งานแผนแม่บทฯ

บทสรปุ ผบู้ ริหาร

บทนำ
จากเหตุการณ์นักฟุตบอลทีมหมูป่าอคาเดม่ี จำนวน13 คน ไดพ้ ลดั หลงหายไปในถ้ำหลวงวนอุทยานถ้ำ

หลวง- ขุนน้ำนางนอน ต. โป่งผา อ. แม่สาย จังหวัดเชียงราย สำนักงานบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 15
(เชียงราย) ระหว่างวันที่ 23 มิถุนายน – 10 กรกฎาคม 2561 จนทำให้ไม่สามารถหาทางออกได้ จังหวดั
เชียงรายไดป้ ระกาศเป็นเขตการให้ความช่วยเหลอื ผู้ประสบภัยพิบัติ กรณีฉุกเฉิน พร้อมทั้งได้จัดตั้งศูนย์
บัญชาการเพือ่ ปฏิบตั ิการคน้ หาให้ความชว่ ยเหลอื อย่างเร่งดว่ นจากทกุ ภาคสว่ น จนกระทง่ั ชดุ ปฏิบัตกิ ารได้
ค้นพบและนำผ้พู ลดั หลง นักฟุตบอลทมี หมูป่าอคาเดม่ที ้ัง 13 คน ออกจากถำ้ ได้อยา่ งปลอดภัย ซึ่งในช่วง
ระหวา่ งปฏิบตั กิ ารค้นหาและกภู้ ัยดังกลา่ ว เปน็ ประวตั ศิ าสตรข์ องการชว่ ยเหลอื ทีม่ ีชือ่ เสียงลือล่ันก้องโลก
โดยทุกภาคสว่ นจากทุกภูมิภาคของประเทศและทั่วโลก ได้ระดมทรัพยากรการบริหารให้ความช่วยเหลือ
และคอยเฝ้าตดิ ตามและใหก้ ำลงั ใจตลอดเวลาในระหว่างการช่วยเหลอื ทำให้อทุ ยานถำ้ หลวง- ขุนน้ำนาง
นอนมีช่ือเสยี ง เป็นท่รี จู้ กั ของคนท่วั โลก ซ่ึงเปน็ เหตุการณ์ประวตั ศิ าสตร์ของโลกท่ีต้องดำเนินการบันทึก
และจดจำ จึงเปน็ แหล่งท่ที ำใหค้ นให้ความสนใจ และดงึ ดูดนักทอ่ งเท่ียวทัง้ ชาวไทยและชาวต่างชาติ

พน้ื ท่บี ริเวณใกล้เคียงถำ้ หลวง- ขนุ นำ้ นางนอน มีความลาดชนั มาทางทิศตะวนั ออก มีลักษณะคล้าย
ผหู้ ญิงนอน จึงมีชอื่ เรยี กโดยทว่ั ไปว่า “ดอยนางนอน” หรือดอยยา่ เฒา่ มจี ุดท่องเทย่ี วทสี่ ำคัญ ที่เป็นจุดเด่น
ของสถานทแี่ ห่งน้ี ประกอบดว้ ย

1) ถำ้ หลวง มีเน้ือที่ประมาณ 12 ไร่ ต้ังอยทู่ อ้ งท่ีบ้านน้ำจำ ต. โป่งผา อ. แมส่ าย จงั หวัดเชียงราย
2) บริเวณที่เป็นขุนน้ำ โดยมีชื่อเรียกว่า “ขุนน้ำนางนอน” เป็นบึงน้ำจืดขนาดเล็กที่มนี ้ำสมี รกตไหล
ออกมาจากถ้ำทรายทองตลอดทั้งปี โดยมีหาดทราย และเนินหินขาวที่สวยงาม มีความหลากหลายทาง
ธรรมชาติ มคี วามเหมาะสมสำหรับนกั ทอ่ งเท่ยี วท่จี ะมาศึกษาเสน้ ทางธรรมชาติ และพกั ผ่อนหยอ่ นใจ รวมถึง
ศึกษาวฒั นธรรม วถิ ีชวี ิตชนเผา่ ของพ่ีนอ้ งชาตพิ ันธ์ุ ท่อี าศัยอย่ใู นพ้นื ท่ีใกลเ้ คยี ง

ดงั นน้ั การศกึ ษาเพอ่ื การจดั ทำแผนแมบ่ ทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพ้ืนที่ถำ้ หลวง-ขุนน้ำนางนอน
และพื้นที่โดยรอบ จึงมีความจำเปน็ อย่างยิ่งเพื่อให้เกิดความต่อเนือ่ งและการเตรียมความพรอ้ ม เพื่อรองรับ
การพฒั นาการบรกิ ารและการทอ่ งเท่ยี วอย่างเป็นระบบเป็นสากลอย่างยั่งยืน รวมทง้ั ยังเพื่อให้เกิดประโยชน์
ในการยกระดบั การพัฒนาทางเศรษฐกจิ และการทอ่ งเที่ยวนานาชาตสิ ู่จงั หวัดเชยี งราย และจังหวัดภาคเหนือ
ตอนบน 2 อยา่ งย่งั ยืน เพอื่ สร้างรายได้และคุณภาพชีวิตท่ีดีข้ึนแก่ชมุ ชนโดยรอบ และมกี ารพัฒนาโครงสร้าง
พื้นฐานด้านการบริการการท่องเที่ยว และการขยายตัวทางเศรษฐกิจและการบริการในอ. แมส่ าย และพื้นท่ี
ใกล้เคียงเปน็ วงกว้าง เป็นประโยชนต์ ่อทกุ ภาคสว่ นในบริบทของการทอ่ งเทย่ี วและการพฒั นาพน้ื ท่อี ยา่ งย่ังยนื

1
32

บทสรปุ ผูบ้ รหิ าร ศักยภาพพื้นท่ีถ้ำหลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพ้ืนทโ่ี ดยรอบ อ. แม่สาย
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพฒั นาพน้ื ท่ี ถำ้ หลวง – ขุนน้ำนางนอน และพ้นื ท่บี ริเวณโดยรอบ

กรอบโครงการแผนแม่บทและสรา้ งแนวทางการพฒั นาพน้ื ท่ีถำ้ หลวง – ขนุ นำ้ นางนอน
และพน้ื ทบ่ี รเิ วณโดยรอบ อ. แม่สาย จ. เชยี งราย

สร้างแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพฒั นาพ้ืนที่ถำ้ การยกระดับการพัฒนาทางเศรษฐกิจและการ
หลวง-ขุนน้ำนางนอน และพื้นที่โดยรอบ เพื่อความ ท่องเที่ยวสู่นานาชาติ สู่จังหวัดเชียงรายและ
ต่อเนื่องและเตรียมความพร้อมเพื่อรองรับการ ภาคเหนือตอนบน 2 อยา่ งย่งั ยืน
พัฒนาการบริการและการท่องเที่ยวอย่างเป็นระบบ
เป็นสากลและย่ังยืน (วตั ถปุ ระสงค์ที่ 2)
- การพัฒนาผลติ ภัณฑ์ชุมชน
(วัตถุประสงค์ท่ี 1 ) - การเตรียมความพร้อมของชุมชน และพัฒนา
- ด้านการบรหิ ารและพัฒนาพ้ืนท่ี พน้ื ท่แี หลง่ เรยี นรู้
- การจัดการการท่องเที่ยวและบรกิ าร - การพฒั นาอย่างยัง่ ยนื

การสร้างอัตลักษณ์การทอ่ งเท่ยี วการสร้างแบรนดอ์ ย่างย่ังยนื
กจิ กรรม/การนำเสนอการท่องเทย่ี วและบริการของพื้นทแ่ี ละชมุ ชน

โดยรอบ (Activity Base)
การเชอ่ื มโยงพ้ืนทหี่ ลวง-ขุนนำ้ นางนอน โดยรอบ กับ พนื้ ทศี่ กั ยภาพใน

นานาชาติ (Network Management/Cluster Development)

ออกแบบการประชาสัมพันธ์และส่ือสารการตลาดการท่องเท่ียว
ไปยังกลุ่มเป้าหมาย

ภาพท่ี 1 กรอบโครงการ
ท่มี า : คณะผจู้ ดั ทำ

2 33

ศกั ยภาพพ้นื ทถี่ ำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพน้ื ทโ่ี ดยรอบ อ. แมส่ าย บทสรปุ ผ้บู รหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพฒั นาพ้นื ท่ี ถำ้ หลวง – ขนุ นำ้ นางนอน และพนื้ ทบ่ี รเิ วณโดยรอบ

มีขนั้ ตอนและวธิ ีการดำเนนิ งานตามกรอบการดำเนนิ งาน ดังนี้

ภาพท่ี 2 กรอบขั้นการดำเนินงาน
ทม่ี า : คณะผจู้ ดั ทำ

34
3

บทสรปุ ผบู้ รหิ าร ศกั ยภาพพ้นื ทถี่ ำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพนื้ ทโี่ ดยรอบ อ. แมส่ าย
โครงการแผนแม่บทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพื้นท่ี ถ้ำหลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพื้นทบี่ รเิ วณโดยรอบ

ในการดำเนนิ การสร้างแผนแม่บทและสรา้ งแนวทางการพฒั นาพื้นทบ่ี รเิ วณโดยรอบถำ้ หลวงขนุ นำ้
นางนอน อ. แม่สาย อ. แม่จัน อ. เชียงแสน และเชื่อมโยงกิจกรรมการบริการและการท่องเที่ยวใน 4
จงั หวดั ภาคเหนอื ตอนบน 2 ไดแ้ ก่ จ. เชียงราย จ. พะเยา จ. แพร่ จ. นา่ น และประเทศเพื่อนบา้ น ดงั ภาพ
ท่ี 1-2

ภาพท่ี 3 ขอบเขตพืน้ ทีก่ ารศกึ ษา
ท่ีมา : คณะผจู้ ดั ทำ

35
4

ศักยภาพพื้นทถี่ ้ำหลวง-ขนุ น้ำนางนอนและพน้ื ทโ่ี ดยรอบ อ. แม่สาย บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพฒั นาพืน้ ที่ ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพนื้ ที่บรเิ วณโดยรอบ

ผลการดำเนนิ การ
จากข้นั ตอนการดำเนนิ งานสรา้ งแผนแมบ่ ทและสรา้ งแนวทางการพฒั นาพ้ืนทีถ่ ำ้ หลวง –

ขุนนำ้ นางนอน และพื้นทบ่ี รเิ วณโดยรอบ อ. แมส่ ายไดผ้ ลการดำเนนิ งานในภาพรวมดงั แสดงในภาพท่ี 4

ภาพที่ 4 ภาพรวมผลการดำเนนิ งาน
ท่มี า : คณะผจู้ ัดทำ

36
5

บทสรปุ ผ้บู รหิ าร ศักยภาพพน้ื ทถี่ ำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพื้นทโ่ี ดยรอบ อ. แมส่ าย
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพฒั นาพนื้ ที่ ถ้ำหลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพนื้ ทบ่ี ริเวณโดยรอบ

1. ศกั ยภาพพืน้ ทถ่ี ำ้ หลวง-ขุนน้ำนางนอนและพ้ืนทีโ่ ดยรอบ อ. แม่สาย
1.1 ลักษณะทางภมู ศิ าสตร์

พื้นที่ถ้ำหลวง-ขุนนำ้ นางนอน ตั้งอยู่ในเขต ต. โป่งผา อ. แม่สาย จ. เชียงราย ห่างจาก
กรงุ เทพมหานคร ประมาณ 850 กิโลเมตรโดยทางรถยนต์ วนอุทยาน ฯ อยูห่ า่ งจากถนนจงั หวดั เชียงราย-
อ. แม่สาย (ถนนพหลโยธิน) 2.2 กโิ ลเมตร และอยรู่ ะหวา่ งอ.แมจ่ ัน-อ.แม่ พื้นทใ่ี นการศกึ ษาครอบคลุมเนื้อ
ทป่ี ระมาณ 72,837 ไร่ โดยมอี าณาเขตติดตอ่ ดังน้ี
- ทิศเหนือ มีอาณาเขตตดิ ตอ่ กับ ท่าขี้เหล็ก ประเทศพม่า
- ทิศใต้ มอี าณาเขตตดิ ต่อกับต. หว้ ยไคร้
- ทิศตะวันออก มีอาณาเขตตดิ ต่อกบั ต. ศรเี มอื งชมุ และต. แม่สาย
- ทิศตะวนั ตก มอี าณาเขตตดิ ตอ่ กับ รัฐฉาน ประเทศพม่า

ภาพท่ี 5 ทต่ี งั้ และอาณาเขตติดต่อพื้นทเ่ี ขตพฒั นาถำ้ หลวง 37
ที่มา : คณะผู้จัดทำ
6

ศกั ยภาพพืน้ ทีถ่ ำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพืน้ ทโ่ี ดยรอบ อ. แมส่ าย บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแมบ่ ทและสร้างแนวทางการพัฒนาพนื้ ท่ี ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพื้นทีบ่ รเิ วณโดยรอบ

จากการวิเคราะห์ข้อมูลภูมิประเทศจาก ASTER Global Digital Elevation Model และการ
สำรวจเชิงพ้ืนทขี่ องคณะผศู้ ึกษา พบวา่ พืน้ ท่ีถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน มสี ภาพภมู ิประเทศ และลกั ษณะทาง
ธรณวี ทิ ยาทม่ี ีศักยภาพสามารถพฒั นาเป็นพ้ืนทก่ี ารท่องเทย่ี วได้ ดงั นี้

1) พื้นที่เป็นที่ลาดเชิงเขาฝ่ังตะวันตก เป็นภูเขาสูงชันที่สวยงามเป็นส่วนหนึ่งของแนวเทือกเขา
แดนลาวที่ทอดตัวเป็นแนวยาวจากเหนือจดใต้ เป็นแนวพรหมแดนกั้นระหว่างรัฐฉานประเทศพม่ากับ
จังหวัดเชียงราย ทางดา้ นเหนอื ตอนบนของเทอื กเขาถูกเรียกวา่ ดอยนางนอน หากมองไปตามแนวภูเขาที่
ทอดยาวทางฝ่ังตะวนั ตกของถนนพหลโยธินจากเชียงรายไปยงั อ. แม่สาย จะเหน็ คล้ายกับรูปผู้หญิงทอด
กายนอนหงายปลายเท้าอยู่ในเขตอ.แมจ่ ัน ส่วนหัวอยใู่ นเขตของอ. แมส่ าย โดยสว่ นหัวสุดอยู่บริเวณบ้าน
ผาหมี ต. เวียงพางคำ ส่วนจมูกและใบหน้าอยู่บรเิ วณบ้านจ้อง ต. โป่งผา ซึ่งเป็นที่ตั้งของ “วนอุทยานถ้ำ
หลวง–ขนุ น้ำนางนอน”

2) พื้นที่ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน มีลักษณะภูมิอากาศดีเหมาะแก่การท่องเที่ยว โดยข้อมูล
ภูมิอากาศจากกรมอุตุนิยมวิทยาจังหวัดเชียงรายพบว่า พื้นที่โครงการตั้งอยู่ระหว่างเส้นศูนย์สูตร
(Equator) กับเส้นทรอพิค ออฟ แคนเซอร์-เส้นรุ้งที่ 24 องศา 3 ลิปดา (Tropic of Cancer) สามารถ
จำแนกลักษณะภูมิอากาศตามแบบของ Koppen’s Classification of climate พบว่าจัดอยู่ในประเภท
ฝนชุกสลบั กับแล้ง (Tropical Wet And Dry Climate Aw - climate) มีบริเวณความกดอากาศสูง หรือ
มวลอากาศเย็นกำลงั คอ่ นข้างแรง จากประเทศจนี ท่แี ผป่ กคลุมประเทศไทยตอนบนและทะเลจนี ใต้ ทำให้
บรเิ วณเทอื กเขาและยอดดอยอากาศหนาว มีลมมรสุมพัดผา่ นจากมหาสมทุ รแปซฟิ กิ และมหาสมทุ รอินเดยี
และแบง่ ฤดกู าลออกไดเ้ ป็น 3 ฤดู ได้แก่ ฤดฝู น (เดอื นพฤษภาคม – ตุลาคม) ฤดหู นาว (เดือนพฤศจิกายน
– มกราคม) และฤดรู อ้ น (เดอื นกุมภาพนั ธ์ – เมษายน)

ข้อมูลอุตุนิยมวทิ ยาสำหรับการศึกษาครัง้ นี้ ใช้ข้อมูลทีอ่ ยู่ในคาบ 30 ปี ซึ่งพบว่า พื้นที่ถ้ำหลวง-
ขนุ น้ำนางนอน และบรเิ วณโดยรอบมีอุณหภมู เิ ฉลี่ย 24.4 องศาเซลเซียส ในฤดรู ้อนมอี ากาศร้อนอุณหภูมิ
เฉลี่ย 31.3 องศาเซลเซยี ส ในเดือนเมษายนจะมอี ณุ หภูมิสูงสุดได้ถงึ 42.0 องศาเซลเซยี ส สว่ นในฤดูหนาว
มีอุณหภูมิเฉลี่ย 19.3 องศาเซลเซียส และมีอุณหภูมิต่ำสุดได้จนถึง 1 องศาเซลเซียส ปริมาณฝนสะสม
เฉลี่ยรายปเี ทา่ กับ 2,700 มิลลิเมตร ถือเป็นพืน้ ทมี่ ฝี นตกปรมิ าณมาก

3) ดอยนางนอย ที่มีลักษณะทิศทางการไหลของน้ำจากฝั่งตะวันตกดอยนางนอน ซึ่งเป็นต้นน้ำ
หรอื ขนุ น้ำสำคญั ทง้ั 4 ไดแ้ ก่ ขุนน้ำโป่ง (บ้านสนั ต้นปยุ ) ขนุ น้ำถำ้ เสาหินพยานาค (บา้ นถำ้ ) ขุนน้ำนางนอน
(บ้านนำ้ จำ) และมีหนองน้ำพุแหลง่ น้ำที่สำคัญที่อยู่ติดกบั ถ้ำหลวง นอกจากน้ันยงั มีแหล่งน้ำที่ไหลมาจาก
ดอยนางนอนในพื้นที่เวียงพางคำ ได้แก่ ห้วยมะกอกหวาน ห้วยแม่สาย เป็นต้น อีกทั้งพื้นที่บริเวณ
ดอยนางนอนยังมีแหล่งน้ำสำคัญได้แก่ ลำน้ำจ้อง หนองน้ำพุ ลำน้ำถ้ำ ห้วยน้ำจาด และ อ่างเก็บน้ำ
ถ้ำเสาหนิ พญานาค
38

7

บทสรปุ ผู้บรหิ าร ศกั ยภาพพื้นทถ่ี ำ้ หลวง-ขนุ น้ำนางนอนและพื้นทโี่ ดยรอบ อ. แมส่ าย
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพัฒนาพื้นท่ี ถำ้ หลวง – ขุนน้ำนางนอน และพน้ื ที่บริเวณโดยรอบ

ภาพท่ี 6 ขนุ น้ำสำคัญที่สามารถพฒั นาเป็นแหล่งทอ่ งเที่ยวได้
ทมี่ า : คณะผู้จัดทำ
39
8

ศักยภาพพ้ืนทถี่ ้ำหลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพ้นื ทโ่ี ดยรอบ อ. แมส่ าย บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพัฒนาพ้ืนที่ ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพื้นที่บริเวณโดยรอบ

อยา่ งไรก็ตามจากการศึกษาถงึ ลกั ษณะภูมิประเทศของพื้นถ้ำหลวง-ขนุ น้ำนางนอน พบอุปสรรคด้าน
ภัยพิบัตทอี่ าจสง่ ผลต่อการพฒั นาพ้ืนที่เพื่อรองรับการทอ่ งเทย่ี ว เชน่

1) การเกิดแผ่นดนิ ไหว ที่มีความเสย่ี งรนุ แรงระดบั VII-VIII เมอรค์ ลั ลสี่ ง่ิ ก่อสร้างสามารถเสยี หายได้
เล็กน้อยและอาจมคี วามเสยี่ งเสยี หายระดบั ปานกลาง นอกจากนั้นยงั วเิ คราะห์รอยเลื่อนทมี่ ีพลงั พบวา่ พน้ื ท่ี
โครงการไม่มีรอยเลื่อนดังกล่าว ดังนั้นอาคารสิ่งก่อสร้างของโครงการ จึงมีความเสี่ยงจากผลกระทบ
แผ่นดินไหว สามารถประเมินได้ว่าการกอ่ สร้างและดำเนนิ โครงการจะต้องมโี ครงสรา้ งอาคารเพื่อรองรับ
แผ่นดนิ ไหว

2) พื้นที่เสี่ยงภัยแล้งและน้ำท่วม จากการวิเคราะห์ด้วยใช้วิธีทางระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ใน
การวิเคราะห์ปัจจัยที่มีผลทำให้เกิดน้ำท่วม มาให้เป็นค่าถ่วงน้ำหนักในการวิเคราะห์ศักยภาพเชิงพื้นที่
(potential surface analysis; PSA) โดยการซ้อนทับของชั้นข้อมูล (Overlay analysis) จากผลการ
วเิ คราะหพ์ บว่าไมม่ ีพน้ื ท่ีภัยแล้ง แตพ่ บวา่ มีความเสยี่ งน้ำท่วมในบางพืน้ ท่ี ส่วนพื้นท่ีอุทกภัยพบว่ามีพื้นท่ี
ส่วนใหญ่มีความเสี่ยงต่ำ 7926 ไร่ หรือประมาณร้อยละ 50 ของพื้นที่ทั้งหมด รองลงมาเป็นพื้นที่ความ
เสีย่ งปานกลาง 4,079 ไร่ ประมาณรอ้ ยละ 26 และมพี น้ื ท่ลี าดเชิงซอ้ น 3,900 ไร่ ประมาณร้อยละ 25 โดย
พื้นที่ความเสี่ยงต่ำอยู่บริเวณพื้นที่โครงการเป็นส่วนมาก และมีบางแห่งเป็นพื้นที่เสี่ยงปานกลางซึ่งพบ
สว่ นมากอย่บู รเิ วณพ้ืนทีเ่ ขตเมอื งฝัง่ ขวาของทางหลวงหมายเลข 1 และพ้ืนทล่ี าดเชงิ ซอ้ นอยูใ่ นบรเิ วณพ้นื ท่ี
ดอยหลวงท้ังหมด

จากการวิเคราะห์ข้อมูลของกรมพัฒนาที่ดิน พบว่า พื้นที่ที่ทำการศึกษา (บริเวณถ้ำหลวง-
ขุนน้ำนางนอน) ครอบคลมุ พื้นที่ 72,837 ไร่ โดยพื้นที่สว่ นใหญ่ใช้เพื่อการเกษตร ร้อยละ 52 รองลงมา
เปน็ พื้นทป่ี า่ ร้อยละ 29 พื้นที่สงิ่ ปลูกสรา้ ง/เมอื งรอ้ ยละ 14 พ้ืนท่ใี ชป้ ระโยชนอ์ นื่ ร้อยละ 4 และเปน็ แหลง่
น้ำร้อยละ 1 ดงั แสดงในภาพท่ี 7

,

ภาพท่ี 7 สดั สว่ นรอ้ ยละการใชป้ ระโยชนท์ ี่ดิน
ท่มี า : คณะผจู้ ดั ทำ

40
9

บทสรปุ ผบู้ รหิ าร ศักยภาพพน้ื ทถ่ี ำ้ หลวง-ขนุ น้ำนางนอนและพ้นื ทโ่ี ดยรอบ อ. แม่สาย
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพฒั นาพื้นที่ ถ้ำหลวง – ขนุ น้ำนางนอน และพืน้ ทบ่ี รเิ วณโดยรอบ

บริเวณทิศเหนือ ต. เวียงพางคำ ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่เมือง โดยเส้น ผาหมี-ผาฮี้ เป็นพื้นที่ปลูกชา
และกาแฟเป็นสว่ นมาก บริเวณฝัง่ ตะวันตกเป็นพื้นที่ป่าไม้/พื้นที่สีเขียว และฝั่งตะวันออกของทางหลวง
หมายเลข 1 ส่วนมากเป็นพื้นที่เมืองและที่ราบลุ่มปลูกข้าว ส่วนบริเวณกลางพ้ืนที่โครงการส่วนใหญ่
เพาะปลูกไม้ยืนต้น และพืชไร่ไดแ้ ก่ สม้ สับปะรด ลำไย พื้นที่อุทยานเปน็ ป่าเบญจพรรณที่ค่อนข้างอุดม
สมบูรณ์ พนั ธ์ไุ ม้ท่พี บไดแ้ ก่ สัก เตง็ รงั เหียง พลวง ประดู่ มะคา่ ตะเคยี น ยอปา่ และมีไมไ้ ผข่ น้ึ ตลอดทาง
ตามแนวลำหว้ ยและลำธาร เปน็ ตน้ นอกจากนนั้ ยงั พบเขตปา่ สงวนแหง่ ขาตคิ รอบคลุมในพน้ื ท่ฝี ั่งตะวันตก
บริเวณดอยนางนอนและพืน้ ทีโ่ ดยรอบทั้ง 3 ต. เป็นพืน้ ที่กว้าง โดยต. เวียงพางคำมพี ื้นที่ 13.66 ตาราง
กิโลเมตร ต. โปง่ ผา มีพนื้ ที่ 7.60 ตารางกิโลเมตร ต. โปง่ งามมพี ืน้ ท่ี 19.96 ตารางกโิ ลเมตร

ภาพที่ 8 แผนท่กี ารใช้ประโยชนท์ ด่ี ิน 41
ทมี่ า : คณะผจู้ ดั ทำ
10

ศกั ยภาพพื้นที่ถำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพื้นทโ่ี ดยรอบ อ. แมส่ าย บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพัฒนาพน้ื ท่ี ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพ้ืนทบี่ รเิ วณโดยรอบ

1.2 ลกั ษณะทางสงั คมและวัฒนธรรม
พื้นที่บริเวณถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน ตั้งอยู่ในเขตอ. แม่สาย ซึ่งเป็นเมืองชายแดนติดต่อกับพม่า

ทำใหเ้ กิดการไหลและอพยพย้ายถิ่นของชาวจนี และชาวพม่า เขา้ มาอยู่ในฝง่ั แมส่ าย ทำใหส้ ังคมของคนแม่
สายเป็นสังคมการผสมผสานระหว่างคนไทยยวนพื้นถิ่น คนไทยเชื้อสายจีนที่อพยพมาจากหัวเมืองใหญ่
หลายเมืองทางภาคเหนือ เข้ามาต้ังรกรากค้าขายในตัวเมืองมาเป็นเวลานาน เช่นเดียวกบั มุสลิมจีนฮอ่ ซึ่ง
ส่วนใหญ่ในอดีต เป็นพ่อค้าม้าต่างก็มาต้ังหมู่บ้านในเขตอ. แม่สาย หลังจากที่จีนเกิดการปฏิวตั ิใหญ่โดย
พรรคคอมมวิ นิสต์ในปี พ.ศ.2492 จึงอาจกวา่ วได้วา่ สงั คมและวฒั นธรรมของคนทอี่ าศยั อย่พู น้ื ทบี่ ริเวณถ้ำ
หลวง-ขุนน้ำนางนอนเป็นสังคมพยุวัฒนธรรม โดยมีผู้คนหลายชาติพันธุ์ต่างศาสนาอา ศัย
อยู่รว่ มกัน ดังแสดงในตารางที่ 1
ตารางท่ี 1 เปรยี บเทยี บสภาพสงั คมของพนื้ ทบี่ รเิ วณโดยรอบถำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอน

ขนาด ต. โป่งผา ต. เวียงพางคำ ต. โป่งงาม
ประชากร (คน) 17,355 21,832 11,451

หลงั คาเรอื น 6,648 9,162 4,694
เช้ือชาติ เผ่าพนั ธ์ุ
คนเมอื ง (ล้านนา)  

อาขา่   
คนไทใหญ่ 

ไทยลอ้ื  
ไทลัว๊ ะ  
พมา่ 
จีนยนู าน 

ปะหลอ่ ง 

ไทยเขิน 

ลาหู่ 
 
ไทยมสุ ลิม
ทม่ี า: รวบรวมจากรายงานขอ้ มลู พืน้ ฐานของ ต. โปง่ ผา, ต. เวยี งพางคำ, ต. โป่งงาม (ข้อมลู ปี 2562)

42
11

บทสรปุ ผู้บรหิ าร ศกั ยภาพพื้นทีถ่ ้ำหลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพืน้ ทโ่ี ดยรอบ อ. แม่สาย
โครงการแผนแม่บทและสรา้ งแนวทางการพฒั นาพืน้ ที่ ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพืน้ ท่ีบรเิ วณโดยรอบ

ภาพท่ี 10 การเปลี่ยนแปลงความหนาแนน่ ของประชากรและการคาดการจำนวนประชากรในอนาคต
ทม่ี า : คณะผจู้ ัดทำ ( 2563)

1.4 ลกั ษณะทางเศรษฐกจิ และระบบโลจสิ ติกส์

ประชากรสว่ นใหญ่ในพืน้ ที่อ. แม่สายประกอบอาชีพเกษตร ซงึ่ มคี รัวเรอื นท่ีประกอบอาชพี เกษตร
อยู่ในเขตชลประทานโดยทำการเกษตรแบบผสมผสานหรือมีการบริหารจัดการที่ดินตามหลัก
เกษตรทฤษฎใี หม่ โดยครวั เรือนเกษตรกรและแรงงานภาคเกษตรในอ. แม่สาย ในปี 2561 มีจำนวนครัวเรือน
ประชากร 52,422 ครัวเรอื น (ท่ีทำการปกครองจงั หวดั เชียงราย กระทรวงมหาดไทย, 2561) จำนวนครวั เรือน
เกษตรกร 6,635 ครัวเรือน (สำนักงานเกษตรจังหวัดเชียงราย กรมส่งเสริมการเกษตร, 2561) และจำนวน
ครัวเรือนเกษตรตอ่ ครัวเรือนท้ังหมด เทา่ กบั รอ้ ยละ 12.66
ข้อมูลจากรายงานสภาพทั่วไปและข้อมูลพื้นฐานสำคัญ ของต. โป่งผา อ. แม่สาย จังหวัด
เชียงราย (2560) โดยการการสำรวจความเปน็ พน้ื ฐาน (จปฐ.) พบว่า ประชากรในต. โป่งผามีรายได้คนต่ำ
กวา่ 23,000 บาท/คน/ปี โดยประชากรของต. โป่งผาประกอบอาชพี ดงั ตอ่ ไปน้ี
- การเกษตร (ทำนาน ทำสวน เลยี้ งสตั ว์) รอ้ ยละ 65.30
- รับจา้ ง ร้อยละ 18.40
- ธรุ กจิ /คา้ ขาย รอ้ ยละ 10.75
- รบั ราชการ ร้อยละ 5.55
อย่างไรตาม ในตัวเมืองแม่สายมีระบบเศรษฐกิจที่มาจากการค้าชายแดน พบว่า มูลค่าการค้า
ชายแดนผ่านด่านศุลกากรแม่สาย ในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา ตั้งแต่ปี 2552 ถึงปี 2557 มีแนวโน้มที่เพิ่มขึน้
เรื่อย ๆ แต่ในช่วงปี 2558 กลับมีแนวโน้มลดลง จนกระทั้งปี 2560 เพิ่มกลับมามีแนวโน้มเพิ่มขึ้นในปี
2561 ดงั จะเหน็ ได้จากสถิติการนำเข้า สง่ ออก และมลู ค่าการค้าของดา่ นศลุ กากรแม่สาย กลา่ วได้วา่ พืน้ ที่

43
14

ศักยภาพพื้นทถ่ี ำ้ หลวง-ขนุ น้ำนางนอนและพื้นทโ่ี ดยรอบ อ. แมส่ าย บทสรปุ ผูบ้ รหิ าร
โครงการแผนแมบ่ ทและสร้างแนวทางการพัฒนาพนื้ ที่ ถำ้ หลวง – ขนุ นำ้ นางนอน และพน้ื ท่ีบรเิ วณโดยรอบ

บริเวณถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอนและพื้นที่โดยรอบ มีระบบเศรษฐกิจส่วนใหญ่ที่มาจากการค้าชายแดน ซึ่ง
รายไดไ้ มไ่ ดก้ ระจายสู่ประชากรในพื้นที่ ทำให้ประชากรพ้นื ทมี่ ีรายไดเ้ ฉล่ยี ตอ่ คนต่ำกว่า 23,000 บาท/คน/ปี

ส่วนด้านระบบโลจสิ ติกส์การขนสง่ ของพนื้ ท่บี ริเวณถำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอน พบวา่ นักทอ่ งเท่ียวสามารถ
เดินทางเข้าถงึ แหล่งทอ่ งเทยี่ วต่างๆในบริเวณถำ้ หลวง-ขุนนำ้ นางนอนสะดวกทสี่ ดุ คือ การเดนิ ทางโดยรถยนต์
ส่วนตวั หรือรถเชา่ โดยสามารถเขา้ ถึงเท่ียวถ้ำหลวงได้ 3 เสน้ ทางหลกั จากทางหลวงหมายเลข 1 จากเมือง
เชียงราย ถงึ ดา่ นชายแดน แมส่ าย แสดงดังแผนท่ี

ภาพท่ี 11 แผนทีเ่ ส้นทางการเดนิ ทางสถู่ ำ้ หลวงปัจจบุ นั
ท่มี า : คณะผจู้ ัดทำ

44
15

บทสรปุ ผู้บรหิ าร ศกั ยภาพพ้ืนท่ีถ้ำหลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพืน้ ทโ่ี ดยรอบ อ. แมส่ าย
โครงการแผนแมบ่ ทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพ้นื ท่ี ถำ้ หลวง – ขุนน้ำนางนอน และพื้นท่ีบรเิ วณโดยรอบ

1.5 สถานการณ์การท่องเที่ยว
จากการสำรวจแหลง่ ทอ่ งเที่ยวที่อยู่บรเิ วณถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน พบว่า แหล่งท่องเที่ยว

ส่วนใหญ่เป็นแหล่งทอ่ งเที่ยวทางธรณีวิทยา ได้แก่ ถ้ำ และหนองน้ำขนาดใหญ่ อีกทั้ง ยังมีแหล่งเที่ยวที่มี
ช่อื เสียงระดับประเทศในดา้ นการท่องเทย่ี วโดยชมุ ชน (ชาติพนั ธุ์) ท่ี อาศยั อยู่บนท่ีสงู และมาสภาพภูมิอากาศ
และภูมิประเทศที่สวยงาม ดึงดูดให้นักท่องเที่ยวมาสัมผัส รวมทั้งมีการปลูกชา และกาแฟ ซึ่งกำลังอยู่ใน
กระแสความนิยมของนักท่องเที่ยว ได้แก่ ถ้ำพระ ถ้ำมัลติกาเทวี หรือ ถ้ำพญานาค ขุนน้ำนางนอน
หนองน้ำพุ ดอยนางนอน ถ้ำปุ่ม ถ้ำเสาหินพญานาค ถ้ำปลา ขุนน้ำโป่ง บ้านดอยผาหมี ดอยผาฮ้ี
โครงการศูนย์พฒั นาพนั ธ์พุ ชื จกั รพันธ์เพญ็ ศริ ิ และไรบ่ ่าวนอ้ ยสตอเบอร์ร่ี

ภาพที่ 12 พื้นทร่ี องรบั นกั ท่องเท่ยี วขนุ นำ้ นางนอนและวดั พระธาตจุ อมนาค บ้านจ้องหมู่ 1

ภาพท่ี 13 ดอยผาหมี ภาพท่ี 14 ดอยผาฮี้

45
16

ศักยภาพพื้นทถ่ี ำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพื้นทโ่ี ดยรอบ อ. แม่สาย บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพ้ืนที่ ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพน้ื ที่บริเวณโดยรอบ

สำหรับจำนวนนักท่องเที่ยว พบว่า นักท่องเที่ยวที่เดินทางมาดูงานในสถานที่ต่างๆในเขต
อ. แมส่ าย ได้แก่ โครงการหลวงดอยตุง ถ้ำหลวง -ขุนน้ำนางนอน อบต. โป่งผา และ อบต. โป่งงาม (ถ้ำ
หลวง-ขนุ น้ำนางนอน) ในปี 2562 พบว่ามีนักท่องเทีย่ วจำนวน 1,521,897 และมีรายได้จากการท่องเที่ยว
ประมาณ 1,217.517 ล้านบาท ดังแสดงในตารางที่ 3

ตารางที่ 3 ข้อมลู และการคาดการณจ์ ำนวนนกั ท่องเที่ยวและศกึ ษาดงู าน (ปี 2562)

สถานท่/ี ประเภท ข้อมลู นกั ทอ่ งเทีย่ วและศกึ ษาดูงานปี 2562

ถ้ำหลวง-ขุนนำ้ นางนอง* จำนวน (คน) ประมาณการรายไดจ้ ากการท่องเท่ยี ว***
โครงการหลวงดอยตงุ ** (ลา้ นบาท)
อบต. โปง่ งาม** 1,479,097 1,183.27
35,000 28.00
รวม 7800 62.40
1,521,897 1,217.517
หมายเหตุ:

*ข้อมลู จากอุทยานแห่งชาตถิ ำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอง (นักท่องเท่ียวชาวไทยและชาวต่างชาติ)
**ข้อมูลจากดอยตุงและอบต. โปง่ งาม (นักท่องเทยี่ วชาวไทย)
***ประมาณการค่าใช้จ่ายจากนกั ท่องเที่ยว/ศึกษาดูงาน 800 บาท/คน
- ค่าทพ่ี ัก 300
- ค่าอาหารและเครอ่ื งดืม่ 200
- คา่ ซือ้ สนิ ค้าและของทร่ี ะลึก 100
- คา่ ใช้จา่ ยเพื่อความบนั เทิง 100
- คา่ บรกิ ารท่องเท่ียวภายในจงั หวัด 50
- ค่าพาหนะเดินทางในจังหวดั 50
รวม 800
อย่างไรก็ตาม หลังจาก การปฏิบัติการค้นหากู้ภัยทีมฟุตบอลหมูป่าอคาเดมี่ 13 ชีวิต เสร็จสนิ้
สง่ ผลใหจ้ ำนวนนักท่องเทยี่ วและศึกษาดูงานลดลงรอ้ ยละ 50 จากการคาดการณต์ ่ำสุดและสถานการณ์การ
แพรร่ ะบาดโรค COVID-19 โดยคาดการณ์วา่ จะมีนกั ท่องเท่ียวทั้งส้นิ 760,948 คน ซง่ึ คาดวา่ นักท่องเท่ียว
จะมีการใช้จ่ายเพิ่มข้ึนเป็น 1,200 บาทต่อคน ทำให้มีรายได้จากการท่องเท่ียว 1,065.327 ล้านบาท ดัง
แสดงในตารางท่ี 4

46
17

บทสรปุ ผบู้ รหิ าร ศกั ยภาพพนื้ ท่ถี ำ้ หลวง-ขนุ น้ำนางนอนและพนื้ ทโี่ ดยรอบ อ. แมส่ าย
โครงการแผนแมบ่ ทและสร้างแนวทางการพัฒนาพืน้ ท่ี ถ้ำหลวง – ขุนน้ำนางนอน และ พืน้ ท่บี ริเวณโดยรอบ

1.7 การวเิ คราะห์และประเมนิ ศักยภาพพืน้ ทเี่ พื่อรองรับการพฒั นาการบริการและการท่องเท่ียว
เพื่อหาแนวทางในการพัฒนาพื้นที่บริเวณโดยรอบถ้ำหลวง -ขุนน้ำนางนอนเพื่อรองรับการ

ทอ่ งเทีย่ ว คณะผ้จู ัดทำจึงได้ทำการเก็บข้อมลู จาก 4 วิธี แลว้ นำข้อมลู มาวิเคราะห์ศักยภาพรวมกัน ได้แก่
การประเมนิ จากผูเ้ ช่ียวชาญ การประเมนิ ศกั ยภาพจากนักท่องเท่ยี ว การระดมความคิดเห็นกับชุมชนและ
หน่วยงานที่เกี่ยวข้องในพื้นที่ แบบสอบถามจากชุมชนโดยรอบ และนำผลการศึกษาจากแหล่งเที่ยวที่มี
ช่ือเสยี ง ( Best Practice Model) มาเปรยี บเทยี บเพอื่ หาแนวทางการพฒั นา (ตารางท่ี ตารางที่ 6 ผลการ
ประเมินศักยภาพพ้นื ทีเ่ พ่อื รองรบั การพัฒนาฯจากแหล่งข้อมลู ต่างๆ)

ผลการประเมินศักยภาพของพื้นที่เพื่อการพัฒนารองรับการท่องเที่ยวของพื้นที่บริเวณ
ถ้ำหลวง-ขนุ นำ้ นางนอน พบวา่ พืน้ ที่บริเวณถ้ำหลวง-ขนุ น้ำนางนอนและพ้ืนท่ีโดยรอบ ( อ. แม่สาย อ. แม่จัน
อ. เชียงแสน ) มศี ักยภาพในการพฒั นาเป็นการทอ่ งเทย่ี วในระดับโลกได้ เนื่องจากพ้นื ที่มแี หลง่ ท่องเท่ียวที่มี
ชื่อเสียงทั้งในระดับประเทศและระดับโลกหลากหลาย มีสินค้าเกษตรที่มีชื่อเสียงและส่งออกไปทั่วโลก
มีกลุ่มชาติพันธ์ที่หลากหลาย โดยเฉพาะอาข่า ที่มีอยู่เป็นจำนวนมากที่สุดในประเทศไทย ประกอบกบั
มีระบบโลจิสติกส์ทางถนน น้ำ อากาศ รางใน เชื่อมโยงทั้งภายใน 4 จังหวัดและสามารถเชื่อมโยงไป
สู่ประเทศอนุภูมภิ าคล่มุ แมน่ ำ้ โขง ไดอ้ ยา่ งสะดวก มีนโยบายส่งเสรมิ การทอ่ งเทีย่ วลา้ นนาตะวันออก และมี
หน่วยงานที่เกี่ยวข้องให้ความสนใจและสนับสนุนการพัฒนาเพื่อการทอ่ งเที่ยว เช่น องค์กรบริหารพืน้ ท่ี
พิเศษเพือ่ การทอ่ งเทีย่ ว ( อพท.) มหาวิทยาลัย เป็นตน้

ดังนั้น พื้นที่บริเวณถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอนและพื้นที่โดยรอบ จึงมีศักยภาพที่จะพัฒนาสู่การเป็น
แหลง่ ทอ่ งเทีย่ วระดับโลก ( Global Pin) ใน 4 ดา้ น ได้แก่ อทุ ยานธรณแี ห่งยเู นสโก แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วเชงิ ศิลปะ
และหัตกรรมโลก แหล่งท่องเทย่ี วเชงิ เกษตรโลก และแหลง่ ท่องเทย่ี วเชงิ ชาติพันธุโ์ ลก ดังแสดงในภาพท่ี 17

• ศิลปินแหง่ ชาติ และงานศิลปะระดบั โลก
• งานหัตถกรรม (ดอยตงุ , ชาตพิ ันธุ์)
• ชา กาแฟ
• ยางพารา
• ข้าว
• สินคา้ สมุนไพร/สมนุ ไพรแปรรปู
• กวนอิมหยก
• ผลไม้หนาว และสบั ปะรด

ภาพท่ี 17 ศกั ยภาพพน้ื ท่บี ริเวณถำ้ หลวง-ขนุ น้ำนางนอน

22 47

48 ศักยภาพพืน้ ทถ่ี ำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพน้ื ทโ่ี ดยรอบ อ. แม่สาย บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพฒั นาพน้ื ที่ ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพ้ืนที่บริเวณโดยรอบ

ตารางที่ 6 ผลการประเมินศกั ยภาพพ้ืนทเี่ พอื่ รองรบั การพฒั นาฯจากแหล่งข้อมลู ต่างๆ

แหลง่ ข้อมูล จดุ เด่น จุดดอ้ ย
การประเมินจากผู้เชย่ี วชาญ - มถี ้ำหลวง ซง่ึ เปน็ ถ้ำหินปนู กึง่ หินอ่อน เปน็ ธรณปี ระวัติศาสตร์ - จราจรและการขนส่ง
- มีแหล่งน้ำที่สำคัญที่เกิดจากภูมิประเทศแบบคาสต์ ได้แก่ - จดุ บริการด้านการแพทย์
สระมรกต ซึง่ เป็นนำ้ พุถ้ำ (Cave spring หรือ karst spring) - ความเพยี งพอของรา้ นอาหาร
- มีระบบนเิ วศและความหลากหลายทางชีวภาพ - ศักยภาพของชมุ ชนและการบรกิ าร
- สถานทปี่ ระวัตศิ าสตร์ของโลกจากเหตุการณ์ 13 หมูป่า - ขาดพ้ืนท่รี องรับนักทอ่ งเทีย่ ว สิง่ ปลกู สร้าง
- ขาดกจิ กรรมทอ่ งเทยี่ วท่ีนา่ สนใจ
การประเมินจากนักท่องเที่ยว - ความมีช่อื เสียงระดบั โลกของแหลง่ ท่องเท่ยี ว (4.6) - บริการการเดนิ ทางและเสน้ ทางที่เพียงพอและได้มาตรฐาน (3.44)
- ความหลากหลายของทรพั ยากรธรรมชาติ (4.0) - ดา้ นสถานทพี่ กั ท่ีเพยี งพอและได่มาตราฐาน ( 3.53)
- มีเส้นทางที่เชื่อมโยงการท่องเที่ยวในจังหวัดเชียงราย และ - ดา้ นการบริการอหารและร้านอาหารที่เพียงพอ ไดม้ าตรฐาน ( 3.57)
ประเทศในอนุภมู ภิ าคลุ่มแม่น้ำโขง (3.86)
การระดมความคิดเห็นกับชุมชน - มแี หลง่ ทอ่ งเที่ยวท่ีมีชื่อเสียงทงั้ ในระดบั ประเทศและระดบั โลก - โครงสรา้ งพื้นฐานของระบบคมนาคม ทีม่ ีอยยู่ งั ไม่เอ้อื อำนวยต่อการ
และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องใน - มีชายแดนติดตอ่ กับ 3 ประเทศสามารถเชอ่ื มโยงแหล่งท่องเทย่ี วได้ เดนิ ทางเขา้ สู่แหล่งทอ่ งเทยี่ ว
พ้นื ที่ - มสี นิ คา้ เกษตรท่ีมชี ื่อเสยี งและส่งออกไปทั่วโลก - ขาดการจัดการเชิงพ้ืนที่ เช่น ระเบยี บและจดั โซนอยา่ งชัดเจนจดุ ขาย
- มีกลุ่มชาติพันธ์ที่หลากหลาย โดยเฉพาะอาข่า ที่มีอยู่เปน็ จำนวน ของฝากของท่รี ะลกึ ที่จอดรถ เป็นต้น
มากท่ีสุดในประเทศไทย - ขาดการรวมตวั ของชุมชน รัฐ เอกชน ในการพฒั นาพ้ืนท่ี
- มีแหล่งธรณวี ทิ ยาจำนวนมาก เชน่ ถำ้ หนองนำ้ ขนาดใหญ่ เป็นต้น - สงิ่ อำนวยความสะดวกการท่องเที่ยวยังไม่เพียงพอ เช่น ที่พัก
- มีประวตั ศิ าสตร์ทีย่ าวนาน เช่น กำเนิดพ่อขนุ เมง็ ราย เป็นตน้ ร้านอาหารขนาดใหญ่ ขาดปา้ ยบอกแหลง่ ท่องเทยี่ ว ป้ายบอกทาง
- มผี ู้ทรงคณุ วฒุ ิและศลิ ปนิ แหง่ ชาตหิ ลายทา่ น - การประชาสัมพันธ์การท่องเทย่ี วยังทั่วถึงและตรงกลุ่มเปา้ หมาย
- คน/ชมุ ชน ขาดความรทู้ เี่ กี่ยวกบั ในการพฒั นาและการท่องเท่ยี ว
แบบสอบถามจากชุมชนโดยรอบ ลำดบั ที่ 1 : ดา้ นสิ่งอำนวยความสะดวกการทอ่ งเที่ยวมากทีส่ ุด (4.44)
ต่อการพฒั นาพน้ื ท่ี ลำดับที่ 2 : ด้านการเข้าถึงแหลง่ ท่องเทยี่ ว (4.30)
ลำดับที่ 3 : กิจกรรมการทอ่ งเท่ยี ว (4.28)
ลำดบั ท่ี 4 : ทพี่ กั อาศัย ( 4.15)
ลำดบั ท่ี 5 : ความนา่ สนใจหรอื สง่ิ ดงึ ดูดใจทางการท่องเท่ยี ว(4.12)

บทสรปุ ผบู้ รหิ าร ศกั ยภาพพน้ื ทีถ่ ำ้ หลวง-ขนุ น้ำนางนอนและพื้นทโี่ ดยรอบ อ. แมส่ าย
โครงการแผนแมบ่ ทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพื้นที่ ถำ้ หลวง – ขนุ นำ้ นางนอน และ พนื้ ท่ีบริเวณโดยรอบ

อย่างไรก็ตามพื้นที่บริเวณถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอนและพื้นที่โดยรอบยังขาดศักยภาพในหลายด้าน
ท่คี วรเร่งการพฒั นา ได้แก่

1. โครงสร้างพื้นฐานของระบบคมนาคม ที่มีอยู่ยังไม่เอื้ออำนวยต่อการเดินทางเข้าสู่แหล่ง
ทอ่ งเทย่ี ว เชน่ ถนนแคบ ผวิ ถนนขรุขระ และภมู ิทศั น์สองข้างถนนไม่สวยงาม เป็นตน้

2. การจัดการเชิงพื้นที่ เช่น ระเบียบและจัดโซนอย่างชัดเจนจุดขายของฝากของที่ระลึก
ทจี่ อดรถ เป็นตน้

3. ขาดหน่วยงาน/องค์กร/สมาคม/กลุ่มคนในการดำเนินการพัฒนาการพื้นที่ (ขาดการรวมตวั
ของชุมชน รัฐ เอกชน ในการพัฒนาพ้ืนที่ไปในทิศทางเดยี วกัน)

4. คน/ชุมชน ขาดความรู้ที่เกี่ยวกับในการพัฒนาและการท่องเที่ยว เช่น ภาษาต่างประเทศ
การจดั การ การประชาสมั พนั ธ์ การบริการ เปน็ ตน้

5. ส่ิงอำนวยความสะดวกการท่องเทย่ี วยังไม่เพียงพอ เช่น ที่พัก รา้ นอาหารขนาดใหญ่ ขาดป้าย
บอกแหล่งทอ่ งเทย่ี ว ปา้ ยบอกทาง ระบบขนสง่ สาธารณะเช่ือมสู่ตัวเมือง

6. ขาดกจิ กรรมท่องเท่ยี วท่นี ่าสนใจ
7. การประชาสัมพนั ธก์ ารทอ่ งเท่ยี วยงั ทั่วถงึ และตรงกลุม่ เป้าหมาย
8. การพจิ ารณากฎหมาย และ กฎระเบยี บบางส่วนไม่เออ้ื ตอ่ การทอ่ งเทย่ี ว เชน่ กฎหมายการใช้

ประโยชน์ท่ีดนิ ป่าไม้ เป็นตน้ และปัญหาพนื้ ท่ีคาบเกีย่ ว
ซึ่งในส่วนต่อไปจะเป็นการเสนอแนวทางการพัฒนาพื้นที่ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน และบริเวณ
โดยรอบเพือ่ รองรับการท่องเที่ยว

49
24

ศักยภาพพื้นที่ถ้ำหลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพน้ื ทโี่ ดยรอบ อ. แม่สาย บทสรปุ ผ้บู รหิ าร
โครงการแผนแมบ่ ทและสรา้ งแนวทางการพฒั นาพน้ื ท่ี ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพน้ื ทีบ่ รเิ วณโดยรอบ

1.8 แนวทางการพัฒนาพืน้ ท่ถี ำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพ้นื ท่โี ดยรอบ อ. แม่สาย
1. โครงสร้างพื้นฐานของระบบคมนาคม ทีม่ อี ยู่ยังไมเ่ อื้ออำนวยต่อการเดินทางเข้าสู่แหล่งท่องเท่ียว
เชน่ ถนนแคบ ผิวถนนขรุขระ และภมู ิทัศนส์ องข้างถนนไม่สวยงาม เป็นต้น
2. การจัดการเชิงพื้นที่ เช่น ระเบียบและจัดโซนอย่างชัดเจนจดุ ขายของฝากของท่ีระลึก ที่จอดรถ
เป็นตน้
3. ขาดหน่วยงาน/องค์กร/สมาคม/กลุ่มคนในการดำเนินการพัฒนาการพื้นที่ (ขาดการรวมตวั ของ
ชุมชน รฐั เอกชน ในการพัฒนาพน้ื ทไ่ี ปในทศิ ทางเดียวกัน)
4. คน/ชุมชน ขาดความรู้ที่เกี่ยวกับในการพัฒนาและการท่องเที่ยว เช่น ภาษาต่างประเทศ
การจัดการ การประชาสมั พนั ธ์ การบรกิ าร เป็นต้น
5. ส่ิงอำนวยความสะดวกการท่องเท่ยี วยังไมเ่ พียงพอ เช่น ที่พัก รา้ นอาหารขนาดใหญ่ ขาดป้ายบอก
แหลง่ ท่องเทย่ี ว ป้ายบอกทาง ระบบขนส่งสาธารณะเชือ่ มสตู่ ัวเมอื ง
6. ขาดกิจกรรมทอ่ งเท่ียวท่ีน่าสนใจ
7. การประชาสมั พันธ์การทอ่ งเท่ียวยังท่วั ถงึ และตรงกลุ่มเปา้ หมาย
8. การพิจารณากฎหมาย และ กฎระเบียบบางส่วนไม่เอื้อต่อการท่องเที่ยว เช่น กฎหมายการใช้
ประโยชนท์ ด่ี นิ ปา่ ไม้ เป็นต้น และปญั หาพื้นที่คาบเกย่ี ว

จากการการศึกษาและวิเคราะห์เชิงปฏิบัตกิ ารกรณีศึกษานอกพ้ืนที่การเรียนรู้และถอดบทเรียน
จาก best practice mode โครงการจัดทำแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพัฒนาพื้นที่ถ้ำหลวง –
ขุนน้ำนางนอน และพ้นื ที่บริเวณโดยรอบ อ. แม่สาย ระหว่างวนั ท่ี 9 – 14 เดอื นสิงหาคม พ.ศ. 2563 เป็น
เวลา 6 วัน 5 คืน โดยเดินทางศึกษาในแหล่งศกึ ษาเรียนรู้จงั หวัดเชียงใหม่ จังหวัดสตูล จังหวัดตรัง และ
จังหวัดกระบ่ี ซง่ึ ในการเดนิ ทางศกึ ษาดงู านดงั กล่าวไดม้ กี ารถอดบทเรียนการดำเนินท่ปี ระสบความสำเร็จ
ของพน้ื ทด่ี ูงาน ทีส่ ามารถนำมาประยกุ ต์ใช้เป็นแนวทางในการพัฒนาพน้ื ทถี่ ำ้ หลวง – ขุนน้ำนางนอน และ
พื้นที่บริเวณโดยรอบ เพื่อรองรับการพัฒนาการบริการและการท่องเที่ยวอย่างเป็นระบบ เป็นสากล
และยง่ั ยืน โดยพบว่า ปัจจยั ทีส่ ง่ ผลให้พื้นทดี่ ูงานประสบความสำเร็จสกู่ ารเป็นพน้ื ที่ทอ่ งเท่ยี วในระดับสากล
ได้ มี 5 ดา้ น ดังน้ี

1) ดา้ นการบรหิ ารจัดการ
การดำเนินการจะสำเรจ็ ได้ หนว่ ยงานรับผดิ ชอบควรมีการต้งั เป้าหมายและแนวทางพัฒนา
ใหอ้ งคก์ รเป็นเลศิ ในด้านใดดา้ นหนึ่ง เพือ่ ให้มีกระบวนการบริหารจดั การที่มีประสิทธิภาพ
ตลอดจนมีการบรหิ ารจดั การองค์กรภายใต้ความร่วมมือกับภาคีเครือข่ายและหน่วยงาน
ต่างๆ และ สร้างความรว่ มมอื กับหน่วยงานตา่ งๆ ในการพัฒนาพืน้ ที่

2) ด้านการจัดการพน้ื ที่
การจดั การพืน้ ทท่ี ่ีมีประสทิ ธภิ าพ ไม่สง่ ผลกระทบตอ่ วิถชี วี ติ ของคนในชุมชน

50 25

บทสรปุ ผู้บรหิ าร ศกั ยภาพพ้นื ท่ีถำ้ หลวง-ขนุ น้ำนางนอนและพื้นทโี่ ดยรอบ อ. แมส่ าย
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพัฒนาพื้นที่ ถำ้ หลวง – ขนุ น้ำนางนอน และ พืน้ ท่บี ริเวณโดยรอบ

3) ด้านการบริการและกิจกรรมการท่องเทีย่ ว
ควรมีการจดั กิจกรรมท่หี ลากหลายและเช่อื มโยงเหมาะสมกับพน้ื ท่ี ตลอดจนมีการจดั จดั สง่ิ
อำนวยความสะดวกเพื่อรองรับนั่งท่องเที่ยวให้เพียงพอ เช่น พื้นที่มีร้านอาหารและ
เคร่อื งดื่มที่ทนั สมยั และสวยงาม สำหรับบริการนักทอ่ งเท่ียว

4) ความเชอื่ มโยงกับชุมชนในพืน้ ที่
การส่งเสริมให้เกิดการสร้างรายได้ให้กับคนในพื้นท่ี โดยการการสร้างสรรค์กิจกรรมและ
ผลิตภัณฑ์ของชุมชนให้มีความหลากหลาย เพื่อให้นักท่องเที่ยวได้สัมผสั วิถชี ีวิตของคนใน
ชุมชนได้หลายมุมมอง รวมทั้งการส่งเสริมให้คนในพื้นที่ตระหนักถึงคุณค่าและเห็น
ความสำคัญของแหลง่ ทอ่ งเที่ยว

5) ด้านการจดั การการส่อื สาร
ด้านการจัดการการสอื่ สาร เนอ้ื หาในการนำเสนอควรเปน็ การรอ้ ยเรียงเนอ้ื หาเช่ือมโยงกับ
ประวัติศาสตร์ที่สร้างความน่าสนใจ มีรูปแบบและการนำเสนอทางการท่องเที่ยวท่ี
เหมาะสมกบั กล่มุ เปา้ หมาย

การจัดทำแผนแม่บทและแนวทางการพัฒนาพื้นที่ถ้ำหลวง – ขุนน้ำนางนอน และพื้นที่บริเวณ
โดยรอบจึงควรมแี นวทางการพฒั นา 5 ดา้ นหลกั ดังแสดงในภาพ 18

51
26

52

ศักยภาพพน้ื ทถี่ ้ำหลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพ้ืนทโ่ี ดยรอบ อ. แมส่ าย บทสรปุ ผูบ้ รหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพัฒนาพ้นื ท่ี ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพื้นทบ่ี รเิ วณโดยรอบ

กรอบแนวทางการพฒั นาพ้ืนที่ถ้ำหลวง-ขุนนำ้ นางนอนและพื้นทโี่ ดยรอบเพื่อรองรับการทอ่ งเทีย่ ว

ภาพท่ี 18 กรอบแนวทางการพฒั นาพน้ื ท่ีถ้ำหลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพน้ื ทโ่ี ดยรอบเพ่อื รองรับการทอ่ งเทย่ี ว
ท่มี า : คณะผจู้ ัดทำ

บทสรปุ ผูบ้ รหิ าร ศักยภาพพ้นื ทถ่ี ำ้ หลวง-ขนุ น้ำนางนอนและพนื้ ทโี่ ดยรอบ อ. แมส่ าย
โครงการแผนแมบ่ ทและสรา้ งแนวทางการพฒั นาพน้ื ที่ ถ้ำหลวง – ขนุ น้ำนางนอน และ พ้นื ท่ีบรเิ วณโดยรอบ

ดา้ นที่ 1 การบริหารและการพฒั นาพนื้ ทอ่ี ยา่ งย่ังยืน
แนวทางการบรหิ ารและพัฒนาพนื้ ทอ่ี ย่างยั่งยนื ควรจะเรง่ ดำเนนิ การพฒั นาโครงสร้างพ้ืนฐานส่ิง

อำนวยความสะดวกเป็นปัจจยั พื้นฐานของการรองรับนักท่องเที่ยวทีจ่ ะมีเพิ่มมากขึ้น ใน 3 ประเด็นหลัก
ได้แก่

1) การพัฒนาและปรับปรุงการจราจร การขนส่ง และเส้นทาง (ถนน) เชื่อมโยงแหล่งเทีย่ วใน
พน้ื ที่บรเิ วณโดยรอบถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน

2) การแบง่ เขตการจดั การเชงิ พ้ืนทเี่ พ่ือสง่ เสรมิ การท่องเทยี่ วเชอื่ มโยงถ้ำหลวง-ขนุ น้ำนางนอน
3) การปรับปรงุ ภมู ิทศั น์ในแหล่งทอ่ งเทีย่ ว
ดา้ นท่ี 2 การยกระดบั การทอ่ งเที่ยวและบรกิ าร
แนวทางการยกระดบั การทอ่ งเทยี่ วและบริการ ควรจะเรง่ ดำเนนิ การพฒั นาสงิ่ อำนวยความสะดวก
ด้านการท่องเที่ยวให้ได้มาตรฐาน และตรงกับความต้องการของนักทอ่ งเท่ียว อีกทั้งควรมีการออกแบบ
กจิ กรรมการท่องเทยี่ วทดี่ ึงดดู ใจนกั ทอ่ งเทยี่ วจากทว่ั โลก โดยควรมกี ารพฒั นาใน 3 ประเดน็ หลกั ไดแ้ ก่
1) การพัฒนาสิ่งอำนวยความสะดวกด้านท่องเที่ยว เช่น ร้านอาหาร ที่พัก ระบบการขนส่ง

ศนู ยก์ ารทอ่ งเทยี่ ว รวมไปถึงสง่ิ อำนวยความสะดวกด้านความปลอดภัยแกน่ กั ทอ่ งเที่ยว
2) การออกแบบกจิ กรรมท่องเท่ียวทนี่ า่ สนใจ
3) การพฒั นาทรัพยากรมนษุ ยด์ ้านการบริการสสู่ ากล
ดา้ นที่ 3 การสรา้ งคุณคา่ ทุนชุมชนสูเ่ ศรษฐกจิ สร้างสรรค์
แนวทางการสร้างคุณค่าทุนชุมชนสู่เศรษฐกิจสร้างสรรค์ ควรจะเร่งพัฒนาทรัพยากรมนุษย์
ที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับการท่องเที่ยวก่อน แล้วจึงพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ที่เกี่ยวข้องทางอ้อมต่อการ
ท่องเที่ยวโดยควรมกี ารพฒั นาใน 3 ประเดน็ หลัก ไดแ้ ก่
1) พฒั นาเศรษฐกิจชุมชนสเู่ ศรษฐกิจสร้างสรรค์
2) สนบั สนุนผลติ ภณั ฑช์ มุ ชนท่สี รรคส์ ร้างจากภูมิปัญญาไทยและวัฒนธรรมท้องถน่ิ
3) สนับสนุนใหช้ มุ ชนมกี ารรวมกล่มุ เพื่อทำกจิ กรรมด้านเศรษฐกิจ
ดา้ นท่ี 4 การเชอื่ มโยงเครือข่ายท่องเท่ยี ว
แนวทางการการเชื่อมโยงเครือข่ายท่องเที่ยว ควรจะเริ่มจากการสร้างเครือข่ายการท่องเที่ยว
ภายใน และขยายสู่ภายนอก โดยควรมกี ารสรา้ งเครือข่ายเช่อื มโยงใน 5 มติ ิ ไดแ้ ก่
1) การสร้างกลุ่มต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการท่องเที่ยวให้กับชุมชนบริเวณโดยรอบถ้ำหลวง-

ขุนนำ้ นางนอน
2) การสร้างเครอื ขา่ ยการทอ่ งเทยี วระหว่างภาครฐั เอกชน และชมุ ชน ใน อ. แม่สาย
3) การสรา้ งเครอื ข่ายการทอ่ งเทยี่ วเชอื่ มโยง 4 เวียง
4) การสรา้ งเครอื ขา่ ยการทอ่ งเทยี่ วเชือ่ มโยง 4 จงั หวัดภาคเหนือตอนบน 2
5) การสร้างเครอื ข่ายการทอ่ งเทีย่ วเชือ่ มโยงกบั ประเทศเพื่อนบ้าน

53

28

การวเิ คราะห์พนื้ ท่ีบริการการทอ่ งเที่ยว ของ 4 จังหวดั ในกลุม่ จังหวดั ภาคเหนอื ตอนบน 2 บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพ้นื ท่ี ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพ้นื ทบี่ ริเวณโดยรอบ

ด้านท่ี 5 การจัดการการสอื่ สาร
1) การสรา้ งแบรนด์ของพื้นทีใ่ หเ้ กดิ ทศิ ทางการสอ่ื สารตามโครงสร้างแบรนด์
2) สอ่ื สารการตลาดแหลง่ ท่องเท่ยี วตามทศิ ทางโครงสรา้ งและตำแหนง่ ของแบรนด์
3) การบรู ณาการการสื่อสารครบวงจรให้เหมาะสมและเขา้ ถงึ กลุ่มเปา้ หมาย

2. การวิเคราะหพ์ ้ืนท่บี ริการการท่องเทย่ี ว ของ 4 จังหวัด ในกลุ่มจงั หวัดภาคเหนือตอนบน 2 เพื่อให้เกิด
ความเชอ่ื มโยงกับประชาคมโลก

กลุ่มจงั หวัดภาคเหนือตอนบน 2 ตั้งอยู่บนภาคเหนือฝั่งตะวันออกของประเทศไทย หรือ ล้านนา
ตะวันออก ทิศเหนือติดกับประเทศพม่า ลาว สามารถเดินทางไปยัง จีน และเวียดนามได้ ทิศใต้ติดกับ
ภาคเหนือตอนลา่ งของไทย เดินทางไปยงั เมอื งหลักและเมอื งหลวงของไทยได้ ทิศตะวนั ออกตดิ กบั ประเทศ
ลาว และทิศตะวันตกตดิ กับภาคเหนือตอนบนหนง่ึ (เชยี งใหม่ ลำปาง แมฮ่ ่องสอน ลำพูน) มพี ื้นท่ีรวมทั้งสน้ิ
36,024 ตารางกิโลเมตร หรือ 22,515,000 ไร่ โดยจงั หวัดเชียงรายมีพนื้ ทม่ี ากท่สี ดุ 11,678 ตร.กม. อันดับ
ท่ีสองจังหวดั น่าน 11,472 ตร.กม. จังหวดั แพร่ 6,539 ตร.กม. และจังหวัดพะเยา 6,335 ตร.กม.

กลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบน 2 นับได้ว่าเป็นดินแดนแห่งความหลากหลายทางชาติพันธุ์
เนื่องจากผู้คนมีการเคลื่อนย้าย ทำให้เกิดการผสมผสานสังคมและวัฒนธรรมซึ่งกันและกันมาโดยตลอด
จากการศึกษาพบว่า ชาติพันธุ์ที่พบในทุกจังหวัดในกลุ่มภาคเหนือตอนบน 2 คือ ไทลื้อ ดังแสดงใน
ตาราง 7

ตารางท่ี 7 เปรียบเทยี บกลุ่มชาตพิ ันธุใ์ นกลุม่ จงั หวดั ภาคเหนอื ตอนบน 2

จงั หวัดเชียงราย จงั หวดั พะเยา จังหวดั แพร่ จงั หวดั น่าน
ไทลอ้ื ไทลอ้ื ไทลอื้ ไทลื้อ
ไทยเขิน ม้งหรือแม้ว ไทใหญ่ ไทยวน
อาขา่ หรอื อกี ้อ ปะโอ กะเหรี่ยง ไทพวน หรอื ลาวพวน
ลาหูหรือมเู ซอ ภูไท ไทพวน ไทเขนิ หรอื ชาวขน้ึ
ลีซหู รือ ลีซอ ลัวะ ม้ง ไทใหญ่ หรือ เลี้ยว
ม้ง หรอื แม้ว ลาวเวยี งจันทร์ มลาบรี ขม
ไตหย่า ลีซู อาขา่ ลัวะ
ดาราด้ัง เม่ียน อมึ เมย่ี น
จนี ยนู นาน มลาบรี

54
29

บทสรปุ ผู้บรหิ าร การวิเคราะห์พนื้ ท่บี ริการการทอ่ งเทย่ี ว ของ 4 จังหวดั ในกล่มุ จังหวัดภาคเหนอื ตอนบน 2
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพัฒนาพืน้ ที่ ถ้ำหลวง – ขุนนำ้ นางนอน และ พื้นทีบ่ รเิ วณโดยรอบ

ถงึ แมใ้ นบางชว่ งบางเวลาของประวตั ิศาสตร์จะมีการอพยพ แตย่ ังสามารถดำรงไว้ซ่ึงอตั ลักษณท์ าง
สงั คมและวัฒนธรรมอันเหนยี วแนน่ ตลอดมา ถึงแมว้ า่ ในภายหลงั จากปลดแอกจากอาณานิคมชาติตะวนั ตก
ทีเ่ ขา้ มายดึ ครองและมีอิทธพิ ลเหนอื ดนิ แดนในเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้ และมกี ารสถาปนาความเปน็ รัฐชาติ
(Nation State) มีการกำหนดพื้นท่ีเขตแดนของแต่ละประเทศอย่างชัดเจน แต่ในความเป็นจริงพื้นท่ที าง
สังคมและวัฒนธรรมกลับไม่เคยมีพรมแดน มีความเลือ่ นไหลทางวัฒนธรรมอยู่เสมอและเปล่ียนแปลงอยู่
ตลอดเวลา เนื่องจากระบบการค้าและการขนส่งข้ามแดนทั้งทางบกและทางเรือในแม่น้ำโขง ส่งผลให้
วัฒนธรรมข้ามชายแดนทั้งของสหภาพเมียนมาร์ สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว สาธารณรัฐ
ประชาชนจนี ตอนใต้ (ยูนนาน) และประเทศไทย ซ่ึงมีบทบาทอยา่ งมากต่อการพฒั นาเศรษฐกิจและการค้า
ระหว่างประเทศจากอดีตจนถึงปัจจุบัน (ธงชัย ภูวนาถวิจิตร,2555) กลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบน 2 มี
ความสัมพันธ์ถึงเรื่องราวในอดีต กว่าที่บรรพบุรุษจะได้อพยพมาตั้งถิ่นฐานเป็นชุมชนท้องถิ่นมาจนถึง
ปัจจุบัน โดยภาษาถิ่น จารีตประเพณีและมรดกทางวัฒนธรรมของชุมชนอย่างเข้มแข็งและเหนียวแนน่
โดยเฉพาะภาษา การแตง่ กาย อาหาร ท่มี ีความคล้ายคลึง และเป็นมรดกทางวัฒนธรรมท่มี ีคณุ คา่

จากการศึกษาเกี่ยวกับงานเทศกาลและประเพณีของกลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบน 2 พบว่า
ทกุ จงั หวัดมีเทศกาลและงานประเพณีท่เี ป็นเอกลักษณ์ประจำจังหวัดของตนเอง แตอ่ ยา่ งไรกต็ าม จังหวัด
ในกลุม่ จงั หวดั ภาคเหนือตอนบน 2 มงี านเทศกาลท่เี กีย่ วกบั สินคา้ การเกษตรท่ีสามารถเชอื่ มโยงกนั ได้ เช่น
เทศกาลลิน้ จ่ี ของจังหวดั เชยี งราย และพะเยา เทศกาลฮ้อมของแพร่ และเทศกาลส้มสีทองจังหวัด

ด้านระบบโลจิสติกส์เชื่อมโยงระหว่างกลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบน 2 พบว่า กลุ่มจังหวัด
ภาคเหนือตอนบน 2 มีระบบโลจิสติกส์ทางถนนที่สามารถเชื่อมโยงการท่องเที่ยวระหว่างจังหวัดได้
ดังแสดงในภาพที่ 19

ภาพท่ี 19 เส้นทางการเช่ือมโยงการทอ่ งเที่ยวระหว่างจงั หวัดภาคเหนอื ตอนบน 55
30

การวิเคราะหพ์ ืน้ ทบี่ ริการการท่องเทีย่ ว ของ 4 จังหวดั ในกลุ่มจังหวัดภาคเหนอื ตอนบน 2 บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแมบ่ ทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพนื้ ท่ี ถำ้ หลวง – ขนุ นำ้ นางนอน และพนื้ ที่บรเิ วณโดยรอบ

เมอื่ พจิ ารณาเปน็ รายจังหวัดพบว่า จังหวัดเชยี งรายมีโครงข่ายคมนาคมทเี่ ช่ือมโยงภายในจังหวัด
ระหว่างภูมิภาค และเชื่อมโยงสู่ประเทศอนภุ ูมิภาคลุ่มแม่นำ้ โขงท้ังเส้นทางถนน เส้นทางราง เส้นทางน้ำ
และทางอากาศ (ประกอบศริ ิ ภักดีพินิจ และคณะ, 2562) อกี ทั้งยงั มรี ะบบโลจสิ ตกิ สเ์ ชอื่ มโยงไปสปู่ ระเทศ
ในอนภุ มู ิภาคลุม่ แมน่ ้ำโขงไดท้ งั้ เส้นทางถนน และเสน้ ทางทางนำ้
ตารางท่ี 8 ประเภทการขนสง่

ประเภทการขนส่ง เชียงราย พะเยา แพร่ นา่ น
ทางถนน ✓ ✓ ✓ ✓
ทางน้ำ ✓ X X X
ทางอากาศ ✓ X ✓ ✓
ทางราง อยู่ระหวา่ ง ✓ X
อยู่ระหว่าง การกอ่ สร้าง
การเช่ือมโยง การก่อสรา้ ง X ✓
การคา้ ชายแดน ✓
✓

สำหรับจังหวัดเพะเยา เป็นจังหวัดที่มีจุดอ่อนด้านโลจิสติกส์ จากการที่เป็นจังหัดที่มีระบบการ
คมนาคมขนส่งเพียงเส้นทางถนน และเป็นจังหวัดเดียวในกลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบน 2 ที่ยังไม่มี
สนามบิน และจังหวัดแพร่ ซึ่งเป็นจังหวัดที่ไม่มีชายแดนติดกับประเทศเพื่อบ้าน แต่มีศักยภาพ
เชิงภูมิศาสตร์ในการเป็นจุด Logistic ด้านการขนส่ง คมนาคมและการกระจายสินค้าไปสู่จังหวัด
ภาคเหนอื ตอนบนและภาคอ่นื ๆ ของประเทศไทย

เมื่อทำการวิเคราะหข์ ้อมลู สถิติการท่องเที่ยวจากกระทรวงการท่องเทีย่ วและกีฬา (2561) พบว่า
จังหวดั เชียงรายที่มกี ารเจริญเตบิ โต โดยทางการท่องเที่ยวมากกว่าจังหวัดอ่ืน ๆ ในกล่มุ จังหวัดภาคเหนือ
ตอนบน 2 สงู มาก ทงั้ จำนวนหอ้ งพัก จำนวนนักท่องเที่ยว รายไดจ้ ากการทอ่ งเท่ียว ดงั แสดงในตารางท่ี 9
ตารางท่ี 9 จำนวนห้องพกั ผเู้ ย่ยี มเยือน และรายได้จากการทอ่ งเท่ยี วแยกตามจงั หวดั พ.ศ. 2561

รายการ เชียงราย นา่ น แพร่ พะเยา

จำนวนห้องพกั (หอ้ ง) 17,003 2,951 1,714 1,491
จำนวนนกั ทอ่ งเทยี่ ว (คน) 3,726,670 947,512 864,213 656,918
นกั ท่องเทย่ี วชาวไทย (คน) 3,089,045 925,718 796,186 629,688
นกั ท่องเทีย่ วชาวตา่ งชาติ (คน) 637,625 21,794 68,027 27,230
รายได้การท่องเทยี่ ว (ล้านบาท) 29,398.58 2,722.63 1,761.07 1,419.01
คา่ ใชจ้ า่ ยในการท่องเที่ยวเฉล่ยี / 3,386.44 1,592.90 1,631.19 1,460.56
คน/วัน (บาท)
ที่มา : กระทรวงการทอ่ งเที่ยวและกฬี า (2561), กระทรวงเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสาร (2561)

56 31

บทสรปุ ผูบ้ รหิ าร การวิเคราะหพ์ ้ืนทีบ่ รกิ ารการท่องเทีย่ ว ของ 4 จังหวดั ในกลุ่มจงั หวดั ภาคเหนอื ตอนบน 2
โครงการแผนแม่บทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพน้ื ท่ี ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และ พนื้ ท่ีบริเวณโดยรอบ

การศึกษาและสำรวจแหล่งท่องเที่ยวในกลุ่มภาคเหนือตอนบน 2 พบว่า จังหวัดเชียงราย เป็น
จังหวัดที่มีแหล่งท่องเที่ยวทางธรณีวิทยาอยู่กระจายทั้งจังหวัดมากที่สุด (36 แหล่ง) เนื่องจากจังหวัด
เชียงรายนั้น มีสภาพภูมิประเทศที่เป็นภูเขาเป็นส่วนมาก จากการสำรวจและประเมินแหล่งธรณีวิทยา
จังหวัดเชียงรายโดยกรมทรัพยากรธรณี ในปี พ.ศ. 2556 พบว่าจังหวัดเชียงรายมีแหล่งท่องเที่ยวทาง
ธรณีวิทยาโดยแบ่งออกเปน็ แหลง่ น้ำพุร้อน แหลง่ ธรณีวทิ ยาสณั ฐาน และแหลง่ ธรณีวิทยาโครงสรา้ ง และ
เมอื่ พิจารณาความเชือ่ โยงท้งั 4 จงั หวัดมแี หลง่ ท่องเทย่ี วทางธรณวี ทิ ยาท่สี ามารถเชื่อมโยงการท่องเท่ียวได้

คือ แหลง่ ธรณีวทิ ยาสณั ฐาน ได้แก่ ถำ้ นำ้ ตก หนองน้ำ เปน็ ตน้

จากข้อมูลเกี่ยวกับข้อมูลของ 4 จังหวัดภาคเหนือตอนบน พบว่า จังหวัดเชียงรายมีการเติบโต
ทางด้านการท่องเที่ยวสูงที่สุดทั้งจำนวนนักท่องเที่ยว รายได้จากการท่องเที่ยว และจำนวนห้องพัก
รองลงมาคือ จังหวัดน่าน แพร่ และพะเยา แต่อย่างไรก็ตาม เมื่อพิจารณาอัตราการเจริญเติบโตทาง
เศรษฐกิจ กลับพบว่าจังหวัดพะเยามีอัตราการเจริญเติบโตสูงที่สุด รวมทั้งมีมลู ค่าผลิตภัณฑ์มวลรวมทงั้
จังหวัดตอ่ หัว (GPP) สงู กว่าจงั หวัดอืน่ ในกลุม่ จงั หวัดภาคเหนือตอนบน 2 ด้านศักยภาพของแต่ละจังหวัด
พบวา่ จังหวัดตา่ งๆมกี ารวางตำแหนง่ ด้านการพฒั นาท่แี ตกตา่ งกนั ดังแสดงในตารางท่ี 10

ตารางที่ 10 การวางตำแหนง่ ดา้ นการพัฒนาของจังหวดั ภาคเหนอื ตอนบน 2

เชียงราย พะเยา นา่ น แพร่

เป็นเมืองการค้าการลงทุน แหล่งผลิตข้าวปลอดภัย/ มีทรัพยากรธรรมชาติและ เ ก ษ ต ร ค ุ ณ ภ า พ สู ง
เมืองเกษตรกรรมสีเขียว ข้าว อินทรีย์เพื่อพัฒนาสู่ สิ่งแวดล้อม การท่องเที่ยว ผลิตภัณฑ์จากภูมิปัญญา
และอาหารปลอดภัย และ ตลาดอาหาร สุขภาพของ เชิงนิเวศและวัฒนธรรม ท้องถิ่นที่ส่งออกทั่วโลก
เมืองท่องเที่ยวเชื่อมโยงสู่ อาเซียน แหล่งท่องเที่ยว ด้านสินค้า OTOP ด้าน ป ่ าเ ศ ร ษฐ กิ จ ( ไม้ ส ั ก)
GMS และ AEC เชิงนิเวศและวัฒนธรรม การค้า/ความ มั่นคงตาม การท่องเที่ยววัฒนธรรม
เ ช ื ่ อ ม โ ย ง ป ร ะ ช า ค ม แนวชายแดน ด้านเกษตร และเพณี/เมืองเก่า เมือง
เศรษฐกิจอาเซียน การค้า ปลอดภัย โบราณ และชาติพ ั นธ์ุ
ชายแดน การเป็นจุด Logistic ด้าน
การขนส่ง

ข้อค้นพบที่น่าสนใจคือ ทุกจังหวัดมีข้อจำกัดด้านการพัฒนาที่คล้ายคลึงกันเกี่ยวกับการใช้
ประโยชนท์ ่ดี นิ กฎหมายทีด่ ิน และผังเมือง ระบบโลจิสติกส์การขนส่งสาธารณะ

57
32

58 การวิเคราะหพ์ ื้นทีบ่ รกิ ารการท่องเท่ียว ของ 4 จงั หวัด ในกลมุ่ จงั หวดั ภาคเหนือตอนบน 2 บทสรปุ ผูบ้ รหิ าร
โครงการแผนแมบ่ ทและสร้างแนวทางการพัฒนาพนื้ ท่ี ถำ้ หลวง – ขนุ นำ้ นางนอน และพืน้ ทบี่ รเิ วณโดยรอบ

ภาพที่ 20 สรปุ ขอ้ มลู ศกั ยภาพของแต่ละจงั หวดั
ทม่ี า : คณะผูจ้ ัดทำ

บทสรปุ ผู้บรหิ าร การวิเคราะหพ์ ืน้ ทีบ่ ริการการทอ่ งเที่ยว ของ 4 จงั หวดั ในกลุ่มจังหวดั ภาคเหนอื ตอนบน 2
โครงการแผนแมบ่ ทและสร้างแนวทางการพฒั นาพ้นื ท่ี ถ้ำหลวง – ขนุ นำ้ นางนอน และ พน้ื ทบ่ี ริเวณโดยรอบ

เมื่อพจิ ารณาภารกิจด้านการพัฒนาการท่องเท่ียวพบว่า ทั้ง 4 จังหวัดตา่ งมีภารกิจในการพัฒนา
จงั หวัดและการท่องเท่ียวไปในทศิ ทางเดยี วกัน โดยเฉพาะอย่างย่งิ การพฒั นาและยกระดบั แหล่งท่องเท่ียว
เพ่ิมมูลค่าและมาตรฐานการบรกิ ารด้านการทอ่ งเที่ยว บุคคลากรการทอ่ งเที่ยว การสรา้ งความร่วมมือใน
การพฒั นาและดา้ นการประชาสัมพนั ธ์ ดังแสดงในตารางที่ 11

ตารางที่ 11 การเปรยี บเทียบดา้ นการพฒั นาการท่องเท่ียวของ 4 จงั หวัดภาคเหนือตอนบน 2

แผนพัฒนาจงั หวัด แผนพัฒนาจังหวัดพะเยา แผนพฒั นาจังหวัดแพร่ แผนพัฒนาจังหวัดน่าน
เชยี งราย

1. พัฒนาระบบบริหาร 1. ส่งเสริมและพัฒนาการ 1. การพัฒนาการท่องเที่ยว 1. การพัฒนาการท่องเที่ยวให้
จัดการการทอ่ งเทีย่ ว ท่องเที่ยว เชิงอนุรักษ์ เรียนรู้ ใหม้ ีคณุ ภาพและย่งั ยืน เจรญิ เติบโตอยา่ งสมดลุ ย่ังยนื
วิถีชุมชนในแนวทางเศรษฐกิจ
2. พ ั ฒ น า ศ ั ก ย ภ า พ สร้างสรรค์ 2. การพัฒนาการทองเที่ยว 2. การค้นหาพัฒนาและฟื้นฟู
มัคคเุ ทศกแ์ ละบุคลากร ด้านวัฒนธรรม และด้าน ทรัพยากรการท่องเที่ยวอย่าง
3. พัฒนาปัจจัยพื้นฐาน 2. พ ั ฒ น า ค ุ ณ ภ า พ แ ห ล่ ง ประวัติศาสตร์ธรรมชาติ สร้างสรรค์ และยั่งยนื
ดา้ นทอ่ งเทีย่ ว/ทรพั ยากร ทอ่ งเทีย่ ว
3. ส ่ ง เ ส ร ิ มแ ล ะ พ ั ฒ นา 3. การบรหิ ารจัดภาครัฐและชมุ ชน
3. พ ั ฒ น า แ ห ล ่ ง แ ล ะ 3. เพิ่มมูลคา่ สนิ ค้าและบริการ ศักยภาพ บุคลากรด้านการ ท้องถิ่นเพื่อการพัฒนาแหล่ง
กจิ กรรมท่องเท่ียว ทางการ ทอ่ งเทย่ี ว ทอ่ งเท่ียวใหม้ ี ประสิทธิภาพ ทอ่ งเท่ียวอย่างมประสทิ ธิภาพ

4. พฒั นาธรุ กิจบริการการ 4. เพิ่มศักยภาพการท่องเท่ยี ว 4. การพัฒนาศักยภาพทรัพยากร
ท่องเท่ียว ในเขต อทุ ยานแหง่ ชาติ มนษุ ย์ด้านการท่องเท่ียว

5. พัฒนาการตลาดและ 5. พัฒนาแหล่งเรียนรู้วิถีชีวิต 5. การ บ ร ิ ห าร จั ด ก าร แ ห ล่ ง
ประชาสมั พันธ์ ชมุ ชนเพ่อื การท่องเที่ยว ท่องเที่ยวในพื้นการท่องเที่ยว
หนาแนน่ (intensive tourism)
6. ส่งเสริมการท่องเที่ยวงาน 6. การยกระดับแหลง่ ท่องเที่ยวให้
ประเพณี วัฒนธรรมและ มคี วามเป็นสากลและยั่งยนื
ชาตพิ ันธุ์

จากการวิเคราะห์พื้นที่บริการการท่องเที่ยวของ 4 จังหวัดในกลุ่มจังหวัดภาคเหนือ
ตอนบน 2 เพื่อให้เกิดความเชื่อมโยงกับประชาคมโลก พบว่า พื้นที่บริการการท่องเท่ียวของ 4 จังหวัด
ได้แก่ ระบบโลจสิ ติกส์ แหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว สถานการณก์ ารทอ่ งเที่ยว และภารกจิ ด้านการพัฒนาการท่องเท่ียว
สามารถเช่ือมโยงไปกับประชาคมโลกได้โดยมศี กั ยภาพดงั นี้

1) ตำแหน่งที่ตั้งเป็นประตูเชื่อมโยงกับเมียนมาร์ ลาวและจีนตอนใต้ (GMS) มีการค้า
ชายแดนกบั เมยี นมารแ์ ละลาว

2) โครงข่ายคมนาคมที่เชื่อมโยงภายในจังหวัด ระหว่างภูมิภาค และเชื่อมโยงสู่ประเทศ
อนุภมู ิภาคลมุ่ แมน่ ำ้ โขง ทงั้ เสน้ ทางถนน เสน้ ทางราง เสน้ ทางนำ้ และทางอากาศ โดยเชียงรายมีสนามบิน
นานาชาติที่มเี ทยี่ วบินทัว่ โลกได้

34 59

การวิเคราะห์พ้นื ท่ีบริการการท่องเทีย่ ว ของ 4 จังหวดั ในกล่มุ จังหวดั ภาคเหนือตอนบน 2 บทสรปุ ผบู้ รหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสรา้ งแนวทางการพฒั นาพนื้ ท่ี ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพน้ื ท่บี ริเวณโดยรอบ

3) มีแหล่งทอ่ งเทีย่ วทางธรณวี ิทยากระจายทั้ง 4 จังหวัด โดยจังหวัดเชียงรายมีมากที่สดุ
(36 แหล่ง) เนื่องจากจังหวัดเชียงรายน้ัน มีสภาพภูมิประเทศทีเ่ ปน็ ภูเขาเป็นสว่ นมาก จากการสำรวจและ
ประเมนิ แหลง่ ธรณีวิทยาจงั หวัดเชยี งรายโดยกรมทรัพยากรธรณี ในปี พ.ศ. 2556 พบว่าจังหวัดเชียงรายมี
แหล่งท่องเที่ยวทางธรณีวิทยาโดยแบ่งออกเป็น แหล่งน้ำพุร้อน แหล่งธรณีวิทยาสัณฐาน และแหล่ง
ธรณีวิทยาโครงสร้าง และเมื่อพิจารณาความเช่ือโยงทัง้ 4 จังหวดั มีแหลง่ ท่องเท่ียวทางธรณีวิทยาท่ีสามารถ
เชื่อมโยงการท่องเทยี่ วได้ คือ แหลง่ ธรณีวิทยาสัณฐาน ได้แก่ ถ้ำ นำ้ ตก หนองนำ้ เปน็ ตน้

4) มีความเชื่อมโยงทางวัฒนธรรม โดยเฉพาะชาติพันธุ์ไทลื้อ มีความโดดเด่นด้าน
ศลิ ปวัฒนธรรม มศี ิลปนิ แหง่ ชาติในทกุ จงั หวัด

ผลการวเิ คราะห์ดงั กล่าว สอดคลอ้ งกบั การประชมุ ระดมความคิดเห็นวเิ คราะห์ศักยภาพของพ้ืนท่ี
กลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบน 2 และหาแนวทางในการเชื่อมโยงการบริการและการท่องเที่ยวกับพื้นที่
ถ้ำหลวง-ขุนนำ้ นางนอนและพน้ื ที่โดยรอบ อ. แมส่ าย และนำขอ้ มลู มาวเิ คราะห์สภาพแวดลอ้ มและประเด็น
ทา้ ทายในอนาคตโดยวิธีการ SWOT ประกอบด้วย แข็ง (Strengths) และจดุ อ่อน (Weaknesses) โอกาส
(Opportunity) และภยั คุกคาม (Threat) จุด ไดผ้ ลดังแสดงในตารางท่ี 12

ผลการประชุมระดมความคิดเห็นจากทั้ง 4 จังหวัด พบว่า กลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบน 2
มีศักยภาพที่สามารถเชื่อมโยงการบริการและการท่องเที่ยวกับพื้นท่ี ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอนและ
พ้ืนทีโ่ ดยรอบ อ. แมส่ ายในการพฒั นาสู่การเป็นหมดุ หมายโลกแห่งใหม่ (New Global Pin) ใน 4 รูปแบบ
การท่องเทย่ี ว ไดแ้ ก่

1) การเป็นอุทยานธรณีโลก จากการที่ทั้ง 4 จังหวัดมีท่องเที่ยวธรรมชาติโดยเฉพาะ
แหล่งท่องเที่ยวทางธรณีวิทยาที่สามารถเชื่อมโยงการท่องเที่ยวได้ ได้แก่ ถ้ำ น้ำตก หนองน้ำ รวมกัน
มากกวา่ 50 แหง่

2) การยกระดับศิลปะและหัตถกรรม สู่การเป็นเครือข่ายเมืองสร้างสรรค์แห่งยูเนสโก
จากการท่ีทัง้ 4 จงั หวัดมคี วามโดดเด่นดา้ นศิลปวัฒนธรรม มศี ลิ ปนิ แห่งชาติในทกุ จังหวัด

3) การทอ่ งเท่ียวเชงิ เกษตรนวัตกรรม จากการทที่ ัง้ 4 จังหวัดมีภาคเกษตรมีสินค้ามีสินคา้ GI
และมีการส่งออกไปทั่วโลก ตลอดจนมีกลุ่ม Young Smart Farmer ที่มีการคิดค้นนวัตกรรมทาง
การเกษตรทท่ี นั สมัยในทุกจงั หวดั และพร้อมจะสร้างเครอื ข่ายเพ่ือยกระดับการเกษตรและการท่องเท่ยี ว

4) การพัฒนาเครอื ขา่ ยสกู่ ารเปน็ ศูนยก์ ลางชาติพนั ธโ์ุ ลก โดยทุกจังหวัดมคี วามเชือ่ มโยงทาง
วัฒนธรรม โดยเฉพาะชาตพิ นั ธไ์ุ ทลื้อ

60
35

บทสรปุ ผู้บรหิ าร การวเิ คราะหพ์ น้ื ทบ่ี ริการการท่องเทยี่ ว ของ 4 จงั หวัด ในกลุ่มจงั หวัดภาคเหนอื ตอนบน 2
โครงการแผนแมบ่ ทและสร้างแนวทางการพฒั นาพ้ืนที่ ถ้ำหลวง – ขุนนำ้ นางนอน และ พื้นท่บี รเิ วณโดยรอบ

ตารางที่ 12 ภาพรวมศักยภาพในการพฒั นาการทอ่ งเท่ียวและการบรกิ ารกลมุ่ จงั หวัดภาคเหนือตอนบน 2

จุดแขง็ (Strengths) โอกาส (Opportunities)
1) ตำแหน่งที่ตั้งเป็นประตูเชื่อมโยงกับเมียนมาร์ ลาวและ 1) ประชากรโลกมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น ความต้องการ
จีนตอนใต้ (GMS) มีการค้าชายแดนกับ เมียนมาและ อาหารและพลังงาน ตลอดจนสินค้าและบริการ
ลาว ต่างๆ มากขนึ้
2) ภาคเกษตรมีสินค้าหลายชนิดทั้งข้าว ยางพารา ลำไย 2) การเข้าสู่ประชาคมอาเซียนทำให้ลดอุปสรรคทาง
ลิ้นจ่ี ชา กาแฟ สับปะรดและมีสินค้า GI ที่ได้รับการขึ้น การค้าและเป็นโอกาสในการสร้างความร่วมมือใน
ทะเบยี นที่สหภาพยุโรป (กาแฟดอยชา้ ง กาแฟดอยตุง) ด้านเศรษฐกิจการค้าความมั่นคงและ วัฒนธรรมที่
3) มีศักยภาพด้านการท่องเที่ยวธรรมชาติโดยเฉพาะแหลง่ แน่นแฟ้นมากยง่ิ ขึน้
ท่องเที่ยวทางงธรณีวิทยาที่สามารถเชื่อมโยงการ 3) นโยบายรัฐบาลให้ความสำคัญของการพัฒนา
ทอ่ งเทีย่ วได้ ได้แก่ ถำ้ นำ้ ตก หนองนำ้ เศรษฐกจิ ท้องถ่นิ (Local Economy)
4) มีความเชื่อมโยงทางวัฒนธรรม โดยเฉพาะชาติพันธุ์ 4) นโยบายการค้าเน้นการส่งเสริมการพัฒนาตลาด
ไทลือ้ ชุมชน ตลาดท้องถิ่นและตลาดกลาง ในแต่ละ
5) มีความโดดเดน่ ด้านศิลปวัฒนธรรม มีศิลปินแห่งชาตใิ น จงั หวดั และภมู ิภาคใหม้ ีความเขม้ แขม็
ทกุ จงั หวัด 5) รัฐบาลขับเคลื่อนการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐาน
ขนานใหญ่ โดยเฉพาะด้านการคมนาคมขนส่ง
จุดอ่อน (Weaknesses) อุปสรรค (Threats)
1) ยังขาดการตอ่ ยอดสินค้าเกษตรไปสู่เกษตรมูลค่าสูงมีการ 1) เศรษฐกิจโลกโดยเฉพาะประเทศพัฒนาแล้ว เช่น
บุกรุกพน้ื ทป่ี า่ และใชส้ ารเคมี สหรัฐอเมริกา สหภาพยุโรป ญี่ปุ่นยังคงชะลอตัว
2) นักท่องเที่ยวยังไม่มากนักและกระจุกตัวในบางช่วง และผันผวนส่งผลต่อภาคการส่งออกและจำนวน
เท่านนั้ นกั ท่องเที่ยวในกล่มุ ดังกล่าว
3) ถนนเชื่อมระหว่างจังหวัดในเส้นทางรอง คับแคบและ 2) กฎหมายการใชป้ ระโยชนท์ ี่ดิน
ขรขุ ระ 3) ภาวะวกิ ฤตโิ ควิท 19
4) ขาดการเชื่อมโยงและบรูณาการการท่องเที่ยวอย่าง
จรงิ จัง
5) ขาดการจัดทำข้อมูลทางการท่องเที่ยวที่เป็นระบบ
เดียวกัน
6) ขาดการประชาสมั พนั ธ์
7) มองข้ามดา้ นความปลอดภัย
8) การเสื่อมโทรมของ ทรัพยากรธรรมชาติ

ที่มา : คณะผจู้ ัดทำ

61
36

การวิเคราะห์พืน้ ท่บี ริการการท่องเทีย่ ว ของ 4 จงั หวัด ในกลุ่มจังหวัดภาคเหนอื ตอนบน 2 บทสรปุ ผบู้ รหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพัฒนาพ้ืนท่ี ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพ้นื ท่บี รเิ วณโดยรอบ

2.1 แนวทางการการพฒั นาและเชือ่ มโยงการบรกิ ารและการท่องเที่ยวพื้นทีห่ ลวง-ขุนน้ำนางนอน กบั กลุ่ม
จังหวดั ภาคเหนอื ตอนบน 2

ภาพที่ 21 การเชอื่ มโยงการบรกิ ารและการท่องเทยี่ วพ้ืนทถี่ ำ้ หลวง-ขุนนำ้ นางนอนกบั กลมุ่ จงั หวดั
ภาคเหนอื ตอนบน 2 สู่การเปน็ หมุดหมายโลกแหง่ ใหม่

62
37

บทสรปุ ผบู้ รหิ าร การวเิ คราะห์พน้ื ท่ีบรกิ ารการทอ่ งเทย่ี ว ของ 4 จงั หวัด ในกลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบน 2
โครงการแผนแม่บทและสรา้ งแนวทางการพฒั นาพน้ื ท่ี ถำ้ หลวง – ขนุ นำ้ นางนอน และ พ้นื ท่บี ริเวณโดยรอบ

คณะผู้จัดทำได้ทำการประชมุ ระดมความคิดเห็นวิเคราะหศ์ กั ยภาพของพื้นท่ีกลุม่ จงั หวัดภาคเหนือ
ตอนบน 2 และหาแนวทางในการเชื่อมโยงการบริการและการทอ่ งเท่ียวกับพื้นที่ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน
และพ้นื ท่โี ดยรอบ อ. แมส่ าย โดยท่ปี ระชุมท้งั 4 จงั หวัดไดเ้ สนอแนวทางการมสี ว่ นร่วมและความตอ้ งการใน
การเชอ่ื มโยงการทอ่ งเที่ยวและบริการพฒั นาไวท้ ั้ง 5 ด้านคลา้ ยคลึงกนั ดงั นี้

ดา้ นที่ 1 การบรหิ ารและการพัฒนาพน้ื ที่อย่างย่งั ยนื
พบว่า ทง้ั 4 จงั หวัดมีความต้องการใหม้ ีการพฒั นาและปรบั ปรุงเสน้ ทาง (ถนน) ในแหล่งทอ่ งเทย่ี ว

การแบ่งเขตการจัดการเชิงพื้นที่เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยว การปรับปรุงภูมิทัศน์ในแหล่งท่องเที่ยว
ตลอดจนให้มีการทบทวนเก่ียวกับข้อกฎหมายท่ีเกีย่ วขอ้ งกับทอ่ งเที่ยวในพน้ื ทธ่ี รรมชาติ
ด้านท่ี 2 การยกระดับการทอ่ งเท่ียวและบริการ

พบว่า ทั้ง 4 จังหวัดมีความต้องการในการจัดทำเส้นทางท่องเที่ยวเชื่อมโยง โดยเฉพาะการ
ท่องเที่ยวเชิงธรณีวิทยา การท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม การจัดเทศกาลชนเผ่า การท่องเที่ยวเชิงกีฬา
4 จังหวดั การออกแบบกิจกรรมท่องเทยี่ วเชือ่ มโยงทงั้ 4 จงั หวัด การจัดทำขอ้ มลู การทอ่ งเทีย่ วเชื่อมโยงทง้ั
4 จังหวัด ในทุกดา้ นหรือองคป์ ระกอบของการท่องเทย่ี ว และการพัฒนาบุคลากรด้านการท่องเท่ียว
ดา้ นท่ี 3 การสร้างคุณคา่ ทุนชุมชนสู่เศรษฐกิจสร้างสรรค์

พบว่า ท้งั 4 จงั หวัดมคี วามตอ้ งการในการ ใหอ้ อกแบบสนิ คา้ ท่ีระลึกที่มาจากชุมชนทงั้ 4 จังหวัด
และใช้ LOGO เดยี วกนั ตลอดจน จัดใหม้ จี ุดจำหน่ายสนิ คา้ ทรี่ ะลกึ ของ Global Pin ท้ัง 4 จงั หวดั
ดา้ นท่ี 4 การเช่ือมโยงเครือข่ายทอ่ งเท่ยี ว

พบว่า ทั้ง 4 จังหวัดมีความต้องการในการสร้างเครือข่ายบุคลากรด้านการท่องเท่ียว ตลอดจน
จดั ตัง้ ศนู ย์เครือขา่ ยการพฒั นาการทอ่งเทีย่ ว 4 จังหวัด
ดา้ นที่ 5 การจดั การการสื่อสาร

พบว่า ทั้ง 4 จังหวัดมีความต้องการในการให้มีพัฒนา platform digital เพื่อการนำเสนอข้อมูล
การทอ่ งเทย่ี วในยุคปจั จบุ ัน

63
38

บทสรปุ ผู้บรหิ าร กรอบการจัดทำแผนแมบ่ ทการพฒั นาพื้นทบ่ี ทพื้นฐานโมเดลธุรกจิ (Business Canvas Model)
โครงการแผนแม่บทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพืน้ ที่ ถำ้ หลวง – ขุนน้ำนางนอน และ พ้ืนทบี่ รเิ วณโดยรอบ

3. แนวทางและกรอบในการจดั ทำแผนแมบ่ ทการพัฒนาพ้นื ทถี่ ำ้ หลวง- ขนุ นำ้ นางนอนและพ้ืนทบ่ี รเิ วณ
โดยรอบ อ. แมส่ าย

จากการวเิ คราะห์ขอ้ มลู สามารถวางแนวคิดการพัฒนาแผนการท่องเท่ียวนี้ เนน้ เปน็ การพัฒนา
แผนการทอ่ งเท่ียวท่ยี ั่งยนื บนพืน้ ฐานของเมืองทม่ี ีความสมบูรณ์เป็นแหลง่ ทอ่ งเที่ยวทางธรรมชาติ โดยให้
ความสำคัญในประเด็นของการพัฒนา ความคิดด้านสิ่งแวดล้อม สังคม และเศรษฐกิจ และสามารถ
ออกแบบลำดับและทางเลือกในการพัฒนาเชิงพื้นท่ีได้ดังตารางที่ 18 ซึ่งจะสอดคล้องกับแผนพัฒนาและ
การวางแนวเขต Zoning และทางเลือกในการบรหิ ารจดั การวางแผนโครงการพัฒนาในแตล่ ะพืน้ ท่ีในหัวขอ้
ถัดไป
ตารางท่ี 18 แนวคิด ลำดบั และทางเลือกในการพัฒนาโครงสรา้ งพน้ื ฐานรองรับแผนการพัฒนา

แนวคดิ ลำดับแผนการพฒั นา (รหัสแผนการพฒั นาท่เี ก่ยี วข้อง)
ระยะเร่มิ ตน้

พื้นที่รองรับนักท่องเที่ยวด้านหน้าถ้ำหลวง ลานจอดรถและการใช้ประโยชน์จากหนองน้ำพุเพื่อรองรับ
นักทอ่ งเทยี่ วถ้ำหลวง A4 A5 C1 C6
การคมนาคมเส้นทางเขา้ หลกั พื้นทถ่ี ้ำหลวง A1
การพฒั นาป้ายประกาศ การสรา้ งเส้นทางท่องเทีย่ วถ้ำหลวงและสถานทท่ี ่องเที่ยวอื่นโดยรอบ A10 C4
ปรับปรุงถนนทางเข้าสถานทที่ ่องเท่ยี วในพื้นท่ีท่เี กี่ยวขอ้ ง A2.1 A2.2 A3 A9.1 A9.2 A9.3 A11
การปรบั ปรงุ พัฒนาพื้นทีส่ ง่ เสริมการทอ่ งเทย่ี วบ้านจอ้ งหมู่ ส่งเสริมการท่องเที่ยวขนุ นำ้ นางนอน 9 C3
พฒั นาสถานที่ท่องเท่ียวเชิงอนรุ กั ษ์ B1 B2

ระยะกลาง
การสรา้ งส่แี ยกนางนอน C2
การพัฒนาพืน้ ท่ีทอ่ งเทีย่ วขุนน้ำโป่ง B3 C5
เส้นทางเช่อื มต่อสถานท่ที อ่ งเทยี่ วและโลจสิ ติกส์ A6
ส่งเสรมิ การท่องเทยี่ ววิถชี ีวติ ชมุ ชน สร้างเศรษฐกจิ ชมุ ชน พน้ื ที่การเกษตร B7
ขยายการบรกิ ารดา้ นการทอ่ งเทยี่ ว ทพ่ี ัก อาหาร และบรกิ ารขนส่งมวลชน B4 B6

ระยะยาว
ปรับปรงุ เส้นทางเชอ่ื มต่อการท่องเท่ยี วกับตา่ งประเทศ A1 B4 B5
ปรับปรงุ เสน้ ทางเชอ่ื มตอ่ การท่องเทีย่ วกบั เชียงแสนและเวียงหนองหล่ม A7 A8 B7
ขยายเขตการค้าชายแดนและขยายพนื้ ท่ีกจิ กรรมเมือง B5 B6
ขยาย ปรับปรุงระบบสุขาภิบาลอย่างเป็นระบบ ได้แก่ การจัดการขยะมูลฝอย ระบบน้ำอุปโภคบริโภค
ตลาด และสขุ ภาพ B2 B3 B4 B5 B6

แนวทางการแบ่งเขตการจัดการเชิงพื้นท่ี เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวเชื่อมโยงถ้ำหลวง-
ขุนน้ำนางนอน ไดว้ ิเคราะหพ์ ิจารณาความเหมาะสมโดยองิ การใช้ประโยชน์พ้นื ทใ่ี นปจั จบุ ันและบริบทของ
สังคม ต่อยอดไปในทิศทางทีส่ อดคล้องแผนพฒั นาโดยคำนึงถึงการพัฒนา การท่องเที่ยว สังคม และการ

64
42

แนวทางและกรอบในการจัดทำแผนแม่บทการพัฒนาพน้ื ท่ีถำ้ หลวง-ขุนนำ้ นางนอน บทสรปุ ผ้บู รหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพฒั นาพนื้ ที่ ถ้ำหลวง – ขุนน้ำนางนอน และพื้นทีบ่ รเิ วณโดยรอบ

อนุรักษส์ ิง่ แวดลอ้ มอย่างยง่ั ยืน โดยแผนการพฒั นาเชิงพ้ืนท่ไี ดก้ ำหนด Zoning การพฒั นาไว้ดงั ภาพ 22 ได้
แบ่งออกเปน็ 7 พืน้ ทแี่ นวทางพฒั นาดังตอ่ ไปน้ี

ภาพที่ 22 แนวเขตแผนการพัฒนาเชงิ พนื้ ท่ี 65
ทีม่ า : คณะผจู้ ดั ทำ
43

บทสรปุ ผ้บู รหิ าร กรอบการจดั ทำแผนแมบ่ ทการพัฒนาพน้ื ทบี่ ทพื้นฐานโมเดลธรุ กจิ (Business Canvas Model)
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพัฒนาพ้ืนท่ี ถ้ำหลวง – ขนุ น้ำนางนอน และ พนื้ ที่บรเิ วณโดยรอบ

แนวทางการพฒั นาจุดส่งเสริมการทอ่ งเทยี่ ว ได้ออกแบบไว้ 5 จดุ เพอื่ สนับสนนุ และเชื่อมโยงการ
ท่องเที่ยวถ้ำหลวงและจุดบริการนักท่องเที่ยวเพื่อความสะดวกและได้รับประสบการณ์ท่องเที่ยวที่
ประทับใจไดแ้ ก่

การพัฒนาศูนย์บริการและอำนวยความสะดวก พื้นที่ยาสูบ (C1) จะประกอบไปด้วยศูนย์
ประสานงานการท่องเที่ยวและเศรษฐกิจชายแดน ศูนย์การประชุม ลานกิจกรรมการจัดงานประจำปี
การจัดแสดงงานประเพณี การจัดงานตามฤดูกาล การถ่ายภาพและบริการอาหาร ความปลอดภัยและ
สุขภาพ

การพัฒนาสแ่ี ยกนางนอน (C2) จะเป็นเสน้ ทางหลักเขา้ ส่ถู ้ำหลวง เปน็ จดุ ท่พี ฒั นาต่อจาก 3 แยก
บนเสน้ ทางหลวงหลกั โดยเส้นทางจะผ่านจุดบริการท่จี อดรถ และอำนวยความสะดวกหนองน้ำพุ ดา้ นหน้า
ทางเขา้ หลกั มปี า้ ยจดั แสดงเน้นการเชิญชวนการท่องเทยี่ ว เปน็ จุดนับพบและสำนกั งานบริการเพ่ือรองรับ
นกั ทอ่ งเทย่ี ว

การพฒั นาพนื้ ทีบ่ ้านจอ้ งหมู่ 9 (C3) เพอื่ สง่ เสรมิ การท่องเที่ยวขุนนำ้ นางนอน และถ้ำหลวง ด้วย
การออกแบบพ้ืนที่ บริการรา้ นค้าใหเ้ ป็นระบบ มีสถานที่นั่งพักผ่อนและรับประทานอาหาร ของฝาก โดย
การทอ่ งเทีย่ วขนุ นำ้ ดว้ ยการเดนิ ชมตลาด ร้านค้า สินค้าชุมชนทเี่ ป็นเอกลักษณแ์ ละชมธรรมชาติที่สวยงาม
ไปจนถึงภายในอุทยานที่มคี วามสวยงามทางธรรมชาติ โดยนักท่องเที่ยวสามารถรับบริการรถรับส่งเพื่อ
มายังถำ้ หลวงได้

การพฒั นาวงเวียนถำ้ ปมุ่ (C4) เพ่อื เป็นการเชือ่ มโยงเส้นทางการทอ่ งเที่ยวดอยนางนอน ได้มีการ
พฒั นาเสน้ ทางการท่องเทย่ี วเชิงธรรมชาตติ ั้งแตข่ ุนน้ำโปง่ จนถึงถำ้ หลวง ดังจะมีวงเวยี นถ้ำปุ่มที่มีพิกัดเป็น
ศนู ย์การเช่อื มโยงเสน้ ทางทอ่ งเท่ยี วจงึ ต้องมีการพฒั นาทางแยกดงั กล่าว โดยแผนการพัฒนาใหเ้ ปน็ วงเวียน
เพื่อความสะดวกในการจราจรและสร้างสัญลักษณ์กลางวงเวียนเพื่อสร้างจุดสนใจและโปรโหมดการ
ท่องเที่ยวในพ้นื ที่

การพัฒนาขุนนำ้ โป่ง (C5) ขุนน้ำโปง่ มีแนวคิดต่อยอดในการพฒั นาเป็นหน่ึงแหลง่ พกั ผ่อนหย่อนใจ
ที่เชื่อมโยงเส้นทางท่องเที่ยวกับถ้ำหลวงได้ โดยมีพื้นที่ใช้สอยกว้างขวาง มีแหล่งน้ำที่สวยงามใสสะอาด
มีหินผุดและต้นไม้สูงที่มีความสวยงามตามธรรมชาติ พื้นที่ทางเข้าด้านหน้าเป็นศูนย์บริการและจุดชม
หินผุด สามารถดื่มกาแฟ หรือเดินสกายวอล์ค ระหว่างต้นไม้ที่สวยงาม ชมขุนน้ำโป่ง ต้นไม้และหินผุด
มพี ื้นท่ีกว้างขวาง เปน็ ตลาดนำ้ และร่มไมส้ ำหรับพกั ผอ่ นหยอ่ นใจได้ อีกท้งั ยงั สามารถจดั งานเทศกาล หรือ
จุดเรมิ่ ต้นวงิ่ เพือ่ ชมธรรมชาติ ผา่ นทิวเขาท่ีงดงามและหลายสถานทท่ี อ่ งเทย่ี วจนถึงถำ้ หลวงได้

การพฒั นาพืน้ ทีห่ นา้ อุทยานถำ้ หลวง (C6) เปน็ พื้นท่ีจุดพักนักท่องเทย่ี วกอ่ นเข้าอทุ ยาน เป็นจดุ พกั
นักท่องเที่ยว ลานจอดรถรางรับส่งหน้าอุทยานถ้ำหลวง และพื้นที่ใช้สอยแลกบัตร แจ้งกฏระเบียบการ
ท่องเที่ยว ออกแบบการก่อสร้างโดยเน้นโครงสร้างอาคารอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมไม่ฝังฐานรากถาวร และมี
มมุ มองสีเขยี วเข้ากับการทอ่ งเทย่ี วธรรมชาติ มรี ้านจำหน่ายอาหาร หอ้ งนำ้ จุดถา่ ยรูปแสดงสรุปดงั ตารางท่ี
19 และพิกัดจดุ การพัฒนาดังแผนทภ่ี าพที่ 23

66
44

แนวทางและกรอบในการจดั ทำแผนแมบ่ ทการพฒั นาพน้ื ทีถ่ ำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอน บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพ้ืนท่ี ถ้ำหลวง – ขุนน้ำนางนอน และพืน้ ท่ีบริเวณโดยรอบ

ตารางที่ 19 สรปุ การพัฒนาในพ้ืนที่ 5 จุดเพอ่ื ส่งเสริมการท่องเทีย่ ว

รหัส แผนการพฒั นา ขอบเขตการพฒั นา เขตการ พิกัด ระยะทาง หนว่ ยงานรับชอบ
C1 พืน้ ทย่ี าสูบ ปกครอง (lat /lon) (km)
C2 สี่แยกนางนอน เร่มิ -สิ้นสุด
ขนานเส้นทางโรงเรียน ต. โป่งผา 20.386, - สำนักงานยาสูบเชยี งราย
C3 บา้ นจ้องหมู่ 9 บา้ นน้ำจำ- ไร่อง่นุ ภู ต. โปง่ ผา 99.883
C4 วงเวียนถ้ำปมุ่ วิลยั - ถ้ำหลวง 20.377, 0.5 องค์การบริหารสว่ น
C5 ขุนนำ้ โปง่ สามแยก ข้าง อบต. ต. โปง่ ผา 99.884 ถึง จงั หวัดเชียงราย
C6 พ้นื ทหี่ นา้ อุทยานถำ้ โปง่ ผา บริเวณแยกทาง ต. โป่งงาม 20.377,
หลวงหมายเลข1 ถนน ต. หว้ ยไคร้ 99.878 - ต. โปง่ ผา
หลวง หมายเลข 123 20.369,
พนื้ ท่ีตลอดระยะทาง 99.874 - องค์การบริหารส่วน
ท่องเทย่ี วขุนน้ำนาง 20.349, จังหวัดเชียงราย
นอน 99.859
แยกทางเขา้ พุทธสถาน 20.302, - สาํ นักงานโยธาธกิ ารและ
ถ้ำปุ่ม 99.867 ผงั เมอื งจังหวัด
พน้ื ทข่ี องขุนน้ำโปง่ 20.381,
99.872 - สํานักงานโยธาธกิ ารและ
หนา้ อุทยานถ้ำหลวง ต. โปง่ ผา ผังเมอื งจังหวดั

45

67

บทสรปุ ผ้บู รหิ าร กรอบการจดั ทำแผนแม่บทการพฒั นาพ้ืนทบ่ี ทพนื้ ฐานโมเดลธุรกิจ (Business Canvas Model)
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพฒั นาพืน้ ที่ ถำ้ หลวง – ขนุ นำ้ นางนอน และ พนื้ ท่บี รเิ วณโดยรอบ

ภาพท่ี 23 แนวเขตแผนการพฒั นาจุดสง่ เสรมิ การทอ่ งเทีย่ ว
68 46

กรอบการจัดทำแผนแมบ่ ทการพฒั นาพนื้ ที่บทพ้นื ฐานโมเดลธรุ กจิ (Business Canvas Model) บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพืน้ ท่ี ถำ้ หลวง – ขนุ น้ำนางนอน และพน้ื ทบี่ รเิ วณโดยรอบ

4. กรอบการจดั ทำแผนแม่บทการพัฒนาพ้ืนท่ีบทพ้นื ฐานโมเดลธรุ กจิ (Business Canvas Model)
การเพม่ิ มูลคา่ (Value propositions)

จากการศึกษาศักยภายของพื้นที่ถ้ำหลวง- ขุนน้ำนางนอน และพื้นที่บริเวณโดยรอบ
อ. แม่สาย และพื้นที่เชื่อมโยง 4 จังหวัดภาคเหนือตอนบน 2 รวมทั้งการศึกษา Best practice model
ณ อุทยานธรณีสตลู (Satun Geopark) พบว่า พื้นที่ศึกษามีศักยภาพที่สามารถเชือ่ มโยงการบริการและ
การทอ่ งเทย่ี วกับพน้ื ที่ ถำ้ หลวง-ขนุ น้ำนางนอนและพ้ืนท่โี ดยรอบ อ. แมส่ าย ในการพัฒนาสู่การเป็นหมุด
หมายโลกแห่งใหม่ (New Global Pin) ท้งั 4 รูปแบบการทอ่ งเท่ยี ว ได้แกใ่ น

1) การเปน็ อุทยานธรณีโลก
2) การยกระดบั ศิลปะและหัตถกรรมสู่การเป็นเครือข่ายเมืองสรา้ งสรรค์แหง่ ยูเนสโก
3) การท่องเท่ยี วเชงิ เกษตรนวัตกรรม
4) การพัฒนาเครือข่ายสกู่ ารเป็นศูนย์กลางชาตพิ ันธุ์โลก
เพ่อื ให้พืน้ ทีศ่ กึ ษาสามารถพัฒนาสู่การเป็นหมุดหมายโลกแหง่ ใหมใ่ นปี 2573 ดังน้นั คณะผู้จัดทำ
จึงได้ใช้โมเดลธรุ กิจ (Business Canvas Model) เพื่อเป็นกรอบการจัดทำแผนแมบ่ ทการพฒั นาและแนว
ทางการพัฒนาพื้นที่ถ้ำหลวง - ขุนน้ำนางนอน และพื้นที่บริเวณโดยรอบ อ.แม่สาย และพื้นที่เชื่อมโยง
กลมุ่ จงั หวัดภาคเหนอื ตอนบน 2 (เชียงราย พะเยา แพร่ นา่ น) ดงั น้ี
แนวทางและกิจกรรมการพัฒนา (Key Activity)
จากตารางการวเิ คราะห์จุดอ่อนและอปุ สรรคของพื้นท่ีถำ้ หลวง-ขนุ น้ำนางนอน และพน้ื ที่โดยรอบ
อ. แม่สาย เชื่อมโยงกลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบน 2 พบว่า ควรมีแนวทางและกิจกรรมการพัฒนา
(Key Activity) พื้นที่ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอนและพื้นที่โดยรอบอ. แม่สาย เชื่อมโยงกลุ่มจังหวัดภาคเหนือ
ตอนบน 2 เพือ่ การเป็นหมุดหมายโลกแห่งใหม่ (New Global Pin) ใน 5 ดา้ น ดงั น้ี
1) การบรหิ ารและการพฒั นาพืน้ ทอ่ี ยา่ งยง่ั ยืน
2) การยกระดบั การทอ่ งเที่ยวและบริการให้ได้มาตรฐานและสากล
3) การสร้างคณุ คา่ ทนุ ชมุ ชนสเู่ ศรษฐกจิ สร้างสรรค์
4) การเช่ือมโยงเครอื ขา่ ยทอ่ งเทีย่ วทกุ ระดบั )
5) การจดั การการสอื่ สารให้ทว่ั ถึงและต่อเน่ือง
กลมุ่ นักท่องเทยี่ วเปา้ หมาย (Customer Segments)
จากเป้าหมายในการพัฒนาเพื่อการเป็นหมุดหมายโลกแห่งใหม่ (New Global Pin) ใน 4
รปู แบบควรที่จะมกี ารกำหนดกลมุ่ เปา้ หมายของนกั ทอ่ งเท่ียวใหช้ ดั เจนเพื่อหาข้อมลู ว่า ลกู ค้าในแต่ละกลุ่ม
นั้น มคี วามต้องการอยา่ งไร มีลกั ษณะสำคัญอย่างไร พฤติกรรมเปน็ อยา่ งไร และนำมาออกแบบการพฒั นา
ให้สอดคล้องกับพฤติกรรมของนักท่องเที่ยว ดังนั้น กลุ่มนักทอ่ งเที่ยวสำหรับการเป็นหมดุ หมายโลกแหง่
ใหม่ ( New Global Pin) ใน 4 รูปแบบของพน้ื ที่ถำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอนแบง่ ออกเปน็ 3 กลุ่ม ได้แก่

69
47

บทสรปุ ผู้บรหิ าร กรอบการจดั ทำแผนแมบ่ ทการพฒั นาพนื้ ท่บี ทพนื้ ฐานโมเดลธุรกิจ (Business Canvas Model)
โครงการแผนแมบ่ ทและสรา้ งแนวทางการพฒั นาพื้นท่ี ถ้ำหลวง – ขุนน้ำนางนอน และ พ้ืนท่บี รเิ วณโดยรอบ

กลุ่มท่ี 1 นักทอ่ งเทย่ี วทัว่ ไป
- ชาวไทย
- ชาวตา่ งชาติ

กลมุ่ ที่ 2 นกั ท่องเทีย่ วท่ีมคี วามสนใจเฉพาะด้าน(ท้ังชาวไทยและชาวตา่ งชาต)ิ
- ดา้ นธรณีวิทยา
- การกูภ้ ยั /ผจญภัย
- ศิลปะ และหัตถกรรม
- การเกษตร

กลุ่มท่ี 3 กลมุ่ อาชีพ (ทงั้ ชาวไทยและชาวตา่ งชาติ)
- เครอื ข่ายเกษตรกร
- ผูป้ ระกอบการ (สนิ คา้ หตั กรรม/เกษตร)
- ศลิ ปนิ
- กลุ่มชาติพนั ธุจ์ ากทั่วโลก

หากพื้นที่ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน ได้รับการพัฒนาเพื่อการท่องเที่ยวในอีก 3 ปีข้างหน้า คือ
ปี 2566 จะทำให้มีนักท่องเที่ยวเพิ่มขึ้นเป็น 875,000 คน ในปี 2570 มีนักท่องเที่ยวมาเยือน
จำนวน 1,006,354 คน และ ปี 2573 มนี ักท่องเทย่ี วจำนวน 1,207,625 ตามลำดับ ดงั แสดงในภาพที่ 24

ภาพที่ 24 การพยากรณ์จำนวนนักท่องเที่ยวตง้ั แตป่ ี 2563- 2573

70
48

กรอบการจัดทำแผนแมบ่ ทการพัฒนาพ้นื ทบ่ี ทพน้ื ฐานโมเดลธุรกจิ (Business Canvas Model) บทสรปุ ผบู้ รหิ าร
โครงการแผนแมบ่ ทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพน้ื ท่ี ถำ้ หลวง – ขนุ น้ำนางนอน และพ้ืนท่ีบรเิ วณโดยรอบ

ชอ่ งทางการสือ่ สาร (Channels)
เพอ่ื ใหก้ ารส่ือสารเขา้ ถึงกล่มุ เป้าหมายอย่างทว่ั ถงึ หนว่ ยงานที่รบั ผดิ ชอบด้านการส่อื สารควรจะ

มีแนวทางการส่ือสารทั้งโดยตรงถึงกลุ่มเป้าหมายที่ 3 กลุ่ม และการสื่อสารผ่านคนกลาง เช่น บริษัทัวร์
หน่วยงาน สมาคม เป็นต้น โดยผ่านช่องทางสื่อสาร 2 ช่องทาง ได้แก่ ออนไลน์ (Online) และออฟไลน์
(Offline)
ความสมั พนั ธ์กบั ลูกคา้ (Customer Relationships)

เป็นตัวบ่งบอกว่า นักท่องเที่ยวเป้าหมายจะกลับมาซื้อซ้ำหรือไม่ การพัฒนาพื้นที่
ถำ้ หลวง-ขุนนำ้ นางนอน ควรมแี นวทางการสรา้ งความสัมพันธห์ รอื สรา้ งประทับใจให้นกั ท่องเท่ียวกลับมา
เย่ียมเยือนซ้ำด้วยการเตรียมการบริการที่เป็นเลิศ ทั้งด้านบุคลากรและสิ่งอำนวยความสะดวกสิ่งอำนวย
ความสะดวกครบครันมีมาตรฐานสากล ตลอดจนการเตรียมความพรอ้ มดา้ นความปลอดภัย
ทรพั ยากรหลัก (Key Resource)

เพ่อื ให้เกดิ การพฒั นาพื้นท่ถี ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน และบรเิ วณโดยรอบเพื่อการเปน็ หมุดหมาย
โลกแห่งใหม่ ( New Global Pin) ใน 4 รูปแบบการท่องเที่ยว หน่วยงานท่ีรับผิดชอบควรมีการจัดเตรยี ม
ทรัพยากรในการพัฒนาให้เพยี งพอซึ่งประกอบไปดว้ ย

- ระบบการบรหิ ารจดั การ
- ทรพั ยากรมนษุ ย์
- งบประมาณ
- ทรพั ยาการการทอ่ งเท่ียว
- ระบบเทคโนโลยแี ละสารสนเทศ
พันธมติ รในการพฒั นา (Key Partners)
เป็นหน่วยงาน องค์กร กลุ่ม สมาคมต่างๆที่ทั้งภาครัฐและเอกชนที่มีส่วนจะสนับสนุนให้การ
พ ั ฒ น า พ ื ้ น ท ี ่ ถ ้ ำ ห ล วง - ขุ น น ้ ำ น า ง น อ น แ ล ะ บ ร ิ เ วณ โ ด ย ร อ บ เ พ ื ่ อ ก า ร เ ป ็ น ห ม ุ ด ห ม า ย โ ล ก แ ห ่ ง ใ ห ม่
(New Global Pin) ประกอบไปดว้ ย 2 กลมุ่ หลัก ประกอบไปดว้ ย
1) พันธมิตรหลักที่เป็นหน่วยงานสำคัญที่มีส่วนสนับสนุนการพัฒนาพื้นที่ ถ้ำหลวง-
ขุนนำ้ นางนอน และบรเิ วณโดยรอบเพื่อการเป็นหมดุ หมายโลกแหง่ ใหม่ ( New Global Pin) ในทุกรูปแบบ
การทอ่ งเที่ยว ไดแ้ ก่

- กลมุ่ จงั หวัดภาคเหนือตอนบน 2
- สถาบนั การศกึ ษา
- องค์การบริการการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยื่น

(องค์กรมหาชน) หรือ อพท.
- หนว่ ยงานท้องท่แี ละทอ้ งถนิ่
- ขมุ ชนในพื้นท่ี

71
49

บทสรปุ ผู้บรหิ าร กรอบการจัดทำแผนแม่บทการพฒั นาพนื้ ท่บี ทพ้นื ฐานโมเดลธุรกจิ (Business Canvas Model)
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพัฒนาพนื้ ที่ ถ้ำหลวง – ขุนน้ำนางนอน และ พ้นื ท่บี ริเวณโดยรอบ

- หอการคา้ จังหวัด
- สำนักงานการท่องเทยี่ วและกีฬาจังหวัด
- สำนกั งานโยธาธิการและผังเมืองจังหวดั
- ศูนย์ปอ้ งกันสาธารรภัย
- สำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพนื้ ฐาน (สพฐ.)
2) พันธมิตรเฉพาะด้านของการพัฒนา เป็นหน่วยงานท่ีมีสว่ นสนับสนุนการพัฒนาพื้นที่
ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน และบริเวณโดยรอบเพื่อการเป็นหมุดหมายโลกแห่งใหม่ (New Global
Pin) ในรปู แบบการทอ่ งเทย่ี วด้านต่างๆ ไดแ้ ก่
ก. การเป็นธรณวี ิทยาแห่งยูเนสโก
- อุทยานแห่งชาตถิ ำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอน (เตรียมการ)
- กระทรวงทรพั ยากรทางธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดลอ้ ม
- โครงการพฒั นาดอยตุง ในพระราชดำริ
ข. การเปน็ เครอื ขา่ ยเมืองสร้างสรรคแ์ ห่งยูเนสโก
- สำนักงานวัฒนธรรมจงั หวดั
- กลุ่มศิลปนิ
- สำนักงานพฒั นาชมุ ชนจงั หวดั
- สำนักงานพาณิชย์จงั หวัด
ค. การท่องเทยี่ วเชงิ เกษตรนวัตกรรม
- สำนกั งานเกษตรจังหวัด
- กล่มุ young smart farmer
- สำนักงานพาณชิ ยจ์ ังหวัด
ง. การเป็นศนู ย์กลางชาตพิ ันธโุ์ ลก
- กล่มุ /สมาคมชาติพันธ์ุ
- สำนักงานวฒั นธรรมจังหวดั

72
50

กรอบการจัดทำแผนแม่บทการพฒั นาพนื้ ทบ่ี ทพ้ืนฐานโมเดลธุรกจิ (Business Canvas Model) บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแมบ่ ทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพ้ืนที่ ถ้ำหลวง – ขนุ นำ้ นางนอน และพ้ืนทบ่ี ริเวณโดยรอบ

โครงสรา้ งคา่ ใชจ้ า่ ย (Cost Structure)

เพื่อให้การพัฒนาพื้นที่ ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน และพื้นที่บริเวณโดยรอบเป็นไปตามเปา้ หมาย
และสำเร็จทั้ง 5 ยุทธศาสตร์ จะมีโครงการในแผนทั้งสิ้น 99 โครงการ และมีค่าใช้จ่ายสะสมในปี 2573
ท้งั สิ้น 1,886,700,000 บาท ดงั แสดงในตารางท่ี 20

ตารางท่ี 20 โครงสรา้ งคา่ ใชจ้ ่ายการพฒั นาพน้ื ท่ี ถ้ำหลวง-ขุนนำ้ นางนอน และพืน้ ทบี่ รเิ วณโดยรอบ

ปี 2565 - 2567 ปี 2568 - 2570 2571 - 2573
โครงการ งบประมาณ โครงการ งบประมาณ โครงการ งบประมาณ
ยุทธศาสตรท์ ่ี 1 28 648,700,000
ยทุ ธศาสตรท์ ี่ 2 31 614,600,000 11 15,500,000 11 15,500,000
ยุทธศาสตรท์ ี่ 3 18 82,800,000 9 33,900,000 9 45,400,000
ยทุ ธศาสตรท์ ี่ 4 13 87,500,000 14 29,800,000 14 44,300,000
ยทุ ธศาสตรท์ ี่ 5 9 81,500,000 12 68,600,000 12 81,600,000
รวมท้ังส้ิน 99 1,515,100,000 8 15,500,000 8 21,500,000
งบประมาณสะสม 1,515,100,000 54 163,300,000 54 208,300,000

1,678,400,000 1,886,700,000

ประมาณการรายรบั (Revenue Streams)
หลังจากได้ทำการศึกษาและจัดทำแผนแม่และสร้างแนวทางการพัฒนา คาดว่าชุมชนพื้นที่ ถ้ำ

หลวง-ขุนนำ้ นางนอน และพ้ืนท่บี รเิ วณโดยรอบจะมรี ายได้จากกาท่องเท่ียวในอีก 3 ปีข้างหนา้ คอื ปี 2566
เพิ่มขึ้นเป็น 1,925.199 ล้านบาท ในปี 2570 มีรายได้จากการท่องเที่ยว จำนวน 2,817.791 ล้านบาท
และ ปี 2573 มรี ายไดจ้ ำนวน 4,830.498 ลา้ นบาท ตามลำดบั ดังแสดงในภาพท่ี 25

ภาพท่ี 25 การพยากรณร์ ายไดจ้ ากการทอ่ งเทีย่ วต้ังแตป่ ี 2563- 2573 73
51

74 บทสรปุ ผูบ้ รหิ าร กรอบการจัดทำแผนแมบ่ ทการพัฒนาพน้ื ทบ่ี ทพ้ืนฐานโมเดลธรุ กจิ (Business Canvas Model)
โครงการแผนแมบ่ ทและสร้างแนวทางการพฒั นาพื้นที่ ถ้ำหลวง – ขุนน้ำนางนอน และ พื้นทีบ่ ริเวณโดยรอบ

กรอบการจัดทำแผนแมบ่ ทการพัฒนาพน้ื ท่ีบทพ้นื ฐานโมเดลธุรกจิ (Business Canvas Model)

Key Partners Key Activities Value Propositions Customer Relationships Customer Segments

1) พันธมิตรหลกั 1. การบริหารและการพฒั นาพ้ืนที่ 1. การบรกิ ารทเี่ ป็นเลิศ กลุ่มที่ 1 นักท่องเทย่ี วทว่ั ไป
- กลุ่มจงั หวัดภาคเหนือตอนบน 2 อยา่ งยง่ั ยืน 2. สิ่งอำนวยความสะดวกครบ - ชาวไทย
- สถาบนั การศกึ ษา 2. การยกระดบั การท่องเที่ยวและ การเป็นหมายหมดุ ครัน มีมาตรฐานสากล - ชาวต่างชาติ
- หน่วยงานท้องท่/ี ทอ้ งถ่ินและขุมชน โลกทางการ กล่มุ ท่ี 2 นักท่องเที่ยวท่มี คี วามสนใจเฉพาะด้าน
- หอการคา้ จงั หวัด บริการให้ได้มาตรฐานและ 3. ความพรอ้ มของบคุ ลากร - ดา้ นธรณวี ิทยา
- สำนกั งานทอ่ งเทย่ี วและกีฬาจังหวัด สากล ทอ่ งเท่ยี วในปี 2573 4. ความปลอดภัย - การกูภ้ ัย/ผจญภยั
- สำนกั งานโยธาธกิ ารและผงั เมอื ง 3. การสร้างคุณค่าทุนชุมชนสู่ - ศิลปะ และหัตถกรรม
- ศนู ยป์ ้องกนั สาธารรภัย เศรษฐกจิ สร้างสรรค์ 1) การข้ึนทะเบยี นสู่การเปน็ Channels - การเกษตร
- สำนกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน 4. การเช่อื มโยงเครือขา่ ยทอ่ งเท่ยี ว ธรณวี ิทยาแหง่ ยเู นสโก ก า ร ส ื ่ อ ส า ร ท ั ้ ง โ ด ย ต ร ง ถึ ง กล่มุ ท่ี 3 กลมุ่ อาชพี
- สำนักงานสาธารณสขุ จงั หวดั ทกุ ระดบั กลุ่มเป้าหมายที่ 3 กลุ่ม และการ - เครือขา่ ยเกษตรกร
2) พันธมิตรเฉพาะด้านของการพัฒนา 5. การจัดการการสื่อสารให้ทั่วถึง 2) การยกระดบั ศลิ ปะและ สื่อสารผา่ นคนกลาง เชน่ บริษัททัวร์ - ผู้ประกอบการ (สนิ คา้ หตั ถกรรม/สินค้า
ก. การเป็นธรณวี ทิ ยาแหง่ ยเู นสโก และต่อเนอ่ื ง หัตถกรรมสกู่ ารเป็นเครอื ข่าย หนว่ ยงาน สมาคม เป็นตน้ โดยผ่าน
- อุทยานแหง่ ชาติถำ้ หลวง(เตรียมการ) ขนุ นำ้ นางนอน- Key Resources เมอื งสรา้ งสรรค์แหง่ ยเู นสโก ช่องทางสือ่ สาร 2 ชอ่ งทาง ไดแ้ ก่ ทางการเกษตร)
- กระทรวงทรพั ยากรทางธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดล้อม 1. ระบบการบรหิ ารจดั การ - ศลิ ปนิ
- โครงการพฒั นาดอยตุง 2. ทรัพยากรมนษุ ย์ 3) การปรบั เปลยี่ นกระบวนทศั นส์ ู่ 1. ออนไลน์ (Online) - กลมุ่ ชาตพิ ันธจ์ุ ากท่ัวโลก
ข. เครอื ข่ายเมืองสรา้ งสรรค์แห่งยูเนสโก 3. งบประมาณ นวตั กรรมด้านการเกษตร 2. ออฟไลน์ (Offline)
- สำนกั งานวัฒนธรรมจงั หวัด 4. ทรัพยาการการทอ่ งเท่ียว
- กลุ่มศลิ ปนิ 5. ร ะ บ บ เ ท ค โ น โ ล ย ี แ ล ะ 4) การพฒั นาเครอื ข่ายสกู่ ารเป็น
- สำนกั งานพฒั นาชุมชนจังหวัด ศนู ย์กลางชาตพิ ันธ์ุโลก
- สำนกั งานพาณิชยจ์ ังหวดั สารสนเทศ

ค. การทอ่ งเทย่ี วเชงิ เกษตรนวตั กรรม
- สำนกั งานเกษตรจังหวัด
- young smart farmer
- สำนกั งานพาณิชย์จงั หวัด
ง. การเป็นศูนย์กลางชาติพนั ธุ์โลก
- กลมุ่ สมาคมชาติพนั ธุ์/
- สำนักงานวัฒนธรรมจงั หวัด
Cost Structure Revenue Streams
มีค่าใช้จา่ ยสะสมในปี 2573 ทั้งสน้ิ 1,886,700,000 บาท ชมุ ชนบรเิ วณโดยรอบอุทยานถ้ำหลวง - ขุนนำ้ นางนอนและอ. แม่สายมีรายได้ 4,830 ล้านบาท ในปี 2573

ภาพที่ 26 กรอบการจัดทำแผนแมบ่ ทการพฒั นาพนื้ ที่บทพนื้ ฐานโมเดลธรุ กจิ (Business Canvas Model)
ท่ีมา : คณะผจู้ ดั ทำ

บทสรปุ ผู้บรหิ าร แผนแมบ่ ทการพัฒนาพนื้ ที่ถ้ำหลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพน้ื ทโี่ ดยรอบ
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพัฒนาพน้ื ที่ ถ้ำหลวง – ขุนนำ้ นางนอน และ พนื้ ทบ่ี ริเวณโดยรอบ

5. แผนแมบ่ ทการพฒั นาพนื้ ทถ่ี ำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพน้ื ทโ่ี ดยรอบ
5.1 วิสัยทัศน์ และพนั ธกจิ
วสิ ยั ทัศน์

“การเป็นหมายหมดุ โลกแห่งใหม่ ในปี 2573”

พันธกจิ 1) การขึ้นทะเบยี นสู่การเป็นธรณวี ิทยาแหง่ ยเู นสโก
2) การยกระดบั ศลิ ปะและหตั ถกรรมสูก่ ารเป็นเครือข่ายเมืองสรา้ งสรรค์แหง่ ยเู นสโก
3) การปรบั เปลีย่ นกระบวนทศั นส์ ูน่ วตั กรรมดา้ นการเกษตร
4) การพฒั นาเครือข่ายสกู่ ารเปน็ ศนู ย์กลางชาติพันธุโ์ ลก

ยุทธศาสตร์ 1 การบริหารและการพัฒนาพ้ืนทอี่ ย่างยั่งยืน
กลยุทธ์

1) จดั การทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดล้อมในพื้นท่ี
2) พฒั นาและจัดการพืน้ ทใ่ี หไ้ ด้มาตรฐาน
3) สนบั สนุนภาคเอกชนและชุมชนใหม้ สี ่วนรว่ มในการบริหารและการพัฒนาพื้นท่ี
4) ส่งเสริมความร่วมมือและใชป้ ระโยชนจ์ ากการวจิ ยั เพ่อื การบรหิ ารและการพัฒนาพื้นท่ี

ยทุ ธศาสตร์ 2 การยกระดับการท่องเทย่ี วและบรกิ าร
กลยุทธ์

1) พัฒนาและจดั การแหล่งทอ่ งเทยี่ ว กจิ กรรม และการบรกิ ารทไ่ี ดม้ าตรฐาน
2) พัฒนาสมรรถนะบคุ ลากรการท่องเทีย่ วและบริการท่ีมคี ุณภาพ
3) พฒั นาความปลอดภัยด้านการท่องเท่ยี วและบริการ

ยทุ ธศาสตร์ 3 การสร้างคุณคา่ ทนุ ชมุ ชนสู่เศรษฐกจิ สร้างสรรค์
กลยุทธ์

1) พัฒนาเศรษฐกิจชมุ ชนสูเ่ ศรษฐกิจสรา้ งสรรค์
2) สนบั สนุนผลิตภณั ฑช์ ุมชนที่สรรคส์ ร้างจากภูมิปญั ญาไทยและวัฒนธรรมท้องถิ่น
3) สนบั สนนุ ใหช้ มุ ชนมกี ารรวมกล่มุ เพื่อทำกจิ กรรมด้านเศรษฐกจิ

75
54

แผนแมบ่ ทการพัฒนาพน้ื ท่ีถำ้ หลวง-ขนุ นำ้ นางนอนและพนื้ ทีโ่ ดยรอบ บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแมบ่ ทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพน้ื ท่ี ถำ้ หลวง – ขนุ น้ำนางนอน และพน้ื ทบ่ี ริเวณโดยรอบ

ยทุ ธศาสตร์ 4 การเชือ่ มโยงเครอื ข่ายทอ่ งเที่ยว
กลยุทธ์

1) สนับสนนุ การสรา้ งเครอื ขา่ ยท่องเทีย่ วภายในพนื้ ทใ่ี หเ้ ข้มแขง็
2) พัฒนาเครือข่ายทอ่ งเทยี่ วนานาชาติ

ยุทธศาสตร์ 5 การจัดการการสือ่ สาร
กลยุทธ์

1) การจดั การการส่อื สารเชงิ รกุ
2) การสร้างพนั ธมิตรดา้ นการจัดการการสอื่ สาร
3) การพัฒนาระบบเทคโนโลยีสารสนเทศสำหรับการจดั การการส่อื สาร

เป้าหมาย
ในการจัดทำแผนแม่และสร้างแนวทางการพัฒนาชุมชนที่บริเวณโดยรอบวนอุทยานถ้ำหลวง-

ขุนน้ำนางนอน ในเบื้องต้น ตั้งเป้าหมายใหช้ ุมชนมรี ายได้และคุณภาพชีวิตดีขึ้น อ. แม่สาย มีนักท่องเที่ยว
เพิ่มขึ้นจำนวน 100,000 คนต่อปี โดยมีรายได้หมุนเวียนสู่ อ. แม่สาย เพิ่มขึ้น 100,000,000 บาท ต่อปี
ในระยะเวลา 5 ปี และหลงั จากไดท้ ำการศึกษาและจดั ทำแผนแม่และสร้างแนวทางการพัฒนา คาดว่าชุมชน
พื้นที่ ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน และพื้นที่บริเวณโดยรอบจะมีรายได้จากกาท่องเที่ยวในอีก 3 ปีข้างหน้า
คือ ปี 2566 เพ่ิมขนึ้ เปน็ 1,925.199 ล้านบาท ในปี 2570 มีรายไดจ้ ากการทอ่ งเทย่ี ว จำนวน 2,817.791
ล้านบาท และ ปี 2573 มรี ายไดจ้ ำนวน 4,830.498 ลา้ นบาท ตามลำดับ

ท้ังน้ีทางคณะผจู้ ัดทำได้นำข้อมลู สนับสนุนต่างๆ อาทเิ ช่น แผนยุทธศาสตร์ฯ 20 ปี แผนพัฒนากลุ่ม
จังหวัดล้านนาตะวันออก แผนพัฒนาจังหวัดเชียงราย รวมถึงการวิเคราะห์แนวโน้มความเป็นไปได้จาก
สถานการณ์ปัจจุบัน มาเป็นปัจจัยในการเรียงลำดับความสำคัญจำเป็นเร่งด่วนของโครงการท่ีนำเสนอด้วย
ทง้ั นเ้ี พือ่ ให้เกิดความสอดคล้องระหวา่ งนโยบายภาครฐั กับการเรียงลำดบั โครงการดังจะนำเสนอต่อไป

76
55

บทสรปุ ผบู้ รหิ าร ยทุ ธศาสตร์ เปา้ หมายเชิงยุทธศาสตร์ กลยทุ ธ์ ปจั จยั ความสำเร็จ ตวั ช้ีวัดผลการดำเนนิ งานหลกั
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพัฒนาพนื้ ที่ ถ้ำหลวง – ขนุ น้ำนางนอน และพื้นทบี่ รเิ วณโดยรอบ

5.2 ยทุ ธศาสตร์ เป้าหมายเชิงยทุ ธศาสตร์ กลยุทธ์ ปัจจัยความสำเร็จ ตัวช้วี ัดผลการดำเนนิ งานหลัก
ตารางที่ 21 ยุทธศาสตร์ เป้าหมายเชงิ ยุทธศาสตร์ กลยทุ ธ์ ปจั จัยความสำเรจ็ ตัวชีว้ ัดผลการดำเนินงานหลกั

ยุทธศาสตร์ เปา้ หมายเชิงยุทธศาสตร์ กลยทุ ธ์ ปัจจยั ความสำเรจ็ ตัวช้วี ัดผลการดำเนินงานหลัก
ยทุ ธศาสตร์ 1 การบริหาร การจดั การทรัพยากรธรรมชาตแิ ละ 1. จัดการทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละ
และการพัฒนาพ้ืนท่ีอย่าง สง่ิ แวดล้อมในพื้นทีถ่ ้ำหลวง – ขุนน้ำ ส่ิงแวดลอ้ มในพ้ืนที่ (Critical Success Factors: CSF) (Key Performance Indicators :KPI)
ย่งั ยนื นางนอน และพ้นื ท่บี ริเวณโดยรอบ 2. พฒั นาและจดั การพื้นท่ีใหไ้ ดม้ าตรฐาน
ให้ไดม้ าตรฐาน โดยภาคเอกชนและ 3. สนับสนุนภาคเอกชนและชมุ ชนให้มีสว่ น 1. ทรพั ยากรธรรมชาติและ 1. มีการจัดการทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละ
ชมุ ชนมีสว่ นร่วม โดยใช้ประโยชน์ ร่วมในการบริหารและการพัฒนาพน้ื ท่ี ส่ิงแวดล้อมในพ้ืนท่ี สิ่งแวดล้อมในพน้ื ท่ี
จากการวิจัยเพือ่ การบริหารและการ 4. สง่ เสรมิ ความร่วมมือและใช้ประโยชน์จาก 2. ภาคเอกชนและชุมชน 2. มีการพฒั นาและจดั การพื้นท่ใี ห้ไดม้ าตรฐาน
พัฒนาพื้นที่ การวิจยั เพื่อการบริหารและการพัฒนาพื้นท่ี 3. ความร่วมมือดา้ นการวจิ ัย 3. มีความรว่ มมือระหว่าง ภาคเอกชน และ
จากสถาบันการศึกษาและ ชุมชนในการบรหิ ารและการพฒั นาพ้ืนท่ี
หนว่ ยงานท่ีเกีย่ วข้อง 4. ผลการวิจยั เพื่อการบริหารและการพฒั นาพื้นท่ี

ยทุ ธศาสตร์ 2 การ พน้ื ที่ถำ้ หลวง – ขุนน้ำนางนอน และ 1. พฒั นาและจดั การแหลง่ ท่องเทยี่ ว 1. แหลง่ ท่องเท่ียว กิจกรรม 1. มกี ารพฒั นาและจดั การแหล่งท่องเทีย่ ว
ยกระดับการท่องเทยี่ ว พื้นที่บรเิ วณโดยรอบ เปน็ แหล่ง กิจกรรม และการบริการท่ีได้มาตรฐาน และการบรกิ าร กิจกรรม และการบริการที่ได้มาตรฐาน
และบรกิ าร ทอ่ งเท่ียวทางธรรมชาติ ที่มีคุณภาพ 2. พฒั นาสมรรถนะบุคลากรการท่องเท่ียว 2. บุคลากรการท่องเทย่ี ว 2. มกี ารพัฒนาสมรรถนะบคุ ลากรการท่องเทีย่ ว
มาตรฐานและความปลอดภยั โดยมี และบรกิ ารท่ีมคี ุณภาพ และบริการ และบริการทม่ี คี ุณภาพ
ช่อื เสยี งในระดบั ประเทศ และ 3.พัฒนาความปลอดภยั ด้านการท่องเท่ียว 3. ความปลอดภยั ดา้ นการ 3. มคี วามปลอดภัยด้านการทอ่ งเท่ยี วและ
นานาชาติ และบรกิ าร ท่องเทย่ี วและบริการ บริการ

77

56

78

ยทุ ธศาสตร์ เป้าหมายเชงิ ยทุ ธศาสตร์ กลยุทธ์ ปัจจยั ความสำเรจ็ ตัวชีว้ ดั ผลการดำเนินงานหลกั บทสรปุ ผู้บรหิ าร
โครงการแผนแมบ่ ทและสร้างแนวทางการพฒั นาพ้ืนท่ี ถำ้ หลวง – ขนุ น้ำนางนอน และพ้ืนท่ีบริเวณโดยรอบ

ยุทธศาสตร์ เป้าหมายเชิงยุทธศาสตร์ กลยทุ ธ์ ปจั จัยความสำเร็จ ตัวชี้วัดผลการดำเนินงานหลัก

ยุทธศาสตร์ 3 การสรา้ ง ชมุ ชนพ้ืนที่ถ้ำหลวง – ขนุ น้ำนาง 1. พัฒนาเศรษฐกิจชุมชนสู่เศรษฐกิจ (Critical Success Factors: CSF) (Key Performance Indicators :KPI)
คุณค่าทุนชุมชนสู่ นอน และพ้นื ทีบ่ ริเวณโดยรอบ เป็น สรา้ งสรรค์
เศรษฐกิจสร้างสรรค์ แหล่งเศรษฐกจิ ชุมชนท่ีมีการสร้าง 2. สนับสนุนผลิตภัณฑ์ชุมชนที่สรรค์สรา้ ง 1. เศรษฐกจิ ชุมชน 1. เศรษฐกิจชุมชนส่เู ศรษฐกิจสรา้ งสรรค์
คุณคา่ ทุนชุมชนสเู่ ศรษฐกิจ จากภมู ปิ ัญญาไทยและวัฒนธรรมท้องถน่ิ 2 ผลติ ภณั ฑ์ชุมชนที่ 2. มผี ลิตภัณฑช์ ุมชนท่ีสรรคส์ ร้างจากภมู ิปญั ญา
ยทุ ธศาสตร์ 4 การ สร้างสรรค์ โดยนำ 3. สนับสนนุ ให้ชุมชนมีการรวมกลุ่มเพื่อทำ สร้างสรรค์ ไทยและวฒั นธรรมท้องถนิ่
เชื่อมโยงเครอื ข่าย ภมู ิปญั ญาไทยและวฒั นธรรมท้องถน่ิ กิจกรรมด้านเศรษฐกิจ 3. ภูมิปัญญาไทยและ 3. ชุมชนมีการรวมกลมุ่ เพ่ือทำกิจกรรมด้าน
ท่องเที่ยวสู่สากล วัฒนธรรมท้องถ่ิน เศรษฐกจิ
ยุทธศาสตร์ 5 การจัดการ 4. ชมุ ชน
การส่ือสารอุทยาน มาประยกุ ตใ์ ช้
นานาชาตคิ รบวงจร เครือข่ายทอ่ งเทีย่ วพนื้ ทีถ่ ้ำหลวง – 1. สนบั สนุนการสร้างเครอื ขา่ ยท่องเทย่ี ว 1. เครอื ข่ายทอ่ งเที่ยว 1. มเี ครือขา่ ยท่องเท่ียวภายในพืน้ ที่ให้เข้มแขง็
ขุนน้ำนางนอน และพนื้ ท่บี รเิ วณ ภายในพนื้ ท่ใี หเ้ ข้มแข็ง ภายในพ้ืนท่ี 2. มเี ครือข่ายท่องเทยี่ ว GMS
โดยรอบมีการรว่ มตวั อย่างเข้มแขง็ 2. พฒั นาเครือข่ายทอ่ งเทย่ี วนานาชาติ 2. เครือข่ายทอ่ งเทีย่ ว GMS
และมีการเชื่อมโยงเครือข่าย
ท่องเที่ยว GMS
พืน้ ท่ถี ้ำหลวง – ขุนน้ำนางนอน และ 1. การจดั การการสอื่ สารเชงิ รกุ 1. สื่อ 1. การจัดการการส่ือสารเชงิ รกุ
พื้นท่ีบริเวณโดยรอบการจดั การการ 2. การสร้างพนั ธมิตรด้านการจดั การการ 2. พนั ธมิตร 2. พนั ธมติ รด้านการจดั การการสอื่ สาร
ส่ือสารรุก โดยการนำระบบ สือ่ สาร 3. ระบบเทคโนโลยี 3. ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศสำหรับการจัดการ
เทคโนโลยสี ารสนเทศมาประยกุ ต์ใช้ 3. การพฒั นาระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ สารสนเทศ การส่ือสาร
สำหรับการจัดการการส่อื สาร

บทสรปุ ผ้บู รหิ าร ยุทธศาสตร์ เป้าหมายเชงิ ยทุ ธศาสตร์ กลยุทธ์ ปัจจยั ความสำเร็จ ตวั ช้ีวดั ผลการดำเนินงานหลกั
โครงการแผนแมบ่ ทและสรา้ งแนวทางการพัฒนาพนื้ ท่ี ถ้ำหลวง – ขนุ นำ้ นางนอน และพื้นที่บริเวณโดยรอบ

5.3 โครงการ และงบประมาณตามยุทธศาสตร์
5.3.1 โครงการ กจิ กรรม และงบประมาณ ยุทธศาสตรท์ ี่ 1
ยุทธศาสตร์ท่ี 1 การบรหิ ารและการพฒั นาพ้ืนทีอ่ ย่างยั่งยืน
กลยุทธ์ 1 การจดั การทรพั ยากรธรรมชาตสิ ่ิงแวดล้อม และการพฒั นาโครงสร้างพนื้ ฐานและสงิ่ อำนวยความสะดวกในพน้ื ท่ี

ตารางท่ี 22 โครงการ กิจกรรมและงบประมาณ ยุทธศาสตรท์ ่ี 1 - กลยุทธ์ 1
โครงการ กิจกรรม และงบประมาณ แผนแมบ่ ทการพัฒนาพื้นท่ีถ้ำหลวง – ขนุ น้ำนางนอนและบรเิ วณโดยรอบ อ. แม่สาย เพ่อื รองรับการทอ่ งเที่ยว
ยทุ ธศาสตร์ท่ี 1 การบรหิ ารและการพัฒนาพ้นื ทอ่ี ย่างย่ังยืน
กลยุทธ์ 1 การจัดการทรัพยากรธรรมชาตสิ งิ่ แวดล้อม และการพัฒนาโครงสรา้ งพ้ืนฐานและสิง่ อำนวยความสะดวกในพนื้ ท่ี
พ้นื ที่ ปีดำเงินและงบประมาณ
ท่ี โครงการ กิจกรรม ดำเนนิ การ 2565-2566 2567-2569 2570-2573 เปา้ หมาย หนว่ ยงานรับผิดชอบ

1 การพัฒนาพนื้ ท่ีบรเิ วณ 1.1 ปรับปรุง อ. แม่สาย 38,000,000 ทัศนยี ภาพและภูมทิ ศั นบ์ ริเวณ อ. แมส่ าย/สำนักงาน
โดยรอบอุทยานถ้ำหลวง- ทัศนียภาพและภมู ิ และ อ. แมส่ าย และหนองน้ำพุมี โยธาธิการและผังเมือง
ขนุ น้ำนางนอน ทศั น์ หนองน้ำพุ ความสวยงามและดงึ ดดู จังหวดั เชียงราย /
นักท่องเท่ยี ว ทางหลวงชนบท
1.2. ลานวฒั นธรรม 180,000,000 ลานวฒั นธรรม จำนวน 1 ลาน
อาคารประชาสมั พันธ์ อาคารประชาสมั พันธ์ จำนวน
และทจ่ี ัดแสดงสนิ ค้า 1 หลัง และทจ่ี ดั แสดงสินคา้
ชุมชน จุดชมวิวนาง ชมุ ชน จำนวน 1 แหง่
นอน และลานจอดรถ จุดชมวิวนางนอนจำนวน 1
ณ หนองน้ำพุ แหง่ และลาดจอดรถ จำนวน
ไม่น้อยวา่ 100 คนั ณ หนอง
นำ้ พทุ เ่ี หมาะสม และ
ตอบสนองต่อความต้องการ
ชองชมุ ชน และนักท่องเทยี่ ว

79 58

80

ยุทธศาสตร์ เปา้ หมายเชงิ ยทุ ธศาสตร์ กลยทุ ธ์ ปัจจัยความสำเร็จ ตัวช้ีวดั ผลการดำเนนิ งานหลกั บทสรปุ ผบู้ รหิ าร
โครงการแผนแม่บทและสร้างแนวทางการพฒั นาพนื้ ท่ี ถ้ำหลวง – ขุนน้ำนางนอน และพน้ื ท่ีบริเวณโดยรอบ

โครงการ กจิ กรรม และงบประมาณ แผนแม่บทการพัฒนาพ้ืนทีถ่ ้ำหลวง – ขนุ น้ำนางนอนและบรเิ วณโดยรอบ อ. แม่สาย เพ่อื รองรับการทอ่ งเที่ยว
ยุทธศาสตร์ท่ี 1 การบรหิ ารและการพัฒนาพน้ื ที่อย่างยั่งยืน
กลยุทธ์ 1 การจดั การทรพั ยากรธรรมชาติสง่ิ แวดล้อม และการพัฒนาโครงสรา้ งพื้นฐานและส่งิ อำนวยความสะดวกในพืน้ ท่ี
ปีดำเงินและงบประมาณ หนว่ ยงาน
ที่ โครงการ กิจกรรม พืน้ ที่ดำเนนิ การ 2565-2566 2567-2569 2570-2573 เป้าหมาย รับผดิ ชอบ
อ. แม่สาย
2 การออกแบบและการพัฒนา การออกแบบและการ ชมุ ชนปางห้า 5,000,000 ลานกจิ กรรมชุมชนและสนิ ค้า อทุ ยานแห่งชาติ
ลานกิจกรรมชมุ ชนและสินค้า พฒั นาลานกิจกรรม ไทย-เมียนมาร์พ้นื ทป่ี างห้า ถ้ำหลวง-ขนุ น้ำ
ไทย-เมียนมาร์ พนื้ ท่ปี างหา้ ชุมชนและสินค้า ไทย- จำนวน 1 แหง่ ซึ่งเป็นศูนย์กลางการ นางนอน
เมยี นมาร์ ทำกจิ กรรมและการขายสินคา้ ชุมชน (เตรียมการ)
ของ 2 ประเทศ
3 การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน 3.1. อาคารศนู ย์ บริเวณอทุ ยาน 8,000,000 อาคารศูนย์บรกิ ารนักท่องเท่ยี ว
อาคาร ภูมิทัศน์ และสง่ิ บรกิ ารนักท่องเทยี่ ว แหง่ ชาติถ้ำหลวง- บรเิ วณถำ้ หลวง อุทยานแหง่ ชาติถ้ำ
อำนวยความสะดวกเพื่อการ ขุนน้ำนางนอน หลวง-ขนุ น้ำนางนอน (เตรียมการ)
เรยี นรใู้ น อุทยานแหง่ ชาติถ้ำ (เตรยี มการ) จำนวน 1 ศนู ย์ ทเ่ี หมาะสม และ
หลวง-ขุนน้ำนางนอน สามารถตอบสนองความต้องการ
(เตรียมการ) ของนักทอ่ งเท่ยี ว
3.2. อาคารห้องนำ้ 3,500,000 อาคารห้องน้ำชาย-หญงิ บริเวณถ้ำ
ชาย-หญงิ หลวง อุทยานแหง่ ชาติถ้ำหลวง-
ขุนน้ำนางนอน (เตรียมการ) จำนวน
35 หอ้ ง ท่ีสะอาด และเพยี งพอตอ่
ความต้องการของนกั ท่องเท่ียว

59

บทสรปุ ผู้บรหิ าร ยุทธศาสตร์ เป้าหมายเชงิ ยุทธศาสตร์ กลยุทธ์ ปัจจยั ความสำเร็จ ตัวช้ีวัดผลการดำเนนิ งานหลกั
โครงการแผนแมบ่ ทและสร้างแนวทางการพัฒนาพน้ื ท่ี ถำ้ หลวง – ขุนนำ้ นางนอน และพืน้ ทบี่ ริเวณโดยรอบ

โครงการ กิจกรรม และงบประมาณ แผนแมบ่ ทการพฒั นาพ้ืนทีถ่ ้ำหลวง – ขนุ น้ำนางนอนและบริเวณโดยรอบ อ. แม่สาย เพอื่ รองรับการทอ่ งเท่ียว
ยุทธศาสตร์ที่ 1 การบรหิ ารและการพัฒนาพ้ืนท่อี ย่างย่ังยนื
กลยทุ ธ์ 1 การจดั การทรัพยากรธรรมชาติสงิ่ แวดลอ้ ม และการพัฒนาโครงสรา้ งพ้นื ฐานและส่ิงอำนวยความสะดวกในพ้นื ท่ี
ปดี ำเงนิ และงบประมาณ หนว่ ยงาน
ที่ โครงการ กจิ กรรม พ้นื ที่ดำเนินการ 2565-2566 2567-2569 2570-2573 เป้าหมาย รับผดิ ชอบ

3.3. งานถนน และท่ีจอดรถ 2,100,000 ถนน และท่จี อดรถบริเวณถ้ำ
หลวง อุทยานแห่งชาติถ้ำหลวง-
ขนุ นำ้ นางนอน (เตรยี มการ)
จำนวน 100 คนั ทีส่ ะดวก
ปลอดภัย และเข้าถึงง่าย
3.4. ทางเดินและฟตุ บาท 4,300,000 ทางเดนิ และฟตุ บาทบรเิ วณถำ้
หลวงอุทยานแหง่ ชาติถำ้ หลวง-
ขุนนำ้ นางนอน (เตรยี มการ)
สำหรับนักท่องเที่ยว
3.5. การปรับปรงุ ภูมิทศั น์ 16,200,000 ภมู ิทัศน์บริเวณ ถ้ำหลวงอทุ ยาน
แหง่ ชาติถำ้ หลวง-ขุนน้ำนางนอน
(เตรียมการ) มคี วามสวยงาม
และดึงดูดนกั มอ่ งเท่ยี ว
3.6. อาคารหอ 15,000,000 อาคารหอเทิดพระเกียรตบิ รเิ วณ
เทิดพระเกยี รติ ถ้ำหลวงอุทยานแห่งชาติถ้ำ
หลวง-ขุนน้ำนางนอน
(เตรยี มการ) จำนวน 1 หลัง
ซ่ึงเปน็ แหล่งรวบรวมข้อมลู ตา่ งๆ

81 60