САНДЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ТИІМДІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРМЕН ШЫҒАРУ ЖОЛДАРЫ - часть 1

т/к m(Br2)-? ( ) ()
Mr(Br2)=160 ()
m=160г
()

2-әдіс: 11,2л <22,4л 2есе
()

()

101. 61,5 г С Н3СОО Na 45 г NaOH әрекеттескенде түзілген метанды жағу
үшін қажет оттегінің кӛлемі (қ.ж)
А) 4,48л В) 22,4 л С) 33,6 л Д) 5,6 л Е) 1,12 л F) 2,24 л G) 3,36 л Н) 56 л

Берілгені Шешуі: СН3СООNa +NaOH = СН4 +Na2 СO3
n( СН3СООNa)=61,5:82 = 0,75моль
M (С Н3СОО n(NaOH) = 45:4 0= 1,125 моль
Na)=61,5 г

m(NaOH) =45 г n( СН3СООNa)>n(NaOH)

m/к V(О2)-? V (СН4 )= 22,4 х0,75 = 16,8 л
Mr( СН3СООNa)=82 СН4 + 2О2= СО2 + 2 Н2 О
m=82 г m( СН4 )= 16,8:22,4 = 0,75 моль

Mr(NaOH)=40 0,75 моль х моль

m=40 г 1 моль 2 моль

2-әдіс: V(О2)= 22,4х1,5 = 33,6 л
61,5 г < 82 г 1,33 есе

V ( СН4 )= 22,4 : 1,33= 16,8 л 1,33 есе
16,8 л < 22,4 л

V(О 2)= 44,8: 1,33= 33,6 л

102.1,84 г құмырсқа қышқылын бейтараптау үшін қажет 16 %-тік ас содасының

массасы

А) 56 г В)32 г С) 28 г Д) 76 г Е) 21 г

Берілгені Шешуі: НСООН+ NaHCO3 = НСООNa + СO2 + Н2O
m(НСООН)=1,84 г n (НСООН) = 1,84:46 = 0,04 моль

W= 16 % m(НСООН)= m( NaHCO3)
m/к m(NaHCO3) - ? m( NaHCO3) = 84*0,04 = 3,36 г
Мr(НСООН)=46 16 % m( NaHCO3)= 3,36 :0,16 = 21 г
m=46г 1,84 < 46 25 есе

Mr(NaHHCO3)=84 m(NaHCO3)= 84 : 25 = 3,36
m=84 г 16 % m( NaHCO3)= 3,36 :0,16 = 21 г

50

103. 250 г суда 50г Fe SO4* Н 2О кристалогидраты ерітілді. Ерітіндегі
кристалогидраттың сусыз темір (ІІ) сульфатының массалық үлесін есепте

Берілгені: m(ер-ді) = 250+50 = 300 г 5,56есе
m(Н 2 О) 250 г n= 50:278 = 0,179 моль
m(FeSO4 + Н2 О)= 50 г m(FeSO 4)= 152* 0,179 = 27,3 г
m/к W (FeSO 4 ) - ?
Mr(FeSO4 + Н2 О)= 278 ()
m= 278 г
2-әдіс: 50г < 2,78 г
Mr(FeSO 4)= 152 m ( FeSO 4 )= 152 :5,56 = 27,3 г
m= 152 г
()

104. Массасы 7,4 г пропион қышқылымен реакцияға толық жұмсалатын 60 %
(p=0,8 г/см 3) метанолдың кӛлемі

Берілгені: СН 3- СН2 –СООН + СН3 ОН
m(СН3-СН2 -СООН)=7, 4г О

W= 60 % СН3 – СН 2 - С + Н 2О 10 есе
p= 0,8 г/см3 7,4 г < 74 г ОСН3
m/к V(СН 3ОН) - ?
Mr(СН3 -СН2 -СООН)=74 m(СН 3 ОН)= 32: 10 = 3,2 г
m= 74 г V= 3,2 : 0,8 = 4 см3
Mr(СН3ОН)= 32
m= 32 г 60 % V(СН3 ОН)= 4: 0,6=6,66 см3= 0,0066 л
n (С 3Н 7O 2 )= 7,4:74 = 0,1 моль
n (СН 3- СН2 –СООН ) = n (СН3 ОН)
m (СН3 ОН)= 32*0,1 =3,2 г
V= 3,2 : 0,8 = 4 см3

60 % V (СН3 ОН)= 4: 0,6=6,66 см3=0,0066 л

105. 8 г темір мен мыс қоспасын концентрлі азот қышқылымен ӛңдегенде 3,6 л
газ бӛлінетін болса, қоспадағы темірдің массасы
А) 3,4 г В)4,2 г С) 1,5 г Д) 2,9 г Е) 5,1 г

Берілгені Шешуі: Fe+ НNO3 конц
m(Fe , Cu)=8 г Сu +4 НNO3 конц = Cu (NO 3)2 + 2 NO2 + Н 2
V(газ)= 3,6 л О
m/к m(Fe) - ?
Мr(Fe)=56 n (газ) = 3,6:22,4= 0,161 моль
m=56г
х моль 0,161 моль
Mr(Cu)=64
m=64 г 1 моль 2 моль

m(Cu)= 64*0,08= 5,14 г

51

2-әдіс: m(Fe)= 8-5,14 = 2,9 г
3,6 л <44.8л 12,4есе
m(Cu)= 64;12,4 = 5,14 г
m(Fe)= 8-5,14 = 2,9 г

106. NO және NO2 қоспасының массасы 166 г кӛлемі 112 л болса, газдардың
мольдік қатынастары
А) 4:1 В)3:2 С) 2:3 Д) 1:4 Е) 4:1

Берілгені Шешуі: NO+NO 2=166 г
m(NО; NO 2)=166 г 2-әдіс NО + NO 2= 112 л
V(NО; NO 2)=112 л
m/к m(NO): m(NO 2)- 30 m1 + 46 m2 =166

22,4 m1 + 22,4 m2 =112(: 22,4) m2= 5-m1

30 m1 + 46(5- m1) =166

30 m1 + 230 - 46 m1 =166 -16 m1= - 64
m1= 4 моль NO
m2=5 - m1 m2= 5- 4 = 1 моль (NO2)
х+у = 112: 22,4 = 5 у= 5-х
30 х+ 46 у = 166 л
30 х + 46 (5-х) = 166
30х + 20- 4х = 166
30х+230-46 х =166
16х =64
х=4 у= 5-4 =1

107. Н2 О және Д2 О қоспасының массасы 172 г, моль саны 9 болса, заттардың
мольдік қатынастары
А) 2:3 В) 4:5 С) 4:2 Д) 4:1 Е) 4:3

Берілгені Шешуі (Н2 О; Д 2 О)= 172 г
m (Н2 О; Д2 О)= 172 г 2-әдіс: (Н2 О; Д 2 О)= 9
m (Н2 О; Д2 О)=9 моль
m/к m (Н2 О): m(Д2 О)-? 18 n1 + 20 n 2 = 172
Mr (Н 2 О )= 18
Mr (Д 2 О) = 20 n1 + n 2 = 9 n2 =9 -n1

18 n1 + 20 ( 9- n 1) = 172

18 n1 + 180- 20 n = 172

- 2 n1 = - 8

n1 = 4

n2 = 9 - 4 = 5
х+ у = 9

18 х + 20 у =172

18 х+ 20 (9- х) = 172

18 х+ 180 - 20 х= 172

- 2х=-8

х=4

у=9–4=5

52

108.Массасы 2,1 магний мен алюминийден тұратын қоспа тұз қышқылымен
әрекеттескенде 2,24 л (қ.ж) сутек бӛлінген. Бастапқы қоспаның құрамы қандай?
А) 1,23:0,79 В) 1,24:0,80 С) 1,25:0,81 Д) 1,26:0,82 Е) 1,27:0,83

Берілгені Шешуі
m (Mg; Al)= 2,1 г
V(Н2)= 2,24 л xa
m/к m (Mg ) - ?
Mg+2НСl=MgCl2+Н2
m (Al)- ? 24 г 22,4

Mr (Mg)= 24 2,1–х b
m= 24 г
2Al+6 НСl=2AlCl3+3 Н2
Mr (Al) = 27 54 г 67,2
m= 54 г
a

() ( )

a+b = 2,24 л
0,93+2,61 – 1, 24 х = 2,24 л
- 1,68 х = - 0,37
х= 1,27 г
m(Al) = 2,1- 1,27 = 0,83 г

109. 11,2 (қ.ж) күкірт триоксидімен әрекеттескенде түзілген ерітіндіге 0,5
моль барий гидроксидін қосқанда түсетін тұнбаның массасы.
А)114,60 л В)113,75 л С)117,55 л Д)116,5 л Е)115,68 л

Берілгені: Шешуі:
V (SO3)=11,2 л
V(Ba(OH)2)= 0,5 моль 1-әдіс SO3 + Ba(OH)2 = BaSO4 + H2O
m/к m (BaSO4)-?
V (SO3) = = 0,5моль
Mr (BaSO4)=233
m = 233 г 2- әдіс V(Ba(OH)2) = 0,5моль
m(BaSO4)= 233 x 0,5= 116,5 г
11,2 < 22,4 л 2 есе

m(BaSO4)= 233 :2 = 116,5 г

110. Егер құрамында 10 % қоспа болса, 10 г сахарды ӛңдеуге жұмасалатын
массалық үлесі 30 % болатын тұз қышқылының
(p = 1,150 г/мл ) кӛлемі.
А)14,59 мл В)11,19 мл С) 13,79 мл Д)12,29 мл Е)10,49 мл F) 15,55 мл

Берілгені: Шешуі: 1-әдіс

W = 10% K2CO3 + 2HCI = 2 KCI + CO2 + H2O
m (K2CO3) = 10 г 100 – 10 = 90%

p (HCI) = 1,150 г/моль m(K2CO3) = 10 x 0,90 = 9 г

W(HCI) =30% V(K2CO3) = = 0,065 моль
0,065 моль ..... х моль
m/k V (HCI) - ?
Mr (K2CO3) = 138 г

53

m = 138 г 1 моль ..... 2 моль

х = = 0,13 моль

m (HСI) = 36,5 x 0,13 = 4,76 г
30% m (HCI) = 4,76: 0,30 = 15,86 г

V (HCI)= = 13,79 мл

2-әдіс 9 г< 138 г 15,33
m (HCI) = 73 : 15,33 = 4,76 г
30% m (HCI) = 4,76: 0,30 = 15,86 г

V (HCI) = = 13,79 мл

111. Термохимиялық теңдеуі мынандай С+О2 = СО2+ 402 кДж реакция
нәтижесінде 2412 кДж жылу бӛлінсе, жанған кӛміртегінің массасы?
А) 52,5 г В) 62,00 г С) 92,55 г Д) 82,28 г Е) 72,00 г

Берілгені: Шешуі: 1-әдіс

Q = 2412 кДж С + О2 = СО2 + 402 кДж
2412 кДж> 402кДж 6 есе
m/k m (C) - ?

m (C) = 12 x 6 = 72 г

112. Массасы 10 г мыс пен алюминий қоспасын тұз қышқылымен әрекеттестір-

генде 6,72, л сутек (қ.ж) бӛлінген. Қоспадағы металдардың массалық үлестері?

А) 46 % Cu, 54 % Al В) 45 % Cu, 55 % Al С) 25 % Cu, 75% Al

Д) 30 % Cu, 70 % Al Е) 42 % Cu, 58 % Al

Берілгені: Шешуі:
m (Cu,Al) = 10 г 1-әдіс 2 Al + 6 HCL = 2 AlCl3 + 3 H2
V (H2) = 6,72 л
m/k W (Al) - ? V(H2) = = 0,3 моль

W (Cu) - ? x моль ..... 0,3 моль
2 моль ..... 3 моль
Mr(Al)=27х= =0,3моль

m=54 гm(Al)=27x 0,3=5,4г
m (Cu) = 10 – 5,4 = 4,6 г

W (Al) = = 54 %

W (Cu) = = 46 %

m (Cu) = 10 – 5,4 = 4,6 г 2-әдіс 6,72< 67,2 10 есе

m (Al) = 54 : 10 = 5,4

W (Al) = = 54 %

W (Cu) = = 46 %

113. Темірдің массалық үлесі 95% массасы 7,08 г құйма құрамындағы темірді
еріту үшін қажет тұз қышқылының массасы?

54

А) 9,01 г В) 9,03 г С) 8,77 г Д) 8,70 г Е) 8,79 г

Берілгені: Шешуі:
W = 95 % 1-әдіс Fe + 2 HCl = FeCl 2 + H2
m (құйма) = 7,08 г
m (Fe) = 0,95 x 7,08 = 6,726 г
m/k m (HCl) - ?
V (Fe) = = 0,120 моль
Mr (HCl) = 36,5
m= 73 г 0,120 моль ..... xмоль

х = = 0,24 моль 1 моль ..... 2 моль

m(HCl)=36,5x0,24=8,77 г 2-әдіс: 6,726 г < 56 г 8,325 есе

m (HCl) = 73 : 8,325 = 8,77 г

114. 1,84 г құмырсқа қышқылын бейтарап үшін қажет 16 %-тік ас содасының
массасы.
А) 56,00 г В) 28,28 г С) 76,55 г Д) 21,00 г Е) 32,45 г

Берілгені: Шешуі: HCOOH+NaHCO3 =HCOONa+CO2+H2O
m(HCOOH)= 1,84 г V (HCOOH) = = 0,04 моль

W = 16 % V (HCOOH) = V (NaHCO3)
m (NaHCO3) = 84 x 0,04 = 3,36 г
m/k m (NaHCO3)-? 16 % m (NaHCO3) = 3,36 : 0,16 = 21г
Mr (HCOOH)= 46 2 – әдіс:

m = 46 ()
()

115. Кӛлемі 33,6 л (қ.ж) этиннен тығыздығы 0,879 г/ мл бензол алынды,
бензолдың кӛлемі?
А) 46,5 мл В) 34,6 мл С) 44,4 мл Д) 11,2 мл Е) 56,8 мл F) 22,4 мл

Берілгені: Шешуі: 3 C2H2  C6H6
V (C2H2) = 33,6 л V (C2H2) = = 1,5 моль
p (C6H6) = 0,879 г/мл
1,5 моль ..... xг
m/k V (C6H6) -? 3 моль ..... 1 моль

Mr (C6H6) = 78 m = 78 г х = = 0,5 моль

m(C6H6) = 78 x 0,5 = 39 г
V(C6H6) = = 44,4 мл

33,6 л > 67,2 л 2 есе
m(C6H6) = 78 : 2 = 39 г

V(C6H6) = = 44,4 мл

116. Массасы 336 г ас содасын қыздырғанда түзілген кӛмірқышқыл газының
(қ.ж) кӛлемі?
А) 67,2 л В) 89,6 л С) 33,6 л Д) 56,0 л Е) 44,8 л

55

Берілгені: Шешуі: 2 NaHCO3Na2 CO3+ CO2 +H2O
m (NaHCO3) = 336г
V(NaHCO3) = = 4 моль
m/k V (CO2)-?
Mr(NaHCO3) =84 г 4 моль ..... x моль
m = 168 г 2 моль ..... 1 моль

х = = 2 моль 336г> 168 г 2 есе
V(CO2) =22,4 x 2=44,8 л V(CO2) = 22,4 x 2 = 44,8 л

117. Массасы 7,4 г пропион қышқылымен реакцияға толық жұмсалатын 60 %

(p=0,8 г/см3) метанолдың кӛлемі?

А) 3,36 см3 В) 13,22 см3 С) 0,0033 л Д) 0,0332 л Е) 0,0066л

F)0,0036 л G) 6,66 см3H) 3,331 см3

Берілгені: Шешуі:
m(CH3-CH2-COOH)=7,4г 1-әдіс: CH3-CH2-CООН+HO–CH3=CH3-CH2-
p = 0,8 г/см3
-COOCH3+ H2O
m/k V (CH3OH) - ?
Mr(CH3-CH2-COOH)=74г V(C3H6O2) = = 0,1 моль

2-әдіс: V(C3H6O2) = V (CH3OH)
V (CH3OH) = 22,4 x 0,1 = 2,24 л
7,4 г < 74 г 10 есе
V (CH3OH) = 22,4 : 10 = 2,24 л

118. Құрамында 2 % кремнийі бар 700 г шойын қорытылғанда домна пешіндегі
тотықсызданатын кремнийдің массасы?
А) 180 т В) 60 т С) 120 т Д) 90 т Е) 30 т

Берілгені: Шешуі: SiO2  Si
1-әдіс: m (Si) = 700 x 0,02 = 14 т
W(Si)= 2 % n(Si) = = 0,5моль
m (шойын) = 700 г 2-әдіс:
n(SiO2) = n (Si)
mk m (Si)-? m (SiO2) = 60 x 0,5 = 30 т
14 т< 28 т 2 есе
Mr (Si)= 28
m = 28 т

Mr (SiO2)= 60
m = 60 т
m (SiO2) = 60 : 2 = 30 т

119. 25 г алюминий мен массасы 243 г 30%–тік тұз қышқылы ерітіндісімен
әрекеттескенде түзілетін сутектің кӛлемін есептеңіз.

Берілгені: Шешуі: 2Al + 6HCl = 2AlCl3+3H2
m (Al) = 25 г 1-әдіс: HClm (HCl) = 243 x 0,30 = 72,9 г
243 г 30% V (HCl) = = 0,332 моль

m/kV (H2)-?

56

Mr (Al) = 27 V (Al) = = 0,925 моль
m = 27 г
0,332 моль ..... x моль
Mr (HCl) = 36,5 6 моль ..... 3 моль
m = 73 г
x = = 0,166 моль
2-әдіс:
V (H2) = 22,4 x 0,166 = 3,7184л
m(HCI)=243*0.30=72,9г
72,9 г < 219 г 3,004 есе
V (H2) = 67,2 : 3 = 3,7184л

120. 245 г концентрленген күкірт қышқылы мырышпен реакцияға түскенде
түзілген күкірт диоксидінің массасы?
А) 60г В) 80г С) 70г Д) 75 г Е) 65г

Берілгені: Шешуі: 2 H2SО4 + Zn = ZnSО4 + SО2 + H2О
m (H2SО4)=245 г 1-әдіс:
m/к m (SО2)-? n (H2SО4) = 2,5 моль
Mr (H2SО4)=98 2-әдіс:
m = 196 г 2,5 моль ─ х моль

Mr (SО2)=64 2 моль ─ 1 моль
m = 64 г
= 1,25 моль

m (SО2)= 64 х 1,25 = 80 г
245 г › 196 г 1,25 есе
m (SО2)= 64х 1,25 = 80 г

121. Иод толығымен тотығу үшін 322 калий йодидімен әрекеттесетін
хлордың (қ. ж) кӛлемі?

А) 22,4 л В) 3,4 л С) 0,95 л Д) 10 л Е) 6,8л

Берілгені: Шешуі: 2 КJ + Cl2 = 2 KCL +J2
m (KJ)=322 г 1-әдіс: n (КJ) = 2 моль
Vm= 22,4 л/моль
m/к V(CL2)-? 2-әдіс: 2 моль ─ х моль
2 моль ─ 1 моль
Mr (KJ)=161
m = 322 г = 1 моль

V (Н 2) = 22,4 л/ моль х 1 моль =22,4 л
322= 322
V (Н 2) = 22,4 л

122. 3 моль литий азотпен әрекеттескенде түзілетін литий нитридінің зат

мӛлшері?

А) 1 В) 2 С)3 Д) 4 Е) 5

57

Берілгені: Шешуі: n (Li) = n (LiN) = 3моль
n (Li)= 3 моль 1-әдіс: 3 моль› 2 моль 1,5 есе
m/к n (Li3N) - ? 2-әдіс: n (LiN) = 2 х 1,5 = 3моль

2 Li + N2 = 2 LiN

123. 96 г күйені жаққанда түзілген кӛміртек (ІV) оксидінің (қ.ж) кӛлемі.

А)177,2 В)178,2 С) 176,2 Д) 175,2 Е) 179,2

Берілгені: Шешуі: C + O2 = CO2
m (С) = 96 г 1-әдіс:
m/kV (СO2) - ? n(C) = 8 моль
Mr (С)= 12 2-әдіс:
n (С) = V(СO2)
M= 12 г V(СO2) =22,4 х 8 =179,2 л

96 г › 12г 8 есе

V (СO2)= 22,4 х 8 = 179,2

124. Бензолдың шығымы 40% болса, 22,4 л ацетиленнен түзілетін бензолдың
массасы.
А) 8,4 В) 9,4 С) 12,4 Д)10,4 Е)11,4

Берілгені: Шешуі:
1-әдіс:
η = 40% 3 C2H2 C6H6

V (C2H2) 4л n (C2H2)= = 1 моль

m/km (C6H6)- ? 1 моль ---- х моль
3 моль---- 1 моль
Mr (C6H6)=78
m=78 г х = = 0, 33 моль

m (C6H6)= 78 x 0,33= 40 % m (C6H6)= 26 x 0,4= 10,4г
26г 22,4 л < 67,2 л 3 есе

2-әдіс:

m (C6H6)= 78: 3= 26г
40 % m (C6H6)= 26 x 0,4= 10,4г

125. Ӛндірістік шығынды ескермей 1000 т анилин алу үшін қажет бензолдың
массасы?
А) 900 т В) 830 т С) 870 т Д)850,7 т Е) 838,7 т

Берілгені: Шешуі: C6H6+ HNO3= C6H5NO2 + H2O
m (C6H5NH2)= 1000 т 1-әдіс: C6H5NO2 + 3 H2= C6H5NH2+ 2 H2O
m/k m (C6H6)- ? n (C6H5NH2)= = 10, 75 моль
Mr (C6H5NH2)= 93 2-әдіс:
m=93 т n (C6H5NH2)=n (C6H5NH2)=n (C6H6)
m (C6H6) = 78 x 10,75 = 838, 7 т
Mr (C6H6)= 78 1000 т> 93 т 10,75 есе
m=78 т m (C6H6) = 78 x 10,75 = 838, 7 т

58

126. 35 г 90% фенол ерітіндісі мен 85г 1% бром суын араластырғанда түзілген
ӛнімнің массасы?
А) 0,47 В) 0,63 С)0,59 Д)0,35 Е) 0,52

Берілгені: Шешуі: 1% Br2С6Н5ОН + 3 Br2C6H3Br3+3HBr
35 г 90%C6H5OH 1-әдіс:
85 г n (С6Н5ОН)= = 0, 335 моль
2-әдіс:
m/k m(C6H3 Br3) -? (Br2) = = 0,001 моль
Mr (С6Н5ОН) = 94n
m=94 г n (Br2) = = 0,0053 моль

Mr(Br2) = 160 0, 0053 моль ---- х моль
m=480 г 3 моль ---- 1 моль
Mr (С6Н3 Br3) = 315
m=315 г х = = 0, 0017 моль

m (С6Н3 Br3) = 315 x 0,0017= 0,56 г
0, 85 < 480 564, 7 есе
m (С6Н3 Br3) = 315 : 564,7 = 0,56 г

127. 34,2 г сахароза гидролизденгенде алынған глюкоза спирттік ашығанда
түзілген этанолдың массасы?
А) 5,2 г В) 6,2 г С) 7,2 г Д) 8,2 г Е) 9,2 г

Берілгені: Шешуі: C12H22O11 + H2O = C6H12O6+C6H12O6
m (C12H22O11)= 34,2 г 1-әдіс: C6H12O62C2H5OH +2CO2

m/k m (C2H5OH)-? 2-әдіс: m=342гn (C12H22O11) = = 0,1 моль
Mr (C12H22O11)= 342 г
0,1 моль ---- xмоль
(C2H5OH)= 46 1 моль ---- 2 моль
m=92 г
х = = 0, 2 моль

m (C2H5OH) = 46 x 0,2 = 9,2 г
34,2г < 342 г 10 есе
m (C2H5OH) = 92 : 10 = 9,2 г

128. 618 г натрий бромиді бар ерітіндіден 112 л хлорды (қ.ж) ӛткізгенде
түзілген бромның массасы?
А) 200 г В) 480 г С) 800 г Д) 400 г Е) 240 г

Берілгені: Шешуі: 2 NaBr + Cl2 = 2 NaCl + Br 2
m (NaBr) = 618 г 1-әдіс: n (NaBr) = = 3 моль
V (Cl2) = 112 л n (Cl2) = = 5 моль
m/k m (Br2) – ? n (NaBr) = n (Br2)
m (NaBr) = 206m (Br2)= 160 x 3 = 480 г
Mr (NaBr) = 103
59

2-әдіс: 618 г <206 г 3 есе
m (Br2)= 160 x 3 = 480 г

129. 120 г гександы дегидрлегенде түзілген сутектің (қ.ж) кӛлемі.
А) 16,98 л В)18,68 л С)19,38 л Д)26,88 л Е) 22,48 л

Берілгені: Шешуі: C6Н14C6Н12+ Н2
m(C6H14) = 120 г 1-әдіс:
Vm = 22,4 л/моль n (C6Н14) = = 1,2 моль
2-әдіс:
m/kV (H2)-? n(C6Н14) = n(Н2)
Mr (C6H14) = 100 г V (Н2) = 22,4 x 1,2 = 26,88 л
m = 100 г 120г > 100 г 1,2 есе
V (Н2) = 22,4 x 1,2 = 26,88 л

130. 21 г кальций гидридінен алынатын сутектің мӛлшеріндей сутекті алуға
болатын судың массасы.
А) 28 г В) 18 г С) 17 г Д) 16 г Е) 15 г

Берілгені: Шешуі: CaH2 H2
m (CaH2) = 21 г 1-әдіс: 2 Н2 + О2 = 2 H2O
m/k m (H2O) - ? n (CaH2) = = 0,5 моль
Mr (CaH2) = 42г 2-әдіс:
m= 42 г n (CaH2) = n (H2)
m (H2) = 0,5 x 2 = 1 г
Mr(H2) = 2 n(H2) = = 0,5 моль
m= 2 г 0,5 моль---- x моль
1 моль---- 2 моль
Mr(H2O) = 18
m= 36 г х = = 1 моль

m (H2O) = 18 x 1 = 18 г
21 г < 42 г 2 есе
m (H2O) = 36: 2 = 18 г

131. Егер дегидрлегенде 56 л сутек бӛлінген болса, жұмсалған циклогексанның

түзілген бензолдың массалары?

А)70г; 65г В) 60г; 55г С)50 г; 45г Д)40 г; 35г Е) 30г;25 г

Берілгені: Шешуі: C6H12 C6H6 + 3 H2
V (H2) = 56 л 1-әдіс:
m/k m (C6H12) - ?
m (C6H6) - ? n(H2) = = 2,5 моль
Mr (C6H12) = 84
m= 84 г х моль---- 2,5 моль
1 моль---- 3 моль
Mr (C6H6) = 78
х = = 0,83моль

60

m= 78 г n(C6H12) = n(C6H6)
m (C6H12) = 84 x 0,83 = 69,72 = 70 г
2-әдіс: m (C6H6) = 78x 0,83 = 64,7 = 65 г
56 л < 67,2 л 1,2 есе
m (C6H12) = 84 : 1,2 = 70 г
m (C6H6) = 78 :1,2 = 65 г

132. Массасы 45 г глюкозаны тотықтыруға (оттегінің кӛлемдік үлесі 21%)
қажет ауаның (қ.ж) кӛлемі?
А) 120 л В)130 л С) 150 л Д) 160 л Е) 140 л

Берілгені: Шешуі: V (ауа)= ( )
m (C6H12O6) = 45 г 1-әдіс:
φ = 21 % C6H12O6 + 6O2 = 6CO2+6H2O
m/k V (ауа) - ? 2-әдіс:
n (C6H12O6) = = 0,25 моль
Mr (C6H12O6) = 180 0,25 моль ---- x моль
m= 180 г 1 моль ---- 6 моль
х = = 1,5 моль
V (O2) = 22,4 x 1,5 = 33,6 л
V (ауа)=

45 г < 180 г 4 есе
V (O2) = 134,4 : 4 = 33,6 л
V (ауа)=

133. Құрамында 5% қоспасы бар 64,2 г натрий карбонатына құмды қосып

балқытқанда түзілетін натрий силикатының массасы?

А) 74 г В) 70,22 г С) 73,5 г Д) 71 г Е) 72 г

Берілгені: Шешуі: Na2CO3+ SiO2 = Na2SiO3 + CO2
W= 5 % 1-әдіс: m (Na2CO3)= 64,2 x 0, 95 = 60,99г
m (Na2CO3)= 64,2 г
w= 100 – 5 = 95% 2-әдіс: n ( Na2CO3) =

m/k m (Na2SiO3) - ? n ( Na2CO3) = n (Na2SiO3)
Mr (Na2CO3) = 106 г m (Na2SiO3) = 122 x 0,58 = 70, 2 г
m= 106 г w=100-5=95%
m=64,2*0,95=60,99г
Mr (Na2SiO3) = 122 60,99 г < 106 г 1,74 есе
m = 122 г m (Na2SiO3) = 122 : 1,74 = 70,2 г

134. 5,2 г бензол броммен әрекеттескенде 9,7 г бромбензол алынды. Ӛнімнің
шығымы?

61

А) 52,6 % В) 62,6 % С) 92,6 % Д) 82,6 % Е) 72,6 %

Берілгені: Шешуі: C6H6 + Br2 = C6H5Br +HBr
m(C6H6)= 5,2 г 1-әдіс:
m (C6H5Br) = 9,7 г n (C6H6)=
η-? 2-әдіс:
n (C6H6) = n (C6H5Br)
Mr(C6H6)=78 m (C6H5Br) = 157 x 0,066 = 10,46 г
m= 78 гη = = 92,6 %
5,2 г < 78 г 15 есе
Mr (C6H5Br) = 157 m (C6H5Br) = 157 : 15 = 10,46 г
m= 157 г
= = 92,6 %

135. Құрамында 58% кальций фосфаты бар 50 кг сүйектегі фосфордың

массасы?

А) 4,5 кг В) 8,5 кг С) 6,4 кг Д) 7,3 кг Е) 5,8 кг

Берілгені: Шешуі: m (Ca3(PO4)2) = 50 x 0,58 = 29 кг
W=58%(Ca3(PO4)2)...2P 1-әдіс:
m (Ca3(PO4)2) = 50 кг n (Ca3(PO4)2) =
m/k m (P) - ? 0,093 моль---- x моль
Mr (Ca3(PO4)2) = 310 1 моль---- 2 моль
M =310 кг
x= = 0,187 моль
2-әдіс:
m (P) = 31 x 0,187 = 5,8 кг
29 кг < 310 кг 10,68 есе
m (P) = 62 : 10,68 = 5,8 кг

136. 200 г фенолдың бензолдағы ерітіндісіне бром суымен әсер еткенде 66,2 г

трибромфенол түзілді, фенолдың бастапқы ерітіндідегі массалық үлесі?

А) 8,4 г В) 9,4 г С) 9,5 г Д) 8,8 г Е) 7,4 г

Берілгені: Шешуі: C6H5OH + 3 Br2 C6H3OBr3 + 3HBr
m (C6H5OH) =200 г 1-әдіс: n (C6H3OBr3) = = 0,2 моль
m (C6H3OBr3) =66,2 г
m/k W -? 2-әдіс: n (C6H5OH) = n (C6H3OBr3)
m (C6H5OH) = 94 x 0,2 = 18,8 г
Mr (C6H5OH) = 94
m = 94 г W = = 0,094 = 9,4 %
66,2 г < 331 г 5 есе
Mr (C6H3OBr3) =331 m (C6H5OH) = 94: 5 = 18,8 г
m =331 г
W = = 0,094 = 9,4 %

62

137. Массасы 8,5 құмырсқа мен сірке қышқылының қоспасын күміс оксидімен

әрекеттескенде 10,8 г күміс түзілсе, қоспадағы құмырсқа қышқылының

массасы?

А) 27,1 г В) 28,2 г С) 27,7 г Д) 29,2 г Е) 39,1 г

Берілгені: Шешуі: n (Ag) = = 0,1 моль
m (қоспа) = 8,5г 1-әдіс: x моль---- 0,1 моль
1 моль---- 2 моль
m (Ag) = 10,8 г 2-әдіс: x= = 0,05 моль
m(HCOOH) = 46 x 0,05 = 2,3 г

W (HCOOH) = = 0,2705 = 27,1 %

10,8 г < 216 г 20 есе
m(HCOOH) = 46:20 = 2,3 г

W (HCOOH) = = 0,2705 = 27,1 %

138. Сахарозаның 0,25 моль мӛлшері тотыққанда түзілген кӛміртек диоксидін

әкті су арқылы ӛткізгенде тұнба түсті. Түскен тұнбаның массасы.

А) 300 г В) 297 г С) 298 г Д) 295 г Е) 296 г

Берілгені: Шешуі: C12H22O11 + 12O2 = 12CO2+ 11H2O
n(C12H22O11)=0,25 моль 1-әдіс: CO2 + Ca(OH) 2= CaCO3 + H2O
m/k m (CaCO3)-? 0,25 моль---- x моль
Mr (CaCO3) = 100 1 моль----12 моль
m= 100 г
x= = 3 моль
Mr (CO2) = 44
m (CO2) = 528 г 3 моль----x моль
x = 3 моль 1 моль----1 моль
m (CaCO3) = 100 x 3 = 300 г

2 – әдіс:

() )
() (
()

139. Ізбес тасынан массасы 84 ке CaO алу үшін қажетті жылуды қанша кӛміртек
жағу арқылы алуға болады? Кӛмірдің жану жылуы 393,6 кдж, ал CaCO 3 айыру
үшін 141,9 кдж жылу қажет?
А) 6,489 кг В) 6,948 кг С) 6,849 кг Д) 6,498кг Е) 6,984 кг F) 6,894кг

Берілгені Шешуі: СаCO3 СaО + СО2 - 141,9 кдж
m(CaO) = 84кг
n (СаO)=89:56= 1,5 моль
Q= 393,6кдж
Q= 141,9*1,5 = 212,85 кдж

63

Q=141,9 кдж С+О2= СО2 +393,6 кдж
m/к m (С) -? 393,6 кдж :212,85 = 1,849
Мr ( СaO)=56
m=56 кг m (С) = 12: 1,849 = 6,489 кг
Мr ( С)=12
m=12 кг 2-әдіс: 84 кг > 56 кг 1,5 есе

Q= 141,9*1,5 = 212,85 кдж

С+О2= СО2 +393,6 кдж
393,6 кдж :212,85 = 1,849

m (С) = 12: 1,849 = 6,489 кг

140.Ӛсімдік зиянкестерімен күресуде CuSO4 5 H 2 O ерітіндісімен ӛңдейді.
Мыс(ІІ) сульфатының 40 % 10 кг ерітіндісін дайындауға қажет CuSO4 5 H 2 O
массасы?

Берілгені: Шешуі:

w( CuSO4)= 40 % 1-әдіс: m(CuSО4)= 10 * 0,4 = 4кг
m( ер-ді) =10 кг n(CuSО4)=4:160=0,025 моль

m/к m (CuSO4*5H2 O)-? n(CuSО4)= n(CuSО4*5 H 2 O)
m(CuSО4*5 H 2 O)=250*0,025 =6,25 кг
Mr(CuSO4*5H2O)=160+90=250 2-әдіс: m(CuSО4)= 10 * 0,4 = 4кг
m( CuSO4* 5 H 2 O)=250 кг
Mr( Сu SO4) =160 4 кг < 160кг 40 есе

m=160кг m(CuSО4 *5 H 2 O)=250 : 40 =6,25 кг

141. 61,25 г калий хлоратын ыдыратқанда шығымы 65 % болса, түзілетін
газдың (қ.ж) кӛлемі?

Берілгені Шешуі: 2 KClO3 2 КCl + 3О2
m(KClO3)=61,25 г 2-әдіс: n (KClO3) = 61,25:122,5= 0,5 моль
η=65 % 0,5 моль х моль
m/к V (O2)-?
2 моль 3 моль
Mr( KClO3) =122,5
m( KClO3) = 245 г x= = 0,75 моль

V( О2) = 22,4 *0,75 = 16,8 л
65% V(O2) = 16,8*0,65 =10,92 л
61,25 г < 245 г 4 есе
V(O2) = 67,2 : 4 =16,8 л
65% V(O2) = 16,8*0,65 =10,92 л

142. Ca(HCO3)2 -ның 81 г 5 %-дық ерітіндісінен орта тұз алу үшін қосылатын
Ca(ОН )2 массасы?

64

Берілгені Шешуі: Ca(HCO3)2+Ca(OН)2)=2СаСО3+2H2О
m(ер-ді)= 81 г m(Ca(HCO3)2) =81*0,05 = 4,05 г
n (Ca(HCO3)2)=4,05:162 = 0,025 моль
w= 5% n (Ca(HCO3)2 ) = n ( CаOН)2 )
m/к m ( Ca(ОН )2)- ? m(Ca(OН)2) = 74*0,025 = 1,85 г
2- әдіс: m(Ca(HCO3)2) =81*0,05 = 4,05 г
Mr(Ca(HCO3)2 ) =162 40 есе
m=162 г 4,05 < 162
Mr(Ca(OН)2 ) =74
m= 74 г m(Ca(OН)

2) = 74:40=1,85 г

143. Құрамында 48 % мырышы бар 3 г мырыш пен мыс құймасын тұз
қышқылымен әрекеттескенде қанша кӛлем сутегі түзіледі?

Берілгені Шешуі: Zn + 2 HCL = ZnCL2 + H2
m (құйма) =3г 1- әдіс m (Zn) = 3 x 0,48 = 1,44 г

W (Zn)= 48 % n(Zn) = = 0,022 моль
Т/к V(H2) - ?
n(Zn) = n (H2) = 0,022 моль
Mr (Zn) =65 2- әдіс: 1,44 г < 65 г45,13
m=65 г
V(H2)=22,4x0,022=0,496л V (H2) = 22,4 : 45,13 = 0,496 л

144. Құрамында 8 % қоспасы бар 15 г мәрмәр 10 %-дық (p=1,047 г/мл) тұз
қышқылының қандай кӛлемімен әрекеттеседі?

Берілгені Шешуі:
W(қоспа) = 8%
m(мәрмәр) = 15 г 1- әдіс CaCO3+2 HCi = CaCl2+CO2 +H2O
p= 1,047 г/мл W (CaCO3) = 100 – 8 = 92 %
m(CaCO3) = 15 x 0,92 = 13,8 г
V(HCI)-?
V(CaCO3)= = 0,138 моль
Mr(HCL)= 36,5
m=73 г 0,138 моль ------ x моль
1 моль ------ 2 моль

x = = 0,276 моль

m (HCI) = 36,5 x 0,276 = 10,074 г

m (HCI) = = 100,74

2-әдіс: V (HCI) = = 96,22 мл

W (CaCO3) = 100 – 8 = 92 %
m(CaCO3)= 15 x 0,92 = 13,8 г
13,8 г< 100 г 7,25 есе
n(HCI) = 73 : 7, 25 = 10,07 моль

10 % m (HCI) = = 100,74

V (HCI) = = 96,22 мл

65

145. Кӛлемі 2,5 л оттегіні алу үшін құрамында 5 % қоспасы бар қанша бертолле
(KCIO3) тұзын айыру қажет?

Берілгені Шешуі:
V (O2)= 2,5 л 1- әдіс 2 KClO3 2 KCl+ 3O2
W (қоспа) = 5 %
w= 100 – 5 = 95 %
m/k m (KClO3) -?
n(O2) = = 0,111 моль
Mr (KClO3) = 122,5
m (KClO3) = 245 г x моль ------ 0,111 моль
2 моль ------ 3 моль

x = = 0,0744 моль

m(KClO3) = 122,5 x 0,0744 = 9,114
95 %m(KClO3) = 9,144 : 0,95 = 9,57 г
2-әдіс: 2,5 л < 67,2 л 26,88 есе

m(KClO3) = 245 : 26,88 = 9,114 г
100 – 5 = 95 %

95 % m(KClO3) = 9,144:0,95=9,57 г

146. Массасы 110 г мыс купоросын (CuSO4х5H2O) темірмен тотықсыздандырып
25 г мыс алынған. Мыстың шығымын есептеңіздер.

Берілгені Шешуі: CuSO4х5H2O + Fe = FeSO4+5H2O +Cu
m(CuSO4х5H2O) =110 г 1- әдіс
m(Cu)=25 г V(CuSO4 5H2O)= = 0,44
m/k η (Cu) -? 2- әдіс:
V(CuSO4 5H2O)= =V (Cu)
Mr(CuSO4 5H2O)= 250 m(Cu)= 64 x 0,44 =28,16 г
m= 250 г
η(Cu)= = 88,7 %
Mr (Cu)= 64
m= 64 г 110 г< 250 г 2,27 есе
m(Cu)= 64:2,27 =28,16 г

η(Cu)= = 88,7 %

147.Металдардың сынаппен құймасы амальгама деп аталады. Массасы 75 г,
құрамында 97% Hg, 3% Na болатsy құйма сумен әрекеттескенде қанша (л)
сутегі түзіледі?

Берілгені Шешуі: Бұл жерде сынап сумен әрекеттеспейді.
m (құйма) = 75 г 1- әдіс 2 Na + 2 H2O = 2NaOH + H2
m(Na)= 75 x 0,03 =2,25 г
W (Hg) = 97%
n (Na) = = 0,0978 моль
W (Na) = 3 %
0,0978 моль ------ x моль
m/k V (H2) - ? 2 моль ------ 1 моль

66

x = = 0,048913 моль

V(H2) = 22,4 x0,048913 = 1,096 л
2-әдіс: m(Na)= 75 x 0,03 =2,25 г

2,25 г < 46 г 20,44 есе

V(H2) = 22,4 : 20,44 = 1,096 л

148. Массасы 500 кг әктасты қатты қыздырғанда 250 кг сӛндірілмеген әк
алынса, бӛлінетін газдың кӛлемін (қ.ж) және заттың шығымын есептеңдер.

Берілгені Шешуі: CaCO3  CaO + CO2
m(CaCO3)= 500 кг 1- әдіс V (CaCO3 ) = = 5 моль
m(CaO)= 250 кг
2- әдіс: n (CaCO3 ) = n (CO2 )
m/k V (CO2)-? V(CO2)= 22,4 x 5 = 112 л
η (CO2) -? m(CaO) = 56 x 5 = 280 кг
η = = 89,28 %
Mr (CaCO3)= 100 500 кг > 100 кг 5 есе
m= 100 кг V(CO2)= 22,4 x 5 = 112 л
m(CaO) = 56 x 5 = 280 кг
Mr (CaO)= 56 η = = 89,28 %
m= 56 кг

149. Массасы 0,54 г алюминийді ерітуге кӛлемі 30 мл 10 %-дық (p=1,066 г/мл)
күкірт қышқылының ерітіндісі жете ме? Реакция нәтижесінде қанша тұз
түзіледі?

Берілгені Шешуі: 2Al + 3 H2SO4 =Al2 (SO4)3 +3H2
m(Al) =0,54 г 1- әдіс
V (H2SO4)= 30 мл n(Al) = = 0,02 моль
2-әдіс:
W(H2SO4)= 10 % 0,02 моль ------ x моль
p=1,066г/мл 2 моль ------ 1 моль

m/k m (Al2(SO4)3)-? x= = 0,01 моль

Mr(Al2(SO4)3)=342 m(Al2(SO4)3) = 342 x 0,01= 3,42 г
m=342 г m(H2SO4) = 30 x 0,1 x 1,066= 3,198 г
қышқыл жеткілікті
Mr(Al) =27 0,54 г < 54 г 100 есе
m=54 г m(Al2(SO4)3) = 342: 100 = 3,42 г
m(H2SO4) = 30 x 0,1 x 1,066= 3,198 г
қышқыл жеткілікті

150. Массасы 140,9 г аммоний (NH4NO3) алу үшін 45 л (қ.ж) аммиак 130 л 70%-
дық азот қышқылы (p=1,4136 г/мл) әрекеттессе, тұздың шығымын есептеңдер.

67

Берілгені Шешуі: NH3 + HNO3 = NH4NO3
m(NH4NO3)= 140,9 г 1- әдіс m(HNO3) = 130 x 0,7 x1,413=128,583 г
V(NH3)= 45 л n(NH3)= = 2,008 моль
V(HNO3)=130 л 2-әдіс:
W (HNO3)=70 % n(HNO3)= = 2,04 моль
p=1,4136 г/мл
n(NH3)= n(HNO3)
m/k W (NH4NO3) - ? m(NH4NO3) = 80 x 2,008 = 160,7 г
Mr(NH4NO3) =80
m=80 г W(NH4NO3) = = 0,8767=87,67 %
m(HNO3) = 130 x 0,7 x1,413=128,583 г
Mr(HNO3) =60 n(NH3)= = 2,008 моль
m=63 г

n(HNO3)= = 2,04 моль

151. Құрамында 93% алюминий оксиді бар 0,25 тонна кеннен қанша алюминий
алуға болады, егер оның шығымы 94,7% болса.

Берілгені Шешуі: 2 Al2O3 4 Al + 3O2
W(кен)= 93 % 1- әдіс m (Al2O3)= 0,25 x 0,93 = 0,2325 т
m(кен)= 0,25 т
ηη = 94,7 % 2- әдіс: n (Al2O3)= = 0,00227 моль

m/k m (Al) - ? 0,00227 моль ------ х моль
2 моль ------ 4 моль
Mr (Al2O3) = 102
m=204 т х= = 0,00455 моль

Mr (Al) = 27 m(Al)= 0,00455 x 27 = 0,12285 т
m=108 т94,7 %
m(Al)= 0,12285 x 0,947 = 0,116 т

m (Al2O3)= 0,25 x 0,93 = 0,2325 т
0,2325 т < 204 т 877,4 есе

m(Al)= 108: 877,4 = 0,123 т

94,7 %m(Al)= 0,12285 x 0,947 = 0,116 т

152. Массасы 9,3 г фосфор жанғанда қанша фосфор ангидриді түзіледі? Оны
жағуға қанша (л) ауа қажет?

Берілгені Шешуі: 4P + 5O2 = 2P2O5
m (P) = 9,3 г 1- әдіс n(P)= = 0,3 моль

m/k m (P2O5) - ? 0,3 моль ------ x моль
V (ауа) -? 4 моль ------ 2 моль

Mr (P) = 31 x= = 0,15 моль
m(P) = 124 г
m(P2O5)=142 x 0,15 = 21,3 г
M (P2O5) = 142 x моль ------ 0,15 моль
m(P) = 248 г

68

2-әдіс: 5 моль ------ 2 моль

x= = 0,375 моль
V (O2)=22,4 x 0,375 = 8, 4 л
V(ауа) = = 42 л

9,3 г < 124 г 13,33 есе
m(P2O5)=284 : 13,33 = 21,3 г
V (O2)=112 : 13,33 = 8, 4 л
V(ауа) = = 42 л

153. Құрамында 85 % кремний диоксиді бар 4,5 кг құм натрий гидроксидінің
артық мӛлшерімен әрекеттескенде 6 кг ӛнім (натрий силикаты) алынған. Осы
заттың шығымын есептеңдер?

Берілгені Шешуі: 2NaOH+ SiO2= Na2SiO3 +H2O
m(құм) = 4,5кг 1- әдіс m(SiO2)= 4,5 x 0,85 = 3,825 кг
n (SiO2)= = 0,06375 моль
W(SiO2)= 85 % 2-әдіс:
mnp(Na2SiO3)= 6 кг n (SiO2) = n (Na2SiO3)
m/k η(Na2SiO3)-?
m(Na2SiO3)= 122 x 0,06375=7,7775
Mr (SiO2) = 60
m= 60 кг η (Na2SiO3)= = 0,7714=77,14 %

Mr (Na2SiO3)=122 m(SiO2)= 4,5 x 0,85 = 3,825 кг
m= 122 кг 15,686 есе
3,825 кг < 60 кг m(Na2SiO3)= 122 : 15,686 =7,777 кг

η(Na2SiO3)= = 0,7714=77,14 %

154. Кӛлемі 9,3 л (қ.ж) күкіртті сутегін ішінде 70 г мыс сульфаты бар ерітінді
арқылы жібергенде 38,2 г тұнба түзілген. Ӛнімнің шығымын есептеңдер.

Берілгені Шешуі: CuSO4 + H2S = CuS + H2SO4
m(CuSO4)= 70 г 1- әдіс n CuSO4 = = 0,4375 моль
V (H2S)= 9,3 л
m(ӛнім (CuS)) = 38,2 г МФH2S = = 0,4152 моль
m/k η (CuS) - ?
n (H2S ) = n (CuS )
Mr (CuSO4) = 160 m(CuS)= 96 x 0,4152 =39,86 г
m=160 г η (CuS) = = 0,9584 = 95,84 %

Mr (CuS) = 96 2- әдіс n(м.ф) CuSO4 = = 0,4375 моль
m=96 г

МФ H2S = = 0,4152 моль

9,3 л < 22,4 л 2,408 есе

m(CuS)= 96 : 2,408 =39,86 г

69

η (CuS) = = 0,9584 = 95,84 %

155. Кӛлемі 25 л (қ.ж) аммиак 50 %-дық сірке қышқылы (CH3COOH) (p=1,06
г/мл) 150 мл ерітіндісі арқылы ӛткізілген. Сонда 80,5 г тұз түзілсе, ӛнім
шығымын есептеңдер.

Берілгені Шешуі: NH3 + CH3COOH = CH3COONH4
V(NH3) = 25 л 1- әдіс m (CH3COOH) = 0,5 x 1,06 x 150 = 79,5 г
n (NH3) = = 1,116 моль
W(CH3COOH)=50% 2-әдіс:
p = 1,06 г/мл n (CH3COOH) = = 1,325 моль
V(CH3COOH)= 150 г/мл
m (тұз) = 80,5 г n (NH3) = n (CH3COONH4)
m/k η (тұз)-? m (CH3COONH4)= 77 x 1,116 = 85,9 г
η (тұз)= = 0,9371= 93,71 %
Mr (CH3COOH) = 60
m= 60 г m (CH3COOH) = 0,5 x 1,06 x 150 = 79,5 г
n (NH3) = = 1,116 моль
Mr (CH3COONH4)= 60
m= 77 г
25 л > 22,4 л

n (CH3COOH) = = 1,325 моль

1,11607 есе

m (CH3COONH4)=77 x 1,11607 = 85,937 г

η (CH3COONH4)= =0,9371= 93,71 %

156. Массасы 3г, құрамында 1,4 % кремнийі бар шойынды арнайы ӛңдегенде
пайда болған кремний диоксиді 5 %-дық натрий гидроксиді ерітіндісінің қанша
грамымен әрекеттеседі?

Берілгені Шешуі: Si + O2 = SiO2
m(шойын)= 3 г SiO2 + 2 NaOH = Na2SiO3 + H2O
m (Si )= 3 x 0,014 = 0,042 г
W(Si) = 1,4 %
n (Si )= = 0,0015 моль
W (NaOH)= 5 %
n (Si ) = n (SiO2)
m/k m(NaOH) -? m(SiO2) = 60 x 0,0015 = 0,09 г
0,0015 моль ------ x моль
Mr (Si) = 28 1 моль ------ 2 моль
m= 28 г
x = = 0,003 моль
Mr (SiO2) = 60
m= 60 г m (NaOH) = 40 x 0,003 = 0,12 г

Mr (NaOH) = 40 5 %m (NaOH) = 0,12 : 0,05= 2,4 г
m= 80 г

m(SiO) =3 x 0,014 = 0,042 г

0,042 г< 28 г 666,66 есе

m(SiO2) = 60 : 666,66 = 0,09 г
m (NaOH) = 80: 666,66 = 0,12 г

70

5 %m (NaOH) = 0,12 : 0,05= 2,4 г

157. Массасы 4 г магний мен мырыш қоспасы сұйытылған күкірт қышқылымен
әрекеттескенде 2 л (қ.ж) сутегі бӛлінсе, қоспаның құрамын (%) есептеңдер.

Берілгені Шешуі:
xа
m (Mg + Zn)= 4 г Mg + H2SO4= MgSO4 + H2
V (H2)= 2 л 24 г 22,4 л
m/k W(Mg) -? ув Zn + H2SO4= Zn SO4 + H2
22,4 л
W (Zn)-? 0,9333 (4-y) + 0,3446 y = 2
65г 3,7333 – 0,9333 y + 0,3446 y = 2
x+у=4 г -0,58873 y = -1,7333
y = 2,944
+ =2л x = 4 – 2,944 = 1,055 г

x=4-у W(Mg)= = 0,264= 26,4 %

0,9333 x + 0,3446 y = 2 W(Mg)= = 0,736= 73,6 %

158. Кӛмірсутектің ауа бойынша тығыздығы 2-ге тең. Заттың құрамындағы
элементтердің массалық үлестері: W(C)=0,8275,
W (H)= 0,1724 кӛмірсутек формуласын анықтаңдар.

Берілгені Шешуі: M= D (ауа) * 2
D(ауа) (CxHy)= 2 1- әдіс M(CxHy)= 29 x 2 = 58 г/моль
W (C)=0,8275
x:y= =: =1:2,5
W (H)=0,1724
2- әдіс: M(CH2,5)=14,5
m/kCxHy -? M(CxHy) = 29 * 2 = 58 г/моль
CH2,5  C4H10 m(С) = 58 * 0,8275 = 48 г
n (C) = = 4 моль
m(H) = 58 - 48 = 10 г
n (H) = = 10 моль

x:y = = 4 : 10
C4 H10

159. Оттекті органикалық қосылыстың сутегімен салыстырғандағы тығыздығы
16. Қосылыстағы элементтердің пайыздық үлесі:
W(C)=37,5%,W(H)=12,5%,W(O)=56% зат формуласы қандай?

Берілгені Шешуі:
D(H2)=16 1- әдіс M = 2 x 16 = 32 г/моль
W(C)=37,5 %
x:y:z

71

W(H)=12,5 % = := : =1:4:1,12
W(O)=56%
m/k CxHyOz -? CH4O CH3OH
m (C)= 32 x 0,375 = 12г M (CH4O) = 32 г/моль
2- әдіс: M(CxHyOz) = 2 x 16 = 32 г/моль

m (H)= 32 x 0,125 = 4г

m (O)= 32 x 0,56 = 17,92г

x:y:z = : =1:4:1,12
CH4O немесе CH3OH

160. Құрамында хлоры бар органикалық қосылыстың ауамен салыстырғандағы
тығыздығы 1,741 қосылыстың құрамында 23,76% C, 5,94% H, 70,3% Cl болса,
зат формуласын құрыңдар.

Берілгені: 1-әдіс: ( )
D(ауа) =1,741
w(С)=23,76% 2-әдіс: ()
w(Н)=5,94% ()
w(Сl)=70,3%
()
т/к CxHyClz-? ()
()

()

161. Заттың сутегімен салыстырғандағы тығыздығы 15-ке тең. Ондағы кӛміртек
- 15%, сутек – 6,7%, оттек – 53,3% болса, формуласын құрыңдар.

Берілгені: 1-әдіс: ()
D(Н2) =15 ( )
w(С)=40%
w(Н)=6,7% 2-әдіс: ()
w(Сl)=53,3% ()

т/к CxHyОz-? ()
()
()

162. Қосылыс буының ауамен салыстырғандағы тығыздығы 1,517. Оның
құрамында w(C)=54,55%, w(H)=9,09%, w(O)=36,36% болатын зат формуласы
қандай.

72

Берілгені: 1-әдіс: ( )
D(ауа) =1,517
w(С)=54,55% ()
w(Н)=9,09%
w(Сl)=36,36% 2-әдіс: ( )
т/к CxHyClz-?

()

()

()

()

163. Азотты органикалық қосылыстың салыстырмалы молекулалық массасы 93
элементтердің массалық үлестері 77,42% C, 15,05% N, 7,52% Н. Зат
формуласын анықтаңдар.

Берілгені: 1-әдіс: ( )
w(C) =77,42%
w(N)=15,05% 2-әдіс: ( )
w(Н)=7,52% ( )
M(CxNyHz)=93
()
т/к CxNyHz -? ()
()

()

164. Біратомды қаныққан спирттің дегидратациялануы нәтижесінде түзілген
кӛмірсутектің 7г бромның 20г қосып алады. Формуласын табыңдар.

Берілгені: Шешуі:
m(CnHn) =7г
m(Br2)=20г

т/к n-?

73

165. Егер белгісіз ІІ валентті металдың 3,6г судан 3,36л (қ.ж.) сутекті
ығыстырып шығарса, металды анықтаңдар.

Берілгені: Шешуі: ()
m( ̈ ) =3,6г
v(H2)=3,36л

т/к Ме-?

()

166. Массасы 13,7 грамм металл заряды +2–ге тең катион түзіп сумен
реакцияласқанда (қ.ж.) 2,24л газ бӛлінеді. Бұл қандай металл?

Берілгені: Шешуі: ()

m( ) =13,7г
v(газ)=2,24л

т/к Ме-?

()

167. Кӛлемі 30л күкіртті газ (SO2) 20л оттегімен әрекеттескенде 25,8л күкірт
(VІ) оксиді түзілген ӛнімнің шығымын есептеңдер. Қай газ қанша (л) артық
қалады?

Берілгені: 1-әдіс:
V(SO2 ) =30л
V(O2 )=20л ( )( )
V(SO3)=25,8л
() ()
т/к η(SO3) -? ()
()
() ()

()

()
()

()

()
74

() ()
2 – әдіс: ( )

()
()

()

()
()
()

168. Массасы 2,5 г SiO2 тӛрт фторлы кремнийге айналдыру үшін қажетті 45% -
дық p= 1,45 г/мл балқытқыш қышқылдың кӛлемін есепте.

Берілгені Шешуі: SiO2 + 4HF = SiF4+ 2H2O
m(SiO2)= 2,5 г 1- әдіс
W(HF) = 45% n(SiO2)= 0,0416 моль
p(HF) =1,45 г/мл 2-әдіс: 0,416 моль ------ x моль
m/kV(HF)-? 1 моль ------ 4 моль

M/r (SiO2)= 60 x= 0,1666 моль
m= 60
гm(HF) = 20 x 0,1666 = 3,332 г
M/r (HF)= 20 45 % m(HF) = 3,332 : 0,45 = 7,40 г

m= 80 гV(HF) = 5,11 л

2,5 г< 60 г 24 есе
m(HF) = 80 : 24 = 3.332 г
45 % m(HF) = 3,332 : 0,45 = 7,40 г

V(HF) = 5,11 л

169. Массасы 7,5 г кремний мен кӛміртектен тұратын қоспасын концентрлі
натрий гидроксиді ерітіндісінің артық мӛлшерімен қыздырғанда 3,2 л сутегі
(қ.ж) түзілген. Қоспадағы кремнийдің массалық үлесін есептеңдер.

Берілгені Шешуі:
m (Si + C)= 7,5 г кӛміртек әрекеттеспейді
V (H2) = 3,2 л
1- әдіс Si +2 NaOH (конц) + H2O  Na2SiO3+2H2
m/k W(Si) - ?
n (H2)= 0,1428 моль
Mr (Si)= 28
гx моль ------ 0,1428 моль
m = 28 1 моль ------ 2 моль

x= 0,0714 моль

m(Si) = 28 x 0,0714 = 1,9 г

75

W (Si)= 0,0267 = 26,7 %

2-әдіс: 3,2 л< 44,8 л 14 есе
m(Si) = 28 : 14 = 2 г

W (Si)= 0,0267 = 26,7 %

170. Кӛз ауруында (конъюктивит) бактерицидті зат ретінде тамшуыр арқылы
25% – дық мыс (ІІ) сульфаты қолданылады. Осы ерітіндінің 500 грамын әзірлеу
үшін қанша мыс купоросы (CuSO4*5H2O) қажет?

Берілгені Шешуі: m(CuSO4) = 500 x 0,25 = 125 г
W (CuSO4) = 25 % 1- әдіс
m (ерітінді) = 500 г n(CuSO4) =
m/k m(CuSO4 5H2O)-? 2- әдіс m(CuSO4* 5H2O) =250 x 0,7812 = 195,31 г
M/r (CuSO4) =160 m(CuSO4) = 500 x 0,25 = 125 г
m=160 г 125 г< 160 г 1,28 есе
M/r (CuSO4*5H2O) = 250 гm(CuSO4*5H2O) = 250 : 1,28 = 195,31 г
m= 250

171. Массасы 7,5 г аминсірке қышқылын бейтараптау үшін 20% -дық (p=1,176
г/мл) кон ерітіндісінің қанша кӛлемі қажет?

Берілгені Шешуі: CH2-COOH + КОН +CH2-COOК+H2O
m(CH2-COOH)= 7,5 г 1- әдіс
n(C2H5NO2) =
NH2 NH2NH2 2-әдіс: n(C2H5NO2) = n (КОН)
W(КОН) = 20 % m(КОН) = 56 x 0,1 = 5,6 г
p(КОН)= 1,176 г/мл 20% m(КОН) = 5,6 : 0,2 = 28 г
m/k V (КОН)-?
V(КОН) =
M/r (C2H5O2N) = 75
m=75 г 7,5 г< 75 г 10 есе
M/r (КОН) = 56 m(КОН) = 56 : 10 = 5,6 г
m= 56 г 20% m(КОН) = 5,6 : 0,2 = 28 г

V(КОН) =

172. Массасы 0,62 г кальций фосфатынан алынатын ортофосфор қышқылын
бейтараптауға қажетті 8 %–дық (p=1,087 г/мл )натрий гидроксидінен қанша
кӛлем қажет екенін есептеңдер.

Берілгені Шешуі: Ca3(PO4)2  2 H3PO4
m(Ca3(PO4)2)=0,62 г 1- әдіс
n(Ca3(PO4)2) =
W(NaOH) = 8 % 0,002 моль ------ x моль
p (NaOH) =1,087 г/мл 1 моль ------ 2 моль

m/kV(NaOH)-?

76

M/r (Ca3(PO4)2)= 310 x= 0,004 моль
m= 310 г
M/r (NaOH)= 40 m (H3PO4)= 98 x 0,004 = 0,392 г
m=120 H3PO4 +3 NaOH = +Na3PO4 + 3H2O
M/r (H3PO4)= 98
гn(H3PO4)= 0,004 моль

0,004 моль ------ x моль
m= 196 г 1 моль ------ 3 моль

x= 0,012 моль

m(NaOH)= 40 x 0,012 = 0,48
8% m(NaOH)= 0,48 : 0,06 = 8 г

V (NaOH)=

2-әдіс: 0,62 г< 310 г 500 есе
m (H3PO4)= 196 : 500 = 0,392 г
0,392 г< 98 г 250 есе
m(NaOH)= 120 : 250 = 0,48 г
8% m(NaOH)= 0,48 : 0,08 = 6 г

V (NaOH)=

173. Кӛлемі 11,2 л бутин 1- ді жағу үшін қажетті ауа кӛлемі (қ.ж) қанша?

Берілгені Шешуі: C4H6 + 5,5 O2 = 4 CO2 + 3H2O
V(бутин – 1) = 11,2 л 1- әдіс
n(C4H6) = моль
m/k V(ауа)-? 2-әдіс:

0,5 моль ------ x моль
1 моль ------ 5,5 моль

x= 2,75 моль

V(O2) = 22,4 x 2,75 =61,6 л
V(ауа) =

11,2 л < 22,4 л 2 есе
V(O2) = 123,2 : 2 =61,6 л

V(ауа) =

174. Массасы 26 г бензолды хлорлағанда 35 г хлорбензол алынса, ӛнімнің
шығымы қандай?

Берілгені Шешуі: C6H6 + Cl2 = C6H5Cl +HCl
m(C6H6)=26 г 1- әдіс
m(C6H5Cl)=35 г
m/k η(C6H5Cl)-? n(C6H6) = 0,333 моль

M/r (C6H6)= 78 n(C6H6) = n (C6H5Cl)
m(C6H5Cl) =112,5 x 0,333 = 37,49 г
m=78

77

M/r (C6H5Cl)=112,5 2-әдіс: гη(C6H5Cl) =
m= 112,5 г
26 г<78 г 3 есе
m(C6H5Cl) =112,5: 3 = 37,5 г

η(C6H5Cl) =

175. Массасы 5,4 құрамында 3,2% қоспасы бар әрекеттесетін кремнезем 20%-
дық p=1,219 г/мл натрий гидроксидінің кӛлемін есептеңдер.

Берілгені Шешуі: SiO2 +2 NaOH=Na2SiO3 +H2O
m(қоспа) =5,4 г 1- әдіс 100 – 3,2 = 96,8 %
W(қоспа)= 3,2 г m(SiO2)= 5,4 x 0,968 = 5,2272 г
2-әдіс:т
W(NaOH)= 20 % n(SiO2) =
p=1,219 г/мл 0,08712 моль ------ x моль
1 моль ------ 2 моль
m/kV ((NaOH)-?
x= 0,17424 моль
M/r (SiO2)= 60
m=60 г m(NaOH)= 40 x 0,17424 = 6,9696 г
20% m(NaOH)=6,9696 : 0,20 = 34,848 г
M/r (NaOH)= 40
m= 80 г V (NaOH)=

100 – 3,2 = 96,8 %
m(SiO2)= 5,4 x 0,968 = 5,2272 г
5,2272 г<60 г 11,478 есе
m(NaOH)= 80 : 11,478 = 6,9696 г
20% m(NaOH)=6,9696 : 0,20 = 34,848 г

V (NaOH)=

176. Құрамында 10 % қоспасы бар 6,22 г техникалық темірден түзілетін темір
(ІІІ) гидроксидінің массасы?

А) 18,2г В) 10,7г С) 48,1г Д) 31,8г Е) 38,3г F) 52,4г G) 26,8г Н) 24,3г

Берілгені Шешуі: FeFe (ОН)3
w= 10 % 2-әдіс:
m(Fe)= 6,22 г 100- 10 = 90 %

m/к m (Fe(ОН)3)-? m(Fe)= 6,22 x0,9 = 5,598 г
Мr(Fe)=56
m=56 г n (Fe)=5,597:56=0,099 моль
Мr (Fe(ОН)3)=107
m= 107 г n (Fe)= n (Fe (ОН)3
m (Fe (ОН)3) = 107x0,099 = 10,7 г

W=100-10=90%

M(Fe)=6,22x0,9=5,598г

5,598 г < 56 г 10 есе

m (Fe (ОН)3) = 107: 10 = 10,7 г

78

177. Мыс пен мырыштың 30 г құймасы (жез) тұз түзілген құймадағы мыстың
массалық үлесі? А) 52 В) 42 С) 67,5 Д) 78 Е) 32,5

Берілгені Шешуі: Сu + HCl ≠
m(жез)= 30 г
V(Н2) =3,36 л Zn + 2 HCl = ZnCl 2 + H2
m/к W(Сu)-? n(H2)= 3,36:22,4= 0,15 моль
n (Zn)= n(H2)
Mr(Zn)= 65 m (Zn)= 65x0,15 = 9,75г
m=65 г m (Сu) = 30-9,75 = 20,25 г
Mr( Сu) =64
m=64 г ()

2-әдіс: 3,3 6 < 22,4 6,66 есе
m(Zn) = 65: 6,6 = 9,75 г
m (Cu) = 30-9,75 = 20,25 г

()

178. Массасы 30 г 3,2 %- ті бром суы бар, кӛлемі 200 мл(қ.ж) пропан мен
пропиленнің қоспасын түссіздендірді. Қоспадан пропиленнің кӛлемдік үлесі?
А)77,2% В) 44,2% С) 57,2% Д) 32,2% Е) 67,2%

Берілгені Шешуі: С3 Н6 + Br2= С3 Н6 Br2
m(Br2) =30 г m(Br2) = 30x0,032= 0,96 г
n (Br2) =0,96:160=0,006 моль
w( Br2 )=3,2 % V(С3 Н6 )= 22,4x0,006 = 0,1344 л
V=200 мл = 0,2%
m/к ɣ(С3 Н6)-? 2-әдіс: 0,96 г < 160 г 166,6 есе
Мr(Br2)=160 V( С3 Н6 )= 22,4x0,006 = 0,1344 л
m=160 г

179. Массасы 11,7 г алюминий карбиді сумен әрекеттескенде бӛлінетін
метанның (қ.ж) кӛлемі?
А) 5,6 л В) 5,46 л С) 6,72 л Д) 11,2 л Е) 8,96 л

Берілгені Шешуі Аl4 С3+12Н2O= 4 Аl(ОН)3+3 СН4
m(Аl4 С3)=11.7 г
m/к V (СН4)-? n(AI4C3 )=11,7:144=0,08125 моль
Мr(Аl4С3)=144 0,08125 моль х моль
m =144 г
1 моль 3 моль

V(СН4)=22,4x0,24375 = 5,46 л
2-әдіс: 11,7 г < 144 г 12,307 есе

V(СН4)=67,2:12,307=5,46 л

79

ҚОРЫТЫНДЫ

Химия пәнін меңгеруде оқушылар математика, география, экология,
медицина, тарих салаларының қазіргі ӛмірімен ұштастыра отырып, ӛмірде
қолданылатын заттардың сандық құрамын есептей отырып, зиянды – зиянсыз
заттарды қаншалықты мӛлшерде қолдану керектігін түсіну.

Әдістемелік құралдың мазмұны оқушыларды ақпараттық қоғамда ӛмір
сүре білуге жан-жақты дайындап, олардың ӛзіндік танымдық іс – әрекеттері
дағдыларын және үйренушінің ізденістік – танымдық мүмкіндіктерін
қалыптастыруға жағдай жасайды. Оқушылардың 8 – сыныпта алған білімдерін
жалғастыру және кеңейту, оларға адам тіршілігінде, күнделікті ӛмірде,
техникада қолдану салалары жӛнінде мағлұматтар беру және заттарды
пайдалану жолдарымен таныстыру мүмкіндігі болады. Осы мақсатты іске
асыруда химия пәніне деген оқушылардың қызығушылығын арттырып, алған
білімдерін практикада қолдануға үйретудің және химия пәнінің адам ӛміріндегі
рӛлін, маңызын кӛрсетудің орны ерекше.

Оқушылардың білім деңгейін дұрыс та әділ бағалау жалпы білім
сапасының негізгі кӛрсеткіші болып табылады. Бұл кӛрсеткіш оқушылар үшін
маңызды.

Болашақта химия және биология мамандықтарына даярлайтын ЖОО-на
түсем деушілерге, әртүрлі типтегі химиялық есептерді шығару әдістемесін
игерудің пайдасы орасан. Тиісті мамандықтар бойынша ЖОО-на түсем деуші
абитуриенттерге және студенттерге типтік есептерді кӛптеп шығарту қолға
алынуда.

Әдістемелік құрал химия пәнінен сандық есептерді бірнеше жолмен
шығару әдістеріне арналған. Сандық есептерді шығару әдістерін 8 – 9
сыныптарда жетік меңгерсе, алда ҰБТ, олимпиада тапсырмаларындағы химия
есептерін шығаруға септігін тигізеді.

80

Әдебиеттер:

1. Б.А.Бірімжанов, Н.Н.Нұрахметов, М.Б.Мұратбеков Жалпы және
анорганикалық химияның теориялық кіріспесі. – Алматы. – «Мектеп»,
1977.

2. Б.А.Бірімжанов, Н.Н.Нұрахметов Жалпы химия. – Алматы
3. Н.Л.Глинка Общая химия. – Л., 1983.
4. Б.В.Некрасов Основы общей химии. – М., «Химия», 1974, 1,2,3, тома.
5. И.Г.Хомченко Общая химия. – М., 1987.
6. Л.Л.Увалиева, Р.И.Ергазиева т.б. Бейорганикалық химия практикумы. –

Алматы 1996.
7. А.Т.Байбосынова, С.Қ.Қабдрахманова. Жалпы және анорганикалық химия

практикумы. - Ӛскемен: ШҚМУ. –2004 ж. – 131-139.
8. К.Рүстембеков, М.Сыздықбаева, А.Қожақова. Жалпы химияның үлгі

есептері. – Қарағанды: КарГУ. – 1994 ж.
9. М.М.Петров, Л.А.Михилев, Ю.Н.Кукушкин. Неорганическая химия. – Л:.

Химия. – 1974 г.
10. А.Е.Темірболатова «Есептер мен жаттығулар жинағы» 9 сынып. Алматы

«Мектеп» 2009 жыл. 5-50 беттер.
11. Ғылыми – педогогикалық журнал «Химия мектепте» 2011 жыл №3. 8-10

беттер.
12. «Московские городские химические олимпиады» әдістемелік нұсқаулық.

Москва – 1988. 6-22 беттер.
13. Республиканский научно – методический журнал «Химия» 2009 жыл №3.

25-28 беттер.
14. Химия есептері мен жаттығулар жинағы 8-11 сыныптар. Алматы «Мектеп»

2002 жыл.
15. Достық орталығының тест жинақтары.
16. Мектеп оқулықтары 8-9-10 сыныптар.
17. М.Қ.Оспанова., Қ.С.Аухадиева., Т.Г.Белоусова Химия оқулығы 10класс
18. М.Б.Усманова., Қ.Н.Сақариянова.,Б.Н.Сахариева Химия жалпы білім

беретін мектептің8-сыныбына арналған оқулық, Алматы «Атамұра»2018.
19. М.Б.Усманова., Қ.Н.Сақариянова.,Б.Н.Сахариева Химия жалпы білім

беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық, Алматы «Атамұра»2019.

81

Ермекбаева Л.Ж., Аманжолов Қ.Е.

САНДЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ТИІМДІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРМЕН
ШЫҒАРУ ЖОЛДАРЫ

(ХИМИЯ ПӘНІ МҰҒАЛІМДЕРІНЕ АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ)

І бөлім

Теруге. 30.01.20. жіберілді.
Баспаға 12.03.20. қол қойылды
Пішімі 60x84/8. Қағазы офсеттік.

₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪
Ақтӛбе облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін

арттыру институтының баспа қызметі және қоғамдық ортамен байланыс бӛлімі
- Ақтӛбе қаласы, Тургенев кӛшесі, 86 үй. Тел: 56-05-37

82