เล่มวิจัยศึกษาบริบท รูปแบบศักยภาพเชิงพื้นที่การจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชน สินค้าและบริการ GI ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา

41 2.2.3.4 ด้านต้นทุน การวัดประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ด้านต้นทุน ได้แก่ การพิจารณาถึง ต้นทุนการจัดซื้อจัดหา (procurement cost) ต้นทุนการถือครองสินค้าคงคลัง (inventory holding cost) ต้นทุนการบริหารคลังสินค้า (warehousing management cost) ต้นทุนการจัดการขนส่งสินค้า (transportation cost) และต้นทุนการขนส่งสินค้าเพื่อการส่งออก (logistics cost for export) (รุธิร์ พนม ยงค์, 2547) การวัดประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ด้านต้นทุนสามารถพิจารณาจากการบริหารต้นทุน (cost management) ที่แสดงถึงสัดส่วนต้นทุนของกิจกรรมโลจิสติกส์ เปรียบเทียบกับยอดขายประจำปี ทั้งหมดของกิจการ ประสิทธิภาพของการบริหารต้นทุนของสถานประกอบการนี้มีความสำคัญต่อการเพิ่ม ผลผลิต เนื่องจากเป็นตัวบ่งชี้ถึงต้นทุนประเภทต่าง ๆ ของกิจการ สามารถนำไปใช้เป็นแนวทางในการปรับ หรือควบคุมต้นทุน ส่วนเกินที่ไม่จำเป็นของกิจการได้อย่างไรก็ตามการลดต้นทุนดังกล่าว จะต้องไม่ส่งผล เสีย ต่อคุณภาพของผลิตภัณฑ์ (สภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย, ม.ป.ป., 26-29) มีดัชนีที่ใช้วัด ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ด้านต้นทุน ดังนี้ 1) สัดส่วนต้นทุนการให้บริการลูกค้าต่อมูลค่ายอดขาย (Ratio of Customer Service Cost Per Sale) เป็นการเปรียบเทียบสัดส่วนระหว่างต้นทุนการให้บริการลูกค้า ต่อปีกับยอดขายต่อปีของบริษัท ซึ่งต้นทุนการให้บริการลูกค้าได้แก่ ค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ของแผนก การตลาด หรือแผนกขาย เช่น เงินเดือนพนักงานฝ่ายบริการลูกค้า ค่าล่วงเวลา เป็นต้น รวมทั้ง ค่าใช้จ่ายในการบริการหลังการขายและกิจกรรมสนับสนุนต่าง ๆ แต่ไม่รวมค่าใช้จ่ายในการ ประชาสัมพันธ์เช่น การโฆษณา โดยมีสูตรคำนวณดังนี้ สัดส่วนต้นทุนการให้บริการลูกค้าต่อมูลค่ายอดขาย = ต้นทุนการให้บริการลูกค้าต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี 2) สัดส่วนต้นทุนการจัดซื้อจัดหาต่อมูลค่ายอดขาย (Ratio of Procurement Cost Per Sale) เป็นการเปรียบเทียบสัดส่วนระหว่างต้นทุนการจัดซื้อจัดหาต่อปีกับ ยอดขายต่อปีของบริษัท ซึ่งต้นทุนการจัดซื้อจัดหา ได้แก่ ค่าใช้จ่ายของพนักงานแผนกจัดซื้อ เช่น เงินเดือนค่าล่วงเวลา ค่าน้ำมัน เป็นต้น (2) ค่าโสหุยสำหรับการดำเนินการจัดซื้อ เช่น ค่าใช้จ่ายในการ ติดต่อสื่อสาร เป็นต้น

42 สัดส่วนต้นทุนการจัดซื้อจัดหาต่อมูลค่ายอดขาย = ต้นทุนการจัดซื้อจัดหาต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี 3) สัดส่วนมูลค่าการลงทุนเกี่ยวกับการติดตั้งระบบการสื่อสารภายใน องค์กรต่อมูลค่ายอดขาย (Ratio of Information Processing Cost Per Sale) เป็นการเปรียบเทียบ สัดส่วนระหว่างต้นทุนการลงทุนเกี่ยวกับการติดตั้งระบบการสื่อสารภายในองค์กรต่อปีกับยอดขายต่อ ปีของบริษัท โดยต้นทุนดังกล่าว ได้แก่ค่าใช้จ่ายในการลงทุนติดตั้งระบบสารสนเทศเพื่อการสื่อสารใน องค์กรต่อปีเช่น โปรแกรมหรือซอฟต์แวร์ต่าง ๆ ที่ใช้ในการสื่อสารภายในองค์กร (2) ค่าใช้จ่ายใน การลงทุนติดตั้งอุปกรณ์ต่าง ๆ ที่ใช้ในการสื่อสารภายในองค์กรต่อปีเช่น คอมพิวเตอร์โทรศัพท์ เป็นต้น สัดส่วนมูลค่าการลงทุนติดตั้งระบบการสื่อสารภายในองค์กรต่อมูลค่ายอดขาย = มูลค่าการลงทุนเกี่ยวกับการติดตั้งระบบการสื่อสารภายในองค์กรต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี 4) สัดส่วนต้นทุนการขนส่งต่อมูลค่ายอดขาย (Ratio of Transportation Cost Per Sale) เป็นการเปรียบเทียบสัดส่วนระหว่างต้นทุนการขนส่งต่อปีกับยอดขายต่อปีของบริษัท โดยต้นทุนการขนส่ง ได้แก่ค่าใช้จ่ายในแผนกขนส่งของบริษัท (กรณีที่บริษัทดำเนินการขนส่งสินค้า ด้วยตนเอง - Inhouse) ประกอบด้วย ค่าใช้จ่ายของพนักงานแผนกขนส่ง เช่น เงินเดือน ค่าแรงงาน ค่าล่วงเวลา ค่าน้ำมันรถ เป็นต้น ค่าเสื่อมราคาของรถ ต่อปีต้นทุนการบำรุงรักษารถต่อปีและต้นทุน อื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องการกับแผนกขนส่ง (2) ค่าใช้จ่ายที่บริษัทว่าจ้างผู้ให้บริการขนส่งภายนอกเป็น ผู้ดำเนินการขนส่งสินค้า (Outsource) ประกอบด้วย ค่าใช้จ่ายในการขนส่งสินค้ามายังโรงงานทั้งหมด (สำหรับในกรณีนำเข้า ให้นับค่าใช้จ่ายเฉพาะคขนส่งจากท่าเรือหรือสนามบินในประเทศมายังโรงงาน เท่านั้น) ค่าใช้จ่ายในการขนส่งสินค้าไปยังลูกค้า (สำหรับในกรณีส่งออก ให้นับเฉพาะค่าใช้จ่ายในการ ขนส่งสินค้าจากโรงงานไปยังท่าเรือหรือสนามบินภายในประเทศเท่านั้น) สัดส่วนต้นทุนการขนส่งต่อมูลค่ายอดขาย = ต้นทุนการขนสง่ต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี

43 5) สัดส่วนต้นทุนการบริหารคลังสินค้าต่อยอดขาย (Ratio of Warehousing Cost Per Sale) เป็นการเปรียบเทียบสัดส่วนระหว่างต้นทุนการบริหารคลังสินค้าต่อปี กับยอดขายต่อปีของบริษัท โดยต้นทุนการบริหารคลังสินค้า ได้แก่ ค่าใช้จ่ายของพนักงานแผนก คลังสินค้า ได้แก่ เงินเดือน ค่าแรงงาน ค่าล่วงเวลา ค่าน้ำมัน เป็นต้น (2) ต้นทุน คงที่ในการบริหาร คลังสินค้า ได้แก่ ค่าประภัยภัยคลังสินค้าต่อปีค่าเสื่อมราคาของคลังสินค้าต่อปีต้นทุนในการใช้ บริการคลังสินค้าภายนอก เช่น ค่าเช่าพื้นที่ เป็นต้น สัดส่วนต้นทุนการบริหารคลังสินค้าต่อยอดขาย = ต้นทุนการบริหารคลังสินค้าต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี 6) สัดส่วนต้นทุนการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้าต่อยอดขาย (Ratio of Forecasting Cost Per Sale) เป็นดัชนีที่ใช้ชี้วัดต้นทุนของบริษัทที่ใช้ในการพยากรณ์ ความต้องการของลูกค้าโดยเปรียบเทียบสัดส่วนระหว่างต้นทุนการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้า ต่อปีกับยอดขายต่อปีของบริษัท ต้นทุนการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้า ได้แก่ เงินเดือนเฉลี่ย ของพนักงานที่เกี่ยวข้องกับการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้า คูณกับระยะเวลาที่พนักงานที่ เกี่ยวข้องใช้ในการพยากรณ์ สัดส่วนต้นทุนการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้าต่อยอดขาย = ต้นทุนการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้าต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี 7) สัดส่วนต้นทุนการถือครองสินค้าต่อยอดขาย (Ratio of Inventory Holding Cost Per Sale) เป็นดัชนีที่ใช้วัดต้นทุนค่าเสียโอกาสในการถือครองสินค้า ณ ช่วงเวลาที่ บริษัทได้ทำการจัดเก็บสินค้าไว้ในคลังสินค้าของบริษัท รวมทั้งต้นทุนในการถือครองสินค้าอื่น ๆ เช่น ค่าประกันภัยสินค้า ค่าเสื่อมราคาของสินค้า ณ ช่วงเวลาที่จัดเก็บสินค้า เป็นต้น สัดส่วนต้นทุนการถือครองสินค้าต่อยอดขาย = ต้นทุนการถือครองสินค้าต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี

44 8) สัดส่วนมูลค่าสินค้าที่เสียหายต่อยอดขาย (Ratio of Value Damaged Per Sale) เป็นดัชนีที่ใช้วัดมูลค่าของสินค้าที่เกิดการเสียหายนับตั้งแต่กระบวนการผลิตเสร็จสิ้น การจัดเก็บจนกระทั่งก่อนการจัดส่งสินค้า มีสูตรคำนวณ คือ สัดส่วนมูลค่าสินค้าที่เสียหายต่อยอดขาย = มูลค่าสินค้าที่เสียหายนับตั้งแต่ผลิตเสร็จจนกระทั่งก่อนการจัดส่ง มูลค่ายอดขายต่อปี 9) สัดส่วนมูลค่าสินค้าที่ถูกตีกลับต่อยอดขาย (Ratio of Returned Goods Value Per Sale) เป็นดัชนี ที่ใช้วัดมูลค่าของสินค้าที่ถูกตีกลับมาจากลูกค้า อันเนื่องมาจากความ เสียหายของสินค้า หรือสินค้าผลิตไม่ได้ตามมาตรฐานที่กำหนด สูตรการคำนวณ คือ สัดส่วนมูลค่าสินค้าที่เสียหายต่อยอดขาย = มูลค่าสินค้าที่ถูกตีกลับต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี สำหรับผลรวมประสิทธิภาพด้านต้นทุนเป็นการคิดจากต้นทุนโลจิสติกส์ทั้งหมดต่อ ยอดขาย (total logistics cost per sales) คิดต้นทุนที่เกิดจากกิจกรรมต่าง ๆ ได้แก่ การให้บริการ ลูกค้า การขนส่ง การจัดเก็บสินค้า กระบวนการสั่งซื้อ ข้อมูลการสั่งซื้อ ปริมาณการสั่งซื้อ และการ จัดเก็บสินค้าคงคลัง รวมไปถึงกิจกรรมสนับสนุนอื่น ที่สามารถคำนวณได้จากสูตร ต้นทุนโลจิสติกส์ทั้งหมดต่อยอดขาย = ต้นทุนการให้บริการลูกค้า + ต้นทุนการจัดซื้อจัดหา + มูลค่าการลงทุนเกี่ยวกับ การติดตั้งระบบการสื่อสารภายในองค์การ + ต้นทุนการขนส่ง + ต้นทุน การบริหารคลังสินค้า + ต้นทุนการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้า + ต้นทุน การถือครองสินค้า + มูลค่าของสินค้าที่เสียหาย + มูลค่าของสินค้าที่ถูกตีกลับ มูลค่ายอดขายต่อปี

45 2.3 เกี่ยวกับผลิตภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผา 2.3.1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับเครื่องปั้นดินเผา เครื่องปั้นดินเผาโบาณของไทยตรงกับภาษาอังกฤษว่า “เซรามิกส์” คือ คำว่า “ceramics” ในภาษาไทยนิยมใช้"เครื่องปั้นดินเผา" (Pottery)ส่วนคำว่า "เซรามิค" ใช้ในความหมาย ที่ กว้างกว่าสามารถครอบคลุมถึงโลหะเคลือบ เช่น ช้อน สังกะสี อิฐ รวมไปถึง แก้วทุกชนิด ซึ่งคำว่า "เครื่องปั้น ดินเผา" นั้นครอบคลุมได้ทั้งประเภทไม่เคลือบและประเภทเคลือบทั้งที่เผาไฟ แรงสูงและ ต่ำก็ได้ เครื่องปั้นดินเผาอาจจำแนกตามแหล่งผลิตที่สำคัญๆ เช่น เครื่องปั้นดินเผาก่อนประวัติศาสตร์ ที่บ้านเชียง บ้านปราสาท เครื่องปั้น ดินเผาบุรีรัมย์ เครื่องถ้วยสุโขทัย เครื่องถ้วยล้านนา เป็นต้น คุณสมบัติของดิน โดยเฉพาะดินเหนียวสามารถอุ้มน้ำได้ดี และเมื่อผสมเข้ากับน้ำแล้วจะทำให้ดินมี ความเหนียวและสามารถที่จะปั้นหรือขึ้นรูปสามมิติ โดยไม่ต้องเพิ่มเติมวัสดุอื่นอีก คำว่า" เครื่องปั้นดินเผา"เป็นคำนามที่มีความหมายที่สื่อให้เข้าใจได้ในตัวของมันเอง (เอาดินมาปั้นแล้วก็เผา) เมื่อกล่าวถึงเครื่องปั้นดินเผา ในความเข้าใจของคนไทยทั่วไปมักจะเข้าใจและมองเพียง แค่ว่า การทําภาชนะเครื่อง ถ้วยชาม (Pottery) แจกัน โอ่ง ไห เพียงเท่านั้น แต่ความจริงแล้ว คําว่า เครื่องปั้นดินเผา ยังมีรูปแบบ และคําจํากัดความอีกมากมาย ตามที่มีผู้ให้ความหมายไว้ดังนี้ เครื่องปั้นดินเผา หมายถึง ผลิตภัณฑ์ นานาชนิดที่ทําจากดิน และหิน โดยผ่านกรรมวิธีการเผา (Firing process) ทําให้มีความแข็งแกร่ง (Strength) มีความคงทนถาวร หรือจะกล่าวอีกนัยหนึ่ง ได้แก่ ผลิตภัณฑ์ที่ทําจาก อนินทรีย์สารอโลหะ (Inorganic Nonmetallic materials) ซึ่งได้แก่ แร่ธาตุดิน หินต่าง ๆ ในสมัยโบราณกรีก เรียกว่า เครามอส (Keramos) แปลว่า สิ่งที่ถูกเผา (Burnt - stuff) ซึ่งมี ความหมายในทํานองเดียวกันกับภาษาอังกฤษว่า เซรามิกส์ (Ceramics) (ทวี พรหมพฤกษ์, 2523, 1) เมื่อกล่าวถึงเครื่องปั้นดินเผาในสายตาของคนโดยทั่วไป เครื่องปั้นดินเผา หมายถึง สิ่งที่ ทําขึ้นด้วยดินเป็นรูปทรงต่าง ๆ สิ่งของเครื่องใช้ต่าง ๆ แล้วนํามาเผาเพื่อนําไปใช้ในงานต่อไป ซึ่งตรงกับ ภาษาอังกฤษว่า Ceramic ที่มีความหมายกว้างขวาง ครอบคลุมทั้งเครื่องปั้นดินเผาทั้งที่เคลือบ และไม่ เคลือบ รวมทั้งโลหะเคลือบ เช่น ช้อนสังกะสี กระเบื้อง อิฐ ตลอดจนแก้วทุกชนิด (นิดดา หงษ์วิวัฒน์ บรรณาธิการ, 2554, 13) ผลิตภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผา มีความสําคัญต่อการ ดํารงชีวิตประจําวันของมนุษย์ เพราะ สามารถที่จะนําไปใช้ประโยชน์ได้มากมาย ตั้งแต่ภาชนะเครื่องใช้ สอยต่าง ๆ เช่น ถ้วย ชาม โอ่ง อ่าง กระถาง แก้วน้ำ ชุดชา-กาแฟ เป็นต้น นอกจากนี้ผลิตภัณฑ์ทาง เซรามิกส์มีคุณสมบัติพิเศษต่าง ๆ เช่น

46 ไม่เป็นสนิม มีความแข็งสูง สามารถทนต่อแรงกดได้50,000 - 100,000 ต่อตารางนิ้ว และยังเป็น ฉนวนต่อกระแสไฟฟ้า จึงนับว่าเป็นวัตถุดิบที่เป็น ประโยชน์ในงานอุตสาหกรรมต่าง ๆ เช่น ผลิตภัณฑ์ ที่เกี่ยวกับการก่อสร้างจําพวก อิฐ ท่อน้ํา กระเบื้อง โค้ง กระเบื้องปูพื้น เครื่องสุขภัณฑ์ เป็นต้น (ทวี พรหมพฤกษ์, 2523: 3) ความหมายของเครื่องปั้นดินเผาโดยสรุป คือ ผลิตภัณฑ์ที่ประดิษฐ์ขึ้นเพื่อประโยชน์ ทางการ ใช้งานในด้านต่าง ๆ โดยทําจากอนินทรีย์สาร อโลหะ ด้วยกรรมวิธีการเผา เพื่อทําให้มีความ แข็งแกร่ง ความคงทน ศูนย์วิจัยและพัฒนาอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผา (2529, 1) กล่าวว่า เครื่องปั้นดินเผา หมายถึง สิ่งของและภาชนะต่าง ๆ ที่ประดิษฐ์ด้วยดินหรือประดิษฐ์ด้วย ส่วนประกอบของดินชนิดต่าง ๆ เช่น ดินขาว ดินเหนียวผสมหินทราย และแร่ธาตุต่าง ๆ อนันต์ศักดิ์ โชติมงคล (2538, 52) เครื่องปั้นดินเผา หมายถึง ผลิตภัณฑ์ซึ่งมีกรรมวิธี การผลิตเหมือนกับเซรามิกส์ แม้ว่าจะไม่มีดินเป็นส่วนผสมอยู่ด้วยก็ตาม ฉะนั้น คำว่า เซรามิกส์ จึงมี ความหมายกว้างขึ้นครอบคลุมถึงผลิตภัณฑ์หลายชนิด ที่เราไม่เคยทราบมาก่อน เช่น ชิ้นส่วน หรือ อุปกรณ์เครื่องไฟฟ้า (electrical parts) อุปกรณ์ที่ใช้ในเครื่องปฏิกรณ์ปรมาณู (nuclear) วัสดุทน ความร้อนสูง (high temperature materials) แก้ว (glass) โลหะเคลือบ (enamel) ซีเมนต์ (cement) เป็นต้น 2.3.2 สภาพทางเศรษฐกิจของอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน สภาพทางเศรษฐกิจของประชาชน ในพื้นที่ ตำบลด่านเกวียน อำโชคชัย จังหวัด นครราชสีมามีรายระเอียดโดยรวมดังต่อไปนี้ 2.3.2.1 โครงสร้างทางเศรษฐกิจ / รายได้ประชากรและประชาชนในเขตเทศบาล ตำบลด่านเกวียน จะมีกลุ่มอาชีพใหญ่ ๆ 3 กลุ่ม คือ กลุ่มที่ประกอบอาชีพเกี่ยวกับเครื่องปั้นดินเผา กลุ่มผู้ประกอบอาชีพเกษตรกรรม และกลุ่มผู้ประกอบการค้าขายต่าง ๆ (เทศบาลตำบลด่านเกวียน, 2554) จำนวณอาคารร้านค้าในเขตพื้นที่เทศบาลด่านเกวียน 1. ร้านจำหน่ายเครื่องปั้นดินเผา 245 ร้าน 2. ร้านขายอาหาร,แผงลอย 50 ร้าน 3. ร้านขายของชำ 135 ร้าน 4. ร้านขายอุปกรณ์ไฟฟ้า 7 ร้าน

47 5. ร้านขายอุปกรณ์ทางการเกษตร 5 ร้าน 6. ร้านตัดเย็บเสื้อผ้า 7 ร้าน 7. ร้านเสริมสวย 30 ร้าน 8. อู่ซ่อมรถ 16 ร้าน 9. โรงสี 6 โรง 10. โรงงานดินเผา 65 โรง 11. โรงกลึง 3 โรง 12. ร้านขายวัสดุก่อสร้าง 5 ร้าน 13. โกดังเก็บยางรถยนต์ - โรง 14. โรงงานผลิตซอส 1 โรง 15. ร้านรับซื้อของเก่า 3 ร้าน 16. ฟาร์มหมู 1 ฟาร์ม 17. ร้านซ่อมจักรยานยนต์ 11 ร้าน 18. คาราโอเกะ 1 ร้าน 19. ปั๊มน้ำมัน 3 แห่ง 20. ร้านขายยางรถยนต์ 3 แห่ง 2.3.2.2 การท่องเที่ยว หมู่บ้านเครื่องปั้นดินเผาตำบลด่านเกวียน ตังอยู่ที่ตำบลด่าน เกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา เป็นหมู่บ้านที่ผลิตเครื่องปั้นดินเผาที่มีชื่อเสียงแห่งหนึ่ง โดยเมื่อผลิตแล้ว ชาวบ้านด่านเกวียนก็จะนำผลิตภัณฑ์ออกมาวางจำหน่าย อีกทั้งที่หมู่บ้านด่านเกวียน ก็เป็นอีกหนึ่งสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจเป็นอย่างมาก และเนื่องจากเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน มี ความแข็งแกร่ง ทนทาน และมีรูปแบบหลากหลาย มีสีสันสวยงามแปลกตาไม่เหมือนดินที่อื่น ที่เรียก กันว่า Stone Ware คุณสมบัตรมีความเหนียวสูงมาก ซึ่งแตกต่างจากเครื่องปั้นดินเผาพื้นที่อื่น ทำให้ เป็นที่สนใจของผู้ที่สนใจและนักท่องเที่ยวทั้งในประเทศและต่างประเทศ (แผนพัฒนาท้องถิ่นเทศบ่ล ตำบลด่านเกวียน,พ.ศ.2566 – 2570, 9) 2.3.2.3 อุตสาหกรรม ประชาชนในเขตเทศบาลตำบลด่านเกวียน จะประกอบอาชีพ เกี่ยวกับเครื่องปั้นดินเผาเป็นหลัก ซึ่งจะเป็นอุตสาหกรรมในครัวเรือนเป็นส่วนใหญ่ และมี อุตสาหกรรมมันสำประหลัง(แผนพัฒนาท้องถิ่นเทศบ่ลตำบลด่านเกวียน,พ.ศ.2566 – 2570, 9) 2.3.2.4 การพาณิชย์และกลุ่มอาชีพ เทศบาลตำบลด่านเกวียนจะมีการค้าขายเกี่ยวกับ การผลิตเครื่องปั้นดินเผาเป็นส่วนมากสามารถทำรายได้ให้แก่ประชาชนมากพอสมควร ประชาชนส่วน

48 ใหญ่ประกอบอาชีพทำเครื่องปันดินเผา หินทราย และเกษตรกรรม(แผนพัฒนาท้องถิ่นเทศบ่ลตำบล ด่านเกวียน,พ.ศ.2566 – 2570, 9) โดยจากที่กล่าวไปข้างต้นอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา แห่งนี้นอกจากจะเป็นพื้นที่ที่สร้างรายได้ให้กับประชาชนในพื้นที่ ดังกล่าวแล้ว ยังเป็นแหล่งเศรษฐกิจและแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญสำหรับ จังหวัดนครราชสีมาอีกด้วย 2.4 เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน 2.4.1 ความหมายและความเป็นมาของเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ประเทศไทยเป็นชาติที่มีศิลปะและวัฒนธรรมที่ยาวนานอีกประเทศหนึ่งในภูมิภาค เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยปรากฏให้เห็นเด่นชัดเป็นหลักฐานทั้งที่เป็นโบราณสถานและโบราณวัตถุ อันเป็นงานศิลป์ที่ประณีตวิจิตรบรรจงจำนวนมาก ที่ผ่านการคิดค้น สร้างสรรค์ ประดิษฐ์ขึ้น ด้วย ความเพียรพยายาม และสืบต่อกันมาเป็นเวลานานหลายร้อยปี หลายพันปี โดยเครื่องปั้นดินเผาของ ไทยก็เป็นงานที่จัดว่าเป็นประณีตศิลป์ของไทยที่มีลักษณะเฉพาะตัวอีกงานหนึ่งเช่นกัน งานเครื่องปั้นดินเผาของไทยที่เก่าแก่ที่สุด ได้แก่ ที่ถ้ำผี จังหวัดแม่ฮ่องสอน เป็น ภาชนะดินเผา เนื้อดิน (earthenware pottery) ตกแต่งผิวด้วยการกดประทับเป็นลายเชือกทาบและ ลายตาข่าย รวมทั้งการขัดมันและปั้นแปะ อายุประมาณ 8,400 ปี (Gorman, C., 1970, np ; อ้างถึง ใน ธนิก เสิศชาญฤทธ์, 2550, 39) และแหล่งวัฒนธรรมบ้านเชียง อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี สันนิษฐานได้ว่ามีอายุประมาณ 6,000 ปีเศษมาแล้ว ในสมัยก่อนประวัติศาสตร์โดยในยุคสมัยนั้น เครื่องปั้นดินเผาเป็นเพียงภาชนะดินเผาทั่วไป บนเครื่องปั้นดินเผาจะมีลวดลายสีแดงทับลงไป สีที่ใช้ คือสีดิน มีการใช้วัสดุธรรมชาติ เช่น เปลือกหอย เชือก หรือไม้แหลม ทำลวดลายบนผิวภาชนะ ความ ประณีตของลวดลาย สีสัน และกระบวนการผลิตมีเพิ่มมากขึ้นและซับซ้อนขึ้น จนกระทั่งมีภาชนะ เครื่องปั้นดินเผาที่มีสีหลากหลาย รูปทรงแตกต่าง สวยงามเหมาะสำหรับการใช้งานและเป็นของ ชำร่วย ของประดับตกแต่ง ซึ่งผลิตภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาที่มีเอกลักษณ์แห่งความสวยงามประณีต วิจิตรบรรจงชนิดหนึ่งก็คือ “เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ” เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน (Dan Kwian Pottery) หมายถึง เครื่องปั้นดินเผาชนิดไม่ เคลือบ ที่ทำการเผาด้วยอุณหภูมิสูง เมื่อเผาแล้วมีสีของดินตามธรรมชาติ มันเงา เนื้อดินมีความแข็งแกร่ง ทนนาน เมื่อเคาะจะมีเสียงดังกังวาน ไม่แตกร้าว หากเป็นภาชนะบรรจุน้ำไม่รั่วซึม ซึ่งผลิตตามกรรมวิธีการ

49 ผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนที่เป็นเอกลักษณ์สืบทอดต่อกันมาของชาวบ้านในเขตพื้นที่ตำบลด่าน เกวียน ตำบลท่าจะหลุง ตำบลท่าอ่าง และตำบลละลมใหม่พัฒนา ของอำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา มีการบันทึกไว้ว่าเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ของประเทศไทยในระยะแรกในการผลิต เครื่องปั้นดินเผาในภาคอีสานนั้น ทำกันมานานแล้วตั้งแต่สมัยโบราณ การค้นพบ เครื่องปั้นดินเผาที่มี อายุมากกว่า 4-5 พันปีที่บ้านเชียง จังหวัดอุดรธานี เป็นหลักฐานที่สำคัญที่ยืนยันว่า มีการผลิต เครื่องปั้นดินเผามาแต่ครั้งโบราณ นอกจากนี้ยังมีการค้นพบพื้นที่ที่มีการทำเครื่องปั้นดินเผาอีก หลาย แห่งในภาคอีสาน ดังที่จาตุรงค์ บุญทันใจและคณะ ได้เสนอแผนที่สรุปที่ตั้งของการผลิต เครื่องปั้นดินเผาของภาคอีสาน ในการประชุมวิชาการเรื่องเมืองและชุมชนโบราณในภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ นอกจากนี้ จาตุรงค์ บุญทันใจ และคณะยังได้นำเสนอในบทความว่า ถ้านำเอา ข้อมูล เกี่ยวกับเทคโนโลยีเซรามิค ที่ค้นพบในภาคอีสานไปเทียบกับภาคอื่นของประเทศไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ภาคเหนือแล้วจะพบว่า ในภาคอีสานมีเทคโนโลยีที่เทียบเท่าได้เท่าของภาคเหนือ แต่ในปัจจุบัน การผลิต เครื่องปั้นดินเผาเคลือบในภาคอีสาน แทบจะไม่มีเลย ยกเว้นที่ด่านเกวียน นครราชสีมา ในขณะที่ทาง ภาคเหนือมีการผลิตเครื่องปั้นดินเผาเคลือบ เพื่อส่งไปขายทั้งในและนอก ประเทศอย่างกว้างขวาง รวมทั้ง ช่วยในการดึงดูดให้นักท่องเที่ยวสนใจไปเที่ยวภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ (จาตุรงค์ บุญทันใจและคณะ 2525, 262) ชาญศักดิ์ เริ่มรักษ์(2551, 29) กล่าวไว้ว่าความนิยมในปั้นดินเผาด่านเกวียนกล่าวได้ ว่าปัจจุบันนี้ เมื่อพูดถึงเครื่องปั้นดินเผาในอีสาน ก็ต้องพูดถึงด่านเกวียน ซึ่งเป็นที่ รู้จักกันทั้งใน ประเทศและต่างประเทศ การศึกษาข้อมูลพื้นฐานของบ้านด่านเกวียน จึงเปรียบเสมือนการ ศึกษา ข้อมูลพื้นฐานแหล่งการทำเครื่องปั้นดินเผาที่สำคัญที่สุดของอีสานในปัจจุบัน อีกทั้งด่านเกวียนมีสิ่ง วิเศษสุดสำหรับคนชอบการตกแต่งและชอบของสวยงามคือมี เครื่องปั้นดินเผาซึ่งออกแบบและสร้าง ขึ้นมาอย่างไม่เป็นรองแหล่งผลิตใด คุณสมบัติเด่นของเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนคือความแกร่งทน ถ้าลองเคาะดูจะมีเสียงดัง กังวานเหมือนเคาะโลหะที่เป็นเช่นนี้เนื่องจากการใช้ดินริมแม่น้ำมูล ซึ่งมีแร่ เหล็กผสมอยู่มากมาเป็นส่วนประกอบในการผลิตเมื่อผ่านขั้นตอนการเผา แร่เหล็กและธาตุอื่น ๆ ซึ่ง เป็นส่วนผสมจะ หลอมละลายให้ความแกร่งอีกทั้งยังเคลือบผิวให้ความมันเงาและสีสวยแก่ เครื่องปั้นดินเผา สำหรับ ซึ่งจัดว่าสวยน่าทึ่งมากก็คือ สีแดงเลือดปลาไหล เมื่อผนวกกับการออกแบบ อย่างความคิดไม่เคย ย่ำอยู่กับที่ พัฒนาการด้านการผลิตและความใส่ใจต่อทุกขั้นตอนเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียนจึงเป็น สิ่งที่ชื่นชอบของคนที่ชอบการตกแต่งและชอบของสวยงามที่ต้องการสรร หามา

50 ครอบครอง ด่าน เกวียนมีชื่อเสียงเลื่องลือด้านผลงานเครื่องปั้นดินเผาขนาดใหญ่ แต่ในขณะเดียวกันก็ มี เครื่องปั้นดินเผาขนาดต่างๆ นานประเภทและรูปแบบไว้ให้เลือกไม่ว่าจะเป็นของประดับของที่ ระลึกราคาไม่กี่บาทไปจนถึงของตกแต่งทั้งภายในและภายนอกอาคารนับแสน และบ้านด่านเกวียน ยังให้ชมสินค้าเชิงสาธิต ชมกระบวนการสร้างสรรค์เครื่องปั้นดินเผา ชมบ้านสาธิต 5 บ้าน คือ บ้าน นกยูง บ้านกระถาง บ้านปลา บ้านโคมไฟ และบ้านหอยแล้วชมสิ่งเกี่ยวเนื่องกับเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน อาทิ ซุ้มประตูรูปแป้ เตาหลอมใจ เอกลักษณ์ของแต่ละบ้านยังมีเอกลักษณ์ของลวดลายและ ความน่าสนใจที่แตกต่างกันอีกด้วย อาทิ บ้านนกยูง ผู้มีหัวใจรักศิลปะย่อมจะชื่นชมความงดงามแห่งรูปโครงลีลาของนกยูงที่ ด่านเกวียนความ งดงามนั้นได้ถูกถ่ายทอดให้เป็นเครื่องปั้นดินเผาหลายรูปแบบจะเป็นความสวยงาม อย่างมยุรารำแพน สวยอ่อนช้อยอย่างนกยูงเยื้องย่าง สวยเรียบหากลึกซึ้งอย่างนกยูงยามยืนสงบนิ่ง หรือความ สวยอีกหลายลักษณะที่ชาวด่านเกวียนได้ตั้งใจสร้างสรรค์อย่างสุดฝีมือ บ้านกระถาง รูปทรงและขนาดคือองค์ประกอบซึ่งสร้างความน่าสนใจให้กระถางดิน เผาแต่ละใบ ลวดลายหรือความเรียบเกลี้ยงไร้ลวดลายคือเสน่ห์ ผิวจะเป็นเงาวาววามหรือจะเป็นผิว ด้านคือความ ลึกซึ้ง ชาวด่านเกวียนจะตระหนักและแยกแยะสิ่งเหล่านี้ กระถางดิน เผาของด่าน เกวียนไม่เคยขาดความน่าสนใจเสน่ห์ความลึกซึ้ง บ้านหอย ที่ด่านเกวียนเครื่องปั้นดินเผารูป เปลือกหอยมีแบบจำลองธรรมชาติและ แบบที่สร้างขึ้นมาจากจิตนาการของคนเราถ้าอยากได้ เครื่องปั้นดินเผารูปกบเกาะแน่นอยู่บนเปลือก หอยด่านเกวียนก็มีให้เลือก เมื่อได้เห็นและได้แตะนิ้ว สัมผัสเปลือกหอยจากฝีมือชาวด่านเกวียนแล้ว หลายคนอาจจะพิศวงว่า พัดเปลือกหอยมาจาก ส่วนใดของทะเลขึ้นมาด่านเกวียน บ้านปลา ชาวด่านเกวียนจะ บอกตนเองเช่นนั้นแล้วประสานความรู้สึกเข้ากับใจรัก และฝีมือ ที่ด่านเกวียนปลาซึ่งสร้างสรรค์ ขึ้นมาจึงเป็นทั้งเครื่องปั้นดินเผาและการจำลองธรรมชาติได้ อย่างมีศิลปะ บ้านโคมไฟ ระหว่างเนื้อดินเผามีช่องแยกหรือรอยเจาะเพื่อให้ความสว่างของแสงออก มาแล้วเปลวไฟก็ เต้นสวยอยู่ภายในสีและผิวของเนื้อดินเผา จะประดิษฐ์ขึ้นจากวัสดุใดโคมไฟก็น่าปลื้ม เสมอสำหรับ ผู้คนซื้อชื่อว่า โคมไฟเติมความมีชีวิตให้ทุกสถานที่และเมื่อยิ่งเป็นโคมไฟในทั้งนี้ เครื่องปั้นดินเผาที่ทำขึ้นที่ด่านเกวียนได้รับเลือกให้เป็นหมู่บ้านท่องเที่ยว otop (otop tourism village) จึงเป็นที่ไว้วางใจได้เกี่ยวกับ คุณภาพของสินค้าและมาตรฐานของการบริการ

51 2.3.2 การผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน กรรมวิธีการผลิต หรือการขึ้นรูปผลิตภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน มีความสำคัญ อย่างยิ่ง ผู้ผลิตต้องมีความชำนาญ มีความรู้ความสามารถ เข้าใจในเทคนิคต่าง ๆ อย่างเพียงพอ ใน การผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน แต่ละชนิด รวมไปถึงอุปกรณ์ และเครื่องมือต่าง ๆ ที่ช่วยในการ ผลิต กระบวนการผลิตจนได้เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน หมู่บ้านทำเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนใน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา มีการถ่ายทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นจากรุ่นสู่รุ่นมานานกว่าร้อย ปี ปัจจุบันนอกจากเป็นทั้งแหล่งผลิตและจำหน่ายเครื่องปั้นดินเผาแล้ว ยังเป็นแหล่งเรียนรู้ด้าน งานหัตถกรรมเครื่องปั้นดินเผาที่สำคัญแห่งหนึ่งในภาคอีสาน ปัจจุบันชุมชนเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียน สามารถผลิตสินค้าได้หลากหลายประเภท อาทิ เครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน เครื่องใช้ ทางการเกษตร ของตกแต่งบ้านและสวน รวมทั้งเครื่องประดับ โดยรูปแบบการผลิตยังคง เอกลักษณ์ทางภูมิปัญญาท้องถิ่นของด่านเกวียนเอาไว้อย่างชัดเจน ทั้งวัตถุดิบที่นำมาใช้ผลิต การปั้น การตกแต่งลวดลาย และการเผาให้ได้ผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพดี คุณสมบัติพิเศษของเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ในการทำเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนต้อง อาศัยความพิถีพิถันมาตั้งแต่การเลือกสรรวัตถุดิบ ซึ่งต้องใช้ดินในพื้นที่เท่านั้น เพราะเป็นดินเหนียวเนื้อ ละเอียดคุณภาพดี มีสีแดงและสีน้ำตาลดำ โดยมักขุดขึ้นมาจากบริเวณที่เรียกว่า “กุด” ซึ่งเป็นบริเวณแนว กัดเซาะของริมฝั่งแม่น้ำ มีแร่ธาตุต่างๆ โดยเฉพาะแร่เหล็กสะสมอยู่ในเนื้อดินค่อนข้างมาก และด้วยความ ละเอียดของเนื้อดินจึงทำให้ง่ายต่อการปั้นขึ้นรูป ไม่บิดเบี้ยวและทนทานต่อการเผาในอุณหภูมิสูง เมื่อนำ ดินด่านเกวียนมาเผาในอุณหภูมิสูง พบว่าแร่เหล็กที่สะสมอยู่ในเนื้อดินจะเกิดการหลอมละลายแล้วมา เคลือบชั้นผิวจนทำให้เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนมีเอกลักษณ์พิเศษเป็นสีต่างๆ ทั้งสีดำ สีน้ำตาลแดง หรือ สีสัมฤทธิ์ ที่มีความมันวาว และคงทนต่อการนำมาใช้งาน เมื่อเคาะจะมีเสียงดังกังวาน ทั้งนี้ การที่จะเผา ผลิตภัณฑ์ให้ได้เป็นสีต่างๆ นั้น ขึ้นอยู่กับอุณหภูมิที่ใช้ในการเผา โดยหากเผาที่อุณหภูมิ 900-1,100 องศา เซลเซียส เนื้อดินจะให้สีน้ำตาลอ่อนจนถึงสีน้ำตาลเข้ม และถ้าใช้อุณหภูมิมากกว่า 1,200 องศา เซลเซียส ก็จะให้สีน้ำตาลแดงเข้มคล้ายกับเลือดปลาไหล ซึ่งการเผาด้วยอุณหภูมิที่สูงขึ้น จะยิ่ง ทำให้ผลิตภัณฑ์มีสีเข้ม มีความมันวาว และเนื้อผิวราบเรียบมากกว่าการเผาด้วยอุณหภูมิที่ต่ำ กว่าการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนในปัจจุบัน ส่วนมากจะเป็นงานปั้นเครื่องใช้ หรือของ ตกแต่งต่าง ๆ มีผู้ประกอบการเพียงไม่กี่รายที่ผลิตเครื่องประดับจากดินเผา ประเภทสร้อยคอ ต่างหู เข็มกลัด และกำไลข้อมือในลักษณะของการร้อยลูกปัดแบบต่างๆ อาทิ สี่เหลี่ยมข้าว

52 หลามตัด ทรงกลม ทรงกระบอก ครึ่งวงกลม ธรรมจักร และสี่เหลี่ยมคางหมู เข้าไว้ด้วยกัน ถือ ว่าเป็นเอกลักษณ์อย่างยิ่งของเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน(“ศูนย์ข้อมูลอัญมณีและเครื่องประดับ สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน)”) 2.3.3 เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมาเป็นแหล่งผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน แบบโบราณเป็นแหล่ง ผลิตและส่งออกเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ที่สำคัญระดับประเทศ เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ของ จังหวัดนครราชสีมา ชุมชนซึ่งเป็นแหล่งผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนที่รู้จักกันแพร่หลายกันทั่วไปใน ปัจจุบัน ประกอบด้วยหมู่บ้านซึ่งอยู่ใกล้ทางหลวงหมายเลข 224 สายนครราชสีมา-โชคชัย ในพื้นที่เขต ปกครอง ของตำบลท่าอ่าง อำเภอโชคชัย อยู่ห่างจากตัวเมืองนครราชสีมาไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ประมาณ15 กิโลเมตร บริเวณที่เป็นกลุ่มร้านค้าประมาณ 8 ร้าน ตั้งเรียงรายอยู่สองข้างทางหลวง อยู่ ทางด้าน ตะวันตกมากกว่าทางตะวันออก ร้านค้าที่อยู่ติดทางหลวงนี้เป็นบริเวณที่นักท่องเที่ยวรู้จักกันดี มีทั้งส่วนที่ แสดงและขายผลิตภัณฑ์กลางแจ้งและในอาคารร้านค้า บางร้านเช่น ดินดำ ไทยอิ่ม จง ประเสริฐ อำแดง มีโรงงานผลิต อยู่ถัดไปในบริเวณด้านหลังของส่วนที่แสดงและขายผลิตภัณฑ์ แต่บาง ร้าน เช่น ดินดำ เป็นเฉพาะที่แสดงและขายผลิตภัณฑ์ ส่วนที่เป็นโรงงานอยู่ในหมู่บ้าน ซึ่งอยู่ห่างจาก ทางหลวงเข้าไป มีทั้ง ด้านตะวันตก ได้แก่ บ้านป่าบง (หมู่ที่ 13) และด้านตะวันออกอีกหลายหมู่บ้าน ได้แก่ บ้านด่านเกวียน (หมู่ที่ 8 และ หมู่ที่ 9) บ้านโนนม่วง (หมู่ที่ 10) บ้านตูม (หมู่ที่ 12) และบ้านด่าน ชัย ซึ่งแยกการ ปกครองจากบ้านด่านเกวียนหมู่ที่ 9 เป็นหมู่ที่ 15 เมื่อ พ.ศ. 2530 จึงกล่าวได้ว่าแหล่ง ผลิตเครื่องปั้น ดินเผาด่านเกวียน ไม่ได้อยู่เฉพาะบ้านด่านเกวียนเท่านั้น แต่อยู่ในหลายหมู่บ้านของ ตำบลท่าอ่าง อำเภอ โชคชัย และหมู่บ้านเหล่านี้ก็มีการผลิตมาตั้งแต่ครั้งดั้งเดิม ในบริเวณบ้านด่าน เกวียนเป็นแหล่ง ที่มีการผลิตและจำหน่ายแพร่หลายมากกว่าหมู่บ้านอื่นจนชื่อ "ด่านเกวียน" กลายเป็น เอกลักษณ์ของ เครื่องปั้นดินเผาจากทุกหมู่บ้านในตำบลท่าอ่าง คำว่า "ท่าอ่าง" ซึ่งเป็นชื่อของตำบลนั้น ใช้ตามชื่อแหล่งชุมชน ซึ่งเป็นหมู่บ้านขนาดใหญ่ อยู่ทางใต้ของชุมชนหมู่บ้านด่านเกวียน (หมู่ที่ 8,9 และ 15) ประกอบด้วย 3 หมู่บ้านคือ หมู่ที่ 3,4 และ 6 เชื่อกันว่าเป็นชื่อที่ใช้เรียกชุมชนที่อยู่ในเส้นทาง ที่พ่อค้าใช้เดินทางไปค้าขายในจังหวัดต่าง ๆ ของ ภาคกลาง ด้วยการไล่ต้อนสัตว์ และใช้พาหนะนำ สิ่งของต่าง ๆ ไป รวมทั้งสินค้าที่เป็นผลผลิตของคน ในชุมชนนี้ด้วย ประชาชนในท้องที่นี้มีฝีมือในการ

53 ปั้นโอ่ง ปั้นอ่าง ไว้ใช้ในครัวเรือนและส่งไปขายนอก ท้องถิ่น คำว่า "ท่าอ่าง จึงเป็นชื่อของชุมชนที่ ประชาชนส่วนใหญ่มีฝีมือในการทำโอ่ง อ่าง (ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดนครราชสีมา,4) ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ส่งเสริมให้ประชาชนในชุมชน นี้ มีการปั้นโอ่ง ปั้นอ่างมากขึ้น ประกอบกับท้องที่นี้เป็นด่านที่จะเข้าสู่ตัวเมืองนครราชสีมา โอ่ง อ่าง ที่ ปั้นขึ้นสามารถขายได้สะดวก มีเรื่องเล่าว่า สมัยโบราณมีพ่อค้าต่างเมืองได้นำสินค้าบรรทุกเกวียนไป ขายยัง จังหวัดในภาคกลาง ได้เดินทางมาแล้วพักอาศัยที่ท่าอ่าง ซึ่งต่อมาภายหลังจึงเรียกว่า "ด่าน เกวียน" เขต สุขาภิบาลด่านเกวียนในปัจจุบันนี้ประกอบด้วยชุมชน 2 กลุ่มคือ ชุมชนบ้านด่านเกวียน และชุมชนบ้าน ท่าอ่าง ปัจจุบันการปั้นโอ่ง ปั้นอ่างก็ยังดำเนินอยู่แม้ว่าจะได้รับการพัฒนาแนวคิดใหม่ ๆ เข้ามา แล้วก็ตาม ลักษณะเครื่องปั้นดินเผาของท่าอ่างนี้ยังคงรูปลักษณะเก่า ๆ ไว้ให้ดูอีกมาก และยัง ถือได้ว่า เครื่องปั้นดินเผาของบ้านด่านเกวียน ตำบลท่าอ่างนี้ เป็นที่เชิดหน้าชูตาของชาวนครราชสีมา เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ทำให้ "ด่านเกวียน" เป็นจุดท่องเที่ยวที่สำคัญจุดหนึ่งของ ภาค อีสาน โครงการแผนหลักพัฒนาการท่องเที่ยวของจังหวัดนครราชสีมา การท่องเที่ยวแห่งประเทศ ไทย ได้ กำหนดผังพัฒนาชุมชนบริเวณนี้ไว้ตั้งแต่ พ.ศ. 2529 โดยเฉพาะบริเวณที่ได้จัดตั้งเป็นสุขาภิบาล ด่าน - เกวียน ใน พ.ศ. 2527 ได้กำหนดผังการใช้ที่ดินตลอดการวางแผนก่อสร้างสาธารณูปโภคต่าง ๆ เพื่อ รองรับการขยายตัวของชุมชนในอนาคต(ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดนครราชสีมา, 5) 2.5 งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง จากการทบทวนงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการจัดการโลจิสติกส์และงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรม ของโลจิสติกส์ พบว่ามีการศึกษาเกี่ยวกับอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผา ตำบลด่าน อำเภอโชคชัย จังหวัด นครราชสีมา ดังต่อไปนี้ ศึกษากลยุทธ์การสื่อสารการตลาดที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจผลิตภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา 2) ศึกษาระดับการรับรู้ของกลยุทธ์การสื่อสารการตลาดการรับรู้ ภาพลักษณ์ผลิตภัณฑ์ และการรับรู้การเลือกสรรผลิตภัณฑ์ ของผลิตภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน อำเภอโชคชัยจังหวัดนครราชสีมา 3) ศึกษาความสัมพันธ์เชิงสาเหตุระหว่างกลยุทธ์การสื่อสาร การตลาดการรับรู้ภาพลักษณ์ผลิตภัณฑ์และการรับรู้การเลือกสรรผลิตภัณฑ์ ของผลิตภัณฑ์ เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา และ 4) กำหนดกลยุทธ์การสื่อสาร การตลาดสำหรับผลิตภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ชุมชนวิจัย มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมาปีที่ 16ฉบับที่2(เมษายน–มิถุนายน2565)1553.การส่งเสริมการผลิต

54 และจำหน่ายผลิตภัณฑ์ เพื่อเป็นการโฆษณา และการประชาสัมพันธ์ผลิตภัณฑ์ได้แก่ การจัดตั้งศูนย์ การเรียนรู้เกี่ยวกับเครื่องปั้นดินเผา การเปิดสอนโดยให้ผู้สนใจลงทะเบียนเรียนรายวิชาเครื่องปั้นกับผู้ ประกอบธุรกิจ การส่งเสริมการจดสิทธิบัตรผลิตภัณฑ์ การส่งเสริมการจัดแสดงสินค้า และการ สนับสนุนงบประมาณเข้าร่วมงานจัดแสดงสินค้าและพัฒนาออกแบบผลิตภัณฑ์ โดยหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน สถาบันการศึกษา และผู้ประกอบธุรกิจ ดังตัวอย่างการสัมภาษณ์“หากมองในภาพของ การส่งเสริมจากหน่วยงานภาครัฐ จะเห็นได้ว่า เทศบาลตำบลด่านเกวียน เป็นหน่วยงานที่อยู่ใกล้ชิด กับกลุ่มผู้ประกอบการในพื้นที่จึงมีการส่งเสริมและสนับสนุนด้านทุนการอบรมเพิ่มพูนความรู้ มีการ ร่วมมือกันกับหลายภาคส่วนรวมถึงผู้เชี่ยวชาญในพื้นที่เข้ามาช่วยออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์อย่าง ต่อเนื่อง ซึ่งก็ได้รับความร่วมมือเป็นอย่างดีเสมอมา ”(TA05, Interview,February 13, 2022) ส่งเสริมช่องทางการตลาดทางตรง โดยจัดกิจกรรมอบรมการผลิตที่เน้นกระบวนการผลิตปั้น มือแบบดั้งเดิม ด้วยวัตถุดิบจากธรรมชาติ และการขายโดยใช้พนักงานนำเสนอขายให้ตรงกับความ ต้องการของลูกค้าทางหน้าร้าน และทางสื่อโซเชียลมีเดีย (Social media) อาทิเช่น การไลฟ์สดผ่าน Facebook ของผู้ประกอบธุรกิจและให้พนักงานประจำร้านอธิบายตัวผลิตภัณฑ์ผ่าน Lineหรือทาง โทรศัพท์ เป็นต้นดังตัวอย่างการสัมภาษณ์“...ทางเรามีจุดแข็งด้านการผลิตโดยเฉพาะงานที่ยาก ซึ่ง ขายผ่านช่องทางเพจทางไลน์ และการสร้างการรับรู้ผลิตภัณฑ์ของเราผ่านการถ่ายวิดีโอในขณะสาธิต การผลิตผ่านการไลฟ์สดทางFacebookของเพจ ทำให้ลูกค้าได้รับรู้กระบวนการผลิตที่เราปั้นด้วยมือ ”(TA01, Interview,January 29, 2022) การพัฒนาบรรจุภัณฑ์เครื่องประดับดินเผาด่านเกวียนเพื่อสร้างเอกลักษณ์ และส่งเสริมการ ขายการพัฒนาบรรจุภัณฑ์เครื่องประดับดินเผาด่านเกวียนเพื่อสร้างเอกลักษณ์และส่งเสริมการขายนี้มี วัตถุประสงค์ในการวิจัย 2 ประการคือ 1) เพื่อศึกษารูปแบบและพัฒนาการของบรรจุภัณฑ์กลุ่มสินค้า เครื่องประดับดินเผา ด่านเกวียนสำหรับใช้เป็นแนวทางในการออกแบบบรรจุภัณฑ์ 2) เพื่อพัฒนาตรา สัญลักษณ์และบรรจุภัณฑ์สำหรับผลติ ภัณฑ์ เครื่องประดับดินเผาด่านเกวียนให้มีเอกลักษณ์และ คุณลักษณะในการส่งเสริมการขาย ใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมเป็น หลัก ซึ่งมี การเลือกประชากรกลุ่มตัวอย่างหลักแบบเจาะจงคือกลุ่มผู้ประกอบการเครื่องประดับดินเผาด่าน เกวียน ตำบล ด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ผลการวิจัย มีดังนี้ รูปแบบและ พัฒนาการของบรรจุภัณฑ์ของกลุ่มเครื่อง ประดับดินเผาด่านเกวียนในอดีต ใช้บรรจุภัณฑ์จำพวก กระดาษห่อ และถุงพลาสติกเพื่อปกป้องสินค้าตามความจำเป็นและ สะดวกในการขายโดยไม่คำนึงถึง ความสวยงามหรือการสื่อสารถึงเอกลักษณ์ของกลุ่ม ซึ่งได้มีการพัฒนารูปแบบบรรจุภัณฑ์ เครื่องประดับแบบชุดหนึ่งครั้งที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน แต่ยังมีคุณสมบัติไม่เพียงพอกับมาตรฐานบรรจุภัณฑ์ เพื่อขอยกระดับสินค้า เป็น OTOP 5 ดาว โดยปัญหาและอุปสรรคหลักของกลุ่มคือทุนการผลิตบรรจุ ภัณฑ์ที่จำกัด และขาดความรู้ความเข้าใจใน การพัฒนาการออกแบบตราสัญลักษณ์และบรรจุภัณฑ์ที่

55 ได้มาตรฐานเพื่อสร้างเอกลักษณ์และส่งเสริมการขาย ในด้านการ พัฒนาตราสัญลักษณ์และบรรจุ ภัณฑ์ให้มีเอกลักษณ์และคุณลักษณะในการส่งเสริมการขาย โดยใช้วิธีปฏิบัติการแบบมีส่วน ร่วมจาก การจัดเวทีประชาคม เพื่อวิเคราะห์และแสวงหาแนวทางในการออกแบบ ซึ่งผลที่ได้แบ่งออกเป็น 2 ส่วนได้แก่ 1) การออกแบบตราสัญลักษณ์จากความต้องการของกลุ่ม ซึ่งต้องการสื่อถึงเครื่องประดับ ดินเผาด่านเกวียนให้ชัดเจนยิ่งขึ้น โดยใช้ลักษณะของสร้อยและลูกปัดเพื่อการสื่อสาร โดยตัดทอน รูปแบบให้ดูทันสมัยและสื่อถึงความเป็นสินค้าที่ทำด้วย มือ มีการจัดวางในรูปแบบภาษาไทยและ ภาษาอังกฤษ 2) การออกแบบบรรจุภัณฑ์ของกลุ่มมีความต้องการรูปแบบบรรจุ ภัณฑ์แบบซองและ แบบกล่องที่ตอบสนองความต้องการปกป้องให้ผลิตภัณฑ์มีการคงรูปสวยงาม ช่วยในการรวมหน่วย และ สามารถป้องกันฝุ่นตลอดจนโชว์สินค้า และสามารถพกพาใส่กระเป๋าเดินทางและแขวนโชว์ได้ อย่างสะดวก แบ่งออกเป็น 3 รูปแบบ ได้แก่ ซองพลาสติกใส่กระดาษแขวน กล่องแบบ ปลอกเลื่อน และแบบบรรจุภัณฑ์หลังการขายที่เป็นหม้อ ดินเผาขนาดเล็กเพื่อสื่อถึงการจำลองกรรมวิธีในการผลิต เครื่องประดับดินเผา มีการสื่อสารข้อมูลทั้งภาษาไทยและ ภาษาอังกฤษ เน้นการพิมพ์ลงกระดาษรักษ์ โลก ซึ่งมีสีนํ้า ตาลอ่อนเพื่อลดต้นทุนการพิมพ์สี โครงสร้างบรรจุภัณฑ์สามารถประกอบและขึ้นรูป ด้วยมือได้ง่ายช่วยลดต้นทุน การผลิต เพื่อให้สอดคล้องกับศักยภาพและทรัพยากรของ กลุ่มได้ดียิ่งขึ้น ผลความพึงพอใจต่อรูปแบบบรรจุภัณฑ์ที่ พัฒนาขึ้นจากตัวแทนกลุ่มผู้ประกอบการ และตัวแทนผู้ บริโภค พบว่าตัวแทนกลุ่มมีความพึงพอใจในความเหมาะ สมด้านเนื้อหาที่นำเสนอ ความสวยงาม และประโยชน์ด้าน การใช้งานบรรจุภัณฑ์เป็นอย่างมาก โดยแสดงความคิดเห็น เพิ่มเติมในส่วนของ ความพึงพอใจรูปแบบการจัดวางกราฟิก ว่ามีความเรียบง่าย ดูแล้วสบายตา และไม่แข่งกับลวดลาย ของผลิตภัณฑ์ ทำให้สื่อถึงเอกลักษณ์ของผลิตภัณฑ์ที่มา จากธรรมชาติได้อย่างลงตัว

56 2.6 ทฤษฎีและกรอบแนวความคิดของการวิจัย ภาพที่ 2.1 ทฤษฎีและกรอบแนวคิดของการวิจัย ปัจจัยพื้นฐาน 1. ได้รับการส่งเสริมจากภาครัฐ (แผนยุทธศาสตร์ การพัฒนาระบบโลจิสติกส์ของประเทศไทย ปี พ.ศ. 2566-2570) 2. นโยบายของมหาวิทยาลัย (การบริการวิชาการ พื้นที่จังหวัดนครราชสีมา) 3. ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัด นครราชสีมา เป็นแหล่งฟื้นฟูเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน และเป็นแหล่งผลิตที่มีชื่อเสียง กระบวนการ 1. ศึกษาการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา 2. วิเคราะห์ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ของ อุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัด นครราชสีมา 3. ประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ของ อุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัด นครราชสีมา ผลผลิต 1. วิธีการจัดการโลจิสติกส์ฯ 2. ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ฯ 3. ศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ฯ ของอุตสาหกรรม ผลิตเครื่องเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่าน เกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา การใช้ประโยชน์ สถานประกอบการ องค์การภาครัฐและภาคเอกชน มีองค์ ความรู้ความเข้าใจและเห็นความสำคัญทางด้านโลจิสติกส์ แนวคิด 1. การจัดการโลจิสติกส์ประกอบด้วยกิจกรรม 15 ด้าน ได้แก่ 1) งานบริการลูกค้า 2) การวางแผนเกี่ยวกับ ตำแหน่งที่ตั้งของอาคารโรงงาน คลังสินค้า 3) การ พยากรณ์และการวางแผนอุปสงค์ 4) การจัดซื้อจัดหา 5) การจัดการสินค้าคงคลัง 6) การจัดการวัตถุดิบ 7) การเคลื่อนย้ายวัตถุดิบ 8) การบรรจุหีบห่อ 9) การ ดำเนินการกับคำสั่งซื้อของลูกค้า 10) การขนของและ การจัดส่ง 11) โลจิสติกส์ย้อนกลับ 12) การจัดการกับ ช่องทางจัดจำหน่าย 13) การกระจายสินค้า 14) คลังสินค้าและการเก็บสินค้าเข้าคลัง 15) กิจกรรมการ แปรรูปเพื่อนำกลับมาใช้ใหม่ 2. ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ 3 ด้าน 1) ด้าน คุณภาพ 2) ด้านเวลา 3) ด้านต้นทุน 3. ประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์โดยใช้ดัชนีวัด ศักยภาพทางด้านโลจิสติกส์ 5 ด้าน คือ 1) ด้านการ กำหนดกลยุทธ์องค์การ 2) ด้านการวางแผนและ ความสามารถในการปฏิบัติงาน 3) ด้านประสิทธิภาพ และประสิทธิผลด้านโลจิสติกส์ 4) ด้านระบบบริหาร ข้อมูลสารสนเทศ และเทคโนโลยีสารสนเทศ 5) ด้าน ความร่วมมือกันระหว่างองค์การ

57 บทที่ 3 วิธีการวิจัย ในการวิจัยเรื่องศึกษาบริบท รูปแบบศักยภาพเชิงพื้นที่การจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชน สินค้าและบริการ GI ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา มีลักษณะการดำเนินงานการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยมีระเบียบวิธีการวิจัยซึ่ง ประกอบด้วยรายละเอียดดังต่อไปนี้ 3.1 พื้นที่วิจัย สถานที่ที่ใช้ในการรวบรวมข้อมูล ได้แก่จังหวัดนครราชสีมา โดยเจาะจงเฉพาะผู้ประกอบการ อุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน 3.2 เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย การวิจัยเรื่องการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ศึกษาเฉพาะสถานประกอบการที่เจ้าของ สถานประกอบการให้ความร่วมมือให้ข้อมูลเพื่อการวิจัยเท่านั้น โดยมีเครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ดังนี้ 3.2.1 แบบสัมภาษณ์การจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา เป็นแบบสัมภาษณ์ การดำเนินงานของสถานประกอบการในด้านต่าง ๆ ของกิจกรรมโลจิสติกส์จำนวน 15 ด้าน ได้แก่ 1) งานบริการลูกค้า 2) การวางแผนเกี่ยวกับตำแหน่งที่ตั้งของอาคารโรงงาน คลังสินค้า 3) การพยากรณ์และการวางแผนอุปสงค์ 4) การจัดซื้อจัดหา 5) การจัดการสินค้าคงคลัง 6) การจัดการวัตถุดิบ 7) การเคลื่อนย้ายวัตถุดิบ 8) การบรรจุหีบห่อ

58 9) การดำเนินการกับคำสั่งซื้อของลูกค้า 10) การขนของและการจัดส่ง 11) โลจิสติกส์ย้อนกลับ 12) การจัดการกับช่องทางจัดจำหน่าย 13) การกระจายสินค้า 14) คลังสินค้าและการเก็บสินค้าเข้าคลัง 15) กิจกรรมการแปรรูปเพื่อนำกลับมาใช้ใหม่ 3.2.2 แบบสอบถามข้อมูลการประกอบการ เพื่อวิเคราะห์ประสิทธิภาพการจัดการ โลจิสติกส์ ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน เป็นแบบสอบถามสำหรับสถานประกอบการในการกรอก ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินงาน เพื่อนำมาใช้ในการคำนวณหาประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ของ อุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา 3.2.3 แบบประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา โดยปรับปรุงแบบ ประเมินจากคู่มือวินิจฉัยความสามารถด้านโลจิสติกส์ของผู้ประกอบการธุรกิจที่เป็นวิสาหกิจขนาด กลางและขนาดย่อม กลุ่มอุตสาหกรรมการผลิต ตามเกณฑ์ดัชนีชี้วัดทางด้านโลจิสติกส์ ของสภา อุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย ได้เป็นแบบประเมินศักยภาพ การจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรม ผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา ที่แบ่งเป็น 2 ส่วน ส่วนแรกเป็นการสอบถาม ข้อมูลพื้นฐานของสถานประกอบการ มีลักษณะเป็นแบบเติมข้อความ โดยสอบถาม ชื่อสถาน ประกอบการ สถานที่ตั้ง ผู้ให้ข้อมูล และขนาดของสถานประกอบการ ส่วนที่ 2 เป็นแบบประเมิน ศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัด นครราชสีมา ที่มีประเด็นพิจารณาเพื่อการประเมินจำนวน 23 ข้อ แต่ละข้อมีเกณฑ์การให้คะแนนที่ ระดับ 1 – 5 คะแนน 3.3 ขั้นตอนการวิจัย การวิจัยเรื่องการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา มีวิธีดำเนินการวิจัยเพื่อตอบ วัตถุประสงค์ดังต่อไปนี้

59 3.3.1การสืบค้นการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ดำเนินการตามขั้นตอนดังนี้ 3.3.1.1 รวบรวมข้อมูลปฐมภูมิที่เป็นเอกสารหลักฐานจากสถานประกอบการ อุตสาหกรรม ผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา หน่วยงานภาคราชการและภาคเอกชนที่เกี่ยวข้อง เช่น อุตสาหกรรมจังหวัด พานิชจังหวัด หอการค้าจังหวัด เป็นต้น เพื่อให้ได้ข้อมูลเกี่ยวกับการจัดการโลจิ สติกส์ ข้อมูลพื้นฐานด้านสถานประกอบการที่อาจสร้างความแตกต่างเรื่องการจัดการโลจิสติกส์และซัพ พลายเชนของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัด นครราชสีมา เช่น ขนาดของอุตสาหกรรม ลักษณะการจำหน่ายเพื่อตอบสนองตลาดในประเทศหรือส่งออก เป็นต้น 3.3.1.2 สัมภาษณ์เจ้าของสถานประกอบการอุตสาหกรรมผลิตเครื่องภัณฑ์ เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนจากกลุ่มปั้นดินเผาด่านเกวียน ในจังหวัดนครราชสีมา และขอความร่วมมือจาก ทุกสถานประกอบการในการร่วมให้ข้อมูลเพื่อวิจัย 3.3.1.3 สัมภาษณ์พนักงานฝ่ายที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรมโลจิสติกส์ 15 ด้าน ร่วมกับการ สังเกตการทำงานเพื่อบันทึกข้อมูล โดยสัมภาษณ์พนักงานเฉพาะสถานประกอบการที่เจ้าของสถาน ประกอบการให้ความร่วมมือให้ข้อมูลเพื่อการวิจัยเท่านั้น 3.3.2 วิเคราะห์ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา จำนวน 3 ด้าน ได้แก่ ด้านคุณภาพ ด้านเวลา และด้านต้นทุน โดยสอบถามข้อมูลการประกอบการ พิจารณาร่วมกับข้อมูลจาก การสืบค้นการจัดการโลจิสติกส์ 3.3.3 ประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา จำนวน 5 ด้าน โดยใช้ แบบประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ พิจารณาร่วมกับข้อมูลจากการสืบค้นการจัดการโลจิสติกส์ และผลจากการวิเคราะห์ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ 3.3.4 เผยแพร่ผลการวิจัยให้สถานประกอบการ โดยการเสนอผลการวิเคราะห์ประสิทธิภาพ และประเมินศักยภาพด้านการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมา ให้สถานประกอบการที่ให้ความร่วมมือในการให้ข้อมูลในการวิจัย

60 ตาราง 3.1 แผนกิจกรรมหลักที่สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ รวมทั้งผลลัพธ์ที่คาดว่าจะได้รับ วัตถุประสงค์ กิจกรรมหลัก กิจกรรมรอง 1.2.1 เพื่อสืบค้นการจัดการ โลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียนจังหวัดนครราชสีมา 1. รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับการจัดการ โลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัด นครราชสีมา 2. สัมภาษณ์เจ้าของสถานประกอบการ อุตสาหกรรมผลิตเครื่องภัณฑ์ เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนจากกลุ่มปั้นดิน เผาด่านเกวียน ในจังหวัดนครราชสีมา 3. สัมภาษณ์พนักงานที่เจ้าของสถาน ประกอบการให้ความร่วมมือให้ข้อมูลร่วมกับ การสังเกตทำงาน - 1.2.2 เพื่อวิเคราะห์ประสิทธิภาพ การจัดการโลจิสติกส์และซัพ พลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา วิเคราะห์ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่าน เกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา จำนวน 3 ด้าน ได้แก่ ด้านคุณภาพ ด้านเวลา และด้านต้นทุน สืบค้นการจัดการโลจิสติกส์ โดยการสัมภาษณ์และ สังเกตการทำงานเพิ่มเติม 1.2.3 เพื่อประเมินศักยภาพการ จัดการโลจิสติกส์และซัพพลาย เชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่าน เกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา จานวน 5 ด้าน 1. สืบค้นการจัดการ โลจิสติกส์โดยการสัมภาษณ์ และสังเกตการทำงาน เพิ่มเติม 2. เผยแพร่ผลการวิจัยให้ สถานประกอบการ

61 3.4 การวิเคราะห์ข้อมูล การวิจัยครั้งนี้ใช้การวิเคราะห์ข้อมูลที่ได้จากการศึกษา การสัมภาษณ์ การสังเกต และการ สอบถาม โดยวิธีการดังต่อไปนี้ 3.4.1 การศึกษาบริบทการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา โดยการวิเคราะห์ เนื้อหา (content analysis) ของข้อมูลเชิงคุณภาพที่ได้จากการสัมภาษณ์ การสังเกต และการ รวบรวมข้อมูลจากสถานประกอบการ เพื่อเสนอวิธีการดำเนินงานของอุตสาหกรรมผลิตเครื่อง เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ในการจัดการโลจิสติกส์ ในภาพรวม ในมิติของกิจกรรม 15 ด้าน ได้แก่ 1) งานบริการลูกค้า 2) การวางแผนเกี่ยวกับตำแหน่งที่ตั้งของอาคารโรงงาน คลังสินค้า 3) การพยากรณ์และการวางแผนอุปสงค์ 4) การจัดซื้อจัดหา 5) การจัดการสินค้าคงคลัง 6) การจัดการวัตถุดิบ 7) การเคลื่อนย้ายวัตถุดิบ 8) การบรรจุหีบห่อ 9) การดำเนินการกับคำสั่งซื้อของลูกค้า 10) การขนของและการจัดส่ง 11) โลจิสติกส์ย้อนกลับ 12) การจัดการกับช่องทางจัดจำหน่าย 13) การกระจายสินค้า 14) คลังสินค้าและการเก็บสินค้าเข้าคลัง 15) กิจกรรมการแปรรูปเพื่อนำกลับมาใช้ใหม่ 3.4.2 วิเคราะห์ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ โดยการคำนวณหาประสิทธิภาพการ จัดการ โลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา จำนวน 3 ด้าน ได้แก่

62 3.4.2.1 ด้านคุณภาพ การวัดประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ด้านคุณภาพสามารถ พิจารณาได้ตามสูตรการคำนวณที่สามารถวิเคราะห์ได้ดังนี้ (1) อัตราความสามารถการจัดส่งสินค้า (Delivery In Full and On-Time (DIFOT) of Customer Service and Support Rate) DIFOT Rate (CS and Support) = ร้อยละของการจัดส่งครบตามจำนวน x ร้อยละของการจัดส่งตรงตามเวลา (2) อัตราความสามารถในการจัดสินค้าของผู้ผลิต (Supplier In Full and OnTime Rate) Supplier IFOT Rate = ร้อยละของการจัดส่งเต็มจำนวนจากผู้ผลิต x ร้อยละของการจัดส่งตรงตามเวลาของผูผลิต (3) อัตราความแม่นยำของใบสั่งงาน (Order Accuracy Rate) Order Accuracy Rate = 1 - จำนวนใบสั่งงานที่ผิดพลาด จำนวนใบสั่งงานทั้งหมด (4) อัตราความสามารถในการจัดส่งสินค้าของแผนกขนส่ง (Delivery In Full and On-Time (DIFOT) of Transportation) DIFOT Rate (Transportation) = ร้อยละของการจัดส่งเต็มจำนวนของแผนกขนส่ง x ร้อยละของการจัดส่งตรงตามเวลาของแผนกขนส่ง (5) อัตราความแม่นยำของสินค้าคงคลัง (Inventory Accuracy Rate) Inventory Accuracy Rate = 100 – สินค้าคงคลังที่ได้บันทึกไว้- จำนวนสินค้าคงคลังที่ได้จากการนับจริง จำนวนสินค้าคงคลังที่ได้จากการนับจริง

63 (6) อัตราความแม่นยำการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้า (Forecast Accuracy Rate) Forecast Accuracy Rate = ปริมาณสินค้าที่ลูกค้าสั่งซื้อจริง ปริมาณสินค้าที่บริษัทได้พยากรณ์ตามความต้องการของลูกค้า (7) อัตราจำนวนสินค้าสำเร็จรูปขาดมือ (Inventory Out of Stock Rate) Inventory Out of Stock Rate = จำนวนครั้งของการขาดสินค้าสำเร็จรูปในคลังในการส่งมอบให้แก่ลูกค้า x 100% จำนวนคำสั่งซื้อทั้งหมด (8) อัตราความเสียหายของสินค้า (Damage Rate) Damage Rate = จำนวนคำสั่งซื้อที่พบว่าเกิดความเสียหายต่อสินค้า x 100% จำนวนคำสั่งซื้อทั้งหมด (9) อัตราการถูกตีกลับของสินคา (Rate of Returned Goods) Rate of Returned Goods = จำนวนครั้งของการถูกตีกลับของสินค้า x 100% จำนวนครั้งของการจัดส่งสินค้าไปยังลูกค้า 3.4.4.2 ด้านเวลา การวัดประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ด้านเวลาสามารถ พิจารณาได้ตามสูตรการคำนวณที่สามารถวิเคราะห์ได้ดังนี้ (1) ระยะเวลาเฉลี่ยการตอบสนองคำสั่งซื้อจากลูกค้า (Average Order Cycle Time)

64 ระยะเวลาเฉลี่ยการตอบสนองคำสั่งซื้อจากลูกค้า = ระยะเวลาเฉลี่ยนับตั้งแต่บริษัทยืนยันรับคำสั่งซื้อ จากลูกค้า ผลิต จนกระทั่งบริษัททำการส่งมอบ สินค้าให้กับลูกค้า (2) ระยะเวลาเฉลี่ยการจัดซื้อ (Average Procurement Cycle Time) ระยะเวลาเฉลี่ยการจัดซื้อ = ระยะเวลาเฉลี่ยนับตั้งแต่บริษัทได้รับการยืนยันรับคำสั่งซื้อวัตถุดิบหรือ สินค้าจาก Supplier จนกระทั่ง Supplier ได้ทำการส่งมอบวัตถุดิบหรือ สินค้าที่สั่งซื้อดังกล่าวให้กับบริษัท (3) ระยะเวลาเฉลี่ยการส่งคำสั่งซื้อภายในองค์การ (Average Order Processing Cycle Time) ระยะเวลาเฉลี่ยการส่งคำสั่งซื้อภายในองค์การ = ระยะเวลาเฉลี่ยนับตั้งแต่ฝ่ายการตลาดได้รับยืนยัน คำสั่งซื้อจากลูกค้า จนกระทั่งฝ่ายการตลาดได้ส่ง ข้อมูลคำสั่งซื้อไปยังแผนกต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องภายใน องค์การ (4) ระยะเวลาเฉลี่ยการจัดส่งสินค้า (Average Delivery Cycle Time) ระยะเวลาเฉลี่ยการจัดส่งสินค้า = ระยะเวลาเฉลี่ยนับตั้งแต่การจัดส่งสินค้าขึ้นรถ และทำการขนส่ง สินค้าไปยังสถานที่ของลูกค้า จนกระทั่งลูกค้าได้รับสินค้า (5) ระยะเวลาเฉลี่ยสินค้าสำเร็จรูปในคลังสินค้า (Average Inventory Cycle Time) ระยะเวลาเฉลี่ยสินค้าสำเร็จรูปในคลังสินค้า = ระยะเวลาเฉลี่ยที่สินค้าสำเร็จรูปอยูในคลังสินค้าโดย เริ่มนับเวลาตั้งแต่สินค้าสำเร็จรูปถูกจัดเก็บในคลัง สินค้าจนกระทั่งสินค้าสำเร็จรูปดังกล่าวถูกเบิกออก จากคลังสินค้าเพื่อจัดส่งไปให้กับลูกค้า

65 (6) ระยะเวลาเฉลี่ยการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้า (Average Forecast Period) เป็นดัชนีที่ทำให้ทราบถึงช่วงเวลาส่วนใหญ่ที่บริษัทใช้ในการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้า ทั้งนี้จะขึ้นอยู่กับลักษณะการประกอบธุรกิจของแต่ละบริษัท (7) ระยะเวลาเฉลี่ยการเก็บสินค้าสำเร็จรูปอย่างเพียงพอเพื่อตอบสนองความ ต้องการของลูกค้า (Average Inventory Day) ระยะเวลาเฉลี่ยการเก็บสินค้าสำเร็จรูปไว้อย่างเพียงพอเพื่อตอบสนองความต้องการของลูกค้า = ระยะเวลาเฉลี่ยที่บริษัททำการสำรองหรือจัดเก็บสินค้าสำเร็จรูปมีปริมาณเพียงพอ ต่อการตอบสนองความต้องการของลูกค้า (8) ระยะเวลาเฉลี่ยการถือครองและการบรรจุภัณฑ์สินค้า (Average Material Handling and Packaging) ระยะเวลาเฉลี่ยการถือครองสินค้าและการเตรียมส่งสินค้า = ระยะเวลาเฉลี่ยการถือครอง สินค้าและ การเตรียมส่งสินค้าโดยเริ่มนับเวลา ตั้งแต่เสร็จสิ้นกระบวนการผลิต การจัดเก็บ จนถึงการจัดเตรียมสินค้า เพื่อส่งมอบสินค้าให้แก่ลูกค้า (9) ระยะเวลาเฉลี่ยการรับสินค้าคืนจากลูกค้า (Average Cycle Time for Customer Return) ระยะเวลาเฉลี่ยการรับสินค้าคืนจากลูกค้า = ระยะเวลาเฉลี่ยที่บริษัททำการรับคืนสินค้าจากลูกค้าโดย เริ่มนับระยะเวลาตั้งแต่ลูกค้าแจ้งให้บริษัททำการรับ สินค้าคืน จนกระทั่งบริษัททำการรับสินค้าคืนหรือได้รับ สินค้าคืนกลับมายังบริษัท

66 3.4.2.3 ด้านต้นทุน การวัดประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ด้านต้นทุน พิจารณาได้ตามสูตรการคำนวณที่สามารถวิเคราะห์ได้ดังนี้ (1) สัดส่วนต้นทุนการให้บริการลูกค้าต่อมูลค่ายอดขาย (Ratio of Customer Service Cost Per Sale) สัดส่วนต้นทุนการให้บริการลูกค้าต่อมูลค่ายอดขาย = ต้นทุนการให้บริการลูกค้าต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี (2) สัดส่วนต้นทุนการจัดซื้อจัดหาต่อมูลค่ายอดขาย (Ratio of Procurement Cost Per Sale) สัดส่วนต้นทุนการจัดซื้อจัดหาต่อมูลค่ายอดขาย = ต้นทุนการจัดซื้อจัดหาต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี (3) สัดส่วนมูลค่าการลงทุนเกี่ยวกับการติดตั้งระบบการสื่อสารภายในองค์การ ต่อมูลค่ายอดขาย (Ratio of Information Processing Cost Per Sale) สัดส่วนมูลค่าการลงทุนติดตั้งระบบการสื่อสารภายในองค์การต่อมูลค่ายอดขาย = มูลค่าการลงทุนเกี่ยวกับการติดตั้งระบบการสื่อสารภายในองค์การต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี (4) สัดส่วนต้นทุนการขนส่งต่อมูลค่ายอดขาย (Ratio of Transportation Cost Per Sale) สัดส่วนต้นทุนการขนส่งต่อมูลค่ายอดขาย = ต้นทุนการขนส่งต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี

67 (5) สัดส่วนต้นทุนการบริหารคลังสินค้าต่อยอดขาย (Ratio of Warehousing Cost Per Sale) สัดส่วนต้นทุนการบริหารคลังสินค้าต่อยอดขาย = ต้นทุนการบริหารคลังสินค้าต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี (6) สัดส่วนต้นทุนการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้าต่อยอดขาย (Ratio of Forecasting Cost Per Sale) สัดส่วนต้นทุนการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้าต่อยอดขาย = ต้นทุนการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้าต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี (7) สัดส่วนต้นทุนการถือครองสินค้าต่อยอดขาย (Ratio of Inventory Holding Cost Per Sale) สัดส่วนต้นทุนการถือครองสินค้าต่อยอดขาย = ต้นทุนการถือครองสินค้าต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี (8) สัดส่วนมูลค่าสินค้าที่เสียหายต่อยอดขาย (Ratio of Value Damaged Per Sale) สัดส่วนมูลค่าสินค้าที่เสียหายต่อยอดขาย = มูลค่าสินค้าที่เสียหายนับตั้งแต่ผลิตเสร็จจนกระทั่งก่อนการจัดส่ง มูลค่ายอดขายต่อปี (9) สัดส่วนมูลค่าสินค้าที่ถูกตีกลับต่อยอดขาย (Ratio of Returned Goods Value Per Sale)

68 สัดส่วนมูลค่าสินค้าที่เสียหายต่อยอดขาย = มูลค่าสินค้าที่ถูกตีกลับต่อปี มูลค่ายอดขายต่อปี ภายหลังการวิเคราะห์ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ โดยการคำนวณหา ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา ในดัชนีชี้วัดแต่ละตัวของทั้งสามด้านแล้ว นำผลการประเมินที่ได้ไปเปรียบเทียบ กับระดับของดัชนีชี้วัดมาตรฐานตามคู่มือวินิจฉัยความสามารถทางด้านโลจิสติกส์ (Logistics Performance Assessment Tool หรือ LPAT) ของ รุธิร์ พนมยงค์ และสถาบันเพิ่มผลผลิตแห่งชาติ 3.4.3 ประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ โดยพิจารณาตามเกณฑดัชนีชี้วัดทางด้าน โลจิสติกส์ ตามแบบประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมา ที่มีการให้คะแนนเป็นรายข้อ จำนวน 23 ข้อ ข้อละ 1-5 คะแนน และคิด คะแนนเฉลี่ยรายด้าน จำนวน 5 ด้าน รวมทั้งการคิดคะแนนเฉลี่ยรายข้อและรายด้านของภาพรวมของ สถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน นำเสนอผลการวิเคราะห์ข้อมูลโดยการ เปรียบเทียบระดับคะแนนศักยภาพเป็นรายข้อและรายด้านของแต่ละสถานประกอบการ กับศักยภาพ โดยรวมของสถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมาที่ให้ข้อมูล ภายหลังการประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องภัณฑ์ เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา นำผลการประเมินมาแปลค่าตามเกณฑ์ดังนี้ ระดับคะแนน แปลค่า 1.0 – 2.39 มีศักยภาพระดับน้อย 2.40 – 3.79 มีศักยภาพระดับปานกลาง 3.80 – 5.00 มีศักยภาพระดับมาก

69 บทที่ 4 ผลการวิจัย การวิจัยเรื่องการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบริบท และรูปแบบการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนสินค้าและบริการ GIของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา และวิเคราะห์ ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนสินค้าและบริการ GI ของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา รวมไปถึงเพื่อ ประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนสินค้าและบริการ GI ของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา โดยใช้แบบวินิจฉัย ความสามารถด้านโลจิสติกส์ผลการวิจัยมีดังนี้ 4.1 การจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัด นครราชสีมา จากการสืบค้นการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา โดยการรวบรวมข้อมูลปฐมภูมิที่ เป็นเอกสารหลักฐานจากสถานประกอบการอุตสาหกรรมผลิตเครื่องภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา หน่วยงานภาคราชการและภาคเอกชนที่เกี่ยวข้อง เช่น อุตสาหกรรมจังหวัด พานิชจังหวัด หอการค้าจังหวัด เป็นต้น เพื่อให้ได้ข้อมูลพื้นฐานด้านสถานประกอบการที่อาจสร้าง ความแตกต่างเรื่องการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ผลการศึกษาข้อมูลพบว่า 1) สถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนในตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา มีอยู่จำนวนประมาณ 10 แห่ง ในจำนวนนี้มีหลายแห่งที่มีชื่อเรียกแตกต่างกัน แต่ เป็นผู้ประกอบการรายเดียวกัน และมีบางแห่งที่ปิดกิจการ คงเหลือเพียง 6 แห่งเท่านั้นที่มีการบันทึก ข้อมูล และสามารถติดตามข้อมูลได้

70 2) สถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนในตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ทุกแห่ง มีลักษณะการผลิต และกระบวนการผลิตที่เหมือนกัน นั่นคือการซื้อ ภาชนะที่เป็นเครื่องปั้นดินเผาสีขาวที่ผ่านการเผาแล้ว นำมาเขียนลวดลายและลงสี แล้วนำเข้าเผาอีก ครั้ง ก่อนนำออกจำหน่าย โดยความแตกต่างที่เป็นเอกลักษณ์ของแต่ละสถานประกอบการ อยู่ที่ ลวดลายเฉพาะ บนลายพื้นฐานเดียวกัน 3) สถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนในตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ทุกแห่ง จัดเป็นอุตสาหกรรมขนาดย่อม ที่มีขนาดสินทรัพย์ถาวรไม่รวมค่าที่ดิน เป็นจำนวนไม่เกิน 50 ล้านบาท และมีการจ้างงานไม่เกิน 50 คน คือมีการจ้างงานพนักงานจพนวน 10 – 40 คน ต่อสถานประกอบการ ซึ่งโดยเฉลี่ยแล้วมีการจ้างงาน 17 คน ที่เกือบทั้งหมดเป็น พนักงานในฝ่ายผลิต ในส่วนของงานอื่น ๆ เช่น งานฝ่ายบุคคล ฝ่ายขนส่ง ฝ่ายขาย ฝ่ายตลาด และ ฝ่ายจัดซื้อ เป็นต้น ดำเนินงานโดยผู้บริหารหรือเจ้าของสถานประกอบการเอง ที่มีผู้บริหาร 1-2 คน ต่อสถานประกอบการ 4) สถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนในตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ดำเนินการผลิตในส่วนบ้านพักของเจ้าของสถานประกอบการ รวมทั้งมีการเช่า สถานที่ มีร้านเพื่อการจัดจำหน่ายที่สถานประกอบการเองแต่จำหน่ายได้เป็นส่วนน้อย โดยส่วนมาก จัดส่งให้กับลูกค้าที่สั่งซื้อเพื่อนำไปจำหน่าย รวมทั้งในส่วนของลูกค้าที่สั่งทำ ซึ่งส่วนใหญ่แล้วเป็นลูกค้า ชาวไทย 5) สถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนในตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา เกือบทั้งหมด ไม่มีการจัดเก็บข้อมูลการผลิต และการจัดจำหน่าย รวมทั้งไม่มีการ วิเคราะห์ข้อมูลด้านบุคลากร ด้านการตลาด การขนส่ง และด้านอื่น ๆ ภายหลังจากการศึกษาข้อมูลพื้นฐานข้างต้นแล้ว จึงอธิบายวัตถุประสงค์ ขอบข่าย ความหมาย และวิธีการทำงานที่ต้องได้รับความร่วมมือจากสถานประกอบการ ก่อนที่จะขอความร่วมมือจากทุกสถาน ประกอบการในการร่วมให้ข้อมูลเพื่อการวิจัย แล้วจึงดำเนินการสัมภาษณ์เจ้าของหรือผู้บริหารสถาน ประกอบการเฉพาะสถานประกอบการอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนจากกลุ่มปั้นดินเผา ด่านเกวียน ในจังหวัดนครราชสีมา ที่เจ้าของสถานประกอบการให้ความร่วมมือให้ข้อมูลเพื่อการวิจัย เท่านั้น โดยใช้การสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้างเกี่ยวกับการจัดการโลจิสติกส์ จำนวน 15 กิจกรรม ร่วมกับ การสังเกตการทำงานเพื่อบันทึกข้อมูล

71 ผลการศึกษาพบว่า มีสถานประกอบการที่ให้ความร่วมมือในการให้ข้อมูลด้านการจัดการ โลจิสติกส์จำนวน 10 สถานประกอบการ มีการให้ข้อมูลโดยเจ้าของสถานประกอบการเอง ซึ่งการ จัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา สามารถวิเคราะห์และนำเสนอข้อมูลโดยภาพรวมจำแนกตาม กิจกรรมโลจิสติกส์ 15 ด้าน ได้ดังนี้ 4.1.1 งานบริการลูกค้า การบริการลูกค้าเป็นกิจกรรมของสถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ที่ เกี่ยวข้อง กับการให้บริการแก่ลูกค้าเพื่อตอบสนองความต้องการของลูกค้า ที่ช่วยสร้างความพอใจ สูงสุดให้แก่ลูกค้า ซึ่งการบริการลูกค้าของสถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัด นครราชสีมา มีลักษณะที่มีความแตกต่างจากธุรกิจประเภทอื่น ได้แก่ มีการพาลูกค้าเยี่ยมชม กระบวนการผลิต การเขียนลาย พร้อมทั้งมีการอธิบายกระบวนการผลิต และความเป็นมาของการทำ ปั้นดินเผาด่านเกวียน วิธีการทำเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน สมัยโบราณ รวมทั้งลวดลาย และ ลักษณะของภาชนะรูปแบบต่าง ๆ การบริการอื่นที่พบ ได้แก่ การตอบสนองความพึงพอใจสูงสุดของลูกค้าเฉพาะราย ด้วยการรับสั่งทำเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ด้วยลวดลาย และรูปแบบของภาชนะที่ลูกค้ามีสิทธิ์ เลือกสรรเอง เพื่อความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตน หรือเฉพาะเจาะจงต่อเวลา สถานที่ และโอกาส ซึ่ง โดยส่วนมากแล้วพบว่าลูกค้าจะเดินทางมาเลือกซื้อสินค้าหรือสั่งทำด้วยตนเอง มีการนัดหมายวัน เวลา สถานที่จัดส่ง แต่โดยส่วนมากแล้วมีการจัดส่งบ้างเป็นบางกรณี ซึ่งไม่มากนัก เช่น การสั่งทำ ล่วงหน้า หรือ ลูกค้าประจำ ที่กำหนดรูปแบบ และลวดลายไว้แล้ว เป็นต้น 4.1.2 การวางแผนเกี่ยวกับตำแหน่งที่ตั้งของอาคารโรงงาน คลังสินค้า การเลือกตำแหน่งที่ตั้งของโรงงานเพื่อผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ของสถาน ประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา ให้ความสำคัญกับความใกล้ของ สถานที่ผลิตกับบริเวณแหล่งท่องเที่ยว อันได้แก่ ตลาดน้ำอัมพวา มากกว่าการพิจารณาถึงแหล่ง วัตถุดิบ เนื่องจากจังหวัดนครราชสีมาอยู่ใกล้กรุงเทพมหานคร รวมทั้งวัตถุดิบที่ใช้เป็นสารเคมีจำพวก สี ซึ่งสะดวกในการขนส่ง สามารถจัดเก็บได้ง่าย และเก็บได้ในปริมาณมากโดยไม่เสียหายหรือด้อย คุณภาพ อีกทั้งจังหวัดสมุทรสาครและจังหวัดนครราชสีมาเป็นแหล่งผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จึงเป็นกลุ่มผู้ผลิตกลุ่มใหญ่สำหรับธุรกิจจำหน่ายวัตถุดิบ และภาชนะเครื่องปั้นดินเผาสีขาวด้วย

72 ลักษณะของเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ที่มีความสัมพันธ์กับประวัติศาสตร์ของอำเภออัมพวา จึงเป็น เหตุผลหลักสำหรับการเลือกที่ตั้งโรงงานซึ่งโดยส่วนมากเป็นสถานประกอบการที่มีมาตั้งแต่อดีต จะมี บ้างที่ต้องเคลื่อนย้ายโรงงานมาให้อยู่ในเขตตลาดน้ำอัมพวาโดยการเช่าสถานที่ เพื่อความสะดวกใน การเข้าถึงของลูกค้า และสามารถตอบสนองความต้องการของลูกค้าได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวมทั้ง บริเวณตลาดน้ำอัมพวามีการบริหารพื้นที่ในภาพรวมเพื่อการอำนวยความสะดวกต่อนักท่องเที่ยวใน ด้านสถานที่จอดรถ และสถานที่ท่องเที่ยวใกล้เคียง ได้แก่อุทยาน ร.2 โดยในส่วนที่สถานประกอบการ ผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน มีความคิดเห็นเพิ่มเติม เพื่อเสริมสร้างความเป็นเอกลักษณ์ของพื้นที่ บริเวณเขตอำเภออัมพวา คือจัดทำให้เป็นพื้นที่อนุรักษ์ทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน สมัยโบราณ ในส่วนของการจัดเก็บสินค้านั้น เนื่องจากลักษณะการผลิตเป็นงานฝีมือ และส่วนมาก ตอบสนองการสั่งซื้อ ดังนั้นการจัดเก็บสินค้าคงคลังจึงมีไม่มาก จะมีเพียงบางสถานประกอบการ เท่านั้น ที่มีการจัดทำคลังสินค้าบ้างบางรูปแบบสำหรับลูกค้าประจำ โดยการจัดเก็บใช้พื้นที่ไม่มาก บรรจุใส่ลังกระดาษ รวมทั้งใช้การจัดเก็บสินค้าส่วนที่เหลือส่งโดยการวางจัดแสดงหน้าร้าน เพื่อ จำหน่ายให้ลูกค้าทั่วไป 4.1.3 การพยากรณ์ และการวางแผนอุปสงค์ การพยากรณ์เป็นการคาดการณ์ความต้องการเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ของลูกค้า ในอนาคต เป็นการคาดการณ์ความต้องการของลูกค้าล่วงหน้า เพื่อสถานประกอบการผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จะสามารถกำหนดทิศทางในการดำเนินงานได้ว่าจะผลิตเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียน แบบใด จำนวนเท่าไร และจัดเก็บสินค้าให้เหมาะสมสอดคล้องกับความต้องการของลูกค้า แต่เนื่องจากสถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา มีลักษณะการ ผลิตเพื่อตอบสนองความต้องการของลูกค้าแบบเฉพาะเจาะจง บนสถานการณ์ของการรับคำสั่งซื้อที่ เป็นปัจจุบัน หากภาชนะใดขาดตลาด สถานประกอบการก็ไม่รับคำสั่งซื้อนั้นมาเขียนลาย หากลายใด ไม่สามารถเขียนได้ตามรอบเวลาที่กำหนด ก็ไม่รับคำสั่งซื้อสำหรับลวดลายนั้น ๆ จึงเป็นการตกลง สั่งซื้อบนความพอใจของลูกค้า และสถานประกอบการสามารถปฏิบัติได้ ณ ช่วงเวลาที่ตกลง ดังนั้น การคาดการณ์ความต้องการของลูกค้า จึงเป็นสิ่งที่สถานประกอบการพยายามสร้างลวดลายปั้นดินเผา ด่านเกวียน เพิ่มเติม และเพิ่มรูปแบบของภาชนะขึ้น เพื่อเป็นทางเลือกในอนาคตของลูกค้า

73 4.1.4 การจัดซื้อจัดหา การจัดซื้อจัดหาเป็นกิจกรรมของสถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ที่เกี่ยวข้องกับการเลือกผู้จำหน่ายวัตถุดิบ กำหนดช่วงเวลาและปริมาณในการสั่งซื้อ และจัดซื้อวัตถุดิบ โดยสถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา มีการซื้อวัตถุดิบ 2 ประเภท คือ วัตถุดิบประเภทสี และวัตถุดิบประเภทภาชนะสีขาว สำหรับวัตถุดิบประเภทสีนั้นมี ตัวแทนจำหน่ายจำนวนมาก และมีพนักงานขายเดินทางไปติดต่อและจัดส่งให้ถึงที่โรงงาน โดยวัตถุดิบ ประเภทสีนี้ต้องนำเข้าจากต่างประเทศ ยังไม่มีการผลิตในประเทศไทย สถานประกอบการสั่งซื้อผงสี และวัตถุดิบสาหรับผสมสีมา และทำการผสมด้วยสัดส่วนต่าง ๆ ของแต่ละสถานประกอบการ ซึ่ง วัตถุดิบประเภทสีที่มีราคาแพงที่สุดคือน้ำทอง เนื่องจากเป็นส่วนผสมของทองคำ ในส่วนของภาชนะเครื่องปั้นดินเผาสีขาว สำหรับนำมาเขียนสีนั้น มีโรงงานผลิตหลาย แห่ง หลายรูปแบบ และหลายคุณภาพ หากเป็นภาชนะสีขาวรูปทรงโบราณ นิยมสั่งซื้อที่อำเภอกระทุ่ม แบน จังหวัดสมุทรสาคร ซึ่งเป็นแหล่งผลิตภาชนะสีขาว และเป็นแหล่งผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ที่มีชื่อเสียงเช่นเดียวกัน หากเป็นภาชนะใช้สอยประจำวัน เช่น จาน ชาม แก้วกาแฟ รวมทั้งภาชนะ รูปทรงที่สามารถสั่งทำได้ ราคาไม่แพง เป็นเนื้อดินประเภทสโตนแวร์ (Stoneware) สามารถจัดซื้อ จัดหา ได้จากจังหวัดลำปาง แต่กรณีที่ต้องการภาชนะคุณภาพดี มีสีขาวสะอาด เป็นเนื้อดินปั้นชนิดโบนไชนา (Bone China) หรือพอร์สเลน (Porcelain) ต้องซื้อจากสถานประกอบการผลิตเครื่องโต๊ะอาหาร (Tableware) ที่มีชื่อเสียง รวมทั้งซื้อได้จากห้างสรรพสินค้าชื่อดังที่นำภาชนะสีขาวนี้มาขาย ซึ่งส่วนมาก เป็นภาชนะใช้สอยบนโต๊ะอาหาร ได้แก่ จาน แก้วกาแฟ เหยือกน้ำ เป็นต้น การจัดซื้อภาชนะสีขาว ดังกล่าวข้างต้น สถานประกอบการสามารถจัดซื้อมาได้ปริมาณมากสำหรับรูปแบบที่นิยม เช่น จาน แก้ว กาแฟ แต่ทั้งนี้โดยส่วนมากภาชนะที่มีอยู่ล้วนเป็นไปตามคำสั่งซื้อของลูกค้าทั้งสิ้น 4.1.5 การจัดการสินค้าคงคลัง การจัดการสินค้าคงคลัง เป็นกิจกรรมของสถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียน ที่ต้องพิจารณาถึงปริมาณของสินค้าที่เหมาะสมที่จะจัดเก็บเพื่อให้สามารถตอบสนองความ ต้องการของลูกค้าได้ และช่วยลดต้นทุนต่าง ๆ เช่น ต้นทุนการจัดซื้อ จัดหา แรงงาน และการจัดเก็บ เป็นต้น สำหรับสถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมานั้นมีลักษณะ การผลิตตามคำสั่งซื้อ ที่ทำเสร็จก็จัดส่ง หรือจำหน่ายได้ทันที กรณีมีส่วนที่เหลือจากผลิต หรือจัดส่ง ก็ นำไปแสดงไว้ที่หน้าร้าน เพื่อเป็นผลิตภัณฑ์แนะนำ เป็นผลิตภัณฑ์ต้นแบบ และเพื่อจำหน่าย แต่พบว่า

74 มีสถานประกอบการบางแห่งที่มีบางโอกาสที่จัดเก็บสินค้าบางประเภทไว้ล่วงหน้าเพื่อเทศกาล เช่น ช่วงเทศกาลของขวัญในวันขึ้นปีใหม่ เดือนเกษียณอายุราชการ เป็นต้น 4.1.6 การจัดการวัตถุดิบ การจัดการวัตถุดิบเป็นกิจกรรมที่ดำเนินงานเกี่ยวกับวัตถุดิบที่ใช้ในการผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน สำหรับการจัดการวัตถุดิบของสถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมาในด้านวัตถุดิบประเภทสีนั้น ส่วนมากใช้การผสมสีคราวละมาก ๆ ช่าง เขียนสีจะแบ่งสีที่ต้องการใช้มาตามที่กำหนด สำหรับสีผงจะบรรจุในลังไว้ในห้องเก็บวัสดุ ส่วนอุปกรณ์ สำหรับเขียนสีเขียนลาย ได้แก่ พู่กัน โกร่งใส่สี น้ามันผสมสี จะรับผิดชอบโดยช่างเขียนสี กรณีชำรุดก็ ใช้วิธีการเบิกชดเชย ส่วนภาชนะสีขาวจัดเก็บแยกประเภทจำแนกไว้ นับจำนวนออกมาใช้เขียนลาย ตามต้องการ 4.1.7 การเคลื่อนย้ายวัตถุดิบ เป็นกิจกรรมการขนถ่ายวัตถุดิบและสินค้าระหว่างการผลิต รวมทั้งผลิตภัณฑ์สำเร็จรูป โดยจะต้องพยายามลดการขนถ่าย ลดระยะทางการขนส่ง ลดจำนวนสินค้าระหว่างการผลิต ลดคอ ขวด (bottle neck) และลดของเสียต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นจากการดำเนินงาน การเคลื่อนย้ายวัตถุดิบของ การผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา ประกอบด้วย การเคลื่อนย้ายก่อนลงมือ เขียนลาย ได้แก่ การย้ายสีสำหรับเขียนสีเขียนลายจากภาชนะบรรจุขนาดใหญ่ในห้องเก็บวัสดุ และ การเคลื่อนย้ายภาชนะสีขาวจากห้องเก็บมาใช้ในการเขียนลาย ในขณะเขียนลายอาจมีการเคลื่อนย้ายภาชนะไปเขียนลายจากช่างเขียนหลายคนต่าง หน้าที่ เช่น วนขอบ ร่างลาย ลงสี เป็นต้น ขึ้นอยู่กับลักษณะผลิตภัณฑ์ ลักษณะลวดลาย และทักษะ ฝีมือของช่างเขียนลาย สุดท้ายคือการเคลื่อนย้ายภาชนะที่เขียนลายลงสีเสร็จแล้วเข้าเตาอบ และ เคลื่อนย้ายผลิตภัณฑ์ปั้นดินเผาด่านเกวียน ออกจากเตา เพื่อบรรจุหีบห่อ 4.1.8 การบรรจุหีบห่อ การบรรจุหีบห่อ หรือการบรรจุภัณฑ์ คือกิจกรรมการจัดการเรื่องบรรจุภัณฑ์ของ เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ทั้งนี้เพื่อเป็นการบ่งบอกถึงรายละเอียดของสินค้า และสร้างการรับรู้ให้แก่ ลูกค้าในแง่ของการตลาด การจัดการโลจิสติกส์กิจกรรมการบรรจุหีบห่อช่วยป้องตัวสินค้าไม่เกิดความ เสียหาย ช่วยในการจัดวางสินค้าในคลังสินค้า และบนชั้นจำหน่ายให้สามารถจัดการได้ง่าย เป็นต้น

75 สำหรับการบรรจุหีบห่อเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ของสถานประกอบการจังหวัด นครราชสีมา นั้นมี 3 แบบคือ การบรรจุในกล่องไม้บุผ้าไหม การบรรจุในกล่องกระจก และบรรจุใน กล่องกระดาษ โดยเน้นการเพิ่มคุณค่าทางการตลาด สำหรับการป้องกันตัวสินค้านิยมใช้แผ่นบับเบิ้ล (bubble) กันกระแทกที่ใช้เพื่อลดความชำรุดเสียหายจากการขนส่งเท่านั้น 4.1.9 การดำเนินการกับคำสั่งซื้อของลูกค้า การดำเนินการตามคำสั่งซื้อของลูกค้า เป็นกิจกรรมที่จะต้องพยายามดำเนินการให้ รวดเร็วที่สุดเพื่อตอบสนองความต้องการของลูกค้า สำหรับสถานประกอบการผลิตเครื่อง ปั้นดินเผา ด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมานั้นมีการรับการสั่งซื้อจากหลายช่องทาง ได้แก่ การรับคำสั่งซื้อจาก ระบบอินเทอร์เน็ต (internet) ผ่านทางเว็บไซต์ (web site) ทางจดหมายอิเล็กทรอนิกส์ (e-mail) การสั่งซื้อทางโทรศัพท์ รวมทั้งการเดินทางมาติดต่อด้วยตนเองที่สถานประกอบการ การดำเนินการ ตามคำสั่งซื้อตามคิวในการสั่งซื้อ โดยปกติแล้วใช้เวลาประมาณ 3 เดือนต่อแต่ละคำสั่งซื้อ ยกเว้นสั่งซื้อ ผลิตภัณฑ์ที่มีอยู่แล้ว 4.1.10 การขนของและการจัดส่ง การขนของและการจัดส่งเกี่ยวข้องกับกิจกรรมการเคลื่อนย้ายผลิตภัณฑ์ปั้นดินเผาด่าน เกวียน จากสถานประกอบการไปจนถึงลูกค้าให้มีประสิทธิภาพสูงที่สุด โดยต้องนำส่งสินค้าในปริมาณ ที่ถูกต้องตามที่กาหนด และตรงตามเวลาที่กาหนด ซึ่งการจัดส่งสินค้าประเภทปั้นดินเผาด่านเกวียน ของสถานประกอบการจังหวัดนครราชสีมานิยมจัดส่งทางไปรษณีย์ นอกจากนี้ ได้แก่การมารับสินค้า เอง และการจัดส่งให้ลูกค้าโดยทางรถยนต์ของสถานประกอบการ 4.1.11 โลจิสติกสย้อนกลับ การจัดการโลจิสติกส์ย้อนกลับ เกี่ยวข้องกับกิจกรรมการจัดการสินค้าที่ถูกส่งคืน และ สินค้าที่เสียหาย หมดอายุการใช้งาน ซึ่งผลิตภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ของสถานประกอบการ จังหวัดนครราชสีมาส่วนมากไม่พบการส่งคืน มีจำนวนน้อยมากที่แตกหรือชำรุด ซึ่งสถานประกอบการ พร้อมแลกเปลี่ยนสินค้า เช่นเดียวกับความผิดพลาดจากการส่งผิดแบบ ก็สามารถเปลี่ยนได้หากยังไม่ ใช้งาน แต่ส่วนมากก็ไม่พบปัญหาการถูกส่งคืนในกรณีต่าง ๆ

76 4.1.12 การจัดการกับช่องทางจัดจำหน่าย ช่องทางจัดจำหน่าย ได้แก่ วิธีการเข้าถึงสินค้าของลูกค้าและผู้สนใจผลิตภัณฑ์ปั้นดิน เผาด่านเกวียน สถานประกอบการมีหน้าที่ที่จะต้องอำนวยความสะดวกให้ลูกค้าสามารถสั่งซื้อ เลือก รูปแบบ ลวดลาย และรู้ราคาจำหน่ายของเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ให้ได้สะดวกมากที่สุด โดย ช่องทางจัดจำหน่ายเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมานั้นพบว่า ทุกสถานประกอบการ แสดงรายละเอียดของสินค้าในเว็บไซต์ มีการออกร้านแสดงสินค้าในงานต่าง ๆ ทั้งในประเทศและ ต่างประเทศ มีแผ่นพับโฆษณา (brochure) รวมทั้งตู้แสดงตัวอย่างผลิตภัณฑ์ที่หน้าร้าน 4.1.13 การกระจายสินค้า การกระจายสินค้า เป็นกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนย้ายตัวสินค้าอันได้แก่ ผลิตภัณฑ์ปั้นดินเผาด่านเกวียน จากสถานประกอบการซึ่งเป็นผู้ผลิต ไปยังผู้บริโภคหรือลูกค้า ซึ่งการ กระจายสินค้ามีความเกี่ยวข้องกับกิจกรรมการเลือกที่ตั้งของอาคารโรงงานและคลังสินค้า การจัดการ วัตถุดิบ การจัดการสินค้าคงคลัง การดำเนินการกับคำสั่งซื้อของลูกค้า และการจัดส่ง ซึ่งสถาน ประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน มีลักษณะการกระจายสินค้าภายในประเทศ ด้วยวิธีการ เดิม เช่นการส่งไปรษณีย์ การขับรถไปส่งเอง เป็นต้น 4.1.14 คลังสินค้าและการเก็บสินค้าเข้าคลัง การบริหารคลังสินค้า เป็นกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการคลังสินค้า ได้แก่ การจัดเก็บผลิตภัณฑ์ การจัดการพื้นที่ในคลังสินค้า ระดับของสินค้าคงคลัง อุปกรณ์เครื่องใช้ต่าง ๆ ที่ จำเป็นในการดำเนินกิจกรรมภายในคลังสินค้า แต่สถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมาไม่มีสินค้าคงคลัง ส่วนมากทำตามคำสั่งซื้อและส่งมอบทันทีหลังผลิตเสร็จ ยกเว้น สินค้าคงเหลือบางส่วนใช้การจัดแสดงแทนการจัดเก็บ 4.1.15 กิจกรรมการแปรรูปเพื่อนำกลับมาใช้ใหม่ การแปรรูปเพื่อนำกลับมาใช้ใหม่เป็นกิจกรรมที่ช่วยเพิ่มมูลค่าให้แก่วัตถุดิบและ ผลิตภัณฑ์ที่เสียหาย หรือเป็นเศษวัสดุเพื่อทิ้ง โดยในการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน มีผลิตภัณฑ์ ที่เสียหายจากการชำรุดในขั้นตอนของการผลิตการขนส่ง สถานประกอบการมีวิธีการดำเนินการ 2 แบบ คือ นำผลิตภัณฑ์ที่ชำรุดมาใช้ประดับฝาผนังหรือกำแพงสถานประกอบการ และในบางแห่งก็ สามารถจำหน่ายให้ผู้รับเหมาไปใช้ในการตกแต่งฝาผนังโบสถ์และวัด เป็นต้น

77 4.2 ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมา การจัดเก็บข้อมูลเพื่อนามาใช้ในการวิเคราะห์ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลาย เชนของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัด นครราชสีมา พบว่ามีสถานประกอบการที่ให้ความร่วมมือในการให้ข้อมูลสำคัญที่นำมาใช้ในการ วิเคราะห์ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ จำนวน 5 สถานประกอบการ แต่พบปัญหาในการจัดเก็บ ข้อมูลเนื่องจากการประเมินประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ นี้เป็นการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ เช่น จำนวนเงิน จำนวนของ จำนวนคน จำนวนใบสั่งซื้อ เป็นต้น ของการดำเนินงานในปีที่ผ่านมา หรือเฉลี่ยเป็นรายเดือน หรือเฉลี่ยทั้งหมด แต่ทุกสถานประกอบการ ไม่มีการจัดเก็บข้อมูลดังกล่าว จำเป็นต้องใช้การประมาณการ รวมทั้งมีการดำเนินงานไม่ครอบคลุมตัวชี้วัดที่สอบถาม จึงไม่มีผลการ ประเมินบางตัวชี้วัด ซึ่งผลของการจัดเก็บข้อมูลแสดงตามภาคผนวก ค ผลการวิเคราะห์ประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมา โดยวัดผลการดำเนินงานด้านโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องภัณฑ์ เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จำนวน 3 ด้าน ได้แก่ ด้านคุณภาพ ด้านเวลา และด้านต้นทุน มีข้อค้นพบ ดังแสดงตามตาราง 4.1-4.3 4.2.1 ด้านคุณภาพ ตาราง 4.1 ผลการประเมินประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียน ด้านคุณภาพ ดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพ ระดับประสิทธิภาพ (%) ผลการ ประเมิน แปลค่า มีปัญหา ตามปกติ ได้เปรียบ อัตราความสามารถการจัดส่งสินค้า < 75 75 - 90 > 90 100.00 ได้เปรียบ อัตราความสามารถในการจัดสินค้า ของผู้ผลิต < 75 75 - 90 > 90 100.00 ได้เปรียบ อัตราความแม่นยำของใบสั่งงาน < 85 85 - 95 > 95 - - อัตราความสามารถในการจัดส่ง สินค้าของแผนกขนส่ง < 75 75 - 90 > 90 100.00 ได้เปรียบ

78 ดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพ ระดับประสิทธิภาพ (%) ผลการ ประเมิน แปลค่า มีปัญหา ตามปกติ ได้เปรียบ อัตราความแม่นยำของสินค้าคงคลัง > 10 1 - 10 < 1 - - อัตราความแม่นยำการพยากรณ์ ความต้องการของลูกค้า < 60 60 - 90 > 90 100.00 ได้เปรียบ อัตราจำนวนสินค้าสำเร็จรูปขาดมือ > 10 2 - 10 < 2 - - อัตราความเสียหายของสินค้า > 5 1 - 5 < 1 - - อัตราการถูกตีกลับของสินค้า > 5 0.1 - 5 < 0.1 - - ผลการประเมินประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมาด้านคุณภาพจากตาราง 4.1 พบว่าจากดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพด้านคุณภาพ ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนจำนวน 9 ประเด็น มีข้อมูลเพื่อการคำนวณได้เพียง 4 ประเด็น ซึ่งทั้ง 4 ประเด็นนั้นพบว่าสถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัด นครราชสีมาอยู่ในระดับประสิทธิภาพที่ได้เปรียบคู่แข่งขัน เมื่อเปรียบเทียบกับสถานประกอบการใน ประเทศไทย ซึ่งดัชนีที่ได้เปรียบนี้ ได้แก่ ความสามารถในการจัดสินค้า (ร้อยละ 100) และจัดส่งสินค้า (ร้อยละ 100) และความแม่นยำในการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้า (ร้อยละ 100) ส่วนดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพด้านคุณภาพที่ไม่สามารถคำนวณได้ คือ ความแม่นยำของใบสั่งงาน ความแม่นยำของสินค้าคงคลัง จำนวนสินค้าสำเร็จรูปขาดมือ ความเสียหายและการถูกตีกลับของ สินค้า

79 4.2.2 ด้านเวลา ตาราง 4.2 ผลการประเมินประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียน ด้านเวลา ดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพ ระดับประสิทธิภาพ (%) ผลการ ประเมิน แปลค่า มีปัญหา ตามปกติ ได้เปรียบ ระยะเวลาเฉลี่ยการตอบสนองคำสั่งซื้อ จากลูกค้า > 10 วัน 7 - 10 วัน < 7 วัน 3 - 30 วัน ได้เปรียบ – มีปัญหา ระยะเวลาเฉลี่ยการจัดซื้อ > 18 วัน 13 - 18 วัน < 13 วัน 1 วัน ได้เปรียบ ระยะเวลาเฉลี่ยการส่งคำสั่งซื้อภายใน องค์การ > 2 วัน 1 - 2 วัน < 1 วัน 3 - 30 วัน มีปัญหา ระยะเวลาเฉลี่ยการจัดส่งสินค้า > 3 วัน 1 - 3 วัน < 1 วัน 0.13 – 0.25 วัน ได้เปรียบ ระยะเวลาเฉลี่ยสินค้าสำเร็จรูปใน คลังสินค้า > 2 วัน 6 ชั่วโมง - 2 วัน < 6 ชั่วโมง - - ระยะเวลาเฉลี่ยการพยากรณ์ความ ต้องการของลูกค้า NA NA NA 1 - 12 เดือน - ระยะเวลาเฉลี่ยการเก็บสินค้า สำเร็จรูปอย่างเพียงพอเพื่อตอบสนอง ความต้องการของลูกค้า > 40 วัน 10 - 40 วัน < 10 วัน 30 - 120 วัน ตามปกติ – มีปัญหา ระยะเวลาเฉลี่ยการถือครองและการ บรรจุภัณฑ์สินค้า > 7 วัน 1 - 7 วัน < 1 วัน 30 วัน มีปัญหา ระยะเวลาเฉลี่ยการรับสินค้าคืนจาก ลูกค้า > 3 วัน 1 - 3 วัน < 1 วัน - - ผลการประเมินประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมาด้านเวลาจากตาราง 4.2 พบว่าจากดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพด้านเวลาของ

80 อุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนจำนวน 9 ประเด็น มีข้อมูลเพื่อการคำนวณได้จำนวน 6 ประเด็น ซึ่งพบดัชนี้ชี้วัดประสิทธิภาพที่สถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัด นครราชสีมาอยู่ในระดับได้เปรียบคู่แข่งขันจำนวน 2 ประเด็น ได้แก่ ระยะเวลาในการจัดซื้อ (เฉลี่ย 1 วัน) และระยะเวลาในการจัดส่งสินค้า (เฉลี่ย 0.13-0.25 วัน) ส่วนประเด็นเรื่องระยะเวลาในการ ตอบสนองคำสั่งซื้อจากลูกค้าของทั้ง 5 สถานประกอบการมีความแตกต่างกันตั้งแต่ได้เปรียบคู่แข่งขัน จนถึงมีปัญหา (เฉลี่ย 3-30 วัน) สำหรับ 3 ประเด็นที่อยู่ในระดับมีปัญหา ได้แก่ ระยะเวลาในการส่งคำสั่งซื้อภายในองค์การ (เฉลี่ย 3-30 วัน) ระยะเวลาในการถือครองและการบรรจุภัณฑ์สินค้า (เฉลี่ย 30 วัน) รวมทั้งระยะเวลา ในการเก็บสินค้าสำเร็จรูปเพื่อตอบสนองความต้องการของลูกค้า (เฉลี่ย 30-120 วัน) ส่วนดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพด้านเวลาที่ไม่สามารถคำนวณได้ คือ ระยะเวลาที่สินค้าสำเร็จรูป อยู่ในคลังสินค้า ระยะเวลาในการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้า และระยะเวลาในการรับสินค้าคืน จากลูกค้า 4.2.3 ด้านต้นทุน ตาราง 4.3 ผลการประเมินประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผา ด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา ด้านต้นทุน ดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพ ระดับประสิทธิภาพ (%) ผลการ ประเมิน แปลค่า มีปัญหา ตามปกติ ได้เปรียบ สัดส่วนต้นทุนการให้บริการลูกค้าต่อ มูลค่ายอดขาย > 5 0.5 - 5 < 5 0.06 - 0.75 ได้เปรียบ สัดส่วนต้นทุนการจัดซื้อจัดหาต่อ มูลค่ายอดขาย > 5 0.5 - 5 < 5 0.11 - 1.033 ได้เปรียบ สัดส่วนมูลค่าการลงทุนเกี่ยวกับการ ติดตั้งระบบการสื่อสารภายในองค์การ ต่อมูลค่ายอดขาย < 0.5 0.5 - 5 > 5 - -

81 ตาราง 4.3 (ต่อ) ดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพ ระดับประสิทธิภาพ (%) ผลการ ประเมิน แปลค่า มีปัญหา ตามปกติ ได้เปรียบ สัดส่วนต้นทุนการขนส่งต่อมูลค่า ยอดขาย > 10 1 - 10 < 1 0.01 - 1.28 ได้เปรียบ – ตามปกติ สัดส่วนต้นทุนการบริหารคลังสินค้าต่อ ยอดขาย > 8 0.5 - 8 < 0.5 0.02 – 0.12 ได้เปรียบ สัดส่วนต้นทุนการพยากรณ์ความ ต้องการของลูกค้าต่อยอดขาย > 5 0.5 - 5 < 0.5 0.81 ตามปกติ สัดส่วนต้นทุนการถือครองสินค้าต่อ ยอดขาย > 5 0.5 - 5 < 0.5 - - สัดส่วนมูลค่าสินค้าที่เสียหายต่อ ยอดขาย > 3 0.1 - 3 < 0.1 0.4 ตามปกติ สัดส่วนมูลค่าสินค้าที่ถูกตีกลับต่อ ยอดขาย > 3 0.5 - 3 < 0.5 - - ผลการประเมินประสิทธิภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมาด้านต้นทุน จากตาราง 4.3 พบว่าจากดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพด้านต้นทุน ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จำนวน 9 ประเด็น มีข้อมูลเพื่อการคำนวณได้ จำนวน 6 ประเด็น โดยทุกประเด็นสถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัด นครราชสีมามีประสิทธิภาพด้านต้นทุนอยู่ในระดับได้เปรียบคู่แข่งขัน และเป็นไปตามปกติเมื่อ เปรียบเทียบกับคู่แข่งขัน ทั้งนี้ดัชนีชี้วัดที่อยู่ในระดับได้เปรียบ ได้แก่ สัดส่วนต้นทุนการให้บริการ ลูกค้าต่อมูลค่ายอดขาย (ร้อยละ 0.06-0.75) สัดส่วนต้นทุนการจัดซื้อจัดหาต่อมูลค่ายอดขาย (ร้อยละ 0.11-1.033) และสัดส่วนต้นทุนการบริการคลังสินค้าต่อยอดขาย (ร้อยละ 0.02-0.12) สำหรับดัชนีชี้วัดที่สถานประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมาอยู่ ในระดับปกติเมื่อเปรียบเทียบกับคู่แข่งคือ สัดส่วนต้นทุนการขนส่งต่อมูลค่ายอดขาย (ร้อยละ 0.01-

82 1.28) สัดส่วนต้นทุนการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้าต่อยอดขาย (ร้อยละ 0.81) และสัดส่วน มูลค่าสินค้าที่เสียหายต่อยอดขาย (ร้อยละ 0.4) ดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพด้านต้นทุนที่ไม่สามารถคำนวณได้จำนวน 3 ประเด็นคือ สัดส่วนมูลค่า การลงทุนเกี่ยวกับการติดตั้งระบบสื่อสารภายในองค์การต่อมูลค่ายอดขาย สัดส่วนต้นทุนการถือครอง สินค้าต่อยอดขาย และสัดส่วนมูลค่าสินค้าที่ถูกตีกลับต่อยอดขาย 4.3 ศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา การประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ที่ประเมินโดย ใช้ดัชนีวัดศักยภาพทางด้านโลจิสติกส์ 5 ด้าน มีสถานประกอบการที่ให้ความร่วมมือในการประเมิน ศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์จำนวน 5 สถานประกอบการ ผลการศึกษามีข้อค้นพบดังแสดงตาม ตาราง 4.4-4.8 และภาพ 4.1-4.5 4.3.1 ด้านการกาหนดกลยุทธ์องค์การ ตาราง 4.4 ผลการประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมา ด้านการกำหนดกลยุทธ์องค์การ ด้านที่ 1 การกำหนดกลยุทธ์องค์การ สถานประกอบการ เฉลี่ย A B C D E 1. องค์การเห็นถึงความสำคัญของกลยุทธ์ด้าน โลจิสติกส์และมีการวางแผนกลยุทธ์ด้าน โลจิสติกส์ 1.4 1 2 2 1 1 2. มีการทำข้อตกลงกับผู้ส่งมอบหลัก และมีการ แลกเปลี่ยนข้อมูลระหว่างกัน 1.8 1 3 2 1 2 3. มีการทำข้อตกลงกับลูกค้าหลักและมีการ แลกเปลี่ยนข้อมูลระหว่างกัน 2 2 4 2 1 1

83 ตาราง 4.4 (ต่อ) ด้านที่ 1 การกำหนดกลยุทธ์องค์การ สถานประกอบการ เฉลี่ย A B C D E 4. มีระบบในการประเมินและพัฒนาความพึง พอใจของลูกค้า 2.4 2 2 4 2 2 5 มีระบบในการพัฒนาและประเมินพนักงาน 1.7 3 1.5 1 2 1 คะแนนเฉลี่ย 1.86 1.8 2.5 2.2 1.4 1.4 ระดับศักยภาพ น้อย น้อย ปาน กลาง น้อย น้อย น้อย ผลการประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมา ด้านการกำหนดกลยุทธ์องค์การจากตาราง 4.4 และภาพ 4.1 พบว่า อุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนจังหวัดนครราชสีมา มีศักยภาพด้านการกำหนดกลยุทธ์ องค์การเฉลี่ยโดยรวมอยู่ในระดับน้อย (ค่าเฉลี่ย 1.86) เมื่อพิจารณาเป็นรายประเด็นพบว่าระบบใน การประเมินและพัฒนาความพึงพอใจของลูกค้ามีศักยภาพอยู่ในระดับปานกลางเพียงประเด็นเดียว (ค่าเฉลี่ย 2.4) อีก 4 ประเด็นมีศักยภาพระดับน้อย ได้แก่ มีการทำข้อตกตงกับลูกค้าหลัก และมีการ แลกเปลี่ยนข้อมูลระหว่างกัน (ค่าเฉลี่ย 2.0) มีการทำข้อตกลงกับผู้ส่งมอบหลัก และมีการแลกเปลี่ยน ข้อมูลระหว่างกัน (ค่าเฉลี่ย 1.8) มีระบบในการพัฒนาและประเมินพนักงาน (ค่าเฉลี่ย 1.7) และ องค์การเห็นถึงความสำคัญของกลยุทธ์ด้านโลจิสติกส์และมีการวางแผนกลยุทธ์ด้านโลจิสติกส์ (ค่าเฉลี่ย 1.4) เมื่อพิจารณารายสถานประกอบการพบว่ามีเพียงสถานประกอบการเดียวที่มีศักยภาพ การจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัด นครราชสีมา ด้านการกำหนด กลยุทธ์องค์การ อยู่ในระดับปานกลาง (ค่าเฉลี่ย 2.5) ส่วนอีก 4 สถาน ประกอบการ (ร้อยละ 80) มีศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ด้านการกำหนดกลยุทธ์องค์การ อยู่ใน ระดับน้อย (ค่าเฉลี่ย 1.4-2.2)

84 4.3.2 ด้านการวางแผนและความสามารถในการปฏิบัติงาน ตาราง 4.5 ผลการประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมา ด้านการวางแผนและความสามารถในการปฏิบัติงาน ด้านที่ 2 การวางแผนและความสามารถ ในการปฏิบัติงาน สถานประกอบการ เฉลี่ย A B C D E 1. การกำหนดแผนงานด้านโลจิสติกส์ มีการ พิจารณาการใช้ทรัพยากรอย่างเหมาะสม 1 1 1 1 1 1 2. ความสามารถในการพยากรณ์ความต้องการ ของลูกค้าและแนวโน้มทางการตลาด 1.8 1 2 1 3 2 3. ความสามารถในการวางแผนและการปรับ แผนการทางานด้านโลจิสติกส์ขององค์การ 1.8 1 2 3 1 2 4. มีระบบในการติดตามสถานะของสินค้า วัสดุคงคลัง และกิจกรรมด้านโลจิสติกส์ 2.2 2 3 3 2 1 5. การมีขั้นตอนการทำงานและกระบวนการ ทำงานที่เป็นมาตรฐานและชัดเจนเป็น ลายลักษณ์อักษร 2 1 2 2 3 2 6. การพัฒนาหน่วยงานรับผิดชอบด้านโลจิ สติกส์ 1.5 1 1.5 3 1 1 คะแนนเฉลี่ย 1.72 1.17 1.92 2.17 1.83 1.5 ระดับศักยภาพ น้อย น้อย น้อย น้อย น้อย น้อย ผลการประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ด้านการ วางแผนและความสามารถในการปฏิบัติงานจากตาราง4.5 และภาพ 4.2 พบว่าอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนจังหวัดนครราชสีมา มีศักยภาพด้านการวางแผนและความสามารถในการ ปฏิบัติงานเฉลี่ยโดยรวมอยู่ในระดับน้อย (ค่าเฉลี่ย 1.72) เมื่อพิจารณาเป็นรายประเด็นพบว่าทั้ง 6

85 ประเด็นมีศักยภาพระดับน้อย ได้แก่ มีระบบในการติดตามสถานะของสินค้า วัสดุคงคลัง และกิจกรรม ด้านโลจิสติกส์ (ค่าเฉลี่ย 2.2) มีขั้นตอนการทำงานและกระบวนการทำงานที่เป็นมาตรฐานและชัดเจน เป็นลายลักษณ์อักษร (ค่าเฉลี่ย 2.0) ความสามารถในการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้าและ แนวโน้มทางการตลาด และความสามารถในการวางแผนและการปรับแผนการทำงานด้านโลจิสติกส์ ขององค์การ (ค่าเฉลี่ย 1.8) การพัฒนาหน่วยงานรับผิดชอบด้านโลจิสติกส์ (ค่าเฉลี่ย 1.5) และการ กำหนดแผนงานด้านโลจิสติกส์ มีการพิจารณาการใช้ทรัพยากรอย่างเหมาะสม (ค่าเฉลี่ย 1.0) เมื่อพิจารณารายสถานประกอบการพบว่าทั้ง 5 สถานประกอบการที่มีศักยภาพการจัดการ โลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา ด้านการวางแผนและ ความสามารถในการปฏิบัติงาน อยู่ในระดับน้อย (ค่าเฉลี่ย 1.17-1.92) 4.3.3 ด้านประสิทธิภาพและประสิทธิผลด้านโลจิสติกส์ ตาราง 4.6 ผลการประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมา ด้านประสิทธิภาพและประสิทธิผลด้านโลจิสติกส์ ด้านที่ 3 ประสิทธิภาพและประสิทธิผล ด้านโลจิสติกส์ สถานประกอบการ เฉลี่ย A B C D E 1. การพัฒนากิจกรรมด้านโลจิสติกส์ 1.6 2 1 2 1 2 2. อัตราการหมุนเวียนสินค้าคงคลัง และช่วง ระยะเวลารอบหมุนเวียนวัฏจักรเงินสด 2.2 1 3 2 4 1 3. ช่วงเวลานำในการส่งมอบสินค้าให้ลูกค้า และประสิทธิภาพในการจัดส่งสินค้า 2.4 2 4 3 2 1 4. ประสิทธิภาพและคุณภาพในการจัดส่งสินค้า 3 4 2 3 4 2 5. สินค้าคงคลังและต้นทุนค่าเสียโอกาส 2.4 3 3 2 3 1 6. กิจกรรมเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมและความ ปลอดภัยที่องค์กรมีส่วนร่วม 2.6 3 3 4 1 2

86 ตาราง 4.6 (ต่อ) ด้านที่ 3 ประสิทธิภาพและประสิทธิผล ด้านโลจิสติกส์ สถานประกอบการ เฉลี่ย A B C D E 7. ต้นทุนที่เกี่ยวข้องกับโลจิสติกส์ (ต้นทุนการ จัดส่ง ต้นทุนการเก็บสินค้าคงคลัง ต้นทุน การบริหารคำสั่งซื้อ เป็นต้น) 2.2 2 3 2 2 2 คะแนนเฉลี่ย 2.34 2.43 2.71 2.57 2.43 1.57 ระดับศักยภาพ น้อย ปาน กลาง ปาน กลาง ปาน กลาง ปาน กลาง น้อย ผลการประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ด้านประสิทธิภาพ และประสิทธิผลด้านโลจิสติกส์จากตาราง 4.6 และภาพ 4.3 พบว่า อุตสาหกรรมผลิตเครื่องภัณฑ์ เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนจังหวัดนครราชสีมา มีศักยภาพด้านประสิทธิภาพและประสิทธิผลด้านโลจิ สติกส์เฉลี่ยโดยรวมอยู่ในระดับน้อย (ค่าเฉลี่ย 2.34) เมื่อพิจารณาเป็นรายประเด็นพบว่ามี 4 ประเด็น ที่มีศักยภาพด้านประสิทธิภาพและประสิทธิผลด้านโลจิสติกส์ระดับปานกลาง และอีก 3 ประเด็นมี ศักยภาพด้านประสิทธิภาพและประสิทธิผลด้านโลจิสติกส์ระดับน้อย ประเด็นที่อุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนจังหวัดนครราชสีมา มีศักยภาพด้าน ประสิทธิภาพและประสิทธิผลด้านโลจิสติกส์ระดับปานกลาง ได้แก่ ประสิทธิภาพและคุณภาพในการ จัดส่งสินค้า (ค่าเฉลี่ย 3.0) กิจกรรมเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมและความปลอดภัยที่องค์กรมีส่วนร่วม (ค่าเฉลี่ย 2.6) ช่วงเวลานาในการส่งมอบสินค้าให้ลูกค้า และประสิทธิภาพในการจัดส่งสินค้า และ สินค้าคงคลังและต้นทุนค่าเสียโอกาส (ค่าเฉลี่ย 2.4) ประเด็นที่อุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนจังหวัดนครราชสีมามีศักยภาพด้าน ประสิทธิภาพและประสิทธิผลด้านโลจิสติกส์ระดับน้อย ได้แก่ อัตราการหมุนเวียนสินค้าคงคลัง และ ช่วงระยะเวลารอบหมุนเวียนวัฏจักรเงินสด และต้นทุนที่เกี่ยวข้องกับโลจิสติกส์ (ค่าเฉลี่ย 2.2) และ การพัฒนากิจกรรมด้านโลจิสติกส์ (ค่าเฉลี่ย 1.6)

87 เมื่อพิจารณารายสถานประกอบการพบว่ามีเพียงสถานประกอบการเดียวที่มีศักยภาพการ จัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา ด้าน ประสิทธิภาพและประสิทธิผลด้านโลจิสติกส์อยู่ในระดับน้อย (ค่าเฉลี่ย 1.57) ส่วนอีก 4 สถาน ประกอบการ (ร้อยละ 80) มีศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ด้านประสิทธิภาพและประสิทธิผลด้านโลจิ สติกส์อยู่ในระดับปานกลาง (ค่าเฉลี่ย 2.43-2.71) 4.3.4 ด้านระบบบริหารข้อมูลสารสนเทศ และเทคโนโลยีสารสนเทศ ตาราง 4.7 ผลการประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมา ด้านระบบบริหารข้อมูลสารสนเทศและเทคโนโลยีสารสนเทศ ด้านที่ 4 ระบบการบริหารข้อมูลสารสนเทศและ เทคโนโลยีสารสนเทศ สถานประกอบการ เฉลี่ย A B C D E 1. การกำหนดรหัสมาตรฐานสำหรับสินค้าและ กระบวนการ 1.8 1 3 2 1 2 2. การใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์ในการจัดการ ข้อมูลทางด้านซัพพลายเชนและโลจิสติกส์ 2 1 2 2 2 3 3. การพัฒนาบุคลากรด้านการบริหารจัดการ ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศทางด้านซัพ พลายเชนและโลจิสติกส์ 2.2 2 2 3 2 2 คะแนนเฉลี่ย 2.00 1.33 2.33 2.33 1.67 2.33 ระดับศักยภาพ น้อย น้อย น้อย น้อย น้อย น้อย ผลการประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ด้านระบบบริหาร ข้อมูลสารสนเทศและเทคโนโลยีสารสนเทศจากตาราง 4.7 และภาพ 4.4 พบว่า อุตสาหกรรมผลิต เครื่องภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนจังหวัดนครราชสีมา มีศักยภาพด้านระบบบริหารข้อมูล สารสนเทศและเทคโนโลยีสารสนเทศเฉลี่ยโดยรวมอยู่ในระดับน้อย (ค่าเฉลี่ย 2.0) เมื่อพิจารณาเป็น รายประเด็นพบว่าทั้ง 3 ประเด็นมีศักยภาพระดับน้อย ได้แก่ การพัฒนาบุคลากรด้านการบริหาร

88 จัดการระบบเทคโนโลยีสารสนเทศทางด้านซัพพลายเชนและโลจิสติกส์ (ค่าเฉลี่ย 2.2) การใช้ โปรแกรมคอมพิวเตอร์ในการจัดการข้อมูลทางด้านซัพพลายเชนและโลจิสติกส์ (ค่าเฉลี่ย 2.0) และ การกำหนดรหัสมาตรฐานสำหรับสินค้าและกระบวนการ (ค่าเฉลี่ย 1.8) เมื่อพิจารณารายสถานประกอบการพบว่าทั้ง 5 สถานประกอบการที่มีศักยภาพการจัดการ โลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา ด้านระบบบริหาร ข้อมูลสารสนเทศและเทคโนโลยีสารสนเทศ อยู่ในระดับน้อย (ค่าเฉลี่ย 1.33-2.33) 4.3.5 ด้านความร่วมมือกันระหว่างองค์การ ตาราง 4.8 ผลการประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน จังหวัดนครราชสีมา ด้านความร่วมมือกันระหว่างองค์การ ด้านที่ 5 การร่วมมือกันระหว่างองค์กร สถานประกอบการ เฉลี่ย A B C D E 1. การเห็นถึงความสำคัญของการร่วมมือ ทางด้านโลจิสติกส์ระหว่างธุรกิจที่เป็น พันธมิตรกัน และระหว่างธุรกิจประเภท เดียวกัน 1.8 1 2 3 1 2 2. การเห็นถึงความสำคัญของการร่วมมือ ทางด้านโลจิสติกส์ ระหว่างองค์การ และ หน่วยงานวิจัยหรือพัฒนา 2.2 1 1 3 1 5 คะแนนเฉลี่ย 2.00 1.00 1.50 3.00 1.00 3.50 ระดับศักยภาพ น้อย น้อย น้อย น้อย น้อย ปาน กลาง ผลการประเมินศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ด้านความร่วมมือ กันระหว่างองค์การจากตาราง 4.8 และภาพ 4.5 พบว่า อุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา มีศักยภาพด้านความร่วมมือกันระหว่างองค์การเฉลี่ยโดยรวมอยู่ในระดับน้อย

89 (ค่าเฉลี่ย 2.0) เมื่อพิจารณาเป็นรายประเด็นพบว่าทั้ง 2 ประเด็นมีศักยภาพระดับน้อย ได้แก่ การเห็น ถึงความสำคัญของการร่วมมือทางด้านโลจิสติกส์ ระหว่างองค์การ และหน่วยงานวิจัยหรือพัฒนา (ค่าเฉลี่ย 2.2) และการเห็นถึงความสำคัญของการร่วมมือทางด้านโลจิสติกส์ระหว่างธุรกิจที่เป็น พันธมิตรกัน และระหว่างธุรกิจประเภทเดียวกัน (ค่าเฉลี่ย 1.8) เมื่อพิจารณารายสถานประกอบการพบว่ามีจำนวน 2 สถานประกอบการ (ร้อยละ 40) ที่มี ศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัด นครราชสีมาด้านความร่วมมือกันระหว่างองค์การ อยู่ในระดับปานกลาง (ค่าเฉลี่ย 3.0 และ 3.5) ส่วน อีก 3 สถานประกอบการ (ร้อยละ 60) มีศักยภาพการจัดการโลจิสติกส์ด้านความร่วมมือกันระหว่าง องค์การ อยู่ในระดับน้อย (ค่าเฉลี่ย 1.0 และ 1.5)

90 บทที่ 5 สรุปผลการศึกษาและข้อเสนอแนะ การวิจัยเรื่องศึกษาบริบท รูปแบบศักยภาพเชิงพื้นที่การจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชน สินค้า และบริการ GI ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัด นครราชสีมา มีวัตถุประสงค์เพื่อสืบค้นการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา รวมทั้งเพื่อวิเคราะห์ ประสิทธิภาพและประเมินศักยภาพการ จัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียนจังหวัดนครราชสีมา ผลการวิจัย อภิปรายผล และข้อเสนอแนะของการวิจัย มีดังต่อไปนี้ 5.1 สรุปผลการวิจัย 5.1.1 การจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา การสืบค้นข้อมูลเบื้องต้นของการจัดการโลจิสติกส์และซัพพลายเชนของอุตสาหกรรมผลิต เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา พบว่าสถาน ประกอบการผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนในตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ที่ใช้ในการสืบค้นข้อมูลจำนวน 6 แห่ง โดยทุกสถานประกอบการจัดเป็นอุตสาหกรรมขนาดย่อม มี ลักษณะการผลิตและกระบวนการผลิตที่เหมือนกัน ความแตกต่างอยู่ที่ ลวดลายที่เป็นเอกลักษณ์ของ แต่ละสถานประกอบการ ดำเนินการผลิตในส่วนบ้านพักของเจ้าของสถานประกอบการ และทุกสถาน ประกอบการไม่มีการจัดเก็บข้อมูลการผลิต และการจัดจำหน่าย รวมทั้งไม่มีการวิเคราะห์ข้อมูลด้าน บุคลากร ด้านการตลาด การขนส่ง และด้านอื่น ๆ ผลการศึกษาการจัดการโลจิสติกส์ของอุตสาหกรรมผลิตเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา ที่พิจารณาตามกิจกรรมโลจิสติกส์ 15 ด้าน จากสถานประกอบการที่ให้ความ ร่วมมือในการให้ข้อมูลจำนวน 5 สถานประกอบการ พบว่าสถานประกอบการมีกิจกรรมการบริการ ลูกค้า โดยการพาลูกค้าเยี่ยมชมกระบวนการผลิต การเขียนลาย พร้อมทั้งมีการอธิบาย กระบวนการ ผลิต และความเป็นมาของการทำปั้นดินเผาด่านเกวียน วิธีการทำเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน สมัย โบราณ รวมทั้งลวดลาย และลักษณะของภาชนะรูปแบบต่าง ๆ การรับสั่งทำเครื่องปั้นดินเผาด่าน