САНДЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ТИІМДІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРМЕН ШЫҒАРУ ЖОЛДАРЫ - часть 1

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«ӚРЛЕУ» БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ ҰЛТТЫҚ ОРТАЛЫҒЫ» АКЦИОНЕРЛІК

ҚОҒАМЫНЫҢ ФИЛИАЛЫ
АҚТӚБЕ ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ

БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ

САНДЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ТИІМДІ ӘДІС-
ТӘСІЛДЕРМЕН ШЫҒАРУ ЖОЛДАРЫ

(ХИМИЯ ПӘНІ МҰҒАЛІМДЕРІНЕ АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ)
І бөлім

АҚТӚБЕ
2020
1

ӘОЖ 373
КБЖ 74. 262.4
Е 69

Пікір жазғандар:

Аймукатов А.Т.–п.ғ.к., «Ӛрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы»
АҚ филиалы Ақтӛбе облысы бойынша ПҚБАИ директорының орынбасары

Давлеткалиева Е.С. – п.ғ.к., «Ӛрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық
орталығы» АҚ филиалы Ақтӛбе облысы бойынша ПҚБАИ кафедра меңгерушісі

«Ӛрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» акционерлік қоғамының
филиалы Ақтӛбе облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін
арттыру институтының 30 қантардың 2020 жылғы сараптау кеңесінің №39
хаттамасы шешімінің негізінде баспаға ұсынылды.

Ермекбаева Л.Ж. - «Ӛрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Ақтӛбе облысы
бойынша ПКБАИ лаборатория меңгерушісі, Аманжолов Қ.Е. - Ақтӛбе облысы,
Шалқар ауданы, ГКС-12 ЖББОМ химия пәні мұғалімі - Сандық есептерді
тиімді әдіс-тәсілдермен шығару жолдары (химия пәні мұғалімдеріне
арналған әдістемелік құрал) І бөлім.-Ақтӛбе: «Ӛрлеу» БАҰО» АҚ филиалының
баспа бӛлімі, 2020 ж.-80 б.

ISBN 978-601-7954-52-9

Әдістемелік құралда химия пәнінен сандық есептерді шығаруда
қолданылатын тиімді әдіс-тәсілдер есептер шығарып, жаттығулар орындау
білімді тексеру ғана емес, сонымен қатар оқушыларды ӛздігінен ізденуге де
машықтандырады. Оқу пәнінде жалпы орта білім беру жүйесінде оқушы
болашағы оның жаңа тұжырымдарды түсінуі мен қабылдай білуіне, дұрыс
таңдау жасауына, оқытуды жүзеге асыру жағдайында химиялық білім салалары
бойынша сандық есептерді шығарудың тиімді әдіс-тәсілдері қарастырылған.

Құрал жалпы орта білім беру мекемелерінің химия пәні мұғалімдеріне,
оқушыларға, жас ұстаздарға және химия факультеті студенттеріне арналған.

ӘОЖ 373
КБЖ 74. 262.4

ISBN 978-601-7954-52-9 © «ӚРЛЕУ» БАҰО» АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ ФИЛИАЛЫ

АҚТӚБЕ ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ

БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ, 2020

2

КІРІСПЕ

Бүгінгі жаһандану заманында белсенді, құзыретті, бәсекеге қабілетті жас
ұрпақты тәрбиелеу - алға қойған басты мақсаттарымыздың бірі. Қазіргі кездегі
ғылым мен техниканың даму деңгейі әрбір оқушыда сапалы және терең білім
мен іскерліктің болуын, олардың функционалды сауатты, шығармашылықпен
жұмыс істеуін ойлауға қабілетті болуын талап етеді.

Химия курсының теориялық материалын сәтті игертудің тиімді
жолдарының біріне химиядағы типтік есептерді шығару дағдыларын
қалыптастыру мен меңгерту жатады. Химия пәнін оқып – үйренгенде есептер
шығарып, жаттығулар орындаудың маңызы ӛте зор болғандықтан ол білімді
тексеру ғана емес, сонымен қатар оқушыларды ӛздігінен ізденуге де
дағдыландырады. Оқушылар ӛз білімдерінің жетіспейтін жерлерін анықтап,
онымен жұмыс істеуге, қосымша және арнайы әдебиеттерді пайдалануға
үйренеді. Есептер шығару барысында оқушының білімі, зердесі, ойлау қабілеті
дамуымен қатар, химиялық білімді, заңдарды, құбылыстарды тереңірек түсінуі
қалыптасады. Есеп шығару – оқушыларды химиялық ой – ӛрісін дамытудың
негізгі құралдарының бірі, теориялық білім мен тәжірибе арасындағы
байланысты жүзеге асырудың бірден-бір жолы.

Әдістемелік құрал химия пәнінен сандық есептерді бірнеше жолмен
шығару әдістеріне арналған. Сандық есептерді шығару әдістерін 8-9
сыныптарда жетік меңгерсе, алда ҰБТ, олимпиада тапсырмаларындағы химия
есептерін шығаруға септігін тигізеді.

Күрделі есептерді шығаруда химияның теориялық курсын жақсы білу
жеткіліксіз, егер де есеп шығару дағдылары қалыптаспаса. Ӛкінішке орай,
мектептегі химия курсын оқытуда есептер шығаруға тиісті деңгейде сағаттар
бӛлінбеген. Жалпы алғанда, есептерді шығарудың ӛзіндік реті, шығару
әдістемесі болады. Сондықтан да, қиындық деңгейлері қарапайым типтік
есептерді шығаруды меңгерту арқылы, қиындық деңгейлері күрделі типтік
есептерді шығару дағдыларын қалыптастыру қажет.

Мақсаты:
ü химиялық ғылымның саласындағы білімдерін игеру;
ü оқушылардың химия пәнінен алған теориялық білімдерін бекіту;
ü оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту;
ü тәжірибелік білімнін тәсілдерін игеру;
ü оқушылардың қызығушылығын, парасаттылық және шығармашылық
қабілеттерін даму.
Осы мақсаттар негізінде мынадай міндеттер тұр:
· ғылыми деректерден, ұғымдардан, заңдармен теориядан тұратын химия
ғылымының негізін меңгеру;
· химияның ғылыми маңызын ашу арқылы оқушыларға дидактикалық
кӛзқарас қалыптастыру;
· оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға жасампаздық іс-
әрекет экологиялық мәдениет қалыптасуына жәрдемдесу.

3

Оқушылардан күтілетін нәтижелер:
ü есеп шығаратын дағдыларын бекіту;
ü шығармашылық тапсырмаларды орындау;
ü есеп шығаруда белсенді тәсілдерді қолдана білу;
ü құрбыларымен қарым-қатынас, ӛз пікірін қорғау қабілеттеріне үйрену.
Химия пәнінен есептер шығарғанда кӛбінесе мұғалім дәстүрлі бір әдіспен
ғана есеп шығаруды үйретеді. Мұндай әдіспен есеп шығару кӛбінесе
оқушылардың логикалық ойлау іс-әрекетінің дамуына кедергі келтіреді.
Олардың жеке ерекшелігі ескерілмей, мұғалімнің іс-әрекетімен ғана
шектелуімен мәжбүрлейді. Сондықтан әрбір есептің жеке ерекшелігіне қарай
оны шығарғанда бірнеше әдіспен шығаруды кӛрсеткен жӛн деп ойлаймыз.
Сонда ғана оқушылар сыни тұрғыдан ойланып, ӛздеріне тиімді әдіспен
есептерді шығаруға тырысады. Есептерді шығару барысында оқушылардың
математикалық қабілеттерін, дайындықтарын ескеру қажет. Әр түрлі әдіспен
есептерді шығару арқылы оқушылардың ойлау іс-әрекеттерін де дамытуға
болады. Әдістемелік құралда сандық есептердің шығарылу әдістемесі
қарастырылып, оларды шешудің бірнеше алгоритмі берілген.
Жалпы есепті екі топқа бӛледі: 1) сандық 2) сапалық.
Сандық есептерді 3-ке топтастыруға болады:
1. химиялық формула арқылы есеп шығару;
2. химиялық реакция теңдеуі арқылы есеп шығару;
3. ерітінділерге арналған есептер.
Бӛлімдер әр түрлі тақырыптарға сай мазмұны жағынан қамтылған:
- қосылыстың салыстырмалы молекулалық массасын анықтау;
- заттардың құрамындағы элементтердің массаларының ара қатынасы;
- қосылыстағы элементтердің массалық үлесін анықтау;
- белгілі заттың массасынан элементтің массасын анықтау;
- салыстырмалы тығыздық арқылы газдардың молекулалақ массасын
анықтау;
- газдардың салыстырмалы тығыздығын анықтау.
Бұл әдістемелік құралда сандық есептер 2 түрлі әдіс-тәсілдермен
шығарылған.
Осы орайда, бұл әдістемелік құрал химия есептерін ӛз бетімен шығарып
үйренгісі келетін оқушыларға және ұстаздық қызметтерін жаңадан бастап
жатқан жас мамандарға пайдасын тигізетін шығар деп ойлаймыз.

4

I.Химиялық реакция теңдеулері бойынша есептеулер.

Мысалы: Алюминий күкірт қышқылымен әрекеттескенде 3,42г алюминий
сульфаты түзілген болса, реакцияға түскен алюминийдің массасы және зат
мӛлшері қанша болғаны?

Берілгені: Шешуі:
m(Al2(SO4)3)=3,42г 2Al+3H2SO4=Al2(SO4)3)+3H2↑
т/к:m(Al)-?
1-әдіс: n=
n(Al)-?
Mr(Al2(SO4)3)=342 2-әдіс: n(Al2(SO4)3)= =0,01моль
m=342г
Mr(Al)=27 x моль—0,01
M(Al)=27*2=54г 2моль—1моль

m(Al)=54/100=0,54г x= =0,02моль
m(Al)=2/100=0,02г
m=n*Mm(Al)=27*0,02=0,54г
3,42г<342 100 есе

II.Әрекеттеуші заттардың біреуі артық алынғандағы химиялық
реакциялар теңдеулері бойынша есептеулер.

Мысалы: Массасы 40г мыс (II) сульфатының ерітіндісіне 10г темір үгінділерін
салған. Реакция нәтижесінде қандай заттар түзіледі және олардың массалары
қандай?

Берілгені: Шешуі:
m(CuSO4)=40г 1-әдіс: СuSO4+Fe=FeSO4+Cu
m(Fe)=10г
n(CuSO4)= =0,25 моль
m/k m(Cu)-?
n(Fe)= =0,179 моль
m(FeSO4)-?
Mr(CuSO4)=160 n(Fe)<n(CuSO4)
m(CuSO4)=160 n(Fe)=n(FeSO4)=n(Cu)
Mr(Fe)=56 m(FeSO4)=152*0,179=27,20г
m(Fe)=56г m(Cu)=64*0,179=11,45г

Mr(Cu)=64 2-әдіс:

m(Cu)=64г n(CuSO4)= =0,25 моль

Mr(FeSO4)=154 n(Fe)= =0,179 моль
m(FeS04)=152г
n(Fe)<n(CuSO4)
10г<56г 5,6 есе

m(FeSO4)=152:5,6=27,2г
m(Cu)=64:5,6=11,4г

5

III Авогадро заңына сүйеніп жүргізілетін есептеулер.

a) Қалыпты жағдай кӛлемі белгілі газдың мӛлшерін табу және зат мӛлшерін
табу және зат мӛлшеріне сүйене отырып оның кӛлемін есептеу.
Мысалы: Қалыпты жағдайдың кӛлемі 89,6 л оттек газының мӛлшерін
есептеңдер.

Берілгені: 2-әдіс n= ; n(O2)= =4 моль
V(O2)=89,6л
Vm=22,4 л/моль 89,6л>22,4л 4 есе
m/k V(O2)-? V(O2)=1х4=4 моль

ә) Газ тәрізді заттың массасы бойынша оның қалыпты жағдайдағы кӛлемін
есептеу. Мысалы:96г оттек газының қалыпты жағдайдағы кӛлемін есептеңдер?

Берілгені: Шешуі:

m(O2)=96г 2-әдіс n(O2)= =3 моль
V(O2)=22,4х3=67,2л
Vm=22,4л/моль
т/к: V(O2)=? V(O2)=22,4х3=67,2л
Mr(O2)=3296г>32г3есе
M(O2)=32г

IV. Жану өнімдерінің массасы (көлемі) бойынша заттың молекулалық
формуласын анықтау.

Құрамындағы элементтердің массалық үлесі мен салыстырмалы
тығыздығы бойынша есептеулер.

А) 9,2г оттекті органикалық затты жаққанда 17,2г кӛмірқышқыл газы және
10,8г су алынды. Бұл заттың сутек бойынша салыстырмалы тығыздығы 23-ке
тең. Заттың молекулалық формуласын анықтаңдар.

Берілгені: Шешуі:
m(CXHYOz)=9,2г СXHYOZ+O2=CO2+H2O
m(CO2)=17,2г Mr(CXHyOz)=23х2=46
m(H2O)=10,8г n(CO2)= =0,39 моль
Д(H2)=23n(CO2)=n(C)
т/к: x,y,z-? n(C)=12х0,39=4,69г
n(H2O)= =0,6моль
2*n(H)=2х0,6=1,2г
n(H2O)=2n(H)
m(O)=9,2-(4,69+1,2)=3,31г

x:y:z= : : = : : =2:6:1

Mr(С2H6O)=46

6

С2H6O+3O2=2CO2+3H2O

V.Реакция теңдеуі бойынша қоспаның белгілі бір массалық үлесін
құрайтын, басқа заттың массасы белгілі жағдайда зат массасын есептеу.

Мысалы: құрамында 8% қоспасы бар 300кг әктасты ӛртегенде алынатын
сӛндірілмеген әктің массасын есептеңдер.

Берілгені: Шешуі: ( )( ) )
w(қоспа)=8%
m(CaCO3)=300кг ( ( )
(
т/к m(CaO) -? ( ( )(
Mr(CaCO3) =100 )
m=100г
Mr(CaO)=56 )
m=56кг )

( ) )

2 – әдіс: ( )(
( )
(
( )
)

()

VI.Реакция өнімінің практикалық шығымының мәні белгілі болғанда
оның массасын(көлемін,зат мөлшерін) есептеу.

Мысалы: Теория жүзіндегімен салыстырғандағы шығымы 25,12% болса,
массасы 3,8 аммиак алу үшін азот пен сутектің қанша кӛлемі(қ.ж) әрекет
тесетінін есептеңдер.

Берілгені: Шешуі: N2+3H2=2NH3
η=25,12% 25,12% m(NH3)=3,8:0,2512=15,12г
m(NH3)=3,8г n(NH3)= =0,889 моль
х моль—0,889 моль
m/k V(N2)-? 1моль—2 моль

V(H2)- x = = 1,33 моль

Mr(NH3)=17
m=17х2=34г

V(H2)=22,4*1,33=29,8=30л
2-әдіс: 25,12% m(NH3)=3,8:0,2512=15,12г

15,2 г<34 г 2,23 есе

V(N2)=22,4:2.23=10л
V(H2)=67,2:2,23=30л

7

VII. Қоспадағы компоненттердің массаларын, массалық үлестерін
анықтауға байланысты есептеулер.

Мысалы: Салмағы 22г темір мен алюминий қоспасын тұз қышқылында еріткен
кезде кӛлемі 17,92л сутегі бӛлінді. Бастапқы қоспадағы әрбір металдың
массасын, массалық үлесін анықтаңыз.

Берілгені: Шешуі:
v(H2)=17,92л
m(Fe+Al)=22г

т/к m(Fe) -? () ()
m(Al) -?
w(Fe) -?
w(Al) -?
Mr(Fe) =56
m(Fe) =56г
Mr(Al)=27
m(Fe)=54г

()

()
()

()

1. Массасы 1г сутек газын хлормен синтездеу арқылы 32г хлорсутек газы
алынды. Теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы ӛнімнің массалық үлесін
(%)анықтаңыздар.

Берілгені: Шешуі:
m(H2) =1г ()
m(HCl)=32г
т/к w(HCl)-? ()
()
Mr(H2)=2
m=2г

Mr(HCl)=36.5
m=73г

8

2-әдіс:

()
()

2. Құрамында 4% қоспасы бар 20г әктастан 12г кальций оксиді алынған.
Алынған ӛнімнің шығымын тап.

Берілгені: Шешуі:
w(қоспа) =4%
m(CaCO3)=20г () )
m(CaO)=12г
()
т/к η(СаО)-? ( )(
()
Mr(CaCO3)=100
m=100г ()

Mr(CaO)=56
m=56г

()

()
()

3. Құрамында қосындысы бар 400г әктасты ӛртегенде 78,4л кӛміртегі (І V)
оксиді түзілді. Әктастың құрамындағы қоспаның массалық үлесін (%)
есептеңіздер.

Берілгені: Шешуі:
m(әктас)=400г
v(CO2)=78,4л ( )
т/к w(қоспа)-? )
( ) ( )
Mr(CaCO3)=100 ( )
m=100г ( )

2 – әдіс: ( )
)
( )
(

(

9

4. Массасы 400г натрий селитрасы айырылғанда 33,6л оттек түзілді. Селитра
құрамындағы қоспаның массалық үлесін (%) есептеңіздер.

Берілгені: Шешуі:
m(NaNO3)=400г ()
v(O2)=33,6л

т/к w(қоспа)-?

Mr(NaNO3)=85
m=85г

2 – әдіс: ( )
( )
( )

( )
( )
( )

5. Құрамында 16% қосындысы бар 119г ізбестастан қанша литр кӛмірқышқыл
газы бӛлінетінін есептеңіздер.

Берілгені: Шешуі:
w(қосынды) =16% W(таза) =100-16=84%
m(ізбестас)=119г
()

т/к v(СО2)-? ( )( )
( )
Mr(CaCO3)=100 ( )
m=100г (
)
2 – әдіс:

()

6. Кӛлемі 10л этан мен этиленнің қоспасының құрамындағы этиленнің
массалық үлесі 28%. Бром суындағы бромның массалық үлесі 3,2%. Этан мен
этиленнің қоспасымен әрекеттесу үшін жұмсалатын бром суының массасын
есептеңіздер.

Берілгені: Шешуі:

10

V(C2H6+C2H4) =10л ( )
(
w(C2H4)=28% ( )
(
w(Br4)=3,2% ) ()
т/к m(Br2)-? 2 – әдіс: ( )

Mr(Br2)=160 ()
m=160г )

()
()

7. Массасы 16г калий хлориді мен натрий хлоридінің қоспасын артық
мӛлшерде алынған концентрлі күкірт қышқылының ерітіндісімен ӛңдегенде
кӛлемі 5,6л хлорсутек газы түзілді. Қоспаның құрамын анықтаңыздар.

Берілгені: Шешуі:
m(KCl+NaCl)=16г
v(HCl)=5,6л

т/к m(KCl)-? () ()

m(NaCl)-?

Mr(KCl)=74,5
m=149г

Mr(NaCl)=58,5
m=117г

()

8. Массасы 25г азот қышқылы бар сұйық ерітінді мыспен әрекеттескенде 2л
азот (ІІ) оксиді алынса, оның шығымы қандай.

Берілгені: Шешуі: ()
m(HNO3)=25г ()
v(NO)=2л

т/к η-?

11

Mr(HNO3)=63
m(HNO3)=504г

()

2 – әдіс:
()

9. Массасы 1кг 86% - дық кӛмір концентрлі азот қышқылымен тотыққанда
бӛлінген газдар қоспасының кӛлемін есептеңдер.

Берілгені: Шешуі:
m=1кг ()
w =86%
()
т/к v(газдар)-?
Mr(C)=12
m=12г

()
2 – әдіс: ( )

()

10. 70г пропион қышқылының этил эфирін дайындау үшін қанша мӛлшерде
пропион қышқылы қажет?

Берілгені: Шешуі:
m(C5H10O2)=70г
( ) )
т/к m(C3H6O2)-? ( )(
n(C3H6O2)-? 2 – әдіс: ( )
Mr(C5H10O2)=102 ( )
m=102г
Mr(C3H6O2)=74 ( )
m=74г ( )

12

11. Егер тақташаға 20,8г мыс бӛлінген болса реакцияға қатысқан мыс (ІІ)

сульфатының массасы

А)52г В) 60г С) 64г Д) 16г Е) 48г

Берілгені: Шешуі: () ( )
m(Cu)=20,8г 2-әдіс: () )
т/к m(CuSO4)-? (
)
Mr(Cu)=64 (
m=64г

Mr(CuSO4)=160
m=160г

12. 2,8г этен бромсутекпен әрекеттескендегі түзілетін бромэтанның массасы

А)28,9г В) 109,9г С) 18,9г Д) 99,9г Е) 10,9г

Берілгені: Шешуі: ) )
m(C2Н4)=2,8г ( )(
т/к m(C4H5Br)-? (
Mr(C2Н4)=28
m=28г 2-әдіс:

Mr(C4H5Br)=109 ( )
m=109г

13. 11,2л сутек бӛлінген болса, натриймен әрекеттескен 1,4 – бутандиолдың

массасы

А)45г В) 25г С) 55г Д) 35г Е) 15г

Берілгені: Шешуі:

v(Н2)=11,2г ()
т/к m(C4H10O2)-?
Mr(C4H10O2)=90г ( ) ()
m=90г ( )

2-әдіс: ( )

14. 4,5% қоспасы бар 1,8г техникалық алюминий артық мӛлшерде натрий

гидроксидінің ерітіндісімен әрекеттескен. Осы реакция нәтижесінде (қ.ж.)

бӛлінетін сутектің кӛлемі

А)2,14л В) 6,28л С) 10,25л Д) 8,48л Е) 4,45л

Берілгені: Шешуі: ()

13

w=4,5% 100-4,5=95,5%
m(Al)=1,8г ()
т/к v(H2)-?
()

0,063моль –х моль
2 моль – 3 моль

() есе
()

15. Дигидрлегенде 134,4л сутек бӛлінген болса, жұмсалған (қ.ж.)
циклогексанның және түзілген бензолдың массалары
А)158г; 96г В) 128г; 116г С) 138г; 122г Д) 168г; 156г Е) 148г; 136г

Берілгені: Шешуі:
v(Н2)=134,4г
т/к m(C6H12)-? ()

m(C6H6)-? х моль – 6 моль
1 моль – 3 моль
Mr(C6H12)=84
m=84г ( )( )
( )
Mr(C6H6)=78 ( )
m=78г
( )
2-әдіс: ( )

16. 180г 20% глюкоза ерітіндісі күміс (І) оксидінің аммиактағы ерітіндісімен
әрекеттескенде 40г күміс түзілген болса, күмістің шығымы
А) 91,29 В) 91,69 С) 92,59 Д) 93,19 Е) 94,39

Берілгені: Шешуі: )
180г 20% C6H12O6 (
m(Ag)=40г
()
т/к η( )-?
Mr(C6H12O6)=180г 0,2 моль – х моль
m=180г 1 моль – 2 моль

14

2-әдіс: ()
()

()
()

17. Егер шығымы 70% болса, 500л ацетиленнен алынатын аминсірке

қышқылының массасы

А)4,25 кг В) 2,15кг С) 1,35кг Д)1,17кг Е) 3,30кг

Берілгені: Шешуі: )
η=70% )
v(C2H2)=500л ()
т/к m(C2H5NO2)-?
( )(
Mr(C2H5NO2)=75 ()
m=75г
(

2 – әдіс: )
( (

)

18. Егер шығымы 70% болса, 6,2г метиламин алу үшін қажет нитрометанның

массасы

А)17,32г В) 17,78г С) 19,21г Д)18,12г Е) 17,43г

Берілгені: Шешуі: ) )
η=70% ( )(
m(CH3NH2)=6,2г ( )
т/к m(CH3NO2)-? (
()
Mr(CH3NH2)=31 2 – әдіс:
m=31г

Mr(CH3NO2)=61
m=61г

15

()
()

19. 148г бутил спиртімен пропил спирті әрекеттескенде 58г пропилбутил эфирі
түзілді. Бутанолмен әрекеттесетін пропанолдың массасы және ӛнімнің шығымы
Жауабы: 25%, 120г

Берілгені: Шешуі: ) )( )
m(C4H9OH)=148г )(
m(C4H9OC3H7)=58г ( )
т/к m(C3H7OH)-? )
η(C4H9OC3H7)-? (
( )
Mr(C4H9OH)=74 ( )
m=74г
2 – әдіс:
Mr(C3H7OH)=60
m=60г (
(
Mr(C4H9OC3H7)=116
m=116г

20. 61,5г натрий ацетатын 45г натрий гидроксидімен әрекеттестіргенде түзілген
метанды жағу үшін қажет оттегінің кӛлемі. Жауабы: 33,6л

Берілгені: Шешуі:

m(CH3СOONa)=61,5г ()
m(NaOH)=45г
т/к v(O2)-?

Mr(CH3COONa)=82 ()
m=82г

Mr(NaOH)=40 ()
m=40г ( ) ()

0,75 моль – х

1 моль – 2 моль

()
2 – әдіс:

16

()

21. 30л азот (қ.ж.) сутегімен әрекеттескенде, ӛнімнің шығымы 11% болса,
түзілетін аммиактың кӛлемі. Жауабы: 6,6л

Берілгені: Шешуі:
v(N2)=30л
η=11% ()
т/к v(NH3)-?
1,34 моль – х моль
1 моль - 2 моль

()

2 – әдіс: ) ()
( ()

22. 300г суда 50г мыс купоросының кристаллогидраты CuSO4*5H2O ерітілген.
Алынған ерітіндідегі сусыз мыс (ІІ) сульфатының массалық үлесі.
Жауабы: 9,14%

Берілгені: Шешуі: ) )
m(H2O)=300г ( )
m(CuSO4*5H2O)=50г )(
т/к w(CuSO4)-? (
( )
Mr(CuSO4*5H2O)=250 ( )
m=250г
( )
2 – әдіс:

(

()

23. 8,5г фенол мен 5г натрий гидроксиді әрекеттескенде түзілетін натрий
фенолятының массасы. Жауабы: 10,48г

Берілгені: Шешуі:

17

m(C6H5OH)=8,5г ( )
m(NaOH)=5г )
т/к m(C6H5ONa)-? (
)(
Mr(C6H5OH)=94 ( ) )
m=94г (
Mr(NaOH)=40г )
m=40г 2 – әдіс:

Mr(C6H5ONa) (
m=116г

24. 9кг глюкоза спирттік алынғанда түзілетін этанолдың (тығыздығы 0,7г/см3)
кӛлемі (см3). Жауабы: 6571,4см3

Берілгені: Шешуі:
m(C6H12O6)=9кг
ρ=0,7г/см3 ()
т/к v(C2H5OH)-? 0,05моль – х моль
1 моль – 2 моль
Mr(C6H12O6)=180
m=180кг ( )
( )
Mr(C2H5OH)=46 2 – әдіс:
m=46кг ( )

()
25. 12,3г MgSO4*7H2O47,7мл суда еріткенде түзілген ерітіндідегі магний
сульфатының массалық үлесі. Жауабы: 10%

Берілгені: Шешуі: )
m(MgSO4*7H2O)=12,3г (
m(H2О)=47,7мл=47,7г
т/к w(MgSO4)-? ()

Mr(MgSO4*7H2O)=246 ( )( )
m=246г ()

Mr(MgSO4*7H2O)=120 ()
m=120г 2 – әдіс: m(ерітінді)=12,3+47,7=60г

18

()
()

26. Қалыпты жағдайда 182,5г хлорсутек 89,6л аммиакпен әрекеттескенде

түзілген қосылыстың массасы

А)250г В) 214г С) 251г Д) 212г Е) 249г

Берілгені: Шешуі: )
m(HCl)=182,5г (
v(NH3)=89,6л
т/к m(NH4Cl)-? ( )
)(
Mr(HCl)=36,5 ( )
m=36,5г ( )
2 – әдіс:
Mr(NH4Cl)=53,5 ( )
m=53,5г

27. Шығымы 65% болып, 33,15г пропилацетан түзілген болса, әрекеттесетін

қышқыл спирттің массалары

А)21г;23г В) 26г;27г С) 30г;30г Д) 23г; 23г Е) 24г;22г

Берілгені: Шешуі: ) )( )
η=65% )( )
m(C5H10O2)=33,15г ( )
т/к m(CH3COOH)-? (
( )
m(C3H7OH)-? (
(
Mr(C5H10O2)=102 (
m=102г )
Mr(CH3COOH)=60г (
m=60г (

Mr(C3H7OH)=60
m=60г

2 – әдіс:

)
)

()

()

19

28. Егер шығымы 75% болса, 1620г крахмалды гидролиздегенде түзілген

глюкозаның спирттік алуынан түзілетін этанол массасы

А)630г В) 690г С) 700г Д) 650г Е) 720г

Берілгені: Шешуі: ( )
η=75%
m((C6H10O5)n)=1620кг (( ) ) ( )
т/к m(C2H5OH)-?
(( ) )
Mr((C6H10O5)n)=162 10моль – х моль
m=162кг 1моль – 2 моль

( )
()
2 – әдіс:
( )
()

29. Кӛлемі 112л (қ.ж.) кӛміртек (ІV) оксидін алуға қажетті ізбестастың массасы

А)300г В) 500г С) 1120г Д) 625г Е) 400г

Берілгені: Шешуі:
v(СO2)=112л
()
т/к m(CaCO3)-?
Mr(CaCO3)=100 2 – әдіс: ( ) ()
m=100г ( )

( )

30. 7,88кг барий карбонаты ыдырағанда бӛлінген кӛмірқышқыл газының (қ.ж.)

кӛлемі

А) 224л В) 560л С) 448л Д) 896л Е) 336л

Берілгені: Шешуі:

m(BaCO3)=7,88кг=7880г ( )
т/к v(CO2)-? ( )

Mr(BaCO3)=197 2 – әдіс: ( )
m=197г

20

31. Массасы 15г пропанол 9,2г натриймен әрекеттескенде түзілетін натрий

пропилатының массасы

А) 18,5г В) 12,4г С) 2,5г Д) 3,8г Е) 20,5г

Берілгені: Шешуі: )
m(С3H7OH)=15г (
m(Na)=9,2г
т/к m(C3H7ONa)-? ()
Mr(С3H7OH)=60
m=120г ( )( )
( )
Mr(C3H7ONa)=82
m=164г 2 – әдіс: )

(

32. 792г техникалық пиритті жаққан кезде 268,8л (қ.ж.) күкірттің (ІV) оксиді
түзілді. Пирит құрамындағы қоспаның массалық үлесі. Жауабы: 9,1%

Берілгені: Шешуі:
m(FeS2)=792г
v(SO2)=268,8л ()
т/к w(FeS2)-?
х моль – 12 моль
Mr(FeS2)=120 4 моль – 8 моль
m=480г

()

33. Бутан жанғанда бӛлінген СО 2 газын ізбес сүті арқылы ӛткізгенде массасы
250 г CaСО3 тұнбаға түседі. неше литр бутан жұмсалған.
Берілгені: 1-әдіс: C4Н10+ 6,5 О2=4СО2+ 5H2О

СО2+ Ca(OН)2= CaCO3 +H2О

m(CaСО3 ) = 250 г 250

m/к V(C4H10) - ? () 100
n(СО2)=n(CaCO3)
Mr (CaCO3)=100
m= 100 г
Mr (СО2)= 44

m (СO2)= 176 г

21

V(C4H10)= 22,4*0,625 = 14 л
2-әдіс: 250 г < 100 г 2,5 есе

m(CО2 )=44* 2,5= 110 г 1,6 есе
110 г < 176

V(C4H10)= 22,4 : 1,6 = 14 л

34. Массасы 180 г натрий ацетатын СН 3СООNa массасы 80 г құрғақ натрий
гидроксидімен балқытқанда түзілетін метанның шығымы 80 % болса, қанша
кӛлем метан алынады?

Берілгені: Шешуі:

m(СН 3СООNa) =180 г СН 3СООNa+ NaOH = СН4 + Na2 СО3
n (СН 3СООNa) = 180:82= 2,195 моль
m(NaOH)=80
η(СH4) = 80% n (Nа ОH) =80:40 = 2 моль
m/кV (CH4) -?
Mr (C2 Н3 О2Na)=82 n (СН 3СООNa) > n (Nа ОH)
m= 82г V(CH4)= 22,4 *2 = 44,8 л
80% V(CH4)=44,8 * 0,8 =35,84л
Mr (NaOH)= 40 2-әдіс:
m (СO2)= 40 г

35. Кӛлемі 6,72 л пропеннің зат мӛлшерін, молекула санын және массасын
табыңдар.

Берілгені: Шешуі:
V (С 3H6 )= 6,72л
m/к n (C3H6)-? 1-әдіс: n (C3H6)= 6,78:22,4 = 0,3 моль

N (C 3H6) - ? N (C3H6)= 6,023 *10 23 *0,3= 1,806 *10 23

m (C 3H6)-? m (C3H6) = 42*0,3 = 12,6 г

Mr (C 3H6)= 42 2-әдіс: 6,72 л< 22,4 л 3,33 есе

n (C 3H6)=1: 3,33= 0,3 моль
N (C 3H6)= 6,023 *10 23 : 3,33= 1,806 *10 23
m (C3H6) = 42: 3,33 = 12,6 г

36. Массасы 400 г құрамында 15 % қоспасы бар кальций карбидінен 80 %-
дық шығыммен ацетилен алынса , неше литр ацетилен түзіледі?

Берілгені: Шешуі: 1-әдіс:
m( СaC2 ) = 400 г
w(қоспа)= 15 % CaC2+ H2О= С 2 H2 + Сa (OН) 2

η(С2 H2) = 80% w(қоспа)= 100-15 = 85%
m/к V (C2H2)-?
m( СaC2 ) = 400 *0,85 = 340 г

n (CаС2)=340:64 = 5,3125 моль

22

Mr (Ca C2) =64 n (C аС2) =n ( C2H2)
m=64 г V(C2H2)= 22,4 *5,3125= 119 л
80% V(C2H2)= 119 *0,80= 95,2 л

100-15 = 85 %

2-әдіс: m(СaC2 ) = 400 *0,85 = 340 г

340 г > 64 г 5,3125 есе

V(C2H2)= 22,4 *5,3125= 119 л
80% V(C2H2)= 119 *0,80= 95,2 л

37. Кӛлемі 90 л ацетиленнен шығымы 90 % болғанда қанша бензол алынды?

Берілгені: Шешуі: 3C2H2 C6H6
V(C 2H 2)= 90 л
η(C 6H 6)= 90% n (C6H6 )= 90:22,4 = 4,017 моль

m/к m (C6H6)-? m(C6H6)= 78*1,339= 104,46 г
Mr (C6H6)= 78
m(C6H6)= 78г 90% m(C6H6)= 104,46*0,9 = 94,02г
Mr (NaOH)= 40
2-әдіс: 90 л > 67,2 л 1,339 есе
m=40 г
Mr (NaHSO4)= 120 m (C6H6 )= 78*1,339= 104,46 г
m=120 г 90% m(C6H6)= 104,46*0,9 = 94,02 г

38. Массасы 156 г бензол 193,5 г хлор –этанмен әрекеттескенде шығатын
этилбензол шығымы

80 % болса, одан қанша (г) түзіледі ?

Берілгені: Шешуі: C6H6 + C2H5 Cl = C 6H 5 -C 2H 5 + H Cl
m (C6H6 ) = 156 г
m(C2H5Cl)= 193,5 г n(C6H6) = 156:78 = 2 моль
η(C2H5-C6H5)= 80% n (C2H5 Cl) = 193,5:64,5 = 3 моль
m/к m (C6H5-C2H5 )-?
2-әдіс: n(C6H6) <n (C2H5Cl)
Mr (C6H6) = 78 m (C6H5-C2H5)=106*2= 212 г
m= 78 г 80% m (C6H5-C2H5)= 212 *0,8 = 169,6 г
n(C 6H 6) = 156:78 = 2 моль
Mr (C2H5Cl) = 64,5 n (C2H5 Cl) = 193,5:64,5 = 3 моль
m= 64,5г
n(C6H6) < n (C2H5 Cl)
Mr (C8H10)=106

23

m=106г 156г< 78 г 2есе

m (C6H5-C2H5)= 106 х2= 212 г
80% m (C6H5-C2H5)= 212х0,8 = 169,6 г

39. Кӛлемі 300 мл тығыздығы 0,88 г/мл бензолды нитрлеу үшін 76%-дық,
тығыздығы 1,445 г/мл азот қышқылынан қанша кӛлем керек?

Берілгені: Шешуі: C6H6 + HNO3= C 6H 5NO3 + H2O
V (C6H6 ) = 300 мл m=V*p= 300*0,88=264 г
p(C6H6)= 0,88 г/мл
n(C6H6) = 264:78 = 3,38 моль
w=76%
p (HNO3)= 1,448г/мл n(C6H6) = n (HNO3)
m/к V (HNO3)-? m (HNO3)= 63*3,38= 213,2 г
76% m (HNO3)= 213,2 *0,76 = 280,5 г
Mr (C6H6) = 78
m= 78 л ()

Mr (HNO3) = 63 2-әдіс: m= 300*0,88=264г
m= 63г 264 г > 78 г3,3846 есе
m (HNO3)= 63*3,33846 = 213,23г
76% m (HNO3)= 213,23 : 0,76 = 280,5 г

()

40. Массасы 184 г толуолды нитрлеуге қанша 80% -дық тығыздығы 1,46 г /мл

азот қышқылы керек? Ӛнімнің шығымы 90 % болса , қанша тротил түзіледі?

Берілгені: Шешуі:

m(толуол) = 184г C7H8 + 3 HNO3= ( C 6H 2 (СН3)( NO2)3+ 3H2O

w (HNO 3) = 80 % n(C7H8) = 184:92 =2 моль
p(HNO 3)= 1,46 г/мл
η=90%

m/к V (HNO 3)-? 2 моль х моль
m (C 6H 2(СН3)(HNO 2)3)=? 1 моль 3 моль
Mr (С7Н8) = 92
m= 92г m(HNO3) = 63 х6= 378 г
80% m (HNO3)=378 : 0,8= 472,5 г
Mr (HNO3) = 63 90% m(HNO3)=454х0.9=408.6г
m= 189г V(HNO3)= 472,5: 1,46=323,6 мл
Mr (С 7Н 5 N3O6) = 227 n (С7Н8) = n (С 6Н 2CH3(NO2)3)
m= 227г m(С 6Н 2CH3(NO2)3) = 227х2= 454 г
80% m=454: 0,8=472,5 г

V(HNO3)=472,5:1,46=323,6 мл

90% m (С 6Н 2CH3(NO2)3)=454х 0,9= 408,6 г

24

41. Кӛлемі 5000 л тығыздығы тығыздығы 0,8 г/мл үшолеин қанша үшстеарин

алуға болады, егер ӛнімнің тазалығы 65 % болса?

Берілгені: Шешуі: NiCu

V(үшолеин) = 5000 л C 57H 104 O 6 + 3H2 C 57H 110 O 6
p= 0,8 г/мл m(үшолеин) = 5000* 0,8 = 4000 г

η= 65 % n(үшолеин) = 4000:884 = 4,524 моль

m/к m (үшстеарин)=? n(үшолеин) = n(үшстеарин)

Mr (үшолеин) = 884 m (үшстеарин) = 890* 4,524= 4027,1 г

m= 884г 65 % m(үшстеарин) =4027,1*0,65= 2617,6 г

Mr (үшстеарин) = 890 2-әдіс: m(үшолеин) = 5000* 0,8 = 4000 г

m= 890г 4000 г > 884 г 4,5248 есе

m (үшстеарин) = 890* 4,524= 4027,1 г

65 % m (үшстеарин) =4027,1*0,65= 2617,6 г

42. Массасы 360 кг глюкозаны ашытып 300 кг этил спиртінің ерітіндісін алған.

Осы ерітіндідегі спирттің массалық үлесі қанша?

Берілгені: Шешуі: ашу

m (C6H12О6 ) = 360 кг C6H12O6 2C 2H 5OH +2 CO2
m(C2H5 ОН)= 300 кг n(C6H12O6)=360:180 = 2 моль
m/к w (C 6H 5 OH )-? 2 моль х моль
Mr (C 6H 12O6) = 180
m= 180 г 1 моль 2 моль

Mr (C2H5 OH) = 46 m(C 2H 5OH) = 46 *4= 184 г
m= 92 г w(C 2H 5 OH)= 184:300 = 0,613 =61,3%
Mr (C8H10)=106 2-әдіс: m(C 2H 5 OH ) = 92 *2= 184 г
m=106 г w(C 2H 5OH)=184:300 = 0,613=61,3%

43. Массасы 22 г метанол (CH3 OH) мен этанол (C2H5 OH) қоспасына Na-дің
артық мӛлшерімен әсер еткенде кӛлемі 6,72 л(қ.ж) Н2 бӛлінді. Қоспаның
құрамын анықтаңдар

Берілгені: Шешуі: х V1

m(CH3ОН+C2H5OH)=22г 2CH3 OН +2Na= 2C H 3 ONa +H2
V(H2)= 6,72 л 64 г 22,4 л
m/к w (C H 3 OH )-?
у V2
w (C 2H 5OH) -? 2C2H5OН + 2 Na = 2C2 H 5 ONa +H2
Mr (CH3 OH) = 32 92 г 22,4 л
m= 64 г х+у = 22 г
22,4 х + 22,4 у = 6,72

64 92

х= 22-у
0,35 х + 0,2434 у = 6,72

25

0,35(22-у) + 0,2434 у = 6,72
7,7 – 0,35 у+0,2434 у = 6,72
-0,1066 у = - 0,98
у = 9,19 г
х = 22-9,19 = 12,8 г

w (C H 3OH) =12,8:22= 0,5822 = 58,22 %

W(C2H5OH)=92 :22=0,418=41,8%

44. Массасы 20 г этил спиртінің дегидростанциялануы нәтижесінде массасы
12,87 г диэтил эфирі түзілсе, оның шығымы қандай?

Берілгені: Шешуі: C2H5 OH + HOC2H5 = C2H5- O –С2H5 +Н2О
m (C 2H 5 OH )= 20г n(C2H5 OH)=20:46 = 0,2173 моль
m(C2H5-O–С2H5)=12,87г n(C2H5 OH)=n(C 2H 5- O –С 2H5)
m/к η(C 2H5-O–С2H5)-? m(C2H5- O –С2H5)= 74*0,2173 = 16,08г
η(C2H5-O–С2H5))=12,87:16,08=0,8003=80%
2-әдіс: 20 г < 92 г 4,6 есе

m(C2H5- O –С2H5)= 74: 4,6 = 16,08г
η(C2H5- O –С2H5) )=12.87:16,08=0,8003 = 80%

45. Хлорсірке қышқылының массасы 600 г массалық үлесі 40%-дық
ерітіндісінен қанша аммиак (қ.ж) ӛткізгенде хлорсірке қышқылы толығымен
аминсірке қышқылына айналады?

Берілгені: Шешуі: CH2 - CООH+ NH3 CH2- CООH+ НCI

m (CH2-СОOH)= 600г NH2
m(CH2 –СOOH)= 600*0,4 = 240 г
w=40%

m/к V (NH3)-? n(C2H3O2CI)=240:94,5= 2,539 моль

Mr(C 2H 3 O 2CL) =94,5 n (C2H3 O2 CI)= n (NH3)
m=94,5 г V (NH3) = 22,4* 2,539 =56,88 л

2-әдіс: 240 г > 94,5 г 2,539 есе

V(NH3) = 22,4* 2,539 =56,88 л

46. Массасы 30 г сірке қышқылынан хлорсірке қышқылы арқылы алынған 25
%- дық аминсірке қышқылының ерітіндісінің массасы қанша, егер әр сатыда
ӛнімнің шығымы 75 %- дан болса?

Берілгені: Шешуі:
m (CH3СОOH)= 30г n(CH3 CООH)= 30:60 =0,5 моль
w(CH2 -СОOH)=25% n(C H 3CООH )= n( CH2- CООH)
η=75% NH 2
m/к m(CH2CI –СOOH)= 94,5х0,5 = 47,25 г
75%m(CH2CI СOOH)=47,25х0,75=35,4375 г
m(C H 2-COOH) -?
26

Mr (C H 3 CООH)=60 n(C H 2CIСООН)=35,4375:94,5 = 0,375 моль
m=60г
Mr( C H 2- CООH)=94,5 n (C H 5CICOOH )= n (CH2N H2COOH)
m(CH2N H2COOH)=75х0,375 = 28,125 г
CL 25 % m(CH2NH2 СOOH)=28,125:0,25=112,5г
m=94,5 г 75 %m(CH2NH2 СOOH)=112,5х0,75=84,395г
Mr (CH2- CООH)=75 2-әдіс: 30г < 60 г 2 есе

NH2 m(CH5CICOOH)=94,5: 2 = 47,25 г
m=75г 75% m(CH2 CIСOOH)=47,25*0,75=35,437 5г
35,437 5 г< 94,5 г 2,66 есе

m(CH2NH2 СOOH)=75:22,6 = 28,125 г
25%m(CH2NH2 СOOH)=28,125:0,25=112,5 г
75% m(CH2NH2 СOOH)=112,5х0,75 = 84,39г

47. Массасы 1,780 кг майдың гидролизі нәтижесінде 170 г глицерин түзілді.
Ӛнімнің шығымы қандай?

Берілгені: Шешуі: Ni
m(май)=1,780 кг=1780г
m(глицерин) = 170г май+H2О CH2 -OН-СН2+карбон қышқылы
m/к η- ? ОН ОН ОН

Mr (май) = 890 n(май) = 1780:890 = 2 моль
m= 890г
Mr (глицерин) = 92 n(май) = n(глицерин)
m= 92г
m (глицерин ) = 92х2= 184 г

2-әдіс: 1780 г > 890 г 2 есе

m (глицерин) = 92х 2= 184 г

48 .200 мл 0,1 м мыс сульфаты ерітіндісідісіне темір ұнтағын салғанда бӛлінген
мыстың массасы

Берілгені: Шешуі: 3 CuSO4+2Fe = Fe2( SO4)3+3 Cu
V = 200мл= 0,2л
Cм= 0,1 м m(CuSO4)= 0,2х160х0,1 = 3, 2 г
m/к m(Cu)- ? n(CuSO4)= 3,2:160= 0,02 моль
n(CuSO4)= n(Cu)
Mr (CuSO4) = 160 m(Cu)= 64х0,02 = 1,28 г
m= 480г
m(CuSO4)= 0,1х160х0,2 = 3,2 г
Mr (Cu) = 64 3, 2 г< 460 г 150 есе
m(Cu)= 192: 150= 1,28г
m(Cu)= 64*3 =192

27

49.Алюмотермин әдісімен темір алғанда массасы 20г Fe (ІІІ) оксидімен массасы
50 г алюминий әрекеттескенде қанша грамм темір шығады?

Берілгені: Шешуі: Fe2 О3+2 Al = Al 2 O3+2 Fe
m(Fe2O3)= 20г n(Fe2 О3 )= 20:160= 0,125 моль
m(Al) = 50 г МФ (Al) = 50:54 = 0,92 моль
m/к m(Fe)- ?
n(Fe2O3)<n (Al)
Mr (Fe2 O3) = 160 0,125 моль х моль
m= 160г
1 моль 2 моль
Mr (Al) = 27
m= 54 г m(Fe) = 56 х0,25= 14 г
2-әдіс: n(Fe2 O3)= 20:160 = 0,125 моль
Mr (Fe)= 56
m=112 г n(мф) (Al ) = 50:54 = 0,92 моль
20 г < 160 г
m(Fe) = 112 :8 = 14 г 8 есе

50.Кӛлемі 4 л ыдыста күкіртті сутек пен оттегі газдарының қоспасы берілген.
Қоспаны жағып, жану ӛнімін сумен ӛңдегенде 440 г 1% - дық қышқыл ерітіндісі
түзілген. Бастапқы қоспадағы газ кӛлемдерін анықтаңдар

Берілгені: Шешуі: 2H2S + 3 О2 = 2SO2 +2 H2O
V (H2S + O2) = 4 л
m (қышқыл) = 440г SO2 + H2O = H2 SO3
w(қышқыл) =1% m(H2 SO3) = 440х0,01 =4,4 г
m/к V(H2S) - ? n(H2 SO3 ) = 4,4:82 = 0,053 моль
V(О2) - ?
n(SO2) = n(H2 SO3)
Mr (H2 SO3) = 82 V(SO2) = 22,4 * 0,053 = 1,2 л
m= 82г V(H2S) =22,4 * 0,053 = 1,2 л
V(О2) = 4 л- 1,2= 2,8 л
2-әдіс: m(H2SO3) = 440*0,01 =4,4 г
4,4 г < 82 г 18,6 есе

V(SO2) = 22,4 : 18,6 = 1,2 л 37,3 есе
1,2 л < 44,8 л

V(H2S) =44,8 : 37,3 = 1,2 л

51. Массасы 200 г темір сульфидіне массасы 150г НСl бар ерітіндімен әсер

еткенде неше литр (қ.ж) H2S бӛлінеді? Шешуі:

Берілгені: 1-әдіс: FeS +2HCl =FeCl2 + H2S
m(FeS) =200 г n(FeS) = = 2,27 моль
m(HCl) =150 г
МФ(HCl)= = 2,05 моль
т/к V(H2S) -?

Mr(FeS)= 88 n(FeS) > n (HCl)

m= 88 г V(H2S)= 22,4 x 2,05 = 46,03 л

Mr (HCl)=36,5

28

m=73 г 2-әдіс: n(FeS) = = 2,27 моль

МФ(HCl)= = 2,05 моль
150 г>73 г 2,05 есе
V(H2S)= 22,4 x 2,05 = 46,03 л

52. Массасы 80 г доломит CaCO3* MgCO3 қышқылдың артық мӛлшерімен
әрекеттескенде 32 г CO2 (қ.ж) бӛлінді. Доломиттің тазалығын есептеңдер.

Шешуі:

Берілгені: 1-әдіс: + 2+ 2+

m(CaCO3 MgCO3) = 80 г CaCO3 MgCO3+2H  Ca+Mg+2 CO2
m(CO2) =32 г n(CO2)= = 0,7272 моль

x моль ─ 0,7272 моль

1 моль ─ 2 моль

т/к W -? 2-әдіс: x= = 0,3636 моль
Mr(CaCO3 MgCO3)= 184 m(CaCO3 MgCO3)= 184 x 0,3636 = 66,9 г
m= 184 г
Mr (CO2)=44 W = = 0,8364 = 83,64 %
m = 88 г 32 г<88 г 2,75 есе
m(CaCO3 MgCO3)=184:2,75 = 66,9 г

W = = 0,8364 = 83,64 %

53. Кӛлемі 5,6 л (қ.ж) СО2 алу үшін құрамында 5% қоспасы бар ізбес тасына
қанша 20%-дық, тығыздығы 1,1 г/мл тұз қышқылын құю керек?

Шешуі:

Берілгені: 1-әдіс: CaCO3 +2HCl = CaCl2+CO2 +H2O
V (СО2)= 5,6 л n(CO2)= = 0,25 моль
W (қоспа)- 5%
n(CaCO3) = n (CO2)
W (HCl)= 20 % m(CaCO3)=100 x 0,25 = 25 г
p(HCl)=1,1 г/мл 100 – 5 = 95 %
т/к m(CaCO3) -? 95% m(CaCO3)=25 : 0,95 = 26,31 г
n(CaCO3)= = 0,25 моль
V(HCl)-? 0,25 моль ─ x моль

Mr(CaCO3)= 100
m= 100 г

Mr (HCl)=36,5 1 моль ─ 2 моль

m =73г x= = 0,5 моль

m(HCl)=36,5 x 0,5 = 18,25 г
20% m(HCl)=18,25 : 0,20 = 91,25 г

V(HCl)= = 82,95 мл

2-әдіс: 5,6 л <22,4 л 4 есе
m(CaCO3)=100 : 4 = 25 г
100 – 5 = 95 %
95% m(CaCO3)=25 : 0,95 = 26,31 г

29

25 г < 100 г 4 есе

m(HCl)= 73 : 4 = 18,25
20% m(HCl)= 18,25 : 0,20 = 91,25 г

V(HCl)= = 82,95 мл

54.Массасы 0,5 т шыны алу үшін құамында 20% қоспасы бар ізбес тасынан,

натрий карбонатынан 10% қоспасы бар құмнан қанша алу керек?

Шешуі:

Берілгені: 1-әдіс:

m(Na2OCaO6SiO2)=0,5т =500кг Na2CO3+CaCO3+6 SiO2=Na2O

W (CaCO3)= 20% CaO6SiO2+2CO2

W(SiO2)= 10 % n(Na2O*CaO*6SiO2)= = 1,046 моль
т/к m(CaCO3)-?
n(Na2CO3) =n(CaCO3)=n(Na2O CaO6SiO2)
m(Na2CO3)-? m(CaCO3)=100 x 1,046 = 104,6 кг
m(SiO2)-? 100 – 20 = 80%
Mr(CaCO3)= 100 80 % m(CaCO3)=104,6:0,8=130,75 г
m= 100 г m(Na2CO3)=106 x 1,046=110,8 г
Mr (Na2CO3)= 106 x моль ─ 1,046 моль
m =106 г 6 моль ─ 1 моль
Mr(SiO2)= 60
m= 360 г x= = 6,276 моль

m(SiO2)= 60 x 6,276 =376,56 г
100 – 10 =90%

90% m(SiO2)= 376,56 : 0,9 = 418,4 г
2-әдіс:

500 г > 478 г 1,046 есе

m(CaCO3)=100 x 1,046 = 104,6 г
100 – 20 = 80%

80 % m(CaCO3)= 104,6 : 0,8 = 130,75 г
m(Na2CO3)= 106 x 1,046 = 110,8 г
m(SiO2)= 360 x 1,046 =376,56 г
100 – 10 =90%

90% m(SiO2)= 376,56 : 0,9 = 418,4 г

55. Массасы 26 г алюминий, мыс және темір қоспасына натрий гидроксидінің

ерітіндісімен әсер еткенде 13,44 л H2 (қ.ж) бӛлінген, осы қоспаға тұз
қышқылының ерітіндісімен әсер еткенде 19,09 л H2 (қ.ж) бӛлінген. Қоспаның
құрамы қандай?

Шешуі:

Берілгені: 1-әдіс: 2Al+2NaOH+2H2O=2NaAlO2+3H2
m(Аl + Cu+Fe) = 26 г
V1(H2)= 13,44 л n(H2)= = 0,6 моль
V2(H2)= 5,652 л
т/к m(Аl)-? x моль ─ 0,6моль
2 моль ─ 3 моль

30

m(Cu)-? x= = 0,4 моль
m(Al)= 27 x 0,4 = 10,8 г
m(Fe)-? Fe + 2 HCl=FeCl2+H2
W(Аl)-? n(H2)= = 0,252 моль

W(Cu)-? n( Fe) = n (H2)
m(Fe)= 56 x 0,252 = 14,13 г
W(Fe)-? m(Cu)=26 – (10,8 + 14,13)= 1,07 г
Mr(Аl)= 27
m= 54 г W(Al)= = 0,415 = 41,5 %

Mr (Fe)= 56
m = 56 г

W(Fe)= = 0,543 =54,3 %

W(Cu)= = 0,041 = 4,1 %

2-әдіс: 13,44 л < 67,2 л 5 есе

m(Al)= 54 : 5 = 10,8 г

5,652 л <22,4 л 3,96 есе

m(Fe)= 56 : 3,96 = 14,13 г

m(Cu)=26 – (10,8 + 14,13)= 1,07 г

W(Al)= = 0,415 = 41,5 %

W(Fe)= = 0,543 =54,3 %

W(Cu)= = 0,041 = 4,1 %

56.Массасы 200г құрамында 6% қоспасы бар мырыш алдамшысын жаққанда

бӛлінген күкіртті газды сіңіруге қажетті натрий гидроксидінің (20% p=1,225

г/см3) ерітіндісінің кӛлемін табыңдар?

Шешуі:

Берілгені: 1-әдіс: 2ZnS + 3O2 = 2ZnO+2SO2
m(ZnS) = 200 г SO2+2NaOH = Na2SO3+H2O
W(қоспа) = 6 % 100 – 6 = 94%

W (NaOH)= 20 % m(ZnS) = 200 x 0,94 =188 г

p=1,225 г/см3 n(ZnS) = = 1,938 моль
т/к V(NaOH) -?
n(ZnS) = n (SO2)
Mr(ZnS)= 97 m(SO2)= 64 x 1,938 = 124,03г
m= 194 г
n(SO2) = = 1,938 моль
Mr (NaOH)=40
1,938 моль ─ xмоль
m= 80 г
1 моль ─ 2 моль

x= = 3,876 г

m(NaOH) = 40 x 3,876 = 155, 04 г
20% m(NaOH) = 155,04 : 0,2 = 775,2 г

V(NaOH) = = 632,8 мл

2- әдіс: 100 – 6 = 94%
m(ZnS) = 200 x 0,94 =188 г

31

188 г<194 г 1,03 есе
m(SO2) = 128 : 1,03 = 124,03 г
124,03 г>64 г 1,937 есе
m(NaOH) = 80 x 1,937 = 155, 04 г
20% m(NaOH) = 155,04 : 0,20 = 775,2 г

V(NaOH) = = 632,8 мл

57. Массасы 70 г мыс пен мыс (ІІ) оксидінен тұратын қоспа концентрлі азот

қышқылымен ӛңделгенде 40 л (қ.ж) газ түзілсе, қоспада қанша мыс (ІІ) оксиді

бар?

Шешуі:

Берілгені: 1-әдіс: Cu + 4HNO3(конц)=Cu(NO3)2+2NO2+2H2O
m(Cu + CuO) = 70 г n(газ)= = 1,785 моль
V (газ) = 40 л
т/к m(CuO)-? х моль ..... 1,785 моль
1 моль ..... 2 моль
W(CuO)-?

x= = 0,8928 моль

m(Cu) = 64 x 0,8928 = 57,1 г
m(CuO)= 70 г – 57,1 г = 12,8 г

W(CuO) = = 0,184 = 18,4 %

2- әдіс: m(Cu) = 64 : 1,12 = 57,1 г
m(CuO)= 70 г – 57,1 г = 12,8 г

W(CuO) = = 0,184 = 18,4 %

58.Массасы 10т шыны (Na2OCaO 6SiO2) алу үшін мына заттардың қандай
массасын алу керек Na2CO3, CaCO3 және SiO2 ?
Шешуі:

Берілгені: 1-әдіс: Na2CO3+CaCO3+6SiO2=Na2OCaO6SiO2+2CO2
m(шыны) = 10 т n(шыны) = = 0,0209 моль
т/к m(Na2CO3) -?
n(Na2CO3) = n(CaCO3)= n (Na2O CaO 6SiO2)
m(CaCO3) -? m(Na2CO3) = 106 x 0,0209 = 2,22 т
m(CaCO3) = 100 x 0,0209 =2,1 т
m(SiO2) -? хмоль ..... 0,0209 моль
Mr(шыны)= 478 6 моль ..... 1 моль
m= 478 т тx= = 0,1254 моль

Mr (Na2CO3)=106 m(SiO2) = 60 x 0,1254 = 7,54 т

m=106

Mr (CaCO3)= 100 10 т < 478 т 47,8 есе
m= 100 т
m(Na2CO3) = 106 : 47,8 = 2,22 т
Mr (SiO2)= 60 m(CaCO3) = 100 :47,8 = 2,1 т
m= 360 т m(SiO2) = 360 : 47,8 = 7,54 т

32

59.Массасы 50 г құрамында массалық үлестері 30% этилен, 30% пропен мен

40% бутен бар газ қоспасымен неше литр сутегі қосыла алады?

Шешуі:

Берілгені: 1-әдіс: m(C2H4)= 50 x 0,3 = 15 г
m(қоспа) = 50 г m(C3H6)= 50 x 0,3 = 15 г

W(C2H4)=30% m(C4H8)= 50 x 0,4 = 20 г

W(C3H6)=30% C2H4 + H2 = C2H6

W(C4H8)=40% n(C2H4) = = 0,535 моль
т/к V(H2)-?
Mr (C2H4)= 28 n(C2H4) = n(H2)
m= 28 г V (С2H4) = 22,4 x 0,535 = 12 л
Mr (C3H6)= 42 C3H6 + H2 = C3H8
m= 42 г n(C3H6) = = 0,357 моль

Mr (C4H8)=56 n(C3H6) = n(H2)
m= 56 г V(C3H6) =22,4 x 0,357 = 8 л
С4H8+H2 =C4H10
n(C4H8) = = 0,357 моль

n(C4H8) = n(H2)
V(C4H8) =22,4 x 0,357 = 8 л
V(H2)= 12л+8л+8л = 20л
2-әдіс: m(C2H4)= 50 x 0,3 = 15 г

m(C3H6)= 50 x 0,3 = 15 г
m(C4H8)= 50 x 0,4 = 20 г
15 г < 28 г 1,87 есе

V(H2)= 22,4 : 1,87 = 12 л
15 г <42 г 2,8 есе

V(H2)= 22,4 :2,8 = 8 л
20 г < 56 г 2,8 есе

V(H2) =22,4 : 2,8 = 8 л
V(H2)= 12л+8л+8л = 20л

60. Газ қоспасының кӛлемі 150 л, оның құрамында кӛлемдік үлестері 20%
пропен мен 80% C4H8 болса, осы қоспаны жағу үшін қанша ауа керек? Ауаның
құрамында 20% оттегі бар.

Берілгені: Шешуі:
V(қоспа)=150 л 1-әдіс: V(C3H6) = 150 x 0,2 = 30 л

(C3H6)= 20 % V(C4H8) = 150 x 0,8 = 120 л
C3H6 + 4,5O2=3CO2+3H2O
(C4H8)= 80 %
(ауа)= 20 % n(C3H6) = = 1,34 моль
т/к V(ауа)-?
1,34 моль ..... x моль
1 моль ..... 4,5 моль

x = = 6,026 моль

V(O2)= 22,4 x 6,026 = 134,9м3

33

C4H8 + 6O2=4CO2+4H2O
n(C4H8) = = 5,36 моль

5,36 моль ..... х моль
1 моль ..... 6 моль

x = = 32,14 моль

V(O2)= 22,4 x32,14 = 719,9 м3
V(O2)= 134,9 + 719,9 = 854,8 м3
V(ауа)= = 4274 м3

2-әдіс: 30 л > 22,4 л 1,34 есе

V(O2)= 100,8 х 1,34 = 134,9 м3
120 л > 22,4 л 5,35 есе

V(O2)= 134,4 х 5,35 = 719,9 м3
V(O2)= 134,9 + 719,9 = 854,8 м3

V(ауа)= = 4274 м3

61.Массасы 12 г метанол мен 10 г сірке қышқылы әрекеттескенде түзілетін
эфир 10,5 г болса, оның шығымы қанша?

Шешуі:

Берілгені: 1-әдіс: CH3COOH+HOCH3CH3COOCH3 +H2O
m(CH3OH) = 12 г 2-әдіс: n(CH3OH)= = 0,375 моль
m(CH3COOH) = 10 г
m(CH3COOCH3)=10,5 г n(CH3COOH)= = 0,167 моль
т/к η(CH3COOCH3)-? n(CH3OH) > n(CH3COOH)
Mr (CH3OH)= 32 m(CH3COOCH3)= 74 x 0,167 = 12,33 г
m= 32 г η(CH3COOCH3)= = 0,8516=85,16 %

Mr (CH3COOH)= 60 n(CH3OH)= = 0,375 моль
m= 60 г

Mr (CH3COOCH3)= 74 n(CH3COOH)= = 0,167 моль
m= 74 г
n(CH3OH) > n(CH3COOH)
10 г < 60 г 6есе
m(CH3COOCH3)= 74 : 6 = 12,33 г

η(CH3COOCH3)= = 0,8516=85,16 %

62. Егер тақташаға 20,8г мыс бӛлінген болса реакцияға қатысқан мыс (ІІ)

сульфатының массасы

А)52г В) 60г С) 64г Д) 16г Е) 48г

Берілгені: Шешуі: () ( )
m(Cu)=20,8г 2-әдіс: )
т/к m(CuSO4)-? ()
(
Mr(Cu)=64
m=64г

34

Mr(CuSO4)=160 ()
m=160г

63. 2,8г этен бромсутекпен әрекеттескендегі түзілетін бромэтанның массасы

А)28,9г В) 109,9г С) 18,9г Д) 99,9г Е) 10,9г

Берілгені: Шешуі:
m(C2Н4)=2,8г
т/к m(C4H5Br)-? ( ) )
Mr(C2Н4)=28 ( )(
m=28г
2-әдіс:
Mr(C4H5Br)=109
m=109г ( )

64. 11,2л сутек бӛлінген болса, натриймен әрекеттескен 1,4 – бутандиолдың

массасы

А)45г В) 25г С) 55г Д) 35г Е) 15г

Берілгені: Шешуі: () ) ()
v(Н2)=11,2л 2-әдіс: ( )
т/к m(C4H10O2)-? (
Mr(C4H10O2)=90г )
m=90г (

65. 4,5% қоспасы бар 1,8г техникалық алюминий артық мӛлшерде натрий

гидроксидінің ерітіндісімен әрекеттескен. Осы реакция нәтижесінде (қ.ж.)

бӛлінетін сутектің кӛлемі

А)2,14л В) 6,28л С) 10,25л Д) 8,48л Е) 4,45л

Берілгені: Шешуі: ()

w=4,5% 100-4,5=95,5%
m(Al)=1,8г ()
т/к v(H2)-?
()

0,063моль –х моль
2 моль – 3 моль

()
()
35

66. Дигидрлегенде 134,4л сутек бӛлінген болса, жұмсалған (қ.ж.)
циклогексанның және түзілген бензолдың массалары
А)158г; 96г В) 128г; 116г С) 138г; 122г Д) 168г; 156г Е) 148г; 136г

Берілгені: Шешуі:
v(Н2)=134,4г
т/к m(C6H12)-? ()
m(C6H6)-?
Mr(C6H12)=84 х моль – 6 моль
m=84г 1 моль – 3 моль

Mr(C6H6)=78 ( )( )
m=78г ()
()
2-әдіс:
()
()

67. 180г 20% глюкоза ерітіндісі күміс (І) оксидінің аммиактағы ерітіндісімен
әрекеттескенде 40г күміс түзілген болса, күмістің шығымы
А)91,29 В) 91,69 С) 92,59 Д) 93,19 Е) 94,39

Берілгені: Шешуі:
180г 20% C6H12O6
m(Ag)=40г ( )

т/к ( )-? ()
Mr(C6H12O6)=180г
m=180г 0,2 моль – х моль
1 моль – 2 моль

() г
()
2-әдіс:
()

68. Егер шығымы 70% болса, 500л ацетиленнен алынатын аминсірке

қышқылының массасы

А)4,25 кг В) 2,15кг С) 1,35кг Д)1,17кг Е) 3,30кг

36

Берілгені: Шешуі:
η=70%
v(C2H2)=500л ()
т/к m(C2H5NO2)-?
()
Mr(C2H5NO2)=75
m=75г

( )( )
) )
(
(
2 – әдіс:

()

69. Егер шығымы 70% болса, 6,2г метиламин алу үшін қажет нитрометанның

массасы

А)17,32г В) 17,78г С) 19,21г Д)18,12г Е) 17,43г

Берілгені: Шешуі: 70% () )
η=70% 2 – әдіс: ( )
m(CH3NH2)=6,2г ( )(
т/к m(CH3NO2)-? ( )

Mr(CH3NH2)=31 70% ()
m=31г
( )
Mr(CH3NO2)=61
m=61г

70. 148г бутил спиртімен пропил спирті әрекеттескенде 58г пропилбутил эфирі
түзілді. Бутанолмен әрекеттесетін пропанолдың массасы және ӛнімнің шығымы
Жауабы: 25%, 120г

Берілгені: Шешуі:
m(C4H9OH)=148г
m(C4H9OC3H7)=58г ( ) )( )
т/к m(C3H7OH)-? )(
η(C4H9OC3H7)-? ( )
Mr(C4H9OH)=74 ( )
m=74г (
)
Mr(C3H7OH)=60 2 – әдіс: )
m=60г
(
Mr(C4H9OC3H7)=116 (
m=116г

37

71. 5,6л ацетиленді жағу үшін қажетті ауаның кӛлемі. Жауабы: 70л (φ=20%)

Берілгені: Шешуі:
v(C2H2)=5,6л
т/к v(O2)-? ()

0,25 моль – х моль
2 моль - 5 моль

2 – әдіс: ()
()

()
()

72. 61,5г натрий ацетатын 45г натрий гидроксидімен әрекеттестіргенде түзілген
метанды жағу үшін қажет оттегінің кӛлемі. Жауабы: 33,6л

Берілгені: Шешуі:
m(CH3СOONa)=61,5г
m(NaOH)=45г ()
т/к v(O2)-?
()
Mr(CH3COONa)=82
m=82г ()

Mr(NaOH)=40 ()
m=40г 0,75 моль – х
1 моль – 2 моль
( )

2 – әдіс: ()
()

73. 30л азот (қ.ж.) сутегімен әрекеттескенде, ӛнімнің шығымы 11% болса,
түзілетін аммиактың кӛлемі. Жауабы: 6,6л

Берілгені: Шешуі:
v(N2)=30л

38

η=11% ()
т/к v(NH3)-?
1,34 моль – х моль
1 моль - 2 моль

() ()
()
2 – әдіс:
()

74. 300г суда 50г мыс купоросының кристаллогидраты CuSO4*5H2Oерітілген.
Алынған ерітіндідегі сусыз мыс (ІІ) сульфатының массалық үлесі. Жауабы:
9,14%

Берілгені: Шешуі:
m(H2O)=300г
m(CuSO4*5H2O)=50г ( )
т/к w(CuSO4)-? ( )

Mr(CuSO4*5H2O)=250 ( )
m=250г ( )(
( )
( ) )

2 – әдіс: ( )

()

75. 8,5г фенол мен 5г натрий гидроксиді әрекеттескенде түзілетін натрий
фенолятының массасы. Жауабы: 10,48г

Берілгені: Шешуі: ( ) )
m(C6H5OH)=8,5г 2 – әдіс:
m(NaOH)=5г ( )
т/к m(C6H5ONa)-? ( )(
( )
Mr(C6H5OH)=94
m=94г ( )
Mr(NaOH)=40г
m=40г

Mr(C6H5ONa)
m=116г

39

76. 9кг глюкоза спирттік алынғанда түзілетін этанолдың (тығыздығы 0,7г/см3)
кӛлемі (см3). Жауабы: 6571,4см3

Берілгені: Шешуі:
m(C6H12O6)=9кг
ρ=0,7г/см3 ()
т/к v(C2H5OH)-? 0,05моль – х моль
1 моль – 2 моль
Mr(C6H12O6)=180
m=180кг ( )
( )
Mr(C2H5OH)=46
m=46кг ( )

2 – әдіс:

()

77. 12,3г MgSO4*7H2O47,7мл суда еріткенде түзілген ерітіндідегі магний
сульфатының массалық үлесі. Жауабы: 10%

Берілгені: Шешуі: ( ) )
m(MgSO4*7H2O)=12,3г 2 – әдіс: ( )
m(H2О)=47,7мл=47,7г ( )(
т/к w(MgSO4)-? (
Mr(MgSO4*7H2O)=246 ( )
m=246г )
(
Mr(MgSO4*7H2O)=120 )
m=120г

()

78. Қалыпты жағдайда 182,5г хлорсутек 89,6л аммиакпен әрекеттескенде

түзілген қосылыстың массасы

А)250г В) 214г С) 251г Д) 212г Е) 249г

Берілгені: Шешуі:
m(HCl)=182,5г ()
v(NH3)=89,6л
т/к m(NH4Cl)-? 40

Mr(HCl)=36,5

m=36,5г () )
Mr(NH4Cl)=53,5
m=53,5г ()(
()
2 – әдіс:
()

79. Шығымы 65% болып, 33,15г пропилацетан түзілген болса, әрекеттесетін

қышқыл спирттің массалары

А)21г;23г В) 26г;27г С) 30г;30г Д) 23г; 23г Е) 24г;22г

Берілгені: Шешуі: ) )( )
η=65% )( )
m(C5H10O2)=33,15г ( )
т/к m(CH3COOH)-? (
( )
m(C3H7OH)-? (
(
Mr(C5H10O2)=102 (
m=102г )
Mr(CH3COOH)=60г (
m=60г (

Mr(C3H7OH)=60
m=60г

2 – әдіс:

)
)

()

()

80. Егер шығымы 75% болса, 1620г крахмалды гидролиздегенде түзілген

глюкозаның спирттік алуынан түзілетін этанол массасы

А)630г В) 690г С) 700г Д) 650г Е) 720г

Берілгені: Шешуі: ( )
η=75%
m((C6H10O5)n)=1620кг (( ) ) ( )
т/к m(C2H5OH)-?
(( ) )
Mr((C6H10O5)n)=162 10моль – х моль
m=162кг 1моль – 2 моль

()
41

2 – әдіс: ()

( )
()

81. Кӛлемі 112л (қ.ж.) кӛміртек (ІV) оксидін алуға қажетті ізбестастың массасы

А)300г В) 500г С) 1120г Д) 625г Е) 400г

Берілгені: Шешуі: () ( )
v(СO2)=112л 2 – әдіс:
()
т/к m(CaCO3)-? ()
Mr(CaCO3)=100
m=100г

()

82. 7,88кг барий карбонаты ыдырағанда бӛлінген кӛмірқышқыл газының (қ.ж.)

кӛлемі

А) 224л В) 560л С) 448л Д) 896л Е) 336л

Берілгені: Шешуі:

m(BaCO3)=7,88кг=7880г ()
т/к v(CO2)-?

Mr(BaCO3)=197 ( ) ()
m=197г ()

2 – әдіс:

()

83. Массасы 15г пропанол 9,2г натриймен әрекеттескенде түзілетін натрий

пропилатының массасы

А) 18,5г В) 12,4г С) 2,5г Д) 3,8г Е) 20,5г

Берілгені: Шешуі: ( ) )
m(С3H7OH)=15г 2 – әдіс:
m(Na)=9,2г () )(
т/к m(C3H7ONa)-? ( )
Mr(С3H7OH)=60 ( )
m=120г
(
Mr(C3H7ONa)=82
m=164г

42

84. 792г техникалық пиритті жаққан кезде 268,8л (қ.ж.) күкірттің (ІV) оксиді
түзілді. Пирит құрамындағы қоспаның массалық үлесі. Жауабы: 9,1%

Берілгені: Шешуі:
m(FeS2)=792г
v(SO2)=268,8л ()
т/к w(FeS2)-? х моль – 12 моль
4 моль – 8 моль
Mr(FeS2)=120
m=480г

()

85. Массасы 30г 3,2%-ті бром суы бар, кӛлемі 200мл (қ.ж) пропан мен
пропиленнің қоспасын түссіздендіреді. Қоспадағы пропиленнің кӛлемдік үлесі:
А) 77,2% В) 44,2% С) 57,2% Д) 32,2% Е) 67,2%

Берілгені: Шешуі:
30г 3,2% Br2
() ()
V(C3H8, ()
C3H6)=200мл=0,2л ()
т/к φ(C3H6)-?
()
Mr(Br2)=160 0,96г<160г
m=160г
()
2-әдіс: 166,6

()

86.618г натрий бромиді бар ерітіндіден 112л хлорды (қ.ж) ӛткізгенде түзілген

бромның массасы

А) 200г В) 480г С) 800г Д) 400г Е) 240г

Берілгені: Шешуі:
m(NaBr)=618г
V(Cl2)=112л ( )
т/к m(Br2)-?
()
Mr(NaBr)=103
m=206г ( ) ()
5 моль – x моль
Mr(Br2)=160 1 моль – 1 моль
m(Br2)=160г

43

()

87.61,25г KClO3 ыдыратқанда шығымы 65% болса, түзілген газдың (қ.ж) кӛлемі
А) 9,92л В) 10,92л С) 11,92л Д) 12,92л Е) 13,92л

Берілгені: Шешуі:
m(KClO3)=61,25г
η=65% ()
т/к V(O2)-?
5 моль – x моль
Mr(KClO3)=122,5 2 моль – 3 моль
m=245г

2-әдіс: ()
65% ( )

()
65% ( )

88. 320г мыс сульфатына натрий гидроксидінің жетерлік мӛлшерімен
әрекеттескенде түзілген мыс (ІІ) гидроксиді шығымы 80%
А)156,8г В) 136,8г С) 126,8г Д) 142,6г Е) 166,6г Ғ) 156,6г G)145,6г H) 128,8г

Берілгені: Шешуі: ()
m(CuSO4)=320г 2 – әдіс:
η=80% ()
т/к m(Сu(OH)2)-?
( ) ( ( ))
Mr(CuSO4)=160 (( )
m=160г
( ( ))
Mr(Cu(OH)2)=98
m=98г ()
(( )
))
((

89. Мүсәтір спиртін алу үшін 56мл аммиакты (қ.ж) 200г суда ерітеді. Алынған

ерітіндідегі аммоний гидроксидінің массалық үлесі:

А) 0,012% В) 0,031% С) 0,035% Д) 0,025% Е) 0,044%

Берілгені: Шешуі:

v(NH3)=56мл=0,056л ()
m(H2O)=200г ()
т/к w(NH4OH)-?

Mr(NH4OH)=35 ()

44

m=35г ( )
2-әдіс:
)
( )
( )
(

90.200г 16% - тік мыс сульфатының ерітіндісіне калий хлоридінің 200г 29,8%-
тік ерітіндісін қосып, түзілген ерітінді инертті электрондар кӛмегімен
электролизге ұшыратқан. Ерітіндідегі сульфат иондарының массасы 5,61%
болғанда электролизді тоқтатқан электродтарда бӛлінген ӛнімдердің
массаларын және ерітінді арқылы ӛткен электр тоғының мӛлшерін есептеңдер:

Берілгені: Шешуі: ( )
200г 16% CuSO4 ( )
200г 29,8%KCl ( )

w( )=5,61% ( )
т/к m(Сu)-?
( )
m(Сl2)-?
( )
Mr(CuSO4)=160
m=160г ∑

Mr( )=96
m=96г

Электролиз теңдеуі:

() () ()
()
2 – әдіс: ()
()

()

()

∑

()
45

()

91. 1т аммиак селитрасын алу үшін, әр жолы шығымы 60%, 70%, 80% болғанда

азот қыщқылымен әрекеттесетін аммиактың (қ.ж) кӛлемі.
А) 0,467м3 В) 0,400м3 С) 0,196м3 Д) 0,437м3 Е) 0,477м3 Ғ) 0,573м3 G) 0,224м3
H) 0,350м3

Берілгені: Шешуі:
m(NH4NO3)=1т
η=60% , η=70%, () )
η=80%
т/к V(NH3)-? ()(
()
Mr(NH4NO)=80
m=80т ()

()

2-әдіс: ()
()

()

()

()

92.Кӛлемі 40л пропан мен метан қоспасын жағу үшін 170л оттек қажет болған,
қоспаның құрамы
А) 10л;30л В) 5л; 35л С) 25л; 15л Д) 13л; 17л Е) 20л; 20л

Берілгені: Шешуі: ()
m(C3H8, CH4)=40л ()
v(O2)=170л
т/к v(C3H8)-?

V(CH4)-?

()
46

93. Мыс пен күмістің 3г құймасын концентрлі азот қышқылында еріткенде
7,34г нитраттар қоспасы түзілді. Металдардың құймадағы үлесі.
А) 63,7; 36,3 В) 64,3; 35,7 С) 62,7; 37,3 Д) 61,7; 38,3

Берілгені: Шешуі: ()
m(Cu, Ag)=3г
m(нитраттар)=7,34г () ()
т/к w(Cu)-?
()
w(Ag)-?
()
Mr(Cu)=64 ()

m=64

Mr(Cu(NO3)2)=188
m=188г

Mr(Ag)=108
m=108г

Mr(AgNO3)=170
m=170г

()

94. Сапасы жоғары бензиннің молекулалық формуласы С8Н18. Толық бакта
22,8кг бензин болады. Қозғалтқыштың ішкі жануында бензин ауадағы оттекпен
әрекеттеседі. Бір заправкадан екінші заправкаға жеткенше сіздің
автокӛлігіңіздің «жеп тауысатын» оттегісі
А) 160кг В) 350кг С) 6,4кг Д) 40кг Е) 80кг

Берілгені: Шешуі:
m(С8Н18)=22,8кг
( )
т/к m(O2)-?
Mr(С8Н18)=228 ()
m=228кг 2 – әдіс: 22,8кг <228кг
Mr(O2)=32
m=800г ()

10есе

95. 1т 90% тринитроцеллюлоза алу үшін қажетті азот қышқылы 98%

(ρ=1500кг/м3) ерітіндісінің кӛлемі

А)0,33м3 В)0,56м3 С)0,42м3 Д) 0,30м3 Е) 0,58м3 Ғ) 0,25м3 G) 0,39м3 Н) 0,22м3

Берілгені: Шешуі: ( ()

m(тринитроцел)=1т () ()

w=90%

47

w(HNO3)=98% ( ( ))
ρ=1500кг/м3 х моль – 3,03 моль
т/к V(HNO3)-? 3 моль – 1 моль
Mr(С6Н7O2(ONO2)3)=2
()
97
m=297кг

Mr(HNO3)=63

( )
3,03
2 – әдіс: 900кг ›297кг
()

()

96. 120мл этил спирті (ρ=0,8г/см3) түзілу үшін қажет этиленнің массасы
А) 29,5г В) 34,2г С) 45,3г Д) 58,7г Е) 65,8г

Берілгені: Шешуі:
V(С2Н5OH)=120мл
ρ=0,8г/см3 ( )

т/к m(С2Н4)-? ()
Mr(С2Н5ОН)=46
Mr(С2Н4)=28 ( )( )
m=28г ()
2 – әдіс: 96г>46г 2,08есе

()

97. Кӛлемі 6,72л (қ.ж) хлорды бӛлме температурасында 400мл 7,38% натрий
гидроксиді ерітіндісі (ρ=1,08г/мл) арқылы жібергенде, түзілген ас тұзының
мӛлшері
А) 0,7 В) 0,3 С) 0,5 Д) 0,4 Е) 0,6

Берілгені: Шешуі: )
V(Cl2)=6,72л (
V(NaOH)=400мл
()
w(NaOH)=7,38
ρ=1,08г/мл ()
т/к v(NaCl)-?
00,3моль<0,39моль
Mr(NaOH)=40 () ( )
m=80г ()

Mr(NaCl)=58,5

48

m=58,5г 2 – әдіс: 6,72л<22,4 л 3,33 есе
n( )

98. 7,5г глицин мен 8,9г аланин әрекеттескенде түзілген дипептидтің массасы
А) 14,6г В) 16,6г С) 12,2г Д) 14,2г Е) 15,6г

Берілгені: Шешуі:
m(глицин) =7,5г
m(аланин)=8,9г ()

т/к m(дипептид)-? ()
Mr(глицин)=75
m=75г ( )( )
Mr(аланин)=89
m=89г ()
Mr(дипептид) =146
m=146г 8,9г<89г 10есе

()

99. 45кг глюкоза сүт қышқылын түзе ашу кезінде 40кг сүт қышқылы түзілді.
Теориямен салыстырғанда реакция ӛнімінің шығымын есепте
А) 59% В) 74% С)69% Д) 42,6% Е) 88,9%

Берілгені: Шешуі:
m(C6H12O6) =45kг
m(C3H6O3)=40kг ()
т/к η(C3H6O3)-? 0,25 моль – х моль
1 моль – 2 моль
Mr(C6H12O6)=180
m=180г ()
()
Mr(C3H6O3)=90 45кг <180кг
m=180г ()

2-әдіс: 4есе

()

100. 11,2л пропенмен (қ.ж) әрекеттесетін 16% - тік бром суының массасы
А) 528г В)450г С) 500г Д) 480г Е) 352г

Берілгені: Шешуі:
v(C3H6) =11,2л
( )
w(Br2)=16%

49