การประชันวงปี่พาทย์บ้านดุริยประณีต

(สนม ระนาดเอก) บรรเลงทับดวยเดี่ยวระนาดเอกเพลงพญาโศก 3ช้ัน แตดวยอุบายที่วางไว นายสืบสุด ดุริยประณีต
(นายไก) บรรเลงสวมเปน 2ช้ัน และเรงแนว ให นายพินิจ ฉายสุวรรณ (สนม ระนาดเอก) บรรเลงตามแนวไมทัน
นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) บรรเลงช้ันเดียวเรงสุดแนว นายพินิจ ฉายสุวรรณ (สนม ระนาดเอก)
ไลไมทัน เม่ือจบงานพวกปพาทยลพบุรีพูดกันวา “ไลตียังกะแมวจับหนูเลนเลย” แตน้ันก็เปนการพบกันครั้งแรกของ
นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) ประชันกับ นายพินิจ ฉายสุวรรณ (สนม ระนาดเอก) สุดทายกอนลากลับจากงาน
นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) ก็ไดนั่งรับประทานอาหาร สนทนากันกับ นายพินิจ ฉายสุวรรณ (สนม ระนาดเอก)
เพื่อสรางสัมพันธไมตรีที่ดีสืบไป และในปเดียวกันนี้วงปพาทยบานดุริยประณีต ยังไดข้ึนประชันกับ
วงปพ าทยส าํ นกั พาทยโกศล ซงึ่ เปน การประชนั ในงานประจําปของวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร กรุงเทพมหานคร ในงานน้ี
ไมมกี ารตดั สนิ ใด ๆ ประชันเพ่ือเปน มหรสพเทา น้ัน

ชอ่ื ภาพ : นายศภุ ณัฐ นุตมากุล สมั ภาษณ นายชลอ ใจช้ืน
ท่มี า : นางสาววณี า เรี่ยวแรง, 2562

ในป พ.ศ. 2500 ครูสอน วงฆอง ผูเปนญาติกับเจาภาพ ติดตอให นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก)
ไปประชนั กับนายแสวง คลา ยทมิ (กํานันแสวงบา นคลัง) 2 วนั 2 คนื ท่ีวัดเจา เจ็ด อําเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) บรรเลงระนาดเอก นําวงกรมประชาสัมพันธไปชวย โดยมีนายจําเนียร ศรีไทยพันธุ
บรรเลงป นายบุญยงค เกตุคง บรรเลงระนาดทุม นายสมาน ทองสุโชติ บรรเลงฆองวงใหญ คืนแรก
นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) เนนบรรเลงไปทางเพลงเดี่ยว แตดวยความเปน นายแสวง คลายทิม

98|ห น า

(กาํ นนั แสวงบานคลัง) ผูที่ข้นึ ชื่อวาเรียนเพลงเด่ียวจากหลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) มากท่ีสุด จึงเหนือกวา
นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) โดยในคืนแรกนั้น นายแสวง คลายทิม (กํานันแสวงบานคลัง) ไดต้ังเด่ียวระนาดเอก
เพลงเทพบรรทม 3ช้ัน แตนายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) ไมไดเพลงน้ี ครูสอน วงฆอง จึงให นายบุญยงค เกตุคง
บรรเลงระนาดเอกแทน แตนายบุญยงค เกตุคง ไมยอมบรรเลง แตให นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) บรรเลง
ซึ่งนายบุญยงค เกตุคง นั่งหลังบอกทางฆองใหแทน ซึ่งครั้งนี้ นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) ไดแสดงอัจฉริยภาพ
ทางการคิด คือสรางสรรคทํานองเด่ียวระนาดเอก ณ ขณะนั้นจนจบ แตทางยังไมดีนัก ตอมาเพลง 2 ท่ีโดนทาง
นายแสวง คลายทิม (กํานันแสวงบานคลัง) บรรเลงต้ังมาอีก คือ เดี่ยวระนาดเอกเพลงอาถรรพ 3ชั้น คราวนี้
นายจาํ เนยี ร ศรไี ทยพนั ธุ ตองนง่ั บอกทาํ นองหลัก และนายบุญยงค เกตุคง คอยบอกเทคนิคตาง ๆ เชน คาบลูกคาบดอก
กวาด รัว เปนตน จากนั้นเมื่อจบในคืนแรกทางนายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) กลับมาบานชวยกันคิดกับ
นายบุญยงค เกตุคง ทําเพลงเดี่ยวระนาดเอกใหม 2 เพลง คือ เพลงอาถรรพ 3ชั้น กับ เพลงเทพบรรทม 3ช้ัน
คราวน้ีคืนท่ีสองหลังจากบรรเลงเพลงอื่น ๆ ผานไป นายแสวง คลายทิม (กํานันแสวงบานคลัง) ไดตั้งเดี่ยวระนาดเอก
เพลงเทพบรรทม 3ช้ัน ซํ้าอีกคร้ัง โดยคาดวาคงมิไดเชนเคย แตคราวน้ี นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก)
เตรียมมาบรรเลงแกทางอยางดีใหยากขึ้นไปอีก นายแสวง คลายทิม (กํานันแสวงบานคลัง) จึงหยุดเดี่ยว เล่ียงไปตี
เพลงหมู นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) จึงตั้งเดี่ยว ระนาดเอกเพลงอาถรรพ 3ช้ัน แตดวยนายแสวง คลายทิม
(กํานันแสวงบานคลัง) มิไดเตรียมการแกทาง ใหยากข้ึนจึงไมสามารถแกได จึงหลบไปบรรเลงเพลงหมูแทน
(คืนนี้ต้ังเด่ียวระนาดเอกมากถึง 22 เดี่ยว) หลังจากจบงานเจาภาพประกาศล่ันศาลาวา “ตัดสินใหนายไกชนะ”
พรอมมอบเงินรางวัล 700 บาท บอกวาเคร่ืองมือชิ้นอ่ืน ๆ ไมเกี่ยว เพราะ 2 คืน เดี่ยวระนาดเอกมากที่สุด
ผชู วยศาสตราจารยส งบศึก ธรรมวหิ าร กลาวไวว า “ไก เขาเคยมาเรียนท่ีวิทยาลัยนาฏศิลป นะ แตเห็นจะมาได 3 วัน
แลว ก็หายไปเลย เวลามปี ระชันทไี่ หน หรือไปงานอะไร ครไู มเ คยไปหรอก ไกนูน เขาไปตลอด เพ่อื นรว มชน้ั ตอนนนั้ ก็มี ไก
กับ หมัด และกค็ รู นี้แหละ เรยี นไปเรยี นมา เหลอื เราคนเดยี ว (หัวเราะ) แตอยางเรอื่ งการประชนั อะนะ ครไู มถ นัดหรอก
สมยั น้ันครูเปน เด็กเรยี น ไมเ กเรโดดเรียนไปไหนเลย แตพอไดยินมาจากครูจําเนียร เขานะ เมื่องานท่ีวัดเจาเจ็ดเน่ีย
ไกเ ดยี่ วไปถึง 22 เพลงเลยนะ แถมเจา ภาพประกาศลั่นวา “ไกชนะ” ใหเงินต้ัง 700 บาท ถาเปนสมัยนี้คงหลายตัง
แตก็อยา งวา เขาพวก ๆ กันอยแู ลว ไมประชนั กนั เอาเปน เอาตายหรอก ก็แคป ระชนั กนั แบบแลกเปลย่ี นความรซู ่ึงกนั และ
กัน ครูจะบอกใหน ะ ครนู ี้แฟนคลบั เขาเลยนะ ไก เน่ีย แตเ สยี ดายชวงไกไปประชนั เราตดิ เรยี นเลยอดไปดไู ปเหน็ ดวยตา
เลย ฟงแตเร่ืองเลาจากคนที่เคยรวมวง แตเสียงระนาดเขาน้ี โอโห ยอดฝมือเลยนะ จนปจจุบันน้ีครูยังไมเคยเห็น
วาใครจะตีไดอ ยางไกเขาเลย”

99|ห น า

ชอ่ื ภาพ : นายศภุ ณัฐ นุตมากลุ สัมภาษณ ผศ. สงบศกึ ธรรมวหิ าร
ท่ีมา : นางสาววีณา เรยี่ วแรง, 2562

ตอมาในป พ.ศ . 2501 หลวงบํารุงจิตรเจริ ญ (ธูป สาตนะวิลัย) ถึงแกกรรม ตั้งศพอยู ท่ี
วัดมกุฏกษัตริยารามราชวรวิหาร นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) นําวงดุริยประณีต รุนเล็ก พรอมกับนําเคร่ืองไปต้ัง
เตรียมประชันกับ นายรัศมี คงลายทอง (บุตรนายเทียบ คงลายทอง) เนื่องจากมีขาวเขาหูไมดี ซ่ึงไมทราบวาขาวน้ัน
เปน ขอ มูลเท็จ หรือจริง ดวยความคะนองในวยั นั้นจงึ ไมส นใจใด ๆ แตแลวเมือ่ นายเทียบ คงลายทอง และนายสอน วงฆอง
เดนิ เขา มาในงาน ดว ยความเคารพนบั ถอื ครูทง้ั 2ทา น จึงไมประชัน เปลย่ี นมาเปน การบรรเลงประกอบงานแทน

ในป พ.ศ. 2502 นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) เขาพิธีอุปสมบท ณ วัดสามพระยากรุงเทพมหานคร
เปนเวลา 1 พรรษา เม่ือลาสิกขาออกมา วงปพาทยบานดุริยประณีต ไดรับการประชันครั้งแรกหลังจาก
นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) ลาสิกขามาใหประชันกับ วงครูสกล แกวเพ็ญกาศ งานนี้เปนงานท่ีวงปพาทย
บานดุริยประณีตสมบูรณวงที่สุด โดยมีนักรองประจําวงแลวในขณะน้ัน คือ นายศิริ วิชเวช และนางสุรางค ดุริยพันธุ
(ปจจุบันเปนศิลปนแหงชาติท้ัง 2 ทาน) ณ วัดพิกุลเงิน ตําบลบางมวง อําเภอบางใหญ จังหวัดนนทบุรี ในคร้ังนี้
ไมม กี ารตัดส้ินแตอ ยา งใด

ปสุดทายในการประชันของวงปพาทยบานดุริยประณีต รุนเล็ก (พ.ศ. 2503) ก็มาถึงครั้งสุดทายในวาระที่
นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) ไดบรรเลงตําแหนงระนาดเอก คือวงปพาทยบานดุริยประณีต รับคําเชิญจาก
พระครูอนุวัติ ใหไปประชันกับวงปพาทยพาทยโกศล อีกครั้ง ในงานนี้จัดใหญมาก เพราะเปนงานศพ
ทานเจาคุณพรหมมุณีผิน สุวโจ วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร โดยวงปพาทยบานดุริยประณีต

100|ห น า

ตั้งเ คร่ือ งปพ าทยมอ ญ (ชุด ทอง) แ ละวงป พาทยพ าทยโกศ ล ตั้งเ คร่ือ งป พาทยนางหงส (ชุด มุก)
ไมมกี รรมการตดั สินแพช นะ

ชอื่ ภาพ : นายศภุ ณัฐ นตุ มากลุ สมั ภาษณ พระราชภัทรญาณ (ณรงค วิชยาภัย บนุ นาค)
ผูชว ยเจา อาวาสวดั สุทศั นเทพวรารามราชวรมหาวหิ าร
ท่ีมา : นายกฤษณะ สมานหมู, 2562

ตอมาเปนการประชันวงดุริยประณีต รุนเล็ก ท่ีนายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) ไมไดบรรเลงระนาดเอก
แ ต ยั ง ช ว ย ค ว บ คุ ม แ ล ะ ป รั บ ว ง ใ ห กั บ ค น ร ะ น า ด เ อ ก ค น ใ ห ม นั้ น ก็ คื อ น า ย สุ พ จ น โ ต ส ง า
เม่ือวันอาทิตยท่ี 5 กุมภาพันธ พ.ศ. 2504 นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) วางตัวให นายสุพจน โตสงา
ตีระนาดเอกวงดุริยประณีต (พระนคร) เพื่อประชันกับ พันจาเอกกิตติ (นกเล็ก) เกตรา ท่ีบรรเลง
ระนาดเอกใหกับวงครูหยด ศรีอยู (บางมวง นนทบุรี) นายบุญยงค เกตุคง ชวยนายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก)
คุมซอม โดยมีผูรวมบรรเลง คือ นายสมบัติ สุทิม บรรเลงป ,นายสมชาย ดุริยประณีต บรรเลงฆองวงใหญ
,นายสุชาติ คลายจินดา บรรเลงระนาดทุม และนายเผชิญ กองโชค บรรเลงฆองวงเล็ก กําหนดใหบรรเลงเด่ียวรอบวง
เพลงพญาโศก 3 ช้ัน การประชันครั้งนี้ไมมีการตัดสิน พันจาเอกกิตติ (นกเล็ก) เกตรา กลาวไววา “คร้ังที่ฉันรูวา
ตอ งไปประชนั กบั วงดุรยิ ประณีตนะ ฉันนี้ต่ืนเตนเปนท่ีสุด เพราะรูช่ือเสียงของนายไก วาเปนระนาดเอกท่ีไหวมาก ๆ
เห็นคร้ังหนึ่งในงานศพภรรยาทานครูหลวงประดิษฐ งานน้ันไมไดประชันกันหรอกแตเขาตั้งรอบเมรุเลย พอนายไกตี
คนน้ีมองกันไปทางเดียวกันหมดเลย ฉันเห็นแลวฉันก็คิดนะวาจะทํายังไงใหไหวอยางเขา เมื่อวันท่ีตองประชันมาถึง
ในงานสังคตี ศาลา ฉันก็เตรียมตัวมาอยา งดี เพราะรวู า ตอ งเจอกบั นายไก แตแ ลว เห็นนายปด ถอื ไมร ะนาดเอก ฉันก็งง
วาทาํ ไมเขาถอื ไมร ะนาดเอก พอข้ึนนัง่ บนเวทฉี นั กร็ ูทันทีวา นายไก ไมป ระชันกับฉันคงเหน็ วา ฉนั เด็กกวา เลยสงนายปด

101|ห น า

มาตีแทน แตอยางวา เขาดุริยประณีตเขาวางแผน เตรียมการมาดี งานนี้ฉันวานายปด เขาตีดีทีเดียวเลยแหละ
ฉนั เองก็ตไี ดตามซอ มทง้ั หมด แตเ ขาไมตดั สนิ หรอก งานน้ีเปนแสดงอยางเดยี วเพื่อความบนั เทิงของคนมาฟง เพลง”

ชอ่ื ภาพ : นายศภุ ณฐั นตุ มากุล สมั ภาษณ พนั จา เอกกติ ติ เกตรา
ทีม่ า : นายผดงุ พงษ แยมนาค, 2562

มีพบก็ตองมีจาก วันที่นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) ตองกลายเปนตํานานนักระนาดเอก
เมื่อวันพฤหัสบดีท่ี 28 กุมภาพันธ 2506 เน่ืองจากเกิดอุบัติเหตุ คือ นายศุข ดุริยประณีต (บิดา)
ไดรับการวาจางใหไปทําปพาทยประกอบการแสดงลิเก ที่จังหวัดลพบุรี ในคายทหาร เวลา 19.00 น.
ในวันนั้นมีรถจากคายทหารมารับ รถน้ันมีลักษณะคันใหญ นั่งหนาได 3 คน (รวมคนขับ) ดานหลัง
ไวใสเครื่องดนตรี และนั่งไปดวยได พลขับ ชื่อวา สิบโทเฉล่ียว (ไมทราบนามสกุล) ตองการจะขับเรง
เพื่อแซงรถคันหนา แตดวยเคราะหกรรมอันใดรถยนตเสียหลักพลิกคว่ํา ในขณะท่ีอยูอําเภอวังนอย
จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ทุกคนบนรถหมดสติ แตแลวนายวิเชียร พรหมจรรย ไดสติเปนคนแรก จึงรีบลุกไปปลุก
นายสมชาย ดุรยิ ประณีต (นายหมดั ) ใหชวยกันไปปลุกคนอนื่ ๆ ท่ีรว มเดินทางมา ส่งิ ที่นายวิเชียร พรหมจรรย เห็นส่ิงแรก
คือรางของนายศุข ดุริยประณีต กระเด็นออกจากรถ นอนนิ่งอยูริมทางท่ีเปนดินโคลน และถูกกลองทัดใบใหญทับศีรษะ
มีเลือดออกตามใบหนา พอเขาไปเรียก เขยาตัว ก็ไมทันการ เน่ืองจาก นายศุข ดุริยประณีต เสียชีวิตแลว จากน้ัน

102|ห น า

นายสมชาย ดุริยประณีต และนายวิเชียร พรหมจรรย ไปทางดานหนาของรถ ทุกคนไดสติแลว เหลือแตเพียง
นายสบื สดุ ดรุ ยิ ประณีต (นายไก) ที่ยังหมดสติอยู จงึ อุมรางของนายสืบสดุ ดุริยประณีต (นายไก) ออกมาขางทาง โบกรถ
ขอความชว ยเหลือแตก็ใชเวลานานกวาจะมีรถผานมา และจอดรับเพื่อไปโรงพยาบาล เม่ือไดขึ้นรถระหวางที่เดินทางไป
โรงพยาบาลนั้น นายวิเชียร พรหมจรรย ไดคอยนวด คอยเรียกนายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) อยูตลอด สุดทาย
กไ็ มท นั เพราะนายสบื สุด ดุริยประณตี (นายไก) ไดจากไปแลว ดวยวยั เพยี ง 28 ป

ชอื่ ภาพ : นายสืบสุด ดรุ ยิ ประณตี (นายไก) ขณะท่ที ํางานท่ีกรมประชาสัมพนั ธ
ที่มา : นายพจนา ดรุ ิยพนั ธ,ุ 2562

103|ห น า

เหตกุ ารณก ารประชนั วงปพ าทยบ า นดรุ ยิ ประณตี โดยมผี บู รรเลงระนาดเอกเปน สายตระกลู “ดรุ ยิ ประณตี ” เทา นน้ั

ป พ.ศ. รายการการประชนั วงปพ าทยบ า นดรุ ยิ ประณตี สถานที่

2473 ประชันปพาทยฉลองพระชนมครบ 4 รอบ สมเด็จฯ เจาฟากรมหลวง วงั ลดาวลั ย

ลพบุรรี าเมศวร นายช้นื ดุรยิ ประณตี บรรเลงระนาดเอก วงวงั หลวง

2489 ด.ช.สบื สดุ ดุรยิ ประณีต (ไก) ขน้ึ ประชนั กับ นายสาํ ราย แกว สวาง เปนการ บา นศาลเจาโรงทอง

ประชันคร้ังแรกของ ด.ช.สืบสดุ ดรุ ิยประณตี (ไก) อ.วิเศษไชยชาญ

จ.อางทอง

2493 ว ง ป พ า ท ย บ า น ดุ ริ ย ป ร ะ ณี ต ป ร ะ ชั น กั บ ว ง ป พ า ท ย ข อ ง วดั บางแพรกใต

ครูสกล แกว เพญ็ กาศ อ.เมือง จ.นนทบุรี

2493 นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) อายุ 15 ป นําวงปพาทย สํานักดนตรีบา นบาตร

บานดรุ ยิ ประณีตไปถวายมอื ในงานไหวค รทู ่ีบา นบาตร กรุงเทพมหานคร

2494 วงปพาทยบานดุริยประณีต ประชัน 7 วัน 7 คืน กับวงของ วดั เจาเจด็ อ.เสนา

นายแสวง คลายทมิ (กาํ นันแสวงบา นคลัง) จ.พระนครศรีอยุธยา

2494 พิธีไหวครูท่ีบานบาตร จัดการประลองตอแนวการบรรเลงเด่ียวระนาดเอก สาํ นกั ดนตรีบานบาตร

เพลงแขกมอญ 3 ชั้น โดยตั้งทั้งหมด 6 ราง นายสืบสุด ดุริยประณีต กรุงเทพมหานคร

(นายไก) ประจํารางท่ี 6

2495 นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) พานายสมชาย ดุริยประณีต สาํ นักดนตรบี า นบาตร

(กลองสองหนา) และ หมอมหลวงสุรักษ สวัสดิกุล (ฉ่ิง) บรรเลงถวายมือ กรุงเทพมหานคร

โดยเลือกบรรเลงเดีย่ วระนาดเอก เพลงกราวใน 3ชน้ั

2498 วงปพ าทยบา นดุรยิ ประณตี ประชนั กบั วงนายฮง (ไมทราบนามสกุล) โดยมี อ.เมอื ง จ.สุพรรณบรุ ี

นายอทุ ัย แกว ละเอียด ปจจุบันเปน ศิลปนแหงชาติ สาขาศิลปะการแสดง

(ดนตรีไทย) พุทธศักราช 2552 บรรเลงระนาดทุมใหกับวงของนายฮง

(ไมท ราบนามสกุล)

2499 นายสืบสุด ดุริยประณีต (นายไก) ประชันกับ นายพินิจ ฉายสุวรรณ วัดเชงิ ทา อ.เมือง ลพบุรี

(สนม ระนาดเอก)

104|ห น า