САНДЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ТИІМДІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРМЕН ШЫҒАРУ ЖОЛДАРЫ- часть 3

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«ӚРЛЕУ» БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ ҦЛТТЫҚ ОРТАЛЫҒЫ» АКЦИОНЕРЛІК

ҚОҒАМЫНЫҢ ФИЛИАЛЫ
АҚТӚБЕ ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ

БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ

САНДЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ТИІМДІ ӘДІС-
ТӘСІЛДЕРМЕН ШЫҒАРУ ЖОЛДАРЫ

(ХИМИЯ ПӘНІ МҦҒАЛІМДЕРІНЕ АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҦРАЛ)
ІІІ бөлім

АҚТӚБЕ
2020
1

ӘОЖ 373
КБЖ 74. 262.4
Е 69

Пікір жазғандар:

Аймукатов А.Т.–п.ғ.к., «Ӛрлеу» біліктілікті арттыру ҧлттық орталығы» АҚ
филиалы Ақтӛбе облысы бойынша ПҚБАИ директорының орынбасары

Давлеткалиева Е.С. – п.ғ.к., «Ӛрлеу» біліктілікті арттыру ҧлттық
орталығы» АҚ филиалы Ақтӛбе облысы бойынша ПҚБАИ кафедра меңгерушісі

«Ӛрлеу» біліктілікті арттыру ҧлттық орталығы» акционерлік қоғамының
филиалы Ақтӛбе облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін
арттыру институтының 30 қантардың 2020 жылғы сараптау кеңесінің №39
хаттамасы шешімінің негізінде баспаға ҧсынылды.

Ермекбаева Л.Ж. - «Ӛрлеу» БАҦО» АҚ филиалы Ақтӛбе облысы бойынша
ПКБАИ лаборатория меңгерушісі, Аманжолов Қ.Е. - Ақтӛбе облысы, Шалқар
ауданы, ГКС-12 ЖББОМ химия пәні мҧғалімі - Сандық есептерді тиімді әдіс-
тәсілдермен шығару жолдары (химия пәні мҧғалімдеріне арналған әдістемелік
қҧрал) І бөлім.-Ақтӛбе: «Ӛрлеу» БАҦО» АҚ филиалының баспа бӛлімі, 2020 ж.-
57 б.

ISBN 978-601-7954-52-9

Әдістемелік қҧралда химия пәнінен сандық есептерді шығаруда
қолданылатын тиімді әдіс-тәсілдер есептер шығарып, жаттығулар орындау
білімді тексеру ғана емес, сонымен қатар оқушыларды ӛздігінен ізденуге де
машықтандырады. Оқу пәнінде жалпы орта білім беру жҥйесінде оқушы
болашағы оның жаңа тҧжырымдарды тҥсінуі мен қабылдай білуіне, дҧрыс
таңдау жасауына, оқытуды жҥзеге асыру жағдайында химиялық білім салалары
бойынша сандық есептерді шығарудың тиімді әдіс-тәсілдері қарастырылған.

Қҧрал жалпы орта білім беру мекемелерінің химия пәні мҧғалімдеріне,
оқушыларға, жас ҧстаздарға және химия факультеті студенттеріне арналған.

ӘОЖ 373
КБЖ 74. 262.4

ISBN 978-601-7954-52-9 © «ӚРЛЕУ» БАҦО» АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ ФИЛИАЛЫ

АҚТӚБЕ ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ

БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ, 2020

2

КІРІСПЕ

Бҥгінгі жаһандану заманында белсенді, қҧзыретті, бәсекеге қабілетті жас
ҧрпақты тәрбиелеу - алға қойған басты мақсаттарымыздың бірі. Қазіргі кездегі
ғылым мен техниканың даму деңгейі әрбір оқушыда сапалы және терең білім
мен іскерліктің болуын, олардың функционалды сауатты, шығармашылықпен
жҧмыс істеуін ойлауға қабілетті болуын талап етеді.

Химия курсының теориялық материалын сәтті игертудің тиімді
жолдарының біріне химиядағы типтік есептерді шығару дағдыларын
қалыптастыру мен меңгерту жатады. Химия пәнін оқып – ҥйренгенде есептер
шығарып, жаттығулар орындаудың маңызы ӛте зор болғандықтан ол білімді
тексеру ғана емес, сонымен қатар оқушыларды ӛздігінен ізденуге де
дағдыландырады. Оқушылар ӛз білімдерінің жетіспейтін жерлерін анықтап,
онымен жҧмыс істеуге, қосымша және арнайы әдебиеттерді пайдалануға
ҥйренеді. Есептер шығару барысында оқушының білімі, зердесі, ойлау қабілеті
дамуымен қатар, химиялық білімді, заңдарды, қҧбылыстарды тереңірек тҥсінуі
қалыптасады. Есеп шығару – оқушыларды химиялық ой – ӛрісін дамытудың
негізгі қҧралдарының бірі, теориялық білім мен тәжірибе арасындағы
байланысты жҥзеге асырудың бірден-бір жолы.

Әдістемелік қҧрал химия пәнінен сандық есептерді бірнеше жолмен шығару
әдістеріне арналған. Сандық есептерді шығару әдістерін 8-9 сыныптарда жетік
меңгерсе, алда ҦБТ, олимпиада тапсырмаларындағы химия есептерін шығаруға
септігін тигізеді.

Кҥрделі есептерді шығаруда химияның теориялық курсын жақсы білу
жеткіліксіз, егер де есеп шығару дағдылары қалыптаспаса. Ӛкінішке орай,
мектептегі химия курсын оқытуда есептер шығаруға тиісті деңгейде сағаттар
бӛлінбеген. Жалпы алғанда, есептерді шығарудың ӛзіндік реті, шығару
әдістемесі болады. Сондықтан да, қиындық деңгейлері қарапайым типтік
есептерді шығаруды меңгерту арқылы, қиындық деңгейлері кҥрделі типтік
есептерді шығару дағдыларын қалыптастыру қажет.

Мақсаты:
ü химиялық ғылымның саласындағы білімдерін игеру;
ü оқушылардың химия пәнінен алған теориялық білімдерін бекіту;
ü оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту;
ü тәжірибелік білімнін тәсілдерін игеру;
ü оқушылардың қызығушылығын, парасаттылық және шығармашылық
қабілеттерін даму.
Осы мақсаттар негізінде мынадай міндеттер тұр:
· ғылыми деректерден, ҧғымдардан, заңдармен теориядан тҧратын химия
ғылымының негізін меңгеру;
· химияның ғылыми маңызын ашу арқылы оқушыларға дидактикалық
кӛзқарас қалыптастыру;
· оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға жасампаздық іс-әрекет
экологиялық мәдениет қалыптасуына жәрдемдесу.

3

Оқушылардан күтілетін нәтижелер:
ü есеп шығаратын дағдыларын бекіту;
ü шығармашылық тапсырмаларды орындау;
ü есеп шығаруда белсенді тәсілдерді қолдана білу;
ü қҧрбыларымен қарым-қатынас, ӛз пікірін қорғау қабілеттеріне ҥйрену.
Химия пәнінен есептер шығарғанда кӛбінесе мҧғалім дәстҥрлі бір әдіспен
ғана есеп шығаруды ҥйретеді. Мҧндай әдіспен есеп шығару кӛбінесе
оқушылардың логикалық ойлау іс-әрекетінің дамуына кедергі келтіреді.
Олардың жеке ерекшелігі ескерілмей, мҧғалімнің іс-әрекетімен ғана
шектелуімен мәжбҥрлейді. Сондықтан әрбір есептің жеке ерекшелігіне қарай
оны шығарғанда бірнеше әдіспен шығаруды кӛрсеткен жӛн деп ойлаймыз. Сонда
ғана оқушылар сыни тҧрғыдан ойланып, ӛздеріне тиімді әдіспен есептерді
шығаруға тырысады. Есептерді шығару барысында оқушылардың
математикалық қабілеттерін, дайындықтарын ескеру қажет. Әр тҥрлі әдіспен
есептерді шығару арқылы оқушылардың ойлау іс-әрекеттерін де дамытуға
болады. Әдістемелік қҧралда сандық есептердің шығарылу әдістемесі
қарастырылып, оларды шешудің бірнеше алгоритмі берілген.
Жалпы есепті екі топқа бӛледі: 1) сандық 2) сапалық.
Сандық есептерді 3-ке топтастыруға болады:
1. химиялық формула арқылы есеп шығару;
2. химиялық реакция теңдеуі арқылы есеп шығару;
3. ерітінділерге арналған есептер.
Бӛлімдер әр тҥрлі тақырыптарға сай мазмҧны жағынан қамтылған:
- қосылыстың салыстырмалы молекулалық массасын анықтау;
- заттардың қҧрамындағы элементтердің массаларының ара қатынасы;
- қосылыстағы элементтердің массалық ҥлесін анықтау;
- белгілі заттың массасынан элементтің массасын анықтау;
- салыстырмалы тығыздық арқылы газдардың молекулалақ массасын
анықтау;
- газдардың салыстырмалы тығыздығын анықтау.
Бҧл әдістемелік қҧралда сандық есептер 2 тҥрлі әдіс-тәсілдермен
шығарылған.
Осы орайда, бҧл әдістемелік қҧрал химия есептерін ӛз бетімен шығарып
ҥйренгісі келетін оқушыларға және ҧстаздық қызметтерін жаңадан бастап
жатқан жас мамандарға пайдасын тигізетін шығар деп ойлаймыз.

4

376. Массасы 1 кг еритін шыны Na2SiO3 алу ҥшін қажетті кремний (4) оксиді мен
соданың массасын есепте?

Берілгені: Na2 CO 3+ SiO2= Na2SiO3+ CO 2
m (Na2SiO3)=1кг= 1000 г n(Na2SiO3) =1000:122 = 8,196 моль
m| k m( SiO2)- ?
m (Na2 SiO3)- ? n(Na2 CO 3)= n (SiO2) = n (Na2SiO3)
Mr (Na2 SiO3) = 122 m(SiO2) = 60 х 8,196 = 492кг
m= 122 г m(Na2 CO3) =106х8,196 =869 кг
2- әдіс: 1000 г >122 г 8,196 есе
Mr( SiO2) = 60
m= 60 г m(SiO2) = 60 * 8,196 = 492 кг
m(Na2 CO 3) =106*8,196 =869 кг
Mr (Na2 CO 3) = 106
m= 106 г

377. Кӛлемі 5 л кӛмірқышқыл газын(қ.ж) алу ҥшін қҧрамында 95 % CaCO3 бар
қанша мәрмәр және 25 % - тік тҧз қышқылының ерітіндісінің( тығыздығы) 1,119
г/мл) қанша милиметрі қажет?

Берілгені: 1-әдіс: CaCO3+ 2HCl= CaCl2 + CO 2 + H 2O
V(CO2) =5 л n (CO 2= 5:22,4 = 0,2232 моль
w(CaCO3) = 95 % m(CaCO3) = 0,2232 х100 = 22,32 г
w(HCl) = 25 % 98% m(CaCO3) =22,32 : 0,95 = 23,5 г
p= 1,119 г/мл xмоль 0,2232 моль

m/кV(HCl) - ? 2 моль 1 моль
Mr(CaCO3) = 100
w( CaCO3) = 100 г x
Mr(HCl) = 36,5
m= 36,5*2 =73 г m(HCl)= 36,5 * 0,4464 = 16,3 г
25 % m(ер- ді) = 16,3 :0,25 = 65,2 г

V (HCl)

2-әдіс: 5л< 22,4 л 4,48 есе

m(CaCO3) =100: 4,48 = 22,32 г
98% m(CaCO3) =22,32 : 0,95 = 23,5 г
m(HCl)= 73 : 4,48 = 16,3 г

25 % m(HCl) = 16,3 :0,25 = 65,2 г

V (HCl)

378. Автобильдің аккумуляторына қҧю ҥшін қажетті 35 %-тік кҥкірт қышқылы
ерітіндісінің (тығыздығы 1,260 г/мл) 6 метрін дайындау ҥшін 98 %-тік
концентрлі кҥкірт қышқылы (р= 1,84 г/мл) мен судың қандай кӛлемдері қажет?

Берілгені: 1-әдіс: m(ер-ді) = 6000 *1,260 = 7560 г

w(H2 SO4 ) =35 % 35 % m(H2SO4) =7560 *0б35 = 2646 г
V(ер-ді)= 6 л
p= 1,260 г/мл 98 % m(H2 SO4) = 2646: 0,98 = 2700 г

V (H2 SO4)

5

w(H2SO4) = 98 %
p= 1,84 г/мл
m/кV(H2 SO4) - ?
Mr(H2 O) -?

379. Алюминий тҧзы мен сілті арасында жҥретін реакцияның иондық теңдеуін
жазыңдар. Кӛлемі 250 мл концентрациясы 2 моль /л натрий гидроксиді
ерітіндісімен аммоний хлоридіне әсер еткенде қанша (қ.ж) метр аммиак алуға
болады? Қанша аммоний хлориді жҧмсалады?

Берілгені: 1-әдіс: NH4 Cl + NaOH= NH3 + H 2O+ Na Cl
V= 250 мл = 0,25 л NH +4+Cl- +Na++OH-=NH3+H2O+Na+ +Cl-
С= 2 моль /л m(NaOH) = 0,25 х2х40= 20 г
m/кV(NH3) - ?
n(NaOH)= 20:40= 0,5 моль
m(NH4 Cl)-?
n(NH 4 Cl) =n(NaOH)= n (NH3)
Mr(NaOH ) = 40 V(NH3) = 22,4 х 0,5 = 11,2 л
m = 40 г m (NH4 Cl) = 53,5 х0,5 =26,75 г
m(NaOH) = 0,25 х2х40= 20 г 2-әдіс:
Mr (NH 4 Cl) = 53,5
m = 53,5 г 20 г < 40 г 2 есе

m(NH3) = 22,4 :2 = 11,2 л
m (NH4 Cl) = 53,5 :2 =26,75 г

380. Кӛлемі 100 мл концентрациясы 0,05 моль/л кҥкірт қышқылы ерітіндісі
арқылы 500 мл (қ.ж) аммиак амионий сульфатын тҥзгенше жіберілген қышқылға
сіңірілген газдың кӛлемдік ҥлесін есептеңдер?

Берілгені: 1-әдіс: H2 SO4 + 2NH3=(NH4)2 SO4
V(H2SO4)=100 мл m (H2SO4) = 100х0,05х98 = 490 г
С(H2SO4)=0,05 моль/л m (H2SO4= 490:98 = 5 моль
η (NH3) =500мл 5моль x моль
m/кη (газ) -?
1 моль 2 моль
Mr (H2 SO4 )= 98
m=98 г x
V(NH3) = 22,4 х 10 = 224 л
η (газ)

2-әдіс: m (H2SO4) = 100х0,05х98 = 490 г 5 есе
490 г > 98 г
V(NH3) = 22,4 х5 = 224 л

η (газ)

381. Калций хлориді балқымасын электролиздегенде анодта 8,96 л (қ.ж) хлор
бӛлінді.CaCl2 ,балқымасы электролизінің сызба нҧсқасын жазып, катодта
бӛлінген кальцийдің массасын анықтаңыз?

6

Берілгені: 1-әдіс: t
V(Cl2) =8,96 л CaCl2Ca2- + 2 Cl
m/кm (Ca) -? K(-) Ca2+ + 2 e- = Ca0 1
A(+) 2 Cl- -2e- = Cl20 1 Ca+ Cl2
Mr (Ca)= 40 Ca2+ + 2 Cl-электролиз
M(Ca)=40 г

n(Cl2)

n(Ca)= n(Cl2)
m(Ca) = 40х 0,4 = 16 г
2-әдіс: 8,96 л>22,4л2,5 есе
m(Ca) = 40: 2,5 = 16 г

382. Калций хлоридінің ерітіндісін электролиздегенде катодта 5,6 г сутегі
бӛлінеді. CaCl2 ерітіндісі электролизінің сызбанҧсқасын жазыңыз, анодта
бӛлінген газдың массасын және катод маңында тҥзілген кальций гидросидінің
массасын табыңыз?

Берілгені: 1-әдіс: CaCl2 = Ca2+ + 2 Cl- + 2OH- 1
m(H2) = 5,6 г K(-) : 2H 2O + 2 e-= H2 H2+ Cl2+2OH-
A(+) :2 Cl- -2e- = Cl2 1 H2+ Cl2+ Сa(OH)2
m/кm (газ) -? 2H2O+2Cl-электролиз
m (Ca(OH)2 ) - ? CaCl2 +2H2O элек
Mr(Ca(OH)2)=74 n(H2) = 5,6:2= 2,8 моль
m= 74 г
n(H2) = n(Cl2) =n(Ca( OH) 2)
m(Cl2)=71х2,8 = 198,8 г
m(Ca( OH) 2)= 74х2,8 = 207,2 г
2-әдіс: элек

CaCl2 + 2H 2O H2+Cl2 +Сa(OH)2
5,6 г >2 г 2,8 есе

m(Cl2)=71х2,8 = 198,8 г
m(Ca( OH) 2)= 74х2,8 = 207,2 г

383. Кҥміс нитраты ерітіндісін электролиздегенде катодта 162 г кҥміс бӛлінеді.
Электролиздену сызбанҧсқасын жазыңыз, анодта бӛлінген газдың кӛлемін (қ.ж)
және анод маңыңда тҥзілген азот қышқылының массасын анықтаңыз?

Берілгені: 1-әдіс: Ag NO3 = Ag + + 2 NO3-
m(Ag) = 162 г K(-) : Ag + + e - = Ag

m/кV (газ) -? A(+) : 2H2O- 4 e - O2 + 4H+
4Ag + + 2H2O электр 4Ag + O2 + 4H+
m (HNO3) - ? 4AgNO3+ 2H2O элек 4Ag + O2 + 4H+
Mr(Ag)=108 n(Ag) = 162:108 = 1,5 моль
m(Ag)=108*4=432г
1,5 моль x моль
Mr(HNO3)= 63
m(HNO3)=63*4=252г 4 моль 1 моль

x

7

V(O2)=22,4х 0,375 = 8,4 л

n(Ag) = n (HNO3)
m (HNO3)= 1,5х63 = 94,5 г
2-әдіс: 4AgNO3+2H2O элек4Ag+O2+4 HNO3

162 г< 432 г 2,66 есе

V(O2)=22,4:2,66 = 8,4 л
m (HNO3)= 252 :2,66 = 94,5 г

384. Массасы 21,6 г мыс пен алюминийдің қоспасына сілтінің артық
мӛлшерімен әсер еткенде 6,72 л (қ.ж) газ жиналды. Қоспаның қҧрамындағы
мыстың массалық ҥлесін (%) есептеңіз?

Берілгені: 1-әдіс: Cu +NaOH
m(Cu+Al) = 21,6 г 2Al+NaOH+ 2H2O
V(H 2) = 6,72 л 2Na[Al(OH)4] +3H2

m/к w (Cu) -? n(H2) 0,3 моль
Mr(Al)=27 3 моль
m(Al)= 27*2 = 54 г xмоль
2 моль

x

m (Al)= 27*0,2 = 5,4 г
m(Cu) = 21,6-5,4 = 16,2 г

w (Cu)

2-әдіс: 6,72 л< 67,2 л 10 есе
m (HNO3)= 252 :2,66 = 94,5 г
m (Al)= 54:10 = 5,4 г
m(Cu) = 21,6-5,4 = 16,2 г

w (Cu)

385. Қҧрамында мыс пен мырыш бар 20 г қҧйманы сҧйытылған кҥкірт
қышқылымен ӛңдегенде 4,48 л сутек газы қалыпты жағдайда (қ.ж) тҥзілген
қҧймадағы мырыштың массалық ҥлесін (%) есептеңіз?

Берілгені: 1-әдіс: Cu +H 2SO 4
m(Cu+Zn) = 20 г 2-әдіс:
V(H 2) = 4,48 л Zn + H 2SO 4 Zn SO 4 +H2
n(H2) = 4,48:22,4 = 0,2 моль
m/к w (Zn) -?
Mr(Zn)=65 n (Zn)= n(H2 )
m(Zn)= 65 г m(Zn= 65х0,2 = 13 г

w (Zn)

4,48 л< 22,4 л 5 есе
m (Zn)= 65 : 5= 13 г

w (Zn)

8

386. Массасы 50 г магний, алюминий кремний қҧймасын қалыпты жағдайда

концентрлі кҥкірт қышқылының артық мӛлшерімен ӛңдеу нәтижесінде кӛлемі

5,6 л кҥкіртсутек газы тҥзілді. Қҧймадағы магнийдің массалық ҥлесі қанша?

Берілгені: 1-әдіс: 4Mg+5H2SO4 4MgSO4+H2S+4H2O
m(Mg+Al+Si) = 50г
n(H2) = 5,6:22,4 = 0,25 моль
V(H 2) = 5,6 л xмоль 0,25 моль

4 моль 1 моль

m/к w (Mg) -? x

Mr(Mg)=24 2-әдіс: m (Mg)= 24х 1 = 24 г 4 есе
m(Mg)=24*4=96 г 5,6 л< 22,4 л

m (Mg)= 96:4 = 24 г

w (Mg)

387. Мыс пен кҥмістің 3,00 г қҧймасын концентрлі азот қышқылында еріткенде
7,34 г нитраттар қоспасы тҥзілді. Металдардың қҧймадағы ҥлесі қанша?

Берілгені: 1-әдіс: xa
m(Cu+Ag) = 3,00 г Cu +4HNO3концCu(NO3)2+2NO2+2H2O
m(Cu(NO3)2,AgNO3)=7,34г
64 г 188
m/к w (Cu) -? w(Ag)-? 3-х в
Mr(Cu)=64
m(Al)=64 г 2Ag+ HNO3 AgNO3 + NO2 +2H2O
Mr(Cu(NO3)2)=188
m=188 г a
Mr(Ag)=108
m=108 г b
Mr(AgNO3)=170 a+b=7,34 г
m=170 г 2,9375 x+4,72-1,5744=7,34
1,3635x=2,62
x=1,92
m (Ag)= 3-1,92= 1,08 г

w (Cu)

w (Ag)

388. Алюминий мен темір(ІІ) сульфидтерінің 4 г қоспасын жаққанда кҥкірт
диоксидінің 3,65 г тҥзілді. Бастапқы қоспаның қҧрамын анықтаңыз?

Берілгені: 1-әдіс: x a
m(Al2 S3+FeS)=4г 4FeS + 7O2 2Fe 2O2 + 4SO2
m(SO4) = 3,65 г
352 г 256 г
m/к w (Al2 S 3) -? 4-x b
w (FeS) -? 2Al2S3+9O2
300 г 2AlO3 + SO2
384 г

9

a+3,65
0,7272x+5,12- 1,28x=3,65
-0,5528x=-1,47

x=2,66 г
m (Al2S3)=4-2,66=1,34 г

389. Массалары 1,20 г натрийдің дигидро және 4,26 г гидрофосфатын алу ҥшін
ортофосфор қышқылының қандай массасын бейтараптау қажет?

Берілгені: 1-әдіс: H3PO4+NaOH= NaH2PO42H2O

m(NaH2PO4)=1,20г NaH2PO4+ NaCL= Na HPO4` H2O
m(Na2HPO4)=4,26г n(NaH2PO4) = 1,20:120=0,04моль
xмоль 0,3 моль
m/к w (H3PO4) -?
Mr(NaH2PO4)=120 2 моль 3 моль
m=120 г
Mr(Na2H PO4)=142 m (Al)= 27х0,2 = 5,4 г
m=142 г m(Cu) = 21,6-5,4 = 16,2 г
m(H3PO4)= 98
m=98 г 2-әдіс: 6,72 л< 67,2 л 10 есе

m (HNO3)= 252 :2,66 = 94,5 г
m (Al)= 54:10 = 5,4 г

m(Cu) = 21,6-5,4 = 16,2 г

390. Массасы 21,6 г мыс пен алюминийдің қоспасына сілтінің артық
мӛлшерімен әсер еткенде 6,72 л (қ.ж) газ жиналды. Қоспаның қҧрамындағы
мыстың массалық ҥлесін (%) есептеңіз?

Берілгені: 1-әдіс: Cu +NaOH
m(Cu+Al) = 21,6 г
2Al+NaOH+2H2O 2Na[Al(OH)4] +3H2
V(H 2) = 6,72 л n(H2) = 6,72:22,4 = 0,3 моль

10

m/к w (Cu) -? x моль 0,3 моль
2 моль 3 моль
Mr(Al)=27
m(Al)= 27*2 = 54 г

m (Al)= 27х0,2 = 5,4 г
m(Cu) = 21,6-5,4 = 16,2 г

2-әдіс: 6,72 л< 67,2 л 10 есе
m (HNO3)= 252 :2,66 = 94,5 г
m (Al)= 54:10 = 5,4 г
m(Cu) = 21,6-5,4 = 16,2 г

391. Массасы 21,6 г мыс пен алюминийдің қоспасына сілтінің артық
мӛлшерімен әсер еткенде 6,72 л (қ.ж) газ жиналды. Қоспаның қҧрамындағы
мыстың массалық ҥлесін (%) есептеңіз

Берілгені: 1-әдіс: Cu +NaOH
m(Cu+Al) = 21,6 г
V(H 2) = 6,72 л 2Al+ NaOH+ 2H2O 2Na[Al(OH)4] +3H2
n(H2) = 6,72:22,4 = 0,3 моль
m/к w (Cu) -? xмоль 0,3 моль
Mr(Al)=27
m(Al)= 27*2 = 54 г 2 моль 3 моль

m (Al)= 27*0,2 = 5,4 г
m(Cu) = 21,6-5,4 = 16,2 г

2-әдіс: 6,72 л< 67,2 л 10 есе
m (HNO3)= 252 :2,66 = 94,5 г
m (Al)= 54:10 = 5,4 г
m(Cu) = 21,6-5,4 = 16,2 г

392. Хлорпрен (2 хлор бутадиен – 1,3) оңай полимерленіп, хлорпрен
кӛксағызын тҥзеді. Хлорпреннің полимерлену теңдеуін жазыңдар. 18 моль
хлорпреннен алынатын полимердің массасын анықтаңдар. Ӛнімнің шығымы
85% - ға тең?

Берілгені: Шешуі: (
n(C4H5Cl)=18 моль 11
η=85%

т/к m(C4H5Cl)-? )
Mr((C4H5Cl)n) =88,5
m((C4H5Cl)n)=88,5г ( )
2 – әдіс: )
(

(

)

393. Массасы 1т синтездік кӛксағыз алу ҥшін 2 метилбутанның қандай
массасын катализдік дегидрлеуге ҧшырату қажет? Дегидрлеу сатысының
шығымы 60%, ал полимерлену процесінің шығымы 95% - ға тең?

Берілгені: Шешуі:
m(C5H8)=1т
η=60%
η=95%
т/к m(C5H12)-?

Mr(C5H8) =68
m=68т

2 – әдіс:

394. Кӛлемі 3800м3 ацетилен алу ҥшін қҧрамында 97% метан бар табиғи газдың
қанша кӛлемі қажет? Метанның ацетиленге айналу дәрежесі 50% - ды қҧрайды?

Берілгені: Шешуі:
v(C2H2)=3800м3

w(CH4)=97%
дәрежесі=50%
т/к v(т.газ)-?

12

2 – әдіс:

395. Бензин қҧрамы 80% гептан изомерлерінен және 20% октан изомерлерінен
тҧрады. Осындай бензиннің 30кг жағу ҥшін қанша кӛлем оттек жҧмсалады?

Берілгені: Шешуі:

w(C7H16)=80%
w(C8H18)=20%
m(бензин)=30кг
т/к v(О2)-?
Mr(C7H16)=100
m=100кг

Mr(C8H18)=114
m=114кг

2 – әдіс:

396. Кӛлемі 40л (қ.ж.) табиғи газдан 30,3г хлорметан алынды. Теориялық
мҥмкіндікпен салыстырғандағы хлорметанның шығымы 40%. Табиғи газдың
қҧрамындағы метанның массалық ҥлесі?

13

Берілгені: Шешуі:
v(т.газ)=40л 2–әдіс:
η=40%
m(CH3Cl)=30,3г
т/к w(CH4)-?

Mr(CH3Cl)=50,5
m(CH3Cl )=50,5г

397. Табиғи газдың қҧрамындағы (кӛлемдік ҥлестері): метан 95%, азот 2%,
кӛміртек (ІV) оксиді 3%. Газдың осы ҥлгісінің 4,48л (қ.ж.) ӛртеп, барлық газдың
қоспасын артық мӛлшерде алынған кальций гидроксидінің ерітіндісі арқылы
ӛткізді. Тҥзілген тҧнбаның массасын есептеңіздер?

Берілгені: Шешуі:
φ(CH4)=95%
φ(N2)=2%
φ(CO2)=3%
v(т.газ)=4,48л
т/к m(тҧнба)-?

Mr(CaCO3)=100
m(CaCO3)=100г

2 – әдіс:

398. Мына реакциялардың термохимиялық теңдеулері берілген?
5000кДж жылу бӛлінуі ҥшін метан мен ацетиленнің жалпы қандай кӛлемін

(қ.ж.) жағу қажет?

14

Берілгені: Шешуі:
Q=5000кДж

т/к v(CH4)-?
v(C2H2)-?

399. Кӛлемі 108м3 (қ.ж.) этиленнен қанша этиленгликоль алуға болады?
Теориялық мҥмкіндікпен салыстырғандағы ӛнім шығымының массалық ҥлесі
0,78?

Берілгені: Шешуі: []
v(C2H4)=108м3

w=0,78

т/к m(C2H6O2)-? 2 – әдіс:
Mr(C2H6O2)=62
m=62г

400. Массасы 44,6г қорғасын оксидін тотықсыздандыру ҥшін қанша сутек керек?

Берілгені: Шешуі:
m(PbO)=44,6г

т/к m(H2)-? 2 – әдіс:
Mr(PbO)=223
m=223г

Mr(H2)=2
m=2г

401. Массасы 7г циклоалканды жаққанда 22г кӛмірқышқыл газы және 9г су
тҥзілді. Қалыпты жағдайдағы тығыздығы 3,125-ке тең болса, заттың формуласы
қандай?

Берілгені: Шешуі:
m(CnH2n)=7г 2 – әдіс:
m(CO2)=22г
m(H2O)=9г
ρ=3,125
т/к n-?

15

402. Массасы 3г алкан жанғанда 8,8г кӛмірқышқыл газы және 5,4г су тҥзілді.
Алканның ауамен салыстырғандағы тығыздығы 1,03-ке тең. Алканның
молекулалық формуласын анықтаңыздар?

Берілгені: Шешуі:
m(CnH2n+2)=3г 2 – әдіс:
m(CO2)=8,8г
m(H2O)=5,4г
Д(ауа)=1,03
т/к n-?

Mr(CO2)=44
m=44г
Mr(С)=12
m=12г
Mr(Н2О)=18
m=18г
Mr(Н2)=2
m=2г

403. Массасы 8,4г циклогександы монобромдағанда тҥзілген бромсутекті
бейтараптау ҥшін 11% калий гидроксидінің KOH (тығыздығы 1,1г/мл) қанша
кӛлемі жҧмсалады?

Берілгені: Шешуі:
m(C6H12)=8,4г

w(KON)=11%
ρ=1,1г/мл
т/к v(KON)-?

Mr(C6H12)=84

16

m(C6H12)=84г

Mr(KON)=56
m(KON)=56г

404. Массасы 0,28г алкен броммен әрекеттескенде 1,88г ӛнім алынды.

Реакцияға қандай алкен қатысқанын анықтаңдар?

Берілгені: Шешуі:

m(CnH2n)=0,28г
m(CnH2nBr2)=1,88г

т/к n-?

405. Массасы 2,76г сақарды K2CO3 сӛндірілген әктің 200г ерітіндісімен ӛңдеді.
Сақарды ӛңдеуге жҧмсалған сӛндірілген әктің массасын және ерітіндідегі
Са(ОН)2 массалық ҥлесін (%) есептеңдер?

Берілгені: Шешуі:
m(K2CO3)=2,76г 2-әдіс:
m(ер-ді)=200г
т/к m(Ca(OH)2) -?

w(Ca(OH)2)-?

Mr(K2CO3)=138
m=138г

Mr(Ca(OH)2)=74

m=74

406. Мыс және алюминий балқымасынан жасалған массасы 14,5г алқа (брошь)
байқаусызда тҧз қышқылы ерітіндісіне тҥсіп кетті. Осы кезде 4,48л газ бӛлінді.
Алқа жасалған қҧйманың проценттік қҧрамын және ондағы компоненттердің
массасы қандай?

Берілгені: Шешуі:
m(алқа)=14,5г 17
v(газ)=4,48л
т/к m(Cu) -?

m(Al)-?

w(Cu)-?

W(Al)-?

Mr(Al)=27

m(Al)=27*2=54г
2-әдіс:

407. Микротехникада әр тҥрлі металл бӛлшектерді ӛңдеу ҥшін темір (ІІІ)
хлориді ерітіндісі қолданылады. Оны темір (ІІІ) оксидін тҧз қышқылында еріту
арқылы алады. Массасы 200г 63%- тік ӛңдеуіне ерітінді алу ҥшін темір (ІІІ)
оксиді мен тҧз қышқылының қандай массалары қажет болады?

Берілгені: Шешуі:
m(ер-ді)=200г

w=63%
т/к m(Fe2O3) -?
m(HCl)-?

Mr(FeCl3)=162,5
m=162,5*2=325г

Mr(Fe2O3)=160
m=160г

Mr(HCl)=36,5
m=36,5*6=219г

2-әдіс:

408. Киімдерді ағарту барысында кӛптеген ағартқыш қҧралдар, әсіресе,
содамен жақсы әсер беретін ағартқыш (хлорлы) әк (СаОСl2) негізінде
жасалатынын есте сақтаған жӛн. Ағарту процесін сипаттайтын реакция теңдеуін
жазыңыз. Егер реакция шығымы 78% болатын болса, онда 150г 28,6% - тік
ағартқыш әктен атомаралық оттектің қандай массасы бӛлінеді?

18

Берілгені: Шешуі:
η=78% 2-әдіс:
m(ер-ді)=150г
w(зат)=28,6%
т/к m(O) -?
Mr(СаОСl2)=127
m(СаОСl2)=254г
Аr(O)=16
m=16*2=32г

409. Ҥйбикелері асханадағы сҥлгілерін ағарту ҥшін «жавель суын» қолданады.
Массасы 400г 80% - тік натрий гидроксиді ерітіндісі арқылы хлорды ӛткізетін
болсақ, осы ерітіндінің қандай массасын алуға болады? Ӛнім шығымы 95%

Берілгені: Шешуі:
η=95%
m(ер-ді)=400г
w(зат)=80%
т/к m(Жавель суын)-?

Mr(NaOH)=40
m(NaOH)=40*2=80г

Mr(NaClO)=74,5
m(NaClO)=74,5г

2-әдіс:

410. От шашуға арналған қҧралдарды жасау кезінде барий хлоридін жасыл тҥс
беру ҥшін қолданады. Ҥлкен бір петарды жасау ҥшін қажетті осы тҧздың 49г
дайындауға 20% - тік тҧз қышқылының қандай массасын алу қажет? Бейтараптау
реакциясының шығымы 80% деп есептеңіз?

Берілгені: Шешуі:
η=80%
m(тҧз)=49г

w(HCl)=20%

19

т/к m(ер-ді) -?

411. Кӛлемі 67,2 л кӛмірқышқыл газын әк суынан Са(ОН)2 ӛткізгенде қанша
тҧнба тҥзіледі?

Берілгені: Шешуі: СО2+Са (ОН)2 =СаСО3 +Н2О
V(СО2)=67,2 л n(СО2)= =3 моль
Т/к m(СаСО3)-?
m=100 г Mr (СаСО3)=100n(СО2)=n(СаСО3)
m(СаСО3)=100*3=300 г
2-әдіс 67,2 л›22,4 л 3 есе
m(СаСО3)=100*3=300 г

412. Кӛлемі 200 мл 40%-дық, тығыздығы 1,424 г/мл калий гидроксиді фосфор
қышқылымен әрекеттескенде қанша калий гидрофосфаты алынады?

Берілгені: Шешуі: 2КОН+Н3РО4=K2HPO4+H2O
V(KOH)= 200 мл m(KOH)=200*0,4*1,424=113,92 г
n(KOH) =
W(KOH)=40% 2,034 моль – х моль
p(KOH)=1,424 г/мл 2 моль – 1 моль

m(K2HPO4)-? m(K2HPO4)=174*1,017=176,9 г
2-әдіс: m(KOH)=200*0,4*1,424=113,92 г
Mr(KOH)=56
m(KOH)=56*2=112 г 113,92 г<112г 1,017 есе
Mr (K2HPO4)=174 г m(K2HPO4)=174*1,017=176,9 г
M(K2HPO4)=174 г

413. Массасы 2,87 г кҥміс хлоридің алу ҥшін 3% -дық кҥміс нитратынан қанша
керек?

Берілгені: Шешуі: AgNO3+HCl=AgCl +HNO3
m (AgCl)=2,87 г n(AgCl)=

W (AgNO3)=3% 20

т/к m (AgNO3)-? n (AgNO3)=n (AgCl)
m (AgNO3)=170*0,02=3,4 г
Mr (AgCl)=143,5

m=143,5 г 3% m (AgNO3)=3,4:0,03=113,3г

Mr (AgNO3)=170 2-әдіс: 2,98 г 143,5г 50 есе

m=170 г m(AgNO3)=170:50=3,4 г

% m(AgNO3)=3,4:0,03=113,3 г
414. Кӛлемі 20 л кӛміртек оксидін тотықтыру ҥшін қанша кӛлем ауа (О2)=20%
қажет, қанша кӛлем кӛмірқышқыл газы тҥзіледі?

Берілгені: Шешуі: 2СО+О2=2СО2
V(CO)=20 л n(СО) =
φ (О2)=20%
V (ауа)-? 0,893 моль – х моль
V (СО2)-? 2 моль – 1 моль

V(O2) n(CO)= n (CO2)
V(ауа)= V (CO2 )=22,4*0,893=20 л
2- әдіс: 20 л < 44,8 л
V (O2) =22,4 :2,24 =20л

V (ауа)=

415. Массасы 50 г тҧз қышқылының ерітіндісін бейтараптау ҥшін 4 г кҥйдіргіш
натр қажет болса, қышқылдың концентрациясы қандай болғаны?

Берілгені: Шешуі: NaOH+HCl=NaCl+H2O
m (HCl)=50 г гn (NaOH)=

m (KOH)=4 n (NaOH)=n(HCl)
т/к-? w(HCl)-? m (HCl)=36,5*0,1=3,65 г

Mr (NaOH)=40 w(HCl)=
m (NaOH)=40 г 2-әдіс: 4 г < 40г 10 есе

Mr (HCl) = 36,5 m (HCl)=36,5:10=3,65 г
m (HCl)=36,5 г
w (HCl)=

416. Металдарды бір-біріне дәнекерлеген кезде дәнекерлеу сҧйықтығын
пайдаланады. Оны былай әзірлейді: тҧз қышқылының ерітіндісін мырышты
салып, реакция аяқталғанша жҥргізіледі. Реакция теңдеуін жазып, массасы 13 г
мырышпен әрекеттесетін 12%-дық тҧз қышқылы ерітіндісінің (тығыздығы 1,029
г/мл) кӛлемі мен тҥзілетін тҧз массасын есептеңдер?

Берілгені: Шешуі: Zn+2HCl=ZnCl+H2
m (Zn)=13 г n(Zn)=
0,2 моль-х моль
W (HCl)=12%
21

p(HCl)=1,059 г/мл 1 моль – 2 моль
т/к m(ZnCl)-?
2-әдіс: m(HCl)=36,5*0,4=14,6 г
Mr (Zn)=65 12% m (HCl)=14,6:0,12=121,66 г
m=65 г V(HCl)=121,66:1,059=144,89 мл

Mr(HCl)=36,5 n(Zn)=n(ZnCl2)
m=73 г m (ZnCl2)=136*0,2=27,2 г
13 г < 65 г 5 есе
Mr(ZnCl2)=136 m (HCl)=73:5=14,6 г
m=136 г 12 % m (HCl)=14,6:0,12=121,66 г

V(HCl)=

m (ZnCl2)=136:5=27,2 г

417. Массасы 8 г натрий гидрокарбонатымен әрекеттесетін 5%-дың тҧз
қышқылы ерітіндісінің және тҥзілетін ас тҧзының массасын есептеңдер?

Берілгені: Шешуі: NaHCO3+HCl=NaCl+CO2 H2O
m(NaHCO3)=8 г
n (NaHCO3) =
W (HCl)= 5%
т/к m(HCl)-? 2-әдіс: n (NaHCO3)=n (HCl)=n (NaCl)
m (HCl)=36,5*0,0952=3,476 г
m(NaCl)-? 5 % m (HCl)=3,476:0,05=69,52 г
m(NaCl)=58,5*0,0952=5,57 г
Mr(NaHCO3)=84 8 г< 84 г 10,5 есе
m=84 г m(HCl)=36,5:10,5=3,476 г
Mr(NaCl)=58,5 г 5 % m (HCl)=3,476:0,05=69,52 г
m=58,5 г m (NaCl)=58,5:10,5=5,57 г

Mr(HCl)=36,5
m=36,5 г

418. Кӛлемі 200 мл 35%-дық тҧз қышқылының ерітіндісіне (тығыздығы 1,17
г/мл) 26,1 г маргарец (IV) оксидін қосып қыздырғанда қанша литр хлор (қ.ж)
тҥзіледі?

Берілгені: Шешуі: 4HCl+MnO2=MnCl2+Cl2+2H2O
V (HCl) =200 мл m(HCl)=200*0,35*1,17=81,9 г
М.Ф (HCl)=
W (HCl)=35 %
P=1,17 г/мл n(MnO2)=
m (MnO2 )=26,1 г
т/к V(Cl2)-? m(HCl)=36,5*4=146 г 0,56 моль > 0,3
моль
Mr(HCl)=36,5 V(Cl2)=22,4*0,3=6,72 л
m (HCl)=200*0,35*1,17=81,9 г
2-әдіс:
М.Ф (HCl)=

22

n(MnO2)=
0,56 моль > 0,3 моль
26,1 г<87 г 3,33 есе
V(Cl2)=22,4:3,33=6,72 л

419. Мыс пен алюминийден тҧратын 2 г қҧйманы сҧйытылған кҥкірт
қышқылымен әрекеттестірді. Реакция нәтижесінде 1,12 л (қ.ж) сутек бӛлініп
шықты. Тотығу – тотықсыздану реакциясына қай металл қатысты? Қҧймадағы
реакцияға тҥспеген металдың массалық ҥлесін анықтаңдар?

Берілгені: Шешуі: 2Al+3H2SO4=Al2(SO4)3+3H2
лn(H2)=
m(Cu+Al)=22
х моль - 0,05 моль
V (H2)=1,12 2 моль – 3 моль
т/к W(Cu)-?
х=
Mr(Al)=27
m(Al)=27*2=54 г

m(Al)=27*0,03=0,89
m(Cu)=2-0,89=1,10 г

2-әдіс: W(Cu)=

1,12 л<67,2 л 60 есе
m(Al)=54:60 =0,9 г
m(Cu)=2-0,9=1,1 г

W(Cu)=

420. m(Cu):m(CuO)=1:6 болған қоспаға сҧйытылған азот қышқылымен әсер
еткенде 6,72 л (қ.ж) газ бӛлінген болса, бастапқы қоспаның массасын
анықтаңдар?

Берілгені: Шешуі: m(Cu):m(CuO)=1:6
Cu+4HNO3 cҧй=Сu(NO3)+2NO2+2H2O
m(Cu):m(CuO)=1:6
V (газ)=6,72 л n (газ)=
т/к m (қоспа)-?
х моль – 0,3 моль
Mr(Cu)=64 1 моль – 2 моль
M(Cu)=64 г
x=
2-әдіс:
m (Cu)=64*0,15=9,6 г
m (қоспа)=9,6*6=57,6 г
6,72 л<44,8 л 6,66 есе

m(Cu)=64:6,66
m(қоспа)=9,6*6=57,6 г

421. Қҧрамында 80,56% бутан бар бутен мен бутан қоспасы 4%-дық 160 г бром
суымен әрекеттесетін болса, қоспаның жалпы массасы

23

Берілгені: Шешуі: С4Н8+Br2=C4H2Br2
W (C4H10)=80,56% m(Br2)=160*0,04=6,4 г
W(Br2)=4%
m(Br2)=160 г n(C4H8)=n(Br2)
т/к m(қоспа)-?
Mr(C4H8)=56 n(C4H8)= =0,114 моль
m=56 г
Mr(C4H10)=58 m(С4Н8)=56*0,114=6,39г
M=58 г 80,56% m(C4H10)=6,39*0,8056=5,147 г
m(Br2)=160*0,04=6,4 m(қоспа)=6,39+5,147=11,5 г
2-әдіс: 6,4 г< 56 г 8,75 есе
m(C4H8)=56:8,75=6,4 г
80,56 % n(C4H10)=6,4*0,8056=5,15 г
m(қоспа)=6,4+5,15=11,5 г

422. Автокӛліктердің аккумуляторында электролит ретінде кҥкірт қышқылын
қолданады. Кҥкірт қышқылының массалық ҥлесі 10 % , тығыздығы 1,07 г/мл,
кӛлемі 2 л ерітіндісін даярлау ҥшін қажет массалық ҥлесі 98 % , тығыздығы 1,84
г/мл кҥкірт қышқылының кӛлемі?

Берілгені: Шешуі: m(H2SO4)=0,1*1,07*2=0,214 г
98 % m(H2SO4) =0,214:0,98=0,2183 г
W(H2SO4)=10% V(H2SO4)=
P=1,07 г/мл
V=2 л

W (H2SO4)=98
p=1,84 г/мл
т/к V(H2SO4)-?

423. Массасы 5 т фосфориттен (қҧрамында 15 % қоспасы бар) 85 %-дық
шығыммен қанша фосфор ангидридін алуға болады?

Берілгені: Шешуі: Са3 (PO4)2 P2O5
M (Ca3(PO4)2) =5 т 100 – 15 =85 %
W (қоспа) =15 % m (Ca3 (PO4)2)=5 х0,85 =4,25 m
т/к m(P2O5)-?
2-әдіс: n(Ca3(PO4)2)=
Mr (Ca3(PO4)2)=310m m(P2O5)=142х0,0137=1,94
85% m(P2O5)=1,94х0,85=1,65 m
m (Ca3(PO4)2)=310m 100-15=85%

Mr (P2O5)=142 m m(Ca3(PO4)2 P2O5
m(Ca3(PO4)2)=5х0,85=4,25 m
m (P2O5)=142 m 4,25 т< 310 т 72,9 есе
m (P2O5)=142:72,9=1,94 г
85% m(P2O5)=1,94х0,85=1,65 т

424. Массасы 20,4 г алюминий оксидін ерітуге қажетті тығыздығы 1.332 г/мл
30 %-дық натрий гидроксидінің ерітіндісінің кӛлемін табыңдар?

24

Берілгені: Шешуі: Al2O3+6NaOH=2Na3AlO3+3H2O
m (Al2O3) = 20,4 г
p(NaOH)=1,332 г/мл n(Al2O3)=
0,2 моль – х моль
W (NaOH) =30 % 1 моль – 6 моль
т/к V (NaOH) -? х=
m(NaOH)=40*1,2=48 г
Mr (Al2O3)=102 30 % m(NaOH)=48:0,3=160г
m=102 г
V(NaOH)=
Mr (NaOH)=40
m=40*6=240 г 2-әдіс: 20,4 г< 102 г 5 есе
m (NaOH)=240:5=48 г
30 % m(NaOH)=48:0,3=160 г

V(NaOH)=

425. Кӛлемі 8,96 л (қ.ж) кҥкірт (IV) оксидін сіңіру ҥшін 20%-дық, p=1,225 г/мл
натрий гидроксидінің ерітіндісінің кӛлемі қанша болуы керек?

Берілгені: Шешуі: 2NaOH+SO2 Na2SO3+H2O
V(SO2)=8,96 л n(SO2)= =0,4 моль

W(NaOH)=20% х моль – 0,4 моль
p(NaOH)=1,225 г/мл 2 моль – 1 моль
т/к V(NaOH)-?
x=
Mr(NaOH)=40 m(NaOH)=40*0,8=32 г
m(NaOH)=40*2=80 г 20% m(NaOH)=32:0,2=160 г

V(NaOH)=

2-әдіс: 8,96 л<22,4 л 2,5 есе
m(NaOH)=80:2,5=32 г
20% m(NaOH)=32:0,2=160 г

V(NaOH)=

426. Кӛлемі 40 л 8%-дық тығыздығы 1,05 г/мл NaHCO3–ның ерітіндісі бар ӛрт
2 л сӛндіргіштен қанша кӛлем (қ.ж) СО2 бӛлінеді?

Берілгені: Шешуі: NaHCO3+HCl=NaCl+CO2 +H2O
V(NaHCO3)=40 л m(NaHCO3)=40*0,08*1,05=3,36 г
W(NaHCO3)=8%
p(NaHCO3)=1,05 г/мл n(NaHCO3)=
т/к V(CO2)-?
Mr(NaHCO3)=84 2-әдіс: N(NaHCO3)=n(CO2)
V(CO2)=22,4*0,04=0,896 л
m=84 m(NaHCO3)=40*0,08*1,05=3,36 г
3,36 г<84 г 25 есе

V(CO2)=22,4:25=0,8966 л

25

427. Газ қоспасының жалпы кӛлемі 6,7 NO және NO2 тҧрады. NO-ның
қоспадағы кӛлемдік ҥлесі 35,77% екені белгілі болса, NO және NO2 газдарының
қоспадағы кӛлемдерін табыңыз?

Берілгені: Шешуі: V(NO)=6,72*0,3577=2,4л
V(NO,NO2)=6,72 л V(NO2)=6,72-2,4=4,32 л

=35,77% V(NO2)-?
т/к V(NO)-?

428. Ауадан және хлор газынан тҧратын қоспадағы хлордың зат мӛлшері 0,25
мольға тең. Хлордың қоспадағы алатын кӛлемдік ҥлесі 33%-ы қҧрайды.
Қоспадағы газдардың кӛлемдерін есептеңіз?

Берілгені: Шешуі: V(Cl)=n*Vm=0,25*22,4=5,6 л
n(Cl2)=0,25 моль V(жалпы)=5,6:0,33=16,96 л
V(ауа)=16,96л-5,6 л=11,3 л
(Cl2)=33%
т/к V(Cl2)-?

V(ауа)-?

429. Ортофосфор қышқылының 4,9 %-дық 125 г ерітіндісіне 7,1-ге фосфор (V)
оксидін еріткенде тҥзілетін соңғы ерітіндідегі еріген заттың массасық ҥлесін
есептеңдер?

Берілгені: Шешуі: m(H3PO4)=125*0,049=6,125г
P2O5+3H2O 2H3PO4
W(H3PO4)=4,9%
m(H3PO4)=125 г гn(P2O5)=
m(P2O5)=7,1
т/к w(H3PO4)-? 00,5 моль – х моль
Mr(P2O5)=142 1 моль- 2 моль
m=142 г
х= =0,1
Mr(H3PO4)=98
m=98*2=196 г гm(H3PO4)=98*0,1=9,8г
m=6,125+9,8=15,925
m(ерітінді)=125+7,1=132,1 г

2-әдіс: W(H3PO4)=

m(H3PO4)=125*0,049=6,125 г
7,1 г<142 г 20 есе
m(H3PO4)=196:20=9,8 г
m(зат)=6,125+9,8=15,925 г
m(ерітінді)=125+7,1=132,1 г

W(H3PO4)=

430. Теориялық мҥмкіндікпен салыстырғандағы шығымы 75% болса, массасы
30 m кальций карбонатының алынатын газдың кӛлемін есептеңдер?

26

Берілгені: Шешуі: CaCO3+2HCl=CaCl2+CO2 +H2O

J=75% n(CaCO3)= моль

m(CaCo3)=30m 2-әдіс: n(CaCO3)=n(CO2)
т/к V(CO2)-? V(CO2)=22,4*0,3=6,72 г
Mr (CaCO3)=100 75 % V(CO2)=6,72*0,75=5,04 л
m=100m 30 т <100 m 3,33 есе
V(CO2)=22,4:3,33=67,2л
75% V(CO2)=67,2*0,75=5,04 л

431. 8% қоспасы бар 148 кг калий гидроксидінен тыңайтқыш ретінде
қолданылатын калий селитрасының қандай массасын алуға болады?

Берілгені: Шешуі: KOH+HNO3=KNO3+H2O
W(қоспа)=8%
m(KOH)=148кг 100-8=92%
т/к m(KNO3)-? m(KOH)=148х0,92=136,15 г

Mr(KOH)=56 n(KOH)= моль
m(KOH)=56г
2-әдіс: n(KOH)=n(KNO3)
Mr(KNO3)=101 m(KNO3)=101х2,43=245,5г
m(KNO3)=101 г
100-8=92%
m(KOH)=148х0,92=136,15 г
136,16 г>56 г 2,43 есе
m(KNO3)=101х2,43=245,5 г

432. Кӛлемі 0,6 л ас содасының NaHCO3 0,5 молярлы ерітіндісін қалай
дайындайтындарыңды есептеулер жҥргізіп тҥсіндіріңдер?

Берілгені: Шешуі: m(NaHCO3)=0,5*84*0,6=25,2 г
V=0,6 л
См=0,5 М 2-әдіс: n(NaHCO3)=
т/к m(Na2CO3)-?
х моль – 0,3 моль
n(Na2CO3)-? 1 моль – 2 моль
m(NaCO3)=106х0,15=15,9г
Mr(Na2CO3)=106 m(NaHCO3)=0,5х84х0,6=25,2 г
Mr(NaHCO3)=84*2=168г 25,2 г<168 г 6,66 есе
m=106 г m(Na2CO3)=106:6,66=15,9 г
n(Na2CO3)=1:6,66=0,15 моль
Mr(NaHCO3)=84

433. Қҧрамында 5% қоспасы бар 16 г кальций карбидінен алынған кӛмірсутек
сынап (ІІ) сульфаты қатысында сумен әрекеттескенде тҥзілген альдегидтің
массасы?

Берілгені: Шешуі: 100-5=95%
W(қоспа)=5% m(CaC2)=16*0,95=15,2 г
СаС2+2H2O=Ca(OH)2+C2H2
m(CaC2)=16 г

27

т/к m(CH3-COH)-? C2H2+H2O H2SO4 CH3-COH
Mr (CaC2)=64
m=64 г n(CaC2)= моль
Mr(CH3-COH)=44
n(CaC2)=n(CH3-COH)
2-әдіс: m=44 гm(CH3COH)=44х0,2375=10,45 г

100-5=95%
m(CaC2)=16х0,95=15,2 г
15,2 г<64г 4,21 есе

m(CH3COH)=44:4,21=10,45 г

434. Алюминий мен қатты қыздырылған (химиялық белсенді емес) алюминий
окси тҧратын қоспаның 118,5 грамын натрий гидроксидінің концентрлі
ерітіндісінің артық мӛлшерімен ӛңдегенде 8,4 л (қ.ж) газ алынды. Алынған
бастапқы қоспадағы алюминий оксидінің массалық ҥлесін (%)анықтаңыз?

Берілгені: Шешуі: 2Al+2NaOH+2H2O 2NaAlO2+3H2

m(Al,Al2O3)=118,5 n(H2)= моль
V(газ)=8,4 л
т/к w(Al2O3)-? х моль – 0, 375 моль
2 моль – 3 моль
Mr(Al)=27
m=27*2=54 г х=

Mr (Al2O3)=102 m(Al)=27х0,25=6,75 г
m=102г m(Al2O3)=118,5-6,75=111,75г

W(Al2O3)=

2-әдіс: 8,4 л< 67,2 л 8 есе
m(Al)=54:8=6,75 г
m(Al2O3)=118,5-6,75=111,75 г

W(Al2O3)= =94,3%

435. Қҧрамында 320 кг FeO3 бар темір кенінен 134,9 кг темір алынды. Теория
жҥзіндегіден темірдің шығымы (%) неге тең?

Берілгені: Шешуі: n(Fe2O3)= 2 моль
m(FeO3)=320 кг 2 моль – х моль
m(Fe)=134,9 кг 1 моль – 2 моль
т/к J-? х= моль
m(Fe)=56х4=224 кг
Mr(Fe2O3)=160
J=
m(Fe2O3)-? 2-әдіс: 320 кг >160 кг 2 есе

m(Fe)=112х2=224 кг

J=

28

436. Массасы 10,6 г қҧмырсқа және сірке қышқылдарының қоспасын

бейтараптауға кӛлемі 91,58 мл 8%-дық, тығыздығы 1,092 г/мл натрий

гидроксидінің ерітіндісі жҧмсалған, қоспадағы сірке қышқылының массалық

ҥлесі?

Берілгені: Шешуі: m(NaOH)=31,58х1,092х0,08=8г

m(HCOOH,CH3COOH)=10,6г HCOOH+NaOH=HCOONa+H2O
V(NaOH)=91,58 мл CH3COOH+NaOH=CH3COONa+H2O

W(NaOH)=8% n(NaOH)= моль
p=1,092 г/мл

т/к w(CH3COOH)-? { {

x=0,1 моль*46=4,6 г
m(CH3COOH)=10,6-4,6=6 г

w(CH3COOH)=

437. 66,4 мл тҧз қышқылы (p=1,1 г/мл) 4,48 л (қ.ж) аммиакпен толық
әрекеттескен болса, бастапқы ерітіндідегі қышқылдың массалық ҥлесі?

Берілгені: Шешуі: m(HCl)=66,4х1,1=73,04 г
V(HCl)=66,4 мл
P(HCl)=1,1г/мл NH3+HCl=NH4Cl
V(NH3)=4,48 л
т/к W(HCl)-? n(NH3)=

Mr (HCl)=36,5 n(NH3)=n(HCl)
m(HCl)=36,5г m(HCl)=36,5х2=7,3 г

W(HCl)=

2-әдіс: m(HCl)=66,4х1,1=73,04 г

4,48 л<22,4л 5есе

m(HCl)=36,5:5=7,3 г

w(HCl)=

438. Кҥкірт қышқылының массасы 1 кг ерітіндісі темір ҧнтағының артық
мӛлшерімен әрекеттескенде 0,0448 м3 (қ.ж) сутек бӛлінді. Берілген ерітіндідегі
кҥкірт қышқылының массалық ҥлесі?

Берілгені: Шешуі: Fe+ H2SO4=FeSO4+H2
m(H2CO4)=1 кг n(H2)= =0,002 моль
V(H2)=0,0448 м3
т/к W(H2SO4)-? n(H2SO4)=n(H2)
m(H2SO4)=98х0,002=0,196 г
Mr(H2SO4)=98
m(H2SO4)=98кг 2-әдіс: W(H2SO4)=

0,0448 м3<22,4 м3 500 есе
m(H2SO4)=98:500=0,196 кг

W(H2SO4)=

29

439. Реакция нәтижесінде 12 моль аммиак тҥзілсе, сутекпен реакцияға тҥскен
азоттың зат мӛлшері?

Берілгені: Шешуі: N2+3H2=2NH3
n(NH3)=12 моль х моль – 12 моль
т/к n(N2)-? 1 моль – 2 моль

x=

2-әдіс: 12 моль >2 моль 6 есе
n(N2)=1х6 =6 моль

440. Массалары 1,20 г натрийдің дигидро және 4,26 г гидрофосфатын алу ҥшін
ортофосфор қышқылының қандай массасын бейтараптау қажет?

Берілгені: 1-әдіс: H 3PO 4+ NaOH= NaH 2PO 42H2O
m(NaH2PO4)=120 г 2-әдіс:
m(Na2H PO4)=4,26г NaH 2PO 4+ NaCL= Na HPO 4` H2O
n(NaH 2PO 4) = 1,20:120 = 0,01 моль
m/к w (H 3PO 4) -? n(Na 2H PO 4) = 4,26:142 = 0,03 моль
Mr(NaH 2PO 4)=120 n(H3PO4) = 0,01+0,03= 0,04 моль
m=120 г n(H3PO4) = 98х0,04=3,92 г
Mr(Na2H PO4)=142 1,20 г <120 г100есе
m=142 г
m(H 3PO 4)= 98 n(NaH2PO4)= 1 : 100 = 0,01 моль
m=98 г 4,26 г < 142 г 3,33 есе

n(Na2HPO4) =1:33,3=0,03 моль
n( H3PO4) = 0,01+0,03= 0,04 моль
n( H3PO4) = 98х0,04=3,92 г

441. Кҥкірт қышқылының ерітіндісіне NaOH қҧйып, массалары 3600 г натрий
гидросульфаты мен 2,84 г натрий сульфатын алған. Реакцияға тҥскен қышқыл
мен сілтінің зат мӛлшерін анықтаңыздар?

Берілгені: H 2SO 4 + NaOH = Na H SO4 + H2O
m(NaOH) = 3,60 г
V(Na H SO4) = 3,60 г Na H SO4 + NaOH = Na 2SO 4+ H2O
n(Na 2SO 4) = 2,84:142 = 0,02 моль
m/к w (H 2SO 4) -? n(Na HSO 4) =3.60:120 = 0,03 моль
n(NaOH)-? n(NaOH)=n(H 2SO4)+n(Na HSO4)=0,02+0,03=0,05моль
m(Na 2SO 4) =142 n(H 2SO 4) = n( Na HSO 4), n(H 2SO 4)=0,03 моль
m = 142 г n (NaOH)= 0,05 моль

2,84 г <142 г50 есе

т(Na2SO4) = 1 : 50 = 0,02 моль
3,60 г < 120 г 33,3 есе

n(NaHSO4) = 1: 33,3 = 0,03 моль
n(NaOH)= 0,02+0,03= 0,05 моль

n(H 2SO 4)= n( Na HSO 4)
n(H 2SO 4) = 0,03 моль

30

442. Суспензия тҥріндегі массасы 56,1 г CaCO 3 пен MgCl 2қоспасы бар.Оларды
гидрокарбонатқа айналдыру ҥшін кӛлемі 7 л (қ.ж) этанды жандырғанда тҥзілген
кӛмірқышқыл газының барлығы жҧмсалған. Бастапқы қоспадағы CaCO3
массасын табыңыздар?

Берілгені: 2C 2H 6 + 7O2=4 O2+6 H2O
m(CaCO3+MgCO3)=56,1г Na H SO4 + NaO = N
V(C 2 H6) = 7л
26

m/к w (CaCO 3) -? 4

n(NaOH)=n(H 2SO4)+n(Na HSO4)=0,02+0,03=0,05моль
n(H 2SO 4) = n( Na HSO4), n(H 2SO 4)=0,03 моль
n (NaOH)= 0,05 моль

2,84 г <142 г50 есе

т(Na2SO4) = 1 : 50 = 0,02 моль
3,60 г < 120 г 33,3 есе

n (Na HSO 4)= 1: 33,3 = 0,03
n (NaOH)= 0,02+0,03=0,05 моль

n( H 2SO 4 )=n ( Na HSO4),
n( H 2SO 4 )=0,03 моль

443. Суспензия тҥріндегі массасы 56,1 г CaCO 3 пен MgCO3 қоспасы бар.Оларды
гидрокарбонаттқа айналдыру ҥшін кӛлемі 7 л (қ.ж) этанды жандырғанда тҥзілген
кӛмірқышқыл газының барлығы жҧмсалған. Бастапқы қоспадағы CaCO3
массасын табыңыздар?

Берілгені: 2C 2H 6 + 7O2=4 O2+6 H2O
m(CaCO3 +MgCO3)=56,1г
V(C 2 H 6) = 7л Na H SO4 + NaO = Na 2SO 4+ H2O
n(C 2H6) = 7:22,4 = 0,3125 моль
m/к w (CaCO 3) -? 0,3125 моль X моль

2 моль 4 моль

V(CO2) = 22,4*0,625=14 л
X V1

CaCO 3 + CO2 +H 2O= Ca(HCO 3) 2
100г 22,4
56-x V2

MgCO 3 + CO2 +H 2O= Mg(HCO 3) 2
84г 22,4

V1

2

0,224x+14,959-0,2666x=14

31

-0,0426x=-0,959
x=22,5 г

444. Массасы 50 г 20%-ті Na2SO4 ерітіндісін дайындау ҥшін қажет
кристаллогидраттың (Na 2SO 410 Н 2О)массасы және судың кӛлемі?

Берілгені: Na 2SO 410 H2O = Na2SO 4+10 H2O
m(Na2H2PO 4) = 50 г m(Na 2SO 4)= 50*0,2=10 г

w(Na2SO 4) = 20% n(Na 2SO 4)
m/к
m(Na2SO410 2О)-? n(Na 2H PO 410H2O )= n(Na 2SO 4) %
n(Na 2H PO 410H2O )=322*0,704=22,66 г
V(H2O)-? n( H 2O) = 50=22,66=27,33 =27,33 м
Mr(Na2S 410Н2О)=322 2-әдіс: m(Na2SO4)= 50*0,2=10 г
m=322 г
10 г <142 г 14,2 есе
Mr(Na2SO4)=142
m=142 г n(Na 2SO 410 H2O)= 322 : 14,2= 22,66

445. Магний сульфатының, магний сульфатының 12 %-тік ерітіндісінің 1 кг алу
ҥшін жҧмсалатын судың массасын(г) анықтаңыз?

Берілгені: 2-әдіс: МgSO4 + 7H 2O = MgSO 4+7 H2O
m(МgSO4) = 12% m(MgSO4)= 1000х 0,12=120 г
m(Mg SO 41 кг n(MgSO4) = 120:120 =1моль
n(Мg SO 4 7H 2O )=n(MgSO4)
m/к m(H 2O) -? 246х1=246 г
Mr(МgSO)= 120
m(MgSO4)=120 m(MgSO 4 7 H2O)= N(MgSO4)
Mr(Mg SO)2+ n(H2O) = 1000-246 г =754 г
H 2O=246 m(MgSO4)= 1000*0,12= 120 г
m=246г 120г==1000(=120г
120г =120 г
n(NgSO 4 7Н 2О) = 246 г
m(H2O) = 1000-246= 754 г

446. Массасы 3 г ҥш валентті металл жанғанда 5,67 г оксид тҥзіледі. Бҧл қай

металл? Электрондық конфигурациясын жазыңдар?

Берілгені: 3г

ІІІ 4Me + 3 O 2 = 2 Me 2O 3
m (Me) =3 г 4х 2(2х+48)
m(Me 2O 3) =5,76 г 3(2(2х+48)= 4х-5,67
12х+288 =22,68х

m/к Ar(Me) -? -10,68х =-288
х=27

Ar(Me)= 27 1522S22p63S2 3p1
+3 Al

32

447. Массасы 1,3 г белгісіз екі валентті металл оттекпен тотыққанда 1,62 г
оксид тҥзілді. Металл екенін анықта?

Берілгені: 1,3г 1,62
ІІ
2Me + O2 = 2 MeO
m (Me) =1,3 г 2х 2(2х+16)
m(Me O ) =1,62 г
1,3(2х+32)= 2х-1,62
m/к (Me) -?
2,6 х+41,6 =3,24 х

-3,24 х-2,6 х=41,6

0,64 x=41,6

x=65

Ar(Zn )=65 Me-Zn
+3 Al 1522S22p63S2 3p1

448. Массасы 7,6 г ҥш валентті металл оксидін магниймен тотықсыздандырады,
реакция нәтижесінде 2 г магний оксиді тҥзілді. Белгісіз металды анықтаңыздар?

Берілгені: 7, 6 2г
ІІ
2Me + 3O2 = 3MeO
m(Me) =7,6 г 2х+48 2(2х+16)
m(MgO) =2 г
(2, х+48)*2 =3,24 х
m/к (Me) -?
4 х-96 =912

4х=912-96

4x=816

х

Ar(Zn)= 204 ті -тамей

449. Массасы 12,8 г металл 60 %-дық азот қышқылы ерітіндісінің артық
мӛлшерімен әрекеттескенде 8,96 л (қ.ж) қоңыр тҥсті газ және қҧрамында
металдың тотығу дәрежесі +2 болатын тҧз тҥзілді. Металды анықтаңдар?

Берілгені: Шешуі:
m(Me) = 128 г

w(HNO 3) = 60 %
V(газ)= 8,96 л
m/к (Me)-?

450. Қосылыстардағы тотығу дәрежесі +2- ге тең 6 г металл азотпен әрекеттесті.
Нәтижесінде 7,4 г нитрид тҥзілді. Металдың мольдік массасын анықтап, оны
атаңдар?

Берілгені: Шешуі: 6г 7,4 г
m(Me 2+) = 6 г
3Me + N 2 = Me 3N 2
m(Me 3N 2)= 7,4 г 3х (3х+28)
m/к Mr( Me)-?

33

3x*7,4= 6(3x+28)
22,2x= 18x+168
4,2x=168
x=40
Mr(Ca)=40

451. Массасы 0,92 г бір валентті металл сумен әрекеттескенде, кӛлемі 0,448 л
(қ.ж) сутек тотықсызданды. Реакция нәтижесінде қандай металл тотықты?

Берілгені: Шешуі: 0,92г 0,448 л
m (Me) =0,92 г
V(H2)= 0,448 л 2Me + 2H2 O = 2Me OH+H 2
2х 22,4 л
m/к Me-?
2x*0,448 = 0,92*22,4

0,896x=20,608

x=23

Ar (Me)=23 Me-Na

452. Массасы 1б04 г белгісіз металл тҧз қышқылының ерітіңдісімен
әрекеттескенде 0б448 л (қ.ж) сутек тҥзілді. Металды анықтаңдар?

Берілгені: Шешуі: 104 0,448 л
ІІІ
Me + 2HCl = MeCl 2 + H 2
m (Me) =1,24 г х 22,4 л
V(H 2)= 0,448 л
0,448 x = 1,04*22,4
m/к Ar( Me) -?
0,448x=23,296

x=52

Ar (Me)=52 Me-Cr

453. Тотығу дәрежесі +2 болатын 8 г металл сумен әрекеттесті, нәтижесінде
кӛлемі 4,48 л (қ.ж) газ бӛлінді. Реакцияға қатысқан белгісіз металды анықтаңыз?

Берілгені: Шешуі: 8г 4,48 л
m(Me2+) =8г
3Me + 2Н2О = Me(ОН)2+ Н2
m(газ)= 4,48 л х
m/к ( Me)-?

4,48 x=179,2 Ме-Са

x=40
Аr (Ca)=40

454. Екі валентті металдың 5,6 г оксидін тҧз қышқылының 29,2 %-дық 25 г
ерітіндісімен ӛңдеді қай металдың оксиді алынған?

34

Берілгені: Шешуі: 5,6 г 7,3 г
m(МеО) = 5,6 г MeO+ 2HCl = Me СL2 + 3H 2

HCl O
m (ер-ді) = 25 г x+16 73 г
m(HCl) = 25*0,292= 7,3 г
w(HCl)=29,2 %

m/к MeO-?

7,3(x+16)=5,6*73

7,3x+ 116,8= 408,8

7,3x= 292

x=40 СаO
Аr (Ca)=40

455. Массасы 3,7 г қаныққан бір негізді қышқылды бейтараптау ҥшін кӛлемі 5
мл, массалық ҥлесі 40 % тығыздығы 1,4 г/мл калий гидроксидінің ерітіндісі
қажет болды. Қышқылдық формуласын анықтаңдар?

Берілгені: Шешуі: 3,7 г 2,8 г
m(СnH2n+ COOH)=3,7г
V(кон)= 5 мл СnH2n+1COOH+2КОН СnH2n+1COOК+Н2
w(кон)= 40%
2(14n+46) 112
p(кон)= 1,4 г/мл
m/к n -? m (КОН)= 5 мл*0,4 *1,4= 2,8 г

(28n+92)2,8 =3,7*112
78,4 n+257,6= 414,4
78,4 n=156,8
n=2

456. Тҧз қышқылымен массасы 2 г алюминий мен магний қоспасы
әрекеттескенде, олардың хлоридтерінің 9 г қоспасы тҥзілді. Қоспадағы әрбір
металдың ҥлесін есептеңіздер?

Берілгені: Шешуі: х 9г
m(Al+Zn) = 2 г
m(AlCl 3 +ZnCl2)= 9 г 2 Al+ 6HCl = 2 Al СL3 + 3H 2
54 г 267г
m/к w( Al)-?
w(Zn)-? 2- x b
Mr(Al)=27
m(Al)=27*2=54 г Mg+ 6HCl = 2 MgСL2 + H 2
Mr(Al Cl3)= 133,5 24 г 95 г
m(Al Cl3)= 133,5*2= 267
г a+b=9 г
Mr(Mg)=24 4,94 x+ 7,916- 3,958x=9
m(Mg)=24 г 0,982x= 1,084

35

Mr(MgCl2)=95 x=1,1
m(Mg Cl2)=95 г m(Mg)= 2-1,1=8,9 г

457. Массасы 0,28 г алкен броммен әрекеттескенде 1,88 г ӛнім алынды.
Реакцияға қандай алкен қатысқанын анықтаңдар?

Берілгені: Шешуі: 0,28 г 1,88г
m(СnH2n ) = 0,28 г
m(СnH2n 2 Br2) = 1,88 г СnH2n + Br2 = СnH2n Br2
14 n 14n+160
m/кn-?
14n*1,88=0,28(14n+160)

26,32 n=3,96n+44,8

26,32 n- 3,92=44,8

22,4n=44,8

n=2
СnH2n + Br2 = СnH2n Br2

458. Кҥміс нитратының ерітіндісіне артық мӛлшерде натрий фосфатының
ерітіндісін қҧйғанда 5,98 г тҧнба тҥзілді. Кҥміс нитратының ерітіндісіндегі кҥміс
ионының саны?

Берілгені: 3 Ag2NO3+Na3 PO4=Ag3 PO4 + 3Na NO 3
m(Ag 3 PO4 )= 5,98 г Ag 3 PO43Ag + + PO3-4
n (Ag 3 PO4) =5,98:419 = 0,0142 моль
m| k N(Ag +)-? 0,0142 моль x моль
Mr (Ag 3 PO4 ) =419
m =419 г 1 моль 3 моль

N(Ag+)= 6,023х0,042816= 2,5*10 23

2-әдіс: 5,98 г < 419 г 70,06 есе

N(Ag+)= 3х6,023х1023:70= 2,5*1022

459. Алюминий мен кҥміс қоспасын артық мӛлшерде алынған концентрлі калий
гидроксидімен қоздырғанда 4,48 л газ бӛлінді. Егер қоспаның жалпы массасы 20
г болса , алюминий мен кҥмістің пайыз қҧрамын есептеңіз?

Берілгені: Шешуі: Ag+NaOH
V(газ)= 4,48 л
m(қоспа)=20 г 2Al+2NaOH+2H2O= 2NaAlO2+3H 2
m/к w (Al)-? n(H2) = 4,48:22,4 = 0,2 моль
x моль 0,2 моль
w (Ag)-?
2 моль 3 моль
Mr(Al)=27

36

m(Al)=27*2=54 г

m(Mg)= 2-1,1=8,9 г
m(Al)= 27*0,1333=3,6 г
m(Alg)= 20*3,6= 16,4 г

2-әдіс: 4,48 л < 67,2 л 15 есе
m(Al)= 54:15 =3,6 г
m(Alg)= 20*3,6= 16,4 г

460. Кальций оксидінің 0,05 молін сумен әрекеттестіріп алынған сілтіге
кӛмірқышқыл газын жібергенде шығымы 80 % болса, алынған тҧнбаның
массасы?

Берілгені: Шешуі: CaO+ 2H 2O= Ca(OH) 2
n(CaO) = 0,05 моль
J=80% Ca(OH) 2+Cl 2 = CaCO3+H 2O

m/к m(CaCO3)-? n (CaO)= n ( Ca(OH) 2)= n ( CaCO3)
Mr(CaCO3)=100 m(CaCO3)= 100*0,05=5 г
m(CaCO3)=100 г 80 % m( CaCO3)= 5*0,8 = 4 г
2-әдіс: 0,05 моль < 1 моль20 есе
m(CaCO3)= 100*20 =5 г
80 % m( CaCO3)= 5*0,8 = 4 г

461. 2,95 кобальтті тҧз қышқылында ерітіп, алынған ерітіндіге кҥкіртсутек
жіберген. Егер шығымдылығы 75 % болса, тҥзілген тҧнбаның массасы?

Берілгені: Шешуі: Co+ 2H Cl= CоCl 2 + H 2
m(CaO) = 2,95 г CоCl 2 + H 2S= CoS +2 HCl
J= 75 % n (Co)=2,956:59= 0,05 моль

m/к n (Co)= n ( CoCl 2)= n ( CoS)
Mr(Co)=59 m(CoS)= 91* 0,05 =4,55 г
m(Co)=59 г
MrCoS)=91 75 % m(CoS)= 4,55*0,75 = 3,41 г
mCoS)=91 г
2-әдіс: 2,95 г < 59 г 20 есе

m(CoS)= 91* 0,05 =4,55 г

75 % m(CoS)= 4,55*0,75 = 3,41 г

37

462. 39,6 л пропанды (қ.ж) дегидрлегенде тҥзілген пропин толық жанғанда
бӛлінген кӛміртек (І V) оксидінің (қ.ж) кӛлемі?

Берілгені: Шешуі: C 3H 8 C 3H 6 + H 2
v(C3H8) =33,6 л
2C 3H 6 +3 O2= 6 CO2 + 6 H 2O
m/к V(CO2)-? n (C3H8)=33.6:22,4 = 1,5 моль
1,5 моль x моль

2 моль 6 моль

V(CO2) = 22,4*4,5=100,8 л
2-әдіс: 33,6 л >44,8 л1,333 есе

V(CO2) = 134,4: 1,333 =100,8 л

463. Егер қҧрамында 15 % қоспасы бар 500 г пиролюзит тҧз қышқылымен
әрекеттескен болса, онда (қ.ж) бӛлінген хлордың кӛлемі?

Берілгені: Шешуі: MnO2 + 4HCl= MnCl2 + Cl2 +2H2O
m(MnO2) = 500 г
w(қоспа)= 15 % 100-15 = 85 %
m(MnO2)=500х0,85= 425 г
m/к V (Cl2)-? m(MnO2)=425:87= 4,88 моль
Mr(MnO2)=87
m(MnO2)=87 г n (MnO2)= n (Cl 2)
V(Cl 2)= 4,88* 22,4 =109,43 л
2-әдіс: 100+15= 85 %

m(MnO2)= 500* 0,85 =425
425 г >87г4,88 есе
V(Cl 2)= 4,88* 22,4 =109,43 л

464. Массасы 41,5 г мыс (ІІ) хлориді бар ерітіндіге 14 г темір тҥйіршіктері
салынды. Реакциядан кейінгі металл тҥйіршіктерінің массасы неге тең болады?

Берілгені: Шешуі: Cu Cl 2 + Fe= FeCl 2 +Cu
m(CuCl 2)= 41,5 г m(CuCl 2)=41,5:135= 0,307 моль
m(Fe)= 14 г m(Fe)=14:56= 0,25 моль
m/к m(Cu)-?
2-әдіс: n (Fe)= n (Cu)
Mr(Cu Cl 2)=135 m(Cu)=0,25*64= 16 г
m =135 г/моль m= 16-14= 2 г артық
m(Cu Cl 2)=41,5:135 = 0,307 моль
Mr(Fe) =56 m(Fe)=14:56= 0,25 моль
m=56 г
0,307 моль >0,25 моль
Mr(Cu)= 64
m= 64 г 14 г < 56 г 4 есе

m(Cu)=64:4 = 16 г
m= 16-14= 2 г артық

38

465. Кӛлемі 0,672 л оттегіні алу ҥшін қанша грамм калий хлоратын (КСlО3)
айыру қажет?

Берілгені: Шешуі: 2КСlО3 2 KCl + 3O2
V(O2)=0,672 л n(O2)=0,672:22,4= 0, 03 моль
x моль 0,03 моль
m/к m( КСlО3)-?
Mr(КСlО3)=122,5 2 моль 3 моль
m =245 г
m(КСlО3)= 122,5х0,02= 2,45 г
2-әдіс: 0,672 л < 67,2 л 100 есе

m(КСlО3)= 245 : 100 = 2,45 г

466. 9,3 г фосфор неше грамм фосфор (V) оксидінде болады?

Берілгені: Шешуі: 4Р+5 О2 = 2Р 2О5
m(Р)=9,3 г n(Р)=9,3:31=0,3 моль
m/к m(P2 О5)-?
0,3 моль х моль
Mr(P)=31
m =124 г 4 моль 2 моль
m(P2 О5)= 142
M= 140*2=284 г m(Р 2О5)= 142х0,15= 21,3г
2-әдіс: 9,3 г <124 г 13,33 есе

m(Р 2О5)= 142х0,15= 21,3г

467. Массасы 4,74 г К Мn О4 айырғанда қанша кӛлем оттегіні алуға болады?

Берілгені: Шешуі: 2К Мn О4 К2 Мn О4 + MnO2 + О2
m(К Мn О4)=4,74г n((К Мn О4 ) =4,74:158=0,03 моль
0,03 моль х моль
m/к V (О2)-?
Mr(К Мn О4)=158 2 моль 1 моль
m(К Мn О4)=158*2=316г
V (О2)= 22,4 х0,015 = 0,336 л
2-әдіс: 4б74 г <316 г 66,6 есе

V (О2)= 22,4 : 66,6 = 0,336 л

468. Массасы 40 г СuO сутегімен әрекеттескенде бӛлінген судың массасын
табыңдар айырғанда қанша кӛлем оттегіні алуға болады?

Берілгені: Шешуі: CuO + Н 2= Сu+ H2O
m(СuO )= 40 г n(CuO) =40:80=0,5 моль
m/к m (H2O)-? n(CuO) = n(H2O)
n(H2O)= 18х0,5=9 л
Mr(CuO )=80
39

m(CuO)= 80 г V (О2)= 22,4 х0,015 = 0,336 л 2есе
Mr(H 2O)=18 40г <80 г
m(H2O)=18 г
2-әдіс: m (H2 O=18: 0,5 =9 г 2есе
40г <80 г

m (H2 O)=18: 2 =9 г

469. Массасы 24,5 г К СlО3 айырылғанда тҥзілген оттегінің массасы мен зат
мӛлшерін табыңдар?

Берілгені: Шешуі: 2К СlО3 2 KCl +3O2
m(К СlО3)=24,5г n(К СlО3)=24,5:122,5=0,2 моль
m/к m (О2)-? 0,2 моль x моль
n(О2)-?
Mr( К СlО3) = 122,5 2 моль 3 моль
m( К СlО3)=
122,5*2=245г 2-әдіс: m (О2)= 32х0,3= 9,6 г
24,5г < 245 г 10 есе
Mr( О2) = 32 n (O2 )= 3:10= 0,3 моль
m( О2) = 32 г m (O2 )=32х0,3 =9,6 г

470. Заттардың К МпО4, К СlО3, Н2О2, Нg О5 молі айырылғанда тҥзілген
оттегінің массасы бірдей бола ма, жауаптарыңды есептеу арқылы дәлелдеңдер?

Берілгені: Шешуі: 2К МпО4К 2 МпО4+MnO2+3O2
m(К МпО4,К 2К СlО32К Сl + 3 О2
СlО3,Н2О2,НgО)= 5 моль 2Н 2О2,2Н 2O+О2,
2Н gО 2Н g + О2
m/к m (О2)-? 5 моль x моль

2 моль 1моль

(C2)= 32*2,5= 80 г x моль
5 моль 3 моль
2 моль

m (O2)= 32х7,5= 240 г x моль
5 моль

2 моль 1 моль

m (O2)= 32х2,5= 80 г x моль
5 моль

2 моль 1моль

40

2-әдіс: m (O2)= 32х2,5= 80 г 2,5 есе
5 моль > 2 моль
m (O2)= 32х2,5= 80 г
m (O2 )= 96х2,5 =240 г
m (O2 )=32х2,5= 80 г
m (O2 )=32х2,5= 80 г

471. Кӛлемі 67,2 л (қ.ж) кӛмірқышқыл газының зат мӛлшерін, молекула санын,
массасын анықтаңдар?

Берілгені: Шешуі: n(СО2)=67,2:22,4 = 3 моль
V(СО2)=67,2 л N(СО2)=6,023х1023х 3=1,806*10 24
m/к n-? m(СО2)=44х3=132 г

N-? 2-әдіс: 67,2 л > 22,4 л 3 есе
n(СО2)=1х3 = 3 моль
m-? N(СО2)=6,023х1023х3=1,806х10 24
Mr(СО2) = 44 m(СО2)=44х3=132 г
m(СО2)= 44 г
NA= 6,023*10 23

472. Натрий сульфатының судағы ерітіндісін электролиздегенде катодта кӛлемі
8,96, л ауадан 14,5 есе жеңіл газ бӛлінген. Анодта бӛлінген газдың кӛлемі (қ.ж)?

Берілгені: Шешуі: 2H2O+ 2e-=H2+ 2OH-
V(катод)= 8,96 л 2H2O =O2+ 4H + +4e-
ауадан 14,5 есе жеңіл
2H2O =2H2 + O2
m/к V (О2)-?
Mr=29:14,5 =2

n(H2)=8,96:22,4=0,4 моль
0,4 моль x моль

2 моль 1 моль

2-әдіс: V(О2)= 22,4х0,2= 4,48 л

Mr= 29:14,5 = 2 5есе
8,96 л <44,8 л
V (О2)= 22,4:5= 4,48 л

473. Кӛлемі 8,96 л қ.ж) кҥкірт (І V) оксидін сіңіру ҥшін 20%- дық, р=1,225 г/мл
натрий гидроксидінің ерітіндісінің кӛлемі қанша болуы керек?

Берілгені: Шешуі: 2 NaOH + SO2Na2SO3 + H2O
V(SO2)= 8,96 л n(SO2)=8,96:22,4=0,4 моль
x моль 0,4 моль
w(NaOH)= 20%
р=1,225 г/мл 2 моль 1моль

41

m/к V (NaOH )-? m (NaOH)= 40х0,8= 32 г
Mr(NaOH)=40 20% m (NaOH)= 32: 0,2= 160 г

m( NaOH)= 40*2=80 г 2-әдіс: 8,96 л <22,4 л 2,5есе
m (NaOH)= 80: 2,5= 32 г
20% m (NaOH)= 32: 0,2= 160 г

474. Массасы 3,88 г қҧмырсқа және сірке альдегидтерінің ерітінділерінің
қоспасы берілген. Осы қоспаны кҥмістің аммиактағы ерітіндісімен ӛңдегенде
кҥміс бӛлінген. Бӛлінген кҥміс азот қышқылымен әрекеттескенде 9,856 л NO2
бӛлінген кҥміс азот қышқылымен әрекеттескенде 9,856 л NO2 бӛлінген. Бастапқы
қоспадағы заттардың массасын тап?

Берілгені: Шешуі: X a
m(HCOH+CH3
COH)=3,88 г HCOH + 4[Ag(NH3)2 ]OH=4 Ag +6
V(NO2)= 9,856л
NO3+(NH4)2CO3 +2H2O 432 г
m/к m (HCOH )-? 30
m(CH3 COH )-?
Mr(HCOH)= 30 3,88-x b
m(HCOH)= 30 г
Mr(CH3 COH)=44 CH3 COH+4[Ag(NH3)2]OH=4Ag +CH3
m(CH3 COH )=44 г
Mr(Ag)= 108 COHNH4+ 3NH3 +2H2O
m(Ag)=108 *4=432 г 44 432 г

Ag+2HNO3= AgNO3+NO2+2H2O
n(NO2)=9,856:22,4=0,44 моль

n(Ag)=n(NO2)
m(Ag)=108х0,44=47,52 г

а+в=47,52 г
14,4х+15,52-4х=47,52
10,4х=32
х=3
m(CH3 COH )=3,88-3=0,88 г

475. 4,52 г калий гидрокарбонаты мен натрий гидрокарбонатынан тҧратын
қоспаны қыздырғанда бӛлінген газдың кӛлемі (қ.ж) 2,56 л нәтижесінде алынған
тҧздардың массаларын анықта?

42

Берілгені: Шешуі: X V1

m(КHCО3+NаHCО3)=4,52г 2NаHCО 3Nа2СO3+CO2+2H2O
V(СO2)= 0,56л 168г 22,4 л

4,52-x V2

m/к m (КHCО 3)-? КHCО 3К2СО3 + CO2 +2H2O
m(NаHCО3)-? 200 г 22,4л
Mr(КHCО 3)= 100
m(КHCО 3)= 100 г 1
Mr(NаHCО3)=84
m(NаHCО3)=84*2=168 г 2

Mr(Ag)= 108 V1 + V2= 0,56
m(Ag)=108 *4=432 г 0,133х+0,50624-0,112х=0,56
0,021х= 0,05376
х=2,56 г

m(КHCО 3)=4,52-2,56=1,96 г
m(NаHCО3)=4,52-1,96=2,6 г

476. Теория жҥзіндегі салыстырғандағы шығымы 25,12% болса, массасы 3,8 г
аммиак алу ҥшін азот пен сутектің қанша кӛлемі (қ.ж) әрекеттесетінін
есептеңдер?

Берілгені: Шешуі: 25,12 % m( NH3)=3,8:0,2512=15,13 г
j=25,12%
m(NH3)= 3,8 г N2 + 3H2 = 2NH3
n(NH3)=15,3:17=0,8898 моль
m/к V( N2)-? x моль 0,8898 моль
V(H2)-?
1 моль 2 моль

V(N2) =22,4х0,4449=10 л
x моль 0,8898 моль

3 моль 2 моль

2-әдіс: V(H2) =22,4х1,3347=30 л
25,12 % m(NH3)=3,8:0,2512=15,13 г
15,13 г< 34 г 2,247 есе

V(N2) =22,4: 2,247=10 л
V(H2) =67,2: 2,247=30 л

477. Пириттің қҧрамындағы FeS2 мӛлшері 85% болса, 1,6 кг кҥкірт (ІV) оксидін
алу ҥшін қажетті пириттің массасы?

Берілгені: Шешуі: 4FeS 2 + 11O2 2Fe2 O3+8 S O2
w(FeS 2 )=85% n(S O2)=1,6:64=0,025 моль
m(SO2)= 1,6 кг x моль 0,025 моль

43

m/к m (FeS 2 )-? 4 моль 8 моль
Mr(SO2)=64
m(SO2)=64*8=512 кг 2-әдіс: m(FeS2) =120х0,0125=1,5 кг
Mr(FeS2)= 120 85% m( FeS2) =1,5:0,85= 1,76 кг
m(Fe S2)=120*4=480 кг 1,6 кг< 512 кг 320 есе
m(FeS2) =480: 320 =1,5 кг
85% m( FeS2) =1,5:0,85= 1,76 кг

478. Массасы 200 г массалық ҥлесі 20% бар CuSO4 ерітіндісі арқылы тҧрақты
электр тогын ӛткізгенде катодта бӛлінген заттың массасы 10 г тең тҥзілген
ӛнімнің теориялық мҥмкіндікпен салыстырғандағы массалық ҥлесі?

Берілгені: Шешуі: 2CuSO4 + 2Н 2О= 2Cu +O2 + 2Н 2 S O4
m (CuSO4ерт)=200г m (CuSO4 )= 200х0,2=40 г
w (CuSO4)= 20% n (CuSO4)=40:160=0,25 моль
m (Cu2+)=10 г n (CuSO4 ) = m ( CuSO4)
m (Cu ) =64х0,25=16
m/к m w (Cu2+)-?
Mr(CuSO4)=160 2-әдіс: m (CuSO4 )= 200х0,2=40 г
m(CuSO4)=160*2=320 г 40 г<320 г 8 есе
Mr(Cu)=64 m (Cu) = 128:8 =16
m(Cu)=64*2= 128 г

479. Мырыш сульфаты ерітіндісінің электролизі кезінде катодта 13 г металл
бӛлінген. Егер ӛнімнің шығымы 85 %-ті қҧраса, анодта қанша газ және қандай
кӛлемде бӛлінеді?

Берілгені: Шешуі: K(-)Zn +2 + 2 e- Zn0
m (Ме)=13 г
j= 85% A(+)2H 2O -4e- 4Н+O2

m/к Mr(Zn) =65 2ZnSO4 + 2H 2O = 2 Zn + H 2SO4 + O2
n(Zn) =65*2=130г 85% m(Zn)= 13х0,85=15,3 г

n(Zn)=15,3:65 =0,2353 моль

0,2353 моль х моль

2 моль 1моль

2-әдіс: V(О2)= 22,4х0,11769=2,6 л
85% m(Zn)= 13*0,85=15,3 г
15,3г< 130 г8,496 есе
V(О2)= 22,4: 8,496 =2,6 л

44

480. Қҧрамында 80,56 % бутан бар. Бутан мен бутан қоспасы 4 %-дық 160 г
болса қоспаның жалпы массасы ?

Берілгені: Шешуі: C4 H8+ Br2 = C4 H8 + Br2
w (C4H10)=80,56 m(Br2)= 160х0,04=6,4 г
m(қоспа)=160 г n(Br2) =6,4:160 =0,04 моль
w( қоспа) = 4% m(C4H8)= 56х0,04=2,24 г

m/к m( қоспа) -? w (C4H8)= 100-80,56=19,44%
Mr(C4 H8) =56 m( қоспа) = 2,24:0,1944=11,5 г
m= 56 г 2-әдіс: m(Br2)= 160х0,04=6,4 г
Mr(Br2) =160 6,4 г< 160 г 25 есе
m=160 г m(C4H8)= 56: 25 =2,24 г

w (C4H8)= 100-80,56=19,44%
m( қоспа) = 2,24:0,1944=11,5 г

481. Әк сҥтінен кӛмірқышқыл газын ӛткізгенде тҥзілген кальций карбонатының
шығымы 85 % массасы 150 г болса, қанша кӛлем (қ.ж) СО2 сіңіріледі?

Берілгені: Шешуі: 85% m (CaCO3)= 150: 0,85= 176,47 г
j=85% Ca(OH)2+ CO2 = CaCO 3 +H 2O
m (CaCO3)=150 г
2-әдіс: 3
m/к V( CO2) -?
Mr(CaCO3) =100 n(CO2)= n(CaCO 3)
m (CaCO3)= 100 г V( CO2)=22,4*1,7647= 39,5 л
85% m (CaCO3)= 150: 0,85= 176,47 г
176,47 г>100 г1,7647 есе
V( CO2)=22,4*1,7647= 39,5 л

482. 10,6 г содаға 8 г тҧз қышқылымен әсер еткенде бӛлінген газды әк суы
арқылы ӛткізген . Тҥзілген тҧнбаның массалары?

Берілгені: Шешуі: Na2CO3 +2 HCl= 2NaCl+ CO2 + H 2O
m (Na2CO3)=10,6 г n(Na 2CO3 ) =10,6:106 = 0,1 моль
m(HCl)=8 г МФ(НСl) = 8:73= 0,103 моль
0,1 моль>0,109 моль
m/к m (CaCO3 ) -? m (CaCO3 )= 100х0,1=10 г =0,01 кг
Mr(CaCO3) =100
m (CaCO3)= 100 г 2-әдіс: n(Na2CO3)

МФ(НСl)

m (CaCO3)=100х0,1=10 г =0,01 кг

483. 10 %- дық ерітіндісін әзірлеу ҥшін 161 г Na 2SO4 10 H2O ерітуге қажет (мл)
судың кӛлемі?

45

Берілгені: Шешуі: n(Na 2SO4 10 H 2O)=161:322 =0,5 моль
w=10% n(Na 2SO4 10 H 2O)=n( Na 2SO4 )
m(Na2SO410H2O)=161г m(Na 2SO4 )=142х0,5=71
10% m(Na 2SO4 )=71: 0,1= 710 г
m/к V ( H 2O ) -? m(H2O)=710 г – 161=549 г
Mr( Na 2SO4 ) =142
m= 142 г V(H2O)
Mr(Na2SO410 H2O)=322
m= 322 г 2-әдіс: 161 г< 322 г 2 есе

m(Na 2SO4 )=142:2 =71г
10% m(Na 2SO4 )=71: 0,1= 710 г
m(H 2O)=710 г – 161=549 г

V(H2O)

484. Натрий карбонатынан кӛлемі 27 л кӛмірқышқыл газын (қ.ж) алу ҥшін
жҧмсалған тығыздығы 1,1 г/мл, 20%- дық тҧз қышқылы ерітіндісінің кӛлемі?

Берілгені: Шешуі: Na 2SO4 + 2 HСl=2Na Сl+СО 2 + H 2O
V(СО2) =27 л n(CO2) =27:22,4 = 1,205 моль
р=1,1 г/мл X моль 1,205 моль
w(НСl)=20 %
2 моль 1 моль
m/к V( НСl) -?
Mr(НСl) =36,5 х
m(НСl) =36,5*2= 73 г
m(HCl)= 36,5х2,4107= 87,99 г
20% m(HCl)= 87,99:0,20= 439,95 г

V(HCl)

2-әдіс: 27 л> 22, 4 л 1,205 есе

m(HCl)= 73х1,205= 87,99 г

20% m(HCl)= 87,99:0,20= 439,95 г

V(HCl)

485. Мырыш таяқшасын Fe темір (ІІ) хориді ерітіндісіне салғанда таяқшаның
массасы 2г артты. Реакция неше грамм мырыш қатысқан?

Берілгені: Шешуі:
m=2г

т/к m(Zn) -? 2 – әдіс:
Mr(Zn)=65
Mr(Fe)=56

486. Екі валентті металдың 5,6г оксидін тҧз қышқылының 29,2%-дық 25г
ерітіндісімен ӛңдеді. Қай металдың оксиді алынған?

46

Берілгені: Шешуі:
m(MeO)=5,6г

w(HCl)=29,2%
m(HClер-ді)=25г
т/к Ме -?

Mr(HCl)=36,5
m(HCl)=36,5*2=73г

487. Қҧрамында әктастың СаСО3 қоспасы бар 5г кальций оксидін тҧз
қышқылымен ӛңдегенде 140мл газ (қ.ж) тҥзілді. Бастапқы қоспадағы СаСО3
массалық ҥлесі қандай?

Берілгені: Шешуі:
m(қоспа)=5г

v(газ)=140мл=0,14л

т/к w(CaCO3) -?

2 – әдіс:

488. Доломиттегі CaCO3*MgCO3 кальций карбонаттың массалық ҥлесі (%)
қандай? Массасы 8г доломитті ерітуге 10%-дық тҧз қышқылының қандай
массасы керек?

Берілгені: Шешуі:
m(CaCO3*MgCO3)=8г

w(HCl)=10%

т/к w(CaCO3) -?
m(HCl)-?

Mr(CaCO3*MgCO3)=184
m=184г

Mr(CaCO3)=100
Mr(HCl)=36,5
m(HCl)=73г

47

2 – әдіс:

489. 0,1 моль алканды жаққанда, 6,72л (қ.ж) кӛміртек диоксиді және 7,2г су
тҥзілді, алкан

Берілгені: Шешуі:
n(CnH2n+2)=0,1моль
v(CO2)=6,72л
m(H2O)=7,2г
т/к n-?

Mr(C)=12
m=12г

Mr(H2)=2
m=2г
Mr(H2O)=18г/моль

2-әдіс:

490. Қҧрамында 20% қоспасы бар, массасы 400г кальций алынатын шығымы
80% болғандағы ацетиленнің массасы?

Берілгені: Шешуі:
m(CaC2)=400г 48
w(қоспа)=20%
η=80%
т/к m(C2H2) -?

Mr(CaC2)=64
m=64г

Mr(C2H2)=26 2 – әдіс:
m=26г

491. Қҧрамында 3% жанбайтын қоспасы бар 160л метиламинді жаққан кезде
тҥзілген кӛміртегі (ІV) оксидінің кӛлемі?

Берілгені: Шешуі:
v(CH3NH2)=160л
w(қоспа)=3%

т/к v(CO2) -?

2 – әдіс:

492. Егер1 моль глюкоза ашығанда тҥзілген СO2 әк суынан ӛткізілсе қанша
тҧнба тҥсер еді?

Берілгені: Шешуі: ашу
n (C6H12O6) = 1 моль 1-әдіс:
C6H12O6  2 С2Н5OH + 2 СО2
m/k m (CaCO3) -? 2- әдіс
CO2 + Ca(OH) 2 = CaCO3 + H2O
Mr (C6H12O6) =180 1 моль x моль
m (C6H12O6) = 180 г
1 моль 2 моль

x = = 2 моль

n (CO2) = n (CaCO3)
m (CaCO3) = 100 х 2 = 200 г
1 моль = 1 моль
n (CO2) = 2 моль
2 моль > 1 моль 2 есе
m (CaCO3) = 100 х2 = 200 г

493. Целлюлоза мен азот қышқылының арасындағы реакция теңдеуін қҧрып,
0,5 моль целлюлозадан алынған ҥшнитраттың массасын табыңдар.

Берілгені: Шешуі: (C6H10O5)n +3HNO3 = C6H7O11N3 + 3 H2O
n ((C6H10O5)n)=0,5моль 1-әдіс: n (C6H10O5)n) = n (C6H7O11N3)
m/ km (ҥшнитрат) -?
49