คู่มือการปฏิบัติงานดูแลช่วยเหลือและคุ้มครองนักเรียน

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต 2

คู่มือการปฏิบัติงาน
ระบบดูแลช่วยเหลือ
และคุ้มครองนักเรียน

กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษา
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต2

สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
กระทรวงศึกษาธิการ

คำนำ

คู่มือการปฏิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนเล่มนี้ จัดทำขึ้น
เพื่อเป็นแนวทางสำหรับข้าราชการครู และบุคลากรทางการศึกษาสังกัดสำนักงาน
เขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒ ที่ปฏิบัติงานเกี่ยวข้องกับงาน
ร ะ บ บ ดู แ ล ช่ ว ย เ ห ลื อ นั ก เ รีย น ข อ ง โ ร ง เ รีย น ใ ช้ ใ น ก า ร ดำ เ นิ น ง า น เ กี่ ย ว กั บ ก า ร ดู แ ล
ช่ ว ย เ ห ลื อ นั ก เ รีย น ป ร ะ ก อ บ กั บ เ ป็ น แ น ว ท า ง ที่ จ ะ ป ฏิ บั ติ ต่ อ นั ก เ รีย น ใ น ก า ร พั ฒ น า
คุณภาพชีวิตของนักเรียน ให้มีความสมบูรณ์พร้อมอย่างเป็นองค์รวม ทั้งด้านร่างกาย
สติปัญญา ความรู้ความสามารถ คุณธรรมจริยธรรม ตลอดจนให้มีทักษะในการ
ดำรงชีวิตส่งผลต่อผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียน และส่งผลดีต่อคุณลักษณะ
อันพึงประสงค์ตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช ๒๕๕๑




กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษา
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

สารบัญ

ส่วนที่ ๑ บทนำ หน้า
๑
- ความหมาย ๑
- ความสำคัญ ๑
- วัตถุประสงค์ ๑
- ประโยชน์ ๒
- ขอบเขตของงาน ๒
- คำจำกัดความ ๒

ส่วนที่ ๒ ขั้นตอนการปฏิบัติงาน ๓

ส่วนที่ ๓ กระบวนการและขั้นตอนในการดูแลช่วยเหลือนักเรียน ๗
๗
- การรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล ๗
- การคัดกรองนักเรียน ๘
- การป้องกันและแก้ไขปัญหา ๘
- การพัฒนาและส่งเสริมผู้เรียน ๘
- การส่งต่อ
๑๑
ส่วนที่ ๔ การขับเคลื่อนระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน
๑๒
ส่วนที่ ๕ เอกสารหลักฐานเครื่องมือ
๑๓
ส่วนที่ ๖ ความหมายนักจิตวิทยา/นักจิตวิทยาโรงเรียนประจำสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ๑๓
๑๓
- การสำรวจปัญหา ๑๔
- การลงพื้นที่
- ดูแลช่วยเหลือและคุ้มครองนักเรียน ๒๑

ส่วนที่ ๗ ศูนย์เฉพาะกิจคุ้มครองดูแลช่วยเหลือนักเรียน สพป.สงขลา เขต ๒ ๒๓

ส่วนที่ ๘ งานแนะแนวในสถานศึกษา ๒๕

ภาคผนวก ๖๕

ขั้นตอนการเข้าระบบโปรแกรม Students Care ๖๘

User & Password My Office School ๗๔

ปฏิทินการดำเนินงานระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน ประจำปีการศึกษา ๒๕๖๕ ๗๗
๘๐
แบบประเมินตนเอง การพัฒนาระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียนของสถานศึกษา ๘๑

- กำหนดเกณฑ์การประเมินระดับคุณภาพ ๘๒
- แบบบันทึกสรุปผลการประเมิน

การขับเคลื่อนระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียนของสถานศึกษา
- แบบสรุปผลการประเมิน

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

ส่วนที่ ๑
บทนำ

ชื่อกระบวนงาน

งานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน

ความหมาย

การดูแลช่วยเหลือนักเรียน คือ การส่งเสริม พัฒนา การป้องกัน และแก้ไขปัญหา
เพื่อให้นักเรียนได้พัฒนาเต็มตามศักยภาพ มีคุณลักษณะที่พึงประสงค์ มีภูมิคุ้มกันทางจิตใจ
ที่เข้มแข็ง คุณภาพชีวิตที่ดี มีทักษะการดำรงชีวิต และรอดพ้นจากวิกฤติทั้งปวง

ระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน คือ กระบวนการดำเนินงานดูแลช่วยเหลือนักเรียน
อย่างเป็นระบบมีขั้นตอนชัดเจน พร้อมทั้งมีวิธีการและเครื่องมือที่มีมาตรฐาน มีคุณภาพ
และมีหลักฐานการทำงานที่ตรวจสอบได้ โดยมีครูประจำชั้นครูที่ปรึกษาเป็นบุคลากรหลักในการ
ดำเนินงาน โดยการมีส่วนร่วมของบุคลากรทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องทั้งภายในและภายนอกสถาน
ศึกษา ได้แก่คณะกรรมการสถานศึกษา ผู้ปกครอง ชุมชน ผู้บริหาร ครูทุกคนรวมไปถึงบุคคล
ภายนอกที่มีความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน ซึ่งจะต้องมีวิธีการเครื่องมือที่ชัดเจน มีมาตรฐาน
มีคุณภาพ และมีหลักฐานการทำงานที่ตรวจสอบได้

ความสำคัญ

ปัจจุบันการพัฒนานักเรียนให้เป็นบุคคลที่มีคุณภาพทั้งด้านร่างกาย จิตใจ สติปัญญา
ความสามารถมีคุณธรรมจริยธรรม และมีวิถีชีวิตที่เป็นสุขตามที่สังคมมุ่งหวัง โดยผ่าน
กระบวนการทางการศึกษานั้น นอกจากจะดำเนินการด้วยการส่งเสริมสนับสนุนนักเรียนแล้ว
การป้องกันและการช่วยเหลือแก้ปัญหาต่างๆ ที่เกิดกับนักเรียนก็เป็นสิ่งสำคัญเนื่องจาก
สภาพสังคมที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วในทุกมิติ ทั้งด้านการสื่อสาร เทคโนโลยี ปัญหาเศรษฐกิจ
ปัญหาการระบาดของสารเสพติด ปัญหาครอบครัว ปัญหาการแข่งขันทุกรูปแบบ ก่อให้เกิด
ความทุกข์ความวิตกกังวลความเครียด ซึ่งล้วนแต่เป็นผลเสียต่อสุขภาพจิตและสุขภาพกาย
ของทุกคน จนนำไปสู่การเกิดปัญหา และสภาวะวิกฤติทางสังคม

ดังนั้น ในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของนักเรียน ให้มีความสมบูรณ์พร้อมอย่าง
เป็นองค์รวม ทั้งด้านร่างกายสติปัญญา ความรู้ความสามารถ คุณธรรมจริยธรรม ตลอดจนให้
มีทักษะในการดำรงชีวิต จึงจำเป็นที่ทุกโรงเรียนในฐานะหน่วยงานที่ต้องรับผิดชอบในการสร้าง
เสริมคุณภาพชีวิตผู้เรียน และแก้วิกฤติสังคม จึงควรนำระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนมาประยุกต์
ใช้และพัฒนาให้เหมาะสมกับบริบทของแต่ละโรงเรียน

วัตถุประสงค์

๑. เพื่อให้การดำเนินงานดูแลช่วยเหลือนักเรียนเป็นไปอย่างมีระบบและมีประสิทธิภาพ
๒. เพื่อส่งเสริม สนับสนุนการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนและกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนของ
สถานศึกษาให้เป็นไปตามหลักสูตรและมีประสิทธิภาพ
๓. เพื่อจัดกิจกรรมส่งเสริมสนับสนุนให้นักเรียนได้เรียนจบการศึกษาขั้นพื้นฐาน มีคุณ
ลักษณะที่พึงประสงค์ และสมรรถนะตามที่กำหนด

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๑

ประโยชน์

๑. นักเรียนได้รับการดูแลช่วยเหลืออย่างทั่วถึง และตรงตามสภาพปัญหา
๒. สัมพันธภาพระหว่างครูกับนักเรียนเป็นไปด้วยดี
๓. นักเรียนรู้จักตนเอง และควบคุมตนเองได้
๔. นักเรียนเรียนรู้อย่างมีความสุข และได้รับการส่งเสริมพัฒนาเต็มศักยภาพอย่างรอบด้าน
๕. ผู้เกี่ยวข้องมีส่วนร่วมในการพัฒนาคุณภาพนักเรียนอย่างเข้มแข็ง จริงจัง ด้วยความ
เสียสละและเอาใจใส่

ขอบเขตของงาน

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาและสถานศึกษาในสังกัด จัดระบบการดูแลช่วยเหลือ
นักเรียนอย่างครบวงจรได้มาตรฐาน ได้แก่ การรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล การคัดกรองนักเรียน
การจัดกิจกรรมป้องกันและแก้ไขปัญหา การจัดกิจกรรมพัฒนา และการส่งต่อ โดยมีกิจกรรม
การเยี่ยมบ้านนักเรียน กิจกรรมประชุมประจำชั้นเรียน และกิจกรรมเพื่อนที่ปรึกษา เป็นต้น

คำกำจัดความ

๑. การดูแลช่วยเหลือ หมายถึง การส่งเสริม การป้องกันและการช่วยเหลือ แก้ไขปัญหา
โดยวิธีการและเครื่องมือสำหรับครูที่ปรึกษาและบุคลากรที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้การดำเนินงาน
พัฒนานักเรียน โดยเน้นให้นักเรียนเป็นคนดี คนเก่ง ปลอดภัยจากสารเสพติด และมีความสุข
ในการดำรงชีวิต

๒. รู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล หมายถึง การจัดเก็บข้อมูลนักเรียนรายบุคคล ประวัติ
ส่วนตัว ประวัติการศึกษา ข้อมูลด้านสุขภาพ ความสามารถพิเศษ ฯลฯ

๓. การคัดกรองนักเรียน หมายถึง การจัดกลุ่มนักเรียนตามฐานข้อมูลรายบุคคลเป็น
กลุ่มปกติ กลุ่มมีปัญหา และกลุ่มเสี่ยง

๔. การจัดกิจกรรมป้องกัน หมายถึง กิจกรรมที่จัดขึ้นเพื่อนักเรียนกลุ่มปกติ ป้องกันและ
สร้างความเข้มแข็ง เป็นการสร้างภูมิคุ้มกันป้องกันความเสี่ยงของนักเรียน

๕. การจัดกิจกรรมแก้ปัญหา หมายถึง กิจกรรมที่จัดขึ้นเพื่อนักเรียนกลุ่มที่มีปัญหาด้าน
ต่างๆ ตามสภาพปัญหา เช่น การระดมทุนเพื่อการศึกษาสำหรับเด็กขาดแคลน การเข้าค่าปรับ
เปลี่ยนพฤติกรรม เพื่อนที่ปรึกษา ฯลฯ

๖. การจัดกิจกรรมพัฒนา หมายถึง กิจกรรมที่จัดขึ้นเพื่อนักเรียนที่มีความสามารถ
พิเศษ เพื่อส่งเสริมให้นักเรียน

๗. การส่งต่อ หมายถึง กิจกรรมที่จัดเพื่อนักเรียนที่มีความสามารถพิเศษหรือมีปัญหาเป็น
พิเศษที่ต้องอาศัยการมีส่วนร่วมจากหน่วยงานหรือบุคลากรที่มีความชำนาญเฉพาะด้าน

- การส่งต่อภายใน ครูที่ปรึกษาส่งต่อไปยังผู้ที่เกี่ยวข้องภายในโรงเรียน โดยพิจารณา
จากปัญหาของนักเรียน เช่น ครูแนะแนว ครูพยาบาล ครูโภชนาการ ครูประจำวิชาหรือฝ่ายกิจการ
นักเรียน เป็นต้น

- การส่งต่อภายนอก ผู้ที่เกี่ยวข้องภายในโรงเรียนดำเนินการส่งต่อไปยังผู้
เชี่ยวชาญเฉพาะด้านในกรณีที่นักเรียนมีปัญหา ยากต่อการช่วยเหลือ

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๒

ส่วนที่ ๒
ขั้นตอนการปฏิบัติงาน

๑. ขั้นตอนการปฏิบัติงาน

๑.๑ จัดทำระบบ แผนงาน/โครงสร้าง และผู้รับผิดชอบระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน
๑.๒ ประชุมชี้แจงให้กับผู้บริหารสถานศึกษาและครูผู้รับผิดชอบระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน
๑.๓ ดำเนินการเยี่ยมบ้านตามกระบวนการ ๕ ขั้นตอน ได้แก่ การรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล
การคัดกรองนักเรียน การป้องกันและแก้ไขปัญหา การส่งเสริมพัฒนานักเรียนและการส่งต่อ
๑.๔ รายงานสรุปผลการคัดกรองนักเรียนในโปรแกรม Student care ของ สำนักงานเขต
พื้นการศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒
๑.๕ ติดตาม ประเมินผล ให้การช่วยเหลือนักเรียนที่พบปัญหา
๑.๖ สรุปและรายงานผล

๒. Flow Chart การปฏิบัติงาน
ขั้นตอนการปฏิบัติงาน

จัดทำระบบ แผนงาน/โครงสร้าง
และผู้รับผิดชอบระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน

ประชุมชี้แจงให้กับผู้บริหารสถานศึกษาและครูผู้รับผิดชอบ
ระบบระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน

ดำเนินการเยี่ยมบ้านตามกระบวนการ ๕ ขั้นตอน ได้แก่
การรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคลการคัดกรองนักเรียน
การป้องกันและแก้ไขปัญหา การส่งเสริมพัฒนานักเรียน และการส่งต่อ

รายงานสรุปผลการคัดกรองนักเรียนในโปรแกรม Student care
ของสำนักงานเขตพื้นการศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

ติดตาม ประเมินผล ให้การช่วยเหลือนักเรียนที่พบปัญหา

สรุปผลและรายงานผล

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๓

๓. ปฏิทินการดำเนินงานระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน ประจำปีการศึกษา ๒๕๖๔

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๔

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๕

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๖

ส่วนที่ ๓
กระบวนการและขั้นตอนในการดูแลช่วยเหลือนักเรียน

ระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน เป็นกระบวนการดำเนินงานดูแลช่วยเหลือ
นักเรียนอย่างเป็นระบบมีขั้นตอน มีครูที่ปรึกษาเป็นบุคลากรหลักในการดำเนินงาน โดยมีการ
มีส่วนร่วมของบุคลากรทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องทั้งภายในและนอกสถานศึกษา ได้แก่ คณะกรรมการ
สถานศึกษา ผู้ปกครอง ชุมชน ผู้บริหาร และครูทุกคนมีวิธีการและเครื่องมือที่ชัดเจน มีมาตรฐาน
คุณภาพ และมีหลักฐานการทำงานที่ตรวจสอบได้

กระบวนการและขั้นตอนของระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน มีองค์ประกอบ ๕ ประการ คือ
๑. การรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล
๒. การคัดกรองนักเรียน
๓. การป้องกันและแก้ไขปัญหา
๔. การพัฒนาและส่งเสริมนักเรียน
๕. การส่งต่อ

๑. การรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล

ด้วยความแตกต่างของนักเรียนแต่ละคนที่มีพื้นฐานความเป็ นมาของชีวิต
ที่ไม่เหมือนกัน หล่อหลอมให้เกิดพฤติกรรมหลากหลายรู ปแบบ ทั้งด้านบวกและด้านลบ
ดั ง นั้ น ก า ร รู้ จั ก ข้ อ มู ล ที่ จำ เ ป็ น เ กี่ ย ว กั บ ตั ว นั ก เ รีย น จึ ง เ ป็ น สิ่ ง สำ คั ญ ที่ จ ะ ช่ ว ย ใ ห้ ค รู ที่
ปรึกษามีความเข้าใจนักเรียนมากขึ้น สามารถนำข้อมูลมาวิเคราะห์เพื่อการคัดกรอง
นักเรียน เป็ นประโยชน์ในการส่งเสริม การป้ องกันและแก้ไขปั ญหาของนักเรียนได้
อย่างถูกทาง เป็นข้อมูลเชิงประจักษ์มิใช่การใช้ความรู้สึกหรือการคาดเดาโดยเฉพาะ
ในการแก้ไขปั ญหานักเรียน ซึ่งจะทำให้ไม่เกิดข้อผิดพลาดต่อการช่วยเหลือนักเรียน
ห รือ เ กิ ด ไ ด้ น้ อ ย ที่ สุ ด

๒. การคัดกรองนักเรียน

การคัดกรองนักเรียน เป็นการพิจารณาข้อมูลที่เกี่ยวกับตัวนักเรียน เพื่อการจัดกลุ่ม
นักเรียน อาจนิยามกลุ่มได้ ๔ กลุ่ม คือ

๒.๑ กลุ่มปกติ คือ นักเรียนที่ได้รับการวิเคราะห์ข้อมูลต่างๆ ตามเกณฑ์การคัดกรอง
ของโรงเรียนแล้วอยู่ในเกณฑ์ของกลุ่มปกติ ซึ่งควรได้รับการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันและการ
ส่งเสริมพัฒนา

๒.๒ กลุ่มเสี่ยง คือ นักเรียนที่จัดอยู่ในเกณฑ์ของกลุ่มเสี่ยงตามเกณฑ์การคัดกรอง
ของโรงเรียนซึ่งโรงเรียนต้องให้การป้องกันหรือแก้ไขปัญหาตามแต่กรณี

๒.๓ กลุ่มที่มีปัญหา คือ นักเรียนที่จัดอยู่ในเกณฑ์ของกลุ่มมีปัญหาตามเกณฑ์
การคัดกรองของโรงเรียนซึ่งโรงเรียนต้องช่วยเหลือและแก้ปัญหาโดยเร่งด่วน

๒.๔ กลุ่มพิเศษ คือ นักเรียนที่มีความสามารถพิเศษ มีความเป็นอัจฉริยะแสดงออก
ซึ่ ง ค ว า ม ส า ม า ร ถ อั น โ ด ด เ ด่ น ด้ า น ใ ด ด้ า น ห นึ่ ง ห รือ ห ล า ย ด้ า น อ ย่ า ง เ ป็ น ที่ ป ร ะ จั ก ษ์
เมื่อเทียบกับผู้มีอายุในระดับเดียวกันภายใต้สภาพแวดล้อมเดียวกัน ซึ่งโรงเรียนต้อง
ใ ห้ ก า ร ส่ ง เ ส ริม นั ก เ รีย น ไ ด้ พั ฒ น า ศั ก ย ภ า พ ค ว า ม ส า ม า ร ถ พิ เ ศ ษ นั้ น จ น ถึ ง ขั้ น สู ง สุ ด

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๗

การจัดกลุ่มนักเรียนนี้ มีประโยชน์ต่อครูที่ปรึกษาในการหาวิธีการเพื่อดูแลช่วยเหลือ
นักเรียนได้อย่างถูกต้อง โดยเฉพาะการแก้ไขปัญหาให้ตรงกับปัญหาของนักเรียนยิ่งขึ้น และมี
ความรวดเร็วในการแก้ไขปัญหา เพราะมีข้อมูลของนักเรียนในด้านต่างๆ และหากครูที่ปรึกษา
ไม่ได้คัดกรองนักเรียนเพื่อการจัดกลุ่มแล้วความชัดเจนในเป้าหมายเพื่อการแก้ไขปัญหาของ
นักเรียนจะมีน้อยลง มีผลต่อความรวดเร็วในการช่วยเหลือ ซึ่งบางกรณีจำเป็นต้องแก้ไขโดย
เร่งด่วน

๓. การป้องกันและแก้ไขปัญหา

ในการดูแลช่วยเหลือนักเรียน ครู ควรให้ความเอาใจใส่กับนักเรียนทุกคนอย่าง
เท่าเทียมกัน แต่สำหรับนักเรียนกลุ่มเสี่ยง/มีปัญหานั้น จำเป็นอย่างมากที่ต้องให้ความ
ดู แ ล เ อ า ใ จ ใ ส่ อ ย่ า ง ใ ก ล้ ชิ ด แ ล ะ ห า วิธี ก า ร ช่ ว ย เ ห ลื อ ทั้ ง ก า ร ป้ อ ง กั น แ ล ะ ก า ร แ ก้ ไ ข ปั ญ ห า
โ ด ย ไ ม่ ป ล่ อ ย ป ล ะ ล ะ เ ล ย นั ก เ รีย น จ น ก ล า ย เ ป็ น ปั ญ ห า ข อ ง สั ง ค ม ก า ร ส ร้ า ง ภู มิ คุ้ ม กั น
ก า ร ป้ อ ง กั น แ ล ะ แ ก้ ไ ข ปั ญ ห า ข อ ง นั ก เ รีย น จึ ง เ ป็ น ภ า ร ะ ง า น ที่ ยิ่ ง ใ ห ญ่ แ ล ะ มี คุ ณ ค่ า
อ ย่ า ง ม า ก ใ น ก า ร พั ฒ น า ใ ห้ นั ก เ รีย น เ ติ บ โ ต เ ป็ น บุ ค ค ล ที่ มี คุ ณ ภ า พ ข อ ง สั ง ค ม ต่ อ ไ ป

การป้องกันและการแก้ไขปัญหาให้กับนักเรียนนั้นมีหลายเทคนิค วิธีการ แต่สิ่งที่ครู
ประจำชั้นหรือครูที่ปรึกษาจำเป็นต้องดำเนินการมีอย่างน้อย ๒ ประการ คือ

๓.๑ การให้คำปรึกษาเบื้องต้น
๓.๒ การจัดกิจกรรมเพื่อป้องกันและแก้ไขปัญหา

๔. การพัฒนาและส่งเสริมผู้เรียน

การพัฒนาและส่งเสริมนักเรียนเป็นการสนับสนุนให้นักเรียนทุกคน ไม่ว่าจะเป็น
นักเรียนกลุ่มปกติหรือกลุ่มเสี่ยง/มีปัญหา กลุ่มความสามารถพิเศษ ให้มีคุณภาพมากขึ้น
ได้พัฒนาเต็มศักยภาพ มีความภาคภูมิใจในตนเองในด้านต่างๆ ซึ่งจะช่วยป้องกันมิให้นักเรียน
ที่อยู่ในกลุ่มปกติและกลุ่มพิเศษกลายเป็นนักเรียนกลุ่มเสี่ยงหรือมีปัญหา และเป็นการช่วยให้
นั ก เ รีย น ก ลุ่ ม เ สี่ ย ง / มี ปั ญ ห า ก ลั บ ม า เ ป็ น นั ก เ รีย น ก ลุ่ ม ป ก ติ แ ล ะ มี คุ ณ ภ า พ ต า ม ม า ต ร ฐ า น ที่
โรงเรียนหรือชุมชนคาดหวังต่อไป

การส่งเสริมพัฒนานักเรียนมีหลายวิธีที่โรงเรียนสามารถพิจารณาดำเนินการได้
แต่มีกิจกรรมหลักสำคัญที่โรงเรียนต้องดำเนินการ คือ

๔.๑ การจัดกิจกรรมโฮมรูม
๔.๒ การเยี่ยมบ้าน
๔.๓ การจัดประชุมผู้ปกครองชั้นเรียน (Classroom Meeting)
๔.๔ การจัดกิจกรรมเสริมสร้างทักษะการดำรงชีวิตและกิจกรรมพัฒนาผู้เรียน

๕. การส่งต่อ

ในการป้องกันและแก้ไขปัญหาของนักเรียนโดยครูที่ปรึกษา อาจมีกรณีที่บางปัญหา
มีความยากต่อการช่วยเหลือหรือช่วยเหลือแล้วนักเรียนมีพฤติกรรมไม่ดีขึ้นก็ควรดำเนินการ
ส่งต่อไปยังผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านต่อไป เพื่อให้ปัญหาของนักเรียนได้รับการช่วยเหลืออย่าง
ถูกทางและรวดเร็วขึ้น หากปล่อยให้เป็นบทบาทหน้าที่ของครูที่ปรึกษาหรือครูคนใดคนหนึ่ง
เพียงลำพัง ความยุ่งยากของปัญหาอาจมีมากขึ้นหรือลุกลามกลายเป็นปัญหาใหญ่โตจนยาก
ต่อการแก้ไข ซึ่งครู ประจำชั้น/ครู ที่ปรึกษาสามารถดำเนินการได้ตั้งแต่กระบวนการรู้จัก
นักเรียนเป็นรายบุคคล หรือการคัดกรองนักเรียน ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับลักษณะปัญหาขอนักเรียน
ในแต่ละกรณี

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๘

การส่งต่อแบ่งเป็น ๒ แบบ คือ
๑. การส่งต่อภายใน ครูที่ปรึกษาส่งต่อไปยังครูที่สามารถให้การช่วยเหลือนักเรียนได้ ทั้งนี้ขึ้นอยู่
กับลักษณะปัญหา เช่น ส่งต่อครูแนะแนว ครูพยาบาล ครูประจำวิชา หรือฝ่ายปกครอง
๒. การส่งต่อภายนอก ครูแนะแนวหรือฝ่ายปกครองเป็นผู้ดำเนินการส่งต่อไปยังผู้เชี่ยวชาญ
ภายนอก หากพิจารณาเห็นว่าเป็นกรณีปัญหาที่มีความยากเกินกว่าศักยภาพของโรงเรียนจะ
ดูแลช่วยเหลือได้

กระบวนการและขั้นตอนของระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน

การรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล - แบบบันทึกการเยี่ยมบ้าน
- แบบประเมิน S.D.Q

การคัดกรองนักเรียน แบบสรุปผลการคัดกรองนักเรียน

กลุ่มปกติ กลุ่มเสี่ยง กลุ่มมีปัญหา กลุ่มพิเศษ

เสริมภูมิคุ้มกันและ ป้องกันและแก้ไข ช่วยเหลือและ ส่งเสริมให้นักเรียนได้
การส่งเสริมพัฒนา ตามกรณี แก้ปัญหาโดย พัฒนาศักยภาพ

เร่งด่วน ความสามารถพิเศษถึง
ขั้นสูงสุด

กรณีที่โรงเรียนไม่สามารถดำเนินการได้

ส่งต่อ

ภายใน ภายนอก

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๙

กระบวนการดำเนินงานของโรงเรียน ประชุมชี้แจง
จัดทำโครงการ, คำสั่งคณะทำงาน
จัดทำระบบ กำหนดแบบฟอร์ม
วางแผนการทำงาน
ดำเนินการเยี่ยมบ้านนักเรียน

ประชุมครู และบุคลากรทางการศึกษา
เพื่อวิเคราะห์ผลจากการเยี่ยมบ้าน
จัดกลุ่มนักเรียนออกเป็น ๔ กลุ่ม

พร้อมทั้งหาแนวทางส่งเสริม ป้องกันแก้ไข
และช่วยเหลือนักเรียน

รายงานสรุปผลการคัดกรองนักเรียนในโปรแกรม Student care
ของสำนักงานเขตพื้นการศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

จัดทำโครงการให้การส่งเสริม ป้องกันแก้ไข
และช่วยเหลือนักเรียนตามปัญหาที่พบ

สรุปและรายงานผล
ผอ.โรงเรียน

รายงานผลการดำเนิงาน
สพป.สงขลา ๒

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๑๐

ส่วนที่ ๔
การขับเคลื่อนระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน

ปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อประสิทธิภาพของการดำเนินงานตามระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน

๑. ผู้บริหารโรงเรียน ผู้ช่วยผู้บริหารทุกฝ่าย ตระหนักถึงความสำคัญของระบบการดูแลช่วย
เหลือนักเรียนและให้การสนับสนุนการดำเนินงานหรือร่วมกิจกรรมตามความเหมาะสมอย่าง
สม่ำเสมอ
๒. ครูทุกคนและผู้เกี่ยวข้องจำเป็นต้องมีความตระหนักในความสำคัญของระบบการดูแลช่วย
เหลือนักเรียนที่มีทัศนคติที่ดีต่อนักเรียน และมีความสุขที่จะพัฒนานักเรียนในทุกด้าน
๓. คณะกรรมการหรือคณะทำงานทุกคณะ ต้องมีการประสานงานอย่างใกล้ชิด และมีการประชุม
ในแต่ละคณะอย่างสม่ำเสมอตามที่กำหนด
๔. ครูที่ปรึกษาเป็นบุคลากรหลักในการดำเนินงาน โดยต้องได้รับความร่วมมือจากผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่าย
๕. การอบรมให้ความรู้และทักษะรวมทั้งการเผยแพร่ข้อมูล ความรู้แก่ครูที่ปรึกษาหรือผู้เกี่ยวข้อง
ในเรื่องที่เอื้อประโยชน์ต่อการดูแลช่วยเหลือนักเรียนในสิ่งที่จำเป็นโดยเฉพาะเรื่องทักษะการ
ปรึกษาเบื้องต้นและแนวทางการแก้ไขปัญหาต่างๆ ของนักเรียน ซึ่งโรงเรียนควรดำเนินการ
อย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอ

การพัฒนาและขับเคลื่อนระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน

๑. ศึกษาสภาพและทิศทางการดำเนินงาน
๒. วางแผนการดำเนินงานจัดระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน
๓. ดำเนินการตามแผนที่กำหนด
๔. นิเทศ กำกับ ติดตาม
๕. ประเมินผลและสรุปรายงาน

การสร้างวินัยเชิงบวก (Positive Discipline)

การสร้างวินัย หมายถึง การสอนหรือการฝึกคนให้เชื่อฟังกฎระเบียบหรือแนวทาง
การปฏิบัติตนทั้งในระยะสั้นหรือระยะยาว

การสร้างวินัยเชิงบวกในห้องเรียน เด็กจำเป็นต้องได้รับอบรมสั่งสอนเพื่อให้เข้าใจ
และปฏิบัติตามระเบียบของสังคม ซึ่งหมายรวมถึงการต่อรอง และการสร้างระบบการให้
รางวัลมากกว่าการลงโทษด้วยการทำร้ายหรือใช้วาจาทำร้ายจิตใจ

หลัก ๗ ประการของการสร้างวินัยเชิงบวก
๑. เคารพศักดิ์ศรีของเด็ก
๒. พยายามพัฒนาพฤติกรรมที่พึงประสงค์ การมีวินัยในตนเองแลบุคลิกลักษณะที่ดี
๓. พยายามให้เด็กมีส่วนร่วมมากที่สุด
๔. คำนึงถึงความต้องการทางพัฒนาการและคุณภาพชีวิตของเด็ก
๕. คำนึงถึงแรงจูงใจและโลกทัศน์ของเด็ก
๖. พยายามให้เกิดความยุติธรรม เท่าเทียมกัน และไม่เลือกการปฏิบัติ
๗. เสริมสร้างความสามัคคีกลมเกลียวในกลุ่ม
ในการสร้างวินัยเชิงบวกครูควรพยายามนึกถึงอัตรา ๔:๑ คือพยายาม "จับถูก"

ให้ได้ ๔ ครั้ง สำหรับการ "จับผิด" ๑ ครั้ง โดยพยายามทำอย่างเสมอต้นเสมอปลาย

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๑๑

ส่วนที่ ๕
เอกสารหลักฐานเครื่องมือ

เอกสารหลักฐานเครื่องมือที่ใช้ในระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน

- ระเบียบสะสม (ป.พ. ๘)
- โครงการเยี่ยมบ้านนักเรียน
- คำสั่งเยี่ยมบ้านนักเรียน
- บันทักการเยี่ยมบ้านนักเรียน
- แบบบันทึกการสังเกต
- แบบบันทึกการสัมภาษณ์
- แบบสรุปการเยี่ยมบ้าน
- แบบประเมินพฤติกรรมนักเรียน (SDQ) ๓ ฉบับ
- แบบสรุปการประเมินพฤติกรรมนักเรียน (SDQ)
- แบบบันทึกการคัดกรองนักเรียนเป็นรายบุคคล
- แบบสรุปผลการคัดกรองนักเรียน
- บันทึกการให้คำปรึกษาเบื้องต้น ของครูที่ปรึกษา
- แบบบันทึกพฤติกรรมและเฝ้าระวังดูแลช่วยเหลือนักเรียน
- แบบบันทึกการดูแลช่วยเหลือนักเรียนเป็นรายบุคคล
- แบบบันทึกการติดตามดูแลนักเรียน
- แบบสรุปผลการช่วยเหลือนักเรียนเป็นรายบุคคล
- แบบสรุปผลการดำเนินการป้องกันและแก้ไขปัญหานักเรียน
- แผนกำหนดการจัดกิจกรรมโฮมรูม (Home Room)
- แบบบันทึกกิจกรรมโฮมรูม
- แบบสรุปผลการดำเนินงานส่งเสริมและพัฒนานักเรียน
- แบบรายงานผลการช่วยเหลือนักเรียน
- บันทึกข้อความส่งต่อหน่วยงานภายใน/ภายนอก
- แบบสรุปการส่งต่อ
- แบบฉก.01/1
- แบบฉก.01/2
- ขั้นตอนการใช้โปรแกรม Students Care ของ สพป.สงขลา เขต ๒
- แบบประเมินตนเองการพัฒนาระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียนของสถานศึกษา

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๑๒

ส่วนที่ ๖

ความหมายนักจิตวิทยา/นักจิตวิทยาโรงเรียนประจำสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา

นักจิตวิทยา คือ ผู้ที่ศึกษากระบวนการทางจิตใจและพฤติกรรมของมนุษย์ วินิจฉัยและ
ให้การบำบัดรักษาหรือป้องกันความผิดปกติ/ความแปรปรวนทางจิต : ทดสอบ วิเคราะห์ ตรวจวินิจฉัย
เป็นที่ปรึกษาทางจิตวิทยา เกี่ยวกับบุคลิกภาพ เชาว์ปัญญา ความฉลาด ความสามารถ ทัศนคติ
สภาพทางสมอง วุฒิภาวะทางจิตใจ ประเมินผล ให้คำปรึกษาแนะนำ บำบัดรักษาทางจิตวิทยา
โดยจิตบำบัดรายบุคคล รายกลุ่ม ครอบครัวบำบัด พฤติกรรมบำบัด ผลิตเอกสาร สื่อต่างๆ
เผยแพร่ความรู้ เพื่อส่งเสริมและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต ป้องกัน ควบคุมและรักษาการติดยา
และสารเสพติด ปฏิบัติหน้าที่อื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง กรรมพันธุ์สังคม อาชีพ และปัจจัยอื่นๆ ที่มีผลกระทบ
ต่อความคิดและพฤติกรรมของบุคคล ให้คำปรึกษาแนะนำ และบำบัดรักษาอาการป่วยทางจิต
ของแต่ละบุคคล หรือกลุ่มบุคคลด้วยการสนทนาพร้อมทั้งติดตามผล ในกรณีที่ยากแก่การบำบัด
รักษาจำเป็นต้องขอความร่วมมือกับสมาชิกในครอบครัว เจ้าหน้าที่หรือผู้ปฏิบัติงานด้านการศึกษา
ร่วมแก้ปัญหาในการบำบัดรักษาหรือปัญหาต่างๆ ศึกษาองค์ประกอบทางด้านจิตวิทยา
เพื่อการบำบัดรักษาและป้องกันอาการป่วยทางจิตและอารมณ์หรือการแปรปรวนทางพฤติกรรม
รวมถึงการเชื่อมโยงระหว่างวิชาชีพต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง เขียนรายงานและเอกสารทางวิชาการ
ปฏิบัติหน้าที่การงานที่เกี่ยวข้องและควบคุมดูแลผู้ปฏิบัติงานอื่นๆ

นักจิตวิทยาโรงเรียนประจำสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา คือ ผู้ที่ปฏิบัติงานเกี่ยวกับ
การช่วยเหลือและให้คำปรึกษานักเรียนให้ประสบความสำเร็จในด้านการศึกษา สังคม และอารมณ์
เมื่ออยู่ร่วมกับผู้อื่น โดยทำงานร่วมกับครู ผู้ปกครองและผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้าน เพื่อเสริมสร้าง
สภาพแวดล้อมที่ ปลอดภัย และส่งเสริมให้เกิดคุณประโยชน์ในการเรียนรู้ รวมทั้งความสัมพันธ์
ระหว่างบ้านและโรงเรียนที่แข็งแกร่งยิ่งขึ้น

การรับบริการจากนักจิตวิทยาโรงเรียนประจำเขตพื้นที่การศึกษา

๑. การสำรวจปัญหา

๑.๑ เครื่องมือที่ใช้ในการสำรวจ

๑.๑.๑ โปรแกรม Student Care ของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒
๑.๑.๒ แบบสำรวจเกี่ยวกับการพัฒนาสุขภาพจิตและทักษะชีวิตของนักเรียน

๑.๑.๓ แบบรายงานการดำเนินงานคุ้มครองและช่วยเหลือเด็กนักเรียน ประจำเดือน
ทุกเดือน (ฉก.ชน.)

๑.๒ วัตถุประสงค์ของการสำรวจ

๑.๒.๑ เพื่อสำรวจปัญหาที่เกิดขึ้นกับนักเรียนในการดูแลของเขตพื้นที่การศึกษาประถม
ศึกษาสงขลา เขต ๒

๑.๒.๒ เพื่อจัดลำดับความสำคัญของปัญหาที่เกิดขึ้นกับนักเรียน
๑.๒.๓ เพื่อนำข้อมูลที่ได้มาเป็นแนวทางในการวางแผนจัดโครงการสำหรับการป้องกัน
การส่งเสริมการเฝ้าระวัง และการช่วยเหลือและคุ้มครองนักเรียน

๒. การลงพื้นที่

นักจิตวิทยาและเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องลงพื้นที่โรงเรียน เพื่อดูแลช่วยเหลือนักเรียนที่มี
พฤติกรรมเสี่ยง หรือนักเรียนที่ต้องการความช่วยเหลือ โดยการพูดคุย ให้คำปรึกษานักเรียนเป็น
รายบุคคล กลุ่ม การประเมินคัดกรอง บำบัดรักษาในเบื้องต้น

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๑๓

๓. ดูแลช่วยเหลือและคุ้มครองนักเรียน
๓.๑ การวิเคราะห์ ประเมิน คัดกรอง และวินิจฉัยเบื้องต้น

๓.๑.๑ ประสานงานกับทางโรงเรียน เพื่อขอความร่วมมือในการสำรวจ คัดกรอง นักเรียน
ที่มีพฤติกรรมเสี่ยง มีปัญหาต้องได้รับการดูแลช่วยเหลือ พร้อมกับข้อมูลเบื้องต้นของนักเรียน
รวมทั้งร่วมทังเกต ประเมิน ติดตาม และให้ความร่วมมือในการดูแลช่วยเหลือนักเรียนทั้งก่อน
ระหว่าง และหลังการเข้ารับบริการจากนักจิตวิทยา

๓.๑.๒ ประเมิน คัดกรอง และวินิจฉัยเบื้องต้น ในกรณีที่ปัญหามีความซับซ้อน หรือเกิน
ขอบข่ายงาน มีการส่งต่อด้วยวิธีการที่หลากหลาย

๓.๒ การแนะแนว การบำบัด การให้คำปรึกษา และการฟื้ นฟูสมรรถภาพของนักเรียน

๓.๒.๑ ให้คำปรึกษาแก่นักเรียนและผู้ที่เกี่ยวข้อง เป็นรายบุคคล รายกลุ่ม
๓.๒.๒ ประสานงานกับผู้บริหาร ครู และผู้ปกครอง เพื่อหาแนวทางที่มีประสิทธิภาพใน
การแก้ไขปัญหาร่วมกัน
๓.๒.๓ ช่วยให้ผู้ที่เกี่ยวข้องเข้าใจถึงพฤติกรรมหรืออาการของนักเรียน และผลกระทบที่มี
ต่อพฤติกรรมและการเรียนรู้
๓.๒.๔ ประสานการส่งไปยังหน่วยงานภายนอก กรณีที่นักเรียนต้องได้รับความช่วยเหลือ
เฉพาะด้านหรือปัญหาเกินขอบข่ายหน้าที่ของนักจิตวิทยาโรงเรียนประจำสำนักงานเขตพื้นที่การ
ศึกษา

๓.๓ การส่งเสริม ป้องกัน และพัฒนานักเรียน

๓.๓.๑ ช่วยส่งเสริมและพัฒนาศักยภาพหรือความถนัดของนักเรียนที่มีทักษะพิเศษ
๓.๓.๒ จัดโครงการอบรมเชิงปฏิบัติการเพื่อพัฒนาประสิทธิภาพงานระบบดูแลช่วยเหลือ
และคุ้มครองนักเรียน
๓.๓.๓ ส่งเสริมให้ครูและนักเรียนรับฟังความคิดเห็นซึ่งกันและกัน เข้าใจความหลากหลาย
ที่เกิดขึ้นภายในโรงเรียน
๓.๓.๔ พัฒนาการทำงานร่วมกันระหว่างครู ผู้ปกครอง และนักเรียน เพื่อสร้างสภาพแวดล้อม
ที่เหมาะสมในการเรียนรู้

๓.๔ การประเมินผล/ติดตามผลการช่วยเหลือ

๓.๔.๑ ประเมินผลจากแบบประเมิน/แบบคัดกรอง ก่อน-หลัง
๓.๔.๒ ประเมินจากการสัมภาษณ์ การสังเกตพฤติกรรม
๓.๔.๓ ประเมิน/ติดตาม จากผู้ที่ดูแลเกี่ยวข้องใกล้ชิดกับนักเรียน

แนวทางการคุ้มครองและช่วยเหลือนักเรียน

กรณีล่วงละเมิดทางเพศ

๑. ผู้บริหารสถานศึกษา หรือผู้ที่ได้รับมอบหมายตรวจสอบข้อเท็จจริง และปรึกษากับผู้เกี่ยวข้อง
ในสถานศึกษา สพป./สพม./สพฐ. ทันที
๒. ตรวจสอบข้อมูลประวัติเด็กนักเรียนโดยใช้กระบวนการระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน การบันทึก
และการจัดเก็บข้อมูลตามแบบรายงาน ฉก.๐๑
๓. ประสานหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น สพป./สพม. นักจิตวิทยา สำนักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคง
ของมนุษย์ บ้านพักเด็กและครอบครัว สถานีตำรวจ องค์การบริหารส่วนท้องถิ่น และผู้มีหน้าที่
คุ้มครองสวัสดิภาพเด็กตามพระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก พ.ศ. ๒๕๔๖ เป็นต้น
๔. เชิญผู้ปกครองเด็กนักเรียนทั้งสองฝ่าย/หรือผู้ที่เด็กไว้วางใจ/หรือผู้ที่เด็กนักเรียนร้องขอมาพูดคุย
รับทราบเหตุการณ์และให้คำปรึกษา

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๑๔

๕. ประสานศูนย์ช่วยเหลือสังคม (OSCC) สถานพยาบาลในพื้นที่ เพื่อนำเด็กนักเรียนเข้ารับการตรวจ
รักษาด้านร่างกายและจิตใจ ภายใน ๒๔ ชม.
๖. แจ้งผู้ปกครองเด็กนักเรียนหาแนวทาง และวิธีการร่วมกันในการปรับพฤติกรรมเด็กนักเรียน
๗. ดำเนินการโดยเก็บข้อมูลเป็นความลับ พิทักษ์สิทธิผู้ถูกกระทำและผู้กระทำ
๘. กรณีเด็กนักเรียนกับครูหรือบุคลากรทางการศึกษา ตรวจสอบประวัติครุ ให้เชิญคณะกรรมการ
สถานศึกษามาปรึกษา สถานศึกษาแต่งตั้งคณะกรรมการสอบสวนข้อเท็จจริงในสถานศึกษา
และรายงานผู้บังคับบัญชาทราบทันที
๙. กรณีข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาที่กระทำการละเมิด ให้ดำเนินการทางวินัย
สรุป และจัดทำรายงานเสนอผู้บริหารสถานศึกษาทราบ
๑๐. ติดตามผล/เยี่ยมบ้านเด็กนักเรียนเป็นระยะ/ให้คำปรึกษา/ให้กำลังใจ
๑๑. จัดทำเป็นกรณีศึกษาเพื่อเป็นข้อมูลและแนวทางในการป้องกัน คุ้มครอง และดูแลช่วยเหลือ
นักเรียนต่อไป

แหล่งช่วยเหลือ

๑. สถานพยาบาล
๒. บ้านพักเด็กและครอบครัว
๓. สำนักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์
๔. ศูนย์ช่วยเหลือสังคม (OSCC) โทร.๑๓๐๐
๕. สถานีตำรวจ
๖. สถานพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน
๗. นักจิตวิทยา
๘. ศาลเยาวชนและครอบครัว

กรณีใช้สารเสพติด

๑. ครูที่ปรึกษาคัดกรองเด็กนักเรียนเป็นรายบุคคล ออกเป็น ๔ กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มปกติ กลุ่มเสี่ยง
กลุ่มเสพ และกลุ่มค้า
๒. แจ้งนักจิตวิทยาโรงเรียนประจำสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา คัดกรอง/ประเมิน/ทดสอบ
ด้วยกระบวนการทางจิตวิทยา
๓. เด็กนักเรียนกลุ่มเสี่ยง กลุ่มเสพ และมียาเสพติดไว้ในครอบครองให้ดำเนินการ ดังนี้

๓.๑ ติดต่อกับผู้ปกครองเพื่อหาแนวทางป้องกันและแก้ไขปัญหาร่วมกัน
๓.๒ ดำเนินการตามแนวทางการดูแลช่วยเหลือเด็กนักเรียนกลุ่มเสพ โดยเข้าสู่กระบวนการ
บำบัดรักษา
๓.๓ ติดตามผลการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง และรายงานผลการดำเนินการให้ผู้บริหาร
สถานศึกษารับทราบ
๓.๔ สถานศึกษารายงาน สพป.
๔. กรณีพบว่านักเรียนเป็นผู้ค้าให้เจ้าหน้าที่ผู้มีอำนาจดำเนินการตามกฎหมาย
๕. กรณีเด็กนักเรียนถูกควบคุมตัวหรือเข้าสู่กระบวนการยุติธรรม ให้สถานศึกษาดำเนินการออก
หนังสือรับรองการเป็นนักเรียนเพื่อเป็นหลักฐานประกอบ

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๑๕

แหล่งช่วยเหลือ

๑. ศูนย์ช่วยเหลือสังคม (OSCC) โทร. ๑๓๐๐
๒. ศูนย์ฉุกเฉิน โทร. ๑๖๖๙
๓. สถานพยาบาล
๔. สถานีตำรวจ
๕. องค์การปกครองส่วนท้องถิ่น
๖. ปปส.

กรณี ๔ กลุ่มโรค (สมาธิสั้น เรียนรู้ช้า บกพร่องทางสติปัญญา และออทิสติก)

๑. สถานศึกษาคัดกรองนักเรียนตามขั้นตอนการดำเนินงานของระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
๒. แจ้งนักจิตวิทยาโรงเรียนประจำเขตพื้นที่การศึกษา คัดกรอง/ประเมิน/ทดสอบ ด้วยกระบวน
การทางจิตวิทยา
๓. หากนักเรียนไม่เข้าเกณฑ์

๓.๑ นักจิตวิทยาโรงเรียนประจำเขตพื้นที่การศึกษา สถานศึกษา ครู ผู้ปกครอง ดูแลช่วยเหลือ
นักเรียนร่วมกัน (ปรับพฤติกรรม ,กระตุ้นพัฒนาการ ,ให้คำปรึกษานักเรียน/ครู/ผู้ปกครอง ฯลฯ)

แหล่งช่วยเหลือ

๑. สถานพยาบาล
๒. ศูนย์ฉุกเฉิน โทร. ๑๖๖๙
๓. สถานีตำรวจในพื้นที่
๔. โรงพยาบาลจิตเวชในพื้นที่
๕. องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่

กรณีปัญหาเร่งด่วน

๑. ผู้บริหารหรือครู รับแจ้งเรื่องจากสถานศึกษาหรือพื้นที่ที่เกิดเหตุ
๒. แจ้งสพป. ทราบเป็นการเบื้องต้นทันที
๓. แจ้งนักจิตวิทยาโรงเรียนประจำเขตพื้นที่การศึกษาให้คำปรึกษาเด็กนักเรียน ผู้บริหาร ครูเบื้องต้น
๔. มอบหมายให้ทีม ฉก.ชน. และทีมสหวิชาชีพ เข้าช่วยเหลือโดยทันทีกรณีเหตุในพื้นที่ไหนให้ดำเนิน
การเข้าช่วยเหลือในเบื้องต้น
๕. นักจิตวิทยาโรงเรียนประจำเขตพื้นที่การศึกษา ติดตามการดูแลช่วยเหลือร่วมกับทีมสหวิชาชีพ
๖. จัดทำ จัดเก็บข้อมูลการดำเนินงานของสถานศึกษา สรุปผลการทำงานและรายงานไปยัง สพท.
และผู้ที่เกี่ยวข้อง

แหล่งช่วยเหลือ

๑. ศูนย์ช่วยเหลือ
๒. สถานพยาบาล
๓. เจ้าหน้าที่ตำรวจ

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๑๖

ขั้นตอนการคุ้มครองและช่วยเหลือเด็กนักเรียน
กรณีล่วงละเมิดทางเพศ

ผู้บริหารสถานศึกษาได้รับแจ้งเหตุหรือประสบเหตุเด็กนักเรียนถูกล่วงละเมิดทางเพศ

แจ้ง ฉก.ชน.สพท/ ตรวจสอบข้อมูลเบื้องต้น ประเมินปัญหา แจ้งผู้ปกครอง/ผู้ดูแล
สถานการณ์
นักจิตวิทยา ร.รฯ

ดำเนินการช่วยเหลือด้านร่างกาย จิตใจ ให้คำปรึกษาแก่เด็กนักเรียน พร้อมประเมินสถานการณ์

จัดศูนย์คุ้มครองและช่วยเหลือนักเรียน แจ้ง/ประสานการส่งต่อทีมสหวิชาชีพ
นักศึกษาซึ่งถูกล่วงละเมินทางเพศ

ให้การดูแลช่วยเหลือเด็กนักเรียน/คุ้มครอง

จัดทำ/จัดเก็บ ข้อมูลการดำเนินงานของสถานศึกษา
สรุปผลการทำงานและรายงานไปยังสพท. และผู้เกี่ยวข้อง

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๑๗

ขั้นตอนการคุ้มครองและช่วยเหลือเด็กนักเรียน
กรณีใช้สารเสพติด

คัดกรอง/สังเกต นักเรียนพบว่าเสี่ยงใช้สารเสพติดหรือประสบ
เหตุนักเรียนใช้สารเสพติด

แจ้งนักจิตวิทยาโรงเรียนประจำเขตพื้นที่การศึกษา แจ้งผู้ปกครอง/ผู้ดูแล

คัดกรอง/ประเมิน/ทดสอบ/ ทีมสหวิชาชีพ
วัดด้วยกระบวนการทางจิตวิทยา

กลุ่มเสี่ยง กลุ่มเสพติด กลุ่มค้า
สร้างภูมิคุ้มกัน เข้าสู่กระบวนการยุติธรรม

ไม่รุนแรง รุนแรง
ให้คำปรึกษา บำบัด

จัดทำ/จัดเก็บข้อมูล การดำเนินงานของสถานศึกษา
สรุปผลการทำงานและรายงานไปยังสพท.และผู้ที่เกี่ยวข้อง

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๑๘

กรณี ๔ กลุ่มโรค (สมาธิสั้น เรียนรู้ช้า บกพร่องทางสติปัญญา และออทิสติก)

สถานศึกษาคัดกรองนักเรียนตามขั้นตอนการดำเนินงาน
ของระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
พบนักเรียนกลุ่มเสี่ยง/กลุ่มมีปัญหา

แจ้งนักจิตวิทยาโรงเรียนประจำเขตพื้นที่การศึกษา

คัดกรอง/ประเมิน/ทดสอบ/
วัดด้วยกระบวนการทางจิตวิทยา

ไม่เข้าเกณฑ์ เข้าเกณฑ์
แจ้งผู้ปกครอง/ผู้ดูแล
นักจิตวิทยาโรงเรียนประจำเขตพื้นที่การศึกษา สถานศึกษา ประสานงานกับโรงพยาบาล
ครู ผู้ปกครอง ร่วมกันส่งเสริมและป้องกันนักเรียน

จัดทำหนังสือจากเขตพื้นที่ ผู้ปกครองนำเอกสาร
การศึกษาเพื่อส่งต่อ ไปติดต่อโรงพยาบาล

พบแพทย์/ผู้เชี่ยวชาญ

นักจิตวิทยาโรงเรียนประจำเขตพื้นที่ ผู้ปกครองนำเอกสารที่ได้รับ
การศึกษา ครู ผู้ปกครอง ดูแลช่วยเหลือ จากโรงพยาบาลส่งเขตพื้นที่การศึกษา
นักเรียนร่วมกัน ปรับพฤติกรรม กระตุ้น
พัฒนาการ ให้คำปรึกษา/ผู้ปกครอง ฯลฯ นักจิตวิทยาโรงเรียนประจำเขตพื้นที่
การศึกษาแจ้งโรงเรียน

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๑๙

ขั้นตอนการคุ้มครองและช่วยเหลือเด็กนักเรียน
กรณีปัญหาเร่งด่วน

ผู้บริหาร ครู รับแจ้งเรื่องจากสถานศึกษา/พื้นที่

กรณีพื้นที่ห่างไกล แจ้งนักจิตวิทยาโรงเรียนประจำเขตพื้นที่การศึกษา แจ้ง ฉก.ชน.
แจ้งสหวิชาชีพที่เกี่ยวข้อง สพท. และ สพฐ.
ให้คำแนะนำ
ผู้บริหาร ครู เบื้องต้น

นักจิตวิทยาโรงเรียนประจำเขตพื้นที่การศึกษา สถานศึกษา
ติดตามการดูแลช่วยเหลือร่วมกับสหวิชาชีพ

จัดทำ/จัดเก็บข้อมูล การดำเนินงานของสถานศึกษา
สรุปผลการทำงานและรายงานไปยังสพท.และผู้ที่เกี่ยวข้อง

หมายเหตุ : กรณีปัญหาเร่งด่วน หมายถึง ฆ่าตัวตาย ทำร้ายตัวเอง ทำร้ายผู้อื่น กลั่นแกล้ง หลงผิด หูแว่ว
ประสาทหลอน ชักเกร็ง ติดเชื้อ HIV

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๒๐

ส่วนที่ ๗

ศูนย์เฉพาะกิจคุ้มครองดูแลช่วยเหลือนักเรียน สพป.สงขลา เขต ๒

๑. การดำเนินงานศูนย์เฉพาะกิจคุ้มครองดูแลช่วยเหลือนักเรียน สพป.สงขลา เขต ๒
๑.๑ ชื่อกระบวนการ

การดำเนินงานศูนย์เฉพาะกิจคุ้มครองและช่วยเหลือนักเรียน สพป.สงขลา เขต ๒

๑.๒ วัตถุประสงค์

๑) เพื่อรับเรื่องร้องเรียนกรณีเด็กนักเรียนที่มีพฤติกรรมไม่เหมาะสมหรือถูกล่วงละเมิด
ทางร่างกายและจิตใจ หรือไม่ได้รับความเป็นธรรมทางการศึกษา และวิเคราะห์และประมวลผล
ข้อมูลประสานงานในส่วนที่เกี่ยวข้องเพื่อตรวจสอบรายละเอียดเพิ่มเติมเสนอผู้บังคับบัญชาเพื่อ
พิจารณาสั่งการ

๒) เพื่อดำเนินการคุ้มครองและช่วยเหลือนักเรียน
๓) ปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้องหรือ
ที่ได้รับมอบหมาย

๑.๓ ขอบเขตของงาน

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา และสถานศึกษาในสังกัดรับเรื่องร้องเรียนกรณีเด็ก
นักเรียนที่มีพฤติกรรมไม่เหมาะสมหรือถูกล่วงละเมิดทางร่างกายและจิตใจ หรือไม่ได้รับความเป็น
ธรรมทางการศึกษาวิเคราะห์และประมวลผลข้อมูลประสานงานในส่วนที่เกี่ยวข้อง เพื่อตรวจสอบ
รายละเอียดเพิ่มเติมเสนอผู้บังคับบัญชาเพื่อพิจารณาสั่งการ ดำเนินการคุ้มครองและช่วยเหลือ
นักเรียน กรณีที่ร้องเรียนมาที่ศูนย์เฉพาะกิจคุ้มครองและช่วยเหลือนักเรียนฯ และปฏิบัติงานร่วม
กับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้อง

๑.๔ คำจัดกัดความ

การดำเนินงานของศูนย์เฉพาะกิจคุ้มครองและช่วยเหลือนักเรียนสพป.สงขลา เขต ๒
หมายถึง การดำเนินงานที่บริหารจัดการเกี่ยวกับการป้องกันและแก้ไขปัญหาการละเมิดสิทธิเด็ก
และเยาวชนปัญหาความเสี่ยงในการถูกคุกคามทางเพศ ปัญหายาเสพติด และปัญหาเด็กและ
เยาวชนที่ประพฤติไม่เหมาะสม รวมทั้งเป็นการส่งเสริมดูแลเด็กและเยาวชนที่ประสบปัญหาใน
การดำเนินชีวิตให้มีโอกาสได้รับการศึกษาขั้นพื้นฐานอย่างมีคุณภาพ เพื่อให้ดำเนินงานบรรลุวัตถุ
ประสงค์เกิดประสิทธิภาพสูงสุด

๑.๕ ขั้นตอนการปฏิบัติงาน

๑) งานรับเรื่องร้องเรียนและวิเคราะห์ข้อมูล
- รับเรื่องร้องเรียนกรณีเด็กนักเรียนที่มีพฤติกรรมไม่เหมาะสมหรือถูกล่วง

ละเมิดทางร่างกายและจิตใจ หรือไม่ได้รับความเป็นธรรมทางการศึกษา
- วิเคราะห์และประมวลผลข้อมูล ประสานงานในส่วนที่เกี่ยวข้องเพื่อตรวจ

สอบรายละเอียดเพิ่มเติมเสนอผู้บังคับบัญชาเพื่อพิจารณาสั่งการ
- จัดทำสารสนเทศและระบบเฝ้าระวังสถานการณ์ เช่น จัดทำฐานข้อมูล

โรงเรียน จัดทำฐานข้อมูลการร้องเรียนด้านต่างๆ
๒) งานคุ้มครองและช่วยเหลือนักเรียน
- ดำเนินการคุ้มครองและช่วยเหลือนักเรียนกรณีที่ร้องเรียนมาทีศูนย์เฉพาะ

กิจคุ้มครองและช่วยเหลือนักเรียน
- ประสานและอำนวยความสะดวกให้เครือข่ายที่เกี่ยวข้องในการเข้าช่วย

เหลือเด็กนักเรียนให้อยู่ในสภาวะที่ปลอดภัย
- ติดตามและประสานงานช่วยเหลือทุกรูปแบบ

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๒๑

๓) ปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้อง
๔) ติดตาม ประเมินผล ให้การช่วยเหลือนักเรียนที่พบปัญหา
๕) สรุป/รายงาน

๑.๖ Flow Chart การปฏิบัติงาน

จัดทำระบบ แผนงาน
โครงสร้าง กำหนดผู้รับผิดชอบ

รับเรื่องร้องเรียนและวิเคราะห์ข้อมูล

งานคุ้มครองและช่วยเหลือเด็ก

ติดตาม ประเมินผล และดำเนินการช่วยเหลือ

สรุปผลการดำเนินงาน

๑.๗ แบบฟอร์มที่ใช้

- แบบ ฉก.01/1
- แบบ ฉก.01/2

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๒๒

ส่วนที่ ๘

งานแนะแนวในสถานศึกษา

๒. งานแนะแนวในสถานศึกษา
๒.๑ ชื่อกระบวนการ

งานส่งเสริมกิจกรรมแนะแนวในสถานศึกษา

๒.๒ วัตถุประสงค์

๑) เพื่อให้สถานศึกษาจัดบริหาร ๕ บริการ ให้รู้จักตนเอง รู้จักสิ่งแวดล้อมสามารถ
คิดตัดสินใจ และแก้ปัญหาได้ตามศักยภาพของตนเอง

๒) เพื่อส่งเสริมการวางแผนชีวิตทั้งด้านการเรียน อาชีพ และสังคมส่วนตัวสามารถ
ปรับตนเองได้อย่างเหมาะสม

๓) เพื่อช่วยให้ครูได้รู้จักและเข้าใจผู้เรียน รวมทั้งช่วยเหลือนักเรียนให้สามารถดำเนิน
ชีวิตได้อย่างเหมาะสม

๒.๓ ขอบเขตของงาน

๑) จัดกิจกรรมแนะแนวให้นักเรียนได้รับบริการ ๕ บริการ
๒) สถานศึกษามีข้อมูลนักเรียนรายบุคคลทุกด้านสามารถนำไปใช้ในการช่วยเหลือ
และส่งเสริมนักเรียนได้อย่างถูกต้อง
๓) เยาวชนได้รับการพัฒนาทักษะชีวิตที่ดี ครู ผู้ปกครองนักเรียนมีส่วนร่วมในการ
พัฒนาและแก้ไขพฤติกรรมนักเรียน
๔) ครูแนะแนวมีทักษะที่เหมาะสมกับความเปลี่ยนแปลงทางสังคม

๒.๔ คำจัดกัดความ

การแนะแนว หมายถึง กระบวนการช่วยเหลือบุคคลให้รู้จัก ยอมรับและเข้าใจตนเอง
ตลอดจนรู้จัก และเข้าใจผู้อื่นและสิ่งแวดล้อม ส่งเสริมให้ค้นพบและพัฒนาศักยภาพของตนเอง
อย่างเหมาะสมตามความแตกต่างระหว่างบุคคล มีวุฒิภาวะทางอารมณ์ ศีลธรรม จริยธรรม
มีทักษะการดำเนินชีวิต รู้จักคิดตัดสินใจ เลือกวิธีที่จะเผชิญและแก้ไขปัญหาอย่างถูกต้องและเหมาะสม
สามารถวางแผนชีวิต วางแผนการศึกษาต่อและประกอบอาชีพได้อย่างเหมาะสมกับตนเอง
เป็นพลเมืองและพลโลกที่ดี สามารถปรับตัวอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุขและเป็นประโยชน์
ดังนั้นเพื่อตอบสนองต่อปรัชญาการแนะแนวดังนั้น งานแนะแนว จึงเป็นงานที่มีกระบวนการทำงาน
อย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง และมีความสัมพันธ์เชื่อมโยงกับงานและบุคคลอื่นๆ ทั้งภายในและ
ภายนอกโรงเรียน โดยมีเป้าหมายสำคัญในการป้องกัน ส่งเสริม แก้ไขและช่วยเหลือนักเรียน
โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสภาพสังคมในปัจจุบันท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลงอย่างมากมายทั้ง
ด้านเศรษฐกิจ การเมือง สังคม การศึกษาและความเจริญก้าวหน้าทางแนะแนวจึงจำเป็นต้องมี
ความรู้ ความเข้าใจในกระบวนการแนะแนวอย่างลึกซึ้งและชัดเจน ตลอดจนมีความสามารถในการ
ประสานสัมพันธ์กับทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องทั้งเรื่องงานและบุคคล หรือกล่าวได้ว่า ต้องใช้ทั้งศาสตร์
และศิลป์ในการดำเนินงาน

๒.๕ ขั้นตอนการปฏิบัติงาน

๑) จัดตั้งศูนย์แนะแนวประจำเขตพื้นที่การศึกษา
๒) แต่งตั้งคณะกรรมการประจำศูนย์แนะแนวประจำเขตพื้นที่การศึกษา
๓) จัดทำแผนปฏิบัติการของศูนย์แนะแนวประจำเขตพื้นที่การศึกษา
๔) สร้างความตระหนักให้กับผู้บริหารสถานศึกษา ครู มีองค์ความรู้เกี่ยวกับกิจกรรม
แนะแนวสามารถขับเคลื่อนกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๒๓

๕) จัดหาพื้นที่หรือเวทีให้ครู และนักเรียนได้แสดงศักยภาพด้านกิจกรรมแนะแนว
๖) กำกับติดตามการดำเนินงานกิจกรรมแนะแนว
๗) เผยแพร่ผลงาน
๘) สรุปรายงานผลการดำเนินงาน

๒.๖ Flow Chart การปฏิบัติงาน

จัดตั้งศูนย์แนะแนวประจำเขตพื้นที่การศึกษา สพป.สงขลา เขต ๒

แต่งตั้งคณะกรรมการประจำศูนย์แนะแนะแนวฯ

จัดทำแผนปฏิบัติการของศูนย์แนะแนวฯ

สร้างความตระหนักแก่ผู้บริหาร ครู
และผู้เกี่ยวข้อง

จัดหาพื้นที่หรือเวทีให้ครูและนักเรียนได้
แสดงศักยภาพด้านกิจกรรมแนะแนว

กำกับ ติดตามการดำเนินงานแนะแนว

เผยแพร่ ประชาสัมพันธ์

สรุปผลการดำเนินงาน

๒.๗ แบบฟอร์มที่ใช้

๑) คำสั่งแต่งตั้งศูนย์แนะแนวประจำเขตพื้นที่การศึกษา
๒) คำสั่งแต่งตั้งคณะกรรมการประจำศูนย์แนะแนวเขตพื้นที่การศึกษา
๓) คู่มือบริการจัดการแนะแนว พ.ศ. ๒๕๔๕
๔) โครงการตามแผนปฏิบัติการของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา และสถานศึกษา

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๒๔

ภาคผนวก

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๒๕

- ตัวอย่าง -

โครงการระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน

ชื่อโครงการ ระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
มาตรฐาน ........................................................
สนองกลยุทธ์โรงเรียน ........................................................
กลุ่มงานที่รับผิดชอบ กลุ่มงาน......................................
ผู้รับผิดชอบโครงการ ........................................................
ลักษณะโครงการ โครงการต่อเนื่อง
ระบะเวลาดำเนินการ ตลอดปีการศึกษา ..................

๑. หลักการและเหตุผล

การจัดระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนเป็นการทำงานเน้นกระบวนการ มุ่งเน้นให้ครูได้รู้จัก
นักเรียนทุกคนสามารถจะช่วยเหลือนักเรียนได้ถูกต้องสามารถจัดกิจกรรมการเรียนกาสอนให้
สอดคล้องกับหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานความสามารถของผู้เรียน การจัดระบบช่วยเหลือ
นักเรียนจึงเป็นกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนส่งเสริมศักยภาพของผู้เรียน ให้สามารถพัฒนาตนเองได้
อย่างมีคุณภาพ

๒. วัตถุประสงค์

๒.๑ ผลผลิต (Output)
๑. ผู้เรียนได้รับช่วยเหลือให้มีความสามารถที่จะพัฒนาตนเองได้
๒. ผู้เรียนได้รับการส่งเสริมให้มีความรู้มีทักษะพัฒนาตนเองได้
๓. ผู้เรียนมีความรู้มีความเข้าใจที่จะเลือกตัดสินใจเกี่ยวกับอนาคตของตนเองได้

๒.๒ ผลลัพธ์ (Outcome)
๑. ผู้เรียนมีความสามารถที่จะพัฒนาตนเองได้
๒. ผู้เรียนมีความรู้ทักษะพัฒนาตนเองได้
๓. ผู้เรียนมีความรู้มีความเข้าใจที่จะเลือกตัดสินใจเกี่ยวกับอนาคตของตนเองได้

๓. เป้าหมาย

๓.๑ เชิงปริมาณ

๓.๑.๑ ผู้เรียนทุกคนได้รับการช่วยเหลือให้มีความสามารถที่จะพัฒนาตนเองได้
๓.๑.๒ ผู้เรียนทุกคนได้รับการส่งเสริมให้มีความรู้มีทักษะพัฒนาตนเองได้
๓.๑.๓ ผู้เรียนมีความรู้มีความเข้าใจที่จะเลือกตัดสินใจเกี่ยวกับอนาคตของตนเองได้

๓.๒ เชิงคุณภาพ

๓.๒.๑ ผู้เรียนมีทักษะและมีความสามารถที่จะพัฒนาตนเองได้ตามศักยภาพ
๓.๒.๒ ผู้เรียนรู้จักเลือกตัดสินใจเกี่ยวกับอนาคตของตนเองได้อย่างเหมาะสม
๓.๒.๓ ผู้เรียนได้รับการแก้ไขปัญหาด้านต่างๆ ตามสภาพอย่างเหมาะสม

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๒๖

๔. การดำเนินงานและกิจกรรม

๕. งบประมาณ
งบประมาณในการดำเนินงาน ทั้งหมด ....................................... บาท

๖. การวัดและประเมินผล

๗. ผลที่คาดว่าจะได้รับ
ผู้เรียนได้รับช่วยเหลือทุกคนและผู้เรียนทุกคนสามารถพัฒนาตนเองได้ตามศักยภาพของตน
ลงชื่อ ....................................................... ผู้เสนอโครงการ
(...........................................................)
ครูโรงเรียน........................................................
ลงชื่อ ...................................................... ผู้อนุมัติโครงการ
(...........................................................)
ผู้อำนวยการโรงเรียน........................................

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๒๗

- ตัวอย่าง -

คำสั่งโรงเรียน............................
ที่.............../...............

เรื่อง แต่งตั้งคณะกรรมการดำเนินงานระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนปีการศึกษา ...............................
..................................................................

เพื่อเป็นการสนองนโยบายสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน สำนักงานเขต
พื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒ และให้การดำเนินงานระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
ของโรงเรียนเป็นไปด้วยความเรียบร้อยมีประสิทธิภาพ และเป็นระบบอย่างชัดเจน

อาศัยอำนาจตามมาตรา ๓๙ แห่งพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกระทรวง
ศึกษาธิการ พ.ศ. ๒๕๔๖ และมาตรา ๒๗ แห่งพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการครูและบุคลากร
ทางการศึกษา พ.ศ. ๒๕๔๗ จึงแต่งตั้งคณะกรรมการดำเนินงานระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
โรงเรียน......................................ดังนี้

๑. คณะกรรมการอำนวยการ ประกอบด้วย

๑.๑............................... ผู้อำนวยการโรงเรียน ประธานกรรมการ
๑.๒............................... ...................................... รองประธานกรรมการ
๑.๓............................... ...................................... กรรมการ
๑.๔............................... ...................................... กรรมการและเลขานุการ
มีหน้าที่กำหนดนโยบาย วัตถุประสงค์ แต่งตั้งคณะกรรมการ ประชุมคณะกรรมการ
(อย่างน้อยภาคเรียนละ ๒ ครั้ง) นิเทศ ติดตาม กำกับการ ดูแล ระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนของ
โรงเรียนให้เป็นไปด้วยความเรียบร้อย

๒. คณะกรรมการประสานงาน ประกอบด้วย

๒.๑................................ ...................................... ประธานกรรมการ
๒.๒................................ ...................................... กรรมการ
๒.๓................................ ...................................... กรรมการและเลขนุการ

มีหน้าที่ปฏิบัติงานในฐานะเป็นบุคลากรหลักในการดำเนินงานระบบดูแลช่วยเหลือ
นักเรียนประสานงานระหว่างคณะกรรมการอำนวยการ(ทีมนำ) และคณะกรรมการดำเนินงาน
(ทีมทำ)และหน่วยงานอื่นๆที่เกี่ยวข้องจัดเอกสาร เครื่องมือที่ใช้ในการดำเนินงาน รับผิดชอบจัด
ประชุมชี้แจงและการฝึกอบรมให้แก่บุคลากรจัดการประชุมปรึกษาหารือคณะกรรมการในการ
ดูแลช่วยเหลือนักเรียน (อย่างน้อยเดือนละ ๒ ครั้ง)
รายงานสรุปผลการดำเนินงาน

๓. คณะกรรมการดำเนินงานระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนระดับชั้นเรียน ประกอบด้วย

๓.๑.......................................... ประธานกรรมการ
๓.๒.......................................... กรรมการ
๓.๓.......................................... กรรมการ
๓.๔.......................................... กรรมการและเลขานุการ

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๒๘

มีหน้าที่
๑. ประสานงานผู้เกี่ยวข้องและดำเนินงานตาม ๕ ขั้นตอนตามระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
๒. จัดทำระบบสารสนเทศ ข้อมูล และบันทึกหลักฐานการดำเนินการปฏิบัติงานตามราย
ห้องเรียน
๓. ออกเยี่ยมบ้านนักเรียน
๔. ประเมินผลและจัดทำรายงานตามระดับชั้น
๕. ประชุมชี้แจงทำความเข้าใจกับคณะกรรมดำเนินงานในระดับชั้น(อย่างน้อยสัปดาห์ละ ๑ ครั้ง)
ปฏิบัติตามบทบาทหน้าที่ในงานประจำ

ให้ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาที่ได้รับแต่งตั้ง ปฏิบัติหน้าที่อย่าง
เต็มกำลังความสามารถตามภาระหน้าที่ เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่ทั้งราชการต่อไป

ทั้งนี้ ตั้งแต่บัดนี้เป็นต้นไป
สั่ง ณ วันที่ ............ เดือน................ พ.ศ. .....................
.

(.................................................)
ผู้อำนวยการโรงเรียน....................................................

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๒๙

- ตัวอย่าง -

คำสั่งโรงเรียน............................

ที่.............../...............

เรื่อง แต่งตั้งคณะกรรมการออกเยี่ยมบ้านนักเรียน ประจำปีการศึกษา ................................

..................................................................

การเยี่ยมบ้านนักเรียนเป็นกิจกรรมที่โรงเรียนจัดขึ้นตามระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน

โดยกำหนดให้ครูที่ปรึกษาปฏิบัติกิจกรรมเยี่ยมบ้านนักเรียนในความปกครอง โดยมีจุดมุ่งหมาย

เพื่อสร้างความสัมพันธ์และความเข้าใจอันดีระหว่างผู้ปกครองกับครูและโรงเรียน และเพื่อเป็นพลัง

ขับเคลื่อนระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนให้มีประสิทธิภาพและยั่งยืนโรงเรียน...............................................

จึงแต่งตั้งครูที่ปรึกษาออกออกเยี่ยมบ้านนักเรียน ในระหว่างวันที่.........................ถึงวันที่.........................

และรายงานผลการออกเยี่ยมบ้านภายในวันที่..........................................

อาศัยอำนาจตามความในมาตรา ๓๕ และ๓๙ แห่งพระราชบัญญัติระเบียบราชการ

กระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. ๒๕๔๖ และที่แก้ไขเพิ่มเติม(ฉบับที่ ๓) พ.ศ. ๒๕๕๓ และความในมาตรา ๒๗

แห่งพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา พ.ศ. ๒๕๔๗ และที่แก้ไข

เพิ่มเติม(ฉบับที่๓) พ.ศ. ๒๕๕๓ เพื่อให้การดำเนินงานเป็นไปด้วยความเรียบร้อยจึงแต่งตั้ง

คณะกรรมการดำเนินงานดังต่อไปนี้

๑. คณะกรรมการอำนวยการ ประกอบด้วย

๑.๑ .................................. ผู้อำนวยการโรงเรียน ประธานกรรมการ

๑.๒ .................................. ครู ................................... กรรมการ

๑.๓ .................................. ครู ................................... กรรมการ

๑.๔ .................................. ครู ................................... กรรมการ

๑.๕ .................................. ครู ................................... กรรมการและเลขานุการ

มีหน้าที่ ให้คำปรึกษา คำแนะนำ กำกับดูแล และช่วยแก้ไขปัญหาที่อาจเกิดขึ้น

๒. คณะกรรมการประสานงาน ประกอบด้วย

๒.๑ .................................. ครู ................................... ประธานกรรมการ

๒.๒ .................................. ครู .................................. กรรมการ

๒.๓ .................................. ครู ................................... กรรมการ

๒.๔ .................................. ครู ................................... กรรมการและเลขนุการ

มีหน้าที่ จัดสรรงบประมาณ จัดทำเอกสาร แบบบันทึกข้อมูลนักเรียน และอื่นๆ

ที่เกี่ยวข้องมอบให้ครูที่ปรึกษาแต่ละห้องเรียน ประชาสัมพันธ์เสียงตามสาย เอื้ออำนวยให้การ

ดำเนินโครงการ บรรลุวัตถุประสงค์

๓. คณะกรรมการดำเนินการเยี่ยมบ้านนักเรียน ประกอบด้วย

ระดับชั้นอนุบาล ๑

๑) ............................................................ ครู ....................................

ระดับชั้นอนุบาล ๒

๑) ............................................................ ครู ....................................

ระดับชั้นอนุบาล ๓

๑) ............................................................ ครู ....................................

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๓๐

ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑

๑) ............................................................ ครู ....................................

ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๒

๑) ............................................................ ครู ....................................

ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๓

๑) ............................................................ ครู ....................................

ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔

๑) ............................................................ ครู ....................................

ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๕

๑) ............................................................ ครู ....................................

ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๖

๑) ............................................................ ครู ....................................

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑

๑) ............................................................ ครู ....................................

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๒

๑) ............................................................ ครู ....................................

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓

๑) ............................................................ ครู ....................................

มีหน้าที่ จัดเตรียมข้อมูล/สารสนเทศ การเข้าเรียน การเข้าร่วมกิจกรรม ของนักเรียน

จากครูผู้สอนและแบบบันทึกข้อมูลนักเรียนจากทางโรงเรียน เพื่อนำไปเป็นข้อมูลพบปะกับผู้ปกครอง

บันทึกการเยี่ยมบ้านนักเรียน ถ่ายภาพเป็นหลักฐานตามที่สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้น

พื้นฐานกำหนดเพื่อนำส่งสรุปรายงานการเยี่ยมบ้าน ที่งานส่งเสริม ป้องกัน แก้ไข ปัญหาพฤติกรรม

นักเรียน เพื่อการรายงานผลต่อต้นสังกัด นำไปสู่การพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนที่สอดคล้อง

กับสภาพปัจจุบัน ปัญหา และความต้องการของนักเรียนแต่ละคน ต่อไป

๔. คณะกรรการกำกับ ติดตาม ประเมินผลและรายงาน ประกอบด้วย

๔.๑ .................................. ครู .................................... ประธานกรรมการ

๔.๒ .................................. ครู .................................... กรรมการ

๔.๓ .................................. ครู .................................... กรรมการ

๔.๔ .................................. ครู .................................... กรรมการ

๔.๕ .................................. ครู .................................... กรรมการ

๔.๖ .................................. ครู ....................................... กรรมการและผู้ช่วยเลขนุการ

มีหน้าที่ กำกับติดตามการเยี่ยมบ้านของครูที่ปรึกษาแต่ละระดับชั้น เก็บรวบรวม

ข้อมูล/สถิติจากการดำเนินโครงการ วิเคราะห์/บันทึกคอมพิวเตอร์ จัดทำเป็นเอกสาร/ข้อมูลสารสนเทศ

ตามแบบฟอร์มที่กำหนดให้เป็นปัจจุบัน สามารถมาใช้ประกอบการปฏิบัติงานได้อย่างถูกต้องสะดวก

รวดเร็วตลอดจน ประเมินและรายงานผล การดำเนินโครงการเสนอต่อคณะผู้บริหารตามลำดับ

เพื่อทราบ

ให้ผู้ได้รับแต่งตั้งปฏิบัติหน้าที่ตามที่ได้รับมอบหมายด้วยความวิริยะ อุตสาหะ บังเกิดผลดีแก่

ราชการสืบไป

ทั้งนี้ ตั้งแต่บัดนี้เป็นต้นไป

สั่ง ณ วันที่ ........... เดือน............................ พ.ศ. ...............

(............................................................................)

ผู้อำนวยการโรงเรียน ...................................

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๓๑

- ตัวอย่าง -

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๓๒

- ตัวอย่าง -

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๓๓

- ตัวอย่าง -

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๓๔

- ตัวอย่าง -

แบบบันทึกการสังเกต

โรงเรียน........................................... อำเภอ.............................. จังหวัด ......................
ภาคเรียนที่ ........................ ปีการศึกษา ....................................

๑. ชื่อ - สกุล นักเรียน........................................................................... ชั้น ............... เลขที่ ....................
วัน เดือน ปี ที่สังเกตนักเรียน ................................................................................... เวลา .......................
สถานที่ .................................................................................................................................................................
๒. วัตถุประสงค์ของการสังเกต คือ ...........................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
๓. พฤติกรรมที่แสดงออก (บรรยายพฤติกรรมและเหตุการณ์ในสถานการณ์หนึ่งๆที่เกิดขึ้น)
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
๔. ความคิดเห็น ข้อเสนอแนะ และแนวทางช่วยเหลือ/แก้ไข
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................

ลงชื่อ .......................................... ครูผู้สังเกต
(...........................................................)
.................../......................../..................

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๓๕

- ตัวอย่าง -

แบบบันทึกการสัมภาษณ์

โรงเรียน........................................... อำเภอ.............................. จังหวัด ......................
ภาคเรียนที่ ........................ ปีการศึกษา ....................................

๑. ชื่อ - สกุล ผู้ถูกสัมภาษณ์.........................................................................................................................
เกี่ยวข้องกับนักเรียน ชื่อ - สกุล ...............................................................ชั้น .............. เลขที่ ...............
วัน เดือน ปี ที่สังเกตนักเรียน ...................................................................................... เวลา ....................
สถานที่สัมภาษณ์................................................................................................................................................
๒. วัตถุประสงค์ของการสัมภาษณ์ คือ .....................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
๓. สรุปผลจากการสัมภาษณ์
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
๔. ข้อสังเกต
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
๕. ข้อเสนอแนะ
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
๖. นัดสัมภาษณ์ครั้งต่อไปเรื่อง .................................................. สถานที่ ................................................
วัน เดือน ปี ที่นัดสัมภาษณ์ ......................................................... เวลา ................................................น.

ลงชื่อ .......................................... ผู้สัมภาษณ์
(...........................................................)
.............../....................../................

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๓๖

- ตัวอย่าง -

แบบสรุปการเยี่ยมบ้านนักเรียน

ชั้น.........................ประจำปีการศึกษา..........................
โรงเรียน........................................... อำเภอ.............................. จังหวัด ............................
จำนวนนักเรียน .............. คน ชาย .................... คน หญิง ................... คน

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๓๗

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๓๘

ลงชื่อ .......................................... ครูที่ปรึกษา
(...........................................................)

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๓๙

- ตัวอย่าง -

แบบประเมินพฤติกรรมนักเรียน ฉบับนักเรียนประเมินตนเอง
Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ)

ชื่อ - สกุล (นาย/ด.ช./น.ส/ด.ญ.)................................................................ชั้น...........ห้อง............เลขที่............
ทำเครื่องหมาย ในช่องว่างเพียงช่องเดียวในแต่ละข้อคำถามที่ใกล้เคียงกับพฤติกรรมของ
นักเรียนที่เกิดขึ้นในช่วง ๖ เดือนที่ผ่านมา

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๔๐

ส่วนที่ ๒

โดยรวมคุณคิดว่าตัวเองมีปัญหาในด้านอารมณ์ ด้านสมาธิ ด้านพฤติกรรมหรือความสามารถ

เข้ากับผู้อื่นด้านใดด้านหนึ่งหรือไม่

ไม่มีปัญหา มีปัญหาเล็กน้อย

มีปัญหาชัดเจน มีปัญหาอย่างรุ นแรง

หมายเหตุ ถ้าคุณตอบ "มีปัญหา..." โปรดตอบข้อ ๑-๔ ต่อไปนี้ด้วย

๑. ปัญหาที่มี เกิดขึ้นมานานเท่าไหร่แล้ว

น้อยกว่า ๑ เดือน ๑ - ๕ เดือน

๖ - ๑๒ เดือน มากกว่า ๑ ปี

๒. คุณรู้สึกหงุดหงิดหรือไม่สบายใจกับปัญหาที่มีหรือไม่

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

๓. ปัญหาที่มี รบกวนชีวิตประจำวันของคุณในด้านต่างๆ ต่อไปนี้หรือไม่

ความเป็นอยู่ที่บ้าน

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

การคบเพื่อน

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

การเรียนในห้องเรียน

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

กิจกรรมยามว่าง

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

๔. ปัญหาที่มี ทำให้คนรอบข้างเกิดความยุ่งยากหรือไม่ (ครอบครัว เพื่อน ครู ฯลฯ)

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๔๑

- ตัวอย่าง -

แบบประเมินพฤติกรรมนักเรียน ฉบับผู้ปกครองประเมินนักเรียน
Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ)

ชื่อ - สกุล (นาย/ด.ช./น.ส/ด.ญ.)...........................................................................ชั้น.........ห้อง........เลขที่..........
ทำเครื่องหมาย ในช่องว่างเพียงช่องเดียวในแต่ละข้อคำถามที่ใกล้เคียงกับพฤติกรรมของ
นักเรียนที่เกิดขึ้นในช่วง ๖ เดือนที่ผ่านมา

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๔๒

ส่วนที่ ๒

โดยรวมคุณคิดว่าเด็กมีปัญหาในด้านอารมณ์ ด้านสมาธิ ด้านพฤติกรรมหรือความ

สามารถเข้ากับผู้อื่นด้านใดด้านหนึ่งหรือไม่

ไม่มีปัญหา มีปัญหาเล็กน้อย

มีปัญหาชัดเจน มีปัญหาอย่างรุ นแรง

หมายเหตุ ถ้าคุณตอบ "มีปัญหา..." โปรดตอบข้อ ๑-๔ ต่อไปนี้ด้วย

๑. ปัญหาที่มี เกิดขึ้นมานานเท่าไหร่แล้ว

น้อยกว่า ๑ เดือน ๑ - ๕ เดือน

๖ - ๑๒ เดือน มากกว่า ๑ ปี

๒. เด็กรู้สึกหงุดหงิดหรือไม่สบายใจกับปัญหาที่มีหรือไม่

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

๓. ปัญหาที่มี รบกวนชีวิตประจำวันของเด็กในด้านต่างๆ ต่อไปนี้หรือไม่

ความเป็นอยู่ที่บ้าน

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

การคบเพื่อน

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

การเรียนในห้องเรียน

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

กิจกรรมยามว่าง

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

๔. ปัญหาที่มี ทำให้คุณหรือครอบครัวเกิดความยุ่งยากหรือไม่

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๔๓

- ตัวอย่าง -

แบบประเมินพฤติกรรมนักเรียน ฉบับครูประเมินนักเรียน
Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ)

ชื่อ - สกุล (นาย/ด.ช./น.ส/ด.ญ.)......................................................................ชั้น.........ห้อง.........เลขที่...........
ทำเครื่องหมาย ในช่องว่างเพียงช่องเดียวในแต่ละข้อคำถามที่ใกล้เคียงกับพฤติกรรมของ
นักเรียนที่เกิดขึ้นในช่วง ๖ เดือนที่ผ่านมา

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๔๔

ส่วนที่ ๒

โดยรวมคุณคิดว่าเด็กมีปัญหาในด้านอารมณ์ ด้านสมาธิ ด้านพฤติกรรมหรือความ

สามารถเข้ากับผู้อื่นด้านใดด้านหนึ่งหรือไม่

ไม่มีปัญหา มีปัญหาเล็กน้อย

มีปัญหาชัดเจน มีปัญหาอย่างรุ นแรง

หมายเหตุ ถ้าคุณตอบ "มีปัญหา..." โปรดตอบข้อ ๑-๔ ต่อไปนี้ด้วย

๑. ปัญหาที่มี เกิดขึ้นมานานเท่าไหร่แล้ว

น้อยกว่า ๑ เดือน ๑ - ๕ เดือน

๖ - ๑๒ เดือน มากกว่า ๑ ปี

๒. เด็กรู้สึกหงุดหงิดหรือไม่สบายใจกับปัญหาที่มีหรือไม่

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

๓. ปัญหาที่มี รบกวนชีวิตประจำวันของเด็กในด้านต่างๆ ต่อไปนี้หรือไม่

การคบเพื่อน

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

การเรียนในห้องเรียน

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

๔. ปัญหาที่มี ทำให้คุณหรือชั้นเรียนเกิดความยุ่งยากหรือไม่

ไม่เลย เล็กน้อย

ค่อนข้างมาก มากที่สุด

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๔๕

- ตัวอย่าง -

สรุปผลการประเมินพฤติกรรมนักเรียน (SDQ)
ตามระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน

ชั้น................... ปีการศึกษา....................
โรงเรียน........................................... อำเภอ...................... จังหวัด ......................

สำนักงานขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

ลงชื่อ .......................................... ครูที่ปรึกษา ลงชื่อ .......................................... ครูที่ปรึกษา
(...........................................................) (...........................................................)

วันที่...............เดือน.........................พ.ศ.................... วันที่...............เดือน.........................พ.ศ....................

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๔๖

- ตัวอย่าง -

แบบบันทึกการคัดกรองนักเรียนเป็นรายบุคคล

โรงเรียน...........................................
(จากข้อมูลนักเรียนเป็นรายบุคคล แบบประเมินตนเอง (SDQ) และอื่นๆ)

ชื่อ............................นามสกุล............................................................ เลขประจำตัว .....................................

ชั้น...................... เลขที่ ...................... วันที่บันทึกข้อมูล .................. / ........................ / .......................

ครู ผู้บันทึก............................................................................................................................................................

๑. ความสามารถด้านการเรียน

ปกติ เสี่ยง มีปัญหา

[ ] ผลการเรียนเฉลี่ย ๑.๐๐ - ๒.๐๐ [ ] ผลการเรียนเฉลี่ยต่ำกว่า ๑.๕๐
[ ] มาโรงเรียนสาย ๓ ครั้ง/สัปดาห์ [ ] อ่านหนังสือไม่ออก
[ ] ติด ๐ , ร , มส ๑ - ๒ วิชา ใน ๑ ภาคเรียน [ ] ติด ๐ , ร , มส , มผ๓ วิชาขึ้นไป
[ ] อ่านหนังสือไม่คล่อง [ ] ไม่ส่งงานหลายวิชา
[ ] ไม่เข้าเรียนหลายครั้งโดยไม่เหตุจำเป็น [ ] เขียนหนังสือไม่ถูกต้องสะกดคำผิด

[ ] อื่นๆ ระบุ................................................................. แม้แต่คำง่ายๆ
[ ] อื่นๆ ระบุ............................................................

๑.๑. ด้านความสามารถอื่นๆ

มีระบุ ........................................................................................................
................................
ไม่มี (ไม่ชัดเจนในความสามารถด้านอื่น นอกจากด้านการเรียน

)

๒. ด้านสุขภาพ
ปกติ เสี่ยง มีปัญหา

[ ] น้ำหนักผิดปกติและไม่สัมพันธ์ [ ] น้ำหนักผิดปกติและไม่สัมพันธ์
กับส่วนสูงหรืออายุเล็กน้อย ส่วนสูงหรืออายุมากชัดเจน

[ ] สุขภาพร่างกายแข็งแรง [ ] มีความพิการทางร่างกาย
[ ] มีโรคประจำตัวที่ส่งผลกระทบ [ ] ป่วยเป็นโรคร้ายแรง/เรื้อรัง

ต่อการเรียนหรือเจ็บป่วยบ่อย [ ] มีปัญหาในการมองเห็น
[ ] มีปัญหาด้านสายตา/สั้น/เอียง
[ ] มีความบกพร่องทางการได้ยินมาก
(ไม่มีแว่นตาใส่) [ ] ผลการเรียนเฉลี่ยต่ำกว่า ๑.๕๐
[ ] มีปัญหาในการได้ยินไม่ชัดเจน [ ] อ่านหนังสือไม่ออก
[ ] ผลการเรียนเฉลี่ย ๑.๐๐ - ๒.๐๐ [ ] ติด ๐ , ร , มส , มผ๓ วิชาขึ้นไป
[ ] มาโรงเรียนสาย ๓ ครั้ง/สัปดาห์ [ ] ไม่ส่งงานหลายวิชา
[ ] ติด ๐ , ร , มส ๑ - ๒ วิชาใน ๑ ภาคเรียน [ ] เขียนหนังสือไม่ถูกต้องสะกดคำผิด
[ ] อ่านหนังสือไม่คล่อง [ ] บกพร่องในการพูด
[ ] ไม่เข้าเรียนหลายครั้งโดยไม่เหตุจำเป็น [ ] อื่นๆ ระบุ..........................................................
[ ] ออทิสติค
[ ] อื่นๆ ระบุ........................................................

คู่มือการปฎิบัติงานพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต ๒

๔๗