สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

บรรยากาศประชุมพระสังฆาธิการภายในอ�ำเภอหนองฉาง ที่ศาลาการเปรียญวัดหัวเมือง อ�ำเภอหนองฉาง มีพระครูอุปกิตการโกวิท (แอ๋ว) เจ้าคณะอ�ำเภอหนองฉาง (ภาพหน้าซ้ายล่าง - สวมแว่นตา) เป็นประธานกล่าวชี้แจงวาระการประชุม เมื่อวันที่ ๒๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๐๗ (ภาพหน้าซ้ายจากวัดหนองขุนชาติ - ภาพหน้าขวาจากวัดหัวเมือง) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 149

๒๕๐๗ บรรยากาศงานสงกรานต์ บรรยากาศงานสงกรานต์เมืองอุทัยธานี เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๗ มีการตกแต่งขบวนรถบุปผชาติแห่เทพีสงกรานต์ ส่วนใหญ่เป็นการเข้าร่วม ของหน่วยงานราชการและเอกชนต่างๆ ในจังหวัดอุทัยธานี (ภาพจากนายนิรันดร์ ชลาภิรมย์) ขบวนร�ำกลองยาวในงานประเพณีสงกรานต์เมืองอุทัยธานี เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๗ (ภาพจากนายปราโมช เลาหวรรณธนะ) 150 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

รถตกแต่งบุปผชาติส�ำหรับแห่นางสงกรานต์ของส�ำนักตักตวงข้าวจังหวัดอุทัยธานีในงานประเพณีสงกรานต์เมืองอุทัยธานี เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๗ (ภาพจากนายปราโมช เลาหวรรณธนะ) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 151

๒๕๐๘ ประเพณีตักบาตรเทโวโรหณะ บรรยากาศประเพณีตักบาตรเทโวโรหณะ ณ วัดสังกัสรัตนคีรี จังหวัดอุทัยธานี เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๘ จัดขึ้นเป็นประจ�ำภายหลังวันออก พรรษา ๑ วัน ตรงกับวันแรม ๑ ค�่ำ เดือน ๑๑ ของทุกปี ประเพณีตักบาตรเทโวโรหณะของวัดสังกัสรัตนคีรีถือเป็นเอกลักษณ์ส�ำคัญ ของจังหวัดอุทัยธานีมาอย่างยาวนาน ด้วยมีจุดเด่นที่ต้องตามพุทธประวัติในเหตุการณ์ที่พระบรมศาสดาเสด็จกลับจากการโปรดพุทธ มารดาลงมาจากดาวดึงส์สวรรค์ที่เมืองสังกัสนคร ซึ่งพ้องกับนามวัดสังกัสรัตนคีรีแห่งนี้ 152 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

(ภาพจากวัดมณีสถิตกปิฏฐาราม พระครูอุปกิตปริยัติโสภณ (สุข) เอื้อเฟื้อภาพ) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 153

๒๕๐๘ งานแห่เจ้าพ่อเจ้าแม่อุทัยธานี เด็กหญิงลูกหลานชาวจีนกับสิงโตแคระ ในงานแห่เจ้าพ่อเจ้าแม่อุทัยธานี (เจ้าพ่อกวนอู) เมื่อวันที่ ๒๗ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๐๘ (ภาพจากนางสาวเซี้ยม กิจติกรณ์เทวิน) 154 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

เด็กหญิงลูกหลานชาวจีนตลาดอุทัยใหม่ที่มาร่วมขบวนแห่เจ้าพ่อเจ้าแม่อุทัยธานี (เจ้าพ่อกวนอู) เมื่อวันที่ ๒๗ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๐๘ (ภาพจากนายสุเทพ อุณหอุทัย) คณะเด็กชายเด็กหญิงในงานแห่เจ้าพ่อเจ้าแม่อุทัยธานี (เจ้าพ่อกวนอู) ในวันล้างตลาด (เซยเกย) เมื่อเดือนตุลาคม พ.ศ. ๒๕๐๘ (ภาพจากนายสุเทพ อุณหอุทัย) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 155

๒๕๐๘ ท�ำนาที่สว่างอารมณ์ ฤดูกาลท�ำนาที่บ้านสว่างอารมณ์ อ�ำเภอสว่างอารมณ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๘ (ภาพจากนางสาวทองปาย พิลึก) 156 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

กองข้าวในลานนวดที่บ้านสว่างอารมณ์ อ�ำเภอสว่างอารมณ์ เมื่อข้าวในนาออกรวงสุกเหลืองแล้วจึงช่วยกันลงแขกเกี่ยวข้าว โดยน�ำมานวดที่ลาน เพื่อให้ข้าวร่วงออกจากรวง แล้วน�ำข้าวมากองรวมกันก่อนที่จะตากเพื่อลดความชื้น และน�ำไปเก็บรักษาไว้ ในยุ้งฉาง ภาพนี้ถ่ายเมื่อแล้วเสร็จจากการนวดข้าว เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๘ (ภาพจากนางสาวทองปาย พิลึก) รถแทรกเตอร์นวดข้าว เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๘ ที่บ้านสว่างอารมณ์บางครอบครัวค่อนข้างจะมีฐานะ จะใช้รถแทรกเตอร์นวดข้าวด้วยการ น�ำรวงข้าวที่มัดแล้วมาวางที่ลานข้าวแล้วให้รถย�่ำไปบนรวง เมล็ดข้าวจะร่วงลงบนลานข้าว เมื่อรถย�่ำจนหมดแล้วจึงน�ำข้าวมากอง รวมกัน แล้วจึงจะเก็บข้าวเปลือกทั้งหมดเข้าในยุ้งฉาง (ภาพจากนางสาวทองปาย พิลึก) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 157

๒๕๐๙ ผู้ว่าฯ สง่า จันทรสาขา ชาวเมืองอุทัยธานี (คณะจีนบรรเทิง) มาร่วมเฉลิมฉลองในงานคล้ายวันเกิดของนายสง่า จันทรสาขา ผู้ว่าราชการจังหวัดอุทัยธานี เมื่อวันที่ ๑๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๐๙ ณ จวนผู้ว่าราชการจังหวัดอุทัยธานี (ภาพจากนายสุเทพ อุณหอุทัย) 158 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

ชาวเมืองอุทัยธานี (คณะจีนบรรเทิง) มาร่วมแสดงความยินดีกับนายสง่า จันทรสาขา ผู้ว่าราชการจังหวัดอุทัยธานี (เกิด ๑๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๕๗ เสียชีวิต ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๒) ที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ชั้นประถมาภรณ์ มงกุฎไทย ด้านหน้าจวนผู้ว่าราชการจังหวัดอุทัยธานี ราวเดือนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๐ สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 159

๒๕๐๙ ข้าราชการอ�ำเภอบ้านไร่ คณะข้าราชการอ�ำเภอบ้านไร่ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๙ ระบุชื่อได้คือ นายเทิด อินทนุรักษ์ เสมียนตราอ�ำเภอคนแรก (ล�ำดับที่ ๔ จากขวา) นายสันติ สาธุภาพ ปลัดอ�ำเภอบ้านไร่ (ล�ำดับที่ ๗ จากซ้าย) นายอุดม ยุวะเวช เจ้าหน้าที่สถานีอนามัยอ�ำเภอบ้านไร่ (ล�ำดับที่ ๔ จากซ้าย) และนายพรหม เรือนแก้ว นักการภารโรง (ซ้ายมือสุด) (ภาพจากนางกรองแก้ว ทองค�ำดี) 160 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

๒๕๑๐ สมาคมพาณิชย์ อุทัยธานี พิธีเปิดสมาคมพาณิชย์ อุทัยธานี ราว พ.ศ. ๒๕๑๐ ตั้งอยู่ที่ถนนราษฎร์อุทิศ เป็นสมาคมชาวจีนที่รวมตัวกันบ�ำเพ็ญประโยชน์ ให้กับจังหวัดอุทัยธานี เคยเป็นที่ตั้งของโรงเรียนภาษาจีนหมินเซิน (หยุดกิจการแล้ว) ปัจจุบันสมาคมพาณิชย์อุทัยธานียังคงมีการ ด�ำเนินกิจการสาธารณะประโยชน์อยู่อย่างต่อเนื่องตามความเหมาะสม (ภาพจากนายปราโมช เลาหวรรณธนะ) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 161

๒๕๑๐ เล่นแม่ศรีที่วัดพิชัยฯ การเล่นแม่ศรีในเทศกาลตรุษสงกรานต์ที่วัดพิชัยปุรณาราม เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๐ ลักษณะการเล่นแม่ศรีจะเชิญหญิงสาวที่หน้าตางดงาม หรือแต่งกายสวยงามที่สุด มาเป็นตัวแทนแม่ศรีนั่งบนครกต�ำข้าว น�ำผ้ามาปิดตา จุดธูปพนมมือ แล้วคนที่มานั่งล้อมวงช่วยกัน ร้องเพลงแม่ศรี หญิงสาวที่เป็นแม่ศรีก็จะลุกขึ้นร�ำตามจังหวะเพลงอย่างอ่อนช้อยไปรอบๆ เป็นที่สนุกสนาน (ภาพจากพิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมท้องถิ่นจังหวัดอุทัยธานี (เบญจมราชูทิศ)) 162 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

การเล่นแม่ศรีในเทศกาลสงกรานต์ ราว พ.ศ. ๒๕๑๐ เป็นการละเล่นที่นิยมเล่นกันในพื้นที่ภาคกลาง ส�ำหรับในตัวเมืองอุทัยธานี เมื่อถึงคราวสงกรานต์ก็นิยมเล่นกันที่ลานวัดของชุมชนต่างๆ อาทิ วัดพิชัยปุรณาราม วัดขวิด หรือวัดทุ่งแก้ว เป็นต้น (ภาพจากวัดมณีสถิตกปิฏฐาราม พระภาณุวัฒน์ ฐานิสฺสโร เอื้อเฟื้อภาพ) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 163

๒๕๑๑ ขุดค้นโครงกระดูก 164 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

การขุดค้นทางโบราณคดีของกรมศิลปากรในที่ดินของหลวงเจริญต�ำรวจการ (เจริญ นะวะมวัฒน์) ในพื้นที่บ้านเขานาค ต�ำบลเขาขี้ฝอย อ�ำเภอทัพทัน เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๑ มีการพบโครงกระดูกมนุษย์โบราณจ�ำนวน ๑๓ โครง เครื่องมือส�ำริด เศษหม้อดินเผา ลูกปัด และหินสี เป็นจ�ำนวนมาก (ภาพจากนายบริสุทธิ์ นะวะมวัฒน์) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 165

๒๕๑๒ อัญเชิญพระพุทธนวราชบพิตร พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร พร้อมด้วยสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าวชิราลงกรณฯ (พระอิสริยศในขณะนั้น) ประทับรถยนต์พระที่นั่งผ่านซุ้มรับเสด็จของคณะชาวเมืองอุทัยธานี ในการเสด็จพระราชด�ำเนิน มาประกอบพระราชกรณียกิจพระราชทานพระพุทธนวราชบพิตร ประจ�ำจังหวัดอุทัยธานี ณ ศาลากลางจังหวัดอุทัยธานี เมื่อวันที่ ๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๑๒ (ภาพจากทันตแพทย์กฤตพล พรพิบูลย์) (ภาพหน้าขวา-ล่าง) ป้ายและซุ้มรับเสด็จฯ ของคณะจีนบรรเทิง อุทัยธานี บริเวณห้าแยกถนนศรีอุทัย เมื่อคราวพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เสด็จฯ พระราชทานพระพุทธนวราชบพิตร เมื่อวันที่ ๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๑๒ (ภาพจากนายสุรพล - นางวิภารัตน์ อัศววิรุฬหการ) 166 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

ซุ้มรับเสด็จฯ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ของคณะพ่อค้าข้าวจังหวัดอุทัยธานี บริเวณปั๊มน�้ำมันเชลล์ (ปัจจุบันเลิกกิจการแล้ว) เมื่อวันที่ ๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๑๒ (ภาพจากนายปราโมช เลาหวรรณธนะ) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 167

ขบวนพาเหรดของนักเรียนจากโรงเรียนต่างๆ ของจังหวัดอุทัยธานี ร่วมขบวนอัญเชิญพระพุทธนวราชบพิตรแห่ไปรอบตัวเมือง อุทัยธานี เมื่อวันที่ ๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๑๒ (ภาพจากทันตแพทย์กฤตพล พรพิบูลย์) ขบวนอัญเชิญพระพุทธนวราชบพิตร ประจ�ำจังหวัดอุทัยธานี ขึ้นรถบรรทุกแห่ฉลองไปรอบตัวเมืองอุทัยธานี เมื่อวันที่ ๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๑๒ ก่อนที่จะน�ำไปประดิษฐานที่ศาลากลางจังหวัดอุทัยธานี (ภาพจากนายอุทัย บุญเศรษฐ์) 168 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

นายสง่า จันทรสาขา ผู้ว่าราชการจังหวัดอุทัยธานี ก�ำลังอัญเชิญพระพุทธนวราชบพิตรขึ้นประดิษฐานบนศาลากลางจังหวัดอุทัยธานี เมื่อวันที่ ๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๑๒ (ภาพจากทันตแพทย์กฤตพล พรพิบูลย์) พระพุทธนวราชบพิตร ประจ�ำจังหวัดอุทัยธานี ปัจจุบันประดิษฐานบนศาลากลางจังหวัดอุทัยธานี สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 169

๒๕๑๒ สมโภชพระพุทธรูปปางเสด็จลงจากดาวดึงส์ (ภาพหน้าขวา) พิธีสมโภชพระพุทธรูปปางเสด็จลงจากดาวดึงส์ ณ วิหารบนยอดเขาสะแกกรัง วัดสังกัสรัตนคีรีจัดสร้างโดยนายอุทัย บุญญเศรษฐ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๒ ส�ำหรับอัญเชิญเป็นพระประธานในพิธีตักบาตรเทโวโรหณะของวัดสังกัสรัตนคีรี นายอุทัย บุญญเศรษฐ์ (ขวาสุด) เป็นประธานหล่อพระพุทธรูป ปางเสด็จลงจากดาวดึงส์ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๒ พระพุทธรูปหล่อโลหะคล้ายศิลปะคันธาราฐ ปางเสด็จ ลงจากดาวดึงส์ สร้างเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๒ ส�ำหรับพิธีตักบาตร เทโวโรหณะของวัดสังกัสรัตนคีรี ปัจจุบันสูญหายแล้ว 170 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 171

๒๕๑๓ งานปีใหม่โรงแรมพิบูลย์สุข บรรยากาศการแสดงรื่นเริงในงานวันขึ้นปีใหม่ที่โรงแรมพิบูลย์สุข เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๓ (ภาพจากทันตแพทย์กฤตพล พรพิบูลย์) 172 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

๒๕๑๓ ขบวนขันหมากที่บ้านไร่ ขบวนขันหมากของนายพิเชษฐ์ ปีตวิบลเสถียร เจ้าบ่าว (เจ้าของภาพ) เดินทางไปสู่ขอนางสาว ทองสุข ป้อมค�ำ เจ้าสาว ที่บ้านตลาดอ�ำเภอบ้านไร่ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๓ (ภาพจากร้านพรเสถียร บ้านไร่) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 173

๒๕๑๔ งานศาลเจ้าปุ่งเถ้ากง 174 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

งานสมโภชเจ้าพ่อเจ้าแม่ (ปุ่งเถ้าม่า - ปุ่งเถ้ากง) อ�ำเภอทัพทัน มีการจัดแสดงอุปรากรจีนจ�ำนวน ๓ คืน บริเวณหน้าที่ว่าการอ�ำเภอทัพทัน (หลังเก่า) เมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๔ (ภาพจากนายกฤษณ์ขจร ประภัศร นายสุรศักดิ์ วิริยาภรณ์ประภาส เอื้อเฟื้อภาพ) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 175

๒๕๑๖ โกนจุก พิธีสู่ขวัญก่อนท�ำการโกนจุกเด็กชายวรเชษฐ์ ธีรตระกูลพิศาล ที่บ้านตลาดอ�ำเภอทัพทัน เมื่ออายุ ๙ ปี พ.ศ. ๒๕๑๖ (ภาพจากนายพรศักดิ์ ธีรตระกูลพิศาล นายสุรศักดิ์ วิริยาภรณ์ประภาส เอื้อเฟื้อภาพ) 176 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

ยุค ๒๕๑๐ งานแห่เทียนพรรษา ขบวนแห่เทียนพรรษาของชาวเมืองอุทัยธานี บริเวณถนนศรีอุทัย จะมุ่งหน้าไปยังวัดมณีสถิตกปิฏฐาราม ราว พ.ศ. ๒๕๑๕ (ภาพจากวัดมณีสถิตกปิฏฐาราม พระภาณุวัฒน์ ฐานิสฺสโร เอื้อเฟื้อภาพ) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 177

ยุค ๒๕๑๐ งานบวชที่สว่างอารมณ์ ขบวนแห่นาคนายพิมพ์ พิลึก ไปยังวัดสว่างอารมณ์ อุปสมบทเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๐ ด้านหลังคือตลาดสว่างอารมณ์ (ภาพจากนางสาวทองปาย พิลึก) (ภาพหน้าขวา) บรรยากาศงานอุปสมบทนายสมพงษ์ พวงชื่น ที่บ้านสว่างอารมณ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๕ ขบวนแห่นาค จากบ้านที่หน้าที่ว่าการอ�ำเภอสว่างอารมณ์ไปยัง วัดสว่างอารมณ์ (ภาพจากนายสมคิด พวงชื่น) 178 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 179

ยุค ๒๕๑๐ ไหว้ครูโรงเรียนเมืองอุทัยธานี พิธีไหว้ครูโรงเรียนเมือง อุทัยธานี ราว พ.ศ. ๒๕๑๐ - โรงเรียนเมืองอุทัยธานี ต่อมา พ.ศ. ๒๕๒๗ ได้มีการ รวมเข้ากับโรงเรียนอนุบาล อุทัยธานี ตั้งขึ้นเป็นโรงเรียน อนุบาลเมืองอุทัยธานี (ภาพจากนายอุทัย บุญญเศรษฐ์) 180 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

พิธีศพชาวอุทัยธานี พิธีศพของชาวจีนก่อนน�ำศพไปบรรจุในสุสาน ถ่ายที่ด้านหน้าพระปรางค์ของวัดมณีสถิตกปิฏฐาราม แต่เดิมชาวจีนนิยมน�ำศพมาฝัง ที่สุสานของวัดแห่งนี้ ภาพยุค ๒๔๘๐ ไม่ทราบรายละเอียด (ภาพจากวัดมณีสถิตกปิฏฐาราม) พิธีศพชาวอุทัยธานี - ด้วยภาพถ่ายยุคเก่าในพิธีท�ำศพของชาวอุทัยธานีนั้นมีเป็นจ�ำนวนมาก เมื่อพิจารณาแล้วพบว่า พิธีศพของชาวอุทัยธานีนั้นค่อนข้างน่าสนใจ ด้วยปรากฏความหลากหลายของผู้คนที่อาศัยอยู่ในจังหวัดแห่งนี้ ซึ่งมีทั้ง พิธีศพแบบจีน พิธีศพแบบไทย และพิธีศพที่ผสมผสานกัน อีกทั้งรูปแบบการจัดพิธีศพก็มีความโดดเด่นและมีธรรมเนียม แบบแผนอย่างจารีตโบราณ คณะบรรณาธิการจึงเห็นสมควรที่จะจัดหมวดภาพถ่ายพิธีศพชาวอุทัยธานีขึ้นมาเป็นการเฉพาะ เพื่อให้ได้ศึกษาถึงธรรมเนียมการจัดพิธีศพในอดีตของชาวอุทัยธานีที่มีความงดงามและตื่นตาตื่นใจ สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 181

๒๕๐๐ ขบวนแห่ศพแบบจีน พิธีแห่ศพนายจี้พิน แซ่เล้า ที่บ้านร้านทองนายโก (เล้าจี้เส็ง) วงเวียนน�้ำพุ ถนนศรีอุทัย น�ำไปบรรจุที่สุสานดอนขวาง ด้านหลังเขาสะแกกรัง เมื่อราว พ.ศ. ๒๕๐๐ เป็นพิธีท�ำศพ แบบจีนโบราณ (ภาพจากนายสุรพล อัศววิรุฬหการ) 182 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 183

๒๕๐๕ งานฌาปนกิจศพนางทองอยู่ พรพิบูลย์ งานฌาปนกิจศพนางทองอยู่ พรพิบูลย์ คหปตานีเมืองอุทัยธานี ที่วัดมณีสถิตกปิฏฐาราม เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๕ ใช้เมรุลอยทรงบุษบก ยอดมณฑปขนาดใหญ่ ตั้งบนฐานยกระดับมีทางขึ้นสี่ด้าน (ภาพจากทันตแพทย์กฤตพล พรพิบูลย์) 184 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 185

๒๕๐๘ งานฌาปนกิจศพพระครูอุเทศธรรมนิวิฐ (ขุน จันโท) ขบวนแห่ศพพระครูอุเทศธรรมนิวิฐ (ขุน จันโท) อดีตเจ้าอาวาสวัดบ้านไร่ จากศาลาการเปรียญ ก�ำลังแห่เวียนอุตราวรรตก่อนตั้งศพบนเมรุปะร�ำ ภายในวัดบ้านไร่ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๘ (ภาพจากวัดมณีสถิตกปิฏฐาราม พระภาณุวัฒน์ ฐานิสฺสโร เอื้อเฟื้อภาพ) 186 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

พิธีพระราชทานเพลิงศพพระครูอุเทศธรรมนิวิฐ (ขุน จันโท) อดีตเจ้าอาวาสวัดบ้านไร่ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๘ มีพระราชอุทัยกวี เจ้าคณะจังหวัดอุทัยธานี และเจ้าอาวาส วัดมณีสถิตกปิฏฐาราม มาเป็นประธานในพิธี มีการใช้เมรุ ปะร�ำหลังคายอด ๓ ชั้น (ภาพจากวัดมณีสถิตกปิฏฐาราม พระภาณุวัฒน์ ฐานิสฺสโร เอื้อเฟื้อภาพ) พระครูอุเทศธรรมนิวิฐ (ขุน จันโท) อดีตเจ้าอาวาสวัดบ้านไร่ สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 187

๒๕๐๘ งานฌาปนกิจศพนางป๊อ ตัณฑกุล 188 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

งานฌาปนกิจงศพนางป๊อ ตัณฑกุล ที่วัดธรรมโศภิต เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๘ (ภาพจากนายนิพนธ์ กฤษณพันธุ์) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 189

เมรุตั้งศพนางป๊อ ตัณฑกุล เป็นเมรุลอยทรงบุษบกยอดมณฑปขนาดย่อม ตั้งบนฐานยกระดับมีทางขึ้นสี่ด้าน 190 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

(ภาพหน้าซ้าย-ล่าง) การแสดงโขนสด เป็นมหรสพประกอบหน้าพิธีศพก่อนฌาปนกิจ บรรยากาศในงานฌาปนกิจศพนางป๊อ ตัณฑกุล ที่วัดธรรมโศภิต มีผู้คนมาร่วมงานล้นหลาม เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๘ (ภาพจากนายนิพนธ์ กฤษณพันธุ์) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 191

เมรุในพิธีศพของชาวอุทัยธานี เมรุทรงบุษบกยอดมณฑปที่วัดมณีสถิตกปิฏฐาราม ราว พ.ศ. ๒๕๐๐ (ไม่ทราบรายละเอียดของผู้วายชนม์) สันนิษฐานว่าเป็น เมรุของวัดมณีสถิตกปิฏฐาราม ส�ำหรับใช้ในพิธีศพบุคคลส�ำคัญ ของวัดและผู้มีฐานะของจังหวัดอุทัยธานี ด้วยพบว่ามีการใช้ เมรุหลังเดียวกันนี้ในพิธีศพของชาวอุทัยธานีหลายครั้ง (ภาพจากวัดมณีสถิตกปิฏฐาราม พระภาณุวัฒน์ ฐานิสฺสโร เอื้อเฟื้อภาพ) เมรุยอดมณฑปในพิธีฌาปนกิจศพของพระครูอุเทศธรรมวิจัย (ป๊อก) อดีตเจ้าอาวาสวัดอุโปสถาราม เมื่อวันที่ ๑๘ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๙๙ (ภาพจากวัดอุโปสถาราม พระครูอุเทศธรรมโฆสิต (ส�ำเภา) เอื้อเฟื้อภาพ) 192 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

เมรุทรงบุษบกยอดมณฑปขนาดใหญ่ ไม่ทราบรายละเอียดของผู้วายชนม์ แต่เป็นเมรุหลังเดียวกันกับที่ตั้งศพของนางทองอยู่ พรพิบูลย์ มีพระเถระส�ำคัญของจังหวัดอุทัยธานีและนครสวรรค์มาร่วมงานหลายรูป อาทิ หลวงพ่อเส็ง วัดหนองเรือโกลน หลวงพ่อเลี่ยม วัดมณีสถิตกปิฏฐาราม พระอุดมธรรมภาณ วัดทัพทัน หลวงพ่อป๊อก วัดอุโปสถาราม พระธรรมคุณาภรณ์ วัดโพธาราม (นครสวรรค์) พระสุนทรมุนี (พุฒ) วัดมณีสถิต และหลวงพ่อประสิทธิ์ วัดนครสวรรค์ เป็นต้น เมื่อพิจารณาพระเถระที่มาร่วมพิธีศพ ในคราวนี้แล้ว สันนิษฐานได้ว่าภาพนี้ถ่ายราว พ.ศ. ๒๔๙๕ เป็นอย่างน้อย (ภาพจากวัดมณีสถิตกปิฏฐาราม พระภาณุวัฒน์ ฐานิสฺสโร เอื้อเฟื้อภาพ) สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 193

ภาพชุดส�ำรวจอุทัยธานีของเอนก นาวิกมูล ริมแม่น�้ำสะแกกรัง (ภาพหน้าขวา) ชาวเรือใช้อวนรุนจับปลาและกุ้งแม้น�้ำ - บรรยากาศวิถีชีวิตของชาวอุทัยธานีในแม่น�้ำสะแกกรังย่านตลาดสดวัดขวิด มองเห็นวัดอุโปสถารามอยู่ฝั่งตรงข้ามกัน นายเอนก นาวิกมูล ถ่ายเมื่อวันที่ ๑๗ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๒๑ วัดอุโปสถารามอยู่ริมฝั่งแม่น�้ำสะแกกรัง ตรงข้ามกับตลาดสดเมืองอุทัยธานี แลเห็นเรือนแพในแม่น�้ำเป็นจ�ำนวนมากทั้งสองฝั่งน�้ำ นายเอนก นาวิกมูล ถ่ายเมื่อวันที่ ๑๗ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๒๑ 194 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 195

ส�ำรวจเขาปลาร้า ภาพเขียนสีก่อนประวัติศาสตร์บนผนังถ�้ำประทุน บนเขาปลาร้า อ�ำเภอลานสัก เป็นภาพเขียนสีเงาทึบของมนุษย์และสัตว์ในยุคโบราณ มีอายุมากกว่า ๓,๐๐๐ ปี นายเอนก นาวิกมูลและทีมงาน ได้ขึ้นไปส�ำรวจ และบันทึกภาพ เมื่อวันที่ ๑๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๒๑ 196 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี

ภาพเขียนสีบนเขาปลาร้านี้ นับเป็นแหล่งที่มีภาพเขียนสีปรากฎชัดเจน มองเห็นได้ชัดและสวยงามมากแหล่งหนึ่ง ภาพทั้งหมดที่ เขียนไว้สันนิษฐานว่าเป็นการวาดขึ้นเนื่องในพิธีกรรมและความเชื่ออันมีมาอย่างต่อเนื่องของกลุ่มคนที่มีความเกี่ยวข้องทางด้าน เกษตรกรรม ด้วยปรากฏภาพคนกับสัตว์ที่ใช้ในการเกษตรอยู่หลายภาพ อย่างเช่นภาพคนจูงวัวภาพนี้ นายเอนก นาวิกมูล และทีมงาน ที่ขึ้นไปส�ำรวจเขาปลาร้า บรรยากาศมุมสูงที่มองจากยอดเขาปลาร้า สมุดภาพเมืองอุทัยธานี 197

บรรยากาศตัวเมืองอุทัยธานี 198 สมุดภาพเมืองอุทัยธานี