ช่างเชือกรอกและช่างยก

วิชาเครอ่ื งทุนแรง 49

สง่ิ ของทีอ่ าจหมนุ ได ขณะทาํ การยก
หรือเคล่อื นยายตองใชเ ชือกพยุง

ควรเลอื กวิธีการยก และใชส ลงิ ใหถูกตอง
กบั ประเภทของสิ่งของ ท่ีตอ งการยก

เมื่อตอ งการยกสิ่งของทม่ี ลี ักษณะ เชน ทอ เหลก็ เสน
จาํ นวนมาก ๆ ควรพันสลิงอีกหนงึ่ หน
เพ่ือการยกทม่ี นั่ คง

วธิ ีการแบบน้ี สิ่งของอาจหมนุ และกระดกได

วิชาเคร่อื งทุน แรง 50

วิธีการยกแบบน้ี สิง่ ของอาจเลื่อนหลุดได

ควรพนั สลิง 2 ทบ และยกส่ิงของที่
ประกอบกนั ไมเ กิน 2 ชน้ิ

การคลอ งสลิง เชนนี้ จะไถลจากตะขอ

วิธกี ารคลอ งสลงิ ท่ีถูกตอง

วชิ าเครื่องทนุ แรง 51

การคลองสลิงท่ีไมส มดลุ ย

การคลอ งสลิงอยา งสมดลุ ย
ตะขอเกยี่ วอยูตรงจดุ ศนู ยถ ว ง (center of gravity, C.G.)

เม่ือเริ่มตน ทําการยก ควรมกี ารตรวจสอบการแขวน ความมั่นคง
ของ

วิชาเคร่อื งทนุ แรง 52

ควรใชปลอกสลิงชวย ในบริเวณทส่ี ลิงตองสัมผัสกบั ขอบทม่ี ีความคม
และมุมสลิงไมค วรเกนิ 90 องศา

การบรรจขุ องที่คลายออกได

การผกู ช้นั เดียวทาํ ใหข องตก การพนั 2 ทบทาํ ใหย ึดของไดอ ยา งมนั่ คง
ไ

วชิ าเครื่องทนุ แรง 53

ใหผ ูกสลิงแตล ะขา ง เมอ่ื ยกขน้ึ จะใหความมั่นคง คําแนะนาํ บางประการ
การตอสลงิ เพอื่ ใชงาน

การปฏบิ ัติงานดว ยรถยก การตอโดยใช ชน้ิ ไมเพอ่ื หลีกเล่ยี งการแตก
ขาดของเสนลวด
หา มลาก
ส่ิงของ การตอ ที่ถกู วธิ ีและดีทีส่ ุด
ควรใชสเกลเขาชวย
ใหย ก
ในแนวดิ่ง

วิชาเครอ่ื งทนุ แรง 54

พจิ ารณาแรงดงึ ( Tension ) ในสลิง เม่ือมุมระหวางสลิงเปลีย่ นไป

S.W.L. = M X W. L. L.
W.L.L = Working load limit ( พกิ ัดนาํ้ หนกั ทร่ี ะบอุ ยูท ี่สลงิ )
S.W.L = Safety working load (นํา้ หนกั ทยี่ กไดปลอดภัย )
M = Moad factor ( ตัวคูณเพอื่ หา S.W.L )

แรงดึงทีป่ ลอดภัย

แรงดึงทก่ี ําหนด ยกคลอ งแบบตวั ยู ขมวดเปนปม

1. 2. 3. 1. 2. 3.

1. 0 องศา = 200 เปอรเซ็นต 1. 0 องศา = 100 เปอรเ ซ็นต
2. 45 องศา = 180 เปอรเซ็นต 2. 70 เปอรเ ซน็ ต
3. 90 องศา = 137 เปอรเ ซ็นต 3. ขมวดและมหี นงั รองรองหวงได 87 เปอรเซน็ ต

วชิ าเคร่อื งทุนแรง 55

การปอ งกนั ลวดหรอื โซ โดยอาจใชชนิ้ ไมมารองหรือหนุนขอบ
เพอ่ื ปอ งกนั สลิงหรือโซท ่ีเกิดการหักงอ

ลวด โซ

มุมตาง ๆทมี่ ีผลตอสลิง นํ้าหนักปลอดภัยจะลดลง เม่ือมมุ สลิงทีเ่ พม่ิ ข้ึน

อยากางสลงิ เกนิ 120 องศา จะทําใหไมป ลอดภัย การผูกสลงิ เปนมมุ รปู ตวั ยจู ะดกี วา จงจําไวว า ถา สลงิ โกงงอมากกจ็ ะ
ทาํ ใหยกนาํ้ หนกั ไดน อยลง จงจาํ ไววา มมุ มคี วามสาํ คัญตอสลงิ มาก

วชิ าเครอื่ งทนุ แรง 56

ไมค วรลากสิ่งของ ควรยกขึน้ ในแนวดง่ิ

1. อยา ใชต ะของดั สงิ่ ของเพ่อื การยก 2. มุมระหวา งสลงิ ไมค วรเกนิ 90 องศา 3. ไมควรคลองสลิงมากกวา 1


วชิ าเครื่องทนุ แรง 57

ควรยืนใหถูกตําแหนง ขณะทาํ การยก

ควรคลอ งสลิงใหเกดิ ความสมดุลย ขณะท่ีทาํ การยก

วชิ าเคร่อื งทนุ แรง 58

มมุ ระหวางสลงิ ไมค วรเกิน 90 องศา

ไมค วรยกชิ้นงานทีไ่ มมหี จู บั ยึดดวยโซ
และไมควรคลอ งชิน้ งานกับสเกลดานทห่ี มุน

วชิ าเครื่องทนุ แรง 59

ควรให
สเกลใหตัว
ไดไ มข ัดตัว
ในขณะท่ี
ทําการยก

ควรใหห จู ับ
ชิน้ งาน
ทํามุมกบั

จุดศูนยถวง

ไมควรใชเ ชือก หรือเชอื กลวดเสน เดยี วในการ

วิชาเครอ่ื งทุนแรง 60

ของท่ีสามารถหมนุ และกระดก

ของน้หี มุน และกระดกได

สงั เกตการผกู สลงิ ทไี่ ดส มดลุ ย

ของน้อี าจจะไถลออกจากตะขอ
และกระดกได

ระบบสลิงเกบ็ ปลายจะลดการหมุนไปได

วชิ าเครอื่ งทนุ แรง 61

การหันเสนเดยี วไมมัน่ คง ของอาจหมุน
และกระดกได

ของทม่ี ีรปู ทรงทเ่ี ทอะทะ

การยกเชนนีจ้ ะทาํ ให ของท่ีผูกอยางมัน่ คง
ไถลจากตะขอเก่ียว โดยสังเกตจากการผูกสลิงเก็บ
ขอเกีย่ วตรงกบั จดุ ศูนยกลาง

วิชาเครอื่ งทนุ แรง 62

หว งเก่ียว

การขันเกลยี วของหว งเก่ียวไมสดุ เปน การไมป ลอดภยั การขันเกลยี วของหว งเกยี่ วจนสดุ และแนน

การดงึ ทถี่ ูกวธิ ี การดึงทผ่ี ดิ วธิ ี

การตอ แบบน้ีจะทําใหเ สียหายแกล วด การสเกลตอ งใชเ หลก็ รองในหว งสลิง
เพราะเกิดจากการหักงอของสลิง ในการตอ กบั หวงและสเกล

วชิ าเครอื่ งทนุ แรง 63

ลกั ษณะของการยกทถ่ี ูกตอ ง เมอ่ื ส่ิงของมรี ปู รางทแี่ ตกตางกัน

วิชาเคร่ืองทนุ แรง 64

การวัดขนาดของเชือก และเชอื กลวด

1. การวัดขนาดของเชือกชนดิ ตา ง ๆ นัน้ มีวิธกี ารวัดโดยการ
วัดความยาวเสน รอบวงของเสน เชือก และหนวยทใ่ี ชใ นการวดั
มีหนวยเปนนิ้ว เชน เชือกขนาด 5 น้ิว
หมายความวา เสน รอบวงของเชือกเสน นนั้ มคี วามยาว เทากบั 5 นิ้ว

2. การวดั ขนาดของเชือกลวดสลงิ ตาง ๆ ใชว ิธกี ารวัดขนาดความยาวของเสนรอบวง
ของเสนเชือกลวด หนวยท่ใี ชใ นการวัดเปน นวิ้ เชน เชือกลวดขนาด 2 น้ิว

หมายความวา เสน รอบวงของเชือกลวดเสนนั้น มคี วามยาว เทากบั 2 น้ิว
3. เครอ่ื งมือทใ่ี ชส าํ หรบั วัดขนาดของเชอื ก และเชือกลวด คอื

- ใชเ ชือกเสน เล็ก ๆ หรอื เสนดา ยวัดโดยรอบเชือกลวด เม่อื ไดค วามยาว
เทา ใดใหเ อาไปทาบลงบนไมฟ ุต หรอื ฟุตรน จะไดความยาวของเสน รอบวง
ของเชือก แตถ าตองการความยาวของเสนผา ศนู ยกลาง กใ็ หนําไปคิด
คาํ นวณไดจากสตู ร

- ใชวดั ดว ยไมบรรทัด สาํ หรับวัดเชือกและลวดโดยเฉพาะ ไมบรรทดั แบบ
นม้ี ชี อ งแบงเปน สเกลเล่อื นเขา ออกได ถาตอ งการวัดเชอื ก หรือเชอื กลวดก็
สามารถเลอื่ นเขา ออก และอานสเกลไดโ ดยมีตารางเปรียบเทยี บขนาดตาง ๆ
อยูท ่ไี มบรรทัดเรยี บรอ ยแลว

วชิ าเครอ่ื งทนุ แรง 65

การเปรยี บเทยี บระหวา งเสน รอบวง และเสนผา ศนู ยก ลางของเชอื ก – เชอื กลวด

เสน รอบวง เสนผา ศนู ยกลาง

น้ิว ม.ม. นวิ้ ม.ม.

1 25 58

1 1 38 16
2
15 12
2 51
72
2 1 63
2 5 16

3 76 8

3 1 89 13 20
2
16
4 102
15 24
4 1 114
2 16

5 127 1 1 28
8
5 1 140
2 1 5 32
16
6 152
7 1 36
6 1 156
2 16

115 40
16

1 3 44
4

1 7 48
8

2 1 52
16

วชิ าเครือ่ งทนุ แรง 66

การประมาณกาํ ลังของเชือกและลวด วิชา

1. ให C เปน เสนรอบวงของเชอื ก โดยขนาดของเชอื กคิดเปน น้ิว เครอื่ งทนุ แรง
2. ให S ( Save Working Load ) เปนกําลงั งานของเชอื ก

ชนิดของเชือก กําลังงานตน กาํ ลังขาดตน ขนาดของเชือก
กาบมะพรา ว C2/32 C2/12 C= S x 32
มะนิลา C2/8 C2/25 C= S x 8
ปาน C2/18 C2/3 C= S x 18
น้ํามนั C2/12 C2/3 C= S x 12
ลวดแขง็ C2/2 5C2/3 C= S x 2
ลวดออ น 2C2/5 2C2 C= S x 5

หมายเหตุ การประมาณกําลังของเชือก และเชือกลวดในกรณนี ้ี มแี บบสําเรจ็ อยหู ลายวธิ ี เชน

กาํ ลังงานของเชอื กปาน มีแบบสาํ เร็จอยู 3 วิธีดว ยกัน แตในท่ีนี้ขอกลา วถงึ แบบสาํ เรจ็ ลาสุดของ

องั กฤษเปนทางปฏบิ ัติ เชือกชนดิ ที่กลาวมานก้ี ค็ งใชก ารคาํ นวณท่ีแสดงไวในตารางขางบน

ตวั อยา ง ตอ งการยกสมอตัวหนึ่งหนกั 2 ตัน ดวยเชือกมะนลิ า อยากทราบวาจะตองใช

ขนาดของเชือกเทา ใด ?

ขนาดของเชือกมะนิลา C = Sx 8

= 2x8

= 16

= 4 นวิ้

ตอบ ตองใชเชอื กมะนลิ าขนาด 4 นวิ้

วิชาเครอ่ื งทนุ แรง 67

ตารางทดสอบกําลงั ขาดของเชือกมะนลิ าและลวด

ขนาดเปน นว้ิ เชือกมะนลิ า กําลังขาดเปน ตน ลวดแขง็
0.3 2.8
0.75 0.5 ลวดออ น 4.0
1.00 0.7 2.6 6.0
1.25 0.8 3.6 8.4
1.25 0.9 5.0 -
1.375 1.1 7.6 10.8
1.51 1.3 - 12.9
1.75 1.8 9.7 17.0
2.00 2.2 11.7 23.5
2.25 2.5 15.3 26.8
2.50 2.9 21.1 31.2
2.75 3.5 24.1 40.2
3.00 4.7 28.1 50.0
3.50 6.1 36.2 61.6
4.00 7.8 45.1 80.4
4.50 9.7 55.5 98.2
5.01 12.4 72.3 118.8
5.50 13.8 88.4 141.1
6.00 16.2 107.0 -
7.00 - 127.0 187.5
7.25 - - 234.8
7.875 21.1 168.8 -
8.00 - 211.3 281.3
8.625 26.7 - -
9.00 33.1 253.1 -
10.00 -
-

วชิ าเคร่อื งทนุ แรง 68

วชิ าเคร่อื งทุน แรง 68

บทที่ 2
รอกและการรอ ยรอก

รอกจดั เปน อุปกรณส าํ คญั ชนดิ หนึง่ ในการยก เลือ่ น เคลือ่ นยายสิ่งของ โดยเปนเครอื่ งทุนแรง
และทําใหเ กิดผอนแรงในการยก หรอื ใชในการลากของหนัก เชน ใชใ นการชักเรือโบต และยก
เครื่องจกั ร ตลอดจนอุปกรณต าง ๆ ไมวาจะเปน ในเรือ หรือบนบก เปนตน

ชนิดของรอก รอกทใ่ี ชใ นเรอื – บก มีชนดิ ตาง ๆ
ั ี้
รอก

1. รอกธรรมดา ( Common block )
2. รอกตนี ( Snatch block )
3. รอกกล ( Mechanical block )
4. รอกปลุ เลห ( Pulley of gin block )
5. รอกแมแ รง ( Weston purchase )

วชิ าเครอ่ื งทุน แรง 69

การเรยี กชอื่ สวนตาง ๆ ของรอก

1. เปลือกรอก ( Sheel ) คือ สว นนอกของรอกทําดวยไมเ อลมา ซึ่งเปน
ไมเ นอ้ื แขง็ เหนียวทนทาน หรอื ทําดวยแร เชน เหลก็ หรือทองเหลือง เปน ตน

2. ลูกรอก ( Sheaveor ohever ) ทําดวยไมริกนําไวดี เปน ไมเนื้อแข็งมีนํ้ามัน
ในตวั หรือทําดว ยแร เชน เหลก็ หรอื ฟอรส บรอนส ( Phospher bronze )
ลกู รอกสวมอยูภายในเปลอื ก รอกหมุนไดรอบตัว โดยมรี ูกลางสําหรบั สวม
เดอื ยรอก

3. เดอื ยรอก ( Pin ) ทําดวยแรเ หลก็ ตอนหวั ทาํ เปนส่ีเหลี่ยมจัตรุ ัส เดอื ยรอก
สวมผา นรูกลางเปลือกรอก และลกู รอก

4.ชอ งรอ ยรอก ( Swallow ) เปน ชอ งวางภายในเปลือกรอกโคงไปตามลกู รอก
อยรู ะหวางเปลอื กรอกภายในตอนบนของลกู รอกใชเปน ชองสําหรบั รอ ยเชือก

วชิ าเคร่อื งทุนแรง 70

5. รองตลกรอก ( Soore ) เปนรองทเี่ ซาะไวท ผี่ วิ นอกตอนก่งึ กลาง ทางต้ังของ
เปลือกรอก สําหรับตลกรอก รองดังกลา วน้ีจะมอี ยูดว ยกนั หน่งึ ถึง สองรอ ง
แลวแตชนิดของรอก

6. ตลกรอก ( Strop ) ทําดว ยเชือก ลวดหรือโลหะปะกับลงไปตามแนวรอ ง
ตลกรอก ใชสําหรับรัดเปลือกรอกใหแนน หนา และใชสําหรบั ตดิ หว ง หรอื
ขอ เพ่อื ติดหรือแขวนรอกกับติดสิง่ ของตา ง ๆ

7. คอรอก ( Prown) เปนสวนบนของรอก บากเปนรองตลกรอก แตตืน้ กวา
ทางกน รอก

8. กน รอก ( tall ) เปนสว นลา งของรอก

9. ลกู ปน ( Bearing ) ทาํ ดวยแรเ หล็กเปนลกู กลม ๆ หลายลกู อยภู ายในตลับ
ลกู ปน ติดอยูกบั รอก โดยรอบรูท่ีสวมเดอื ยรอก เพอ่ื ทาํ ใหลกู รอกหมนุ ได
คลอง ลกู ปนนบ้ี างทเี่ ปนลกู ลอ

วชิ าเคร่อื งทุนแรง 71

วัสดุทใี่ ชใ นการทํารอก และการใชง าน
1. รอกธรรมดา ( Common block ) เปนรอกทที่ ําดว ยไมหรือแร มตี ลกรอก
ทําดวยเชือก ลวด หรือแร แลวแตช นดิ ของรอกท่ีคอรอกบางท่กี ต็ ิดตํารี หรือ
หว งเพ่ือทําเปน รูเรียกวา หวงรอกใชเปน รอกสาํ หรับชักเรือโบต เรือยนต
ถา เปนรอกขนาดเล็กใชสําหรบั ชกั ธง และเปนรอกสําหรบั เชอื กเสา เพลา
ใบเรอื โบต เปน ตน
2. รอกตีน ( Snatch block ) ทาํ ดว ยไมห รอื แรมีตาเดียว ตลกรอกทาํ
ดวยเหล็กดา นหนึ่งขอตลกรอกตรงชองท่รี อยเชือก ตัดเปนชองมีบานพับ
ปด – เปด ไดห รอื เปน บานพับท่ีหันไปมาได ที่ทาํ เชน น้ีเพอ่ื ประสงคให
รอยเชือก หรอื เอาเชือกออกไดส ะดวก รวดเร็ว รอกชนดิ นโ้ี ดยมากติดกบั
พ้นื เปนเครือ่ งชวยในการผอ นแรง หรอื ชวยกาํ ลังดึง เชน ชักเรือโบต หรือ
กลไกตาง ๆเปน ตน
3. รอกกล ( Mechanical block )ทาํ ดวยแรไม ตลกรอกทาํ ดวยเหล็กคอรอก
ตดิ ขอหรอื หวงทาํ เปนกลุ แจกล เพอ่ื ใหร อกหมนุ ไปมาไดรอบตวั รอก
ชนิดนสี้ ว นมากใชกับปนจั่น

4. รอกปุลเลห ( Pulley of gin block ) ทาํ ดวยแร ลกู รอกทําเปน ปลุ เลห คลาย
ลอรถ รอกชนดิ นใ้ี ชใ นการยกของหนัก ๆ ในเรือ สวนใหญ ไมค อ ยจะมที ี่
ใชน ัก

5. รอกแมแรง เปนรอกกลทาํ ดวยแรทง้ั ส้ิน โดยมากใชโซแ ทนเชือก รอก
ชนดิ น้ีใชกําลังดงึ เพียงเล็กนอ ย สามารถที่จะยกของหนัก ๆ ได แตการยกจะ
ทาํ ไดร วดเรว็ อยา งรอกชนิดอน่ื ไมไ ด มักใชในเรือภายในหองเคร่ือง เพื่อใช
ในการยกเครือ่ งจักรและสวนประกอบทีม่ ีนํา้ หนกั มาก ๆ

วิชาเคร่ืองทุนแรง 72

วิธีวัดขนาดของรอก มวี ธิ กี ารวัดได 2 วิธี
1. รอกท่ียงั ไมไดต ดิ ตลกรอก หรอื รอกตลกใน เอาหางเชือกวัดโอบจากคอรอกไปตามสวน

โคง ของเปลอื กรอก ผานตรงกงึ กลางรอกไปบรรจบหางเชือกทค่ี อรอก แลว เอาเชือกน้นั มาทบให
เสมอกนั ทาบกับไมบ รรทัด ( น้ิวฟุต ) จะไดขนาดของรอกเปน นวิ้ ฟตุ

2 .รอกท่ตี ิดตลกรอกแลว มีวธิ ีการวัดเชน เดยี วกับทย่ี ังไมไ ดติดตลกรอก แตเ วลาวัดตองทาบ
เชือกใหช ดิ กับตลกรอก ( หามทาบขึ้นไปบนตลกรอก เพราะจะไดข นาดทใ่ี หญก วา ความเปน จรงิ )

หมายเหตุ การวัดขนาดของรอกตามวธิ ีท่กี ลาวมาแลว น้นั ถารอกทต่ี อ งการวัดมีหลายตา
เชน 3 – 4 ตา เม่ือวัดตามวธิ ดี ังกลา วแลวเชอื กที่ไดมาจะมีขนาดใหญกวา ชอ งรอยรอก เพราะหัว
รอกและกนรอกจะกวา งมาก ตอ งใชวดั จากขอบดานทีก่ วางของเปลอื กรอกลงไปตามตลกรอก
เชนเดยี วกันแตไมโ อบรอบจนบรรจบกนั ใหวดั แตเพียงจดขอบลาง วิธีวดั ทีก่ ลา วมาแลว น้นั เปน
การหาเชือกรอยรอกไดอยางพอดี

ประโยชนข องการวัดขนาดของรอก การวัดขนาดของรอกกเ็ พอื่ ประโยชนม ี 2 ประการ คอื
1. เพ่ือประโยชนในการเบิกยืม จะไดบ อกขนาดท่ถี กู ตอ งวา ตอ งการจะใชรอกทมี่ ีขนาดใหญ

หรือเลก็ เทาใด เชนรอกไม 3 ตา ขนาด 15 นวิ้ หรือ 16 นิว้ เปนตน
2. เพ่ือจัดหาขนาดของเชือกทนี่ ํามารอยรอกไดอ ยา งพอดี ( ไมค ับหรือหลวมจนเกินไป )

เพราะการทจี่ ะใชเ ชือกขนาดใดสาํ หรับรอยรอกนนั้ จําเปน ตอ งรขู นาดของรอกเสียกอ น ถาไมรูขนาด
ของรอกกอนแลว จะหาเชอื กมารอ ยไดอ ยางพอดไี ดยาก ถงึ แมวา จะหาเชือกมารอ ยรอกได ก็จะทํา
ใหเ สียเวลาทดลองรอ ยนาน เพราะตามกฎมอี ยูว าเชอื กที่จะทําการรอยนน้ั จะตอ งมีขนาด 1 ใน 3 ของ
รองรอก เชนรอกขนาด 15 นวิ้ เชือกที่จะใชร อ ยตอ งมีขนาด 5 น้วิ หรือรอกขนาด 9 นิว้ จะตอ งใช
เชือกขนาด 3 น้วิ เปนตน

วิชาเครอื่ งทนุ แรง 73

การรอยรอก การรอ ยรอกมีอยูดว ยกนั หลากหลายวธิ ีดว ยกัน ประโยชนข องการรอ ยรอก
ก็เพือ่ ใหไ ดเ ปรียบในแรงงานเปนเครื่องชวยผอนแรงและใหยกน้าํ หนกั ไดม าก แตกอ นท่ีจะกลาวถงึ
วิธีการรอยรอก ควรทจี่ ะเขา ใจความหมายหรอื คําจํากัดความของคําตาง ๆ ที่ใชในการรอยรอก
ดงั ตอไปน้ี คือ

1. รอกตาย คือ รอกท่ผี ูกตดิ กบั ท่ี เมื่อรอยเชอื กแลวไมสามารถที่จะเคลอ่ื นทไ่ี ด
2. รอกเปน คือ รอกทไ่ี มไดผ ูกประจาํ อยกู ับที่ เม่ือรอยเชือกแลวสามารถเคล่ือนทไี่ ด
3. หางเชือกตาย คอื หางเชือกทผี่ ูกอยกู ับท่ี
4. หางเชอื กเปน คือ หางเชือกที่ใชจับดงึ หรือหยอ นได
5. รอกจาด คือ รอกท่ีรอยเชอื กแลว สามารถทีจ่ ะใชงานได
หมายเหตุ การรอ ยเชอื กทุกกรณี ใหใ ชห างเชือกตายเปน เสนรอยกอนเสมอ

การรอยรอกมีอยูดว ยกนั ทงั้ หมด 6 วิธี คือ

1. การรอ ยรอกจาดเด่ยี ว
1.1 รอ ยรอกตาย (รอกตาเดยี ว 1 ตวั ) ใชเชือกรอยรอกท่ีตดิ ประจาํ ที
โดยใชร อกตาเดยี วผูกติดประจําไวใ นท่สี งู
วิธีรอย ใชห างเชือกรอ ยเขา ไปในชองรอ ยเชือกแลวดงึ หางเชอื ก
ลงมาสําหรบั ผูกสง่ิ ของทจี่ ะใชย กข้นึ ลง ซึง่ ผูดึง จะดงึ ทางดา น
ตน เชือก
ประโยชน ใชย กสิ่งของหนกั เบา ขนึ้ ลงหรอื ยายเคล่อื นที่
จากทีต่ ่ําไปท่ีสูง หรอื จากที่สูงมาท่ตี ํา่ เชน ใชย กกระปอ งสขี ้ึนไป
ทาบนยอดเสาและปลอง เปนตน การใชร อกโดยวิธนี ไ้ี มมีการ
ไดเปรียบในการผอนแรงดงึ เลย แตถงึ กระนนั้ ก็มีประโยชนอยู
บางในการทเ่ี ราออกแรงดึงไดคลอ งและสะดวก เพราะมีความฝด
นอยกวาท่จี ะใชเ ชือกทาบบนสงิ่ อน่ื ๆ และเปนการพักแรงดว ย

วชิ าเครือ่ งทุนแรง 74

1.2 รอ ยรอกเปน (รอกตาเดียว 1 ตวั )
วธิ ีรอย ใชห างเชือกรอ ยเขาไปในชอ งรอยเชอื กของรอกตาเดียว 1
ตวั แลวเอาหางเชือกไปผูกประจาํ ท่ีไว การรอ ยวิธีน้เี รียกวา
รอ ยรอกว่ิงเดียว คือ ตัวรอกไมไดต ดิ อยูประจําทต่ี ัวรอกวง่ิ ขึ้นลงได
ประโยชน การรอ ยรอกวธิ นี ี้ คนทด่ี งึ จะอยใู นทีส่ งู ใชสาํ หรับยก
ของจากที่ตํ่าข้นึ ไปบนท่ีสูงโดยใชขอของรอกเกี่ยวเขากบั สิ่งของที่
จะยก เชน ยกของจากเรือโบตเรือใหญ โดยผทู าํ การยกอยูในทสี่ งู
คือ บนเรอื ใหญ รอกชนิดนี้มกั ใชร วมกันกับรอกชนิดอ่ืน การรอ ย
รอกโดยวิธนี ไี้ ดเปรยี บ คือ ผอ นแรงดงึ ไดค รง่ึ หน่ึง หรอื สามารถยก
นาํ้ หนกั ไดเปนสองเทาของแรงดงึ

2. รอ ยรอกจาดตาเดียวสองตวั
2.1 รอ ยวธิ ีดึงลง การรอ ยวธิ นี ใี้ ชร อกตาเดียว 2 ตวั ตัวบนเปน รอก
ตาย ตัวลางเปนรอกเปน ใหห างเชือกเปน อยทู างรอกตาย
วธิ รี อย ใชหางเชือกตายรอยผานรอกตายกอน แลว เอาไปรอยผาน
รอกเปน (ตัวลา ง) เสร็จแลวเอาหางเชือกตายไปผกู ตดิ กับรอกตาย
(ตวั บน)
ประโยชน การรอ ยรอกวิธีนส้ี ามารถึงของข้นึ ไดสะดวก เพราะผูดึง
อยูขางลาง คือ ดงึ ลงน่ันเอง จะไดเปรยี บในการผอ นแรงประมาณ
ครึ่งหนงึ่ ของน้ําหนักทีย่ ก คอื สามารถยกน้ําหนักได 2 เทาของแรงดงึ
วิธีรอยรอกตาเดยี วสองตัวน้ี มวี ิธรี อ ยอีกแบบหนง่ึ คือ แทนท่ีจะเอา
หางเชือกตายไปผกู ตดิ กับรอกตายนั้น ใหเ อาหางเชอื กตายไปผกู ติด
ประจําท่ีท่ใี กลกบั ทผ่ี ูกรอกตาย

วิชาเครือ่ งทุนแรง 75

2.2 รอยวธิ ดี งึ ข้นึ การรอยวธิ นี ้ีกค็ ือใหร อกตวั หนึง่ เปนรอกตายอีกตัว
หน่งึ เปนรอกเปน โดยใหห างเชือกเปนอยทู างรอกเปนหรอื รอ ย
ในทางดึงขน้ึ
วิธีรอ ย ใชห างเชอื กตายรอ ยผา นรอกเปน แลว ไปรอยผา นรอกตาย
โดยเอาหางเชอื กตายกลับมาผกู ตดิ กับรอกเปน หรอื รอกตวั ลา ง
ประโยชน คลา ยกับรอกเดี่ยว แตท นุ แรงดงึ ลงอีกโดยที่รอกเดยี่ ว
ไมมกี าํ ลังพอจะไดเ ปรียบในแรงงานประมาณ 1 ใน 3 ของนํ้าหนกั ท่ี
ยก คือ ของหนกั 3 ออกกาํ ลังดึงเพยี ง 1 การรอ ยรอกวิธีนมี้ ขี อเสยี คือ
ดึงไมสะดวก

3. รอยรอกจาดตาเดียวกบั สองตา การรอยใชร อกสองตา 1 ตวั กับรอกตาเดียว 1 ตวั โดยใช
รอกสองตาเปนรอกเปน กบั เปนรอกตาย

คือ ถา รอกสองตา เปน รอกตาย รอกตาเดียวกเ็ ปน รอกเปน และถารอก
สองตาเปน รอกเปน รอกตาเดียวก็เปนรอกตาย

3.1 รอยวธิ ีดึงลง ใหรอกสองตาเปน รอกตาย รอกตาเดยี วเปนรอกเปน
วิธรี อ ย ใชห ากเชอื กตามรอยผานลกู รอกลูกใดลกู หน่ึงของรอกตาย
กอ น (รอกสาตา) ตอ ไปก็รอยผา นลูกรอกเปน (รอกตาเดยี ว) แลว นํา
หากเชอื กตายกลับไปรอ ยผานลูกรอกอกี ลกู หนึ่งของรอกตาย (รอก
สองตา) แลว นําหางเชือกตายมาผูกตดิ กบั รอกเปน (รอกตาเดียว)
ประโยชน การรอ ยรอกวดี ึงลงนไี้ ดเ ปรยี บแรงงานประมาณ 1 ใน 3
ของนาํ้ หนกั ทย่ี ก คอื ของหนัก 3 ออกแรงดงึ เพยี ง 1 และดึงไดส ะดวก

วิชาเครือ่ งทุน แรง 76

3.2 รอยวธิ ดี ึงข้ึน
โดยใหร อกตาเดยี วเปนรอกตาย รอกสองตาเปน รอกเปน
วธิ รี อ ย คือ รอยกลบั นน่ั เอง โดยเอาหางเชอื กตายรอ ยผานลกู รอกใด
ลูกรอกหนงึ่ ของรอกเปน กอน (รอกสองตา) ตอ ไปเอาหางเชอื กตาย
รอยผา นลูกรอกของรอกตาย (รอกตาเดียว) แลว นํากลบั มารอยผาน
ลูกรอกอีกลูกหน่งึ ของรอกเปน (รอกสองตา) และนําหางเชือกตายไป
ผกู ตดิ กบั รอกตาย (รอกตาเดียว)
ประโยชน การรอยวธิ ดี ึงข้นึ หรือรอยกลบั นีจ้ ะไดเ ปรยี บแรงงาน
ประมาณ 1 ใน 4 ของนํ้าหนักทยี่ ก คือ ยกนาํ้ หนักได 4 เทา ของ
แรงงาน หรอื ผอ นแรงลงได 3 ใน 4 ของนาํ้ หนักทีย่ กแตการรอยวธิ นี ี้
มขี อ เสียประโยชนคอื ดึงไมส ะดวกเพราะตอ งดงึ ขนึ้
4. รอยจากจาดสองตาสองตวั ใชร อกสองตาสองตวั ตัวหนง่ึ เปนรอกตายอกี ตัวหนึ่งเปนรอก
เปน ใหหางเชือกเปน อยูดา นบนของรอกตวั บน (ดึงลง) หรอื อยดู า นลา งของรอกตัวลาง (ดงึ ขน้ึ )
4.1 รอ ยวธิ ีดึงลง คือ ใหหางเชอื กเปนอยูทางรอกตาย
วิธรี อย ใชหางเชือกตายรอ ยผา นลูกรอกทห่ี น่ึงของรอกตาย (ตัวบน)
กอ นแลว รอยผา นลูกรอกลูกที่หน่ึงของรอกเปน (ตวั ลาง) รอยผา น
ลกู รอกลกู ทสี่ องของรอกตาย (ตวั บน) แลวกลับลงมารอ ยผานลูกท่ี
สองของรอกเปน (ตัวลาง) เสร็จแลวนําหางเชือกตายไปผูกตดิ กับรอก
ตาย (ตัวบน)
ประโยชน การรอยวิธีนสี้ ามารถผอนแรงดึงลง 3 ใน 4 ของนํ้าหนกั ท่ี
ยกคือ สามารถยกนาํ้ หนกั ไดเปน 4 เทา ของแรงดึง ดึงไดสะดวกและ
ยกน้าํ หนักไดก ําลงั ดีกวา รอยวธิ ี ตามขอ 3.1 ใชยกปน เรอื โบตท่ีมี
ขนาดใหญหรือเรือยนต

วชิ าเคร่ืองทนุ แรง 77

4.2 รอยวิธีดึงข้ึน คือ ใหหางเชอื กเปนอยทู างรอกเปน หรืออยูทางลางน่ันเอง
วธิ ีรอ ย ใชร อ ยกลบั หรอื เปล่ียนรอกตวั บน (รอกตายมาเปนรอกเปนและเปล่ียนรอกตวั ลา ง
(รอกเปน) ไปเปนรอกตาย การรอ ยรอก ใชหางเชือกเปนรอ ยผา นลูกรอกลูกทีห่ น่ึงของรอกเปน
(ตัวลาง) กอ น รอยผา นลูกรอกลกู ทีห่ นง่ึ ของรอกตาย (ตัวบน) ตอไปรอ ยผานลูกรอกลูกทีส่ องของ
รอกเปน (ตวั ลาง) รอ ยผานลกู รอกลกู ทสี่ องของรอกตาย (ตวั บน) แลวจึงเอาหางเชือกตายมาผกู ตดิ
กบั รอกเปน (ตัวลาง)
ประโยชน การรอ ยวธิ ดี ึงขนึ้ นี้ไดแรงงานดีกวา การรอยตามขอ 4.1 เพราะสามารถผานแรงดึง
ได 4 ใน 5 ของนํา้ หนกั ทย่ี ก คือ ยกนา้ํ หนกั ไดเ ปน 5 เทา ของแรงดึง แตวิธีดงึ น้ไี มสะดวกเพราะผูดงึ
ตองอยขู า งบน
5. รอ ยรอกจาดสองตากบั สามตา ใชร อกสองตากบั สามตาอยางละตวั และใชรอกทงั้ สอง
ชนิดเปนรอกเปนและรอกตาย ถา ใชรอกสามตาเปน รอกตาย ก็ใชรอกสองตาเปน รอกเปน และถาใช
รอกสองตาเปน รอกตาย กต็ องใชร อกสามตาเปน รอกเปน

5.1 รอ ยวิธีดึงลง ใหรอกสามตาเปน รอกตาย รอกสองตาเปน รอกเปน หาง
เชอื กเปน ผานทางรอกตาย หรือผานรอกตวั บน ใหหางเชอื กเปนอยทู างลาง
คอื ดงึ ทางดา นลาง
วธิ ีรอ ย ใชห างเชือกรอ ยผา นลูกรอกลกู ที่หน่งึ ของรอกตาย (รอกสามตา
ขา งบน) กอนรอ ยผานลูกรอกลูกทหี่ นึ่งของรอกเปน (รอกสองตาตัวลาง)
รอ ยผา นลูกทสี่ องของรอกตายตัวบน รอ ยผา นลูกรอกลูกท่ีสองของรอก
เปน ตัวลาง (รอกสองตาตวั ลา ง) รอยผานลูกท่สี องของรอกตายตวั บน
รอ ยผานลูกรอกลูกทีส่ องของรอกเปน ตัวลา ง และไปรอ ยผานลกู รอกลูกที่
สามของรอกตายตวั บน เสรจ็ แลวเอาหางเชอื กตายทาผูกตดิ กบั รอกเปน
(รอกสองตาตวั ลาง)
ประโยชน การรอยวธิ ีนี้ผอ นแรงดึงได 4 ใน 5 ของนํา้ หนกั ทย่ี กคือ สามารถ
ยกนํา้ หนกั ได 5 เทาของแรงดงึ หมายความวา ออกแรงเพยี ง 1 เทานัน้ จะยก
หนกั ไดถ งึ 5 เทา

วิชาเคร่อื งทุนแรง 78

5.2 รอ ยวธิ ดี ึงข้นึ ใหรอกสามตาเปนรอกเปน รอกสองตาเปน รอก
ตายหรอื รอยกลับกันกับวิธดี ึง (ขอ 5.1) น่ันเอง โดยใชหางเชือก
เปนรอยผา นลูกรอกตัวลา ง (รอกเปน ) และใชด งึ ข้ึน หรือเรียกวา
หางเชือกเปนอยดู านบนน่ันเอง
วิธีรอย รอ ยวธิ ีเดียวกับวิธดี ึงลง (ขอ 5.1) แตรอ ยรอกตัวลา งคือ
รอกเปน (รอกสามตา)กอ นโดยเอาหางเชอื กตายรอยผานลกู รอกลูก
ทห่ี น่งึ ของรอกเปน รอยผานลกู รอกลูกท่หี นึง่ ของรอกตาย แลว
กลบั มารอ ยผา นลูกรอกลูกทสี่ ามของรอกเปน เสรจ็ แลว เอาหาง
เชอื กตายไปผูกรอกตาย (รอกสองตาตวั บน)
ประโยชน การรอยวิธนี ี้ผอ นแรงดึงได 5 ใน 6 ของน้ําหนกั ที่ยก
คือ สามารถทีจ่ ะยกนา้ํ หนักไดถ ึง 6 เทา แตอ อกแรงดึงเพยี ง
1 เทา แตมีขอ เสียประโยชน คอื ดงึ ไดไมสะดวก เพราะผูด ึงตอง
อยขู างบน

6. รอ ยรอกจาดสามตาสองตวั ใชร อกสามตาสองตัว เปน รอกเปน ตัวหนึ่ง และเปน รอก
ตายตัวหนึ่ง รอยไดส องวิธี คือ ใหหางเชือกเปนอยูทางรอกตายกบั ทางรอกเปน คอื ใชด ึงลง และ
ดึงขึน้ แตส วนมากที่ใชกันน้ันใชว ธิ รี อยใหห างเชอื กเปนอยูทางรอกตาย หรือวิธดี งึ ลง การรอ ยรอก
สามตาสองตัวน้ีจะรอ ยใหเ สน เชือกเรียงกนั ตามลําดบั เชนเดียวกับรอกสองตากับตาเดยี ว หรอื สอง
ตาสองตวั หรอื สามตากับสองตาไมได เพราะกาํ ลังทีก่ ระทําจะไมอ ยูต รงกลางของรอก ฉะน้นั การ
รอ ยจะตอ งใหหางเชือกท้ังสอง (หางเชอื กเปนและหางเชือกตาย) ออกทางลูกรอกลูกกลางของรอก
เปนและรอกตาย (ลกู รองลูกท่ีสอง) หรือลกู กลางทง้ั สองวธิ ี

วชิ าเคร่อื งทนุ แรง 79

6.1 รอยวธิ ีดงึ ลง รอ ยใหหางเชอื กเปนอยูท างรอกตาย (ตวั บน) หรือ
รอยใหหางเชือกดึงอยูด า นลา ง
วธิ รี อย เอาหางเชอื กรอ ยผานลูกรอกลูกกลาง (ลูกท่ีสองของรอก
ตายตวั บน) รอยผานลูกรอกลกู ท่ีหนง่ึ ของรอกเปน และรอ ยผานลกู รอก
ลกู ทหี่ นงึ่ ของรอกตาย (ตวั บน) แลวยอ นมารอยลกู รอกลกู ทส่ี ามของ
รอกเปน แลวจงึ เอาหางเชอื กตายไปผูกกับรอกตาย
ประโยชน การรอ ยวิธนี ้ีจะผอนแรงดงึ ลง 5 ใน 6 เทาของนา้ํ หนกั ทีย่ ก
คอื สามารถยกนํา้ หนกั ไดถงึ 6 เทา โดยใชแ รงถึงเพียง 1 เทา และ
สามารถดึงไดสะดวก

6.2 รอยวิธีดึงขึน้ การรอยคงใชวธิ ีเดียวกันกับ (ขอ 6.1) เปนแตรอ ย
หางเชอื กตายผานลูกรอกลูกกลาง (ลุกทีส่ อง) ของรอกเปน (ตวั ลาง)
กอ นเทา น้ัน
วธิ ีรอ ย เอาหางเชือกตายรอยผานลูกรอกลกู กลางของรอกเปน (ตัวลาง)
กอ น แลวรอยผา นลูกรอกลูกทห่ี น่งึ ของรอกตาย (ตัวบน) แลวยอนกลบั
ลงมารอยผานลกู รอกลูกท่หี น่งึ ของรอกเปน รอ ยผา นลูกรอกลกู ท่สี าม
ของรอกตาย และกลับลงมารอยผา นลูกรอกลกู ท่ีสามของรอกเปน และ
กลับขึน้ ไปรอยผา นลกู รอกลกู กลาง (ลูกทีส่ อง) ของรอกตาย เสรจ็ แลว
จงึ เอาหางเชือกตายกลบั มาผูกเปนรอกเปน
ประโยชน การรอยวธิ ีน้ีไดแรงดกี วารอยวิธีอน่ื ๆ สามารถผอนแรงดงึ
ได 6 ใน 7 เทา ของนาํ้ หนัก คือ สามารถยกน้าํ หนกั ได 7 เทา โดยออก
แรงดงึ เพยี ง 1 เทา เทาน้ัน

วิชาเคร่อื งทนุ แรง 80

7. วิธีการรอยรอกสามตาสองตัว ท้ังในการดึงลงและดึงขึ้นนั้นยังมีอีกแบบหนึ่งน่ันคือ
รอยผา นลูกรอกลกู กลางของรอกเปน และรอกตายกอน ดังจะไดก ลาวตอไปน้ี คือ

7.1 รอยวิธีดึงลง เอาหางเชือกตายรอยผานลูกรอกลูกกลางของรอก
ตาย( รอกตัวบน ) แลวไปรอยผานลูกรอกกลางของรอกเปน ตอไปรอย
ผา นลกู รอกลูกทหี่ นึ่งของรอกตาย แลวยอนกลับมารอยผานลูกรอกลูกที่
หนึ่งของรอกเปน แลวกลับขน้ึ ไปรอยผานลูกรอกลูกที่สามของรอกตาย
ตอมารอยผานลูกรอกที่สามของรอกเปน เสร็จแลวเอาหางเชือกตายไป
ผูกกับหางเชอื กเปน

7.2 รอยวิธีดึงขึ้น การรอยก็คงรอยตามวิธีเปนเหมือนกัน เพียงแต
รอยหางเชือกตายผานลูกรอกลูกกลางของรอกเปนกอน ตอจากนั้นก็
รอ ยผานลูกรอกลูกกลางของรอกเปน และตอ ๆ ไป ตามวธิ ีดึงลง

ในการรอยรอกสามตากบั ตาเดยี ว สองตาตัวน้ันจะนบั ลกู รอก
ลกู ใดเปน ที่ 1 และท่ี 2 ก็ได และรอกสามตานั้นนับจากทางไหนเปน
ลูกที่ 1 หรอื 3 กไ็ ด แตลกู รอกลูกกลางนัน้ ตอ งเปน ลกู ท่ี 2 เสมอไป
และการนับตองใหเปนแบบเดียวกัน ทั้งรอกเปน และรอกตาย กลา ว
คือ ถานบั ลกู ที่ 1 มาจากทางขวามือ หรอื กลบั กนั ตรงกนั ขา ม ก็
ตองนับมาจากทางขวา หรือสลับเปนทง้ั รอกเปน และรอกตาย

การรอ ยรอกที่กลา วมาทงั้ 7 วิธีดงั กลา วน้ี เปนวธิ ีทง่ี า ยและมใี ชในเรือ เชน ในการยก
ของขึ้นจากเรอื ชัก หรอื หยอนเรือโบต เรือยนต เปนตน นอกจากนีย้ ังมวี ิธกี ารรอ ยรอกวิธีตา ง ๆออก
ไปอีกดังนี้

วชิ าเคร่ืองทนุ แรง 81

8. การรอยรอกเสปน ( Spanish burton )ใชรอกตาเดียว 2 ตัวและขอหนึ่งอันรอกตัว
หนึ่งเปนเปนรอกเปน อีกตัวหนึ่งเปนรอกตาย รอกเปนนี้ใชหางเชือกยกของขางหน่ึงมาทําเปนตลก
รอก

วธิ ีการรอย โดยการนาํ หางเชือกตายรอ ยผานลูกรอกของรอกเปน ( รอกตัวลาง ) แลวไปรอย
ผานลูกรอกของรอกตาย (รอกตัวบน) เสร็จแลวใหเอาหางเชือกตาย นํามาผูกกับรอกเปน สวนขอท่ี
ใชเ กี่ยวสิ่งของน้ันติดกับเชอื กเปน ตอนท่ผี า นรอกเปน แลว

ประโยชน การรอ ยรอกวธิ นี ้ี ไมน ิยมนํามาใช เพราะยกของไดร ะยะจํากัดการรอยรอกตามวิธี
ที่กลา วมาน้ีไดเปรียบในการผอ นแรงดึงลง 2 ใน 3 ของน้าํ หนกั ทที่ าํ การยก คอื สามารถยกของได
หนกั เปน 3 เทา ของแรงดงึ

9. การรอยรอกวง่ิ ผสม ( Runner and tackle ) ใชในการรอ ยรอกตาเดยี ว 2 ตวั และ
รอก 2 ตา หนง่ึ ตัว รอกตาเดียวตัวหนงึ่ เปน รอกตาย รอกตาเดยี วอีกตัวหนึ่งกับรอกสองตา เปน
รอกเปน ใชเชอื กสาํ หรับรอยรอก 2 เสน

วิธกี ารรอ ย
ข้ันที่หนง่ึ ท่รี อกตาย( รอกตาเดยี ว ) ใชหางเชอื กเสน หนงึ่ รอยผา นลูกรอก แลว นาํ มาทาํ เปน
ตลกรอกของรอกสองตา หรือถา ที่รอกสองตามตี ลกรอกอยูแลว กใ็ หเอาหางเชอื กผูกเขากบั หวงของ
ตลกรอก ทกี่ ลาวมาแลว
ข้ันท่ีสอง เอาหางเชือกอีกเสน หน่งึ รอ ยลูกรอกผานรอก ทีห่ นึ่ง ของรอกสองตา ตอไปก็รอ ย
ผานลกู รอกตาเดยี วตัวลาง แลวยอนกลับขน้ึ ไป รอยผานลกู รอกท่ีลกู ทีส่ อง ของรอกสองตา แลวเอา
หางเชอื กมาผกู เขา กับรอกตาเดียว
ประโยชน การรอยวธิ ีนไี้ ดเ ปรียบในการผอนแรงดึงลงไดถึง 7 ใน 8 ของนํ้าหนักทีท่ าํ การยก
คอื ยกได 8 เทาของแรงดึงใชกบั ลวดทโี่ ยงเสายกเรือยนต หรือใชในการยกขาปนจ่นั เปนตน

วิชาเครอ่ื งทนุ แรง 82

10. การรอยรอกจิกเกอร ( Jigger ) ใชในการรอยรอกเล็กโดยทั่วไป โดยใชรอกสองตาตัว
หน่ึง ซึ่งมีหางตลกรอกยาวออกไปพอสมควร ซึ่งเราเรียกวาหางจิกเกอร กับใชรอกตาเดียวที่มีขอ
เกี่ยวหน่ึงตวั

วิธกี ารรอย รอ ยเชน เดียวกันกับการรอ ยรอกสองตากับตาเดยี ว และใชหางจิกเกอรนนั้ พนั กบั
เชือกใหญ หรอื ท่มี ่ันคงพอ ไมตองการใชร อกทร่ี อย

ประโยชน การรอยรอกตามวิธีน้ี ไดเปรยี บในการผอนแรงดงึ ลง 2 ใน 3 ของนา้ํ หนัก
หมายเหตุ ถารอกตัวลางของจิกเกอรเปน รอกสองตา ก็จะสามารถยกของไดห นัก 4 เทาของ
แรงดึง
11. การรอ ยรอกแฮนด้บี ิลลี่ ( Handy bully ) คอื การรอยรอกเล็กตัวหน่ึง สําหรับ
ใชงานทั่วไป
12. การรอยรอกเสปนคู ( A Double spanish burton ) การรอยรอกเสปนคูนี้ แบงออกเปน 2
แบบดว ยกนั คอื

12.1 ใชรอกตาเดยี ว 3 ตัว ใชเ ปนรอกตาย 1 ตวั รอกเปน 2 ตัว
วิธีการรอย เอารอกตาเดียวตัวหน่ึง ผูกติดประจําท่ีรอกตาย ใช
เชือกเสนหนึ่งเอาหางขางหนึ่งผูกติดกับตลกรอกลูกรอกของ
รอกเปน ( คือรอกตาเดียวตัวท่ี 2 ) แลวนําหางเชือกขางหน่ึง
รอยผานรอกตาย ( คือรอกตาเดียวตัวท่ี 1 ) นําเอาหางเชือกมา
ผูกติดกับตลกรอกของรอกเปนอีกตัวหนึ่ง ( คือรอกตาเดียวตัว
ที่ 3 ) ตอไปใหเอาหางเชือกตายอีกเสนหนึ่ง ( คือเชือกสําหรับ
ดึงยกของ ) รอยผานลูกรอกของรอกเปนตัวแรก ( คือรอก
ตาเดียวตัวที่ 2 ) แลวนําไปรอยผานลูกรอกของรอกเปนตัว
หลัง( คือรอกตาเดียวตัวท่ี 3 ) เสร็จแลวใหเอาหางเชือกไปผูก
ประจาํ ท่ี
ประโยชน การรอยวิธีนี้ ผอนแรงได 4 ใน 5 เทาของแรงดึง แต
ยกของไดในระยะที่จํากัด คือไดระยะเทากับความยาวของเสน
เชอื กทรี่ อ ยผา นรอกตาย

วชิ าเคร่ืองทนุ แรง 83

12.2 ใชรอกตาเดยี ว 2 ตัว และรอก 2 ตา 1 ตัว ใชร อก 2 ตา
เปน รอกตาย รอกตาเดยี วเปน รอกเปนทั้ง 2 ตัว
วิธีการรอย ใหหางเชือกตลกรอกเปนตัวท่ี 1 รอยผานลูกรอก
ลูกท่ี 1 ของรอกตาย (รอกสองตา ) แลวนําไปผูกติดกับตลก
รอกเปนตัวที่ 1 แลวไปรอยผานลูกรอกของรอกเปนตัวที่ 2
ตอ ไปรอยผา นลกู รอกที่ 2 ของรอกตาย แลวนําหางกลับลงมา
ผกู ติดกบั ตลกรอกของรอกเปนตัวท่ี 2
ประโยชน ไดประโยชนและเสียประโยชน เชนเดียวกับที่
กลา วมาแลว ในขอ ( ก )

13. การรอยรอก 4 ตา 2 ตัว ( แบบเรียงเสน ) ใชรอก 2 ตัวทําเปนรอกตายตัวหนึ่ง รอก
เปนตวั หนึ่ง

วธิ กี ารรอยรอก รอยรอกตามลาํ ดับลูกรอกเรียงเสน คือใชหาง
เชือกตายรอยผานลูกรอกที่ 1 ของรอกตายกอน แลวไปรอย
ผานลูกรอกลูกที่ 1 ของรอกเปน ตอไปข้ึนไปรอยผานลูกรอก
ลูกท่ี 2 ของรอกเปนและตอ ๆไปตามลําดับ เสร็จแลวใหนํา
หางเชือกตายไปผูกติดประจํากับรอกตาย รอยตามลําดับ
หมายเลข คือรอ ยต้ังแต 1 กอน และตอไป โดยเรียงลําดับจน
หมดตารอก
ประโยชน ใชยกของหนกั ไดถึง 8 หรอื 9 เทาของแรงดึง

วชิ าเครอื่ งทนุ แรง 84

14. การรอยรอก 3 ตา 2 ตัว ( แบบเรียงเสน ) ใชรอก 3 ตา 2 ตัว ทําเปนรอกตายตัวหนึ่ง
อีกตัวหนงึ่ เปนรอกเปน

วิธีการรอย ใชหางเชือกรอยตามลําดับลูกรอก คือรอยผานลูกรอกท่ีหน่ึงของรอกตายกอน
แลวนํามารอยผา นลูกรอกลูกที่ 1 ของรอกเปน และตอไปตามลาํ ดับ

ประโยชน ใชย กน้ําหนักไดถ งึ 6 – 7 เทา ของแรงดงึ

หลังจากทที่ า น....ไดท ราบถึงวิธกี ารรอ ย
รอกตาง ๆ แตล ะชนิด ขนาด ประเภท ของรอก
เบอ้ื งตนแลวนัน้ พรอ มทัง้ คุณสมบตั ิ และ
ประโยชนของรอกมาพอสมควรแลว นั้น...

ตอ ไปน้ีจะขอกลา วถงึ รอกทม่ี ีการใชง าน
ในหนว ยงานชางยกอยบู อ ย ๆ น้นั กค็ อื
รอกแมแ รง . . .

รอกแมแ รง เปนรอกทปี่ ระดษิ ฐข้ึนมา
เพ่อื ชว ยในการผอ นแรง ในการยกของหนัก
เพ่ือใหอ ออกแรงเพยี งเลก็ นอ ย กส็ ามารถยก
สิ่งของทม่ี ีนา้ํ หนกั ไดม าก ๆ

โดยสามารถแบงออกเปน 4 ประเภท คอื

วชิ าเคร่อื งทุนแรง 85

1. รอกแมแ รงดงึ ในทางดิ่ง คอื รอกแมแ รงท่ีใชใ น
การขึน้ - ลง ทาํ ดวยเหล็ก โดยใชโซเ ปนตัวดึงเพอื่ ยก
นํา้ หนกั สวนมากใชย กเคร่อื งจกั รหรอื เครือ่ งยนตท ม่ี ีนํา้ หนกั
มาก ๆ ทอ่ี ยูในหองเครอ่ื งของเรือข้นึ เพ่อื ซอ มทํา รอกแมแ รง
ในทางดิง่ มหี ลายชนดิ เชน 500 กก 1 ตนั 1.5 ตัน 2 ตัน
5 ตัน 10 ตัน และ 15 ตัน เปน ตน

ประโยชนของรอกแมแ รงดงึ ในทางด่งิ คือ
- สามารถยกของไดใ นทแ่ี คบและจาํ กดั
- คนจํานวนนอยกส็ ามารถทํางานได
- มคี วามมัน่ คงและปลอดภยั ในการทาํ งานดี
- เปน ตัวนาํ กระแสไฟฟา จึงตอ งระวังอยาใหเกดิ ไฟฟา ลัดวงจร
- สามารถยกนํา้ หนกั ไดสูงสดุ ประมาณ 15 ตนั

วชิ าเครื่องทนุ แรง 86

สว นประกอบของรอก
และอปุ กรณท ช่ี าํ รดุ บอ ย ๆในรอกแมแ รง

วชิ าเครื่องทุนแรง 87

2. รอกแมแ รงในทางระนาบ คอื รอกแมแ รงใชด งึ ทางราบน่นั เอง
ทาํ ดวยเหลก็ เปนรปู ทรงกลมมีกานตอ มอื โยกทต่ี วั รอกโดยใชโซแทน
เชือกเปนตวั ดึง ซง่ึ ประโยชนกค็ อื

- ใชในงานชักเพลาใบจักรเรือเม่ือปรับแตงศูนยเพลาใบจักร
และอ่ืน ๆ ตามความเหมาะสม

- คนจํานวนนอ ยก็สามารถทาํ งานได
- มีความม่นั คงและปลอดภยั ในการทํางานดี
- เปน ตัวนํากระแสไฟฟา จึงตอ งระวงั อยา ใหเ กดิ ไฟฟาลดั วงจร

3. รอกแมแรงลวด คอื รอกแมแ รงทที่ าํ ดว ยเหล็กผสม
อลูมเิ นยี ม มีลักษณะกลมยาว มีกานตอออกจากตวั รอกเพื่อใช
มอื โยกสําหรบั ดงึ เขา และคลายออก รอกชนดิ น้ีใชลวดเปนตวั
ลากหรือดึงนาํ้ หนกั ประโยชนของรอกชนิดนี้ คือ
- ใชตรึงเรอื เมอื่ เรอื ลอยนาํ้ อยูในอูเ พ่อื เขา รับการซอ มทาํ
- ใชลากและยกของหนักตา ง ๆ
- ลากและยกของหนักตา ง ๆ
- เปลีย่ นทศิ ทางในการลากและยกไดส ะดวก
- ใชในพน้ื ทจี่ าํ กัดไดด ี
- คนจาํ นวนนอยกส็ ามารถปฏิบตั งิ านได
- อยาใหเขาใชระบบไฟฟา เพราะเปน สื่อไฟฟาอาจทําใหไ ฟฟา
ลัดวงจรได

วชิ าเครื่องทนุ แรง 88

4. แมแ รงไฮดรอลกิ ส แมแรงประเภทนใ้ี ชระบบกําลงั ดนั นาํ้
มนั เชน แมแรงท่ใี ชยกรถยนตข น้ึ
เมอื่ ตองการซอมทาํ สวนที่อยูใตทองรถหรือทําการเปลี่ยนยางรถ
แมแรงชนดิ นมี้ ีหลายแบบ ซงึ่ สามารถใชป ฏบิ ัตงิ านไดต ามความ
เหมาะสม คือ
- ใชย กและดันในทางตัง้ เชน ยกรถขึ้นเพื่อเปลีย่ นยางลอรถ

ฯลฯ
- สามารถยกและดันนา้ํ หนักไดมากถึงประมาณ 100 ตนั
- คนจํานวนนอยกส็ ามารถทํางานได
- ใชย กของในท่แี คบ ๆ

ขอ ควรระวงั ในการใชร อกแมแรงแบบตาง ๆ

1. ตองปฏิบตั ติ ามสมุดคูมือชแี้ นะนําในการใชรอกแมแรงแตละชนดิ
2. ใชง านใหถ กู วธิ แี ละเหมาะสมกบั งาน
3. อยาใชรอกใหถูกวิธีและเหมาะสมกับงาน
4. กอ นนํารอกแมแ รงไปใช ตองตรวจความเรียบรอยของอุปกรณ

ทุกครัง้ หากพบสิง่ ใดชํารดุ หรือผิดสังเกตหา มนาํ ไปใชเด็ดขาด
5. หามโยนหรือลากขณะเคลอื่ นยาย
6. เมื่อเลกิ ใชงานแลว ตองทาํ ความสะอาดทุกครัง้

วชิ าเครอื่ งทนุ แรง 89

บทที่ 3
การปก เสา และถอนเสาในลํานํ้า

การปกเสาและถอนเสาใตน ํ้า ไดแกการปก และถอนเสาในงานกอสรางหลกั เทียบเรือและ
เสากนั กระทบตาง ๆ ซึ่งตามปกติแลว การปกเสาและถอนเสาในนํ้ามองดแู ลวจะไมยากแตก ม็ ขี อ
จํากัดอยูทีค่ วามโต ความยาว และน้ําหนกั ของเสา ความลกึ ของน้าํ สภาพพื้นดินและความสามารถ
ของเรือและปนจน่ั ดว ย

1. การปก เสา กระทําไดห ลายวธิ ี คอื
1.1 การปกเสาดวยแรงคน เปนวิธแี บบเกา เสาท่ใี ชม ีขนาดพอสมควร นํา้ ไมลกึ มาก

นัก ตาํ แหนงทป่ี ก เสาไมห างฝงเกินไป วิธีการปฏบิ ัตกิ ค็ อื สรา งเปน นัง่ รานสาํ หรับใหคนยืนปฏิบัติ
งานไดสะดวกโดยใชนา้ํ หนัก (สามเกลอ) ยกตอกแตตองใชแ รงคนหลายคน

1.2 ปก ดวยเคร่ืองทุนแรง ไดแก เรือและแพท่ีมีเสาปนจั่นและเคร่ืองกวานสําหรับยก
ตุมน้ําหนักตอกและใชยกเสาที่มีน้ําหนักหรือความยาวมาก ๆ ได สามารถปกเสาในน้ําลึกไดแนน
หนาและตอกลงดินลึกเทา ไรก็ได ซ่งึ ขน้ึ อยูก บั ตุมนํา้ หนัก และเคร่ืองกวานเปนสาํ คัญ โดยทั่วไป
แลว จะใชปกเสาดว ยวธิ ีน้ี

1.3 ปกเสาดว ยวิธีแบบผสม ไดแ ก การปกโดยใชว ิธที ี่สองเปนหลกั เนือ่ งจากหนา ดิน
มคี วามออนตวั มาก ในระยะแรกที่จะเรมิ่ ใหเ สาลงดินจะตองใชก ําลังของเคร่ืองกวานกบั น้ําหนกั ของ
เรอื กดเสาใหลงไปในดนิ กอ นแลวจงึ จะใชต มุ นํา้ หนกั ตอก แตต อ งระวังเสาจะไมไดแ นวดิ่งหรอื เสา
อาจจะหักไดงา ยถา เปนเสาท่ีไมแ ข็งแรงพอ ควรจะกดเพียงชวยใหเสาปก ยึดดนิ เพ่อื พยงุ การตอกเสา
สะดวกและรวดเรว็ ข้นึ เทา นั้น

วชิ าเคร่ืองทนุ แรง 90

2. การถอนเสา สามารถกระทาํ ไดด งั นค้ี ือ
2.1 การถอนเสาดวยวิธีใชเคร่ืองทุนแรงเขาชวย (รอก) ดวยการวางคานหรือตั้งเสา

ปน จั่นสําหรับถอน วิธีนใี้ ชใ นการถอนเสาขนาดเล็กและไมป กลงดนิ มากนัก
2.2 การถอนเสาดวยวิธีใชเ ครือ่ งทุนแรง ไดแ ก เรอื และแพที่มีเครอ่ื งกวา นหรือใชเ รือ

และรถทีม่ ีปน จัน่ ซึ่งเปนวธิ ีท่ีสะดวกและสามารถถอนเสาขนาดใหญแ ละทป่ี กลงดนิ ลกึ ๆ ได เชน
การกวานหรอื ปนจนั่ จากเรอื หรือแพเครน โดยการใชเ ครือ่ งกวา นของเรอื หะเบสเสาข้นึ มา ในขณะ
ทกี่ วานดงึ เสาขึน้ และเสายังไมเคลอื่ นตวั น้นั แรงดึงของกวานจะทําใหเรือรบั แรงกดลง (เรอื จมน้ํา
มากข้ึน) จนถงึ เสาเคล่อื นตัวแรงกดนีจ้ ะกระทาํ ตอเน่ืองและจะคอย ๆ นอ ยลงจนเสาพนนํ้าในกรณีท่ี
ใชรถปนจน่ั ถอน ถารถอยบู นแพตอ งผูกดงึ ใหมั่นคงเสยี กอน แตถ า จะใชถอนเสาในลักษณะเสาอยู
ใกลฝ ง ก็สามารถทําได แตบ รเิ วณพน้ื จะตองมั่นคงแข็งแรง และระวงั อันตรายในเมอ่ื อยใู กลฝ ง ก็
สามารถทําได แตบริเวณพน้ื จะตองมั่นคงแข็งแรงและระวังอนั ตรายในเมอ่ื อยูใกลฝง มากปนจ่ันหรือ
รถอาจพลิกคว่ําลงน้ําได ซง่ึ วิธนี ี้งายและคอนขา งสะดวกในการปฏบิ ตั ิงาน

2.3 การถอนเสาดวยวิธีผสม คือ การใชวิธีการดังกลาวมาแลวท้ัง 2 วิธี ผสมกันหรือ
อาจจะตองใชหัวฉีดน้ําลงไปตามโคนเสาที่ปกลงในดิน ท้ังนี้เพื่อใหมีชองวางจากการที่นํ้าเขาไป
แทนทีห่ วั ฉีดนํ้าจะไลดนิ รอบ ๆ โคนเสาออก เม่อื ออกแรงดงึ หรือถอนเสาก็จะข้นึ โดยงา ย

วิชาเครือ่ งทุนแรง 91

+

บทท่ี 4
การขนถา ยวัสดุ (Materials Handling)

1. บทนาํ
ในระบบการผลิตของอุตสาหกรรม เร่ิมต้ังแตนําวัตถุดิบมายังโรงงานผานขบวนการผลิต

จนไดผลิตภัณฑสําเร็จรูปออกมา จะพบวาความจําเปนสําหรับการดําเนินการดังกลาวก็คือ การ
เคลอ่ื นที่ อยางนอยที่สุดปจจัยพื้นฐานของการผลิตตัวใดตัวหนึ่งตองเคล่ือนท่ี ดังเชน คน เครื่องจักร
วสั ดุ หรอื เคลอ่ื นท่ที ุกตวั นั่นคอื หากปจจยั การผลิต ปราศจากการเคล่ือนที่ การผลิตยอมไมเ กิดข้ึน

เราอาจพูดไดอกี นยั หนง่ึ วา ไมม ีผงั โรงงานใดท่ที ําการวางแผนหรือวิเคราะหโดยไมคาํ นึงถึง
ปญ หาการขนถายวสั ดุ ท้ังนี้เพราะตอ งจดั เตรียมสถานที่ สาํ หรับการแจกจา ยวัสดุ ชน้ิ สวน
เครื่องมอื เพ่อื บรกิ ารใหก ับฝา ยผลติ เมอ่ื ผลติ เปนสนิ คา แลว ตอ งนํามาบรรจหุ ีบหอ นาํ ไปเกบ็
ในคลังสนิ คารอการจําหนายตอ ไป

แตไมควรลมื วา ภายในโรงงานมีปจจยั การผลิตหลายอยา งรวมกัน เชนวา เครื่องจกั รอุปกรณ
วตั ถุดบิ คน ตลอดจนสิง่ อํานวยความสะดวก และสนบั สนุนการผลติ หลายอยางรวมกนั เชนวา
เครอ่ื งจกั รอปุ กรณ วตั ถดุ บิ กจิ กรรม การวเิ คราะหแ ละวางผังโรงงานจะตอ งจัดตําแหนง ทตี่ ัง้ ของ
กิจกรรมตา ง ๆ ใหอ ยใู นตาํ แหนงท่เี หมาะสม มรี ะยะทางการขนถา ยสน้ั ที่สุด การไหลไมวกวน
สบั สน สะดวกรวดเร็วและประหยดั จึงจะเหน็ ไดว าการวางแผนผังโรงงานกับการขนถายวสั ดุ
ตอ งทําควบคูกันไป ทง้ั น้ีเพ่อื ใหระบบการขนถายวัสดใุ ชเวลานอยที่สดุ และเสยี คาใชจ ายตํ่าทส่ี ุด

2. ความหมายการขนถายวัสดุ
การทจี่ ะใหไดมาซง่ึ ผลผลิตทีอ่ ยูในรปู ของสินคาและบรกิ ารนน้ั ในระบบการผลิตตอ งมีการ

เคล่ือนทดี่ ว ยเหตนุ จี้ ึงมีระบบการขนถายวสั ดุเกิดขึ้น คาํ วา “การขนถายวัสดุ” (Materials Handling)
หมายถึง “การจดั เตรียมสถานท่ี และตาํ แหนง ของวัสดุ เพ่อื อํานวยความสะดวกในเคล่อื นยายหรือ
เก็บรกั ษา”

วิชาเคร่ืองทุนแรง 92

ซง่ึ การท่ีจะทําใหเ กิดสง่ิ เหลาน้ไี ด ตอ งอาศัยศลิ ปะในการสรรหาเครอ่ื งมือและอุปกรณ
การขนถายวสั ดุมาใชใ หเหมาะสมกบั งาน นอกจากน้ียงั ตองมีศลิ ปะ ในการออกแบบสรางเครอื่ งมอื
หรืออุปกรณต าง ๆ ใหเ หมาะสม และเปนไปอยางมีระบบตามหลักการทางวิทยาศาสตรหรือสรปุ
งา ย ๆ ก็คอื ตองอาศัยศลิ ปะ และวทิ ยาศาสตรในการกาํ หนดวิธีการขนถายวสั ดนุ นั่ เอง

3. องคประกอบสาํ คัญของการขนถายวัสดุ
ในระบบการขนถายวัสดุ ควรคํานงึ ถงึ องคประกอบทส่ี ําคญั แบงออกเปน 4 อยางคอื

- การเคล่ือนที่ (Motion)
- เวลา (Time)
- ปรมิ าณ (Quantity)
- เนอ้ื ที่ (Space)

1. การเคล่ือนท่ี เปนการเคลื่อนยายวัสดุ-อุปกรณ จากจุดหนึ่งไปยังอีกจุดหนึ่งหรือ การ
เคลื่อนยายวัสดุ-สินคาจากจุดตนทาง (จุดที่เอาของข้ึน) ไปยังจุดปลายทาง (จุดท่ีเอาของลง) ซึ่ง
การเคล่อื นยา ยของวสั ด-ุ สินคาแตละประเภท ยอ มมกี ารเคลอื่ นทท่ี ี่แตกตา งกัน

2. เวลา นับเปนปจจัยท่ีสําคัญตัวหน่ึง เปนตัวท่ีบงบอกถึงประสิทธิภาพของการเคล่ือนท่ีวา
สูงต่ําแคไ หน นอกจากน้ันเวลายงั เปนกาํ หนดการของการเคลื่อนท่ี อาจควบคุมท่ีจุดตนทาง หรือจุด
ปลายทาง แลวแตกรณี

วิชาเครื่องทุนแรง 93

3. ปริมาณ ปริมาณ วัสดุ-สินคาท่ีตองการเคล่ือนที่ ตองสัมพันธกับปริมาณความตองการ
ของจดุ ตา ง ๆ สอดคลอ งกบั เวลาเหมาะสมแกร ะบบ และประหยดั คาใชจาย

4. เน้ือท่ี เปนองคประกอบท่ีสําคัญของการเคลื่อนที่ เพราะวาการเคลื่อนท่ี หรือการขนถาย
วัสดุจําเปนตองใชเนื้อที่สําคัญติดต้ังกลไกของระบบการขนถาย เน้ือท่ีสําหรับวางของ หรือวัสดุ-
สินคา ท่ีรอการขนถา ย หรอื หลังจากการขนถา ย
4. ขอบเขตของการขนถาย

1. สถานท่ีทํางาน (Work Place) เปนการเคล่ือนยาย หรือขนถายในตําแหนงหรือบริเวณท่ี
ทํางานดงั เชน งานประกอบ

2. สายงานผลิต (line) เปนลักษณะการเคลื่อนยายหรือขนถายในสายงานผลิตท่ีติดตอกัน
อยางตอเน่ืองจากตําแหนงหนึ่งไปยังอีกตําแหนงหน่ึง ในแตละตําแหนงก็ทําหนาท่ีประกอบเฉพาะ
อยา ง เมอื่ ประกอบชิ้นสว นนน้ั เสรจ็ แลว ก็สงไปใหค นอ่ืนประกอบชิน้ สว นอ่ืนอกี ตอ ๆ ไป

3. การขนถายระหวา งแผนก (Inter department)

วิชาเคร่อื งทุนแรง 94

เปนการขนถายระหวางแผนก โดยไมคาํ นงึ วา ในแตละแผนจะขนถายอยางไร ทําใหมองเห็น
ภาพกวาง ๆ ของระบบการขนถายวัสดุของโรงงานวา มีการขนถายเกิดข้ึนระหวางแผนกอะไร วัสดุ
อปุ กรณ ใชอ ุปกรณใ ดเปนตวั ขนถาย และใชภ าชนะใดเปนตัวรองรับหรือไม ซ่ึงจะแตกตางกันไปใน
แผนกตา ง ๆ

4. การขนถายภายในโรงงาน (Intra Plant)

เปนวิธกี ารขนถายภายในโรงงาน กลาวคือ ในโรงงานหนงึ่ ๆ แบงออกเปนแผนกตาง ๆ โดย
ขึ้นอยูกบั ขนาดของโรงงาน และธรรมชาติของขบวนการผลิต และผลิตภณั ฑชนิดตาง ๆ แตแ ผนกท่ี
สําคัญ ก็คือ แผนกรับวสั ดทุ สี่ ั่งซื้อเขามา แลวแจกจา ยวัสดเุ หลาน้ันไปยังแผนกตา ง ๆ เพือ่ เขา
ขบวนการผลิตจนไดเ ปนสนิ คาออกมา จากนน้ั ก็สง ไปยังแผนกสงของออก จะเหน็ ไดวา การ
เคล่ือนทข่ี องวสั ดจุ ากแผนกรับของไปยงั แผนกตาง ๆ น้ัน ตอ งมกี ารขนถา ย วัสดุเกดิ ข้นึ ซึ่งในหัวขอ
นี้มองเฉพาะการขนถา ยวสั ดุภายในโรงงานเทา นนั้

5. การขนถา ยวสั ดรุ ะหวางโรงงาน (Inter-Plant)

เปนการขนถายวัสดุระหวางโรงงาน ในอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดใหญในบริษัท
หน่ึง ๆ อาจมีโรงงานหลายโรง แตละโรงอาจทําการผลิตช้ินสวนท่ีแตกตางกัน แลวนํามาประกอบ
รวมกันเปน ผลิตภัณฑ ดงั นนั้ ความจําเปน ในการขนถา ยระหวา งโรงงานจงึ เกดิ ข้ึน

วิชาเครอื่ งทุนแรง 95

โดยอาจใชรถว่ิงบนราง รถพวง รถยก แลวแตชนิดของวัสดุ และระยะทางตลอดจน
ความสะดวก และความประหยดั คา ใชจาย โดยท่ีแตละโรงงานมีแผนกรับ (Receive) และแผนกสง
(Shipping)

6. การขนถา ยระหวา งบริษัท (Inter-Company)

เปน การขนถา ยระหวางบรษิ ทั เชน จากบรษิ ัทผูผ ลติ ไปยงั บรษิ ัทผูสง และไปยังบริษทั
ตวั แทนจาํ หนา ยหรอื จากบรษิ ัททขี่ าดวตั ถดุ บิ มายังโรงงานผลิต จากโรงงานผลติ ไปยังบริษทั จดั
จาํ หนาย การขนถายลักษณะเชน น้ี เราจําเปนตอ งเลอื กวธิ ีการขนถายใหเ หมาะสม โดยคํานงึ ถึง
ความสะดวก รวดเรว็ ปลอดภัย และคา ใชจา ยทป่ี ระหยดั ดวย

7. ระบบการขนสง

วิชาเคร่ืองทุนแรง 96

ระบบการขนสง ภายในระบบการผลติ เรม่ิ ตง้ั แต วตั ถดุ ิบ โรงงานผลิต ลกู คา สนิ คา
บางอยาง ภาชนะบรรจตุ อ งทาํ การขนสงกลบั มาทโ่ี รงงานอีก เชน อุตสาหกรรมนํา้ อดั ลม ท่ตี อง
ขนสง ขวดกลับมา กรณที ีเ่ ก่ยี วกบั โลหะ เชน เศษเหลก็ ทองแดง อะลมู ิเนยี ม เปนตน อาจขนสงกลับ
มาเปนวตั ถุดิบไดอกี เชน อตุ สาหกรรมผลติ สายไฟฟา อุตสาหกรรมหลอ เหลก็ และอ่ืน ๆ

5. จุดมงุ หมายและประโยชนของการขนถายวสั ดุ
จดุ มุงหมายและประโยชนข องการขนถา ยวัสดุ ที่มีประสิทธิภาพดกี วา สามารถแบง ออกได

เปน 4 ประการคือ
1. การลดตนทนุ
2. การเพิ่มขีดความสามารถในการทาํ งาน
3. การปรบั ปรงุ สภาพแวดลอ มในการทํางาน
4. การปรบั ปรุงเพอ่ื สง เสริมการขาย

1. การลดตนทุน
การลดตน ทนุ อาจพูดไดเปน 2 ความหมาย กลา วคือ ลดคาใชจา ยในเรื่องของอุปกรณท ี่ใชใ น

การถายวสั ดุ และลดคา ใชจ า ย หรือตนทนุ การผลิตท่ีจะสงเสรมิ ใหร ะบบการผลิตใชเวลาการผลิตใช
เวลาการผลิตนอยทส่ี ดุ

สงิ่ ทีค่ วรพจิ ารณาเพอ่ื การลดตน ทนุ
1.1 ลดการขนถา ยวัสดุทใ่ี ชแรงงาน แลวใชอ ปุ กรณทาํ งานแทน
1.2 ลดแรงงานทท่ี ําการขนถา ยโดยตรง แตจะใชคนมาควบคมุ การใชอ ปุ กรณแ ทน
1.3 ลดแรงงานรองทใ่ี ชในการขนถา ยออกบา ง เชน พนักงานตรวจรับ-สงของ พนกั งาน

ควบคมุ การผลิต พนักงานตรวจสอบดานคุณภาพ พนักงานซอมบาํ รงุ คือ พวกที่ไมได
ทํางานขนถา ยโดยตรง
1.4 ลดปริมาณความสญู เสีย ความเสียของวัสดุ โดยขนถา ยอยางระมดั ระวัง

วิชาเครอ่ื งทุนแรง 97

1.5 ลดพนกั งานบญั ชี เสมียน ทเ่ี ก่ียวของและชว ยในระบบงานขนถายวัสดุ ใหเ หลือ
นอยท่สี ดุ

1.6 ลดจํานวนวสั ดุทค่ี างอยูในระบบการผลติ ใหเหลอื นอยที่สดุ โดยพยายามใหวสั ดุ
ไหลผา นไปแลวทส่ี ุด

1.7 ลดอุปกรณช วยบางอยางออกบาง เชน ภาชนะบรรจุ อุปกรณปองกันถาด ชั้น น่นั คือ
การท่ใี สข องในภาชนะบรรจุหลาย ๆ ที่ ตองเสยี เวลาการตรวนสอบหลายครั้ง

2. การเพิ่มขีดความสามารถในการทาํ งาน
2.1 สามารถใชเน้อื ทใี่ หเกิดประโยชนส ูงสุด เชน วา พ้ืนที่ 1 ตารางเมตร สามารถวางของ
ซอ นกันไดห ลาย ๆ ชน้ั เปนการใชเนอ้ื ทใ่ี นแนวสงู ดวย
2.2 ปรบั ปรงุ ผังโรงงานเพื่อลดระยะทางการขนถายวสั ดุ และยงั เปน การลดความสูญเสยี
เน้ือทด่ี ว ย
2.3 สามารถใชประโยชนข องอปุ กรณใหสูงทสี่ ดุ เชน รถบรรทกุ ควรมีวสั ด-ุ สนิ คา บรรทุก
ทง้ั ขาไปและขากลับ และไมควรเสียเวลาในการจอดรอคอยเพื่อการเอาของข้ึน-ลง
นานเกินไป
2.4 การเอาของขน้ึ และลง จากเครอื่ งกลขนถาย โดยเร็วท่ีสดุ

3. การปรบั ปรงุ สภาพแวดลอ มการทาํ งาน
3.1 ปรับปรงุ ดานความปลอดภัยของคนงาน วัดสุ และอปุ กรณท ีเ่ กี่ยวของ
3.2 ปรับสภาพแวดลอมเพ่อื สงเสรมิ ใหก ารทาํ งานงา ยและสะดวกสบาย
3.3 สภาพของงานเบา อาจใจพนกั งานหญงิ ทาํ ใหค าแรงถูกกวา

4. การปรบั ปรงุ เพือ่ สงเสริมการขาย
4.1 การใหบรกิ ารทีร่ วดเรว็ ถูกตอ ง และตรงกาํ หนดเวลาของลกู คา
4.2 เปน การชว ยเหลือลูกคา โดยลดคา ใชจ า ยในการขนสง
4.3 ชวยเพิม่ ปรมิ าณการขาย โดยการจดั ต้งั สาขาหรือตัวแทนใกลต ลาดมากทสี่ ุด