แนวปฏิบัติสำหรับบุคลากรสาธารณสุขในการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคตามวิถีชีวิตใหม่

แนวปฏิบตั ิสำหรับ

บุคลากรสาธารณสุขในการส‹งเสร�มสขุ ภาพ
และป‡องกันโรคตามวถ� ีชวี �ตใหม‹

ว�ถชี ีวต� ใหม
ทุกกลมุ วยั

กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสขุ



แนวปฏิบัตสิ ำหรบั

บคุ ลากรสาธารณสุขในการส‹งเสร�มสุขภาพ
และป‡องกันโรคตามวถ� ีชีว�ตใหม‹

วถ� ีชีวต� ใหม
ทกุ กลมุ วยั

กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุขแนวปฏิบัติสำ� หรบั บคุ ลากรสาธารณสขุ ในการส่งเสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกันโรคตามวถิ ีชวี ติ ใหม่ 01

กรมอนสาำ� มนัยกั สกง่ รเะสทรริมวสงุขสภาาธพารณสขุ

คมู่ อื แนวปฏิบตั ิสำ� หรบั บคุ ลากรสาธารณสขุ ในการส่งเสรมิ สขุ ภาพและป้องกนั โรค ตามวิถีชวี ติ ใหม่

ISBN : 978-616-11-4427-2
ทป่ี รึกษา แพทย์หญงิ พรรณพิมล วิปุลากร อธบิ ดกี รมอนามัย
นายแพทย์ดนยั ธวี ันดา รองอธบิ ดีกรมอนามัย
นายแพทยอ์ รรถพล แก้วสมั ฤทธ ์ิ รองอธบิ ดกี รมอนามัย

นายแพทยบ์ ญั ชา ค้าของ รองอธิบดีกรมอนามัย

นายแพทยส์ ราวฒุ ิ บญุ สขุ รองอธบิ ดกี รมอนามัย



ผู้จดั พิมพแ์ ละเรยี บเรียง สำ� นกั ส่งเสรมิ สขุ ภาพ กรมอนามยั

พิมพค์ รงั้ ที่ 1 กันยายน 2563

พิมพท์ ี ่ ส�ำนกั งานกจิ การโรงพมิ พอ์ งคก์ ารสงเคราะหท์ หารผา่ นศกึ ในพระบรมราชูปถัมภ์



02 แนวปฏิบตั ิสำ� หรบั บุคลากรสาธารณสขุ ในการส่งเสรมิ สขุ ภาพและป้องกันโรคตามวิถีชีวิตใหม่

ค�ำนำ�

นับต้ังแต่เกิดสถานการณการแพรระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 หรือโรคโควิด 19
Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) เราเห็นการเปลี่ยนแปลงมากมายในสังคมที่เกิดข้ึนเห็นการ
ปรับตัวในการใช้ชีวิตและการปรับเปลี่ยนสิ่งแวดล้อมและน่ันคือสิ่งที่เรียกกันว่า “ชีวิตวิถีใหม่” วิถีที่ทุกคน
ต้องปรับเปล่ียนพฤติกรรมในการสร้างสุขอนามัยทั้งส่วนตัวและส่วนรวมและได้เรียนรู้ว่าการมีภูมิคุ้นกัน
รา่ งกายและจติ ใจเปน็ สงิ่ ทจี่ ำ� เปน็ เนอ่ื งจากในชว่ งเวลานยี้ ังไม่มีวัคซีนป้องกันโรคและไม่มียารักษาโรคโดยตรง
ดังนั้นจ�ำเป็นอย่างยิ่งท่ีหน่วยบริการสาธารณสุขต้องมีการเตรียมความพร้อมและจัดบริการส่งเสริม
ป้องกัน รักษา และฟื้นฟู สุขภาพ ให้สอดคล้องกับสถานการณ์ด้วยการสร้างความตระหนัก รูเท่าทันโรค
และค�ำนึงถึงความปลอดภัยของผู้ใหบ้ ริการและผู้รับบรกิ ารเป็นหลกั มกี ารเตรยี มความพรอ้ มของบคุ ลากร
สงิ่ แวดล้อม สถานที่ ในการจัดบริการแบบ “ชีวติ วิถใี หม่” ใหเ้ หมาะสมโดยเนน้ การปฏิบัตภิ ายใตม้ าตรการ
การปอ้ งกันการแพร่ระบาดของโรคโควดิ 19 อยา่ งเคร่งครดั
ส�ำนักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย จึงได้จัดท�ำคู่มือ “แนวปฏิบัติส�ำหรับบุคลากรสาธารณสุข
ในการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรค ตามวิถีชีวิตใหม่” ฉบับนี้เพ่ือเป็น “เคร่ืองมือ” แนวทางปฏิบัติ
ส�ำหรบั หนว่ ยบริการและบคุ ลากรสาธารณสขุ สามารถนำ� ไปใช้ได้ตามบรบิ ทและสถานการณข องแต่ละพืน้ ท่ี
เพื่อให้หนว่ ยบรกิ ารมคี วามพรอ้ มในการจัดบรกิ ารทม่ี คี ุณภาพต่อไป

ส�ำนักสง่ เสริมสุขภาพ กรมอนามยั
กันยายน 2563

แนวปฏิบตั ิสำ� หรบั บุคลากรสาธารณสขุ ในการส่งเสรมิ สขุ ภาพและป้องกนั โรคตามวถิ ีชวี ิตใหม่ 0ก3

สารบัญ

หน้า

ค�ำนำ� ก
สารบญั ข
แนวปฏิบตั กิ ารสง่ เสริมสุขภาพและปอ้ งกนั โรค กลุ่มแม่และเดก็
การใหบ้ รกิ ารฝากครรภ์และการตรวจหลงั คลอด 3
การใหบ้ ริการวางแผนครอบครวั 7
การใหบ้ รกิ ารยุติการต้ังครรภ์ด้วยยาผา่ นระบบโทรเวชกรรม 11
การเลย้ี งลกู ด้วยนมแม่ในกรณีแมต่ ิดเช้อื COVID-19 13
การใหบ้ รกิ ารคลินกิ เดก็ สขุ ภาพด ี 17
แนวปฏบิ ัตใิ นสถานพฒั นาเด็กปฐมวัย (เจา้ หน้าทีศ่ นู ย์เดก็ เลก็ ) 21
แนวปฏบิ ัติในสถานพัฒนาเดก็ ปฐมวัยภาคประชาชน (พอ่ แมผ่ ู้ปกครอง) 26
แนวปฏิบัตกิ ารสง่ เสริมสขุ ภาพและป้องกนั โรค กลุ่มเดก็ วัยเรียนวยั รนุ่
กลมุ่ เด็กวยั เรยี นวยั รนุ่ “วถิ ใี หมส่ ุขอนามยั เดก็ ไทยปลอดภัย” ในสถานศกึ ษา 31
แนวปฏบิ ัตสิ ำ� หรับการจัดหรือจำ� หนา่ ยอาหารกลางวนั 38
แนวปฏิบตั ิส�ำหรับการเรยี นวิชาพลศึกษาและการออกก�ำลังกายในโรงเรยี น 39
การจดั บริการสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกนั โรคในช่องปากเดก็ วยั เรยี น 42
แนปฏิบัตกิ ารสง่ เสริมสขุ ภาพและปอ้ งกันโรค กล่มุ วัยท�ำงาน
การให้บริการคลินิก DPAC 47
การใหบ้ ริการตรวจสขุ ภาพประจ�ำปี 51
แนวปฏิบตั ิสำ� หรบั อาสาสมคั รแรงงานตา่ งด้าว 52
แนวปฏิบตั สิ ำ� หรับนายจา้ งหรอื ผ้รู ับผดิ ชอบดูแลคนงานก่อสร้าง 53
แนวปฏบิ ตั สิ �ำหรบั สถานประกอบการ 55
แนวปฏิบตั สิ �ำหรับเจ้าหน้าที่และผทู้ ่ีอยูใ่ นทัณฑสถาน 57
แนวปฏิบัตกิ ารให้บรกิ ารด้านการออกก�ำลงั กายในสถานทีอ่ อกก�ำลังกายตา่ งๆ 60
แนวปฏบิ ัตกิ ารส่งเสรมิ สุขภาพและป้องกนั โรค กลุ่มวัยผ้สู ูงอายุ
การใหบ้ รกิ ารคลนิ ิกผู้สงู อาย ุ 69
แนวปฏิบัตสิ �ำหรบั ผู้สูงอายใุ นชมุ ชน / Care Manager / Care giver 73
แนวปฏบิ ตั ิสำ� หรบั สถานดแู ลผสู้ งู อายุภาครัฐและภาคเอกชน 76
แนวปฏบิ ัตสิ �ำหรับชมรมผู้สงู อายุ 82
แนวปฏิบัตสิ �ำหรบั ศาสนสถานพระคิลานปุ ัฏฐากโรงทานและการทำ� บุญตักบาตร 85
เอกสารอ้างองิ
คณะท�ำงาน

0ข4 แนวปฏบิ ตั สิ �ำหรับบุคลากรสาธารณสุขในการส่งเสริมสขุ ภาพและป้องกันโรคตามวถิ ชี วี ติ ใหมม่ ่

แนวปฏบิ ัติ
การสง่ เสรมิ สุขภาพและปอ้ งกนั โรค

กล่มุ แม่และเดก็

แนวปฏิบัติส�ำหรบั บคุ ลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสริมสุขภาพและป้องกนั โรคตามวถิ ชี วี ิตใหม่ 1

2 แนวปฏิบตั สิ ำ� หรบั บคุ ลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกนั โรคตามวถิ ชี วี ติ ใหม่

การให้บรกิ ารฝากครรภ์และการตรวจหลงั คลอด

1. การเตรียมสถานท่ีและอุปกรณ์

1.1 การจัดเตรียมสถานที่และอปุ กรณ์
1.1.1 จัดสถานท่ี ท่นี ัง่ รอตรวจให้มีระยะห่างอย่างนอ้ ย 1 เมตร
1.1.2 การนัดหมายมารบั บริการเป็นชว่ งเวลาและจำ� กัดจำ� นวนผู้ติดตามหญงิ ตั้งครรภ์
ไมเ่ กนิ 1 คน
1.1.3 มีจุดคดั กรองตรวจวัดไข้ และเจลแอลกอฮอล์ลา้ งมอื ไว้ให้บริการ
1.2 การดแู ลอาคารสถานที่ภายในคลนิ ิกฝากครรภ์ ดังนี้
1.2.1 บรเิ วณท่ีใชบ้ รกิ ารร่วมกนั ไดแ้ ก่ ห้องตรวจครรภ์ ห้องรอพบแพทย์ ใหท้ ำ� ความสะอาดดว้ ยน้�ำผสม
ผงซักฟอกหรือน�้ำยาท�ำความสะอาดทั่วไป รวมทั้งให้เปิดประตู หน้าต่าง เพื่อระบายอากาศ หากมีเคร่ืองปรับอากาศ
ให้ท�ำความสะอาดระบบระบายอากาศอยา่ งสม่ำ� เสมอ
1.2.2 ท�ำความสะอาดจุดสัมผัสเส่ียงในคลินิกฝากครรภ์ เช่น ลูกบิด ประตู ราวบันได ห้องน้�ำ โต๊ะเก้าอี้
เปน็ ต้น ดว้ ยนำ้� ยาท�ำความสะอาดทัว่ ไป
1.3 การดแู ลหอ้ งสว้ ม ตามมาตรฐาน HAS พร้อมกับเพม่ิ เตมิ มาตรการ ดังนี้
1.3.1 ท�ำความสะอาดบรเิ วณที่มีการสัมผัสบ่อย ๆ อยา่ งน้อยวนั ละ 2 ครัง้ ได้แก่ พื้นหอ้ งสว้ ม โถสว้ มทกี่ ด
ชักโครกหรือโถปัสสาวะ สายฉีดชําระ กลอนหรือลูกบิดประตู ฝารองน่ัง ฝาปิดชักโครกก๊อกน�้ำอ่างล้างมือ ด้วยน้�ำยา
ทำ� ความสะอาดหรอื นำ้� ยาทีม่ สี ว่ นผสมของโซเดียมไฮโปคลอไรท์ (น้ำ� ยาฟอกผา้ ขาว) และปฏบิ ัตติ ามคำ� แนะนําบนฉลาก
1.3.2 การซักผา้ สำ� หรบั เชด็ ท�ำความสะอาดและไมถ้ ูพ้ืน ดว้ ยน้�ำผสมผงซกั ฟอกหรือนำ้� ยาฆา่ เช้อื และนาํ ไป
ผงึ่ ตากแดดใหแ้ หง้
1.4 การท�ำความสะอาดอุปกรณ์เคร่ืองใช้ในคลินิกฝากครรภ์ ให้ปฏิบัติตามมาตรฐานป้องกันการติดเชื้อ
ในโรงพยาบาล

2. บคุ ลากร

2.1 ตรวจวดั อุณหภมู ิร่างกายทุกครั้งก่อนปฏบิ ัตหิ นา้ ท่ีกรณีมไี ข้ 37.5 องศาเซลเซยี ส ใหน้ ั่งพัก 5 นาทีและวดั ซำ้�
หากไข้ไม่ลดใหแ้ จง้ หัวหนา้ งาน และพบแพทย์ทันที
2.2 บุคลากรทุกคนมีการปอ้ งกนั ตนเอง ด้วยการสวมชุดป้องกนั ใส่หนา้ กากอนามยั เปล่ยี นถุงมอื ทุกคร้งั กอ่ น
สมั ผัสผรู้ ับบรกิ ารคนถัดไป ลา้ งมอื ดว้ ยนำ้� และสบูห่ รอื น�ำ้ ยาฆ่าเชือ้ ทุกครงั้ อย่างนอ้ ย 20 วินาที และหลกี เลี่ยงการใชม้ ือ
สมั ผสั ใบหน้า ตา ปาก จมกู โดยไมจ่ ำ� เป็น
2.3 บุคลากรทีม่ ีอาการเจบ็ ป่วย เชน่ มีไข้ ไอ จาม มนี �้ำมกู หรอื เหนื่อยหอบ หรือหากมีประวตั ิเดนิ ทางกลบั จาก
ตา่ งประเทศ สัมผัสหรอื ใกล้ชดิ ผูป้ ว่ ยยืนยันติดโรคโควดิ 19 หรอื อยู่ในชว่ งกกั กัน แจ้งหัวหน้างาน พบแพทย์ทนั ที และ
ใหห้ ยุดปฏบิ ัติงาน
2.4 บุคลากรท่ีสัมผัสสารคัดหลั่งจากผู้รับบริการโดยไม่มีเครื่องป้องกันให้ช�ำระร่างกายและเปลี่ยนเส้ือผ้าทันที
ผู้ปฏิบัติงานท่ีดูแลความสะอาดและผู้ปฏิบัติงานเก็บขยะ ให้สวมถุงมือยาง หน้ากากอนามัย ผ้ายางกันเปื้อน รองเท้า
พน้ื ยางหมุ้ แขง้ ใชป้ ากคบี ดา้ มยาวเกบ็ ขยะใสถ่ งุ ขยะ ปดิ ปากถงุ ใหม้ ดิ ชดิ นำ� ไปรวมไวท้ พ่ี กั ขยะ แลว้ ลา้ งมอื ดว้ ยนำ�้ และสบู่
หรือน�ำ้ ยาฆา่ เชือ้ ทุกครงั้ อย่างน้อย 20 วินาที ให้สะอาดทกุ ครั้งภายหลังปฏบิ ัตงิ าน และเมอ่ื ปฏบิ ัตงิ านเสรจ็ ในแตล่ ะวนั
หากเป็นไปไดค้ วรอาบน�ำ้ และเปลี่ยนเสอื้ ผา้ กอ่ นกลับบ้าน

แนวปฏิบตั สิ ำ� หรับบุคลากรสาธารณสุขในการส่งเสรมิ สขุ ภาพและป้องกนั โรคตามวถิ ีชีวิตใหม่ 3

3 เท จา.้างขร3 หอ.ะอ้รงบ3งะไปข.บบ1ฏห้ บบ บิรบกใ33คทโ3ือรตัหด..รา.ว11จี่สกิิก1บ้ยิกรา..�ำดุา21รอำมากบใกรทกิ รหาเัดพำรร้ังสาแจลจ้บรจนบกิแรีย่ใลดัดบรำ�3ฝห้ขีแลงาะทิกนเ.ราตึ้นพ้บว1รกะา�ำิกวกรล.อทรฝกำรผ1นำควิกายรฝยังารบจารขาต่กูจาขต์ฝกรทุครรณกดิบัดันั้รภำคใาลตวคตทคตนกะแ์งารจรอ่วาอหรคลิดบกครรผาัสบนัรก้อบรภรภตมงัอ่ืรบกษงทร์แขเO์ภปส่อาภหรณใ่ีบ้ันห์รำฏNิกใ์มสตบะใหร้บาิบEาหพออื่Oค้รระัตS้บนยขวิกNสสกิTรากาอามEาOกิาบมารงรขารรรPตาSหพอรฉใู้ลT่อญSหบงฝดีเOรแEจาบ้ิแงวาRPตกา้ตคัพรยขV่ลค้ักิงซใSทอIะคหรานCีEยงโรรรน้REจรต์ไภฝร้อา่ขVงรโภา์เยพดห้ยIพวกC์ทยยทยจรื่อคEาี่โใือคาีส่สโรรใหบจรดุดนร่อืงบ้ราายภทพบสภกลรใเ์้งัรายกิหดัพ์ในเิราหวาจ้บ่ือใ้ีขบรณค้หารสนึ้ลานวห้กิเอื่ อลงดาวาญสทยมยีนราะโกู่ิงวรลบรดตเกฉู้ับงใบุคยง้ันีดัทหคยีคลพวโห้ะวนารดิคัจาเญกรฝบยมาซภราองิียรนีเทตกร์หาณนจบัค่ใีั้จงมฝ่าหาคใทรายาปห้บรระรกยบร้ภรราสคาภับิกรบค์มใรกิร์กาดันขรับาริจกบภอรตทกรงร์คใ่ออรนแรเิัดวรางรตลกาณบคม่ลกัยรวกเะษอใดาาหโณงมียรร้นงเวะใสพอ้หกพยี่ยยนั้บยงาาตรบบิกราวาาลลจร

รายบุคคลใหค้ รบภาย3ใน.1ค.2ร้ังลเดดียเววลาขณะรับบริการของหญิงตั้งครรภ์ที่โรงพยาบาล โดยพิจารณาปรับกิจกรรมการ
3.1.3 จัดให้มีกใิจหกบ้ รรริกมาโรรรงาเยรบียนุคคพล่อใแหม้ค่ตรบามภแายผในนเคดริม้ังเดทียั้งวน้ีให้พิจารณาตามความเหมาะสมของแต่ละสถาน
พยาบาล โดยเน้นเร่อื ง3ก.1า.ร3จ�ำจกัดัดใหจำ�้มนีกวิจนกผรู้รบัมบโรรงิกเารรียนเพื่อเแวมน้ ่ตราะมยแะหผน่างเรดะิมหทวา่้ังงนบ้ีใหคุ ค้พลิจาแรลณะาใหตา้ทมาคงเวลาอื มกเหในมกาาะรสใชมช้ขอ่ งทาง
การสอื่ สารผ่านดจิ ทิ ลั แพลตฟแอตร่ล์มะสเพถาือ่ นใหพค้ ยวาาบมารลแู้ ทโนดกยาเนรเ้นขเ้ารรื่อ่วงมกาจิ รกจรารกมัดโรจงาเรนยี วนนพผอ่ ู้รแับมบ่ รเชิก่นารโปเพรแื่อกเวร้มนรSะaยvะeห่าmงom
และ Line @ 9 yangth ระหว่างบุคคล และให้ทางเลือกในการใช้ช่องทางการส่ือสารผ่านดิจิทัลแพลตฟอร์ม
3.1.4 จดั ระบบเกพา่ือรในหดั ้คหวมาามยรกู้แาทรมนากราบั รบเขร้ากิ รา่วรเมปกน็ ิจชกว่ รงรเวมลโารทงเช่ี รดั ียเนจนพส่อำ� แหมร่ บั เชผ่นรู้ บั โบปรรกิ แากรแรตมล่ Sะaรvาeย แmลoะmจำ� กดั
จำ� นวนผู้ติดตามหญิงต้งั ครรภแ์ไลมะเ่ กLนิ in1e ค@น9เพyือ่ aลnดgคthวามแออดั
3.1.5 กา3ร.1จ.่า4ยยจาดั บรำ�ะรบุงบคกรราภรน์ แัดนหะมนา�ำยใกหาค้ รรมง้ั าลระับ2บร–ิก3ารเเดปอื ็นนช่วงเวลาท่ีชัดเจนสาหรับผู้รับบริการแต่ละ

ราย และจากัดจานวนผู้ตดิ ตามหญงิ ต้งั ครรภไ์ มเ่ กนิ 1 คนเพื่อลดความแออัด
3.1.5 การจา่ ยยาบตาราุงครรตารำงภรก์ำแางนกระำนนรานดั ใดัหตตค้ รรรววั้งจลจคะคร2รรภ–ร์ ภ3 ์เดอื น
ฝำกครรภ์ อำยคุ รรภ์ กจิ กรรม หมำยเหตุ
คร้งั ที่ (สปั ดำห์)
1 <12 • ลงทะเบยี นคัดกรองความเสีย่ งหญงิ ตงั้ ครรภ์ • นัดฉีด dT2 อกี คร้ัง4-6
ดว้ ยตนเองผ่านโปรแกรม Save mom และ สปั ดาหท์ ่รี พ.สต.ใกลบ้ า้ น
รับขอ้ ความผ่าน Line @ 9 yangth • แจง้ ผลเลือดผา่ นทาง
• ซกั ประวัตโิ ดยบคุ คลากร โทรศพั ท์ ในกรณีผลเลือด
• ตรวจรา่ งกาย ผดิ ปกตินัดมาฟังผลดว้ ย
• คดั กรองความเส่ยี ง, โรคประจาตวั , ตนเอง
สขุ ภาพจิต
• ตรวจเลือด, ปัสสาวะ, คดั กรองธาลสั ซเี มยี
• อัลตราซาวด์ ยืนยันอายุครรภ์
• ฉดี วัคซีนป้องกันบาดทะยัก (dT1)
• จา่ ยยาบารุงครรภ์
• กิจกรรมโรงเรยี นพ่อแม่
2 13 - 20 • ตรวจร่างกาย • สอบถามปัญหาอปุ สรรคการ
• ตรวจคัดกรองทารกกลมุ่ อาการดาวน์ สื่อสารกบั เจา้ หน้าทผี่ า่ น
• อลั ตราซาวด์ (ยนื ยนั อายคุ รรภแ์ ละคดั กรอง ช่องทางต่างๆ
ความพิการ) • แจง้ ผลเลอื ดผ่านทาง
• จ่ายยาบารงุ ครรภ์ โทรศพั ท์ ในกรณีผลเลอื ด
• กิจกรรมโรงเรยี นพ่อแม่ ผดิ ปกตินดั มาฟังผลด้วย
ตนเอง

2

4 แนวปฏิบตั สิ �ำหรบั บุคลากรสาธารณสขุ ในการส่งเสริมสขุ ภาพและปอ้ งกนั โรคตามวถิ ีชวี ิตใหม่

ฝำกครรภ์ อำยุครรภ์ กจิ กรรม หมำยเหตุ
ครง้ั ท่ี (สัปดำห์)
3 20 - 26 • ตรวจรา่ งกายและซักประวตั คิ วามผดิ ปกติ • รอผลตรวจ GCT
4 26 - 32 • คดั กรองเบาหวานในหญิงต้ังครรภท์ ่ี
5 32 - 40 เขา้ เกณฑ์
• จ่ายยาบารงุ ครรภ์
• กิจกรรมโรงเรียนพ่อแม่
• ตรวจรา่ งกาย • แจ้งผลเลือดผา่ นทาง
• ตรวจเลือด คร้งั ที่ 2 (Hct, VDRL, Anti HIV) โทรศัพท์ ในกรณีผลเลอื ด
• อัลตราซาวด์ (option) ผิดปกตนิ ัดมาฟงั ผลดว้ ย
• จ่ายยาบารุงครรภ์ ตนเอง
• กจิ กรรมโรงเรยี นพ่อแม่ • อลั ตราซาวด์ กรณนี ้าหนัก
ขึ้นน้อย, สงสยั ท่าผิดปกติ
• ตรวจร่างกาย ประเมิน Fetal presentation • หากยังไม่คลอดนดั เม่ืออายุ
• ตรวจภายในประเมนิ ปากมดลูก ครรภ์ 41 สปั ดาห์
• จา่ ยยาบารุงครรภ์
• กจิ กรรมโรงเรยี นพ่อแม่

หมายหเมหำตยุ เ:หกตรุณ: ีผกิดรณนดัผี หดิ รนือดั ฝหารกือคฝรารกภคล์ ร่ารชภา้ ล์ ใา่หชท้ า้ ำ� ใกหิจ้ทการกริจมกครรรัง้ มกคอ่ รน้ังหกน่อนา้ ใหหน้คา้ รใบห้ครบ
3.2 กำรตรวจหลังคลอด

3.2 การตรวจ3ห.2ล.ัง1คเลนอ้นกดารดแู ลหลงั คลอดชว่ งสปั ดาหแ์ รกในหญิงหลังคลอดทุกรายโดยให้
3.2.1 เนน้ การดแูเจล้าหหลนงั า้ คทลหี่ อรดอื ชอว่ สงส,”ปั เยดี่ยามหบแ์ ร้ากนใอนยหา่ ญงนงิ ้อหยลงั 1คลคอรด้งั ทกุ รายโดยใหเ้ จา้ หนา้ ทห่ี รอื อสม.เยยี่ มบา้ น
อย่างนอ้ ย 1 คร้ัง 3.2.2 ใชก้ ารส่อื สารผ่านดิจทิ ัลแพลตฟอร์มในการใหก้ ารปรึกษาและสอบถามอาการ
3.2.2 ใชก้ ารสือ่ สผาดิ รปผก่าตนิ ดเชิจ่นิทลั แพลตฟอรม์ ในการให้การปรกึ ษาและสอบถามอาการผดิ ปกติ เชน่
• ไข้  ไข้
• น้ำ� คาวปลามีกลนิ่นา้ คเหามวปน็ ลามกี ลิน่ เหม็น
• แผล ฝีเยบ็ ปวแดผบลวมฝแีเยด็บง ปวดบวมแดง
• เตา้ นมคดั ตึงมาเตกา้ บนวมมคแดั ดตงึงมแาลกะกบดวเมจแบ็ ดง และกดเจ็บ
• อาการเครยี ด ภอาาวกะาซรเึมคเรศียรดา้ หภลาังวคะลซอึมดเศรา้ หลงั คลอด
• ทารกมตี วั เหลอื ทงาสระกดมอื ีตแวั ฉเหะลบอื วงมสแะดดงือแฉะ บวมแดง
• หากมอี ากหาราผกิดมปีอกากตาดิ รงั ผกดิ ลป่าวกจตงึดิ นงั ัดกหลมา่ วาจยงึมนาดัโรหงมพายยามบาาโลรงพยาบาล
3.2.3 แน3ะ.น2�ำ.3ใหแ้จนัดะวนั านใดัหหจ้ มดั าวยนั กนาัดรหตมรวายจกหาลรังตครลวอจดหขลองั งคแลมอ่ ดแลขะอกงแามรน่ แัดละการนัดเข้าคลนิ กิ เดก็
เข้าคลนิ กิ เด็กสขุ ภาพดขี องลูกสใขุหภอ้ ายพใู่ นดวีขนั อเงดลยี กู วกใหัน้อยู่ในวนั เดยี วกนั
3.2.4 การ3จ.2า่ .ย4ยกาบาร�ำจรา่งุ หยยลาังบคลารอุงดหลยงัาคลุมอกด�ำเนยิดาคแมุ นกะานเนำ� ิดใหแค้ นระัง้ ลนะาใ2หค้ –ร3ง้ั ลเะดือ2น– 3 เดอื น

3

แนวปฏบิ ตั สิ ำ� หรบั บคุ ลากรสาธารณสขุ ในการส่งเสริมสุขภาพและปอ้ งกันโรคตามวถิ ีชวี ติ ใหม่ 5

3.3 การตดิ ต่อสือ่ สาร
3.3.1 จัดให้มีช่องทางในการติดต่อกับหญิงครรภ์ในการนัดหมาย
การเตรียมตัวก่อนมาฝากครรภ์ และติดตามอาการของหญิงตั้งครรภ์ โดยผ่าน
ช่องทาง เชน่ โทรศัพท,์ Social media, Line Group, Facebook, E-mail, และ
โปรแกรม Save mom
3.3.2 มกี ารใหค้ วามรแู้ นวทางการปฏบิ ตั ติ วั การปอ้ งกนั การแพรร่ ะบาด
โรคโควดิ 19 เชน่ โปรแกรม Save mom ไลน์ 9 ยา่ งเพอ่ื สรา้ งลกู (Line @ 9yangth)
และคู่มอื การปฏบิ ัตติ วั สำ� หรับหญงิ ตงั้ ครรภ์ หลงั คลอด และเด็กเล็กในสถานการณ์
การแพร่ระบาดของโรคโควดิ -19

4. ค�ำแนะนำ� สำ� หรับประชาชน

4.1 ผู้รบั บรกิ ารฝากครรภ์ครั้งแรกโทรนดั หมายกอ่ นมารบั บรกิ าร
4.2 มารับบรกิ ารตามวนั และชว่ งเวลาท่ีนัด
4.3 จ�ำกดั จ�ำนวนผตู้ ิดตามหญิงตัง้ ครรภ์ไม่เกนิ 1 คนเพอ่ื ลดความแออัด
4.4 หญิงต้ังครรภ์และผู้ติดตามต้องใส่หน้ากากอนามัยและเข้าสู่ระบบคัดกรอง
ของหน่วยงานทุกคร้งั
4.5 หญิงต้ังครรภ์ควรลงทะเบียนคัดกรองความเส่ียงด้วยตนเองด้วยโปรแกรม
Save mom และลงทะเบยี นรบั ข้อความใน Line @9yangth
4.6 หญงิ ตั้งครรภ์เฝา้ ระวงั อาการเจ็บปว่ ยดว้ ยตนเองโดยหากมีอาการ ไข้ ไอ จาม
น้ำ� มกู เหน่ือยหอบ เลอื ดออก น้ำ� เดนิ ทารกในครรภไ์ ม่ดิ้น เจบ็ ครรภ์คลอด ใหพ้ บแพทย์
ทนั ที

6 แนวปฏบิ ัติส�ำหรับบุคลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสริมสขุ ภาพและป้องกันโรคตามวถิ ชี ีวติ ใหม่

การใหบ้ ริการวางแผนครอบครัว

จากสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของ COVID-19 ในประเทศไทย ทำ� ใหม้ จี ำ� นวน
ผู้ติดเชื้อเพ่ิมขึ้นและขยายไปในวงกว้าง ท้ังในเขตกรุงเทพมหานคร ปริมณฑล และ
ต่างจังหวัด รัฐบาลจึงได้ประกาศพระราชก�ำหนดบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน
ซึ่งมผี ลบงั คับใช้ตง้ั แต่วันที่ 26 มีนาคม 2563 สง่ ผลกระทบตอ่ การใช้ชวี ิตของประชาชน
และการใหบ้ ริการของหนว่ ยบริการสขุ ภาพ รวมถงึ บรกิ ารวางแผนครอบครวั ดว้ ย
ผลกระทบของ COVID-19 ต่อบริการวางแผนครอบครัวในส่วนของผู้รับบริการ
อาจได้รับการคุมก�ำเนิดท่ีไม่ต่อเน่ือง ได้รับการคุมก�ำเนิดด้วยวิธีที่ไม่ตรงตามความต้องการ
ไม่ได้รับความสะดวกในการขอรับค�ำปรึกษา/ค�ำแนะน�ำ และอาจเส่ียงต่อการสัมผัสเช้ือ
COVID-19 ในการมาขอรับบริการคุมก�ำเนิดท่ีหน่วยบริการหรือขณะรอพบแพทย์ ฯลฯ
เนื่องจากในสถานการณ์ดังกล่าว บริการคุมก�ำเนิดบางวิธีอาจไม่สะดวกท่ีหน่วยบริการจะให้
บริการ รวมท้ัง จ�ำเป็นต้องลดระยะเวลาบริการให้สั้นลงเพื่อลดความเส่ียงต่อการติดเช้ือ
COVID-19 ดงั นนั้ ผรู้ บั บรกิ ารอาจปฏบิ ตั ติ นในการวางแผนครอบครวั ไมถ่ กู ตอ้ ง ทำ� ใหเ้ กดิ การ
ต้ังครรภ์ไมพ่ งึ ประสงคไ์ ด้ ในสว่ นของ ผู้ให้บรกิ าร อาจมีความเส่ยี งต่อการติดเชอื้ COVID-19
จากผู้มาขอรับบรกิ าร/ความแออดั ของหนว่ ยบริการ มภี าระงานท่ีเพ่ิมมากขนึ้ นอกเหนอื จากงาน
ประจ�ำ รวมท้ัง หน่วยบริการอาจขาดแคลนยา เวชภัณฑ์คุมก�ำเนิด หรืออุปกรณ์ที่จ�ำเป็น
ตอ่ การใหบ้ รกิ ารคมุ กำ� เนดิ บางวธิ ี และมเี วลาจำ� กดั ในการสอื่ สารเพอ่ื ใหค้ ำ� ปรกึ ษา/คำ� แนะนำ�
แก่ผมู้ าขอรับบริการ จึงไมอ่ าจจ�ำเปน็ ตอ้ งลดหรือหยดุ ให้บริการได้
(1) การเตรยี มการ สถานที่ บุคลากร
การจัดบริการวางแผนครอบครัวที่มีคุณภาพและภายใต้สถานการณ์การแพร่ระบาดของ COVID-19
ควรมีการเตรยี มการทั้งด้านสถานที่และบคุ ลากรดงั นี้
1. จดั เตรยี มสถานทใี่ หบ้ รกิ าร หรอื ทน่ี ง่ั รอตรวจ ใหม้ รี ะยะหา่ งระหวา่ งกนั อยา่ งนอ้ ย 1 – 2 เมตร และคำ� นงึ
ถงึ ความสะอาดเปน็ สำ� คญั โดยทำ� ความสะอาดพน้ื หอ้ ง พน้ื ผวิ สมั ผสั รวมทงั้ วสั ดอุ ปุ กรณแ์ ละเครอื่ งมอื ตามเกณฑม์ าตรฐาน
แตบ่ รกิ ารวางแผนครอบครวั จดั เปน็ บรกิ ารทม่ี คี วามออ่ นไหวมากกวา่ บรกิ ารสขุ ภาพอนื่ ๆ ดงั นน้ั สถานทท่ี จ่ี ดั เตรยี มสำ� หรบั
ใหบ้ รกิ าร เชน่ หอ้ งตรวจ หอ้ งใหค้ ำ� ปรกึ ษา/คำ� แนะนำ� ยงั ตอ้ งมคี วามเปน็ สว่ นตวั และรกั ษาความลบั ของผรู้ บั บรกิ ารดว้ ย
2. มีป้ายหรือสัญลักษณ์บอกข้อมูลบริการวางแผนครอบครัวที่จำ� เป็น รวมทั้ง บอกข้อควรปฏิบัติ ข้อห้าม
ปฏิบัติเพ่ือป้องกันการแพร่ระบาดของเช้ือ COVID-19 ด้วย เช่น วันและเวลาให้บริการ ชื่อผู้ให้บริการ แผนผัง
การรบั บรกิ าร จดุ คดั กรอง จดุ ซกั ประวตั ิ จดุ ใหค้ ำ� ปรกึ ษา จดุ บรกิ ารเจลแอลกอฮอล์ ปา้ ยหา้ มนงั่ บรเิ วณเกา้ อี้ ปา้ ยจำ� กดั
จำ� นวนคน เปน็ ต้น
3. เจ้าหนา้ ทผี่ ู้ปฏบิ ตั ิงานทุกคนมกี ารปอ้ งกันตนเองทกุ คร้ังท้ังก่อน ระหวา่ งและหลังให้บริการ เชน่ ล้างมอื
ใส่ถงุ มือ ใส่หนา้ กากอนามัย face shield เปน็ ต้น
4. ผู้มารับบริการต้องใส่หน้ากากอนามัยหรือหน้ากากผ้าเมื่อมารับบริการทุกครั้ง และต้องผ่านระบบ
คดั กรองของหน่วยบริการก่อนมารับบริการวางแผนครอบครัว

แนวปฏิบัติส�ำหรบั บคุ ลากรสาธารณสุขในการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคตามวิถีชวี ติ ใหม่ 7

(2) ระบบบรกิ าร การติดต่อสื่อสาร
1. บริการใหค้ ำ� ปรกึ ษา/ค�ำแนะน�ำวางแผนครอบครัว จากเดิม แบบพบเจอ
หน้ากัน (Face-to-Face) ขอให้ลดระยะเวลาการให้บริการลง และเปลี่ยนระบบเป็น
แบบออนไลน์/โทรศัพท์ เพ่ิมขึ้นเพ่ือประเมินความจ�ำเป็น และเร่งด่วนเบ้ืองต้น และ
ลดจ�ำนวนผู้มาขอรบั บริการที่หน่วยบรกิ าร โดยนดั หมายลว่ งหน้า
2. กรณผี ูร้ บั บริการสอบถามล่วงหนา้ ก่อนมารบั บริการ ให้พิจารณาตามความสามารถของหนว่ ยบริการ
ร คอควนวรกนอบม้ังาาอาัรดถมท มริกกหดัจเ้ังัยาไวมไำ�คปรทป้นาเถ� ำใคี่ปใยรนแอหรน็ะชนรดบช้ยน่วา/ะกดัะงย้อเนปำ�เหเทย•จว�ำหล่าแมี่ ลนใหนงี่ยลนีคานทนดแะใกวว่านหลไาาบยงมะมก่วรหสบรเ่ใงคาจรนังิกหรอราุง่มค่วาิก้คนมดเกมรยปา�ำาาว่ �ถำรบ็นแมรน(เอปSนับนรนัยดิดoิก(ะิทดบอ้อ/บcานดยีค่เราiรปรa�ำิแก้วรทปกิใลlบยลาินาิดยี่รบDวะกรกคบนิธไรiาวsามีทรกิยหรtารเ่ั้งaิกาาี่เงนรงหถnฝรแาด่งดัดใมcังผรดกหคiไวบานว่nาป้คมุะานรรคg�ำใงสกกิม)รหปแ(ม�ำาเีอรอ้ชพรผเรเวบานึกัมดถนศมทคดิษ่ือเอสคทจิรทาไดมับรวัั้นงม/ีค่/อพรชค่เสคริกบแปัว่นั�ำบาาาคลคแลธมแกรระ์นี่ยรานใำ�แาใัวนหะรเะวหลนชนถย้คนะ้ค/่ัวิดงาำ�ากาาคดฝไปใาแฯมบกังรนรรนลม่คราาึกกเกิวฯวมุะกีรษาน้าม)นากรา/รรรีเาโาค/พฉดจะเไใคุมนีดมนัดยยศากิดย่ะมบนกสแาทาหีกาดัรัมนเครี่คกินา่าหพะมุงงรารดิมนันดทกรบจดาาธกาำ�ัดก:ย้ว์งเาบบาใยชนหสรหเรว่วริดนังมรเ้ิกิิธงกคลือิดีเเาีทบพามวอ่ืมรรี่ฯเรลศนีฉเห(ิกลพาSสนีด:มาใฯoศัมดัยนาร)ใcสพาอะถกหiัมคaอสันอา้เุมพlกรมลดธมกDไัน์ื่เอ/มปเาาiนธปsแ่ือรเใโ์โtนนนลดลบัไดaิมดัดี่ยรยะบnยา่นcไรยมหiิกnท่ไาว่ gดม่ีรง)้ี
ป้อสางกมันารไถดง้โดดยกไามรม่จ�ำเี พเปศ็นสตมั ้อพงนั มธา์ รหับรบอื มริกเี พาศรทสัม่ีหพนนั่วยธ์โบดรยิกไามรไ่ ดแป้ ต้อ่หงากกันเไปด็น้โดรยายไมทจ่ ี่มาีคเปวาน็ มตจอ้ �ำงเมปา็นรแบั ลบะรเกิรา่งดร่วนต้องทมีห่ านรับ่วยบริการ
(เชบน่ รกิ เการิดผแลตขห่ ้าางกเคเปยี น็งรุนายแรทง่ีมจีคาวกากมาจราใเสปห่ น็ ว่ แงลอะนเรา่งมดยั ่วหนรตอื อ้ฝงั มยารคบั มุ บกรำ� ิกเนาดิร ส(เงชสน่ ยั หเกว่ ิดงผอลนขา้ามงยั เหคียลงดุ รฯนุ ลแฯร)งให้สจ่งตาก่อกผา้รู รบั ใสบ่ รกิ าร
ไปหย่วังงหอนน่วายมบัยรหกิ ราือรฝอังนื่ ยทาคยี่ ุมงั มกคีาวเนาิมดสสางมสาัยรหถใ่วนงกอานราใมหัยบ้ หรลิกุดารฯวลาฯง)แใผหน้สค่งตรอ่ บผคู้รัรบัวบไรดิก้ ณารไเวปลยาังนห้นั น่วยบริการอ่ืน ที่ยังมี
คว ามส ามารถใ• นหกนาว่รใยหบบ้ รรกิ กิาารรเปวาดิ งใแหผบ้ นรคกิ ราอรวบาคงรแัวผไนดค้ ณรอเบวคลราวันตัน้ ามปกติ : ใหน้ ดั หมายผรู้ บั บรกิ ารลว่ งหนา้ และกำ� หนด
ชว่ งเวลาที่ชดั เจน เพอ่ื ลหดนค่วยาบมแรกิอาดรอเัดปใดิ นใกหาบ้ รรใกิหา้บรรวกิ าางรแผนครอบครัวตามปกติ : ใหน้ ัดหมายผู้รบั บริการล่วงหน้า
แล ะกาหนด3.ช ว่ กงรเวณลีผารู้ ทับช่ี บัดรเกิจนารเพWื่อaลlkด-คinวาเขม้าแมอาดขออดั รใับนบกรากิรใาหร้บทรี่หกิ นา่วรยบรกิ าร
3. กร•ณ หผี นู้ร่วับยบบรรกิ ิกาารรWปิดaบlkร-ิกinารเขวา้ามงแาผขนอรคับรบอบรกิคารรัวทช่ีห่ัวคนร่วายวบร/กิ าไมร่มีการจัดบริการ : ให้ส่งต่อผู้รับบริการไปยัง
ห ใปห CหOนน้(อแผขอใบ้ นนัูุ้้รปว่ง่วหV ร กับยยะตIก้บกิDันบบนบอรรา-ตรรานณริก1ร กิิกหิากขา9อ์ปาา645มรนาอยรรก้อ..ร.รเ456่วงู่ อกกัอ่เกงไจห...ยกพ ปน่ืณกษนดัรบนรจกก•อ่ืยทัณนใาฑณรว่ัดรหรแใังย่ีหตกิยีฉหณณ์มCใลม้หีผงัหาานบุก้ผOาว้ีรมู้ฉีนีมผรมม้เร่ตวู้ระจคีกุฉูV้มทห่าวเิกีรบับยหงึรกวเนิขยIา่ียนะาใDฉฐบบบนาณขบหอใงัรบ่วาิน-จมหรร่วเอ1รบ้รนบฑยปิกใิัดกยส้มรัิบ9กหรขบจิดสา์มบาาับาากิบ้มรอดัมใ่งกรตรารบราหสยารงสเิาอ่ตกิกรอรรปตาาโิ้บกรง่วนาราวื่นริกเมรถยิดรจารมฐรางาทวาใาแกิเรทใงาพ็ดปรปนรจเห่ียลสแานคี่หมสิยดถทดิกรังว้ัผ้บมุขมัมน็ดาไบมอาใ่หีจนปผรกอบหคผ่วรยีคงึรนิคกัสาขยงใัมุสบ้าใู่ิวกห่วเรโาหอเลคบคกนราพรยาอรบ้ร้บิกวรว�ำมิดงรบบ่ือวบัแรกิเาาารพไสวนารใกิคมปลบรมากิ หาายงิกิดาวรระเใารเมแงผ้าสาหรไไาัวสริกพแาดปรผบู้รวง่ีย)ว้ผี่ยาิจรไแบัผา้ตในงาาู้มรดงถหางผตานงบลคดตาต้แรใแมผ้นิดรรค้วรินดณาผแผูม้ขับคกิเยอรมชกเนลนนั้าาารบชตอบข้ือาครใะรอคตรื้นอบรนั้หคบัรสพบริกอใเCอตรค้บบาออหาินคจCัOวมบอรรรบรง้ราบOตทันาไิกคิกวVัวครรดVราบ่ีชาารตIณริกDถ้มIรวัรั่ว้าัวาDาไา-ทไตปนม)คป1-รดใาีบ่1ชปกรห9วข้มณ9่วา้ตากา้อบคงนงใวิตรใทรเหแวช:หวิบัิกมี่/า:ผ้มว่ล้มบใามีกงนีแาไหใีรแรทาจนมหพคตกิ้รผพ�ำม่ีน่ั้ผ้มรทแาาู้เรทกีอ้รูีปรกพยมัหบาับยบด์็แนารครรบ์แบ้ว่ครรลแอืวแรยะลรจระาลแพิกบติกัวัะดทมนะราานาไทบจีมเร่ะดรดรรเีะมาผนรอปป้ข่งบเณิู้ดผกำ�งดอฏฏปไาหูู้แดาง่วิิบบ็ดนดเลรนูนแวC้ัตัตแขใว่ลลOิสิลตอ:ย(ใาใ่ชVงะาบสนหใIุดมเD่หชCรร้ัน้บแขกิ-ุดO่้งส1รล้ันาดหแ่งV9ิตกะรต่วตรลIาาทอDนอือ่มอระุปย่ี-นร1งักักข9เรปษอณดิาง์
7.7แ. นแะนนะานวำ�ธิ วคี ธิ ุมคี กุมากเนำ� เิดนทดิ เ่ี ทห่เีมหามะาสะมสใมหใแ้ หกแ้ ผ่ ก้ตู ผ่ อ้ ู้ตง้อกงากราครุมคกมุ ากเน�ำเดิ นดิดงั ดตงั าตราารงาง

วิธีคมุ กำเนดิ เดิม วธิ คี มุ กำเนดิ ท่ีแนะนำภำยใต้สถำนกำรณ์กำรแพรร่ ะบำดของ COVID-19
ไม่ไดใ้ ชว้ ิธีการคุมกาเนดิ ยาเมด็ คมุ กาเนดิ ชนดิ ฮอร์โมนเดี่ยว / ยาเม็ดคุมกาเนดิ ชนิดฮอร์โมนรวม ***

วิธใี ดวธิ หี นงึ่ ยาเมด็ คุมกาเนิดชนดิ ฮอรโ์ มนรวม
ยาเม็ดคมุ กาเนิดชนดิ หมายเหตุ: ใช้ไดน้ าน 6 – 12 เดอื น โดยไม่ต้องตรวจค่าความดนั โลหติ หรือ
ดชั นมี วลกาย (BMI) หากเคยได้รบั การตรวจมาก่อนหนา้ แล้ว
ฮอร์โมนรวม
ยาเม็ดคุมกาเนิดชนิดฮอรโ์ มนเดยี่ ว
ยาเมด็ คุมกาเนิดชนดิ หมายเหตุ: ใช้ตอ่ ไปได้นาน 12 เดือน
ฮอร์โมนเด่ียว

8 แนวปฏบิ ตั สิ �ำหรับบุคลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสริมสขุ ภาพและป้องกนั โรคตามวิถีชวี ิตใหม่

วิธีคมุ กำเนิดเดมิ วิธคี ุมกำเนิดทแ่ี นะนำภำยใต้สถำนกำรณ์กำรแพร่ระบำดของ COVID-19

ยาฉีดคมุ กาเนิด ยาเมด็ คุมกาเนิดชนิดฮอร์โมนเดีย่ ว / ยาเม็ดคุมกาเนิดชนิดฮอร์โมนรวม

***หมายเหตุ: หากมกี ารใชย้ ากระตุ้นเอนไซม์ร่วมด้วย อาจมผี ลตอ่
ประสทิ ธิภาพการคุมกาเนิดด้วยวิธนี ี้ เชน่ carbamazepine,

eslicarbamazepine, oxcarbazepine, phenytoin, phenobarbital,
primidone, topiramate, St John’s Wort, antiretrovirals (ritonavir,

efavirenz, nevirapine), rifabutin, rifampin ฯลฯ

ยาฝงั คุมกาเนดิ /หว่ งอนามัย กรณคี รบกาหนดถอด:
ให้เลอ่ื นออกไปไดถ้ ึง 1 ปีร่วมกบั ใชว้ ธิ คี มุ กาเนดิ ด้วย เชน่ การรับประทาน
ยาเม็ดคุมกาเนดิ ชนดิ ฮอร์โมนเดีย่ ว และ/หรือ ใช้ถุงยางอนามัยเปน็ ต้น
กรณีต้องการมบี ุตรหรือมีผลข้างเคียงอย่างรนุ แรงจากการใส่/ฝงั :
สามารถมาขอรบั บริการได้
ยาเมด็ คมุ กาเนดิ ฉุกเฉิน รับประทานยาเม็ดคุมกาเนดิ ฉุกเฉินโดยเรว็ ท่ีสุด
หลังมเี พศสมั พนั ธโ์ ดยไม่ไดป้ ้องกนั
หมายเหตุ: ไมค่ วรรบั ประทานเกิน 4 เมด็ ต่อเดอื น
ถงุ ยางอนามยั ทุกครงั้ ทม่ี ีเพศสมั พนั ธ์
เพ่อื ป้องกันการตั้งครรภ์ไม่พงึ ประสงค์ และโรคติดตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์
*** ในกรณีท่ีหน่วยบริการมีการให้บริการท้ังยาเม็ดคุมกาเนิดชนิดฮอร์โมนเดี่ยว และ ยาเม็ดคุมกาเนิดชนิดฮอร์โมนรวม แนะนาให้เลือกวิธีการ
*แ*นคช*นมุะกดิในาฮน�เำอนกรใิด์โรหมดณ้เน้วลยรที วกือมหี่ากรนคใวชวว่ิธ้ยรยไีกาดเบามร้ บั็รรดกคกิคาุมาุมรกรตกามรเ�ำนวกี จเิดนาปชรรนิดะใิดดเหมฮ้วอินบ้ ยรครโ์า่กมกิคนาวาเรารดมใี่ยทชดวง้ััน้เยปยโาล็นาหเทเมติมา็ดงแด็ เลลคคอืะุมมุคกก่าแกดรำ� ำ�ชักเเนนนเีมนิดดิวอื่ ลชชงกจนนาายกิดดิ มฮฮ(Bขี ออM้อรหรI)โ์้า์โกมมม่อในนนนเกเเรดดามิ่ รย่ี ่ียใใชวชว้้นเแอ้ปลย็นกะวทยา่ าาหงเามเกลจด็ ือาคเกปมุ ็นแกตรำ�อ้ กเงนใชเดิ ย้นาช่ือเนมง็ดดิ จคฮาุมอกการมเโ์นีขมิด้อนหร้วามม
ในการใช้น8้อ.ยกกรวณ่า ีตห้อางกกจา�ำรเทปา็นหตม้อันงหใชญ้ยิงาเหมร็ดือคุมทกา�ำหเมนันิดชชานยิดฮแอนระ์โนมานใรหว้เมลื่อคนวอรอไกดไ้รปับกก่อานรตจนรวกจวป่ารสะถเามนินกคา่ารคณว์จาะมเดขัน้าโลหิต
แลสฮะอู่ภคราา่์โวมดะนัชปนรกวมี มตวิลโกดายยแคลุ(มBะกM/าหIเ)รนกอื ิดอ่ ดในช้วเ้ถรยงุิม่กยใาาชรง้ รอับนปามรยัะทราะนหยวา่างเรมอ็ดรคับุมบกราิกเานริดทชานหิดมฮนั อหรญ์โงิม/นทเาดหี่ยมวนั /ชยาายเม็ดคุมกาเนิดชนิด
รใ ป ชา้ กโขส้ถนทตถาุง ขริยายโา.นดยาย1งยกาย6อคาาห6นรมุ91ห3ณาา.098กากม.ก..ำ�หก์ ก ผยัเก รารกกผนลณรรอื รรลรดิ รเณะณีสณเปดเะปหพีตง็ว้นบตีีสน็สว้ัจงยอ้าบงบยั่าคเกดงสฟวงวรวกาขรักยา่ซรกราออตภวบรรแแงร้ัง่บัา์ทไคุ๊ นบันคมตCปำ� ะบร่ะพ1ั้หงOรนรร6นคึงะมVภำิก�6ปาทรนัหI์า3Dหรราแหรญะภน-ญนสทญ1สงิย์าะิำ�ง9ตงิงายแนหตคง้ัเหดนั้างมมค์ ร่วคใสะด็รันหอืนารรนคห้ผปมภรท�มุำญขู้ภารใ์ำ�ใกหรอึกิงห์หใำ� /ถมห้รษมเ้ผทัปบนา้มานัู้ข�ำฝดิบรปาชหอาึกชฝรญั ากมรษิกนายหคันับากาดิ รแาชรบไคฮรเดนซาออรรภ้ยะทอื้ิดกรรต์นชาโ์ภสาามงำ�ุดร์แ์ตมสในทซลหราาเด้ืะะอมดเ้ยลสบทชรยี่ดอื่อบอ้ะุดว่วนบบง/ทนทยอไกบห่ีปมดาอานทพ่รเสกรมึกว่ี่หรอตได็ยษปอ้นบง้ั คบมกาค่วกมุรปอ่รยากกิรันญบราำ�ภจตหรเร์ตนนจิั้กงารดิกดัคเาวอวชไรรจวดา่นจรดร้สสัดิภดอ้วถ์แฮไ์ตงยาลวอรนตร้ระบัรวนกอทโ์ภจมาเง้ออารดนรยงงณั้บวรไจใมวยตจ์ภาม่พะสต้กาเถรนยรแข้อา้าใลเา้ นตนอมสะก้งภู่/หจาารารวณอกืะ์
การระ(3บ)าดคขำอแงนะCนOำVสIDำห-1ร9บั ประชำชน
1.1ห0.ม ่ันกสรังณเกีตตั้งคดรูแรลภ์ไแมล่พะึงบปันรทะสึกงสคุข์ ภสาาพมดาร้าถนปอรนึกาษมาัยไกดา้ทราเจงสริญายพดัน่วธน์ุขปอรงึกตษนาเปอัญงอหยา่าเงอสดมส่า์ เสมอ เพ่ือให้
แลสะาทมอ้ างรไถมปพ่ รระอ้ เมมิโนทกรา.ร1เ6ป6ล3ี่ยหนรแอื ปเลพงจหเฟรซือบคคุ๊วา1ม6ผ6ิด3ปสกายตดิเบว่ น้ือปงตรกึ้นษดา้วปยญั ตหนาเอเองดไดส้์แแลละะทเอ้ ขง้าไรมับพ่ กรอ้ารมรักษาได้อย่าง
ทันท่วงที รวมทั้งยังเป็นข้อมูลที่สาคัญสาหรับบุคลากรทางแพทย์ในการวิเคราะห์สาเหตุ ลักษณะอาการ เพื่อ
เรล พกักัทคเเ่ือพษวษางั้ ็ใบามิ่ปนณหไคไ้ีรด้สะ(1ตซวึก3อ้อ.า้อาตษ)ยมาหมง์2าาค่กาเมแแง./ลราำ�มน่ัรทอือใรถแับ่นชสนัพกปนเ้เบังยทพแพทระเารว่หกะนือ่คลใิกงเตลเนำ�ิโเทมาพน่งคสกริดนีขิ่มรโาชผำ�แูกลอ้วคร่ั่านหลมายมววนรรทีินาดูลแไทเบัมงิั้จขจิลปลายแปิท่าฉนละงงัมวยััรลโบ่ีย์เสทน่ปแะเเนนั าพฟชลยรน็ แทรศ่ือาำ�ะซขทปึกใชัพใกอ้บนน่ีหลสานทมุ๊คก่าง้กุขรลู์หหเาเภาชทขรรรรรา่อืืส้อาี่ะวรือพถถนิำกั�วบคดอืคึงิดษิจบว้าขหญัีโฉาานเอ้อรตยัมสทอคมือแ่อำ�ผเนอูลหลไลิดปาลขะมรเปม่ามบัใีหกกหยัวบดนาตสกก้ ิคุซรว่ิเาาารบลียนรรรับา้ืองเแรจกาย(งักลรนTรตาษะญิททeร้นบาับาlพาดตeรงงรัน้ว่อิกmแไอยธปไาพงปeขุ์รตรเทdดชอนษยi่น้างเcณใ์ ตอนนinียนงอกeไ์/เนาดอห)รา้ง(นวมอแอเิ่วัยคลยายกระา่ทบาางเิ ขระสรนิก้าเหมัจดราส์ำ�่ รับรหเาิญสใกเมกหมพาาลตอรันยบุ้ ธอ้าุ์เอนพน)่ิมฯไขลล้ึนนฯเ์ ชแใ่นหต้่
7

แนวปฏบิ ัติส�ำหรบั บคุ ลากรสาธารณสุขในการสง่ เสรมิ สุขภาพและป้องกนั โรคตามวถิ ชี ีวิตใหม่ 9

2. ใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเพ่ือการเข้าถึงข้อมูลขา่ วสารและบริการดา้ นอนามยั การเจริญพันธ์ุเพมิ่ ขึ้น เชน่ เว็บไซต์
แอพพลิเคช่ัน ไลน์ เฟซบุ๊ค ระบบเทเลเมดิซีน (Telemedicine) (อาทิ นัดหมายออนไลน์ ให้ค�ำปรึกษา/รับบริการ
ผ่านทางโทรศัพท์หรือวิดีโอคอล การรับยาทางไปรษณีย์/หน่วยบริการใกล้บ้าน) ฯลฯ แต่ท้ังนี้ ต้องเลือกแหล่งข้อมูล
ขา่ วสารทน่ี า่ เช่ือถือหรือมีหน่วยงานรบั รองเช่น
เวบ็ ไซต์ของโรงพยาบาล/หน่วยบรกิ ารตา่ งๆ
เวบ็ ไซตส์ ำ� นักอนามัยการเจรญิ พนั ธ์ุ กรมอนามัย http://rh.anamai.moph.go.th
เวบ็ ไซตเ์ ครือขา่ ยอาสาเพอ่ื การยุตกิ ารตง้ั ครรภท์ ป่ี ลอดภัย https://www.rsathai.org
เวบ็ ไซตเ์ ลิฟแครส์ เตชั่น https://www.lovecarestation.com/
เฟซบุ๊ค และ Line@Young Love รักเป็นปลอดภัยhttps://www.facebook.com/younglovethailand/
Line Teen Club
3. กรณีจ�ำเป็นต้องพบแพทย์เพื่อขอรับบริการด้านอนามัยการเจริญพันธุ์ ณ หน่วยบริการ ให้โทรศัพท์
นดั หมายลว่ งหนา้ หรอื จองควิ ออนไลน์ และเพอ่ื ลดความแออดั ของผรู้ บั บรกิ ารและปอ้ งกนั การแพรร่ ะบาดของ COVID-19
4. ควรศึกษาข้อดี ข้อจ�ำกัด และข้อควรระวังของวิธีการคุมก�ำเนิดแต่ละวิธี เพ่ือตัดสินใจเลือกที่เหมาะสมกับ
วิถีชวี ิต ตรงตามความต้องการ และอยภู่ ายใตว้ งเงนิ ทสี่ ามารถจ่ายได้ เช่น
• วยั รุ่นควรเลือกวิธีการฝังยาคมุ กำ� เนิด เพราะออกฤทธิค์ มุ กำ� เนดิ ไดน้ าน 3 – 5 ปี
• ผทู้ ม่ี กั มปี ญั หาลมื กนิ ยาเมด็ คมุ กำ� เนดิ เปน็ ประจำ� ซงึ่ อาจเสยี่ งตอ่ การตง้ั ครรภไ์ มพ่ งึ ประสงค์ ควรเลอื กวธิ ี
คุมกำ� เนิดทอี่ อกฤทธิ์ได้นาน เชน่ การคมุ ก�ำเนิดแบบก่ึงถาวร (ใสห่ ว่ งอนามยั / ฝงั ยาคมุ กำ� เนิด)
• ผู้ท่ีกินยาเม็ดคุมก�ำเนิดแล้วคล่ืนไส้ อาเจียน เวียนหัวอย่างหนัก ควรเลือกวิธีคุมก�ำเนิดท่ีไม่ใช้ฮอร์โมน
เอสโตรเจน เช่น ยาเมด็ คุมกำ� เนดิ ชนดิ ฮอร์โมนเดี่ยว หว่ งอนามัย ยาฝงั คมุ ก�ำเนิด ฯลฯ
• สตรใี หน้ มบุตรควรเลือกกนิ หรอื ฉดี ยาคมุ ก�ำเนิดชนดิ ฮอร์โมนเด่ียว เพราะจะไม่สง่ ผลกระทบตอ่ ปริมาณ
และคุณภาพของน้ำ� นม
• ผ้ทู ่ไี มต่ อ้ งการมีบตุ ร หรอื มบี ุตรจำ� นวนเพยี งพอแล้ว อาจเลือกวิธีการทำ� หมนั
• ผทู้ ่ีมภี าวะอว้ น มโี รคประจำ� ตวั หรือรับประทานยาบางชนิดเปน็ ประจ�ำ (เช่น ยากระตุ้นเอนไซม์ เป็นต้น)
ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสชั กรกอ่ นใชย้ าเมด็ คุมก�ำเนิด
• ผู้ท่ีกินยาเม็ดคุมก�ำเนิดเพ่ือวัตถุประสงค์อ่ืนที่ไม่ใช่การคุมก�ำเนิด เช่น รักษาสิว/ดูแลผิวพรรณ
ปรับประจำ� เดอื นให้มาเป็นปกติ รกั ษาหรอื บรรเทาอาการของโรคบางชนดิ เชน่ อาการปวดประจ�ำเดือน โรคถงุ น้�ำรงั ไข่
หลายใบ เยอื่ บมุ ดลกู เจรญิ ผดิ ท่ี ฯลฯ ควรปรกึ ษาแพทยห์ รอื เภสัชกรก่อนใช้
• ผู้ที่มีพฤติกรรมเส่ียงทางเพศ เช่น เปลี่ยนคู่นอนบ่อย มีคู่นอนหลายคน มีเพศสัมพันธ์กับคนไม่รู้จัก
เคยหรือเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ฯลฯ ควรสวมถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ เพ่ือป้องกันโรคติดต่อ
ทางเพศสมั พันธ์สบู่ คุ คลอืน่

10 แนวปฏบิ ตั ิส�ำหรบั บคุ ลากรสาธารณสุขในการส่งเสริมสขุ ภาพและปอ้ งกันโรคตามวิถีชวี ติ ใหม่

การใหบ้ ริการยุติการตง้ั ครรภ์ดว้ ยยาผา่ นระบบโทรเวชกรรม
(Telemedicine guideline for medical abortion)

จากกรณีการแพรร่ ะบาดของเชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 (COVID-19) ในเดือนมกราคม 2563 รฐั บาลจงึ มี
การก�ำหนดมาตรการการเว้นระยะห่างทางสังคมการสวมใส่หน้ากากอนามัยการตรวจคัดกรองกลุ่มเสี่ยงการกักตัว
ผทู้ ก่ี ลบั มาจากตา่ งประเทศ การหา้ มเดนิ ทางข้ามจงั หวัดเปน็ ตน้ ซง่ึ มาตรการดงั กลา่ วสง่ ผลใหห้ น่วยบริการสขุ ภาพ
งดใหบ้ รกิ ารยตุ กิ ารตงั้ ครรภช์ วั่ คราวและจำ� กดั ขอบเขตการรบั สง่ ตอ่ ในขณะทกี่ ารเดนิ ทางขา้ มจงั หวดั ของผรู้ บั บรกิ าร
ท้ังด้วยพาหนะส่วนตัวและระบบขนส่งมวลชนเป็นไปได้ยากย่ิงข้ึนรวมท้ังหน่วยบริการยุติการตั้งครรภ์ไม่ได้มี
ครอบคลมุ ในทกุ จงั หวดั ดงั นั้นกรมอนามยั รว่ มกับเครือข่ายอาสา RSA (Referral systems for Safe Abortion)
สายปรึกษาท้องไม่พร้อม 1663 เครือข่ายสนับสนุนทางเลือกของผู้หญิงท้องไม่พร้อมได้ร่วมกันจัดท�ำแนวทาง
การใหบ้ รกิ ารยตุ กิ ารต้ังครรภ์ทปี่ ลอดภยั ในชว่ งการแพรร่ ะบาดของเชื้อไวรสั โคโรนา 2019 ผา่ นระบบโทรเวชกรรม
(Telemedicine) รายละเอยี ด ดังนี้
แนวทางที่ 1 การจดั สง่ ยายตุ ิการตงั้ ครรภไ์ ปที่โรงพยาบาลใกลบ้ า้ น (ตงั้ แตร่ ะดับรพช.ข้ึนไป) ในกรณพี ้ืนที่
พิเศษที่ไม่สามารถเดนิ ทางไปรบั บรกิ ารได้ ประกอบด้วย 2 รปู แบบ คอื
1.1 เจา้ หน้าท่ีรับคำ� ปรึกษาผู้หญงิ ทีต่ ้องการยุตกิ ารตั้งครรภ์ (สายดว่ น 1663 รพ. คลินกิ ฯลฯ) ประสาน
หน่วยบริการท่ีข้ึนทะเบียนการใช้ยายุติการต้ังครรภ์กับกรมอนามัย ซึ่งมีแพทย์อาสา RSAปฏิบัติงานอยู่ ให้บริการ
ให้คำ� ปรกึ ษาผ่านระบบโทรเวชกรรม (Telemedicine) โดยตรงกับผ้ปู ่วยและสง่ ยาไปรพ.ปลายทาง (รพ.ใกล้บ้านผู้ป่วย)
มกี ารตดิ ตามและให้บรกิ ารคุมก�ำเนดิ หลงั การยตุ ิการตง้ั ครรภโ์ ดยรพ.ปลายทาง
1.2 ผู้ป่วยมาท่ีรพ.ปลายทาง (รพ.ใกล้บ้านผู้ป่วย) แล้วให้บริการ Telemedicine มาที่หน่วยบริการ
ท่ีขนึ้ ทะเบียนการใช้ยายุติการตง้ั ครรภ์กบั กรมอนามัย ทมี่ แี พทยอ์ าสา RSA เพ่ือสง่ ยาใหร้ พ.ปลายทาง ซ่ึงมกี ารติดตาม
และใหบ้ ริการคุมกำ� เนิดหลังการยุตกิ ารต้งั ครรภ์โดย รพ.ปลายทาง
แนวทางที่ 2 การจดั สง่ ยายตุ กิ ารตง้ั ครรภท์ างไปรษณยี ใ์ หผ้ รู้ บั บรกิ ารใชย้ าทบี่ า้ น โดยเจา้ หนา้ ทร่ี บั คำ� ปรกึ ษา
ผู้หญิงท่ีต้องการยุติการตั้งครรภ์ (สายด่วน 1663 รพ. คลินิก ฯลฯ) ประสานหน่วยบริการท่ีขึ้นทะเบียนการใช้ยายุติ
การต้งั ครรภ์กับกรมอนามยั ซงึ่ มีแพทย์อาสา RSAปฏิบตั งิ านอยู่ ทใ่ี ห้บริการ Telemedicine ตามข้อ 1.1 แล้วพบว่าไม่มี
รพ.ปลายทางท่ีจัดส่งยาให้ได้ จึงส่งยาให้ผู้ป่วยท่ีบ้านทางไปรษณีย์ (ท่ีอยู่ตามที่ผู้ป่วยแจ้ง) โดยมีการติดตามหลังการ
ยุติการตง้ั ครรภโ์ ดยสายด่วน 1663 และ/หรือสถานบริการในเครอื ขา่ ย RSA ทจี่ ัดส่งยา

1. การเตรยี มการ สถานท่ี บคุ ลากร

ในกรณีผู้รบั บริการเข้ารับบรกิ ารท่หี นว่ ยบริการ ตอ้ งการเตรยี มการ ดงั น้ี
1.1 เตรียมจดุ ตรวจคัดกรองสำ� หรบั กลุ่มเส่ียงกอ่ นเข้ารับบรกิ ารทุกครั้ง
1.2 หน่วยบริการจัดสถานท่ี พร้อมท�ำความสะอาดสถานท่ีให้บริการ
วัสดุอุปกรณ์เครื่องมือ ตามเกณฑ์มาตรฐานและท่ีนั่งรอตรวจให้มีระยะห่าง
ระหว่างเกา้ อ้อี ย่างน้อย 1 เมตร
1.3 ผู้ให้บริการมีการป้องกันตนเองเช่นล้างมือก่อนและหลังให้บริการ
ใส่ถุงมือ สวมหน้ากากอนามัย หน้ากากผ้า face shield เป็นต้นและการให้
บรกิ ารจะตอ้ งมรี ะยะหา่ งระหวา่ งผใู้ หบ้ รกิ ารกบั ผรู้ บั บรกิ ารไมน่ อ้ ยกวา่ 1 เมตร

แนวปฏบิ ัติส�ำหรบั บคุ ลากรสาธารณสุขในการสง่ เสริมสุขภาพและป้องกันโรคตามวิถีชีวิตใหม่ 11

2. การตดิ ตอ่ สื่อสาร

แนวทางท่ี 1 การจดั ส่งยายตุ กิ ารตัง้ ครรภ์ไปท่ีโรงพยาบาลใกลบ้ า้ น (ตงั้ แตร่ ะดบั รพช.ข้นึ ไป)
1.1 ผู้รับบริการ โทร.ปรึกษาสายด่วน 1663 สายด่วน 1663 โทร.ประสานหน่วยบริการยุติการตั้งครรภ์
ท่ีมีแพทย์อาสา RSA หน่วยบริการให้ค�ำปรึกษาTelemedicine ผ่านช่องทางออนไลน์แก่ผู้รับบริการส่งยาไป
รพ.ปลายทาง (ใกล้บา้ นผู้ป่วย) เพื่อยตุ ิการตงั้ ครรภ์
1.2 ผู้รับบริการมารับบริการที่รพ.ปลายทาง (รพ.ใกล้บ้านผู้ป่วย) รพ.ใกล้บ้านผู้ป่วย Telemedicine
ผ่านชอ่ งทางออนไลน์ ไปทห่ี น่วยบริการยุตกิ ารตั้งครรภท์ ม่ี ีแพทยอ์ าสา RSA ส่งยาไป รพ.ปลายทาง (ใกล้บา้ นผูป้ ่วย)
เพอ่ื ยุตกิ ารตัง้ ครรภ์
แนวทางที่ 2 การจดั ส่งยายตุ ิการต้ังครรภ์ทางไปรษณยี ใ์ ห้ผูร้ ับบริการใช้ยาทีบ่ า้ น
ผู้รับบริการ โทร.ปรกึ ษาสายด่วน 1663 สายดว่ น 1663 โทร.ประสานหนว่ ยบรกิ ารยตุ กิ ารตง้ั ครรภ์
ท่ีมแี พทยอ์ าสา RSA หน่วยบริการให้ค�ำปรึกษา Telemedicine ผ่านช่องทางออนไลน์แก่ผู้รับบริการส่งยา
ให้ผรู้ บั บริการทบี่ ้านทางไปรษณยี ์ (ที่อยตู่ ามท่ผี ปู้ ่วยแจง้ ) ติดตามหลังการยตุ กิ ารตั้งครรภ์ โดยสายดว่ น 1663 และ/หรือ
สถานบริการท่ีจัดส่งยาโดยผ่านชอ่ งทางออนไลน์

3. ค�ำแนะนำ� สำ� หรับประชาชน

3.1 คำ� แนะนำ� การปฏิบตั ติ วั เมื่อกลบั ไปบา้ น
• การมเี พศสมั พันธ์ จะทำ� ไดห้ ลังเลอื ดหยดุ แล้ว
• การมีเลอื ดออกจากชอ่ งคลอดนาน 2 สปั ดาห์หลังยตุ ิการตง้ั ครรภ์ถือว่าปกติ ผรู้ บั บริการจะมเี ลอื ดออก
เล็กน้อยหรือกะปริบกะปรอย 3 - 5 วัน หลังยุติการตั้งครรภ์ ด้วยวิธีทางหัตถการเลือดจะออกมากกว่าในการยุติ
การตงั้ ครรภด์ ว้ ย โดยเฉลย่ี นาน 7 - 14 วัน
• ใหผ้ ู้รบั บริการมาพบแพทย์ที่โรงพยาบาลหรือคลนิ กิ ใกล้บ้าน ถ้ามอี าการต่อไปน้ี
- มอี าการปวดทอ้ งนอ้ ยแบบปวดเกรง็ (Cramping) เพิ่มมากขึ้น
- มีเลือดออกจากชองคลอดมากและรุนแรง (Heavy vaginal bleeding)
- มไี ข้
3.2 ความเสย่ี งทจี่ ะเกดิ การตงั้ ครรภข์ นึ้ อกี กอ่ นจะมปี ระจำ� เดอื นมา และมโี อกาสทจ่ี ะตง้ั ครรภไ์ ดภ้ ายใน 2 สปั ดาห์
หลังยุตกิ ารตงั้ ครรภ์
3.3 แนะนำ� ใหค้ ุมกำ� เนดิ ด้วยยาฝงั คุมกำ� เนดิ และหว่ งอนามยั
3.4 ผู้รับบรกิ ารสบื คน้ ข้อมลู การยตุ ิการตงั้ ครรภ์ท่ีปลอดภัย
- website สำ� นกั อนามัยการเจริญพันธุ์ กรมอนามยั
ไดท้ ี่ :http://rh.anamai.moph.go.th/main.php?filename=safe_abortion
- websiteRSA THAI ไดท้ ี่ : https://www.rsathai.org/
- Twitter :RSATHAI (@RSATHAIORG)
- Line official : RSATHAI.ORG
- เพจ Facebook : RSATHAI
- สายด่วน : 1663 สายดว่ นปรึกษาเอดส์และทอ้ งไม่พร้อม
- เพจ Facebook : 1663 สายดว่ นปรกึ ษาเอดสแ์ ละท้องไมพ่ รอ้ ม

12 แนวปฏบิ ตั ิสำ� หรบั บุคลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสริมสุขภาพและปอ้ งกนั โรคตามวิถีชีวิตใหม่

การเล้ยี งลูกด้วยนมแม่ในกรณีแมต่ ดิ เชอ้ื COVID-19

เนอื่ งจากโรคตดิ เชอื้ COVID-19 เปน็ โรคตดิ ตอ่ อบุ ตั ใิ หมแ่ ละเรายงั มคี วามรเู้ กยี่ วกบั ไวรสั ชนดิ นน้ี อ้ ยมาก
ไดม้ คี วามพยายามในการตรวจหาเชอื้ COVID-19 ในเลอื ดจากสายสะดอื นำ�้ ครำ่� รก ชอ่ งคลอดหรอื แมแ้ ตใ่ นนำ้� นมแม่
เพ่ือหาหลักฐานว่าเช้ือไวรัสสามารถผ่านจากแม่สู่ลูก (Vertical transmission) ได้หรือไม่ องค์การอนามัยโลก
(WHO) รายงานว่า ณ เวลานี้ยังไมม่ ีขอ้ มูลเพียงพอท่จี ะสรปุ ได้ว่ามกี ารตดิ เชอื้ จากแม่สู่ลกู โดยผ่านทางน�้ำนมแมม่ ี
รายงานการตดิ เชอื้ ในทารกแรกเกดิ จากหลายประเทศ พบทารกตดิ เชอ้ื เปน็ จำ� นวนไมม่ ากและมกั มอี าการไมร่ นุ แรงหรอื ไมม่ ี
อาการเลย แม้ว่าการตดิ เช้ือ COVID-19 จะท�ำให้เกิด Viremia แตก่ ็เป็นชว่ งเวลาส้นั ๆ และมีระดบั ต�ำ่ ปัจจบุ ันยงั
เชื่อว่าการติดเช้ือ COVID-19 ในทารกแรกเกิดน่าจะเกิดจากการสัมผัสเชื้อผ่านทางละอองฝอยในช่วงหลังคลอด
(Droplet transmission) เปน็ หลกั ในขณะทก่ี ารสญู เสยี ผลประโยชนจ์ ากการทแ่ี มล่ กู ไดอ้ ยดู่ ว้ ยกนั และลกู ไดก้ นิ นมแม่
ดจู ะมนี ำ�้ หนกั มากกวา่ เพราะในนำ้� นมแม่ มภี มู คิ มุ้ กนั ทจ่ี ะปกปอ้ งลกู จากการตดิ เชอ้ื ตา่ งๆ ในระยะแรกทล่ี กู ไมส่ ามารถ
สร้างภูมิคุ้มกันเองได้ และมีสารอาหารท่ีส�ำคัญต่อการเจริญเติบโตของลูก การให้นมลูกท�ำให้แม่ลูกได้อยู่ใกล้กัน
สมั ผสั กนั เปน็ การสรา้ งสายสมั พนั ธท์ ดี่ รี ะหวา่ งแมล่ กู (Bonding) การตดั สนิ ใจใหแ้ มล่ กู ไดอ้ ยดู่ ว้ ยกนั และการเลย้ี งลกู
ด้วยนมแม่จึงต้องชั่งน�้ำหนักระหว่างความเสี่ยงที่ลูกจะติดเชื้อกับประโยชน์ท่ีควรจะได้รับจากนมแม่ โดยคุณแม่
และครอบครวั ตอ้ งมสี ่วนรว่ มในการตัดสนิ ใจ

ค�ำแนะน�ำในการเล้ยี งลกู ดว้ ยนมแม่

1. แมต่ ดิ เช้อื ทม่ี อี าการไมร่ ุนแรง
กรณีแม่ลูกอยู่ด้วยกัน สามารถให้ลูกกินนมแม่จากเต้าได้ แม่ต้องมีการป้องกันการแพร่เชื้ออย่างเคร่งครัด
โดยลา้ งมอื กอ่ นการสมั ผสั ทารก สวมหนา้ กากอนามยั ตลอดเวลา ทำ� ความสะอาดรา่ งกายบรเิ วณเตา้ นม และคลมุ รา่ งกาย
ด้วยผ้าสะอาดขณะสัมผัสทารก แนะนำ� ใหง้ ดให้นมลกู ในชว่ งเวลาท่ีแมม่ ีไข้
กรณที แี่ ยกแมแ่ ละลกู สามารถบบี เกบ็ นำ้� นมและใหผ้ ชู้ ว่ ยปอ้ นนมแทนได้ แมต่ อ้ งมกี ารปอ้ งกนั การแพรเ่ ชอื้ อยา่ งเครง่ ครดั
โดยล้างมือก่อนการบีบเก็บน้�ำนม สวมหน้ากากอนามัยตลอดเวลา และท�ำความสะอาดอุปกรณ์บีบเก็บน้�ำนมหลังการ
ใช้งาน ท้ังนี้ ผู้ช่วยควรเป็นผู้มีสุขภาพแข็งแรงและมีทักษะในการป้อนนมแก่ทารก เน้นย�้ำเรื่องการป้องกันการแพร่เช้ือ
โดยล้างมือก่อนการสัมผัสทารกและสวมหน้ากากอนามัยตลอดเวลา คุณแม่ควรงดให้นมลูกในช่วงเวลาท่ีมีไข้ โดยอาจ
บบี ระบายน้ำ� นมทิง้ ไปก่อนได้
2. แมต่ ดิ เชื้อท่ีมอี าการรุนแรง
มคี วามจำ� เปน็ ทตี่ อ้ งแยกแมแ่ ละลกู และงดการใหน้ มแมช่ ว่ั คราว ทงั้ นี้
หากสามารถทำ� ได้ แนะนำ� ใหแ้ มบ่ บี ระบายนำ�้ นมทงิ้ เพอ่ื ใหแ้ มค่ งสภาพการมนี ำ�้ นม
และสามารถกลับมาเลย้ี งลกู ด้วยนมแม่ได้ เมอ่ื มีอาการดีขนึ้ หรอื หายเปน็ ปกติ
จากรายงานการทบทวนอยา่ งเปน็ ระบบ พบการตดิ เชอ้ื COVID-19 จากแม่
สลู่ กู ได้ร้อยละ 4 แตย่ ังไม่พบอาการรนุ แรงในทารกแรกเกิด ดังนน้ั คุณแม่ทกุ คน
ต้องรู้วิธีป้องกันตนเองจากการสัมผัสเชื้อตลอดทุกระยะของการตั้งครรภ์ และ
คนในสังคมก็ต้องร่วมด้วยช่วยกันปกป้องคุณแม่และลูกน้อยในครรภ์ซ่ึงถือว่าเป็น
กลมุ่ เสย่ี งตอ่ การตดิ เชอ้ื ดว้ ย การตดั สนิ ใจใหแ้ มล่ กู อยดู่ ว้ ยกนั และความตอ้ งการเลยี้ ง
ลกู ดว้ ยนมแม่ ขนึ้ อยกู่ บั การตดั สนิ ใจของแมแ่ ละครอบครวั โดยคำ� นงึ ถงึ ความเสย่ี ง
และประโยชนท์ ี่จะไดร้ บั เป็นส�ำคญั

แนวปฏบิ ัตสิ ำ� หรบั บคุ ลากรสาธารณสุขในการส่งเสริมสุขภาพและปอ้ งกนั โรคตามวถิ ีชีวติ ใหม่ 13

14 แนวปฏิบตั สิ ำ� หรบั บุคลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสรมิ สุขภาพและป้องกนั โรคตามวถิ ชี ีวติ ใหม่

แนวปฏบิ ตั ิสำ� หรับบคุ ลากรสาธารณสุขในการสง่ เสรมิ สุขภาพและป้องกนั โรคตามวถิ ชี ีวติ ใหม่ 15

16 แนวปฏิบตั สิ ำ� หรบั บุคลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสรมิ สุขภาพและป้องกนั โรคตามวถิ ชี ีวติ ใหม่

การให้บรกิ ารคลนิ ิกเดก็ สุขภาพดี

1. การเตรียมสถานท่แี ละอปุ กรณ์

1.1 การจัดเตรยี มสถานท่ี
1.1.1 บรเิ วณทีใ่ ช้บรกิ ารรว่ มกับ ได้แก่ จดุ ลงทะเบยี น จดุ ชงั่ น้ำ� หนกั วัดความยาววดั สว่ นสูง หอ้ งตรวจโรค
ห้องพักระหว่างรอให้บริการและห้องเด็กเล่นให้ท�ำความสะอาดด้วยน้�ำผสมผงซักฟอก หรือน�้ำยาท�ำความสะอาดท่ัวไป
ท้ังน้ีให้ใช้ตามค�ำแนะน�ำของผลิตภัณฑ์น้ัน รวมท้ังให้เปิดประตู หน้าต่าง เพ่ือระบายอากาศ หากมีเครื่องปรับอากาศ
ใหท้ �ำความสะอาดระบบระบายอากาศอย่างสมำ่� เสมอ
1.1.2 ทำ� ความสะอาดจดุ สมั ผสั เสยี่ ง เชน่ ลกู บดิ ประตู ราวบนั ได หอ้ งนำ�้ เปน็ ตน้ ดว้ ยนำ�้ ยาทำ� ความสะอาด
ทัว่ ไป
1.1.3 ก่อนและหลงั ให้บริการในแตล่ ะรอบ ใหเ้ ปิดหน้าต่างและประตเู พอื่ ถ่ายเท ระบายอากาศภายในออก
และทำ� ความสะอาดในจดุ ที่มกี ารสัมผสั บอ่ ย ไดแ้ ก่ ราวจับ ท่ีเปิดประตู ทนี่ ่งั ทีเ่ ทา้ แขน ดว้ ยน้�ำผสมผงซกั ฟอกหรือนำ�้ ยา
ทำ� ความสะอาดทัว่ ไป
1.1.4 จัดสถานทีน่ งั่ รอใหม้ รี ะยะหา่ งอยา่ งน้อย 1 เมตร
1.1.5 การดูแลทำ� ความสะอาดหอ้ งน้�ำและห้องส้วม ดังน้ี
- ท�ำความสะอาดบริเวณท่ีมีการสัมผัสบ่อย อย่างน้อยวันละ 2 คร้ัง ได้แก่ พื้นห้องส้วม โถส้วม
ท่ีกดชักโครกหรือโถปัสสาวะ สายฉีดช�ำระ กลอนหรือลูกบิดประตู ฝารองน่ัง ฝาปิดชักโครก ก๊อกน้�ำ อ่างล้างมือ
ดว้ ยนำ�้ ยาทำ� ความสะอาดท่วั ไป
- ซกั ผ้าส�ำหรบั เช็ดทำ� ความสะอาดและไม้ถูพื้น ด้วยน้ำ� ผสมผงซักฟอกหรือน้ำ� ยาฆ่าเช้อื แลว้ ซกั ด้วย
นำ�้ สะอาดอีกครั้ง และนำ� ไปผง่ึ ตากแดดใหแ้ หง้ จัดให้มีจดุ คดั กรองวดั ไข้ที่ลา้ งมือด้วยสบูแ่ ละน�้ำ หรือเจลแอลกอฮอล์
1.2 อุปกรณท์ ่ีใช้กับเด็ก เช่น เครือ่ งชง่ั น้�ำหนัก วดั ความยาว วดั ส่วนสงู ของเลน่ เด็กรวมถึงชุดตรวจพฒั นาการเด็ก
ใหท้ �ำความสะอาดด้วยนำ้� ยาท�ำความสะอาดทั่วไป กอ่ นและหลังการใช้กับเดก็ แตล่ ะคน จำ� กัดจ�ำนวนผู้ปกครองและเด็ก
ตามขนาดของพน้ื ที่ใหบ้ ริการ จัดหาอปุ กรณ์ใหเ้ พียงพอกับจำ� นวนเดก็ ท่มี ารับบรกิ าร

2. บุคลากร

2.1 บุคลากรทกุ คนตรวจวดั อณุ หภูมิรา่ งกายทุกครั้งก่อนปฏิบตั ิหนา้ ท่ี
2.2 บคุ ลากรทมี่ อี าการเจบ็ ปว่ ย เชน่ มไี ข้ ไอ จาม มนี ำ�้ มกู หรอื เหนอ่ื ยหอบ
ให้หยุดปฏบิ ตั ิงานแจ้งหัวหน้างานและพบแพทยท์ ันที
2.3 บุคลากรทุกคนมีการป้องกันตนเองด้วยการสวมหน้ากากอนามัย
ลา้ งมอื ดว้ ยสบแู่ ละนำ้� หรอื เจลแอลกอฮอรก์ อ่ น-หลงั การใหบ้ รกิ ารและหลกี เลยี่ ง
การใชม้ อื สัมผัสใบหนา้ ตา ปาก จมูก
2.4 บุคลากรที่ดูแลเร่ืองความสะอาดและจัดเก็บขยะ ให้ใช้หน้ากาก
อนามัย สวมถุงมอื ยาง ผ้ายางกนั เปอ้ื น รองเท้าพ้นื ยางหมุ้ แข็ง และใช้ปากคบี
ดา้ มยาวเกบ็ ขยะ และใส่ถงุ ขยะ ปิดปากถุงให้มดิ ชิด น�ำไปรวบรวมไว้ท่พี กั ขยะ
แลว้ ลา้ งมอื ใหส้ ะอาดทกุ ครงั้ ภายหลงั ปฏบิ ตั งิ าน หลกี เลยี่ งการใชม้ อื สมั ผสั ใบหนา้
ตา ปาก จมกู และเมอื่ ปฏบิ ตั งิ านเสรจ็ ในแตล่ ะวนั หากเปน็ ไปไดค้ วรอาบนำ้� และ
เปลี่ยนเส้อื ผ้าก่อนกลับบ้าน

แนวปฏบิ ัติสำ� หรับบุคลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสรมิ สุขภาพและป้องกนั โรคตามวิถชี ีวติ ใหม่ 17

3. ระบบบริการ

3.1 นดั หมายการมารบั บริการ เป็นชว่ งอายุเด็ก วัน เวลา และจ�ำกดั จำ� นวนผู้เข้ารับบรกิ ารเพอ่ื ลดความแออัด
โดยให้พิจารณาตามขนาดของพื้นท่ีให้บริการ หรือเพิ่มวันให้บริการ เช่น แยกวันรับบริการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค
กับการประเมนิ พัฒนาการเด็กตามบรบิ ทของพื้นท่ี
3.2 ตรวจคัดกรองเด็กและผู้ปกครอง กรณีมีไข้ ไอเจ็บคอ งดการเข้ารับบริการที่คลินิกเด็กสุขภาพดี และ
สง่ ตอ่ เพอ่ื ตรวจคัดกรองต่อไป
3.3 จดั บรกิ ารแบบ ONE STOP SERVICE โดยจดั บรกิ ารทกุ อยา่ งใหอ้ ยใู่ นบรเิ วณดว้ ยกนั หรอื ใกลเ้ คยี งตามบรบิ ท
ของพื้นท่ี
3.4 กรณเี ดก็ มภี าวะเตย้ี ผอม อว้ น นำ�้ หนกั นอ้ ยหรอื กลมุ่ เสย่ี งตอ่ การขาดอาหารใหพ้ บนกั โภชนาการเพอื่ วางแผน
ดูแลเป็นรายบคุ คลและมกี ารติดตามอย่างตอ่ เนอ่ื ง
3.5 ประเมนิ พฒั นาการเดก็ ดว้ ย DSPM 5 ชว่ งวยั (9, 18, 30, 42 และ 60 เดอื น) เนน้ การแนะนำ� สอนผปู้ กครอง
เฝา้ ระวังและส่งเสริมพัฒนาการเดก็ (DSPM) ด้วยตนเองท่ีบา้ น
3.6 กรณีเด็กไม่ได้รับการประเมินการเจริญเติบโตหรือการประเมินพัฒนาการตามช่วงวัย (9, 18, 30, 42
และ 60 เดือน) ให้ประสาน อสม. หรือจัดบริการเชิงรกุ ไปให้บรกิ ารในพ้ืนที่
3.7 การให้บริการเสริมสร้างภูมิคุ้มกันโรค ให้จัดบริการตามค�ำแนะน�ำของกองโรคป้องกันด้วยวัคซีน
กรมควบคุมโรค

4. การติดต่อสอื่ สาร

4.1 จดั ใหม้ ชี อ่ งทางในการตดิ ตอ่ ผปู้ กครองในการนดั หมายการเตรยี มตวั เดก็ กอ่ นมารบั บรกิ ารและตดิ ตามสขุ ภาพ
ของเด็กโดยผ่านช่องทาง เชน่ โทรศพั ท,์ Line Group
4.2 มีการใหค้ วามรู้ แนวทางการอบรมเล้ียงดูเดก็ การปอ้ งกนั การแพร่ระบาดโรคโควดิ 19 ผา่ นช่องทางตา่ ง ๆ
เช่น แผ่นพับ, ไลน์ 9 ยา่ งเพอื่ สร้างลูก

5. ค�ำแนะน�ำประชาชน

5.1 มารบั บรกิ ารตามเวลาท่ีหนว่ ยบริการนดั หมาย
5.2 จำ� กัดจำ� นวนผ้ปู กครองท่มี ากับเด็กไม่เกิน 1 คน เพื่อลดความแออดั
5.3 ผู้รับบริการท้ังผู้ปกครองและเด็กใส่หน้ากากอนามัย หน้ากากผ้าและเข้าสู่ระบบคัดกรองของหน่วยบริการ
ทุกคร้งั
5.4 ล้างมือด้วยสบู่และน้�ำ หรือเจลแอลกอฮอล์
ก่อนและหลังเข้ารบั บรกิ าร
5.5 ขณะเขา้ รบั บรกิ ารปฏบิ ตั ติ ามคำ� แนะนำ� ของ
คลินกิ เดก็ สุขภาพดีอยา่ งเคร่งครัดทุกขน้ั ตอน

18 แนวปฏิบัติสำ� หรบั บุคลากรสาธารณสุขในการส่งเสริมสขุ ภาพและป้องกนั โรคตามวิถชี วี ิตใหม่

6. แนวปฏ6ิบ.ัตแกินำวรปจฏดั ิบระตั บกิ บาบรรจกิ ดั ำรระคบลบินบิกรเดิก็กาสรขุคภลำนิ พิกดเดี ็กสุขภาพดี

แนวปฏิบตั สิ �ำหรบั บุคลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสรมิ สุขภาพและป้องกนั โรคตามวิถีชีวติ ใหม่ 1916

7.7ต. าตรำราำงงกกำารรใหใหบ้ ้บรกิ รำกิ ราร กจิ กรรม
อายุเด็ก หมายเหตุ
2, 4 เดอื น 1. ใหส้ มัคร 9 ยา่ งเพ่อื สรา้ งลูก Line@9yangth - จัดกิจกรรมโรงเรียนพ่อแม่
2. ลงทะเบยี น / ซักประวัติ สาหรับผู้ปกครองเด็กอายุ 2, 4
3. ประเมนิ การเจริญเติบโต เดอื น
4. โรงเรียนพ่อแม่ - เฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการ
5. ตรวจร่างกายทัว่ ไป เด็กตามวัย
6. จา่ ยยาน้าเสรมิ ธาตุเหลก็ (6 เดือน – 5 ปี)
7. รบั วัคซนี
6 เดือน – 1 ปี 1. ให้สมัคร 9 ย่างเพื่อสรา้ งลูก Line@9yangth - จัดกิจกรรมโรงเรียนพ่อแม่
2. ลงทะเบียน / ซกั ประวัติ อยา่ งน้อย 1 ครง้ั
3. ประเมินการเจรญิ เตบิ โต - เฝ้าระวังและสง่ เสริมพัฒนาการ
4. โรงเรียนพ่อแม่ เดก็ ตามวยั
5. ประเมนิ พฒั นาการ (9 เดือน)
6. ตรวจร่างกายทัว่ ไป
7. ตรวจสุขภาพช่องปากและฟนั (9 – 12 เดือน)
8. Hct หรือ CBC 1 คร้ัง
9. ตรวจการได้ยิน / ตรวจตา (6 เดือน)
10. จ่ายยานา้ เสรมิ ธาตุเหลก็ (6 เดอื น – 5 ป)ี
11. รับวคั ซนี
1 – 3 ปี 1. ใหส้ มัคร 9 ย่างเพ่ือสรา้ งลูก Line@9yangth - จัดกิจกรรมโรงเรียนพ่อแม่
2. ลงทะเบยี น / ซักประวัติ อย่างน้อย 1 ครงั้
3. ประเมินการเจรญิ เตบิ โต - เฝ้าระวังและสง่ เสริมพัฒนาการ
4. โรงเรยี นพอ่ แม่ เดก็ ตามวัย
5. ประเมนิ พัฒนาการ (18, 30 เดอื น)
6. ตรวจรา่ งกายท่วั ไป
7. ตรวจสุขภาพช่องปาก / ฟัน (2 ป)ี
8. จ่ายยาเสรมิ ธาตุเหล็ก (6 เดอื น – 5 ปี)
9. รับวคั ซีน
3 ปีขึ้นไป 1. ใหส้ มคั ร 9 ยา่ งเพื่อสร้างลกู Line@9yangth - จัดกิจกรรมโรงเรียนพ่อแม่
2. ลงทะเบยี น / ซักประวัติ อย่างนอ้ ย 1 ครั้ง
3. ประเมนิ การเจรญิ เติบโต - เฝ้าระวังและสง่ เสริมพฒั นาการ
4. โรงเรียนพ่อแม่ เดก็ ตามวยั
5. ประเมนิ พฒั นาการ (42, 60 เดอื น)
6. ตรวจร่างกายทวั่ ไป
7. ตรวจตา ตรวจสขุ ภาพชอ่ งปากและฟนั (อายุ 4 ปี)
9. จา่ ยยาน้าเสรมิ ธาตเุ หล็ก (อายุ 6 เดือน – 5 ป)ี
10. รบั วคั ซนี

17

20 แนวปฏิบตั สิ ำ� หรับบคุ ลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสริมสุขภาพและป้องกนั โรคตามวถิ ีชวี ิตใหม่

แนวปฏบิ ตั ิในสถานพฒั นาเด็กปฐมวยั
(เจ้าหน้าท่ศี นู ยเ์ ด็กเลก็ )

แนวปฏิบัติในสถานพัฒนาเด็กปฐมวัย (เจ้าหน้าท่ี
ศูนย์เด็กเล็ก) เป็นการด�ำเนินการจัดท�ำองค์ความรู้ด้านงาน
บริการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในสถานพัฒนาเด็ก
ปฐมวัยวิถชี ีวติ ใหม่ (New normal) มีวตั ถปุ ระสงค์เพอ่ื ใหเ้ กิด
ความรู้ ความเข้าใจและสามารถปฏิบัติการดูแลตนเองและ

เด็กปฐมวยั ไแดน้ถูกวตปอ้ ฏง ปิบลตั อิใดนภัยสจถาำกโนรคพโคัฒวิดนำ19เดก็ ปฐมวยั (เจ้ำหน้ำทศ่ี ูนยเ์ ดก็ เล็ก)
แ นวปฏสถิบาัตนิใพนัฒสถนาานเดพ็กัฒปฐนมาวเดัย็กเปป็นฐกมาวรัยจ(ัดเจส้าภหาพนแ้าทวด่ีศลูน้อยม์เด็กเล็ก) เป็นการดาเนินการจัดทาองค์ความรู้
ดา้ นแงลาะนรบปู รแกิบาบรกสารง่ จเสดั รกมิจกสรุขรภมาในพสแถลาะนปพอ้ฒั งนกานั เดโก็รปคฐในมวสยัถใานนสพถาัฒนนการเดณก็ ์ ปฐมวยั วถิ ีชีวติ ใหม่(New normal) มี
วัตถกุปารระแสพงรค่ร์เะพบื่อาใดหโร้เกคิตดิดคเวชาื้อมไรวู้รคัสวโคามโรเนขา้ ใ2จ0แ1ล9ะสมาีกมาารรพถัฒปนฏาิบัติการดูแลตนเองและเด็กปฐมวัยได้ถูกต้อง
ปปแลฐละมอดรรพวดูปอังฒััยภภงแในรัยาบนสับพจาบสถศาสกถากักถานายโารนรพภนดคกัาฒก�ำโาพาคเนรนบรวณาินณคุดิ เ์กงดล์กา1าา็กาน9กรปรแใรรฐหรพะมอ้บรบวงร่รราัยิกะบัดเาบปโสรราถ็นแคดาลกตนโะราิดกพครเาชตจัฒรื้อิดัดณนไเสชาก์วภศ้ือารรััสกไารวพยโะรคภแบสั โาวราโพคนดดบโโาลรรุค้อคน2ลมตา0าดิแ1ก2เล9ชร0ะื้อ1รไ9วูปมรแกีัสบาโครบพโกรัฒานรนาจา2ัดร0ูปก1แิจ9บกบดรกังรภามราใดพนาสเนถินางนาพนัฒใหนบ้ ารเกิ ดา็กร

แนวปฏิบัติสำ� หรับบคุ ลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกันโรคตามวิถชี วี ติ ใหม่ 21

แgทผปกกแแ คส หสข ห ห rลลู้ปาอำกุร้ัน�ถัดำรรรoรระะะลวกหอือืือากตuค เมอนันชหอกครรอตpัดอBีฉอทัปุบารนนอรหก15423กuกงาอสีด่กล้ากยีฮ.....รกรb45312จ กาง้วัรมใ้าาอมืออหหใbย....ณา.ารงรพจจจกลคจหBงกกคกม้lมรก-จจจจเ์กััดัดดา์eััวนดu้สผาัดตสือีกือดัดััดัด�ำสใ ั้นห)เแเำรเวbา้ธหกถาอดหเเเแตารตเรมบบนแตดตม์รรbแรดเาุป้บม็กนรหะียรอลเร็กรัน่วพอ่งดหน็กลlวียอห่งีกกดีรีียยยeมะพกอทงมบอพน้นรทะมอารวับบมมสส)ทมอส้ืนกึ้อารื้นร้าขา่รณดี่คกพพอำ�วรกล�ำราอยขะงกมิทเเั้ทนห้วเมิเปุก่ื้รวนวนื้วเก์วุ้ไกายุ้อปปวาดปี่สยส่ีมรตคิจมน้กณงทน้ัละทมณากF็นกบั้ำก็นำ�าเ่กัดมรอทหุ่มร่ีูลaรกอี่มหจหนรกาจคกหณรกหืะอนcโะา่แาินนุดรณรุลรดลรดรสพรeงยรหกลค์รกับบมูผาัคบอื่มุุ่มกยคถอ1์ะคือะดัิจวมาเSจู้ดรกันหคันัดัดจำงหรอักา่หกดสรhปดัสัยแูับำ�อ้ท้ออกนักดางร่กา�ำรค้กiอกลีนาใกยeงยกรรกึกอทจมหงหรสบหัิจดเรงทงึลงlา่ออกลดขำ�งิจมรdี่ทถรกาาดอลรงกีสุ่่มเงนงัน่มุบัก็้อกนกอืดรงึนรบังี่สงเะเรเร้าวทคโมจรอดรดค็กับหชด้อเอจะว่อดนนรมดัดวท่ี็ูลยิกมแ่ืัอดย็กนกมาอัดงยไมากย็ำ�แ่ลากแตดสรมกดลแ้สาากมค1หอ่ยจิงะัลลลบผแเ่ก้วรดุ่มลถิจาป-านกกย่อนผอะา่ะ2ยสลอาหผะเกนลรเนิา้อูป้นยา้ดจรดเก่ปงะง่จารเรอพงึรทยาเกนักดทมิมผน็มผ3นรัถปดัดบ่ือยตี่าใคแทต้ัง้ามทตกู้สปึง1กภทบ็นรปงรคควรบรแ�ำคลัดกล-ฆาาวัย่ีกันอาสอ้นลรเบ2ลุ่มสวมลนอจรา่ปขเงคงูัดงผะบปาว่ยเกีคฆมมุ่ดกอเ็เนชชรสู้ดวมสไนมอ่ันา็ัดีคน่ยนังาทดอ้ื่ืออส้น่วูวรแปยเตกเรท่อตส้ังแ้แดโัญนงรคชรมลู/ลรรดึยวนกัญกลตก็ัะบผวื้ออลเอยัไนเอ้ว่โายFบู้ดมดสลแองดัตกเดจดมุณaะคูแคกี็สก่งังลก้าษเดัแยภชเหcวรลมุว�ำาหมท้วษใกณจว่eัย่อื่า้นเหลหรทชภแด่ีง่ทัณดงงขสคา์ทรรแ้าอSเ่วก็กูบมตใราอบัคงะาว์ตท่ีเาhงหันเริเับบเหหงหบยเฉรยล่อขด่ีเiวปร้แเeส็หน่ืพบนอุะะร้าคา็จกดะลตง่lแกัหยชบ็านัง้วนาุมหแd็กเ่ยี่ละลดลัตดัุดท่าเชลททวรนะปกะุม่็กองเร่าว่ี่ัะดตาึกเจกลอกจยุณลงวสมผงเรนอุ่มลอกาอ่ันจี่จย้ือเูด้ปหวกขขุณกทลุ่มยนผรนว้วจภกผอ้าุ่มงั้ยะา้ัดขยลเหทคคูมวแู้ปงรแส่อหงอเอนัภรี่เัิหรดะลกลพื้อทรยวุณงะอยรูคะมกะยี ผือ่ะ1่ารยอืงะอหรกิทเรหเง้ปาะะดวบอคอรนอก่ีเยภแปอ้1ดัรง็กนรปูยี กา้ลงะละใูงไ้มาียนกแแขหุ่ม–กหรยะเิลกหกาบล้ ส้วระนั หปวกงสรอ่ บร2ะวะลห่าตทรผูนบปนือมวผยงาะวน้าะเู่้าแเา่ วหู้ทปะมขรใเช่าเเกบจัดหนั่ีบอเบา้Sตกงาาด1ลแบ้เไา้mทงรสยีคสดก็แกขกลวัม่ีเน–่รงก็aผอ้ยดาแะ่าพเอกlทสลก้าืนอล็ดก2lังนอุ่กกSบใออะรย็กgหmนวเอธนมอกู่rปืนมจนัo้เเ์ฮแาเีฉจกดจ้าaตาขรuมอลาาายl็กลกอ้ารpกลัยกะรl ์

- เดก็-อเดาย็กุ อตาัง้ ยแไุตม่ 1เ่ กปินขี ึน้1ไปปี จจำ�านนววนนไไมมเ่ ่เกกนิ ิน53คคนนมมคี รีค/ู รผู/ดู้ผแููด้ ลูแเลดเ็กดเฉ็กพเฉาพะกาะลก่มุ ลทุ่มัง้ วทนั งั้ ว1ันค1น คน
6. จดั เตร-ียเมดพก็ ้ืนอทา่นียอุ ตนัง้ ใแหต้เด่ 1ก็ เปปน็ีขรน้ึ าไยปกลจมุ่านยอ่วยนไโมดเ่ยกจินัดใ5หม้ครีนะยมะีคหรา่ ู/งผรดู้ าูแยบลเุคดคก็ ลเอฉยพ่าางะนก้อลยมุ่ 1ท-2ัง้ วเนัมต1ร คน
7.6 .จจัดัดเตการรียแมยพกนื้ ทท่ีน่ีนออนนขอใหงเ้เดดก็ ็กอเปอกน็ จราากยกกนั ลุ่มกรยณ่อยเี กบ็โดทยี่นจอดั นใขหอม้ งีรเดะก็ยระวหมา่ กงันรใานยตบเู้ ุคกค็บลขอองยใ่าหง้แนยอ้ กยเก1็บ-ต2ามเมกตลร่มุ ย่อย
(Small g7ro.จuดั pก/าBรuแbยbกleท)น่ี ทอต่ี นวั ขเอองงดเดูแลก็ แอลอะกไจมาใ่ ชก้ทก่ีนนั อกนรรณว่ มีเกกันบ็ ท่นี อนของเด็กรวมกนั ในต้เู กบ็ ของให้แยกเกบ็
ต ามกล8มุ่ .ย ่อยท(ำ� Sคmวาaมlสl ะgอroาuดสpื่อ/Bทuี่ใชb้ปbรlะeก)ทอบต่ี กวั เาอรงจดดั ูแกลจิ กแรลระมไกมลใ่ ชมุ่ ท้ย่อน่ี ยอทนกุ รปว่ รมะกเนัภท ทุกชิน้ ฆา่ เชอื้ กอ่ น และหลังใชท้ ุกวัน
หากจำ� เป8น็ .ทต้อาคงใวชา้สมอ่ื สหะมอุนาเดวียสนื่อไทปี่ใใชนป้ กรละุ่มกยอ่อบยอกน่ืารๆจตดั ้อกงจิ ทกำ� รครวมากมสละมุ่ อยา่อดยฆท่าุกเชป้ือรกะอ่ เนภททุกทครกุ ้ังชิ้น ฆ่าเช้ือก่อน
แ ละหล9งั .ใ ชท้ จกุ ดั วใหันม้ หกี าากรรจะาบเปายน็ อตาอ้ กงาใศชภส้ า่อื ยหในมอุนาเควาียรนทได่ีปี ใรนวมกถลงึุ่มภยา่อยยในอห่นื อ้ ๆงสตขุ ้อางททงั้านคใี้วหาท้ มำ� สคะวอาามดสฆะอ่าเาชดอื้เคกร่ออื่ นงปทรุกบั คอรา้งั กาศ
และจดั กา9ร.จฆัด่าเใชห้อื ้มโรีกคาอรยร่างะสบมา่�ำยเสอมาอกาศภายในอาคารที่ดี รวมถึงภายในห้องสุขา ท้ังน้ี ให้ทาความสะอาด
เครอ่ื งปรับอากาศและจดั การฆ่าเชอ้ื โรคอย่างสม่าเสมอ

22 แนวปฏิบัติสำ� หรบั บคุ ลากรสาธารณสุขในการส่งเสรมิ สุขภาพและปอ้ งกนั โรคตามวิถีชีวติ ใหม่

19

10. การเตรยี มอาหารส�ำหรบั เด็กปฐมวัยปฏิบัติ ดงั น้ี
- ล้างมือด้วยน�้ำสะอาดและสบู่ทุกครั้งท่ีเตรียมอาหาร พร้อมสวมถุงมือและท่ีคลุมผมตลอดเวลาในการ
จดั เตรยี มอาหาร
- ทำ� ความสะอาด ฆา่ เช้ือภาชนะท่ใี สอ่ าหารกอ่ นนำ� มาใชท้ กุ ชนิ้ และทุกครัง้
- จัดโต๊ะส�ำหรับนั่งทานอาหารโดยแบ่งกลุ่มย่อย (Small group/Bubble) ให้มีระยะห่างรายบุคคล
1 – 2 เมตร หรอื หากมีข้อจ�ำกัดเรื่องพน้ื ทใ่ี หท้ ำ� ฉากกน้ั ระหว่างเด็ก หรือสามารถจดั เวยี นรับประทานอาหารเหล่อื มเวลา
ตามความเหมาะสม หากต้องใช้โต๊ะและเก้าอช้ี ดุ เดมิ ต้องทำ� ความสะอาด ฆ่าเชอื้ ก่อนเด็กและครคู นใหมเ่ ข้ามาน่ังทุกคร้ัง
- หลังรับประทานอาหารกลางวันดูแลให้เด็กแปรงฟัน โดยการจัดพ้ืนที่แปรงฟันบริเวณอ่างล้างมือ
เวน้ ระยะหา่ งสำ� หรบั แปรงฟันท่ีเหมาะสม

การเตรียมความพรอ้ มบคุ ลากร

1. ให้ความรู้ คำ� แนะน�ำเกยี่ วกับการแพร่กระจายของโรคโควิด 19 และทำ� ความเขา้ ใจรูปแบบการด�ำเนนิ งาน
สถานพัฒนาเดก็ ปฐมวัยวิถีชวี ติ ใหม่แกค่ รูผ้ดู แู ลเดก็
2. ครผู ดู้ แู ลเดก็ ศกึ ษาหลกั สตู รดา้ นการพฒั นาเดก็ ปฐมวยั และการปอ้ งกนั ควบคมุ โรคเพอื่ ปอ้ งกนั การแพรร่ ะบาด
ของโรคโควิด 19 โดยศึกษาด้วยตนเองดงั นี้ (http://nich.anamai.moph.go.th) ดังภาพ
2.1 อา่ นคูม่ อื หลักสตู รฯ
2.2 ดูวดี ทิ ัศน์ จ�ำนวน 2 เรอื่ ง
- Bubble Model EP3
- หลักสูตรการดูแลเด็กและป้องกันโรคโควดิ 19
2.3 ลงทะเบยี นและทำ� แบบประเมนิ หลักสูตร

แนวปฏิบัตสิ ำ� หรบั บุคลากรสาธารณสุขในการสง่ เสริมสุขภาพและปอ้ งกนั โรคตามวิถชี วี ติ ใหม่ 23

3. คัดกรองครูประจ�ำวัน (วัดอุณหภูมิร่างกาย ซักประวัติสุขภาพและการสัมผัสพื้นท่ีเสี่ยง) โดยครูผู้ดูแลเด็ก
สำ� รวจตนเอง บคุ ลากร หรอื คนใกล้ชดิ มีอาการไข้ ไอ จาม หอบเหน่ือย หรอื กลบั จากพ้นื ที่เส่ยี ง (ตามค�ำนิยามกระทรวง
สาธารณสุข) ให้หยุดงานทนั ที และปฏบิ ตั ติ ามคำ� แนะน�ำของเจา้ หน้าทีส่ าธารณสขุ อยา่ งเคร่งครดั
4. ครูผู้ดูแลเด็กท�ำความสะอาดร่างกาย เปลี่ยนเส้ือผ้าก่อนปฏิบัติงาน (กรณีเดินทางโดยรถสาธารณะ
ให้อาบน้ำ� ด้วย)
5. ครูผู้ดูแลเด็กล้างมือบ่อยๆ สวมหน้ากากอนามัย/หน้ากากผ้าขณะปฏิบัติงาน (ดูแลและให้ความรู้แก่เด็ก
ท่มี อี ายุมากกว่า 2 ปี ในการสวมใส่ ถอดและเกบ็ หน้ากากอนามัยอย่างถกู สุขอนามัย)
6. จุดเน้นที่ส�ำคัญของแนวปฏิบัติในสถานพัฒนาเด็กปฐมวัยวิถีชีวิตใหม่ (New normal) คือ ครูผู้ดูแลเด็ก
ท�ำกจิ กรรมโดยการสรา้ ง Bubble ทเ่ี ปรียบเสมือนการสร้างขอบเขตของแต่ละบุคคลทีต่ อ้ งพยายาม ใหเ้ ขตของตนเอง
ปลอดเช้ือ สมาชกิ ในกลมุ่ ยอ่ ย (Small Group หรือ Bubble) ประกอบดว้ ยครู/ผ้ดู แู ลเดก็ 1 คน ต่อเด็กไมเ่ กิน 5 คน
อยู่รวมกันเพ่ือท�ำกิจกรรมดว้ ยกันตลอดทั้งวันโดยเนน้ การเวน้ ระยะห่างจากกลมุ่ ย่อยอืน่ 1-2 เมตร ตลอดเวลาในขณะที่
อยใู่ นสถานพัฒนาเดก็ ปฐมวยั

ระบบบรกิ าร การติดต่อสอื่ สาร

1. ประชุมสร้างความเข้าใจครูผดู้ ูแลเดก็ สำ� หรบั มาตรฐานการดำ� เนนิ งานการเมอื่ เปิดสถานพัฒนา เด็กปฐมวยั
รปู แบบวถิ ชี วี ติ ใหม่ (New normal) แจง้ ขา่ วสาร ผา่ นสอื่ อเิ ลก็ ทรอนกิ สเ์ ชน่ กรณที เี่ จา้ หนา้ ที่ เดก็ ปฐมวยั หรอื ผปู้ กครอง
มีอาการเจ็บป่วย มีไข้ ไอ จาม มีน�้ำมูก ให้หยุดเรียนทันที การลงทะเบียนเข้ารับบริการและประวัติสุขภาพโดยการ
สแกน QR code
2. ให้ความรู้ ค�ำแนะน�ำ และท�ำความเข้าใจกับครูผู้ดูแลเด็กเร่ืองการแพร่กระจายและโอกาสของการติดเช้ือ
ไวรสั โคโรนา 2019 ในการปฏิบตั ติ ัวในช่วงทม่ี ารบั -สง่ เดก็ ท่ีสถานพัฒนาเดก็ ปฐมวยั และเมอื่ กลบั ถงึ บ้าน
3. ประชาสัมพันธ์ครูผดู้ แู ลเด็กแจง้ ข้อมลู การเดินทางไป ณ จดุ เสยี่ งตา่ งๆ ให้ทราบทกุ วัน

ค�ำแนะนำ� ส�ำหรบั ประชาชน

1. แจกเอกสาร คู่มือ แผ่นพับ ค�ำแนะน�ำแก่ผู้เก่ียวข้องทราบวิธีข้ันตอนการปฏิบัติการป้องกันโรคติดเช้ือ
ไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19)
2. ประชาสัมพนั ธ์ Link วีดิทัศน์ วดิ ีโอแนะนำ� วิธขี ั้นตอนการปฏบิ ัติการปอ้ งกนั โรคติดเชื้อไวรสั โคโรนา 2019
(COVID-19)
3. จัดให้มีช่องทางการติดต่อส่ือสารในการเตรียมตัวก่อนน�ำเด็กเข้าสถานพัฒนาเด็กปฐมวัยประสานงาน
ทางโทรศัพท์แอปพลิเคชั่น : LineFacebook
4. ป้ายประชาสัมพนั ธ์ จดหมายข่าวสื่อสารสถานการณ์การระบาดโรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 (COVID-19)
พืน้ ท่ีและกลมุ่ เสย่ี ง

24 แนวปฏบิ ัติส�ำหรบั บคุ ลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสริมสขุ ภาพและปอ้ งกันโรคตามวถิ ชี วี ติ ใหม่

การเขา้ รบั บรกิ ารสถานพฒั นาเดก็ ปฐมวัย

แนวปฏบิ ัตสิ ำ� หรบั บุคลากรสาธารณสุขในการส่งเสริมสุขภาพและป้องกนั โรคตามวถิ ีชวี ติ ใหม่ 25

แนวปฏบิ ตั ิในสถานพฒั นาเดก็ ปฐมวยั ภาคประชาชน
(พอ่ แม่ ผปู้ กครอง)

เป็นกา รดแ�ำนเวแนปนินฏวกบิ ปาตั รฏใิ จนบิ ัดสตั ทถใิ นำ�ำนอสพงถคฒัา์คนนวพำาเฒัดม็กนรปู้ดาฐเ้าดมนก็วงัยปาภฐนำมบควปรยั ิกรภะาชารคำสชป่งนเรสะ(รชพิมาอ่ สชแุขนมภ(่ าพผพ้ปูอ่ แกแคลมระ่อปผง้อปู้)งกกคันรโอรงค)
องค์ควเใากนแมิดนสรควู้ดถปว้าาฏนานิบงมาพัตรนิใูั้ฒนบคสรนถวิกาาาานเรมดพสเัฒ็่กขงเนป้าสใารฐจเิมดมแส็กวุลขปัยภฐะมาวสพวิถาัยแมีชภลาีาวะคริตปปถ้อใรปหงะกฏชมันาิบ่ชโัตรน(คNิก(ใาeนพรสw่อดถแูแาnมนล่ oพตผัู้ปฒrนmกนเคอาaรเงอดlแ)ง็ก)ลปมเะฐปเีวม็นดัวตก็กัยาถปวรุปดิถฐาีชรมเีวะนวิตินสัยใกงหไาคดมร่(้ถ์จเNพัดูกeทื่อตwาใ้อหง้
normaปl)ลมอีวดัตภถุปยั รจะาสกงคโ์เรพคื่อโใคหว้เกิดิดค1ว9ามรู้ ความเข้าใจและสามารถปฏิบัติการดูแลตนเองและเด็กปฐมวัยได้
ถกู ต้อง ปลอดภ ยั จากโสรถคโาคนวิดพ-ฒั19นาเดก็ ปฐมวยั วถิ ชี วี ติ ใหมเ่ ปน็ การจดั สภาพแวดลอ้ มและรปู แบบ
พใหฒั ้บนริกาเกไบาดวราสคุก็แรถรลปลสั าะจฐานโพมัดคกพฒัวกรโััฒยนริจรใานนนอกศาสากังเรถดยรร2า็กภบันม0ปากสพใฐ1านมบถ9รวคุสณาัยมลนถ์กวากี ากาิกถรารีชนาแรรีวรอพพพิตณงรัฒรใฒัร่หับก์ะนมสนบาถ่เาาราปาดเนรร็นดโกะปูรก็กาคบาแรปตรณาบิดจฐดก์เับดชมาโส้อืกรรวภไรคาวัยะารรตบพใัสดานดิแโดำ�คเวสโชเรโดนถรคือ้ลนตานิ้อไาดินวงมเ2ชรากแ0ือ้ัสนลา1ไะโรว9ใครรหมณูปัสโกีบ้ โรแ์กาครรนบาโพกิรบารัฒนากแา2นราพาแร02รจร0ล1ปู ัด1่ร9ะแ9กะบพิจบดดบกฒั ังกงัารภาภดนรรามาดโพารใาพศนเคนกัสตนิ ยถงิดาภานเนาชพื้อ

26 แนวปฏบิ ตั สิ ำ� หรับบคุ ลากรสาธารณสุขในการสง่ เสริมสุขภาพและปอ้ งกนั โรคตามวิถีชวี ิตใหม่ 23

การเตรียมความพรอ้ มดา้ นสถานท่ี

1. การจดั สถานทส่ี �ำหรับให้ผ้ปู กครองนำ� เด็กเข้ารับบริการและแจ้งใหผ้ ู้ปกครองทราบ ดงั นี้
1.1 จดั ทำ� ความสะอาดพืน้ ทีส่ ถานพฒั นาเด็กปฐมวยั ลดการแออดั
1.2 การคัดกรองสุขภาพเด็กและผู้ปกครองประจ�ำวันก่อนเข้ารับบริการ เตรียมเครื่องวัดอุณหภูมิร่างกาย
อปุ กรณล์ า้ งมอื สบแู่ ละเจล (แอลกอฮอล)์ สำ� หรบั คดั กรองผปู้ กครองและเดก็ เอกสารคดั กรอง ใบลงชอ่ื รบั สง่ แบบบนั ทกึ
อณุ หภูมเิ ดก็ และผปู้ กครอง ป้ายประชาสัมพนั ธ์ ขั้นตอนการคัดกรองทางเข้า-ออกและการลงทะเบียน
1.3 มผี ังการเข้ารบั บรกิ ารเป็นภาพประกอบ
1.4 ก�ำหนดจุดรับ-ส่ง จุดคัดกรอง ส�ำหรับผู้ปกครองและเด็กในการเข้ารับบริการ โดยเว้นระยะห่าง
1-2 เมตร

การเตรียมความพรอ้ มบุคลากร

1. ประชุมสร้างความเข้าใจส�ำหรับมาตรฐานการด�ำเนินงานการเม่ือเปิดสถานพัฒนาเด็กปฐมวัยรูปแบบ
วถิ ชี ีวิตใหม่ (New Normal) แก่พอ่ แม่ ผูป้ กครอง
2. ควบคุม กำ� กับ ดูแลครู เจา้ หนา้ ท่ี และผู้ปฏิบตั งิ านในสถานพฒั นาเด็กปฐมวัย ใหป้ ฏบิ ัตติ ามคำ� แนะนำ� ของ
กระทรวงสาธารณสุข เช่น การสวมใสห่ น้ากากผ้าสวม Face Shieldใสถ่ งุ มอื การลา้ งมืออยา่ งถกู วธิ ี หรือการอาบน�้ำ
3. จดั เวรสำ� หรบั ครู บคุ ลากรในการใหม้ กี ารดแู ลทำ� ความสะอาดอาคารสถานที่ สง่ิ ของ เครอื่ งใช้ บรเิ วณจดุ สมั ผสั
และยานพาหนะดว้ ยผลติ ภณั ฑ์ ทำ� ความสะอาดและผลติ ภณั ฑฆ์ า่ เชอื้ ตามคำ� แนะนำ� ของกระทรวงสาธารณสขุ เปน็ ประจำ�
โดยควบคมุ การท�ำความสะอาดห้องน�้ำ หอ้ งสว้ ม บริเวณจุดสมั ผสั ด้วยผลติ ภัณฑ์ท�ำความสะอาด และผลติ ภัณฑฆ์ า่ เชื้อ
อย่างนอ้ ยวนั ละ 2 คร้ัง

ระบบบรกิ าร การติดต่อสือ่ สาร

1. ประชุมสร้างความเข้าใจกับพ่อแม่ ผู้ปกครองส�ำหรับมาตรฐานการด�ำเนินงานการเม่ือเปิดสถานพัฒนา
เด็กปฐมวัย รูปแบบวิถีชีวิตใหม่ (New normal) แจ้งข่าวสารผ่านสื่ออิเล็กทรอนิกส์ เช่น กรณีที่เจ้าหน้าท่ี เด็ก หรือ
ผู้ปกครองมีอาการเจ็บป่วย มีไข้ ไอ จาม มีน�้ำมูก ให้หยุดเรียนทันที การลงทะเบียนเข้ารับบริการและประวัติสุขภาพ
โดยการสแกน QR code

แนวปฏิบัติสำ� หรบั บคุ ลากรสาธารณสุขในการส่งเสรมิ สขุ ภาพและป้องกนั โรคตามวิถชี วี ิตใหม่ 27

2. ครูผู้ดูแลเด็กให้ความรู้ ค�ำแนะน�ำและท�ำความเข้าใจกับผู้ปกครองเรื่องการแพร่กระจายและโอกาสของ
การตดิ เชื้อไวรสั โคโรนา 2019 ในการปฏิบตั ิตวั ในช่วงที่มารบั -ส่งเด็กทส่ี ถานพัฒนาเด็กปฐมวัย และเมอื่ กลบั ถงึ บ้าน
3. จดั ทำ� มมุ ผปู้ กครอง เพอื่ ประชาสมั พนั ธค์ ำ� แนะนำ� เกยี่ วกบั การแพรก่ ระจายของโรคโควดิ 19 เชน่ การลา้ งมอื
ด้วยสบแู่ ละน้�ำ การสวมใสห่ น้ากากอนามัยอย่างถกู วิธี การเวน้ ระยะห่าง 1-2 เมตร และการปฏิบัติตัวเมือ่ กลับถึงบา้ น
4. ประชาสมั พนั ธผ์ ้ปู กครองแจ้งข้อมลู การเดินทางไป ณ จดุ เส่ียงต่างๆ ให้ครูทราบทุกวันกอ่ นรับ-สง่ เด็ก
5. ให้ความรู้ ค�ำแนะน�ำเกี่ยวกับขั้นตอนการล้างมืออย่างถูกวิธีด้วยสบู่และน้�ำแก่ผู้ปกครองของเด็ก ส่งเสริม
ใหเ้ ด็ก ผูป้ กครองลา้ งมืออยา่ งถูกวธิ ี และจัดใหม้ จี ุดลา้ งมอื อย่างเพียงพอ

คำ� แนะนำ� สำ� หรบั ประชาชน

1. แจกเอกสาร คมู่ อื แผน่ พบั คำ� แนะนำ� แกผ่ เู้ กย่ี วขอ้ งทราบการปฏบิ ตั ติ นในการปอ้ งกนั โรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา
2019 (COVID -19)
2. ประชาสัมพันธ์ Link วีดิทัศน์ วิดีโอแนะน�ำวิธีข้ันตอนการปฏิบัติตนในการป้องกันโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา
2019 (COVID -19)
3. จัดให้มีช่องทางการติดต่อส่ือสารแก่ผู้ปกครองในการเตรียมตัวก่อนน�ำเด็กเข้าสถานพัฒนาเด็กปฐมวัย
ประสานงานทางโทรศัพท์แอปพลิเคชั่น : Line Facebook
4. ป้ายประชาสัมพันธ์ จดหมายขา่ วส่ือสารสถานการณ์การระบาดโรคตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 (COVID -19)
พ้นื ทแ่ี ละกลุ่มเส่ียง

28 แนวปฏบิ ตั สิ �ำหรบั บุคลากรสาธารณสขุ ในการส่งเสริมสขุ ภาพและปอ้ งกนั โรคตามวิถชี วี ติ ใหม่

แนวปฏบิ ัติ
การสง่ เสริมสขุ ภาพและปอ้ งกันโรค

กลุ่มเด็กวยั เรยี นวยั รุ่น

แนวปฏิบัตสิ ำ� หรับบุคลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกนั โรคตามวิถชี วี ติ ใหม่ 29

30 แนวปฏิบตั สิ ำ� หรบั บุคลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสรมิ สุขภาพและป้องกนั โรคตามวถิ ชี ีวติ ใหม่

กลุม่ เด็กวยั เรยี นวัยรุน่
“วถิ ีใหมส่ ขุ อนามยั เดก็ ไทยปลอดภยั ” ในสถานศกึ ษา

1. การเตรยี มความพรอ้ มสถานที่

จากสถานการณ์แพรร่ ะบาดของโรคโควดิ 19 สง่ ผลกระทบอยา่ งมากตอ่ ทกุ ภาคสว่ น เมื่อสถานการณ์เปน็ ไป
ในทางทด่ี ขี นึ้ การเปดิ สถานศกึ ษาหลงั จากปดิ จากสถานการณโ์ ควดิ 19 มคี วามจำ� เปน็ อยา่ งยง่ิ ในการเตรยี มความพรอ้ ม
ของสถานศกึ ษา การปฏิบัติตนของนักเรยี นและบุคลากรในสถานศกึ ษา เพื่อลดโอกาสการติดเช้อื และป้องกนั ไมใ่ ห้
เกิดการติดเชื้อโรคโควิด 19 ให้เกิดความปลอดภัยแก่ทุกคน จึงควรมีแนวปฏิบัติในโรงเรียนตามมาตรการป้องกัน
การแพรร่ ะบาดโรคโควดิ 19 ตามกรอบแนวทาง 6 มิติ ไดแ้ ก ่
1. ความปลอดภัยจากการลดการแพร่เชอื้ โรค
2. การเรียนรู้
3. การครอบคลมุ ถงึ เด็กดอ้ ยโอกาส เดก็ พิเศษ และเดก็ ในพน้ื ทเี่ ฉพาะห่างไกลมาก
4. สวัสดิภาพและการคุ้มครอง
5. นโยบาย
6. การบรหิ ารการเงิน

ที่มา : องคก์ ารเพื่อเดก็ แหง่ สหประชาชาตแิ ละองค์กรภาคี

แนวปฏบิ ัติส�ำหรบั บคุ ลากรสาธารณสุขในการส่งเสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกันโรคตามวิถีชีวติ ใหม่ 31

โดยมีมาตรการควบคุมหลักในมิติการด�ำเนินงานเพื่อความปลอดภัยจากการลดการแพร่เช้ือโรค 6 ข้อปฏิบัติ
ในสถานศึกษา ดงั น้ี
1. คดั กรองวดั ไข้ (screening) ผู้ท่ีเขา้ มาในสถานศกึ ษาทุกคนต้องไดร้ ับการคดั กรองวัดอณุ หภูมิรา่ งกาย
2. สวมหนา้ กาก (Mask) ทกุ คนต้องสวมหนา้ กากผา้ หรอื หนา้ กากอนามัยตลอดเวลาทอ่ี ยู่ในสถานศึกษา
3. ล้างมอื (Hand Washing) ลา้ งมอื บ่อยๆ ด้วยสบแู่ ละน�ำ้ นานอยา่ งนอ้ ย 20 วนิ าที หรือใช้เจลแอลกอฮอล์
หลกี เลยี่ งการสมั ผสั บรเิ วณจดุ เสยี่ ง รวมทง้ั ไมใ่ ชม้ ือสมั ผัส ใบหนา้ ตา ปาก จมกู โดยไม่จำ� เป็น
4. เว้นระยะห่าง (Social Distancing) เว้นระยะห่างระหว่างบุคคล อย่างน้อย 1-2 เมตร รวมถึงการ
จดั เวน้ ระยะหา่ งของสถานท่ี
5. ท�ำความสะอาด (Cleaning) เปิดประตูหน้าต่าง ให้อากาศถ่ายเท ท�ำความสะอาดห้องเรียนและบริเวณ
ตา่ งๆ โดยเช็ด ทำ� ความสะอาดพนื้ ผวิ สมั ผสั ของโตะ๊ เกา้ อ้ี และวสั ดอุ ปุ กรณ์ กอ่ นเขา้ เรยี นชว่ งพกั เทยี่ ง และหลงั เลกิ เรยี น
ทุกวนั รวมถงึ จัดใหม้ ถี งั ขยะมลู ฝอยแบบมีฝาปดิ และรวบรวมขยะออกจากห้องเรียน เพอ่ื น�ำไปกำ� จดั ทุกวัน
6. ลดแออัด (Reducing) ลดระยะเวลาการท�ำกิจกรรมให้ส้ันลงเท่าท่ีจ�ำเป็นหรือเหลื่อมเวลาท�ำกิจกรรม
และหลกี เลย่ี งการทำ� กิจกรรมรวมตัวกันเป็นกลุ่มลดแออดั

32 แนวปฏบิ ตั ิสำ� หรบั บคุ ลากรสาธารณสุขในการส่งเสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกันโรคตามวถิ ชี วี ติ ใหม่

จุดเนน้ การเฝ้าระวงั ในแต่ละสถานท่ีในโรงเรียน

1. ห้องเรียนหอ้ งเรียนรวม เช่น ห้องคอมพิวเตอร์ ห้องดนตรี
• มีการเหล่อื มเวลาเรยี น การเรยี นกลุ่มยอ่ ย
• จัดให้มีการระบายอากาศที่ดี ให้อากาศถ่ายเทและท�ำความสะอาดโต๊ะ เก้าอี้ อุปกรณ์การเรียนทุกครั้ง
และจุดสัมผัสเสย่ี ง ก่อน-หลัง ใชง้ าน
2. หอ้ งสมุด/ห้องประชมุ หอประชมุ
• ให้มีการท�ำความสะอาดโตะ๊ เก้าอ้ี อปุ กรณ์ และจุดสมั ผัสเส่ียงบ่อย (เชา้ ก่อนใหบ้ ริการ และพกั เทีย่ ง)
• การจ�ำกัดจ�ำนวนคนจ�ำกัดเวลาในการเข้าใช้บริการห้องสมุดและให้นักเรียนและผู้ใช้บริการทุกคน
สวมหนา้ กากผ้าหรอื หน้ากากอนามัยขณะใช้บริการห้องสมุดตลอดเวลา
3. โรงยมิ สนามกีฬา
• ท�ำความสะอาดอุปกรณแ์ ละเครือ่ งเลน่ แต่ละชนดิ กอ่ นหรอื หลังเล่นทกุ วัน อย่างน้อยวนั ละ 1 ครัง้
• จดั ให้มีการระบายอากาศ ใหอ้ ากาศถา่ ยเท
• จ�ำกัดจ�ำนวนคน จ�ำนวนเวลาในการเล่นกีฬาหรือกิจกรรม และหลีกเลี่ยงการจัดกิจกรรมหรือเล่นกีฬา
ประเภทแข่งขันเป็นทมี หรอื มีการปะทะกนั อยา่ งรนุ แรง
4. สถานทีแ่ ปรงฟนั
• หลีกเลี่ยงการรวมกลุ่ม และเว้นระยะห่างในการแปรงฟันให้นักเรียนแปรงฟันในห้องเรียน โดยน่ังที่
โต๊ะเรียน เพอ่ื ป้องกันการแพรก่ ระจายของน�ำ้ ลายละอองน�้ำ หรอื เช้อื โรคสู่ผ้อู น่ื ตามขน้ั ตอนการแปรงฟัน
• ห้ามใช้แปรงสฟี นั ยาสฟี นั และแกว้ นำ้� รว่ มกนั
5. สนามเดก็ เล่น
• ท�ำความสะอาดเครอ่ื งเล่นและอุปกรณ์การเล่นทุกวนั อย่างน้อยวนั ละ 2 ครง้ั
• จดั เครอื่ งเลน่ อปุ กรณก์ ารเลน่ และนกั เรียน ใหม้ ีการเว้นระยะหา่ งระหว่างบุคคล อยา่ งน้อย 1 - 2 เมตร
และก�ำกบั ดแู ลให้เดก็ สวมหน้ากากผา้ หรือหน้ากากอนามยั ตลอดเวลาการเลน่
• จ�ำกดั จ�ำนวนคนจำ� กดั เวลาการเลน่ ในสนามเดก็ เลน่ โดยอยใู่ นความควบคุมดูแลของครู

แนวปฏบิ ตั สิ �ำหรับบุคลากรสาธารณสุขในการสง่ เสรมิ สุขภาพและป้องกันโรคตามวิถีชวี ติ ใหม่ 33

7. หอ้ งส้วม
• ผู้ท�ำความสะอาดต้องเตรียมอุปกรณ์ส่วนบุคคล เช่น ถุงมือ หน้ากากผ้า เส้ือผ้าที่จะน�ำมาเปล่ียน
หลังท�ำความสะอาด
• การท�ำความสะอาดหอ้ งน�ำ้ หอ้ งส้วมอย่างนอ้ ยวนั ละ 2 คร้ัง ดว้ ยน�ำ้ ยาท�ำความสะอาดทั่วไปพื้นหอ้ งสว้ ม
ให้ฆา่ เชือ้ โดยใช้ผลิตภัณฑ์ฆ่าเช้อื ทมี่ สี ว่ นผสมของโซเดียมไฮโปคลอไรท์ เนน้ เช็ดบริเวณทรี่ องน่งั โถส้วมฝาปดิ โถสว้ มท่กี ด
ชกั โครกสายชำ� ระ ราวจบั ลกู บิดหรือกลอนประตูทแี่ ขวนกระดาษชำ� ระอา่ งล้างมือขนั นำ้� กอ๊ กนำ้� ทีว่ างสบผู่ นงั ซอกประตู
ดว้ ยผ้าชุบนำ�้ ยาฟอกขาว หรือใช้แอลกอฮอล์ 70 % หรือไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ 0.5 %
8. ห้องพกั ครู
• จดั ใหม้ กี ารระบายอากาศทด่ี ี ใหอ้ ากาศถา่ ยเท หากจำ� เปน็ ตอ้ งใชเ้ ครอ่ื งปรบั อากาศ กำ� หนดเวลาเปดิ – ปดิ
เครอื่ งปรับอากาศ เปดิ ประตู หน้าต่างระบายอากาศ ทกุ 1 ช่ัวโมง และท�ำความสะอาดอยา่ งสม�่ำเสมอ
• ให้มกี ารท�ำความสะอาดโต๊ะ เก้าอี้ อปุ กรณ์ และจุดสัมผสั เสีย่ ง เช่น ลูกบิดประตู อปุ กรณ์ คอมพวิ เตอร์
โทรศัพท์ เป็นตน้ เปน็ ประจ�ำทุกวนั อยา่ งน้อยวันละ 2 คร้ัง
9. ห้องพยาบาล
• จัดหาครูหรือเจ้าหน้าท่ี เพ่ือดูแลนักเรียน ในกรณีท่ีมีนักเรียนป่วยมานอนพักรอผู้ปกครองมารับ และ
มกี ารบนั ทกึ รายชื่อและอาการของนกั เรียนท่ีปว่ ย
• จดั ใหม้ พี นื้ ทห่ี รอื หอ้ งแยกอยา่ งชดั เจน ระหวา่ งนกั เรยี นปว่ ยจากอาการไขห้ วดั กบั นกั เรยี นปว่ ยจากสาเหตุ
อืน่ ๆ
10. โรงอาหาร
• จดั บริการอาหาร เนน้ ปอ้ งกันการปนเปอ้ื นของเชอ้ื โรค เชน่ อาหารปรุงสำ� เร็จสุกใหมท่ กุ ครง้ั
• พจิ ารณาทางเลือกให้ผ้ปู กครองสามารถเตรยี มอาหารกลางวนั (Lunch box) ให้นักเรยี น
• จดั เหลื่อมชว่ งเวลาซื้อและกินอาหาร เพอ่ื ลดความแออัดพน้ื ท่ภี ายในโรงอาหาร
11. รถรบั - ส่งนกั เรียน
• ทำ� ความสะอาดรถรบั นักเรียนและบรเิ วณจุดสมั ผสั เสยี่ ง
• การจัดทนี่ ง่ั บนรถรับนักเรยี น ควรจัดให้มีการเวน้ ระยะหา่ งระหว่างบุคคล อย่างน้อย 1 - 2 เมตร
• กอ่ นและหลังให้บรกิ ารรับนักเรียนแต่ละรอบ ควรเปิดหนา้ ตา่ ง ประตู ระบายอากาศ ใหอ้ ากาศถ่ายเท
ได้สะดวก
12. หอพักนักเรยี น
• ดแู ลสขุ ลกั ษณะความสะอาดของอาคาร หอ้ งตา่ งๆ ภายในอาคาร ดว้ ยนำ้� ยาทำ� ความสะอาดตามคำ� แนะนำ�
ของผลติ ภัณฑ์
• จดั ใหม้ ีการระบายอากาศทด่ี ี ให้อากาศถา่ ยเท เช่น เปิดประตู หนา้ ต่าง
• มีและใชข้ องใชส้ ่วนตัว เนน้ ไมใ่ ชข้ องใช้รว่ มกัน เช่น ผ้าเชด็ ตวั ผา้ ปู ท่นี อน ปลอกหมอน จาน ชาม ช้อน
ส้อม แก้วนำ�้ เปน็ ตน้
• ภาชนะบรรจุน�ำ้ ด่ืมตอ้ งสะอาด มฝี าปิด ควรมีทางเทรินหรอื กอ๊ กน้�ำ ไมค่ วรใชก้ ารจ้วงตักโดยตรง และ
ต้องล้างท�ำความสะอาดด้วยนำ้� ยาลา้ งภาชนะ ภายในและภายนอกทกุ วัน
• หลีกเลย่ี งการท�ำกิจกรรมหรอื จบั กลมุ่ คลุกคลีใกล้ชดิ กบั ผอู้ นื่ ในพน้ื ทีส่ ว่ นรวมภายในอาคาร
• ควบคุมดูแลการจัดการขยะทัว่ ไป
• ก�ำกบั ดแู ลตรวจสอบการปฏบิ ตั ติ นให้เป็นสขุ นิสัยกจิ วตั ร

34 แนวปฏบิ ัตสิ ำ� หรบั บุคลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกันโรคตามวถิ ชี ีวติ ใหม่

13. การเขา้ แถวเคารพธงชาติ
• กรณมี พี นื้ ทจ่ี ำ� กดั ไมเ่ พยี งพอ อาจพจิ ารณาสลบั ชน้ั เรยี นมาเขา้ แถวบรเิ วณหนา้ เสาธง หรอื จดั ใหม้ กี ารเขา้
แถวบรเิ วณที่มีพ้ืนทก่ี ว้างขวาง เช่น หนา้ หอ้ งเรยี น ลานอเนกประสงค์ ลานสนามกฬี า โรงยิม หอประชุม เป็นต้น
• ครแู ละนกั เรียนทกุ คนต้องสวมหนา้ กากผ้าหรือหน้ากากอนามยั ตลอดเวลาการเขา้ แถวเคารพธงชาติ
• ลดระยะเวลาการจัดกิจกรรมหน้าเสาธง กรณีมีการสื่อสารประชาสัมพันธ์ควรใช้ช่องทางอื่นๆ เช่น
เสียงตามสายผา่ นออนไลน์ Line Facebook Mail แจ้งในหอ้ งเรียน เป็นต้น
14. สระว่ายน้ำ�
• ใหม้ กี ารคดั กรองเบอื้ งตน้ หรอื เฝา้ ระวงั กำ� กบั ดแู ลและปฏบิ ตั ติ ามคำ� แนะนำ� ของระบบฆา่ เชอ้ื อยา่ งเครง่ ครดั
ตรวจสอบคณุ ภาพนำ�้ ในสระทกุ วนั และก�ำหนดมาตรการก่อนลงสระว่ายน�ำ้

2. การเตรยี มความพรอ้ มบุคลากร

แนวปฏิบตั ิส�ำหรับผบู้ ริหารเจ้าของสถานศกึ ษา
1. ประกาศนโยบายและแนวปฏิบัติ พร้อมท้ังจัดตั้งคณะท�ำงานด�ำเนินการป้องกันการแพร่ระบาดของ
โรคโควดิ 19
2. ทบทวน ปรบั ปรุง ซอ้ มปฏิบตั ิตามแผนฉุกเฉนิ ของสถานศึกษา
3. ให้ให้มีการส่ือสารประชาสัมพันธ์การป้องกันโรคโควิด 19 เก่ียวกับนโยบาย มาตรการ การปฏิบัติตน
การจัดการเรยี นการสอนใหก้ บั ผู้เกย่ี วข้อง และลดการตตี ราทางสังคม (Social stigma)
4. มมี าตรการคัดกรองสขุ ภาพทกุ คน บริเวณจดุ แรกเข้าไปในสถานศกึ ษา (Point of entry)
5. ควรพิจารณาการจัดให้นักเรียนสามารถเข้าถึงการเรียนการสอนท่ีมีคุณภาพเหมาะสมตามบริบทได้อย่าง
ตอ่ เนื่อง รวมถงึ การตดิ ตามกรณนี กั เรยี นขาดเรียน ลาปว่ ย
6. กรณีพบนักเรียน ครู บุคลากร หรือผู้ปกครองอยู่ในกลุ่มเส่ียงหรือผู้ป่วยยืนยันเข้ามาในสถานศึกษา
ใหร้ ีบแจ้งเจา้ หนา้ ทส่ี าธารณสุขในพืน้ ท่ี
7. มมี าตรการใหน้ กั เรยี นไดร้ บั อาหารกลางวนั และอาหารเสรมิ นมตามสทิ ธทิ ค่ี วรไดร้ บั กรณพี บอยใู่ นกลมุ่ เสยี่ ง
หรือกักตัว
8. ควบคมุ กำ� กับ ตดิ ตาม และตรวจสอบการดำ� เนินงานตามมาตรการอย่างเครง่ ครดั และต่อเนือ่ ง

แนวปฏิบตั ิส�ำหรับบคุ ลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกนั โรคตามวถิ ชี วี ติ ใหม่ 35

แนวปฏิบัติสำ� หรับครู ผู้ดูแลนักเรยี น
1. ติดตามขอ้ มูลขา่ วสารสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของโรคจากแหลง่ ขอ้ มลู ที่เชอ่ื ถอื ได้
2. สังเกตอาการป่วยของตนเอง หากมีอาการทางเดินหายใจอย่างใดอย่างหน่ึง ให้หยุดปฏิบัติงาน และรีบไป
พบแพทย์ทนั ที
3. ปฏบิ ตั ติ ามมาตรการการปอ้ งกนั โรคอยา่ งเครง่ ครดั ไดแ้ ก่ ลา้ งมอื บอ่ ยๆ สวมหนา้ กากผา้ หรอื หนา้ กากอนามยั
และเวน้ ระยะห่างระหวา่ งบุคคล หลกี เล่ียงการไปในสถานท่ีทแ่ี ออัดหรอื แหล่งชุมชน
4. แจง้ ผ้ปู กครองและนกั เรียน ให้นำ� ของใช้สว่ นตวั และอปุ กรณ์ป้องกันมาใช้เปน็ ของตนเอง
5. สื่อสารความรู้ค�ำแนะน�ำหรือจัดหาส่ือประชาสัมพันธ์ในการป้องกันและลดความเสี่ยงจากการแพร่กระจาย
โรคโควดิ 19
6. ท�ำความสะอาดส่ือการเรยี นการสอนหรอื อปุ กรณ์ของใชร้ ว่ มทเี่ ป็นจดุ สัมผสั เสีย่ ง ทุกครงั้ หลงั ใช้งาน
7. ควบคมุ ดแู ลการจดั ทนี่ งั่ ภายในสถานทใ่ี นโรงเรยี น ตามหลกั การเวน้ ระยะหา่ งระหวา่ งบคุ คล อยา่ งนอ้ ย 1 - 2 เมตร
8. ตรวจสอบ กำ� กับ ตดิ ตามการมาเรียนของนกั เรยี น
9. ตรวจคัดกรองสุขภาพทกุ คนทีเ่ ข้ามาในสถานศกึ ษาตามขั้นตอน
10. สงั เกตกลมุ่ นกั เรยี นทม่ี ปี ญั หาพฤตกิ รรม หรอื นกั เรยี นทไ่ี มร่ ว่ มมอื ปฏบิ ตั ติ ามมาตรการทคี่ รกู ำ� หนดเพอ่ื ใหไ้ ด้
รบั การชว่ ยเหลอื
11. ส่ือสารความรู้เกี่ยวกับความเครียด กระบวนการการจัดการความเครียดให้แก่นักเรียนและบุคลากร
ในสถานศึกษา

แนวปฏบิ ตั ิส�ำหรับนักเรยี น
1. ตดิ ตามข้อมลู ข่าวสารสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของโรคจากแหล่งขอ้ มูลท่ีเชอื่ ถอื ได้
2. สงั เกตอาการปว่ ยของตนเอง หากมอี าการผดิ ปกตทิ างเดนิ หายใจอยา่ งใดอยา่ งหนงึ่ รบี แจง้ ครหู รอื ผปู้ กครอง
3. มีและใช้ของใช้สว่ นตัว ไมใ่ ชร้ ่วมกบั ผ้อู นื่
4. ปฏบิ ตั ติ ามมาตรการการปอ้ งกนั โรคอยา่ งเครง่ ครดั ไดแ้ ก่ ลา้ งมอื บอ่ ยๆ สวมหนา้ กากผา้ หรอื หนา้ กากอนามยั
และเวน้ ระยะห่างระหว่างบุคคล หลีกเลยี่ งการไปในสถานท่ีทแ่ี ออัดหรือแหล่งชมุ ชน
5. ดูแลสุขภาพให้แข็งแรง ด้วยการกินอาหารปรุงสุก ร้อน สะอาด อาหารครบ 5 หมู่ และผัก ผลไม้
ออกกำ� ลงั กาย และนอนหลบั ให้เพยี งพอ
6. กรณนี ักเรยี นขาดเรียนหรือถกู กักตัว ควรตดิ ตามความคบื หนา้ การเรียนอย่างสม่�ำเสมอ
7. หลกี เลี่ยงการลอ้ เลียนความผดิ ปกติหรืออาการไมส่ บายของเพ่อื น

แนวปฏบิ ัติส�ำหรบั แมค่ รวั ผู้จ�ำหน่ายอาหาร และผู้ปฏบิ ัตงิ านท�ำความสะอาด
1. ติดตามขอ้ มลู ข่าวสารสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของโรคจากแหลง่ ข้อมูลท่ีเชื่อถือได้
2. สังเกตอาการป่วยของตนเอง หากมีอาการผิดปกติทางเดินหายใจอย่างใดอย่างหน่ึง ให้หยุดปฏิบัติงาน
และรบี ไปพบแพทยท์ ันที
3. ลา้ งมอื บอ่ ยๆ กอ่ น – หลงั ปรงุ และประกอบอาหาร ขณะจ�ำหนา่ ยอาหาร หลังสมั ผสั สงิ่ สกปรก
4. ขณะปฏบิ ัตงิ านของผสู้ มั ผัสอาหาร ต้องสวมหมวกคลุมผม ผา้ กันเปอื้ น ถงุ มือ สวมหน้ากากผา้ หรอื หน้ากาก
อนามัย และปฏบิ ตั ติ นตามสขุ อนามยั ส่วนบุคคลทถ่ี ูกตอ้ ง

36 แนวปฏบิ ัตสิ �ำหรับบุคลากรสาธารณสุขในการส่งเสรมิ สขุ ภาพและป้องกนั โรคตามวิถชี วี ิตใหม่

5. ปกปดิ อาหาร ใส่ถุงมอื และใชท้ คี่ บี หยิบจับอาหาร
6. จัดเตรียมอาหารปรุงสกุ ใหม่ ให้นกั เรยี นกิน ภายในเวลา 2 ช่ัวโมง
ผู้ปฏิบัติงานท�ำความสะอาด ผู้ปฏิบัติงานเก็บขนขยะ ต้องใส่อุปกรณ์ป้องกันตนเองและปฏิบัติตามข้ันตอนการ
ท�ำความสะอาดให้ถกู ตอ้ ง

การดำ� เนินงานคัดกรองนักเรยี นและบุคลากรในสถานศึกษา

3. ระบบบริการงานอนามยั โรงเรียน

3.1 กิจกรรมพ้ืนฐานที่เด็กตอ้ งไดร้ บั บรกิ าร
• ซกั ประวัติ ไดแ้ ก่ ประวตั กิ ารเจ็บปว่ ย และการได้รับภูมคิ ุ้มกันโรค
• ตรวจรา่ งกายทุกระบบ
• วัดสายตา
• ตรวจการไดย้ นิ
• ชง่ั นำ้� หนัก วัดส่วนสูงและวดั ความดันโลหิต
• ประเมินการเจริญเติบโตของเด็ก
• ประเมนิ สภาวะชอ่ งปาก
• ประเมนิ ภาวะซดี
• สอนสขุ ศกึ ษา
• จดั กจิ กรรมให้ความรู้
• กรณพี บความเสี่ยงหรือความผดิ ปกติดา้ นสุขภาพ ตอ้ งไดร้ ับค�ำปรกึ ษา หรอื ไดร้ บั การสง่ ตอ่ ตามสิทธิ
• ใหก้ ารรักษาพยาบาลเบอ้ื งตน้ สำ� หรบั นกั เรยี นที่มีปญั หาสุขภาพ

ท่มี า : กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข แนวปฏิบตั ิส�ำหรบั บคุ ลากรสาธารณสุขในการส่งเสรมิ สุขภาพและปอ้ งกนั โรคตามวถิ ีชวี ติ ใหม่ 37

แนวปฏิบัติในการจดั หรอื จ�ำหน่ายอาหารกลางวนั

สถานศกึ ษา

จดั หรอื จำ� หนา่ ยอาหารกลางวนั ใหไ้ ดค้ ณุ ภาพตามมาตรฐานโภชนาการ และตกั อาหารตามปรมิ าณทเ่ี หมาะสมกบั
อายุ หรอื ภาวะโภชนาการของนกั เรยี นโดยสามารถบริการได้ 3 รูปแบบ ดงั น้ี
1. จัดบริการเสริฟท่ีโรงอาหาร โดยเหลื่อมเวลาพัก จัดสถานที่น่ังแบบเว้นระยะห่าง หรือมีฉากกั้นจัดเตรียม
อาหารโดยแยกเป็นชดุ ๆ เชน่ ถาด จาน กล่องอาหาร
2. จดั บริการเสริฟทห่ี อ้ งเรยี นตอ้ งปกปิดอาหารอยา่ งมดิ ชดิ ในระหว่างขนส่ง
3. ร้านค้าจ�ำหน่ายอาหารให้กับนักเรียนจัดคิวสั่งอาหาร โดย จดรายการอาหารล่วงหน้า เพื่อลดความแออัด
หรอื เพมิ่ ช่องทางการสั่งอาหาร หรือการช�ำระเงนิ เชน่ การจ่ายเงินออนไลน์ การจา่ ยดว้ ยบตั รอเิ ลก็ ทรอนิกส์

ก�ำหนดมาตรการและชแ้ี จงผปู้ รงุ ประกอบอาหาร แมค่ รัว แม่คา้

1. ใหป้ ฏบิ ตั ติ นตามสขุ ลกั ษณะสว่ นบคุ คลอยา่ งเครง่ ครดั โดยจะตอ้ งลา้ งมอื ใหส้ ะอาด กอ่ นและหลงั ปรงุ ประกอบ
อาหาร หลังใช้ส้วม ไมใ่ ช้มอื หยบิ จับอาหารโดยตรง
2. จัดหรือจ�ำหน่ายอาหารท่ีปรุงสุกใหม่เสิร์ฟร้อนภายใน 2 ชั่วโมง หากเกินเวลาดังกล่าวให้น�ำอาหารไปอุ่น
จนเดอื ดและน�ำมาเสริ ์ฟใหม่
นักเรียนล้างมือดว้ ยนำ้� สะอาดและสบู่ อยา่ งน้อย 20 วินาทกี ่อนกนิ อาหาร
- ใชอ้ ุปกรณ์ ของใชส้ ว่ นตัว
- กนิ อาหารเฉพาะของตนเอง
- นง่ั เวน้ ระยะหา่ งตามตำ� แหนง่ ที่ก�ำหนด
- ไมพ่ ูดคุยหรอื หยอกล้อกนั ระหวา่ งกนิ อาหาร
ครู ควบคุมก�ำกับดูแลให้แม่ครัวแม่ค้า ให้ปฏิบัติตามมาตรการท่ีก�ำหนดอย่างเคร่งครัด ดูแลให้นักเรียนล้างมือก่อน
กนิ อาหาร และนง่ั ตามต�ำแหนง่ ทก่ี �ำหนดไว้อย่างเครง่ ครัด

38 แนวปฏิบัติส�ำหรบั บคุ ลากรสาธารณสุขในการส่งเสรมิ สุขภาพและป้องกันโรคตามวิถชี วี ติ ใหม่

แนวปฏบิ ัติสำ� หรบั การเรยี นวชิ าพลศกึ ษา
และการออกกำ� ลังกายในโรงเรยี น

แนวทางปฏบิ ัตสิ ำ� หรบั โรงเรียน ประกอบดว้ ย

1. การเตรียมความพรอ้ มสถานที่
1.1 จัดใหม้ ีจดุ ใหค้ ำ� แนะนำ� สญั ลักษณเ์ ตือนการปฏบิ ตั ิตนเพ่อื ลดความเส่ียงต่อการติดเช้อื
1.2 จัดให้มีการควบคุมทางเข้า-ออกของลานกิจกรรมเพียงทางเดียว และมีจุดลงทะเบียน (เช็ครายช่ือ/
ลงลายมอื ชอ่ื ) ตามทท่ี างราชการก�ำหนด เพ่ือประโยชน์ต่อการตดิ ตามกรณีพบผู้ป่วย
1.3 จดั ให้มีจุดตรวจคดั กรองอาการไขห้ วัดเบือ้ งต้น ได้แก่ วดั อณุ หภมู ิร่างกาย สงั เกตอาการ ไอ น้ำ� มูกหอบ
เปน็ ต้น
1.4 จัดพื้นที่ท�ำกิจกรรมและเล่นกีฬา ลดความแออัด เช่น ให้เล่นกีฬาเป็นรอบ จัดให้มีการลงตารางคิว
การใช้ลานกจิ กรรม หรอื ให้มกี ารเวน้ ระยะหา่ งระหวา่ งบุคคล อยา่ งน้อย 1 - 2 เมตร
1.5 จัดให้มีจุดบริการล้างมือด้วยน�้ำสะอาดและสบู่หรือเจลแอลกอฮอล์ 70% ในบริเวณลานกิจกรรม
อยา่ งเพยี งพอและท่ัวถึง
1.6 ท�ำความสะอาดอุปกรณ์และเครือ่ งเลน่ แต่ละชนดิ กอ่ นหรือหลงั เล่นทุกวนั อย่างน้อยวันละ 1 คร้ัง
1.7 จัดให้มีการระบายอากาศ โดยให้เป็นสถานที่เปิดโล่ง หรือมีการเปิดให้อากาศถ่ายเทเช่น เปิดประตู
หน้าต่าง เปิดพัดลมหรือมีพัดลมดูดอากาศ พิจารณาระบบระบายอากาศของลานกิจกรรมให้มีการไหลเวียนอากาศ
ไมน่ ้อยกว่า 10 (Air Change per Hour >10)
1.8 จัดใหม้ ีจดุ วางถงั ขยะชนดิ มฝี าปิดเพื่อรวบรวมรวมขยะต่างๆ โดยแยกขยะหน้ากากอนามัย
จากขยะทัว่ ไปและมดั ปากถงุ ใหแ้ นน่ ก่อนส่งก�ำจัดตามหลักสขุ าภิบาลทุกวนั
1.9 จัดให้มีการจัดเวลาเปิดและปิดการให้บริการลานกิจกรรม และจ�ำกัดระยะเวลาการใช้ลานกิจกรรม
ใหเ้ หมาะสม เชน่ ชว่ งเช้า 2 ชัว่ โมง ช่วงบา่ ย 2 โมง เพื่อความสะดวกในการท�ำความสะอาดและลดการแพรเ่ ชอื้ โรค
1.10 จัดให้มีการท�ำความสะอาดและฆ่าเชื้ออุปกรณ์กีฬาทุกประเภท ท้ังบริเวณก่อน – หลังใช้งานทุกครั้ง
และโดยนำ� ผ้าสำ� หรบั เชด็ ท�ำความสะอาดชุบน้ำ� ยาฟอกขาวหรอื ใชแ้ อลกอฮอล์ 70% หรอื ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ 0.5%
1.11 จดั ให้มีหอ้ งแยกหรอื บรเิ วณแยก ส�ำหรบั พบผปู้ ว่ ยที่เขา้ เกณฑส์ อบสวนโรค

แนวปฏบิ ัตสิ ำ� หรบั บคุ ลากรสาธารณสขุ ในการสง่ เสริมสขุ ภาพและป้องกันโรคตามวถิ ีชีวติ ใหม่ 39

2. การเตรียมความพรอ้ มบุคลากร
2.1 ติดตามข้อมูลข่าวสารสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด 19 พื้นที่เส่ียง โดยเฉพาะข้อมูล
ท่เี กี่ยวขอ้ งกบั งานส่งเสริมกจิ กรรมทางกาย จากแหลง่ ขอ้ มลู ท่เี ช่อื ถอื ได้
2.2 แต่งต้งั ครผู ูร้ บั ผิดชอบ/นกั เรยี นแกนน�ำ/แมบ่ ้าน เพ่ือรับผดิ ชอบพ้ืนทล่ี านกิจกรรม
2.3 จัดให้มีการส่ือสาร/ประชาสัมพันธ์ สร้างความรู้ ความเข้าใจในการใช้บริการลานกิจกรรม การดูแล
ความสะอาดส่วนบุคคล ขั้นตอนการท�ำความสะอาดของอุปกรณ์กีฬาที่ถูกต้องเหมาะ เช่น ป้ายประชาสัมพันธ์
เสียงประชาสมั พนั ธ์ เป็นตน้

3. ระบบ/ขน้ั ตอนการใหบ้ ริการ และการตดิ ต่อสือ่ สาร
3.1 จัดใหม้ รี ะบบการคดั กรองอาการไข้หวัดเบือ้ งตน้ โดยมีข้ันตอนการใหบ้ ริการ ดังน้ี
(1) วัดอุณหภมู ิร่างกาย ถา้ มอี ุณหภูมิไมเ่ กนิ 37.5 องศาเซลเซียส
(2) สงั เกตอาการ อาการไอ น�ำ้ มกู หอบ ใหต้ ิดสญั ลักษณแ์ สดงการคัดกรอง “ผา่ น”
(3) ในกรณีท่ีพบผู้เข้าเกณฑ์สอบสวนโรคตามแนวทางที่ก�ำหนด จัดให้พักในบริเวณห้องแยกหรือ
บรเิ วณแยก พร้อมรายงานและส่งตอ่ หน่วยงานสาธารณสขุ ในพนื้ ทีร่ ับผิดชอบ
3.2 จัดให้มรี ะบบการป้องกันและลดการแพรร่ ะบาด โดยมขี ้นั ตอนการใหบ้ ริการ ดังน้ี
(1) ดำ� เนินการลงทะเบียน (เช็ครายชอ่ื /ลงลายมอื ชอ่ื ) ก่อนเข้า-ออกจากลานกิจกรรม
(2) ใหผ้ ใู้ ช้บรกิ ารลา้ งมอื ดว้ ยสบแู่ ละนำ้� หรือเจลแอลกอฮอล์กอ่ นเข้า-ออกจากลานกจิ กรรม
(3) กำ� หนดระยะเวลาในการใชล้ านกจิ กรรม ไมเ่ กิน 2 ช่ัวโมง/คน
(4) จำ� กดั จ�ำนวนผ้ใู ชล้ านกจิ กรรม ไม่เกิน 1 คนตอ่ 10 ตารางเมตร ของพ้ืนทใี่ ห้บริการ โดยยดึ หลัก
การเว้นระยะห่างระหว่างบุคคล คือ งดกิจกรรม/กีฬาประเภททีม ท�ำกิจกรรมท่ี เช่น วิ่ง ปั่นจักรยาน กระโดดเชือก
แบดมนิ ตัน เทนนสิ เปน็ ตน้
(5) ก�ำหนดใหผ้ ใู้ ช้ลานกิจกรรม สวมหน้ากากอนามัยหรือหน้ากากผา้ ตลอดเวลาเม่ือเข้ามาภายในลาน
กจิ กรรม ยกเว้นขณะออกก�ำลังกาย
(6) ห้ามผู้ใช้ลานกิจกรรมถ่มน้�ำลายหรือส่ังน�้ำมูก ลงพื้น เพราะอาจจะท�ำให้เกิดการติดเช้ือผ่านสาร
คัดหล่งั ได้
(7) หา้ มผ้ใู ช้ลานกจิ กรรมใชเ้ สียงดังขณะท�ำกิจกรรม
(8) งดจัดการแข่งขนั ในทกุ กรณี และไมใ่ หม้ ผี ู้คนนั่งดรู ะหว่างการฝกึ ซอ้ มของผใู้ ชบ้ รกิ าร
(9) งดให้บรกิ ารผ้ทู ่ีไมส่ ามารถปฏิบตั ติ ามมาตรการทางสาธารณสขุ เชน่ ไม่สวมหนา้ กากอนามัยหรอื
หน้ากากผ้า หรอื ไมเ่ ข้ารว่ มมอื ในการคดั กรองไข้หวัด
(10) ทำ� ความพนื้ ผวิ สัมผสั ลานกิจกรรม อุปกรณก์ ฬี า พืน้ ท่นี ่ัง ดว้ ยน้�ำยาฆ่าเช้อื โรค ไดแ้ ก่ แอลกอฮอล์
70% หรือโซเดยี มไฮโปคลอไรท์ 0.1% กอ่ นและหลงั การใชง้ าน และบริเวณลานกจิ กรรมอย่างน้อยวันละ 2 คร้ัง/วนั

4. คำ� แนะนำ� ส�ำหรบั ผู้ใชบ้ ริการ

4.1 การเตรียมตัวกอ่ นใชบ้ ริการ
(1) ตรวจสอบควิ การใช้ลานกจิ กรรม และควรเวน้ ชว่ งท่มี ผี ูใ้ ช้บริการจำ� นวนมาก
(2) ให้ความรว่ มมือโดยการปฏิบัติตามมาตรการปอ้ งกันควบคมุ โรคอย่างเครง่ ครัด ดังน้ี

40 แนวปฏบิ ตั สิ �ำหรบั บุคลากรสาธารณสุขในการส่งเสริมสุขภาพและปอ้ งกันโรคตามวถิ ีชีวติ ใหม่

2.1 ตรวจวดั อณุ หภมู ิรา่ งกายก่อนการเขา้ ใชบ้ ริการ
2.2 จัดเตรยี มของใชส้ ่วนตวั เช่น แก้วน�้ำ ผ้าเช็ดตัว ผ้าเช็ดหนา้ สำ� หรับเช็ดเหงอ่ื ระหว่างพกั การเล่น
และอน่ื ๆ
2.3 หากผู้ใชร้ สู้ ึกมีอาการไขห้ วัด ไอ มนี ้�ำมูก ให้งดใช้ลานกิจกรรม
2.4 ตรวจสอบความสะอาดของสถานท่ีและอุปกรณ์ท้ังกอ่ นและหลงั การใชท้ ุกคร้ัง
4.2 ระหว่างการใชบ้ ริการ
(1) ลงทะเบยี น (เชค็ รายช่ือ/ลงลายมอื ชอื่ ) กอ่ นเขา้ -ออกจากลานกิจกรรม
(2) วัดอุณหภมู ริ า่ งกายทุกคร้งั ก่อนการเข้าใชล้ านกจิ กรรม
(3) ไมใ่ ชล้ านกิจกรรม ไม่เกนิ 2 ชัว่ โมง/คน
(4) ยึดหลักการเว้นระยะห่างระหว่างบุคคล โดย งดกิจกรรม/กีฬาประเภททีม ท�ำกิจกรรมที่ เช่น ว่ิง
ป่นั จักรยาน กระโดดเชือก แบดมนิ ตัน เทนนิสเป็นต้น
(5) รักษาระยะห่างกับผู้เล่นคนอ่ืน ๆ ไม่น้อยกว่า 2 เมตร ตลอดเวลาท่ีใช้บริการลานกิจกรรม
กรณีที่เปน็ การเดิน-วง่ิ ให้มีระยะเย้ืองกัน หรืออย่คู นละแนวเสน้ ทางเพ่ือปอ้ งกนั การสมั ผสั เช้อื โรคจากผ้อู นื่
(6) สวมหน้ากากอนามัยหรือหน้ากากผ้าตลอดเวลาเม่ือเข้ามาภายในลานกิจกรรม ยกเว้นขณะ
ออกก�ำลงั กาย
(7) ลา้ งมือดว้ ยสบู่และน้�ำ หรือเจลแอลกอฮอล์บ่อย ๆ และหลกี เล่ยี งการใชม้ ือสัมผัสใบหน้า ตา ปาก
จมูก และสงิ่ แวดลอ้ มโดยไมจ่ �ำเปน็
(8) ไมถ่ ่มน�ำ้ ลายหรือสั่งนำ้� มูก ลงพืน้ เพราะอาจจะทำ� ให้เกิดการติดเชอ้ื ผา่ นสารคดั หล่ังได้
(9) ไมใ่ ช้เสยี งดังขณะทำ� กจิ กรรม
(10) ไม่นั่งดรู ะหวา่ งการฝกึ ซ้อมของผใู้ ชบ้ รกิ ารอ่นื
4.3 หลงั การใช้บรกิ าร
(1) ดูแลเชด็ ท�ำความสะอาดอปุ กรณก์ ารฝกึ ซ้อมหรอื ออกกำ� ลังกายทกุ ครง้ั หลังใชอ้ ปุ กรณต์ า่ ง
(2) ทำ� ความสะอาดร่างกาย ลา้ งหนา้ ลา้ งมือและเปลีย่ นชดุ หลังจากการฝกึ ซ้อมหรือออกก�ำลงั กายเสร็จ
(3) หลงั จากออกก�ำลังกายเสรจ็ แลว้ ให้ออกจากสนามไมร่ วมกลุ่ม หรือจบั กล่มุ พูดคุยกันในสนาม

แนวปฏบิ ตั ิสำ� หรับบคุ ลากรสาธารณสุขในการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคตามวิถชี ีวิตใหม่ 41

การจดั บรกิ ารสร้างเสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกนั โรคในช่องปาก
เดก็ วัยเรียน

การจัดบริการสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในช่องปาก
ในช่วงเวลานี้หน่วยบริการควรเน้นความปลอดภัยในการให้บริการ
โดยจัดให้มีความปลอดภัยในเรื่องโครงสร้าง การจัดการส่ิงแวดล้อม
ของคลินิกบริการทันตกรรม และจัดระบบการให้บริการโดยค�ำนึงถึง
ความปลอดภยั ของผู้ใหบ้ ริการและผรู้ บั บริการเปน็ หลกั

1. การเตรยี มโครงสรา้ งคลนิ กิ บรกิ ารทนั ตกรรม ในการจดั บรกิ ารสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ
และปอ้ งกนั โรคในชอ่ งปาก

สถานบรกิ ารทจี่ ดั บรกิ ารสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกนั โรคในชอ่ งปากเดก็ วยั เรยี น ควรมกี ารเตรยี มความพรอ้ ม
ของการจดั บรกิ ารครอบคลมุ ประเดน็ ดงั น้ี
(1) มีจุดคัดกรองนักเรียนผู้ปกครอง/ผู้ติดตาม ณ วันนัดในการให้บริการทางทันตกรรม โดยซักประวัติ
ความเสยี่ งของการเกิดโรคโควิด 19 และวดั ไข้ (แผนภูมิการคดั กรองผรู้ บั บริการในภาคผนวก)
(2) จัดใหม้ ีจุดบรกิ ารล้างมือดว้ ยสบู่ หรอื แอลกอฮอลเ์ จลท่ีมีความเข้มขน้ 70-80 % หรือน�ำ้ ยาฆ่าเชอ้ื โรค
ในการท�ำความสะอาดมอื ให้ผปู้ ว่ ยและญาติ
(3) บรเิ วณทีพ่ กั รอของนักเรียนและผปู้ กครองมีการเว้นระยะหา่ ง (Physical distancing) 1-2 เมตร และ
ให้นักเรียนและผ้ปู กครอง/ผตู้ ิดตาม สวมใส่หนา้ กากอนามยั ตลอดเวลาขณะทีร่ อรบั การบรกิ าร
(4) มีการท�ำความสะอาดพ้ืน และพ้ืนผิวสัมผัสบริเวณยูนิตท�ำฟันทั้งก่อนและหลังการให้บริการผู้ป่วย
แต่ละราย
(5) มกี ารใช้เครื่องดูดความแรงสงู และจดั ให้มผี ้ชู ว่ ยขา้ งเก้าอข้ี ณะให้บรกิ าร (Four Hands technique)
(6) ปรับปรุงให้มกี ารหมุนเวียนอากาศที่เหมาะสม ตามประกาศของกรมการแพทยเ์ ร่ืองแนวทางปฏบิ ตั ิการ
รักษาทางทนั ตกรรมในสถานการณ์การระบาดของ COVID -19
(7) มกี ารกำ� จดั ขยะตดิ เช้ือทุกวนั อยา่ งเหมาะสม

2. ความปลอดภยั ผู้รบั บรกิ าร/ผู้ให้บริการ/สิง่ แวดล้อม

ความเสี่ยงต่อการแพร่กระจายเชื้อของการให้บริการทันตกรรมขึ้นอยู่กับการเกิดละอองกระเด็น และ
ละอองลอย (Splatter droplet and aerosol) ในขณะใหบ้ ริการ โดยขั้นตอนท่ีเส่ยี งต่อการทำ� ใหเ้ กิดการแพรก่ ระจาย
เชอ้ื ได้คือ การขูดหนิ ปนู ดว้ ยเครอ่ื งขดู หินปนู แบบ Ultrasonic และ Sonic scalersการใช้ Triple syringe การกรอฟนั
ดว้ ยหัวกรอเร็ว (Air turbine handpiece) และการขัดฟนั 8,9
การใหบ้ รกิ ารสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกนั โรคในชอ่ งปากเดก็ วยั เรยี น อาจมกี ารลงพน้ื ทใี่ หบ้ รกิ ารในสถาน
ศึกษาท่ีมีการเปิดภาคเรียนและมีจัดการเรียนการสอนตามปกติ ในสถานการณ์การระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา
2019 (โควิด-19) ในระยะผ่อนปรนตามประกาศของศูนย์บริหารสถานการณ์โควิด 19 (ศบค.) หรือมีการจัดบริการ
ในคลนิ ิกทนั ตกรรมของหน่วยบรกิ าร การจดั บรกิ ารควรคำ� นงึ ถึงความปลอดภัย ของผรู้ บั บรกิ าร ผใู้ ห้บริการ และมีการ
จัดการสิ่งแวดลอ้ มทเ่ี หมาะสมดังตารางที่ 1

42 แนวปฏบิ ตั ิส�ำหรบั บุคลากรสาธารณสุขในการสง่ เสริมสขุ ภาพและป้องกนั โรคตามวถิ ีชวี ติ ใหม่

ตาตรำารงำงทที่ 1ี่ 1กกาำรรจจดัดั คคววำามมปปลลออดภดัยภัยขอขงอสงิง่ สแวง่ิ แดวลด้อมลผ้อรู้ มบั ผบูร้ รบักิ ำบรรแิกลาะรผแใู้ หล้บะผริกู้ใหำรบ้ ใรนกิ กาำรรจในัดกบรากิรำจรดั บรกิ าร
สร้ำงเสรมิ สขุ ภสำพรา้แงลเะสปร้อมิ งสกันุขโภราคพในแชล่อะงปปอ้ ำงกกในนั เโดรก็ ควใัยนเชรีย่อนงปากในเด็กวยั เรยี น

กรณีจดั บรกิ ำรในสถำนศึกษำ กรณีจัดบรกิ ำรในหนว่ ยบริกำร

ส่ิงแวดล้อม - มจี ดุ วดั ไขด้ ว้ ยเครื่องมือท่ีได้มาตรฐาน - มีจุดคัดกรองนักเรยี น ผู้ปกครอง/ผตู้ ิดตาม ณ วนั นัด
- มีจุดบริการแอลกอฮอล์เจลหรือน้ายาฆ่าเชื้อ ในการให้บริการทางทันตกรรมโดยทาการซักประวัติ
โรคในการทาความสะอาดมือ ความเสีย่ งของการเกดิ โรคโควิด19และวัดไข้
- มีการทาความสะอาดพื้น และพ้ืนผิวสัมผัสจุด - จัดใหม้ ีจุดบรกิ ารล้างมอื ด้วยสบู่ หรอื
ตรวจทงั้ กอ่ นและหลงั การใหบ้ รกิ ารผมู้ ารบั บรกิ าร แอลกอฮอล์เจล หรือน้ายาฆ่าเช้ือโรคในการทา
แตล่ ะราย ความสะอาดมอื ใหผ้ ู้ป่วยและญาติ
- มกี ารกาจัดขยะติดเช้ือทกุ วันอย่างเหมาะสม - มีการทาความสะอาดพื้น และพ้ืนผิวสัมผัส
- ตั้งจุดบริการในบริเวณท่ีมีการระบายอากาศ บริเวณยูนิตทาฟันทั้งก่อนและหลังการให้บริการ
และอากาศถา่ ยเทสะดวก ผปู้ ่วยแต่ละราย
- มกี ารกาจัดขยะติดเช้ือทุกวันอย่างเหมาะสม
- คลินิกควรมีการหมุนเวียนอากาศทร่ี ะดับ 12 ACH*
- มกี ารใช้เครื่องดดู ความแรงสงู และจดั ให้มีผ้ชู ่วยข้าง
เกา้ อข้ี ณะให้บริการ (FourHandstechnique)*

เด็กนักเรียน - มีระบบคัดกรองนักเรียน ก่อนให้การบริการ - มีระบบนัด
และ ทางทันตกรรม โดยทาการซักประวัติความ - มรี ะบบคัดกรองนักเรียน ผปู้ กครอง/ผู้ตดิ ตาม กอ่ น
ผ้เู กย่ี วข้อง เส่ียงของการเกิดโรคโควิด 19ประเมินความเสยี่ ง ให้การบริการทางทันตกรรม โดยทาการซัก
ของการเกิดโรคในช่องปาก และมีการขอ ประวัติความเส่ียงของการเกิดโรคโควิด19 และ
อนญุ าตผู้ปกครอง วัดไข้
- มีการเวน้ ระยะห่าง (Physical distancing) 1-2 เมตร - มกี ารเวน้ ระยะหา่ ง (Physical distancing) 1-2 เมตร
- สวมใส่หนา้ กากอนามยั ตลอดเวลา - สวมใส่หนา้ กากอนามยั ตลอดเวลา
- บ้วนน้ายาบว้ นปาก 0.2% povidone iodine - เชด็ ในช่องปากเด็กดว้ ยสาลี หรือผา้ ก๊อซชบุ
หรอื 1% hydrogen peroxide หรอื 0.12% นา้ ยาบว้ นปาก* หรือแนะนาใหเ้ ดก็ แปรงฟนั ก่อน
chlorhexidine (C-20 mouthwash)** รบั บรกิ ารสามารถลดปริมาณเชอ้ื ในละอองฝอยท่ี
หรอื แนะนาให้เด็กแปรงฟนั ก่อนการรับบริการ ออกมาได้
สามารถลดปริมาณเชื้อในละอองฝอยท่ี
ออกมาได้

ผ้ใู ห้บริกำร - ทันตบุคลากรมีการสวมใส่ชุดป้องกันตนเอง - ทันตบุคลากรมีการสวมใส่ชุดป้องกันตนเอง
( PPE) ป ร ะ ก อ บ ด้ ว ย Hair net, surgical (PPE) ข้ึนอยู่กับชนิดหัตถการ กรณีปฏิบตั ิงานท่ีมี
mask, Disposable gloves, Face shield, การฟุ้งกระจาย (ประกอบด้วย Hair net,
เสอื้ กาวน์ผา้ แขนยาว surgical mask, Disposable gloves, Face
shield, เสอ้ื กาวน์ผ้าแขนยาวเสอื้ กาวนก์ นั นา้ )
- จัดให้มีผ้ชู ว่ ยขณะให้บริการในผ้ปู ว่ ยทุกราย

39

แนวปฏบิ ตั สิ �ำหรบั บุคลากรสาธารณสุขในการส่งเสรมิ สุขภาพและป้องกันโรคตามวิถชี ีวิตใหม่ 43

รปู รทูปี่ 1ที่ แ1ผแนผผนงั ผแนงั แวนทวำงทกาำงรกจาดั รบจรดั กิ บำรรสิกรา้ำรงสเสรรา้ ิมงสเสุขรภมิำพสแขุ ลภะาปพอ้ แงลกะนั ปโร้อคงใกนันชโอ่รงคปใำนกช่องปาก

รูปท่ี 1 แผนผงั แนวทำงกำรจัดบริกำรสรำ้ งเสรมิ สุขภำพและป้องกันโรคในชอ่ งปำก

รปู ทรูปี่ 2ที่แ2ผแนผนงั กผำงั รกจำดัรบจัดรกิบำรรกิ สำร้ำสงรเ้ำสงรเิมสสรมิขุ สภุขำพภำแพละแปล้อะปงก้อันงกโรนั คโใรนคชใน่อชงป่อำงกปใำนกเใดน็กเด4็ก-142-1ป2ี ปี
แผนผังการจดั บรกิ ารสร้างเสรมิ สขุ ภาพและป้องกันโรคในชอ่ งปากในเดก็ 4-12 ปี

44 แนวปฏบิ ตั ิส�ำหรบั บคุ ลากรสาธารณสุขในการส่งเสริมสุขภาพและป้องกนั โรคตามวถิ ชี ีวิตใหม่ 40

40