Imawati, M.Pd
Kamus
Kecik Bejo
Ngoko PAKLIK BEJO 1
PAnduan Kamus ciLIK
a BElajar boso JOwo
abang (Bahasa Jawa-Indonesia)
abot
adang Krama Madya Krama Inggil Bahasa
adhem Indonesia
adhi
adeg abrit abrit merah
adoh awrat awrat berat
bethak bethak menanak nasi
asrep asrep dingin
adhi rayi adik
ngadeg jumeneng berdiri
tebih tebih jauh
1
adol sade sade jual
adu
adus aben aben mengadu
agama
age-age adus siram mandi
aja
ajang agami agami agama
aji
aksama enggal-enggal enggal-enggal lekas
aku
ala ampun ampun jangan
alangan
alas ajang ambeng tempat, piring
aos aos nilai, harga
aksami aksami ampun, maaf
kula kawula, dalem saya
awon awon buruk
pambengan pambengan halangan, aral
wana wana hutan
2
ali-ali sesupe sesupe cincin
alis alis imba alis
amarga amargi amargi sebab, karena
amba wiyar wiyar luas, lebar
ambu ambet ambet bau
ambung ambung aras cium
amit amit nuwun sewu permisi
ampir ampir pinarak singgah
ana wonten wonten ada
anak yoga putra anak
anak-anak anak-anak peputra anak-anak
angger uger uger asalkan
anggo angge agem pakai
3
angon angen angen menggembala
ani-ani
antara pugut pugut ani-ani
anti
anut antawis antawis antara
anyang
anyar antos antos tunggu
apa
apik tumut nderek ikut
apura
aran awis awis menawar
arang
arep enggal enggal baru
punapa punapa apa
sae sae bagus, baik
apunten apunten maaf,mari
nama asma nama, sebutan
awis awis jarang
ajeng, purun badhe, kersa mau, akan
4
ari-ari ari-ari tuntunan plasenta, ari-
arum arum arum ari
asu segawon segawon harum
ati manah (peng) galih anjing
ati-ati ngatos-atos atos-atos hati, kalbu
awak badan salira hati-hati
awan siyang siyang badan
aweh nyukani maringi siang
ayo mangga sumangga member
b
bacut lajeng lajeng lalu, kemudian
bako sata sata tembakau
baku baken baken pokok, baku
5
bali mantuk kundur pulang
balung balung
banda banda tosan tulang
banjir bena
banjur lajeng besta belenggu
banget sanget
bangkekan bangkekan bena banjir
bantal bantal
banyu toya lajeng lantas, lalu
bapak bapak
bareng sareng sanget amat, sangat
barep pembajeng
bata banon pamekan pinggang
kajang sirah bantal
toya air
rama bapak
sareng bersama
pembajeng sulung
banon batu-bata
6
batin batos batos isi hati, batin
serat batik
bathik serat palarapan dahi, kening
abdi teman
bathuk bathuk babaran melahirkan
sesarengan bersama
batur rencang nyamping memakai kain
kambangan itik
bayen babaran sae baik
benten berbeda
bebarengan sesarengan bektos bakti, hormat
kersanipun biar
bebed bebed kasinggihan benar
bebek kambangan
becik sae
beda benten
bekti bektos
ben kajengipun
bener leres
7
bengi dalu dalu malam
beras uwos
bisa saged uwos beras
biyen riyin
bocah lare saged bisa
bojo semah
bokong bokong rumiyin dahulu
bolah benang
boreh boreh lare anak
brengos brengos
bubar bibar garwa suami-istri
bubrah bibrah
budhal bidhal bocong pantat
benang benang
konyoh bedak
gumbala, rawis kumis
bibar selesai
bibrah rusak
bidhal berangkat
8
budi jawah jawah hujan
bungah manah penggalih pikir, watak
buri wingking pengkeran belakang
buru bujeng bujeng kejar
butuh betah betah butuh, perlu
buwang bucal kendhang membuang
buyar rampung rampung bubar
c
cangkem cangkem tutuk mulut
carita cariyos cariyos cerita
caturan wicanten ngendika pembicaraan
cawis cawis caos sedia
cedhak celak caket dekat
9
cekel cepeng asta pegang
celeng andhapan
cendhak andhap andhapan babi hutan
cengel cengel
cepet enggal andhap pendek
cilik alit
clathu wicanten griwa tengkuk
coba cobi
cucul cucul enggal segera
cukup cekap
cukur cukur alit kecil
cundhuk cundhuk
D ngendika berkata
cobi coba
lukar melepaskan
cekap cukup
paras, pangkas cukur, pangkas
sangsangan tusuk konde
10
dadah dadah ginda pijat
dadi dados dados menjadi
dagang gramen gramen berdagang
dalan radin margi jalan
dandan dandos busana berhias
dawa panjang panjang panjang
desa dhusun dhusun desa, kampong
deleng ningali mriksani mengamati
dhadha dhadha jaja dada
dhayoh tamu tamu tamu
dhek kala kala ketika, saat
dhemen remen remen suka
dhengkul dhengkul jengku lutut
11
dhewe piyambak piyambak sendiri
dhisik riyen
dhuwit yatra rumiyin dahulu
dhuwur inggil
di… dipun… arta uang
dina dinten
dlamakan dlamakan inggil tinggi
dluwang dlacang
dodol sade dipun… di…
dolan dolan
doyan purun dinten hari
driji driji
dudu sanes samparan telapak kaki
dlacang kertas
sade jual
ameng-ameng bermain-main
kersa mau, suka akan
racikan jari-jari
sanes bukan
12
dulang ndulang ndhahari menyuapi
dulur dherek dherek ikut
dumadi dumados dumados menjadi
durung dereng dereng belum
duwe gadhah kagungan punya
E
edan ewah ewah gila, hilang akal
eling
elmu eling emut, enget ingat
elu, melu
eluh elmi elmi ilmu
embah
embok tumut nderek ikut
eluh waspa air mata
embah,simbah eyang nenek-kakek
ibu/mak ibu ibu
13
embuh kirangan ngapunten entah
enak eca eca enak
endhem mendhem wuru mabuk, lupa diri
endhas sirah mustaka kepala
endhek andhap andhap rendah
endheg kendel kendel henti
endhog tigan tigan telur
endi pundi pundi mana
eneng, mendel mendel diam
meneng engge agem pakai
enggo enggen pidalem tempat
enggon enem timur muda
enom telas telas habis
14
entek entosi rantosi tunggu
enteni angsal pikantuk mendapat
entuk mangga sumangga silahkan ambil
enya awis awis tawar, menawar
enyang pendhet pundhut ambil
epek epek-epek tapak asta telapak tangan
esuk enjing enjing pagi
G
gajah liman liman gajah
gaman dedamel dedamel senjata, alat
gamelan gangsa gangsa gamelan
gampang gampil gampil mudah
ganti gantos gantos ganti, bertukar
15
garing aking aking kering
gawa
gawan bekta asta bawa
gawe
gedhang bektan ampilan bawaan
gedhe
geger damel damel buat, membuat
gelang
gelem pisang pisang pisang
gelis
gelung ageng ageng besar
genep
geneya geger pengkeran punggung
binggel binggel gelang
purun kersa mau
engggal enggal cepat
gelung ukel sanggul
jangkep jangkep genap, lengkap
kenging punapa kenging punapa mengapa
16
geni latu grama api
gentenan gentosan gentosan bergantian
genti gentos gentos ganti, gilir
gering kera susut kurus
getih rah rah darah
githok githok julukan tengkuk
godhong ron ron daun
golek pados pados mencari
goroh dora dora bohong
gugah gigah wungu bangun
gula gigat gigat menggugat
guna gina gina manfaat
gunem ginem ngandika bicara
17
guneman gineman ngandikan berbicara
guyon gegujengan gegujengan berkelakar
guyu gujeng gujeng tawa
I
idep idep ibing bulu mata
idu idu kecoh ludah
iga iga unusan tulang iga
ijo ijem ijem hijau
ijoan ijeman ijeman undangan lisan
ijol lintu lintu tukar
ika, kae punika punika itu
iket iket destar ikat kepala
iki, iku punika punika ini
18
ilang ical ical hilang
ilat ilat lidhah lidah
ilo, ngilo ilo paningalan cermin
imbu imbet imbet peram
imbuh imbet tanduk tambah lagi
inep nyipeng nyare bermalam
ingon-ingon ingah-ingah ingah-ingah ternak
ingu ingah ingah piara
ireng cemeng cemeng hitam
(ng) iring ngiringaken ndherekaken mengantarkan
irung irung grana hidung
isa saged saged bisa
isih taksih taksih masih
19
isin isin lingsem malu
bobotan buang air besar
ising, ngising bebucal ngandhap di bawah
ulam ikan
isor, ngisor ngandhap uwun inggih iya
iwak ulam
iya inggih
J
jaba jawi jawi luar
reksa jaga
jaga jagi sawung ayam jago
jalu, panja taji
jago sawung nyuwun minta
loloh, usada jamu, obat
jalu jalu, panja kethekan dagu
jaluk nedi
jamu jampi
janggut janggut
20
jaran jaran turangga kuda
jare cariyosipun cariyosipun katanya
jarit sinjang nyamping kain
jarwa jarwi jarwi arti, maksud
jenat jenat swargi almarhum
jeneng nama asma nama
jenggot jenggot gumbala jenggot
jero lebet lebet dalam
jeruk jeram jeram jeruk
jisim jisim layon mayat, jenazah
joged joged beksa tari
jogedan jogedan beksan tarian
jungkat serat pethat sisir
21
jupuk pendhet pundhut ambil, pungut
K
kabeh sedaya sedanten semua
kacamata kacamripat kacatingal kacamata
kacek keot kaot selisih
kaget kaget kejot kaget
kajaba kejawi kejawi kecuali
kakang kakang raka kakak/laki
kalah kawon kasoran kalah
kali lepen lepen sungai
kalung kalung sangsangan kalung
kambil klapa klapa kelapa
kanca rencang rencang teman
22
kanggo kangge kagem untuk, buat
kandha sanjang ngendika bicara
kapal baito baito kapal
karep kajeng kersa kehendak, mau
karo kalih kaliyan dengan
kathok kathok lancingan celana
katon ketingal ketingal kelihatan
katur katur konjuk buat, untuk
kaya kados kados seperti
kayu kajeng kajeng kayu
kebo maesa maesa kerbau
kelakon kelampahan kelampahan terlaksana
kelalen kesupen kalimengan terlupa
23
kelangan kecalan kecalan kehilangan
kelud kelud samparan sapu
kembang sekar sekar bunga
kemben kemben kesemekan stagen
kemenyan sela sela kemenyan, dupa
kempol kempol wengkelan paha
kemu kemu kembeng kumur
kemul kemul singep selimut
kena kenging kenging boleh
kene mriki mriki sini
kepenak sekeca dhangan enak, sembuh
kepriye kados pundi kados pundi bagaimana
kepung kepang kepang dikelilingi
24
kepungan kepangan kepangan kenduri
kerep
keri asring asring sering
keris
kesusu kentun kentun ketinggalan
kesuwen
ketara dhuwung wangkingan keris
ketemu
ketok kesesa kesesa tergesa-gesa
kijing
kira kedangon kedangon terlalu lama
kira-kira
kirim ketingal ketingal kentara
kepanggih kepanggih berjumpa
ketingal ketingal kelihatan
kijing sekaran batu nisan
kinten kinten taksir
kinten-kinten kinten-kinten kira-kira
kentun kentun kirim
25
klambi rasukan ageman baju
klasa gelaran
kleru klintu gelaran tikar
klumpuk klempak
kodanan kejawahan klintu keliru
kongkon kengken
kono mriku klempak kumpul
kowe sampeyan
kramas karmas kejawahan kehujanan
krasa kraos
krasan kraos utus suruh
kringet kringet
krungu miring mriku situ
panjenengan kamu
jamas keramas
kraos terasa
kraos betah
riwe keringat
midhanget dengar
26
(di) kubur dipetak disarekake dikubur
kuburan kuburan pasareyan kuburan
kudu kedah kedah harus
kuku kuku kenaka kuku
kuning jene jene kuning
kuping kuping talingan telinga
kurang kirang kirang kurang
kuwat kiyat kiyat kuat
kuwi niku punika itu
L
labuh labet labet membela
lagi saweg nembe sedang
lair lair miyos lahir
27
laki, bojo semah garwa suami
laki, kawin laki
lakon lampahan cumbana bersetubuh
laku lampah
lalen kesupen lampahan jalan cerita
lali supe
lambe lambe tindak jalan
lanang jaler
lara sakit kesupen lupa, lalai
larang awis
lawang konten kalimengan lupa
lawas lami, dangu
layang serat lathi bibir
kakung laki-laki
gerah, gering sakit
awis mahal
konten pintu, jalan
lami, dangu lama, kuno
nawala surat
28
lebu lebet lebet dalam
lelara sesakit sesakit penyakit
lelembut lelembat lelembat roh halus
lelungan kekesahan peparan bepergian
lemah siti siti tanah
lemari lemantun lemantun almari
lembut lembat lembat lembut
lemu lema lema gemuk
leren kendel kendel berhenti
lima gangsal gangsal lima
linuwih linangkung linangkung professional
liru lintu lintu lainnya,keliru
liwat langkung langkung lewat
29
lor ler ler utara
loro kalih kalih dua
luh luh waspa air mata
luku lujeng lujeng bajak
lulang cucal cucal kulit
lumrah limrah limrah lazim
lunga kesah tindak pergi
lungan kesahan tindakan bepergian
lungguh lenggah pinarak duduk
luput lepat lepat salah
luwih langkung langkung lebih
M
maca maca maos membaca
30
macan macan simo harimau
madhep majeng majeng menghadap
maju maling majeng maju
maling maling pandung pencuri
mambu mambet ngganda berbau
manak nglairaken mbabar melahirkan
madhani nyameni nyameni menyamai
madhang nedha dhahar makan
majeki maosi maosi bayar/terpaksa
mandheg kendel kendel berhenti
manah njemparing njemparing memanah
maneh malih malih tambah, lagi
mangan nedha dhahar makan
31
manggon manggen manggen tinggal
mangkat bidhal
manuk peksi tind berangkat
marang dhateng
marani murugi peksi burung
mari mantun
maro malih dhateng ke, kepada
marung mande
mata mripat murugi mendatangi
mateni mejahi
mati pejah dhangan sembuh, pulih
mayit mayit
mau wau malih membagi dua
mande membuka kedai
paningal, soca mata
nyedani membunuh
seda, surud mati, meninggal
layon mayat
wau tadi
32
mawa mawi mawi serta, dengan
mbathik nyerat
mburu mbujeng nyerat membatik
medel celep
melek melek mbujeng berburu
melu tumut
memedi memedos celep mewarnai kain
menang mimpang
menawa menawi wungu bangun, nampak
menehi nyukani
mengko mangke ndherek ikut
menjangan sangsam
menyang dhateng memdos hantu
mimpang menang
menawi jika
maringi, nyaosi member
mangke nanti
sangsam rusa
dhateng menuju, ke
33
merga margi margi karena
meteng ngandheng mbobot hamil
metu medal miyos keluar
mikir manah nggalih berpikir
mikul ngrembat ngrembat memikul
milang mical mical menghitung
minggat minggat lolos pergi tidak izin
mira minten minten berapa
miranti mirantos mirantos melengkapi alat
mitaya mitados mitados mempercayakan
mlaku mlampah tindak berjalan
mlebu mlebet mlebet masuk
mluku mlujeng mlujeng membajak
34
momot ngewrat ngewrat memuat
monten kain kafan
mori monten kawrat muat
mugi-mugi mudah-mudah
mot kawrat mila maka
mucal mengajar
muga-muga mugi-mugi kundur pulang
mindhak naik
mula mila mandhap turun
namung hanya
mulang mucal minggah naik
menggah mengenai
mulih mantuk mengker membelakangi
mundhak mindhak
mudhun mandhap
mung naming
munggah minggah
mungguh menggah
mungkur mengker
35
mungsuh mengsah mengsah musuh
muni
muni-muni mungel mungel bersuara
murah
muwuni mugel-mugel mugel-mugel mencaci
N
nandur mirah mirah murah
nangis
ndadah mewahi mewahi menambahkan
ndandani
ndeleng nanem nanem menanam
negara menangis
nembang nangis, mular muwun memijat
merias
ndadah ngginda mengamati
negara
ndandosi mbusanani menyanyi
ningali mirsani
nagari nagari
nyekar nyekar
36
nepsu nepsu duka marah
nesoni nyrengeni ndukani memarahi
ngabekti ngabektos ngabektos berbakti
ngadeg ngadeg jumeneng berdiri
ngadhep sowan marak menghadap
ngajeni ngaosi ngaosi menghargai
ngalah ngawon ngawon mengalah
ngalor ngaler ngaler ke utara
ngambung ngambung ngaras mencium
nganggo ngangge ngagem memakai
nganyang ngawis ngawis menawar
nganti ngantos ngantos sampai
ngapura ngapunten ngapunten maaf
37
ngarani mastani mastani menyebut
ngarep ngajeng ngarsa depan
ngaso kendel kendel beristirahat
ngelak ngelak salit haus
ngeling-eling ngemut-emut ngemut-emut meningat-ingat
ngelu ngelu puyeng pusing
ngeneake ngawontenaken ngawontenaken mengadakan
ngeneni mugut mugut menuai
ngenger ngenger ngabdi mengabdi
ngenggoni ngenggeni nglenggahi menempati
ngenteni ngentosi ngrantos menunggu
ngerti ngertos pirsa mengerti
nggampangake nggampilaken nggampilaken meremehkan
38
ngganti nggantos nggantos mengganti
nggawa mbekta mbekta membawa
nggenepi njangkepi njangkepi melengkapi
nggoleki madosi madosi mencari
nggunaake ngginaaken ngginaaken menggunakan
ngilangi ngicali ngicali menghilangkan
ngimpi ngimpi nyupena bermimpi
nginang ngganten ngganten makan sirih
nginep nyipeng nyare bermalam
ngingu ngingah ngingah memelihara
ngirim ngintun ngintun mengirim
ngising bebanyu bobotan buang air besar
ngisor ngandhap ngandhap di bawah
39
nglakoni nglampahi nindakaken menjalankan
ngombe nginum ngunjuk minum
ngongkon ngengken ngutus, ngaturi menyuruh
ngopahi ngepahi ngeoahi member upah
ngrasani ngraosi ngraosi membicarakan
ngrewangi ngrencangi ngrencangi menenmani
ngrungoake mirengaken midhangetaken mendengarkan
ngrusuhi ngresahi ngresahi mengganggu
ngubur methak nyarekaken mengubur
ngulemi ngulemi ngaturi mengundang
ngundang nimbali ngaturi memanggil
ngutang nyambut ngampil meminjam
nguyuh toyan turas kencing
40
njaba njawi njawi di luar
njaluk nedha nyuwun minta
njoged njoged mbeksa menari
njupuk mendhet mundhut mengambil
nom nem timur muda
nuli lajeng lajeng lalu
nunggang numpak nitih mengendarai
nutu nggentang nggentang menumbuk padi
nyalini nggantosi nggantosi mengganti
nyambutgawe nyambut damel ngasta damel bekerja
nyebut nyebat nyebat menyebut
nyekel nyepeng ngasta memegang
nyilih nyambut ngampil meminjam
41
nyrengeni nyrengeni ndukani memarahi
nyritani nyriosi nyriosi bercerita
O
obat jampi usada obat
okeh kathah kathah banyak
oleh angsal pikantuk mendapatkan
omah griya griya rumah
ombe ombe unjuk minum
ombo wiyar wiyar luas
omong ginem ginem bicara
ompong ompong dhaut ompong
ora boten boten tidak
P
42
padha sami sami sama
padhang pajar pajar terang
padusan padusan pasiraman tempat mandi
paidon paidon kecohan tempatmeludah
pajek paos paos pajak
panah jemparing jemparing panah
panas benter benter panas
panasan benteran benteran tempat panas
pangan tedhan dhaharan makanan
pangilon pangilon paningalan kaca rias
panggon panggen panggen tempat
papat sekawan sekawan empat
papringan padelingan padelingan kebun bamboo
43
paran purug panggen rantau
pari pantun sekawan padi
pasa siyam siyam puasa
pasar peken peken pasar
pasaran pekenan pekenan hari pasaran
paseduluran pasedherekan pasedherekan persaudaraan
paturon patileman pasareyan tempat tidur
payu pajeng pajeng laku
payung paying songsong paying
pedhang pedhang sabet pedang
pekarangan pekawisan pekawisan kebun
pendhapa pendhapi pendhapi pendapa
pengajian pengaosan pengaosan pengajian
44
petan petan ulik carikutu kepala
pikir manah penggalih pikiran
pikulan rembatan rembatan alat pikul
pilis pilis blonyoh berbedak
ping kaping kaping kali
pipi pipi pangarasan pipi
pira pinten pinten berapa
piranti pirantos pirantos perkakas
pitaya pitados pitados percaya
pitik ayam ayam ayam
prakara prakawis prakawis perkara
prayoga prayogi prayogi layak
prau kapal baita perahu
45
prihatin prihatos prihatos prihatin
priyayi priyantun
pundhak pundhak priyantun bangsawan
pupak pupak
pupu pupu pamidhangan bahu
pupur pupur
puser puser dhaut gigi lepas
putih pethak
putu putu wentis paha
R
rabi tasik bedak
rada
rai tuntunan pusar, pusat
pethak putih
wayah cucu
emah-emah karma menikah
radi radi agak
rai pasuryan wajah
46
rambut rambut rema, rikma rambut
rana mrika
rasa raos mrika ke sana
rata radin
ratan margi raos rasa
raup raup
rebut rebat radin rata
rega regi
rekasa rekaos margi jalan
rembug rembag
rembulan rembulan suryan cuci muka
rene mriki
rewang rencang rebat rebut
regi harga
rekaos sengsara
rembag runding
candra bulan
mriki kemari
abdi pembantu
47
riyak riyak jagra dahak
riyadi hari raya
riyaya riyadi ses rokok
rebah rebah
rokok ses rumaos merasa
rimat pelihara
rubuh rebah rupi rupa
risak rusak
rumangsa rumaos
peningset ikat pinggang
rumat rimat sadherek saudara
gantos berganti baju
rupa rupi pangagem pakaian
rusak risak
S
sabuk sabuk
sadulur sadherek
salin gantos
sandhangan pangangge
48
sapi lembu lembu sapi
sapuh sapih
sapu sapu pegeng dipisah
sega sekul
segara seganten samparan sapu
selir selir
sendhok sendhok sekul nasi
sesuk benjing
silih sambut seganten laut
slamet wilujeng
sikil suku ampil, ampeyan selir
sunat supit
susu susu lantaran sendok
benjing besok
ampil pinjam
sugeng selamat
ampeyan kaki
supit khitan
prembayun payudara
49