจงอยเู นอื งนิจ ในความจริงของสิ่งทั้งหลายวา สง่ิ เหลาน้นั ไมม คี วามย่งั ยืนและเปน ทางใหเกดิ
ความทกุ ขแ กบุคคลผูเขา ไปยึดถือเอาอยางจริงจงั และรวู า สงิ่ เหลาน้ันไมมแี กนสาร วางเปลาจากตวั ตน

ภิกษทุ ้ังหลาย ตลอดเวลาทท่ี านทงั้ หลายประพฤตปิ ฏบิ ัตอิ ยตู ามท่ีเรากลา วนี้ กจ็ ักยงั เปนทต่ี งั้ แหงความเคารพเลอ่ื มใสของประชาชนอยเู พยี ง
นั้น คณะสงฆจกั ยงั คงรุง เรืองเปนปกแผน พวกทานทง้ั หลายจักปลอดภยั จากการตกต่าํ และความเส่อื มทราม จกั พน จากความเสยี หาย และความ
ไมเ หมาะสมแกผสู ละเหยา เรือนมาบวชแลวทกุ ประการ”

หลงั จากน้ีแลว พระองคไ ดเ สด็จตอ ไปยังหมูบานนาลันทา แลวเสดจ็ ไปยงั หมูบา นปาฏลคิ าม ณ ทนี่ ั้น ไดต รัสพระธรรมเทศนาแกพวก

ชาวบา นวา “ทานทงั้ หลาย ผทู ่ีไมป ระพฤติตามบทบัญญตั ิแหงกุศลกรรมบถ ดงั ทเี่ ราแนะนําไว หรือขาดความเอาใจใสใ นความประพฤตอิ ยาง
เครงครดั จกั เปน ผเู ส่อื มเสียชื่อเสยี งอยใู นหมมู นุษย ความผาสุกของเขาจะลดนอยลงตามลาํ ดบั และจกั หมดไปในทีส่ ดุ เขาจกั ไมมีความมัน่ คง
แนวแน จักไมไ วใจตวั เอง จักหมนหมอง ไมเ ปน สขุ และเมอ่ื ตาย เขาจักตายอยา งมคี วามเศรา และมคี วามทุกขทรมาน

แตผ ทู ป่ี ฏิบตั ิในกุศลกรรมบถเหลา นอ้ี ยางเครงครดั ไมมคี วามประมาท เผอเรอ เลนิ เลอ แตป ระการใดแลว จักเปนผูไ ดรบั ความนยิ มนบั ถือ
จากประชาชนทว่ั ไป เขาจกั มีความสขุ กาย มที รพั ยและสิ่งซ่งึ พึงประสงคอ ื่นๆ โดยครบถวน เขาจะไดร บั การตอ นรับในทที่ ุกหนทกุ แหง แมใน
สํานักแหง เจาชาย และราชอาํ มาตย กระทั่งในสาํ นกั แหง นกั ปราชญทง้ั หลาย ใจของเขาจกั ผองใสไมข ุนมัว ปราศจากความลังเล กระวนกระวาย
และเปนหว ง เขาจกั ตายอยางเปน สขุ และกลา หาญ หลังจากตายแลวจกั ไปสฐู านะแหง ความสขุ สบื ไป”

บัดน้ีพระพทุ ธองคท รงลุถงึ ชราภาพแลว พระองคม ีพระชนมายุ 80 ป ตลอดเวลา 45 ป พระองคไ ดเสด็จทอ งเท่ียวไปดว ยพระบาท
ปราศจากยวดยานพาหนะใดๆ ขนึ้ ลงตามแควน ใหญน อ ยตา งๆ แหงประเทศอนิ เดยี ในสมยั นั้น ทรงแสดงธรรมและประกาศพระศาสนา
ตลอดเวลาแหงพระชนมายขุ องพระองค แมใ นฤดฝู น ก็ยงั ทรงทาํ การสงั่ สอนประจําที่ ไมเ วน แตล ะวัน บดั นีพ้ ระองคท รงรสู ึกถอยพระกําลงั
ในทางกาย แมวา กําลงั ในทางจิตจะยงั คงเขมแข็งอยดู งั เดมิ พระองคท รงรสู กึ วา ชวี ิตของพระองคจะไมตัง้ อยูนานตอ ไปอกี แลว และทรงตง้ั
พระทยั เสด็จไปทางทศิ เหนอื แถบเชงิ เขาหมิ าลัย อันเปนสถานท่ีทีพ่ ระองคท รงคุนเคยเปนอยา งดใี นวยั หนุม พระองคมีพระประสงคจ ะเสดจ็
ปรนิ พิ พานในถ่นิ นนั้ จงึ ไดเ สดจ็ ออกจากนครราชคฤหไ ปดว ยพระบาท ซง่ึ บดั นอ้ี ยใู นสภาพทอ่ี อ นลา ตรงไปยงั นครนอ ยๆ ชอื่ วา นครกุสินารา
เพอื่ ปรนิ ิพพานทนี่ นั่ ในระหวางทางพระองคไดเ สดจ็ ผา นเมอื ง ปาตลบี ตุ ร ซ่ึงบัดนีเ้ รยี กกนั วา เมืองปตตนะ แลวยงั คงเสดจ็ ไปทางทศิ เหนือ ผา น
นครเวสาลี อนั เปนสถานทซ่ี ึง่ พระองคเ คยประทับอยู และทรงรับวิหารแหง หนงึ่ ซึ่งหญงิ คณิกาชอ่ื อมั พปาลี เปนผถู วาย โดยการแขงขนั แยงกนั
กระทาํ ถวายทานในระหวางหญงิ คณิกาผูน ้ี กบั บรรดาเจาชายจาํ นวนหนึง่ แหง นครนนั้

เม่ือพระองคเ สด็จถงึ หมบู า น เวฬวุ คาม พระองครบั สัง่ ใหภ ิกษุทงั้ หลายแยกยายกันจําพรรษาตามพอใจ สวนพระองคเอง ทรงต้งั พระทัยจํา
พรรษา ณ หมูบา นนน้ั พรอ มทงั้ พระอานนท ซ่งึ เปน ผอู ปุ ฏ ฐาก แตเมอื่ ออกพรรษาแลว พระองคป ระทับอยทู ่ีนน่ั ไมไ ดนาน เนื่องจากประชวร
หนกั พระองคท รงประสงคท ี่จะพบภกิ ษุทั้งหลาย เพ่ือกลาวคาํ ชี้แจงและสนับสนุนใหเกดิ ความบากบน่ั อยางสูงสดุ ในการประพฤติพรหมจรรย
อกี ครงั้ หน่งึ จงึ ไดเ สดจ็ จากหมูบา นเวฬุวคามนัน้ ไปดว ยความพยายามอยางสุดกาํ ลังของพระองค ดว ยความอดกลนั้ อดทนตอทุกขเวทนาอนั
เน่ืองดวยความเจบ็ ปว ย

ครน้ั พระองคท รงทุเลาขึน้ จากความเจ็บไขในระยะหนง่ึ ไดเสด็จประทบั นั่งอยู ณ เงาวิหารแหง หนึ่ง ในเวลาเที่ยงวนั บนอาสนะซง่ึ พระ
อานนทจ ัดถวาย พระอานนทไ ดก ราบทูลพระพุทธองคใ นทนี่ ้นั วา “ขา แตพ ระผมู พี ระภาค ขา พระองคม ีความยินดีอยา งสงู สุดท่ีไดเหน็ วา พระผมู ี
พระภาคเจากลบั ทรงสบายดังเดมิ จิตใจของขา พระองคม ดื มวั แทบจะสน้ิ สติไปในเมือ่ ไดเ หน็ พระผูม พี ระภาคเจา ประชวรหนัก เมื่อไมน านมาน้ี
แตขา พระองคย ังคดิ วา พระผมู พี ระภาคเจายงั ไมเ สดจ็ ปรนิ พิ พานเปน แน จนกวาจะไดตรัสคําแนะนาํ สงั่ สอนอนั ถงึ ท่สี ุดแกพระภิกษุสงฆ
เสยี กอน พระภิกษุสงฆทง้ั หลายจักไดถือเปนหลกั ปฏิบัติกนั ในเม่อื พระผูมพี ระภาคเจาเสดจ็ ลว งลับไปแลว ”

พระพทุ ธองคไ ดต รสั วา “ดกู อนอานนท ภิกษจุ ะพากันหวงั อะไรจากเราอีกเลา เราไดกลาวธรรมวนิ ยั โดยหมดจดส้นิ เชงิ ไมมีเหลอื แลว ขอ
ปฏบิ ัตอิ ันใด ทภ่ี กิ ษุสงฆควรจะรเู พื่อการลถุ ึงนพิ พานน้นั เรามิไดปกปด ซอนเรนเหลือเอาไวแ ตขอ ใดเลย เราเปนผหู วังดโี ดยบรสิ ุทธิใ์ จตอภิกษุ
สงฆอยา งสนิ้ เชงิ เราไดกลาวสอนทุกสงิ่ ทุกอยางทภ่ี ิกษสุ งฆค วรจะรู เพื่อการทําทสี่ ดุ แหง ทุกขไ ด ดกู อนอานนท ผทู ่ีประสงคจะปกครองหมสู งฆ
ควบคมุ ไวใ นอาํ นาจตลอดไป อาจจะวางกฎบังคับเพอ่ื การปกครองในอนาคต สวนเราไมป ระสงคจะควบคุมคณะสงฆไวในอํานาจของเราตลอด
กาลเชน นัน้ เลย เราจงึ ไมม อี ะไรทจี่ ะวางไวส าํ หรบั การคุมอํานาจคณะสงฆ ในอนาคต สงฆต องควบคมุ กนั เอง บัดนี้ เราเปน คนชราและถอยกาํ ลงั
แลว กาลเวลาของเราจวนจะถงึ ทส่ี ดุ เรามอี ายุ 80 ปแลว เรามีอยูเ พยี งอยางเดียว ทจี่ ะกลาวแกทา นทง้ั หลายวา พวกทา นท้งั หลายจงมีแสงสวา ง
เปน ของตนเอง จงทุกคน, จงมีตนเองเปน ที่พงึ่ ของตนเอง จงทกุ คน, จงอยา มผี อู ื่นหรอื สง่ิ อืน่ เปนแสงสวางหรอื ที่พึ่งของตนเลย ดูกอ นอานนท,
เม่อื เราลว งลบั ไปแลว ภิกษรุ ปู ใดทําตนใหเปนแสงสวางของตนเอง ทําตนใหเ ปน ทีพ่ งึ่ ของตนเอง ไมถือเอาผอู ื่นหรอื สิ่งอ่นื เปนแสงสวา งหรือท่ี
พงึ่ แลว ภกิ ษุน้นั ชือ่ วา เปน สาวกอันแทจ ริงของเรา อยูตลอดเวลา และเปน ผูเดนิ ไปในทางถกู โดยสวนเดียว”

ในวันรุงข้นึ พระพทุ ธองคท รงรูสกึ สบาย จนถึงกับทรงสามารถเสดจ็ เขา ไปบิณฑบาตในนครเวสาลี ในตอนเยน็ รับส่งั ใหพ ระอานนทเ รียก
ประชุมภิกษสุ งฆทง้ั หลาย บรรดาทอ่ี ยูจ ําพรรษาในนครเวสาลี เพื่อมาฟง พระดํารัสของพระองคพ รอมกนั เมื่อภกิ ษทุ ั้งหลายมาพรอ มกนั แลว
พระองคไดตรสั ถอ ยคาํ ซงึ่ เปนการกระตุน เตอื นอยางสําคญั ท่ีสุด และเปนการแสดงความหวังครงั้ สดุ ทา ยของบคุ คลท่ีจะจากไป อยางแทจ ริง
เพื่อใหภกิ ษุทง้ั หลายเหลาน้นั พากันประพฤตปิ ฏิบัติตามทางท่ีถูกตอ ง อนั พระองคไ ดท รงสอนไว อยางเครง ครดั เพอื่ เหน็ แกช าวโลก เพอ่ื เปน
ประโยชน เปน ความดี และเปน ความเก้อื กลู แกชาวโลกทุกคน ผหู วังในอนั ท่จี ะประพฤติตามตัวอยา งในการประพฤติพรหมจรรย อนั สมบูรณ
และบริสุทธิ์ พระองคไ ดตรัสวา “ทุกอยางทีอ่ ยใู นวิสยั โลกยอมเปนส่ิงทีเ่ ปล่ียนแปลง ไมตัง้ อยูนาน จงแข็งขอ จงบากบั่น เพ่ือกาวไปขา งหนา จง
เดนิ ตามทางถูก จงเฝา ระวงั จิตของตวั เอง อยางใกลชิด เมอ่ื เปนดงั นน้ั พวกทานจะประสบความรอดพนอันแทจริง จากความเวียนเกดิ และเวียน
ตายและความทุกขท ง้ั ปวง”

ในวนั รงุ ขึ้น พระองคไดเ สดจ็ ตอ ไปยงั นครกุสนิ ารา ในระหวางทาง ท่ีหมบู านเลก็ ๆ แหง หนง่ึ อนั เรยี กกันวา หมูบานปาวา พระองคไดร บั
นมิ นตของบตุ รนายชางทองคนหน่งึ มนี ามวา จุนทะ เพอื่ รับอาหารบิณฑบาต ดว ยอาหารชนิดหนง่ึ อันเรยี กกนั วา สูกรมทั ทวะ (สูกะระมัดทะวะ)
เปนเห็ดชนิดหนงึ่ ซ่งึ หมูปา ชอบกนิ จงึ ทําใหมนั ไดช อื่ เชนน้ัน ซึ่งคาํ ๆ นนั้ แปลวา “ของชอบของหม”ู พระพุทธองคเ สวยอาหารบิณฑบาตซง่ึ
นายจุนทะจดั ถวาย หลังจากเสวยแลว พระโรคอยา งทพี่ ระองคป ระชวรท่หี มูบานเวฬุวคามไดก ลับมาอีก ในครงั้ นพ้ี ระโรคไดก าํ เรบิ แรงกลากวา
ครงั้ แรก แทบจะเหลอื กําลงั ท่ีพระองคท รงอดทนอดกลั้นได พระองคก ็ยังคงเสดจ็ ตอ ไป เพ่ือมุง ไปสเู มอื งกสุ ินารา ดว ยความยากลาํ บาก
จนกระท่ังมาถึงปาไมสาละนอกนคร อันเปนทเ่ี ท่ยี วเลนของบรรดากษัตริยแหงนครน้ัน

เมอ่ื พระพุทธองคไดเ สด็จมาในระยะใกลกบั ปานี้ และทรงรูสึกวาพระองคไ มสามารถจะทรงดําเนนิ ได ตอไปอีกแลว ไดตรสั แกพ ระ
อานนทว า “ดกู อนอานนท, จงเตรยี มที่สําหรบั เราจะนอนพกั ที่ระหวางแหงตนสาละใหญท ้ังสองนัน้ เรารูส กึ ออนเพลียมากนัก”

พระอานนทไ ดพับผาสงั ฆาฏขิ องพระพทุ ธองคเขาเปน สีช่ น้ั แลว ปูลาดลงบนแผนดิน ในระหวางแหงตน สาละใหญท ้งั สองตน น้ัน ซึง่ เมือ่
พระองคป ระทับนอนแลว จะมีศรี ษะผนั ไปทางเหนือ พระพุทธองคท รงเอนกายลงบรรทมบนทซ่ี ึ่งพระอานนทจดั ถวาย พระองคไ มไ ดบ รรทม
หลับ เปนแตเพยี งพกั ผอ นบรรเทาความไขแ ละความเมอื่ ยลา พระหฤทัยของพระองคยังคงสงบ และแนวแนเชนเคยปราศจากความ
กระสบั กระสา ยแตป ระการใด เพราะวา พระหฤทยั ของพระองค จักตองเปนเชน นั้นเสมอ พระองคไดเคยตรสั แกพระสารีบุตรครงั้ หน่ึง เมือ่ นาน
มาแลว ในขณะทพี่ ระองคทรงสบายดอี ยูว า แมพ ระองคจ กั อยูจนกระทั่งแกชรา หากาํ ลังมิได ถึงกบั ไมอ าจจะดําเนนิ ดว ยพระบาท ถงึ กบั เขาตอ ง
หามไปดวยแคร ก็ตาม แมกระนั้น พระหฤทัยของพระองคก็จกั ยงั คงสงบและแจม ใส สามารถอธบิ ายธรรมอันลึกซึ้ง และตอบปญหาใดๆ ซง่ึ
นักปราชญแ ลนักศกึ ษาทฉ่ี ลาดท่ีสุดจะมาถาม ไดตลอดเวลาท่ีเขาอยากจะถาม ความมืดมัวและออนเพลียในสว นพระหฤทยั ของพระองคเ ปนส่งิ
ทม่ี ไี มไดเลย

บัดน้ี พระอานนทไดร ูส กึ วา พระพทุ ธองคก ําลงั จะทรงละจากทานไป โดยแทจรงิ แลวกม็ ีความโศกเศรา เปนอยา งย่ิง จนไมส ามารถจะอด
กลน้ั ได พระอานนทไ ดห ลีกไปซอนตวั รอ งไหอ ยู ณ ทีแ่ หงหนง่ึ และรําพันวา “เรายงั ไมเปน เชน กับภกิ ษุทัง้ หลาย เรายังตองศกึ ษาตอ ไป ยงั ไม
บรรลคุ วามเปนพระอรหันต บดั น้ี พระศาสดาของเรากําลังจะลว งลบั ไป โดยท้ิงเราไวเบื้องหลงั เราจักอยแู ตผเู ดยี วโดยปราศจากพระศาสดาผูซึ่ง
มีพระเมตตาตอ เรา ตลอดกาลเนืองนิจ” นาํ้ ตาอันอนุ ไดไหลนองเต็มหนาพระอานนทใ นขณะนนั้

พระพทุ ธองคท รงลืมพระเนตรขึน้ ไมเ หน็ พระอานนทอยู ณ ที่นั้น ดังเชน เคย กต็ รสั ถามภกิ ษอุ นื่ ๆ ซึ่งนั่งอยูในที่ใกลพ ระองควา “พระ
อานนทไปไหน ” ภิกษุเหลาน้ันทลู ตอบวา “ขา แตพ ระผูมีพระภาคเจา, พระอานนทไดห ลบไปรอ งไหอยู ณ ท่ีแหง หนง่ึ ราํ พันอยวู า ทานยังเปน
ผตู องศึกษา ยงั ไมบ รรลธุ รรมอนั สงู สุด และพระศาสดาผทู รงมพี ระเมตตาอยตู ลอดเวลาน้นั กาํ ลงั จะลว งลบั ไป พระพุทธองคไ ดต รสั วา “ดูกอ น
ภิกษุ ทานจงไปบอกอานนทวา พระศาสนารบั ส่งั ใหห าดังน้ี”

ภิกษุนั้นไดไ ปบอกพระอานนทตามพระพุทธประสงค พระอานนทไดมาเฝา พระพุทธองคและน่ังอยขู างๆ อยางใกลช ดิ พระพทุ ธองคได
ตรัสแกท านวา “พอกันทีเถิดอานนท, อยา เศราโศกเลย อยารองไหเลย เราไดบ อกแกอานนทหลายครัง้ หลายหนแลว มิใชหรอื วา วันหน่ึงเราตอ ง
พลดั พรากจากของรักของชอบใจของเรา ดกู อนอานนท สิ่งนจ้ี กั ตอ งมีเปน เทย่ี งแท ไมมที างปองกันแกไ ขไดเ ลย มนั จะเปนไปไดอ ยา งไรกนั ใน
การทีส่ ่งิ ใดสง่ิ หน่งึ เกดิ ข้นึ มาแลวจักไมดับไป ความปรารถนาเชนนั้นเปน สงิ่ ท่ีเปน ไปไมได ดูกอ นอานนท เปนเวลานานแลว ที่อานนทเฝา
อุปฏ ฐากเราดว ยความพากเพียรอยางเต็มทท่ี ้งั ทางกาย ทางวาจา และทางจติ ดวยความรัก ดวยความเต็มใจ ดวยความซอ่ื สตั ยเหลือทจ่ี ะเอาอะไรมา
วัดได ความดีในการรบั ใชเ ราดว ยความซื่อสตั ย อานนทไดทาํ แลว เปนอยา งมาก และเพยี งพอแลว ตอ ไปน้จี งบากบ่นั จงต้งั หนาทําลายสิ่งซึ่งกีด
ขวางตอ การบรรลคุ วามเปน พระอรหนั ตของตนเอง ในเวลาไมนานเลย อานนทจักลุถงึ ความสําเรจ็ อนั น้นั ”

ตอ แตน้นั พระพทุ ธองคไดตรสั แกภิกษุทง้ั หลายวา “พระพุทธเจา ท้ังหลายในกาลกอน ลว นแตมีอปุ ฏฐากอันเลศิ แตก ไ็ มย ่งิ ไปกวาท่ี
อานนทไ ดเ ปน แกเราในกาลน้ี แมพระพุทธเจา ท้งั หลายอนั จักมีมาในอนาคต ก็ลว นแตจักมอี ุปฏ ฐากอนั เลศิ แตก ็จักไมยิง่ ไปกวาอานนทท ่ไี ดเ ปน
แกเราในกาลนี้ อานนทไดเ ปน อปุ ฏ ฐากทด่ี ที ี่สดุ และฉลาดเฉลยี วของเรา อานนทย อมรจู กั กาลเวลาอนั เหมาะสม ท่จี ะใหแ ขกผมู าเยยี่ มเยยี นเขามา
หาเรา อานนทป ฏิบัติตอ บุคคลเหลานน้ั ดวยถอยคําและทา ทางทีน่ าปลาบปลม้ื ย่ิงนกั แขกทกุ คนไดร บั ความพอใจอยางสูงสดุ จากการกระทาํ ของ
อานนทเสมอ เมือ่ อานนทก ลา วเร่อื งราวใดๆ คนเหลานั้นพากนั สนใจฟง มากไปกวา ท่อี านนทต งั้ ใจกลาว อานนทไ ดเ ปน อปุ ฏ ฐากอันเลศิ ของเรา
เชนนต้ี ลอดมา”

พระอานนทไดกราบทลู พระผูมีพระภาคเจาวา “ขา แตพระผมู พี ระภาคเจา ขอพระผูม ีพระภาคเจาจงอยา ไดเสดจ็ ปรนิ ิพพานในเขตของเมือง
ปา เมืองดอนเมอื งเล็กเมอื งนอย ณ ที่อันไมส มควรเชน น้เี ลย นครใหญๆ เชนกรุงราชคฤห สาวัตถี เวสาลี และอ่นื ๆ ก็มีอยู ขอพระผมู ีพระภาคเจา
จงพอพระทยั ที่จะเสดจ็ ปรินพิ พาน ณ เมอื งใด เมอื งหนง่ึ ในบรรดาเมืองเหลาน้นั เถิด ในเมืองเหลานนั้ มีเศรษฐี และผูมีอํานาจวาสนา ซึง่ เปน
สาวกของพระผมู ีพระภาคเจา อยูเ ปนอนั มาก เขาเหลาน้นั จักเอาภาระในการจดั พระศพของพระผมู ีพระภาคเจาใหส มกนั ”

พระพุทธองคไ ดต รัสแกพระอานนทว า “อยา เลยอานนท อยา กลา วดงั นน้ั เลย เธออยา พงึ กลา ววา เมอื งน้เี ปน เมืองปาเมอื งดอน ในอดตี กาล
นานไกลเมอื งนเ้ี ปน นครอันมัง่ คัง่ เปนราชธานที ีป่ ระทับของพระเจา จักรพรรดิมาแลว ดกู อ นอานนท เธอจะไปบอกกลา วแกผเู ปน อธบิ ดแี ละชน

ชาวเมืองกุสนิ าราวา ในคืนนีใ้ นยามสดุ ทายแหงราตรี ตถาคตจักปรนิ พิ พานในปา น้ี คนเหลานัน้ ควรจักเห็นตถาคตเสียแตบ ดั น้ี กอนแต
ปรินพิ พานจะมาถึง”

พระอานนทไดพ าภิกษุบางรูปเดนิ ทางเขา ไปนครกสุ นิ ารา และบอกกลา วแกบรรดาหัวหนาและประชาชนตามท่ีพระพทุ ธองคต รสั สั่งทุก
ประการ ประชาชนเหลาน้นั ไดฟง พระอานนทกลา วแลว พากนั เศรา โศกและครํา่ ครวญวา “พระผมู พี ระภาคเจาเสดจ็ ปรินพิ พานเรว็ เกนิ ไปเสยี
แลว ดวงประทปี ของโลกดับเร็วเกนิ ไปเสยี แลว ” ชาวเมอื งกุสนิ าราทงั้ ผูห ญิงผูชายและเด็กๆ พากันโศกเศรา คราํ่ ครวญ ออกมาสสู วนไมสาละ
อนั เปนทซ่ี งึ่ พระพทุ ธองคไดป ระทบั อยูใ นขณะน้ัน เพื่อการเยย่ี มเยยี นและกลา วคําอาลยั เปน ครัง้ สดุ ทายตอ พระองค ชาวนครกสุ ินาราคณะหนึ่งๆ
โดยผูน าํ คนหนึง่ ๆ ไดเ ขาไปเฝาพระผมู ีพระภาคเจา ทลี ะคนๆ โดยลาํ ดบั กนั และกลา วคาํ ถวายความอาลยั ในพระผมู พี ระภาคเจาดว ยกนั ทกุ คน

ในขณะนั้นมปี รพิ าชก เปนนักบวชผูจ ารกิ เปน นจิ คนหนึง่ นามวา สุภทั ทะ พกั อยูใ นเมืองกสุ ินารานน้ั เมอื่ เขาทราบวา พระพทุ ธองคกาํ ลงั จะ
ปรนิ ิพพานในคืนนี้ ก็ต้งั ใจจะไปเฝา พระพุทธองคโดยทนั ที เพอ่ื ถามปญ หาบางประการ ซึ่งทาํ ความยุงยากใหแกเขาในขณะนนั้ เขาเชอ่ื วาพระ
พุทธองคเทา น้นั ทจี่ ะสามารถแกป ญ หานี้ ใหก ระจา งได ดงั นนั้ นักบวชชอื่ สุภัททะไดไปทีป่ าไมส าละ และขออนุญาตกับพระอานนทเ พื่อเขาเฝา
พระพทุ ธองค และทูลถามปญ หาของเขา กอนแตท่พี ระพทุ ธองคจะเสด็จปรนิ ิพพาน

พระอานนทไดต อบแกเขาวา “อยาเลย สภุ ทั ทะ อยาเลย พระผมู ีพระภาคเจา กาํ ลังทรงอิดโรยเปนอยา งยิ่ง อยารบกวนพระผมู พี ระภาคเจา
ดว ยการถามปญหาเลย” แตน กั บวชช่ือสุภทั ทะนน้ั มคี วามรอ นใจมากเกนิ ไป จงึ ไมฟงคําปฏิเสธของพระอานนท ไดร บเรา แลว รบเรา อีก เพือ่ ให
พระอานนทยินยอมใหเ ขาเขาไปเฝาพระผมู ีพระภาคเจา ใหจ นได พระอานนทไดปฏิเสธแลวปฏเิ สธอีกโดยบอกวา พระองคกําลังประชวรหนกั
ไมค วรจะไดร บั ความรบกวนจากบคุ คลผใู ด

แตอยา งไรก็ตาม พระพทุ ธองคไดทรงสดับเสยี งของคนทงั้ สอง จนทราบความประสงคข องนกั บวชช่ือสุภทั ทะ จงึ รบั สั่งใหพ ระอานนท
มาแลว ตรสั วา “ดกู อ นอานนท เธออยา หามกันสุภทั ทะ เพอื่ ไมใ หเ ขามาหาเราเลย จงปลอ ยสภุ ทั ทะใหเขา มาหาเราตามความปรารถนา ขอท่ีเขา
จักถามเรานนั้ จกั เปน ความดแี กก ารศกึ ษาในธรรมวนิ ยั ของเรา หาใชเ ปนการรบกวนเราโดยไรป ระโยชนแตอยา งไรไม เขาเปน ผทู ่ีมคี วามเขาใจ
ไดร วดเร็วและจักเขาใจขอ ความที่เรากลาวไดในทันท”ี

พระอานนทไ ดยนิ ยอม ใหน ักบวชช่ือสภุ ทั ทะเขา ไปหาพระพุทธองค เมอ่ื สุภทั ทะไดก ลาวถอ ยคําแสดงความเคารพ และทําความคุนเคยกับ
พระองคพอสมควรแลว ไดก ลา วถามปญหาตอ หนาพระองควา “ขาแตพ ระโคดม สมณพราหมณ เจา หมเู จา คณะทม่ี ชี ่อื เสียงเหลา อน่ื นอกจาก
พระองค ไดบรรลุสจั ธรรมจริงดังทเี่ ขากลาวหรือวา มไิ ดบรรลุดงั ท่ีเขากลา ว หรือบางพวกทไ่ี ดบ รรลุ และบางพวกไมไดบรรลุ ”

พระพุทธองคไ ดตรัสวา “อยาเลย สุภทั ทะ, อยา คดิ ในปญหาขอ นน้ั เลย แตจงฟงเรา จงสนใจในคําทเี่ ราจะกลาว เราจักทําใหทา นเขา ใจใน
ธรรมะของเรา ในบดั นี้ ดูกอ นสภุ ทั ทะ, ในธรรมวนิ ยั ของศาสดาองคใด ไมประกอบอยดู ว ยธรรมอนั เปนเครอื่ งดําเนนิ ไปอยางถูกตอง 8
ประการ ในธรรมวินัยนนั้ ยอ มไมม ีบคุ คลผเู ปนโสดาบนั สกทาคามี อนาคามี หรืออรหันต ในธรรมวินัยใด มธี รรมเปน เครอื่ งดําเนินไปอยา ง
ถกู ตอ ง 8 ประการดังกลาวแลว ในธรรมวินยั น้ันยอ มมีบคุ คลผูเปนโสดาบัน เปนสกทาคามี อนาคามแี ละอรหนั ต ดูกอนสุภทั ทะ, ในธรรมวนิ ยั
ของเรานี้ประกอบอยดู วยธรรมเปนเครื่องดาํ เนินไปอยา งถูกตอง 8 ประการดงั กลา วนน้ั ในธรรมวนิ ยั น้จี งึ มบี ุคคลผเู ปน โสดาบัน สกทาคามี
อนาคามี และอรหันต ดูกอนสุภทั ทะ, หากภิกษสุ าวกของเรา ยงั คงปฏบิ ัตใิ นธรรมเปน เครื่องดาํ เนินไปอยางถกู ตอ ง 8 ประการนเ้ี พยี งใดแลว
โลกนีก้ จ็ กั ยงั ไมว า งจากพระอรหันตอยเู พียงนัน้ ”

นักบวชชอื่ สภุ ัททะ ไดทูลขอพระพุทธานญุ าตเพอ่ื บวชเปน ภิกษใุ นธรรมวินยั ของพระองค พระพุทธองคไดป ระทานโอกาส และตรัสสง่ั
ใหพ ระอานนทป ระกอบการอุปสมบทใหแกเ ขา โดยเหตุนี้ สุภทั ทะ จงึ เปน ภิกษผุ บู วชเปนองคส ดุ ทาย ทาํ นองเดยี วกันกับที่พระอัญญาโกณ
ฑัญญะ ผูฟง ธรรมในปาอสิ ิปตนะไดเปนภิกษอุ งคแรกที่ไดรับการอุปสมบท ในทเ่ี ฉพาะพระพกั ตรข องพระองค พระสุภทั ทะผูบ วชแลว ไดม ี
ความพากเพยี รในธรรมวนิ ัยอยา งแรงกลา จนกระทั่งบรรลคุ วามเปน พระอรหนั ตไ ดใ นเวลาอันไมนานเลย

พระพทุ ธองคไ ดต รัสแกพ ระอานนทสืบไปอกี วา “ดกู อ นอานนท, อาจจะมภี กิ ษุบางรูปคดิ ไปวา เราจักไมไ ดฟง โอวาทของพระศาสดาอกี
ตอ แลว แลว บดั นีเ้ ราเปน ผไู มมพี ระศาสดาอีกตอ ไปแลว ดงั นี้ ดกู อ นอานนท, ขอนนั้ ภกิ ษุเหลาน้นั ไมควรเห็นอยางนัน้ เลย ธรรมะและวนิ ยั เหลา
ใด ทเ่ี ราแสดงไวบ ญั ญัติไวเพ่ือภิกษทุ งั้ หลายประพฤตปิ ฏิบตั ใิ นกาลน้ี ธรรมะและวินยั เหลา น้นั เองจักอยูเปนองคพระศาสดาของภิกษทุ ้ังหลาย
ในเมอ่ื เราลว งลับไปแลว อีกอยา งหนงึ่ ในบัดนี้ ภิกษทุ ัง้ หลายทักทายกันแลกันดว ยถอ ยคาํ วา “อาวโุ ส” (มคี วามหมายเทา กับวา “เพอื่ น”) แต
เมือ่ เราลวงลบั ไปแลว ภิกษุผูสงู อายพุ งึ ทักทายภกิ ษุผหู ยอนอายกุ วาวา “อาวโุ ส” ไปตามเดิม แตภกิ ษุผูหยอนอายุ พึงทกั ทายภิกษผุ ูสงู อายุ ดว ยคาํ
วา “ภนั เต” (มคี วามหมายเทากับวา “ทานท่เี คารพนับถอื ”) ดูกอ นอานนท เมอื่ เราลวงลับไปแลว ถาคณะสงฆมคี วามปรารถนา กพ็ ึงเลิกถอน
ขอ บัญญตั เิ ลก็ ๆ นอ ยๆ ไดตามสมควรแกเ หตกุ ารณ”

ตอ จากน้ัน พระพทุ ธองคไดตรสั แกภ กิ ษุทั้งหลายวา “ดกู อ นภกิ ษทุ ัง้ หลาย ถาภิกษุรปู ใดในพวกทา นท้งั หลายมีความสงสัยของใจ หรือกนิ
แหนงอยา งใดอยา งหนึ่ง ในตถาคตนี้ ก็ดี ในธรรมวนิ ัยที่เรากลาวแลว กด็ ี หรือในหมสู งฆนก้ี ็ดี หรือในความผดิ ความถูกแหง หนทางปฏิบัตกิ ด็ ี จง
ไดกลา วความสงสยั หรือความกินแหนงน้นั ออกมาเสียในบัดน้เี ถดิ เพ่อื อยา ใหเธอทัง้ หลายตองเสยี ใจในภายหลงั วา เราไมม ีโอกาสจะแถลง

ความรูส กึ อนั นใ้ี นขณะทพี่ ระศาสดายังมีชีวติ อย”ู ตอพระพุทธดาํ รัสอันนี้ไมมีภิกษุใดไดป ริปากอยางใดขน้ึ มาเลย ไมม ภี กิ ษุรูปใดมปี ญ หาใดที่
จะทูลถาม ไมม ีภิกษุรูปใดซึ่งมคี วามกนิ แหนงแคลงใจใน พระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆ แตป ระการใดเลย

พระพุทธองคไ ดต รสั ประทานโอกาสเชนเดียวกนั นอ้ี ีกเปนครั้งท่ี 2 และท่ี 3 แตก ็ไมม ีภกิ ษรุ ปู ใดกลาวถอยคําใดๆ ออกมา เชน เดยี วกนั
พระอานนทไ ดก ลาวขึ้นวา “ขาแตพ ระผมู พี ระภาคเจา, เรอื่ งนีน้ าประหลาดใจ เรอื่ งนี้นาอศั จรรยจริง ขา พระองคม คี วามเชื่ออยา งแทจรงิ วาใน
หมภู ิกษุสงฆหมูใ หญน ้ี ไมม ีภิกษุแมแ ตร ูปเดียวซงึ่ มีความสงสยั แคลงใจจะกนิ แหนงในพระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆ”

พระพุทธองคไ ดต รัสวา “ดกู อนอานนท, สาํ หรบั เธอนั้น เธอกลา วความขอนเี้ พราะความเชอ่ื และความไวใจในเรา แตส ําหรับเราตถาคต
นั้น เรารดู ีวา ไมมภี กิ ษแุ มแ ตรูปเดียวในภกิ ษุสงฆนี้ ท่มี ีความกนิ แหนงแคลงใจในพระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆ ขอ น้ี เพราะเหตุใด ดูกอ น
อานนท ขอ น้เี ปนเพราะเหตวุ า แมว า ภิกษุรปู นี้มีคณุ ธรรมลา หลังเขาที่สดุ ในทีป่ ระชมุ นภ้ี ิกษุรูปนน้ั ก็ยังเปนโสดาบนั ผเู ทีย่ งแทตอการลถุ ึง
นพิ พาน มีอนั ไมถ อยกลับเปน ธรรมดา”

พระพทุ ธองคไ ดต รัสปราศรัยแกภิกษสุ งฆ ซึง่ ประชุมกันอยใู นท่ีน้ันอกี ครั้งหนึง่ และการตรสั ครงั้ นเี้ ปนพระดาํ รัสคร้ังสุดทาย ทีพ่ ระองค
ไดตรสั แกม นษุ ยในโลกน้ี พระองคไดต รสั วา “ดกู อ นภกิ ษทุ ั้งหลาย, นเี่ ปน วาจาครัง้ สุดทาย ทีเ่ ราจะกลา วแกทา นทัง้ หลาย สังขารท้ังหลายทัง้
ปวงมคี วามสน้ิ ไปและเสอื่ มไปเปน ธรรมดา ทานทงั้ หลายจงทําความรอดพน ใหบรบิ รู ณถ ึงทสี่ ุดดวยความไมประมาทเถดิ ”

ลาํ ดบั นนั้ พระพุทธองคท รงเขา สูสมาบัติ และเลอื่ นเขา สูสมาบตั อิ ันลกึ ยงิ่ ๆ ข้นึ ไปอกี ตามลําดับๆ จนถึงท่ีสดุ แหงสมาบตั อิ ันดับท่ี 9 แลว
ทรงถอยหลังจากสมาบตั ิอนั ลึกน้ันมาตามลาํ ดับ จนกระทง่ั ออกจากสมาบตั ิชั่วขณะหน่ึง แลว ทรงกลับเขา สูสมาบตั อิ ยา งเดมิ อีก เพยี ง 4 ลําดับ
ครัน้ ออกมาจากสมาบตั อิ ันดับท่ี 4 นน้ั แลว ก็เสด็จดับขนั ธไมม ีส่ิงใดเหลืออยสู าํ หรบั การเกิดขน้ึ ในโลกนี้ หรือโลกไหน อกี ตอ ไป พระพุทธองค
ไดเสดจ็ ปรนิ ิพพานดวยอาการอยา งนี้

เวลาลว งมาถงึ 25 ศตวรรษแลว นบั ตง้ั แตพ ระสทิ ธตั ถะไดต รสั รเู ปนพระสมั มาสัมพุทธเจา และเสด็จปรินิพพานทน่ี อกเมืองกุสนิ าราใน
ประเทศอินเดยี แตคําส่งั สอนอนั ประเสรฐิ ของพระองค หาไดลวงลบั ไปดว ยไม คําส่ังสอนเหลานน้ั ยงั คงอยู เปน เครอ่ื งนําบคุ คลใหข ามขึ้นพน
จากความมีชวี ติ ข้ึนไปสูสงิ่ ซ่ึงมคี ณุ คา ยิ่งกวา ชีวิต สําหรบั คนจาํ นวนลานๆ ในโลกนี้

หลงั จากพระพุทธองคเ สด็จปรินพิ พานแลว สาวกของพระองคท ั้งทีเ่ ปน พระอรหนั ตและมใิ ชพ ระอรหนั ต ไดชว ยกนั เผยแพรกระแสพระ
พุทธวจนะอันประเสริฐน้นั ไปจนทว่ั ประเทศอินเดยี และลวงเลยออกไปนอกเขตประเทศอินเดยี ทางทศิ ตะวนั ตก จนกระทัง่ ถึงประเทศอยี ปิ ต
ทางทิศตะวันออกถงึ ประเทศธิเบต ประเทศจนี และประเทศญป่ี นุ ทางทิศเหนือจนถงึ ประเทศแล็บแลนด ทางขว้ั โลก ก็ยังมพี ระสาวกนําคาํ สอน
ของพระองคไ ปเผยแพร และทางทศิ ใตถึงประเทศชวา และหมเู กาะในทะเลใตทว่ั ๆ ไป จนกระทั่งถงึ ทุกวันน้ี เปน เวลา 2,500 ปม าแลว หน่ึง
ในสามของมนษุ ยท อี่ าศยั ในโลก ไดเอยพระนามของพระองคดว ยความเคารพอยางสงู สดุ วา พระองคเปนพระอรหันต พระผมู พี ระภาคเปน พระ
สัมมาสัมพทุ ธเจา เปนพระศาสดาผูสงั่ สอนเทวดาแลมนุษย ดวยเรือ่ งแหง พระนิพพาน และหนทางปฏบิ ัติเพอื่ ลถุ งึ นพิ พานน้นั

แหลงที่มา: http://www.baanjomyut.com/pratripidok/buddhaprawat/index.html