แผนการจัดการเรียนรู้บทที่4 โมลและสูตรเคมี

27

28

29

30

31

32

โมล

หน่วยบอกปริมาตรในชีวิตประจำวนั

10 ขดี = 1 กิโล

1000 มลิ ลิลติ ร = 1 ลิตร

100 เซนติเมตร = 1เมตร

ปากกา 12 แท่ง = ปากกา 1 โหล

สารจำนวน 6.02 x 1023 อนภุ าค = ..........

โมลคือ

............................................................................................................................. ................................................

เลขอาโวกาโดร ( Avogadro’s number) คือ

............................................................................................................................. ..............................................

อนภุ าค อาจหมายถึง อะตอม โมเลกุล ไอออน

ตาราง2.1จำนวนอนภุ าคของสารบางชนิดปริมาณ 1 โมล

สาร จำนวนอนภุ าค จำนวนโมล
ครปิ ทอน Kr 6.02 x 1023 อะตอม 1โมลอะตอม
H2O 6.02 x 1023 โมเลกลุ 1โมลโมเลกลุ
น้ำ H2O H 2 x 6.02x1023 อะตอม 2โมลอะตอม
O 6.02 x 1023 อะตอม 1โมลอะตอม
โซเดียมซลั เฟต Na2SO4
Na+ 2 x 6.02 x 1023 ไอออน 2 โมลไอออน
SO42- 6.02 x 1023 ไอออน 1 โมลไอออน

33

1 การแปลงโมลโมเลกลุ เปน็ โมลอะตอม : สารประกอบ 1 โมลโมเลกุล จะประกอบด้วยหลายโมลอะตอมเสมอ
H2O 1 โมเลกลุ ประกอบไปด้วย3อะตอมคอื H 2 อะตอม O 1 อะตอม
ดงั นั้น H2O 1 โมลโมเลกุล ประกอบไปดว้ ย3โมลอะตอม คือ H 2 โมลอะตอม O 1 โมลอะตอม

PCl5 1 โมเลกุล ประกอบไปด้วย.....อะตอม P ......อะตอม Cl….อะตอม
ดังนน้ั PCl5 1โมลโมเลกุล ประกอบไปด้วย.......โมลอะตอม P ......โมลอะตอม Cl…..โมลอะตอม

2 การแปลงโมลโมเลกุลเปน็ โมลไอออน : สารประกอบไอออนิกทล่ี ะลายน้ำ จะแตกตัวเป็นไอออนเสมอ และ
ทำใหม้ ีจำนวนโมลไอออนเพ่ิมขึน้ จากโมลโมเลกลุ เดมิ ดงั น้ี

K2SO4 (s) 2K+ (aq) + SO42-(aq)

K2SO4 1 โมเลกุล แตกตวั เป็นไอออน 3 ไอออน คือ K+ 2 ไอออน SO42 1 ไอออน

ดังน้ัน K2SO4 1 โมลโมเลกุล แตกตวั เป็นไอออน 3 โมลไอออน K+ 2 โมลไอออน SO42 1 โมลไอออน

MgCl2 (s) Mg2+(aq) + 2Cl-(aq)

MgCl2 1 โมเลกลุ แตกตวั เป็นไอออน ...... ไอออน คือ Mg2+.... ไอออน Cl- ....ไอออน

ดงั นัน้ MgCl2 1 โมลโมเลกุล แตกตวั เป็นไอออน.....โมลไอออน คือ Mg2+.... โมลไอออน Cl- .... โมลไอออน

ตัวอยา่ ง

น้ำ (H2O) 0.5 โมล ประกอบดว้ ยไฮโดรเจน (H) และออกซิเจน (O) อยา่ งละก่ีโมลและคิด
เปน็ อย่างละกี่อะตอม

34

แคลเซียมฟอสเฟต (Ca3(PO4)2) 2 โมล ประกอบดว้ ยแคลเซียมไอออน (Ca2+) และฟอสเฟตไอออน (PO43-)
อย่างละกี่ไอออน

แบบฝึกหดั
เรือ่ ง โมล

1. จงคำนวณจำนวนโมลของสารตอ่ ไปน้ี
1.1 ฮเี ลียม 1.02 × 1022 อะตอม

1.2 แกส๊ แอมโมเนีย 3.01 × 1025 โมเลกลุ

1.3 เหล็ก 3.61 × 1020 อะตอม

35

2. จงคำนวณจำนวนอนุภาคของสารตอ่ ไปน้ี
2.1 อาร์กอน 3.00 โมล

2.2 เหล็ก 8.50 โมล

2.3 ไนเทรตไอออน 1.0 × 10-5 โมล

3.โพแทสเซียมซัลเฟต (K2SO4) 0.1 โมล มีจํานวนโพแทสเซียมไอออน (K+) และซลั เฟตไอออน (SO42-) อยา่ ง
ละกโี่ มล

36

4. อะลมู เิ นยี มซลั เฟต (Al2(SO4)3) ก่ีโมลทีส่ ามารถให้ Al3+ 6.02 × 1022 ไอออน และในปริมาณสารดังกลา่ วมี
ซัลเฟตไอออน (SO42-) กีโ่ มล

มวลต่อโมล

มวลตอ่ โมล คอื มวลของธาตุ 1 โมล ในหน่วยกรัม มีคา่ เปน็ ตัวเลขเท่ากบั มวลอะตอมของธาตุ น้นั เชน่
ออกซิเจนมีมวลอะตอมเท่ากับ 16.00 ดังนนั้ ออกซิเจน 1 โมล จะมมี วลเทา่ กบั 16.00 กรมั หรอื มวลต่อโม
ลของออกซเิ จนเป็น 16.00 กรัมต่อโมล
เหตุผล
ออกซิเจนมีมวลอะตอม สมั พนั ธท์ ี่เฉล่ยี แลว้ = 16 หามวลทเ่ี ป็นกรัมโดยนำมาคณู กลับ 1.66 x 10-24 g

= 16 x 1.66 x 10-24g = มวลของ1อะตอม
ใน 1 โมล = มี จำนวนอะตอม= 6.02 x 1023
มวลของ ออกซเิ จนใน1โมลมีคา่ เทา่ กับ 16 x 1.66x10-24g x 6.02 x 1023
มคี า่ เทา่ กบั 16 g
ดงั นน้ั มวลตอ่ โมลของออกซเิ จน มีค่าเทา่ กบั 16 กรมั ต่อโมล

ตาราง 2.2 มวลต่อโมล ของธาตุบางชนิด มวลอะตอม มวลต่อโมล
6.94 6.94 g/mol
ธาตุ
Li

37

Fe 55.85 55.85 g/mol
Au 196.97
K 39.10

มวลโมเลกุล คือ ผลรวมของมวลอะตอมของธาตใุ นสูตรเคมีเม่ือธาตุอะตอมของธาตรุ วมตวั กนั เปน็ โมเลกุล

เชน่ มวลของ H2O 1โมเลกุล ประกอบไปด้วย มวลของ H 2 อะตอม (2 x 1.01) = 2
มวลของ O 1 อะตอม (1x 16 ) = 16

มวลโมเลกลุ มคี ่าเทา่ กับ 2+16 = 18 ดงั นนั้ จงึ มมี วลต่อโมล= 18 กรัมตอ่ โมล

มวลสตู ร คอื ผลรวมของมวลอะตอมของธาตุในสตู รเคมีเม่อื สารที่ไม่ได้อยู่ในรูปโมเลกุล เชน่ สารประกอบไอ

ออนิก สารโลหะ
เชน่ มวลของสตู ร NaCl ประกอบไปด้วย มวลของ Na 2 อะตอม (1x23 ) = 23

มวลของ Cl 1 อะตอม (1x 35.45 ) = 35.45
มวลสูตรของ NaClมคี ่าเท่ากับ 23+35.45 = 58.45 ดังนั้นจึงมมี วลต่อโมล= 58.45 กรัมต่อโมล

ตัวอยา่ ง
1. น้ำตาลทรายมีสูตรโมเลกลุ C12H22O11 นำ้ ตาลทรายมีมวลตอ่ โมลเท่าใด
วิธที ำ มวลโมเลกลุ ของ C12H22O11 = ( 12 x มวลอะตอมของC ) + (22 x มวลอะตอมของ H )

+ (11 x มวลอะตอมของ O )

38

= (12 x 12) + (22 x 1) + (11 x 16)
= 342.34
นำ้ ตาลทรายมีมวลโมเลกุลเป็น 342.34 ดงั นนั้ จงึ มีมวลต่อโมลเท่ากับ 342.34 กรัมต่อโมล

2. จงคำนวณมวลต่อโมลของแคลเซยี มซัลเฟต (CaSO4)
วิธีทำ มวลสตู รของ CaSO4 = ( 1 x มวลอะตอมของCa ) + (1 x มวลอะตอมของ S )

+ (4 x มวลอะตอมของ O )
= (1 x 40.08 ) + (1 x 32.06) + (4 x 16)
= 136.14
แคลเซยี มซลั เฟตมีมวลสตู รเป็น 136.14 ดังน้นั จึงมีมวลตอ่ โมลเท่ากบั 136.14 กรัมต่อโมล

แบบฝึกหัด

1. จงหามวลโมเลกุลและมวลต่อโมลของสารตอ่ ไปนี้ โดยใช้ค่ามวลอะตอมจากตารางธาตุใน
หนังสอื เรียน
1.1 แอสไพรนิ (C9H8O4)

39

1.2 แอซตี ิก (C2H4O2)
1.3 ไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2)

1.4 ไฮโดรเจนซัลไฟด์ (H2S)

2. ฟอสฟอรัส 1 โมเลกลุ มสี ตู รโมเลกลุ เป็น P4 ถ้ามวลโมเลกลุ ของฟอสฟอรสั เทา่ กบั 123.88

40

แผนการจัดการเรียนรู้ท่ี 3

กลุ่มสาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี รายวชิ า วทิ ยาศาสตร์เคมี 2 รหัสวิชา ว32222
ปีการศกึ ษา 2565
ระดบั ช้นั มัธยมศึกษาปีที่ 5 ภาคเรยี นท่ี 1
เวลา 15 ชว่ั โมง
หนว่ ยการเรียนรทู้ ี่ 4 โมลและสูตรเคมี เวลา 3 ชว่ั โมง

เร่ือง โมล มวลและปริมาตรของแก๊ส

ครูผสู้ อน นายกิตตชิ ยั อุปชั ฌาย์

1. สาระการเรียนรูแ้ ละผลการเรยี นรู้
สาระท่ี 5 สาระเคมี

3. เข้าใจหลักการทาปฏิบัติการเคมี การวัดปริมาณสาร หน่วยวัดและการเปลี่ยนหน่วย การคำนวณ
ปริมาณของสาร ความเข้มข้นของสารละลาย รวมทั้งการบูรณาการ ความรู้และทักษะในการอธิบาย
ปรากฏการณใ์ นชวี ิตประจำวนั และการแก้ปญั หาทางเคมี
ผลการเรยี นรู้

อธบิ ายและคำนวณปริมาณใดปรมิ าณหนึ่งจากความสัมพันธ์ของโมล จำนวนอนภุ าค มวล และปรมิ าตร
ของแกส๊ ที่ STP

2. สาระสำคญั /ความคดิ รวบยอด

โมลเปน็ ปริมาณสารท่ีมจี ำนวนอนุภาคเท่ากับเลขอาโวกาโดร คือ 6.02 × 1023 อนุภาค
มวลของสาร 1 โมล ที่มีหนว่ ยเป็นกรมั เรยี กว่า มวลต่อโมล ซ่งึ มีค่าตัวเลขเทา่ กบั มวลอะตอม มวลโมเลกลุ หรือ
มวลสูตรของสารนน้ั สำหรบั สารที่มีสถานะแก๊ส 1 โมล จะมปี รมิ าตรเทา่ กบั 22.4 ลกู บาศกเ์ ดซเิ มตรท่ี STP

3. จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้
3.1 ดา้ นความรู้ (K)
1. อธบิ ายความสัมพนั ธ์ของโมล มวล จำนวนอนภุ าค และปรมิ าตรของแก๊สท่ี STP

3.2 ดา้ นทกั ษะ/กระบวนการคดิ (P)

1. คำนวณปรมิ าณสารจากความสมั พันธ์ของ โมล มวล จำนวนอนภุ าค และปรมิ าตรของแก๊ส
ที่ STP

3.3 ด้านคุณลกั ษณะอันพงึ ประสงค์ (A)
1. นักเรยี นมีความรบั ผิดชอบต่องานที่ได้รับมอบหมายและสามารถทำงานร่วมกับผู้อื่นได้

41

4. สาระการเรียนรู้
โมล คือ หน่วยของปริมาณสารหน่วยหนึ่งที่มีความหมายเช่นเดียวกับกรัมโมเลกุล กรัมอะตอมหรือ

กรมั
ไอออน จำนวนอนุภาคต่อโมลของสารสสารทุกชนิด 1 โมลมีจำนวน 6.023 x 1023 อนุภาค (6.023 x 1023
คือเลขอาโวกาโดร) จำนวนโมลกับมวลของสาร โมล = มวลสาร / มวลอะตอมหรือมวลโมเลกุลมวลโมเลกุล
หรอื มวลอะตอม = มวล( กรมั ) ปริมาตรต่อโมลของกา๊ ซกา๊ ซทุกชนดิ 1 โมล มี 22.4 ลกู บาศก์เซนติเมตรท่ี STP
คือทอี่ ณุ หภูมแิ ละความดันมาตรฐาน ( ท่ี 0 องศาเซลเซียส 1 บรรยากาศ หรือ 273 เคลวนิ 760 มิลลเิ มตรของ
ปรอท)
ความสัมพันธ์ระหว่างจำนวนโมล อนุภาค มวล และปริมาตร สาร 1 โมลจะมีมวลเป็นกรัมเท่ากับมวลอะตอม
และมีจำนวนอนุภาคเท่ากับ 6.023 x 1023อนุภาค และถ้าสารนั้น เป็นก๊าซที่ STP จะมีปริมาตรเท่ากบั 22.4
ลกู บาศก์เดซิเมตร

5. สมรรถนะสำคญั ของผเู้ รยี น
5.1 ความสามารถในการสือ่ สาร
5.2 ความสามารถในการคิด
5.3 ความสามารถในการแก้ปัญหา

6. คณุ ลักษณะอนั พงึ ประสงค์
6.1 มวี ินัย
6.2 ใฝเ่ รยี นรู้
6.3 ม่งุ มั่นในการทำงาน

42

7. กิจกรรมการเรยี นรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ 5 ขน้ั ตอน (5E)
ข้ันท่ี 1 สรา้ งความสนใจ
1. นกั เรียนทบทวนความร้เู ดิมท่ีได้เรียนในชว่ั โมงทีแ่ ล้ว และใหค้ วามรทู้ เ่ี ชอ่ื มโยงเก่ียวใน

ชีวิตประจำวันของนักเรยี นเอง เช่น
1.1 นักเรยี นทราบหรือไม่วา่ มมี ีธาตหุ รือโมเลกุลไหนบ้างท่สี ถานะเป็นแก๊ส

(แนวคำตอบ: ฮเี ลยี ม มเี ทน ไนโตรเจน ออกซเิ จน ฟลูออรีน)
2. ครูกระตนุ้ ความสนใจของนักเรยี นเกยี่ วกับเรอื่ ง ปริมาณของสง่ิ ของในชีวิตประจำวนั วา่ มี
มวลและปริมาตรเปน็ อยา่ งไรบา้ ง โดยใหน้ ักเรยี นยกตัวอยา่ ง เพือ่ นำเขา้ ส่กู ิจกรรมข้ันสำรวจคน้ หา และใช้
คำถามเพ่ือกระตนุ้ นกั เรยี น

2.1 นกั เรยี นทราบหรือไม่ว่าปริมาณสารในสถานะแก๊สนิยมบอกในหนว่ ยใด
(แนวคำตอบ: ใช้หน่วยปริมาตรเนอ่ื งจากแก๊สมีมวลนอ้ ยมากเม่อื เทียบกบั ปริมาตร)

ข้นั ท่ี 2 สำรวจและคน้ หา
1. นักเรยี นศกึ ษาเกยี่ วกบั การวดั ปรมิ าณสารท่ีมีสถานะแกส๊ ซ่ึงนิยมวัดในหนว่ ยปรมิ าตร โดย

ใชส้ ่อื ICT ประเภท PowerPoint เรือ่ ง โมล มวลและปรมิ าตรของแกส๊ ซึ่งต้องระบุ อุณหภูมิและความดนั
รวมทั้งอณุ หภมู ิและความดนั ทภี่ าวะมาตรฐานของแก๊สหรือที่ STP

2. นักเรียนแบง่ กลุ่มละ 5-6 คนประมาณ 6 กลุม่ แลว้ หาความสมั พนั ธ์ โมล มวลและปริมาตร
ของแก๊ส จากตวั อยา่ ง

43

3. นกั เรยี นทำกิจกรรม หาความสมั พันธ์ระหว่างโมล มวล จำนวนอนภุ าค ความหนาแนน่
และปรมิ าตรของแกส๊ โดยครูกำหนด สาร และมวลทีแ่ ตกต่างกันเพื่อหา โมล ปริมาตร จำนวนอะตอมและ
ความหนาแน่น

ข้ันที่ 3 สรปุ และอภิปรายผล
1. นักเรียนออกมานำเสนอเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างโมลกับปริมาตรของแก๊ส หน้าช้ัน

เรยี น แล้วรว่ มกันอภปิ รายเก่ยี วกับความหมายของปริมาตรของแก๊สใด ๆ 1 โมล ที่ STP
2. นกั เรียนรว่ มกนั อภิปรายและหาข้อสรุปจากการนำเสนอหนา้ ชัน้ เรียน โดยใช้แนว

คำถาม ดังนี้

44

เท่ากนั หรอื ไม่ 2.1 แกส๊ ไนโตรเจนจำนวน 1 โมล และแก๊สออกซิเจนจำนวน 1 โมล จะมีปริมาตรท่ี STP
ที่ STP) (แนวตอบ : เท่ากนั เพราะแกส๊ ใด ๆ จำนวน 1 โมล จะมีปริมาตรเท่ากับ 22.4 ลกู บาศก์เดซิเมตร

2.2 นักเรยี นคดิ ว่าสารชนิดเดยี วกนั ทีอ่ ยู่ในสถานะตา่ งกันจะมีปรมิ าตรต่อโมลเท่ากนั

หรอื ไม่

(แนวตอบ : สารชนดิ เดียวกันที่อยู่ในสถานะตา่ งกันจะมปี ริมาตรต่อโมลไม่เทา่ กัน)

3. นกั เรยี นร่วมกนั สรปุ ผลจากการตอบคำถาม เพื่อให้ได้แนวขอ้ สรุป ดงั น้ี “แกส๊ ใด ๆ
จำนวน 1 โมล จะมปี ริมาตรเท่ากับ 22.4 ลกู บาศกเ์ ดซเิ มตร หรือ 22.4 ลติ ร ท่ี STP”

4. นกั เรียนและครูร่วมกันอธบิ ายเพ่ิมเตมิ เก่ยี วกับการคำนวณเกี่ยวกบั ปริมาณสารในหนว่ ย
ต่างๆ โดยใช้กจิ กรรมที่นักเรยี นออกมานำเสนอ เร่ือง โมล มวลและปริมาตรของแก๊ส โดยการใหค้ วามรู้
เก่ียวกับ เชน่

1.1 วิธีการคำนวณมวลต่อโมล
1.2 วิธีการคำนวณอนุภาคต่อโมล
1.3 วิธกี ารคำนวณปริมาตรต่อโมลของแก๊สท่ี STP

พรอ้ มยกตวั อยา่ งการคำนวณ

ตวั อยา่ งที่ 1 แกส๊ H2 0.089 กรมั มีปรมิ าตร 1 ลิตร ท่ี STP แก๊ส H2 2 กรมั จะมีปรมิ าตรกี่

ลติ ร ที่ STP

วิธที ำ แก๊ส H2 0.089 กรมั มีปริมาตร 1 ลิตร

แก๊ส H2 2 กรัม มปี ริมาตร 1x2 = 22.4 ลติ ร
0.089
ตัวอยา่ งที่ 2 แก๊ส NH3 1.518 กรัม มปี รมิ าตร 2 ลติ ร ที่ STP แก๊ส NH3 17 กรัม จะมี

45

ปรมิ าตรกล่ี ติ ร ที่ STP

วธิ ที ำ แกส๊ NH3 1.518 กรมั มปี รมิ าตร 2 ลิตร

แกส๊ NH3 17 กรมั มีปริมาตร 2 x 17 = 22.4 ลิตร
1.518

ขนั้ ท่ี 4 ขยายความรู้
1. นกั เรยี นทำแบบฝึกหดั ที่ เรื่อง โมล มวลและปริมาตรของแกส๊ แลว้ ซมุ ตวั แทนออกมา

เฉลยหนา้ ชน้ั เรียน
2. นกั เรยี นร่วมกันเฉลยแบบฝกึ หัดบางสว่ นทน่ี ักเรยี นยังไม่เข้าใจ

ขน้ั ท่ี 5 การประเมินผล
1. ครปู ระเมินการเรียนรขู้ องนักเรยี นดงั นี้
1.1 การถามตอบในชน้ั เรยี น (โดยการถามนักเรยี นก่อนหลังจากนนั้ เรยี กช่ือนกั เรยี น

เพ่ือให้ผู้เรียนตอบ)
1.2 การทำแบบฝึกหดั เรอ่ื ง โมล มวลและปริมาตรของแกส๊
1.3 ครปู ระเมนิ พฤติกรรมโดยการสงั เกต จากการทำกจิ กรรมร่วมกับการเรียนของผ้เู รียน

8. สือ่ และแหลง่ การเรยี นรู้
- หนงั สือเรยี นวทิ ยาศาสตร์สสวท. ม.4 เล่ม 2
- ใบกิจกรรม
- PowerPoint เรือ่ ง โมล มวลและปริมาตรของแกส๊
- โทรศัพท์

46

9. การวดั และประเมินผล

จุดประสงค์การเรียนรู้ วธิ ีวัด เครอ่ื งมอื วัด เกณฑ์
ด้านความรู้ (K) การตอบคำถาม แบบการประเมิน 1.นักเรียนสามารถตอบ
แบบฝึกหัด เรือ่ ง กิจกรรม คำถามในใบกิจกรรมได้
1. อธิบายความสมั พนั ธ์ของโมล โมล มวลและ ใบกจิ กรรม ระดับดีผ่านเกณฑ์ร้อย
มวล จำนวนอนภุ าค และปริมาตร ปริมาตรของแกส๊ แบบฝกึ หัด ละ 70
ของแก๊สท่ี STP 2.นักเรียนทำ
แบบการประเมิน แบบฝึกหัดท้ายบทที่
ดา้ นทักษะ/กระบวนการ (P) ตรวจคำตอบ กิจกรรม 1.1 ได้ระดับดีผ่าน
1.คำนวณปริมาณสารจาก ใบกจิ กรรม ตรวจคำตอบ เกณฑร์ ้อยละ 70
ความสัมพันธข์ อง โมล มวล แบบฝึกหดั ใบกิจกรรม 1. นกั เรยี นสามารถ
จำนวนอนภุ าค และปรมิ าตรของ แบบฝกึ หัด สรุปเน้อื หาท่ไี ดจ้ าก
แกส๊ ท่ี STP การสงั เกตการ แบบการประเมนิ การศึกษาคน้ ควา้ ได้
ด้านคณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์ เปล่ยี นแปลง กจิ กรรม ระดบั ดผี ่านเกณฑ์ร้อย
(A) พฤติกรรม ละ 70
1. มีความใฝ่รู้ มุ่งมนั่ ในการทำงาน นักเรียนทำภาระงานท่ี
และทำงานรว่ มกบั ผูอ้ ืน่ ได้ ไ ด ้ ร ั บ ม อ บ ห ม า ย ไ ด้
ระดับดีผ่านเกณฑ์ร้อย
ละ 80

10. กจิ กรรมเสนอแนะ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………….………………….

47

48

49

50

เกณฑ์การประเมนิ ผลงานนกั เรยี น

ประเด็นการ ค่านำ้ หนกั แนวทางการให้คะแนน
ประเมิน คะแนน
ดา้ นความรู้ ตอบคำถามถกู ต้องครบถ้วนทุกขอ้
(K) 3 ตอบคำถามถกู ต้องครบ 5-9 ข้อ
2 ตอบคำถามถูกต้องครบ 1-4 ขอ้
ด้านทักษะ 1 ทำแบบฝกี หัด ครบถ้วนทกุ ข้อ
กระบวนการ 3 ทำแบบฝึกหดั ค่อนข้างถูกต้อง
2 ทำแบบฝึกหัด แต่ไม่ถกู ต้อง
(P) 1 คำนวณ เร่อื ง โมล มวลและปริมาตรของแกส๊ ได้อยา่ งถูกตอ้ งสมบูรณ์
ดา้ น 3 คำนวณ เร่ือง โมล มวลและปรมิ าตรของแก๊สไดค้ ่อนข้างถูกตอ้ ง
คุณลักษณะ 2 คำนวณ โมล มวลและปรมิ าตรของแก๊สแต่ไมค่ รบถ้วน
(A) 1 ทำภาระงานท่ีไดร้ บั มอบหมายเสร็จภายในเวลาที่กำหนด และถูกต้อง
3 ทำภาระงานท่ีได้รบั มอบหมายเสรจ็ ภายในเวลาที่กำหนดแตง่ านยัง
2 ผิดพลาด
ทำงานท่ีได้รับมอบหมายเสรจ็ แตส่ ่งลา่ ช้า และมขี ้อผิดพลาด
1

ระดับคะแนน 3 หมายถงึ ดีมาก
คะแนน 2 หมายถึง ดี
คะแนน 1 หมายถึง พอใช้
คะแนน

51

52

53

ใบงานท5ี่

ความสัมพันธร์ ะหว่างโมลกบั ปริมาตรแก๊ส

เนื่องจากแก๊สมีมวลนอ้ ยมากปริมาณสารจึงนยิ มบอกเป็นปรมิ าตร ซ่ึงมีหน่วยเปน็ ลติ รL และต้องบอกอุณหภมู ิ
และความดัน เพราะปรมิ าตรของแก๊สเปล่ียนแปลงไดดตามอุณหภูมิและความดนั

STP ( standard temperature and pressure ) คอื

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

จากการทดลองหามวลของแก๊สฮเี ลียม He 1 ลิตรที่ STP

แกส๊ มวลตอ่ โมล g/mol มวลของแกส๊ 1 L (g)
ฮีเลยี ม He 4.00 0.179
มีเทน CH4 16.05 0.716

แกส๊ 1 โมลจะมปี รมิ าตรเทา่ ใด

ตวั อย่างHe 1 ลติ ร ที่ STP มีมวล 0.179 g มีมวลตอ่ โมล 4.00

หาไดจ้ าก ปริมาตรของ He 1 mol ทSี่ TP = 4.00g/mol x 1l = 22.4 l
0.179 g

ดงั นัน้ ปรมิ าตรของแก๊ส 1 mol = 22.4 l

จะได้สูตร จำนวนโมล = ปริมาตรของแกส๊ dm3
22.4 dm3/mol

dm3 = 1 ลติ ร
1ลติ ร = 1000 มิลลลิ ติ ร

ตวั อยา่ ง 54
NO2 1.5 ลิตรมีกี่โมล
NO2 0.25 โมลมีกล่ี ติ ร
จำนวนโมล = ปรมิ าตรของแกส๊ dm3
จำนวนโมล = ปริมาตรของแกส๊ dm3
22.4 l/mol
22.4 l/mol
จำนวนโมล = 1.5 dm3
22.4 l/mol 0.25 mol = ปริมาตรของแกส๊ dm3
22.4 l/mol
จำนวนโมล = 0.067 mol
ปริมาตรของแก๊ส dm3= 0.25 mol×22.4l/mol
ปรมิ าตรของแกส๊ dm3 = 5.6 l

แบบฝึกหัด

1. โอโซน O3 1.5 ลิตรท่ีSTP มี่กโ่ี มล

2. คารบ์ อนไดออกไซด์ CO2 500 มิลลลิ ิตร มกี โ่ี มล

3. คลอรนี Cl2 0.25 โมล มีก่ี ลิตร
ความสัมพันธ์ ของมวล โมล จำนวนอนภุ าค และปรมิ าตรแก้ส

55

โมล = g = จำนวนอนภุ าค ปรมิ าตรของแก้ส (dm3)
Mw 6.02 x 1023 = 22.4 dm3/mol

ความหนาแน่น

d=m
v

d= ความหนาแนน่ (g/L)
m = มวล (g)
v = ปรมิ าตร (L)

ตวั อย่าง

56

แกส๊ ไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) จำนวน 1.51x1023 โมเลกุลมมี วลและปริมาตรท่ีSTP
แนวคิด เปล่ยี นสง่ิ ทโ่ี จทยใ์ ห้มาให้เปน็ โมล เราจะสามารถเปลี่ยนโมลให้เป็นหน่วยต่างๆได้
ข้ันท่ี1 เปลี่ยนจำนวนโมเลกุลให้เปน็ โมล

จำนวนอนุภาค
n = 6.02x1023

= 1.51x1023
6.02x1023

จำนวนโมลของ (NO2) = 0.25 mol

ขนั้ ท่2ี เปลยี่ นจำนวนโมลเป็นมวลและปรมิ าตร

เปล่ียนโมลเป็นมวล เปลย่ี นโมลเป็นปรมิ าตร
g ปริมาตร (l)

n = Mw n = 22.4 l/mol
g ปรมิ าตรl

0.25mol = 46 g/mol 0.25mol = 22.4 l/mol

g = 46 g/mol x 0.25 mol ปรมิ าตรl = 0.25mol x 22.4 l/mol
มวลของ NO2 = 11.5 g ปรมิ าตรของ NO2 = 5.62 l

ความหนาแนน่ ของNO2
ความหนาแนน่ = มวล g

ปริมาตร l

= 11.5 g
5.62 l

ความหนาแนน่ 2.05 g/l

57

แบบฝึกหดั
1.แก๊สออกซเิ จน (O2) 48.0 กรัม มีความหนาแน่นเท่าใดท่ี STP

2.ความหนาแน่นที่ STP ของแกส๊ ฮเี ลยี ม (He) มากกว่าหรอื นอ้ ยกว่าอากาศ เพราะเหตใุ ด
3.คาํ นวณมวลโมเลกลุ ของแก๊สชนดิ หนึ่งซึง่ มีความหนาแนน่ ท่ี STP เป็น 1.79 กรัมต่อลติ ร
4.คาํ นวณมวลโมเลกลุ ของแก๊สชนดิ หนง่ึ ซง่ึ มมี วล 0.74 กรัม และมปี ริมาตร 340.0 มิลลิลติ รท่ี STP

58

แผนการจัดการเรยี นรู้ที่ 4

กลุม่ สาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี รายวิชา วิทยาศาสตรเ์ คมี 2 รหสั วชิ า ว32222
ปีการศกึ ษา 2565
ระดบั ชนั้ มธั ยมศึกษาปที ี่ 5 ภาคเรยี นท่ี 1
เวลา 15 ชัว่ โมง
หน่วยการเรียนรูท้ ี่ 4 โมลและสตู รเคมี เวลา 3 ช่วั โมง

เรื่อง สูตรแอมพิริคลั และสูตรเคมี

ครผู ู้สอน นายกติ ตชิ ยั อุปชั ฌาย์

1. สาระการเรยี นรู้และผลการเรยี นรู้
สาระท่ี 5 สาระเคมี

3. เข้าใจหลักการทาปฏิบัติการเคมี การวัดปริมาณสาร หน่วยวัดและการเปลี่ยนหน่วย การคำนวณ
ปริมาณของสาร ความเข้มข้นของสารละลาย รวมทั้งการบูรณาการ ความรู้และทักษะในการอธิบาย
ปรากฏการณ์ในชวี ิตประจำวันและการแกป้ ัญหาทางเคมี
ผลการเรียนรู้

คำนวณอตั ราสว่ นโดยมวลของธาตุองค์ประกอบของสารประกอบตามกฎสัดสว่ นคงทีไ่ ด้

2. สาระสำคัญ/ความคิดรวบยอด

สารประกอบเกดิ จากธาตตุ ง้ั แต่ 2 ชนิดข้นึ ไปมารวมตัวกัน โดยมอี ตั ราสว่ นโดยมวลตามกฎสัดส่วน
คงท่ี สตู รเคมสี ามารถแสดงได้ดว้ ยสตู รอยา่ งงา่ ย และสตู รโมเลกลุ

3. จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้
3.1 ดา้ นความรู้ (K)
1. อธบิ ายความหมายกฎสัดสว่ นคงทไ่ี ด้

3.2 ด้านทักษะ/กระบวนการคดิ (P)

1. คำนวณอัตราสว่ นโดยมวลของธาตุองคป์ ระกอบของสารประกอบตามกฎสัดสว่ นคงท่ี
2. คำนวณมวลเปน็ ร้อยละของธาตุองค์ประกอบ
3.3ดา้ นคณุ ลกั ษณะอันพงึ ประสงค์ (A)
1. นักเรียนมีความรบั ผดิ ชอบต่องานท่ีไดร้ ับมอบหมายและสามารถทำงานรว่ มกับผู้อ่ืนได้

4. สาระการเรียนรู้

59

สตู รเคมสี ามารถแสดงไดด้ ว้ ยสตู รเอมพริ คิ ัล หรอื สูตรอย่างงา่ ย และสตู รโมเลกุล ซ่ึงสูตรอยา่ งงา่ ย
คำนวณได้จากร้อยละโดยมวลและมวลอะตอมของธาตุองค์ประกอบ และถ้าทราบมวลโมเลกุลของสารจะ
สามารถคำนวณสูตรโมเลกุลได้

5. สมรรถนะสำคัญของผูเ้ รียน
5.1 ความสามารถในการสอื่ สาร
5.2 ความสามารถในการคิด
5.3 ความสามารถในการแกป้ ัญหา

6. คณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงค์
6.1 มีวนิ ัย
6.2 ใฝเ่ รยี นรู้
6.3 มุ่งมั่นในการทำงาน

7. กิจกรรมการเรยี นรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ 5 ขน้ั ตอน (5E)
ข้นั ที่ 1 สรา้ งความสนใจ
1. นกั เรียนทบทวนความรูเ้ กยี่ วกับธาตุและสารประกอบ โดยครูยกตัวอย่างสูตรเคมีของธาตุ

และสารประกอบบางชนิด เชน่ Mg S8 CuSO4 CO2 แลว้ ใหน้ ักเรยี นระบุว่าสารท่ีกำหนดใหเ้ ป็นธาตหุ รือ
สารประกอบ

2. ครกู ระตุ้นความสนใจโดยใช้คำถามเพอ่ื นำเขา้ สู่บทเรยี น โดยถามว่า นกั วทิ ยาศาสตร์ทราบ
เก่ยี วกบั อตั ราส่วนโดยโมลของอะตอมธาตุได้อยา่ งไร

(แนวคำตอบ: นกั เรยี นตอบตามความเขา้ ใจ)

ข้นั ท่ี 2 สำรวจและค้นหา

1. ครูใหน้ ักเรียนวเิ คราะห์ข้อมลู ในตาราง เพื่อศกึ ษาอตั ราส่วนโดยมวลของธาตุองค์ประกอบ

ของสารประกอบคอปเปอร์ (II) ซัลไฟด์ แล้วให้นักเรียนตอบคำถามชวนคดิ

การทดลองท่ี มวลของทองแดง (g) มวลของกำมะถนั (g)

1 1.0 0.5

2 1.9 1.0

3 2.9 1.5

4 4.0 2.0

5 4.9 2.5

60

1.1 ในการทดลองแตล่ ะคร้ัง อัตราสว่ นระหวา่ งมวลของทองแดงตอ่ มวลของกำมะถันมคี ่า
เท่าใด และมีค่าเฉลยี่ เท่าใด

(แนวคำตอบ: อัตราส่วนโดยมวลเท่ากบั 2 : 1)
1.2 อตั ราส่วนโดยโมลของทองแดงต่อกำมะถนั ทำปฏิกิริยาพอดีกนั เปน็ สารประกอบคอป
เปอร์ (II) ซลั ไฟด์ มคี า่ เฉล่ียเท่าใด
(แนวคำตอบ: อัตราสว่ นโดยโมลเท่ากบั 1 : 1)

ขนั้ ท่ี 3 สรุปและอภิปรายผล
1. นกั เรียนร่วมกันอภิปรายและลงข้อสรุปว่า มวลของทองแดงทที่ ำปฏกิ ิรยิ ากับกำมะถัน

เพิม่ ขน้ึ ตามมวลของกำมะถัน โดยเมอื่ คำนวณอตั ราสว่ นระหวา่ งมวลของทองแดงกบั กำมะถันแตล่ ะครัง้ มี
ค่าประมาณ 2 : 1 จงึ กลา่ วได้ว่าทองแดงทำปฏกิ ริ ิยากบั กำมะถนั ไดส้ ารประกอบคอปเปอร์ (II) ซัลไฟด์ ด้วย
อตั ราส่วนโดยมวลเท่ากบั 2 : 1

2. จากนั้นครูอธิบายเพิ่มเติมว่า อัตราส่วนโดยโมลของสารประกอบหนึ่งๆ จะมีค่าคงที่
เช่นเดียวกับอัตราส่วนโดยมวล ซึ่งการคำนวณอัตราส่วนโดยโมลนี้เป็นขั้นตอนสำคัญในการหาสูตรเคมีของ
สารประกอบ

3. นักเรียนสรุปความรู้ ถ้าทำการสังเคราะห์สารประกอบคอปเปอร์ (II) ซัลไฟด์ โดยใช้
สารละลายทม่ี ี คอปเปอร์ (II) ซลั ไฟด์ ทำปฏิกิรยิ ากับสารละลายที่มีซัลไฟด์ไอออน จะไดอตั ราส่วนโดยมวลของ
ทองแดง กับกำมะถันที่ทำปฏิกิริยาพอดีกันเท่ากับ 2 : 1 เช่นเดียวกัน จึงสรุปได้ว่าการเตรียมคอปเปอร์ (II)
ซัลไฟด์ ด้วยวิธีใดก็ตาม อัตราส่วนโดยมวลของทองแดงที่ทำปฏิกิริยาพอดีกับกำมะถันจะเป็น 2 : 1 เสมอ ซึ่ง
เปน็ ไปตามกฎสัดสว่ นคงที่

4. ครูอธบิ ายเพ่ิมเติมเกยี่ วกบั วธิ ีการคำนวณร้อยละโดยมวลของธาตุองค์ประกอบของสาร 1
โมเลกุล โดยแสดงตัวอย่างประกอบการอธิบาย โดยใชส้ อ่ื ICT ประเภท PowerPoint

ข้นั ที่ 4 ขยายความรู้
1. ครูและนักเรียนรว่ มกันอภิปรายความรู้ เร่ือง กฎสัดสว่ นคงที่ จนนักเรยี นเกิดความเข้าใจที่

ตรงกัน
2. นักเรียนทำแบบฝกึ หัด ในใบกิจกรรม เร่อื ง กฎสัดส่วนคงที่และร้อยละโดยมวล

ของธาตุ

ขนั้ ท่ี 5 การประเมินผล
1. ครปู ระเมินการเรียนรู้ของนกั เรียนดงั นี้
1.1 การถามตอบในชั้นเรยี น (โดยการถามนักเรียนก่อนหลงั จากน้นั เรยี กชอื่ นักเรียน

เพ่ือใหผ้ ูเ้ รยี นตอบ)

61

1.2 การทำแบบฝกึ หัด 4.4 เรอื่ ง กฎสดั ส่วนคงทีแ่ ละร้อยละโดยมวลของธาตุ
1.3 ครปู ระเมนิ พฤติกรรมโดยการสังเกต จากการทำกิจกรรมรว่ มกบั การเรยี นของผเู้ รยี น

8. ส่ือและแหลง่ การเรียนรู้
- หนังสอื เรียนวทิ ยาศาสตร์สสวท. ม.4 เล่ม 2
- ใบกิจกรรม
- PowerPoint เรือ่ ง โมล กฎสดั สว่ นคงทแี่ ละร้อยละโดยมวลของธาตุ
- โทรศพั ท์อ

62

9. การวดั และประเมนิ ผล

จุดประสงค์การเรยี นรู้ วิธีวัด เคร่อื งมือวดั เกณฑ์
1.นักเรียนสามารถตอบ
ด้านความรู้ (K) การตอบคำถาม แบบการประเมิน คำถามในใบกิจกรรมได้
ระดบั ดผี ่านเกณฑร์ ้อย
1. อธบิ ายความหมายกฎสดั ส่วน แบบฝกึ หัด เรื่อง กจิ กรรม ละ 70
2.นกั เรียนทำ
คงทไ่ี ด้ กฎสดั ส่วนคงที่และ ใบกจิ กรรม แบบฝกึ หัดทา้ ยบทที่
1.1 ได้ระดับดีผา่ น
รอ้ ยละโดยมวลของ แบบฝกึ หดั เกณฑ์ร้อยละ 70
1. นักเรยี นสามารถ
ธาตุ สรปุ เน้อื หาที่ได้จาก
การศึกษาคน้ คว้าได้
ด้านทักษะ/กระบวนการ (P) ตรวจคำตอบ แบบการประเมนิ ระดบั ดีผ่านเกณฑร์ ้อย
1.คำนวณอัตราส่วนโดยมวลของ ใบกจิ กรรม กจิ กรรม ละ 70
ธาตอุ งค์ประกอบของสารประกอบ แบบฝึกหัด ตรวจคำตอบ
ตามกฎสดั สว่ นคงที่ ใบกิจกรรม นกั เรยี นทำภาระงานที่
2.คำนวณมวลเปน็ รอ้ ยละของธาตุ แบบฝึกหดั ไดร้ บั มอบหมายได้
องคป์ ระกอบ ระดับดีผ่านเกณฑ์ร้อย
ด้านคุณลักษณะอนั พงึ ประสงค์ การสังเกตการ แบบการประเมนิ ละ 80
(A) เปลย่ี นแปลง กิจกรรม
1. มคี วามใฝ่รู้ มุง่ มัน่ ในการทำงาน พฤติกรรม
และทำงานรว่ มกับผู้อื่นได้

10. กิจกรรมเสนอแนะ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………….………………….

63

64

65

เกณฑ์การประเมินผลงานนกั เรยี น

ประเด็นการ ค่านำ้ หนกั แนวทางการให้คะแนน
ประเมิน คะแนน
ดา้ นความรู้ ตอบคำถามถกู ต้องครบถ้วนทุกข้อ
(K) 3 ตอบคำถามถูกต้องครบ 5-9 ขอ้
2 ตอบคำถามถกู ต้องครบ 1-4 ขอ้
ด้านทักษะ 1 ทำแบบฝกี หัด ครบถ้วนทกุ ข้อ
กระบวนการ 3 ทำแบบฝึกหัด ค่อนข้างถกู ต้อง
2 ทำแบบฝึกหัด แต่ไม่ถกู ต้อง
(P) 1 คำนวณ เร่ือง โมล มวลและปริมาตรของแก๊ส
ดา้ น 3 คำนวณ เรอ่ื ง โมล มวลและปริมาตรของแกส๊
คุณลักษณะ 2 คำนวณ โมล มวลและปริมาตรของแก๊ส
(A) 1 ทำภาระงานท่ีไดร้ บั มอบหมายเสรจ็ ภายในเวลาท่ีกำหนด และถูกต้อง
3 ทำภาระงานท่ีไดร้ บั มอบหมายเสร็จภายในเวลาที่กำหนดแตง่ านยงั
2 ผิดพลาด
ทำงานท่ีได้รับมอบหมายเสรจ็ แตส่ ง่ ลา่ ชา้ และมขี ้อผิดพลาด
1

ระดับคะแนน 3 หมายถงึ ดีมาก
คะแนน 2 หมายถึง ดี
คะแนน 1 หมายถึง พอใช้
คะแนน

66

67

68

69

70

สตู รเคมี

1. กฎสดั สว่ นคงท่ี law of constant composition

คือ ไม่ว่าจะเตรยี มสารกคี่ รั้งอัตราส่วนทใ่ี ชจ้ ะคงท่เี สมอ

การทดลองสงั เคราะหค์ อบเปอร์(II)ซัลไฟต์ใช้ปริมาณของทองแดงและซัลเฟอร์ทีท่ ำปฎิกิรยิ ากนั ดังนี้

การทดลองคร้ังท่ี มวลของสารที่ทำปฏกิ ิริยาพอดีกนั อตั ราสว่ นโดยมวล
1 มวลของทองแดง (g) มวลของกำมะถนั (g)
2 2:1
3 1.0 0.5 2:1
4 2.0 1.0 2:1
5 3.0 1.5 …..
4.0 2.0 …..
5.0 2.5

จะสังเกตไดว้ า่ ไมว่ า่ จะทดลองกี่ครั้งอัตราสว่ นโดยมวลทที่ ำปฏิกริ ยิ าพอดีกัน จะมคี า่ เท่าเดมิ คงท่ีเสมอ

อตั ราสว่ นโดยโมลของทองแดงต่อกำมะถนั ที่ทำปฏกิ ริ ิยากนั พอดี มีค่าเฉลี่ยเทา่ ใด

วิธคี ิด อัตราส่วนโดยมวลของ Cu : S = 2.0 : 1.0

อตั ราส่วนโดยโมลของ Cu : S = 2.0 : 1.0
63.55 32.06

= 0.031 : 0.031

= 1.0 : 1.0

ดงั นนั้ อตั ราสว่ นโดยโมลของทองแดงตอ่ กาํ มะถนั มีค่าเฉล่ีย 1.0 : 1.0 การหาอัตราสว่ นโดยโมล นีเ้ ปน็
ข้นั ตอนสำคัญในการหาสูตรเคมี

สูตรเคมคี ือ
...................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................

71

ตวั อย่าง

เม่ือเผาแมกนีเซยี ม Mg 2.64 ในอากาศไดแ้ มกนีเซยี มออกไซด์ MgO เกิดขึ้น 4.40 g และเมื่อนำโลหะ
แมกนเี ซยี ม 2.42 เ มาเผากบั แกส้ ออกซเิ จน O2 1.61 g จะเกิดแมกนีเซียม ออกไซดท์ ั้งหมด ผลการทดลองน้ี
เปน็ ไปตามกฎสัดส่วนหรือไม่ และมีอตั ราส่วนโดยโมลเท่าไหร
วธิ ีทำ
คำนวณอตั ราส่วนโดยมวล
การทดลองท่1ี

มวลของแมกนีเซยี มออกไซด์ = มวลของMg + มวลของO
4 .40 g = 2.64g + มวลของO

มวลของ O = 4.40g – 2.64g
= 1.76 g

อัตราสว่ นโดยมวลของ Mg : O = 2.64 : 1.76
1.50 : 1.00

การทดลองครั้งท่ี 2
อตั ราสว่ นโดยมวลของ Mg : O = 2.42 : 1.61
1.50 : 1.00

ดังนั้ผลการทดลองทง้ั สองคร้ังป็นไปตามกฎสดั ส่วนคงท่ี

คำนวณอตั ราสว่ นโดยโมลเฉล่ีย
วธิ ที ำ อัตราสว่ นโดยมวลของ Mg : O = 1.5 : 1.0

อัตราสว่ นโดยโมลของ Mg : O = 1.5 : 1.0
24 16.00

= 0.0625 : 0.0625

= 1.0 : 1.0

ดงั นน้ั อตั ราส่วนโดยโมลมีค่าเฉล่ยี 1.0 : 1.0

72

แบบฝึกหัด

1. คารบ์ อน (C) 1.20 กรมั ทํา ปฏิกริ ิยาพอดกี ับแกส๊ ออกซิเจน (O2) 3.20 กรัม ได้แกส๊ ไมม่ ีสี
ชนดิ หนง่ึ แกส๊ ชนิดเดียวกนั นส้ี ามารถเตรียมไดจ้ ากปฏิกริ ิยาระหวา่ งกรดไฮโดรคลอรกิ (HCl)
กบั แคลเซียมคารบ์ อเนต (CaCO3) ซึ่งวเิ คราะห์แลว้ พบวา่ แกส๊ ท่เี กิดขึ้น 100 กรมั ประกอบดว้ ย
คาร์บอน 27.25 กรมั ข้อมูลเหลา่ นีเ้ ปน็ ไปตามกฎสดั ส่วนคงทีห่ รือไม่ เพราะเหตุใด

2. ในการเผาเหล็ก (Fe) 11.17 กรมั กับกาํ มะถัน (S) 9.00 กรัม พบว่ามีกาํ มะถันเหลืออยู่
2.59 กรมั จงคาํ นวณอตั ราส่วนโดยมวล และอตั ราส่วนโดยโมลของสารประกอบทเี่ กิดขึ้น

73

2. ร้อยละโดยมวลของธาตุ

รอ้ ยละโดยมวลของธาตุ A .ในสารประกอบ = มวลของธาตุ A x 100%

มวลของสารประกอบท้ังหมด

ตัวอยา่ ง

ออกไซตข์ องเหล็ก 159.69g ประกอบดว้ ยเหล็ก 111.69 g จงคำนวณร้อยละโดยมวลของเหล็ก Fe และ

ออกซิเจน O ในออกไซด์ของเหลก็

วธิ ที ำ รอ้ ยละโดยมวลของ Fe = 111.69 g Fe x 100%

159.69 g oxideของ Fe

= 69.942 %

รอ้ ยละโดยมวลของ Fe = 69.942 % ดงั น้ันรอ้ ยละโดยมวลของ O = 100 – 69.942 = 30.058 %

ในทางกลับกัน ถ้ารู้สูตรเคมีก็จะหาร้อยละดดยมวลได้ หามวลของธาตโู ดยคูณ
ตัวอยา่ ง จงคำนวณร้อยละโดยมวลของ C ในCO2 และ H ในไอน้ำ H2O จำนวนโมล ในสูตรเคมี
วิธีทำ
หามวลของธาตูโดยคูณ
ร้อยละโดยมวลของC ใน CO2 จำนวนโมล ในสูตรเคมี
ร้อยละโดยมวลของ C = 1x12.01 g (C) x 100%
44.0g (CO2)
รอ้ ยละโดยมวลของ C = 27.29 % C/g CO2

ร้อยละโดยมวลของ H ใน H2O
ร้อยละโดยมวลของ H = 2x1.01 g (H) x 100%
16.0g (H2O)
รอ้ ยละโดยมวลของ H = 11.2 % H/g H2O

74

แบบฝึกหดั

1. ฟอรม์ าลดีไฮด์ประกอบด้วยธาตคุ ารบ์ อน (C) ไฮโดรเจน (H) และออกซเิ จน (O) มสี มบัติ
เป็นแกส๊ พิษทม่ี ีกล่ินฉนุ ใชม้ ากในอตุ สาหกรรมพลาสติกและการดองสตั ว์ ถา้ ฟอร์มาลดีไฮด์
300 กรมั มีคารบ์ อนและไฮโดรเจนเป็นองค์ประกอบ 120 กรมั และ 20 กรัม ตามลาํ ดับ
จงคาํ นวณร้อยละโดยมวลของธาตุองค์ประกอบแต่ละชนิดในฟอร์มาลดไี ฮด์

2. จงคํานวณมวลเป็นร้อยละของธาตแุ ต่ละชนดิ ในพารา-ไดคลอโรเบนซนี (C6H4Cl2) ซ่ึงเป็นสว่ นผสมหน่งึ ของ
ลกู เหม็น

75

3. จงคํานวณมวลเป็นกรมั ของออกซิเจนในแร่ควอตซ์ (SiO2) และหินปนู (CaCO3) อย่างละ
1.00 กโิ ลกรมั

4. สารตวั อยา่ ง 0.500 กรมั ประกอบดว้ ยธาตคุ ารบ์ อน (C) ไฮโดรเจน (H) และออกซิเจน (O)
เมื่อเผาไหม้อย่างสมบรู ณ์ พบวา่ เกดิ แกส๊ คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) 0.687 กรัม และไอนาํ้
(H2O) 0.140 กรัม จงคํา นวณร้อยละโดยมวลของคาร์บอน ไฮโดรเจน และออกซเิ จนในสาร
ตวั อยา่ ง

76

แผนการจดั การเรยี นรู้ท่ี 5

กลมุ่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี รายวชิ า วิทยาศาสตรเ์ คมี 2 รหสั วิชา ว32222
ปกี ารศกึ ษา 2565
ระดบั ชน้ั มัธยมศกึ ษาปที ี่ 5 ภาคเรยี นท่ี 1
เวลา 15 ช่วั โมง
หน่วยการเรียนรู้ท่ี 4 โมลและสตู รเคมี เวลา 3 ชวั่ โมง

เร่ือง สตู รเอมพิริคลั และสตู รโมเลกลุ

ครผู ูส้ อน นายกติ ตชิ ยั อุปัชฌาย์

1. สาระการเรยี นรู้และผลการเรยี นรู้
สาระท่ี 5 สาระเคมี

3. เข้าใจหลักการทาปฏิบัติการเคมี การวัดปริมาณสาร หน่วยวัดและการเปลี่ยนหน่วย การคำนวณ
ปริมาณของสาร ความเข้มข้นของสารละลาย รวมทั้งการบูรณาการ ความรู้และทักษะในการอธิบาย
ปรากฏการณ์ในชวี ิตประจำวันและการแกป้ ัญหาทางเคมี
ผลการเรียนรู้

คำนวณสูตรอยา่ งง่ายและสูตรโมเลกลุ ของสารได้

2. สาระสำคญั /ความคดิ รวบยอด

สูตรเคมีสามารถแสดงไดด้ ้วยสตู รเอมพิรคิ ัล หรอื สตู รอย่างง่าย และสูตรโมเลกลุ ซ่ึงสูตรอย่างง่าย
คำนวณได้จากร้อยละโดยมวลและมวลอะตอมของธาตุองค์ประกอบ และถ้าทราบมวลโมเลกุลของสาร จะ
สามารถคำนวณสูตรโมเลกลุ ได้

3. จุดประสงค์การเรยี นรู้
3.1 ด้านความรู้ (K)
1. อธบิ ายความหมายของสูตรอย่างง่าย และสตู รโมเลกลุ ของสาร

3.2 ด้านทักษะ/กระบวนการคิด (P)

1. คำนวณสูตรอยา่ งงา่ ยจากอัตราส่วนโดยโมลของธาตุองค์ประกอบ
2. คำนวณสูตรโมเลกลุ ของสารจากสตู รอยา่ งงา่ ยและมวลโมเลกลุ ของสาร
3.3ด้านคณุ ลักษณะอันพงึ ประสงค์ (A)
1. นักเรียนมีความรบั ผิดชอบต่องานท่ีไดร้ บั มอบหมายและสามารถทำงานร่วมกับผู้อื่นได้