คำราชาศัพท์

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ราชาศพั ท์ ความหมาย
ภาชนะใสเ่ ครอ่ื งล้างหน้า
ถาดสรงพระพักตร์ ไมเ้ ท้า
ผา้ หม่ นอน
ธารพระกร ผ้าคลมุ เตยี ง
ผ้าเชด็ เท้า
ผา้ คลมุ บรรทม ผ้าเช็ดมือ
ผ้าเชด็ หน้า
ผา้ คลมุ พระแท่นบรรทม ผ้าเช็ดตัว
ผ้าเช็ดปาก
ผ้าเชด็ พระบาท ผา้ ปทู ่ีนอน
กล้องทใ่ี สอ่ าวุธซดั
ผา้ เช็ดพระหัตถ ์ หมอนหนนุ
หมอนข้าง
ผา้ ซับพระพกั ตร์ หมอนอิง
กระจกเงามคี นั ถอื , แว่นโลหะขัดเงา
ผ้าซับพระองค ์
มีดา้ มใช้เปน็ กระจกเงา
ผ้าซับพระโอษฐ ์ กระจกเงา
ดวงตราเครือ่ งราชอสิ รยิ าภรณ์,
ผา้ ลาดพระท,่ี ผ้าลาดพระแทน่
ตราสว่ นพระองคข์ องพระราชวงศ์
พระกลอ้ งสลดั หม้อนำ�้
ท่ีอยอู่ าศัย, ทีน่ ่ัง
พระเขนย เตยี ง
เตยี งนอน
พระเขนยข้าง เกา้ อี้พนักสูง
พัด
พระเขนยองิ , พระขนน ฟกู , นวมทป่ี ลู าดไว้
ตลับประดับเพชร
พระคันฉอ่ ง ที่นอน
เกา้ อี้

พระฉาย

พระตรา


พระเตา้

พระท่ีนงั่

พระแท่น

พระแทน่ บรรทม

พระโธรน

พระพัชน ี

พระยี่ภู่

พระรตั นกรณั ฑ์

พระราชบรรจถรณ์

พระราชอาสน,์ พระเก้าอ้ี

46 สถานีโทรทัศน์ไทยรัฐทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ราชาศพั ท์ ความหมาย
กระเปา๋ ใสห่ มากพลูและบหุ ร่ี
พระลว่ ม ม่าน, มุ้ง
แวน่ รวมแสงอาทิตยส์ �ำ หรับจดุ ไฟ
พระวสิ ูตร, พระสูตร หมาก
หวี
พระแวน่ สรู ยกานต ์ หวีวงเดอื น
หวเี สนียด
พระศรี ผา้ ไหมทอสลบั ลายเสน้ เงินเส้นทองทีป่ ลู าดไว้

พระสาง ส�ำ หรบั นง่ั , ยืน, ตง้ั เก้าอ้ี
อาวุธต่างๆ
พระสางวงเดือน มีดโกน
กระบ่ี
พระสางเสนียด ลกู กระสนุ
กรชิ
พระสจุ หนี่ ก้นั หยน่ั
แหนบถอนหนวด
เกาทัณฑ์
พระแสง อาวธุ ทมี่ ีท้ังขอและงา้ วใชบ้ นหลงั ชา้ ง
เขน
พระแสงกรรบิด ง้าว
ดาบ
พระแสงกระบ่ ี ทวน
ธนู
พระแสงกระสุน กรรไกร
ปนื
พระแสงกรชิ ศร
หอก
พระแสงกนั้ หยนั่ เปล

พระแสงกัสสะ

พระแสงเกาทัณฑ์

พระแสงของา้ ว

พระแสงเขน

พระแสงง้าว

พระแสงดาบ

พระแสงทวน

พระแสงธน ู

พระแสงปนาค, พระแสงกรรไกร

พระแสงปืน

พระแสงศร

พระแสงหอก

พระอ,ู่ พระอังรึง

สถานโี ทรทัศน์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV) 47

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ราชาศัพท์ ความหมาย
ยารกั ษาโรค
พระโอสถ ยาถา่ ย, ยาระบาย
บุหร่,ี ซิกา้ ร์
พระโอสถประจุ, พระโอสถปัด ยาเส้นส�ำ หรบั สบู ดว้ ยกล้อง
พานหมากของพระมหากษตั รยิ ์
พระโอสถสบู , พระโอสถมวน พานหมาก
ราวพาดผ้าเชด็ หน้า
พระโอสถเสน้ พรมทางเดิน
เชอื กหุ้มผา้ ขาวสำ�หรบั ทรงถือในการ
พานพระขันหมาก
หล่อพระพุทธรูปหรือทรงชักในการยกชอ่ ฟ้า
พานพระศร,ี พานหมากเสวย เป็นต้น
หบี หมาก
ราวผ้าซับพระพักตร์ อา่ งล้างมอื
อ่างอาบน�้ำ
ลาดพระบาท อา่ งล้างหนา้

สายสูตร



หีบพระศร,ี หบี หมากเสวย

อ่างช�ำ ระพระหัตถ ์

อ่างสรง

อ่างสรงพระพกั ตร,์ ที่สรงพระพักตร์

48 สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรัฐทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

หมวดที่ ๖
ศัพทท์ ใ่ี ช้ในการพระราชพิธแี ละการพระราชกศุ ล

การพระราชกุศล - การทำ�บุญ

โสกันต์ - พระราชพิธตี ดั จกุ โกนจุกสมเด็จเจ้าฟ้าและพระองคเ์ จา้

เกศากนั ต์ - พระราชพธิ ีตดั จุกโกนจกุ หม่อมเจา้

ขบั ไม้ - การขับล�ำ นำ�ประเภทหนึง่ ในพระราชพธิ ีสมโภชเดือนและ
ขึ้นพระอพู่ ระบรมวงศ์ช้นั สมเดจ็ เจา้ ฟา้ พระราชพธิ ีสมโภช
พระพทุ ธมหามณีรัตนปฏมิ ากร และพระราชพิธรี บั และ
สมโภชขน้ึ ระวางช้างส�ำ คัญ มีคนขบั ไม้๑ คน คนสีซอ
สามสาย ๑ คน คนไกวบณั เฑาะว๑์ คน บททีข่ บั เรียกว่า
กาพยข์ ับไม้

คลิ านภตั ร - ภัตตาหารถวายพระภิกษุสงฆท์ ่ีอาพาธ

เคร่ืองขมา - เครอ่ื งขมาศพที่พระมหากษัตรยิ พ์ ระราชทานพรอ้ มกับไฟ
ในการพระราชทานเพลิงเผาศพ ประกอบดว้ ยชอ่ ดอกไม้
จันทนธ์ ปู ไมร้ ะก�ำ เทยี น กระทงขา้ วตอก กระทงดอกไม้
อย่างละ ๑ กระทง

เครือ่ งนมัสการ - เคร่อื งสักการบูชาที่ใชใ้ นงานพระราชพิธตี ่าง ๆ มอี ยู่ ๑๒
อย่างคอื เคร่อื งนมัสการทองใหญ่ เครือ่ งนมัสการพานทอง
สองช้นั เคร่ืองนมัสการทองลงยาราชาวดเี คร่ืองนมสั การทอง
ลงยารอง เครอื่ งนมัสการทองทศิ เคร่ืองนมัสการทองนอ้ ย
เคร่ืองนมัสการกระบะถม เครอื่ งนมสั การกระบะมกุ เคร่ือง
นมสั การทา้ ยท่ีน่งั เครื่องนมัสการเครอ่ื งแกว้ เครื่องนมัสการ
บชู ายิง่ และเครือ่ งทรงธรรมส�ำ รับใหญ่

๑. เครื่องนมสั การทองใหญ่ ตง้ั ประจำ�ในพระอโุ บสถวัดพระ
ศรรี ตั นศาสดาราม ใชใ้ นงานทเ่ี ปน็ พระราชพธิ ีสำ�หรบั
พระมหากษตั รยิ ์ทรงบูชาพระพุทธมหามณีรัตนปฏมิ ากร
ประกอบดว้ ยแทน่ ไม้สลักลายปิดทองขนาดใหญ่รองพาน
ทองค�ำ สลกั ลาย วางพมุ่ ดอกไม๕้ พมุ่ พมุ่ ขา้ วตอก ๕ พมุ่
และเชิงโลหะกะไหล่ทองปักเทยี น ๕ เชงิ ปกั ธปู ไม้ระก�ำ
๕ เชงิ

๒. เคร่ืองนมัสการพานทองสองชัน้ ส�ำ หรบั พระมหากษตั ริย์
ทรงบชู าพระพทุ ธรปู ส�ำ คัญในงานพระราชพธิ แี ละการทรง
บำ�เพญ็ พระราชกุศล เช่น พระราชพธิ ที รงบ�ำ เพ็ญพระราช
กศุ ลทักษิณานปุ ทานเน่ืองในพระราชพิธีฉัตรมงคล ณ พระที่
น่งั อมรินทรวินิจฉยั ตงั้ เครื่องนมัสการพานทองสองชั้นทีห่ น้า
พระทน่ี ง่ั บษุ บกมาลา และในพระราชพธิ ฉี ัตรมงคล ณ พระที่
นง่ั ดุสติ มหาปราสาท ตง้ั เคร่อื งนมสั การพานทองสองชั้นทห่ี นา้
พระแทน่ มุกส�ำ หรบั ทรงจดุ บูชาพระพทุ ธปฏิมาชัยวัฒน์
ประกอบดว้ ยแทน่ ถมทองสลักลาย สำ�หรับต้งั พานปากกระจบั

สถานีโทรทศั นไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV) 49

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ซอ้ นสองชัน้ รองพุม่ ดอกไม๕้ พมุ่ พ่มุ ขา้ วตอก ๕ พมุ่ เชิงทอง
สลกั ลายปกั เทียน ๕ เชงิ ปกั ธูปไมร้ ะก�ำ ๕ เชงิ

๓. เครอ่ื งนมสั การทองลงยาราชาวดี ส�ำ หรบั พระมหา
กษัตริย์ทรงบูชาพระพทุ ธรูปสำ�คญั และทรงสักการะพระบรม
ศพ พระบรมอัฐใิ นงานพระราชพิธีและการทรงบ�ำ เพ็ญพระ
ราชกศุ ล ณ พระท่นี งั่ ในพระบรมมหาราชวังเชน่ พระราชพิธี
บรมราชาภิเษก พระราชพธิ ีเฉลิมพระชนมพรรษา พระราช
พธิ ีสงกรานตแ์ ละพระราชพิธีทรงบำ�เพ็ญพระราชกุศลวัน
คล้ายวันสวรรคตพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยูห่ ัว
ประกอบดว้ ยแท่นลงยาราชาวดีสำ�หรบั ต้งั พานทองคำ�ลงยา
ราชาวดีรองพมุ่ ดอกไม้ ๕ พุ่ม พ่มุ ขา้ วตอก ๕ พมุ่ เชงิ หุ้ม
ทองคำ�ลงยาราชาวดีปกั เทียน ๕ เชงิ ปักธปู ไมร้ ะก�ำ ๕ เชิง

๔. เครอ่ื งนมัสการทองลงยารอง สำ�หรับสมเดจ็ พระบรม
ราชนิ นี าถทรงบูชาพระพทุ ธรปู สำ�คัญ ทรงสักการะพระบรม
ศพพระบรมอัฐิในงานพระราชพธิ ซี ่งึ เปน็ งานของฝ่ายในท่ี
สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถหรือสมเดจ็ พระบรมราชนิ ที รงเป็น
ประธานของงาน
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล
อดุลยเดชจัดเป็นเครอื่ งนมัสการส�ำ หรบั สมเดจ็ พระบรมราชินี
นาถทรงสักการะในงานพระราชพธิ ที รงบำ�เพ็ญพระราชกุศล
เฉพาะ ณ พระบรมมหาราชวงั เช่น งานพระบรมศพพระราช
พิธสี งกรานต์พระราชพธิ ีทรงบ�ำ เพญ็ พระราชกศุ ลทักษณิ านุป
ทานเน่ืองในพระราชพิธีฉัตรมงคล ประกอบดว้ ยแทน่ ถมทอง
สลกั ลาย ส�ำ หรบั ตั้งพานทองสลกั ลายลงยาสีแดงรองพมุ่
ดอกไม้๕ พุม่ พ่มุ ข้าวตอก ๕ พุ่ม เชงิ ทองสลกั ลายลงยา ปัก
เทียน ๕ เชงิ ปกั ธปู ไม้ระก�ำ ๕ เชงิ

๕. เครือ่ งนมสั การทองทศิ เป็นเคร่อื งนมัสการอย่างเดียวกบั
เครอ่ื งนมัสการทองใหญ่ แตม่ ขี นาดเลก็ กว่าเพื่อสะดวกแกก่ าร
ขนย้ายไปต้งั แตง่ ณ สถานท่ตี า่ งๆ ส�ำ หรบั พระมหากษตั ริยถ์ ึง
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีทรงใช้บูชา
พระพทุ ธรูปหรือปชู นียสถานสำ�คัญประกอบดว้ ยแท่นไม้สลัก
ลายมงั กรปิดทอง สำ�หรับต้ังพานทองคำ�สลักลายรองพ่มุ
ดอกไม้ ๕ พุ่ม พมุ่ ขา้ วตอก ๕ พ่มุ เชงิ โลหะกะไหลท่ องปัก
เทยี น ๕ เชิง ปกั ธปู ไมร้ ะกำ� ๕ เชิง

๖. เครอ่ื งนมสั การทองน้อย เปน็ เครอ่ื งบชู าขนาดเล็กส�ำ หรับ
พระมหากษัตริย์ถึงพระบรมวงศ์ชนั้ สมเดจ็ เจ้าฟ้าใช้ทรงธรรม
ทรงสกั การะพระบรมศพ พระศพ พระบรมอฐั พิ ระอฐั ิและทรง
บูชาปชู นยี สถานตา่ งๆ ในงานพระราชพิธีและการทรงบำ�เพญ็
พระราชกศุ ล เคร่ืองนมสั การทองน้อยมหี ลายประเภท ดงั น้ี

๖.๑ เครื่องนมสั การทองน้อย (เครื่องห้า) ท�ำ ดว้ ยทองค�ำ ลง
ยาทัง้ สำ�รบั สำ�หรับพระมหากษตั รยิ ์ใชเ้ ป็นเครอ่ื งราชสกั การะ

50 สถานีโทรทศั นไ์ ทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

และทรงธรรมในงานพระราชพิธซี งึ่ เปน็ งานปรกตปิ ระกอบ
ด้วยพานทองค�ำ สลักลายกลีบบวั ลงยาต้งั กรวยเชิงทองค�ำ ลง
ยาใสพ่ ่มุ ดอกไม้ ๕ พุ่ม เชงิ ทองค�ำ ลงยาปักเทยี น ๒ เชิง
กระถางธปู ทำ�ดว้ ยแกว้ หมุ้ ทองที่ปากและฐานปักธปู หาง
๖.๒ เครอ่ื งนมสั การทองนอ้ ย (เครอื่ งหงส์) ทำ�ด้วยทองคำ�ลง
ยาทัง้ ส�ำ รับ สำ�หรับพระมหากษัตริย์ถงึ พระบรมวงศช์ ้นั สมเดจ็
เจา้ ฟ้า ใชเ้ ปน็ เคร่อื งราชสกั การะและทรงธรรมในงานพระราช
พธิ ซี ึง่ เป็นงานปรกติเชน่ สกั การะพระบรมศพ พระบรมอัฐิ
และปูชนยี สถานตา่ งๆ ประกอบดว้ ยพานทองคำ�สลักลายลง
ยา บนพานต้งั กรวยเชิงทองค�ำ ลงยาใสพ่ มุ่ ดอกไม๓้ พุม่ เชิง
เปน็ รปู หงส์ท�ำ ด้วยทองคำ�ลงยา ๒ เชงิ ปกั เทยี น ๑ เชงิ ปกั ธูป
ไมร้ ะกำ� ๑ เชงิ
๖.๓ เครือ่ งนมัสการทองนอ้ ย (ปากกระจบั ) ส�ำ หรับ
พระมหากษัตริยถ์ งึ พระบรมวงศ์ชนั้ สมเด็จเจา้ ฟ้า ใชเ้ ป็น
เครอื่ งราชสักการะและทรงธรรมในงานพระราชพธิ ซี ่งึ เปน็ งาน
ปรกตเิ ช่น สกั การะพระบรมศพ พระบรมอฐั ิและปชู นยี สถาน
ตา่ ง ๆ ประกอบดว้ ยพานทองค�ำ สลกั ลาย ขอบปากพานเป็น
รูปกระจงั กลีบบัว (ปากกระจบั ) ต้งั กรวยเชงิ ทองคำ�ลงยาใส่
พมุ่ ดอกไม้๓ พมุ่ เชงิ ทองค�ำ ลงยาปกั เทยี น ๑ เชิง ปกั ธปู ไม้
ระกำ� ๑ เชิง
๖.๔ เคร่อื งนมสั การทองนอ้ ยแกว้ สำ�หรบั พระมหากษตั ริย์
สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกุมารและสมเด็จ
พระเจ้าลกู ยาเธอทรงใช้บชู าพระรตั นตรยั และทรงธรรมเปน็
ประจ�ำ ขณะทรงพระผนวชหรอื ทรงผนวช และพระสงฆ์ชน้ั
สมเด็จพระราชาคณะใช้บชู าพระรตั นตรยั ลักษณะเหมือนกับ
เครื่องนมัสการทองน้อยทองค�ำ ลงยา (เคร่อื งห้า) แตท่ �ำ ด้วย
แก้วเจียระไนท้งั ชดุ ประกอบดว้ ยพานกรวยเชงิ ๓ กรวยใส่
พุม่ ดอกไม้ ๓ พมุ่ เชงิ แกว้ ปักเทยี น ๑ เชิง และปักธูปไม้ระก�ำ
๑ เชงิ
๗. เคร่อื งนมัสการกระบะถม สำ�หรบั พระมหากษตั ริยถ์ งึ พระ
บรมวงศช์ นั้ สมเดจ็ เจา้ ฟ้าทรงจดุ บชู าพระรตั นตรัยในการ
บำ�เพ็ญพระราชกศุ ลภายในเปน็ สว่ นพระองค์ และสำ�หรบั ใช้
ในการเสด็จพระราชด�ำ เนินไปตา่ งจงั หวัด ประกอบด้วย
กระบะถมทองย่อมมุ ไมส้ ิบสอง ส�ำ หรับตงั้ พานทองคำ�สลกั
ลายรองพุ่มดอกไม๔้ พุ่ม พมุ่ ขา้ วตอก ๔ พุ่ม เชงิ โลหะหุ้ม
ทองค�ำ ปักเทียน ๔ เชงิ ปกั ธปู ไม้ระก�ำ ๔ เชิง
๘. เคร่ืองนมสั การกระบะมุก ใชใ้ นงานหลวงทว่ั ไปและพระ
ราชวงศช์ ้นั พระองค์เจ้าทรงบชู าพระรัตนตรัยในการทรง
บ�ำ เพญ็ พระกุศล เชน่ เสดจ็ ถวายผ้าพระกฐนิ พระราชทาน
และจดั เปน็ เคร่อื งพระราชทานพระเกยี รติยศแก่พระศพพระ
ราชวงศ์ชั้นพระองคเ์ จ้าและศพหมอ่ มเจา้ ศพพระสงฆ์

สถานีโทรทศั นไ์ ทยรัฐทวี ี (ThairathTV) 51

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ชน้ั พระราชาคณะ ศพขา้ ราชการทว่ั ไปทีอ่ ยูใ่ นพระบรมราชา
นุเคราะห์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีพระพธิ ีธรรมสวด
พระอภธิ รรม ประกอบดว้ ยกระบะย่อมมุ ไมส้ บิ สองลงรกั
ประดบั มุก ส�ำ หรับตง้ั กรวยเชงิ ทำ�ด้วยแกว้ ใสพ่ มุ่ ดอกไม้ ๔ พุม่
เชิงแกว้ ปกั เทยี น ๔ เชงิ ปักธปู ไม้ระกำ� ๑ เชงิ

๙. เครื่องนมสั การท้ายทน่ี ัง่ ประกอบด้วยดอกไมธ้ ูปเทียน
ทเ่ี จ้าหน้าท่ตี ามเสดจ็ เชญิ ไปส�ำ หรบั ทลู เกล้าฯ ถวายพระมหา
กษตั ริย์ถงึ พระบรมวงศ์ชนั้ สมเด็จเจ้าฟา้ เมื่อมีพระราช
ประสงค์จะทรงสักการะพระพุทธรปู หรอื ปชู นยี สถานส�ำ คัญ
ประกอบด้วยโตะ๊ สเี่ หล่ยี มขนาดย่อมส�ำ หรับต้งั พานโลหะ
กะไหลท่ อง วางดอกไม้กระทงเจิม ๑ พาน เชิงโลหะกะไหล่
ทอง ๑ คู่ ปักเทียน กระถางโลหะกะไหลท่ องปกั ธูปหาง ๓
ดอก

๑๐. เครอื่ งนมัสการเคร่ืองแก้ว มี ๒ ชดุ
ชดุ ที่ ๑ สรา้ งขึ้นในรัชกาลท่ี ๔ สำ�หรบั ทรงธรรมใน
วนั พระ ต่อมาใช้เป็นเครือ่ งบชู าพระรตั นตรัยส�ำ หรบั พระบรม
วงศช์ ้นั สมเด็จเจา้ ฟ้า เคร่อื งนมัสการชุดน้ีประกอบดว้ ย แท่น
ไม้ประดบั กระจก ต้งั พานแก้วเจยี ระไน ใส่พุม่ ดอกไม้ ๕ พมุ่
พมุ่ ขา้ วตอก ๕ พมุ่ เชิงแกว้ เจยี ระไนปักเทยี น ๕ เชงิ ปักธปู ไม้
ระกำ� ๕ เชิง
ชุดท่ี ๒ ส�ำ หรบั พระบรมวงศช์ น้ั สมเด็จเจา้ ฟ้าทรงจุด
บูชาพระรตั นตรัยในงานฉลองพระชนมายหุ รอื ทรงบ�ำ เพญ็
พระราชกศุ ลอืน่ ๆ ประกอบดว้ ยแทน่ ไมส้ ลักลายมังกรปิด
ทองเทา้ สิงห์เชน่ เดยี วกบั เครือ่ งนมัสการทองทิศตงั้ พานแก้ว
เจียระไนใส่พมุ่ ดอกไม้๕ พ่มุ พุ่มขา้ วตอก ๕ พมุ่ เชิงแกว้
เจยี ระไนปกั เทียน ๕ เชงิ ปักธูปไมร้ ะกำ� ๕ เชงิ

๑๑. เครือ่ งนมสั การบชู าย่งิ ส�ำ หรบั พระมหากษตั รยิ ถ์ ึงพระ
บรมวงศช์ ้นั สมเดจ็ เจา้ ฟา้ ทรงใช้สกั การบูชาในการทรงบ�ำ เพ็ญ
พระราชกศุ ลเทศน์มหาชาติประกอบดว้ ยกระบะมุกย่อมมุ ไม้
สิบสอง มพี านแก้ววางพุ่มขา้ วตอก พมุ่ ดอกไมพ้ ุ่มถ่วั พ่มุ งา
และพมุ่ หญ้าแพรกอยา่ งละพุ่ม หนา้ กระบะมุกตง้ั เคร่ือง
นมสั การทองน้อย ๑ เครื่อง ถดั ออกมาตงั้ เครื่องนมสั การทอง
น้อยแก้ว ๕ เครอื่ ง

๑๒. เครอ่ื งทรงธรรมส�ำ รับใหญ่ ส�ำ หรบั พระมหากษตั รยิ ์
ทรงใช้บูชาเมื่อทรงสดับพระธรรมเทศนา ในพระราชพธิ กี าร
พระราชกุศลท่เี ปน็ งานเต็มยศหรอื ครง่ึ ยศ ประกอบด้วยแท่น
โลหะกะไหลท่ องเทา้ ค้ขู อบแทน่ ยกเป็นกระจังร้ัวสลกั โปร่ง
มีพานแบบจานเชงิ ทำ�ดว้ ยโลหะทอง ตั้งกรวยเชิงทองค�ำ ใส่
พมุ่ ดอกไม้สด ๔ พุ่ม พานทำ�ด้วยโลหะทองใสด่ อกไมส้ ด ๓
พาน เชงิ โลหะกะไหลท่ อง ปกั เทยี น ๒ เชงิ ทมี่ ุมในแท่น
โลหะกะไหลท่ อง สองขา้ งตั้งแจกันโลหะทองปกั ดอกไม้สด

52 สถานีโทรทศั น์ไทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ขา้ งแจกันตั้งพานใสด่ อกไม้สด ๒ พาน ข้างหลงั พานแบบ
จานเชิงตัง้ กระถางธูปหยกปกั ธปู สองขา้ งแทน่ โลหะกะไหล่
ทองต้ังเชงิ โลหะกะไหลท่ อง ยอดฉัตรปกั เทยี น ลำ�ตน้ ของเชิง
เทียนคล้ายตน้ ปาลม์ มีช้างหลอ่ กะไหล่ทองยืนทโ่ี คนตน้ ท่ฐี าน
เชิงเทียนมอี ักษรพระปรมาภิไธย จ.ป.ร. ติดเปน็ ตราวงกลม

เครือ่ งประโคม - เคร่ืองดนตรีที่ใชป้ ระโคมประกอบพระราชอสิ รยิ ยศของ
พระมหากษัตริย์มีอยู่ ๒ ประเภท คอื เคร่อื งประโคมแตร
บมโหระทกึ และเครือ่ งประโคมสงั ข์แตร กลองชนะ
เครือ่ งประโคมแตรกับมโหระทึก เครอื่ งประโคมใช้
ในการเสดจ็ ออกขุนนาง หรอื ทรงเปดิ ประชมุ รัฐสภา หรือน�ำ
เสดจ็ ในขบวนราบนอ้ ย ในพระราชพธิ พี ชื มงคลจรดพระนงั คัล
แรกนาขวัญ และพระราชพธิ โี ลช้ งิ ชา้ มเี จ้าพนักงานเปา่ แตร
งอน ๔ คน และกระท่งั มโหระทกึ ๒ คน
เคร่ืองประโคมสังขแ์ ตร กลองชนะ เครอ่ื งประโคม
ในเวลาเสดจ็ พระราชดำ�เนินโดยขบวนพยุหยาตราหรือเสด็จ
ออกในงานพระราชพธิ ีใหญ่ เคร่ืองประโคมมสี งั ข์แตรงอน
แตรฝรง่ั ปี่ กลองสองหน้าชนิด เปิงมาง กลองชนะเงินกลอง
ชนะทอง กลองชนะเขียวลายเงิน กลองชนะแดงลายทอง

จงกลธรรมาสน์ - ท่ปี ักเทยี น มีลกั ษณะเป็นกรวย ปากเป็นรูปกลบี บวั อยู่สอง
ข้างธรรมาสน์ปักเทยี นข้างละเลม่ หนกั เลม่ ละ ๑๒๐ กรมั
สำ�หรับพระมหากษัตรยิ ์ทรงจุดถวายพระสงฆ์เพื่ออ่านคัมภรี ์
เทศน์

เวยี นเทยี นสมโภช - การเวยี นเทยี นในพระราชพธิ ีใช้เทยี นทต่ี ิดกบั แวน่ เทียนเวียน
รอบบุคคลหรือปชู นยี วัตถุ ๓ รอบ (เวยี นตามเขม็ นาฬิกา)
เพือ่ ใหเ้ ป็นสริ ิมงคล

เดนิ เทยี น - เดนิ ประทกั ษณิ ปูชนยี สถาน ปชู นียวัตถุ เช่น พระอุโบสถ
อุโบสถ หรอื พระพุทธรูป ในวนั สำ�คญั ทางพระพุทธศาสนา
ในมือถอื ดอกไมธ้ ปู เทยี น ประนมอยู่ โดยให้ปูชนยี สถาน
ปชู นยี วัตถอุ ยทู่ างขวามือของผเู้ ดนิ

สรงนำ�้ พระบรมศพ - อาบน้ำ�ศพพระมหากษตั ริยแ์ ละพระราชวงศ์ทีไ่ ด้รับสถาปนา
พระอสิ รยิ ยศเปน็ พเิ ศษ

สรงนำ้�พระศพ - อาบน้ำ�ศพพระราชวงศ์ช้ันสมเดจ็ เจา้ ฟ้าและพระองค์เจา้

ถวายศลี - ประธานสงฆ์ใหศ้ ลี แด่พระมหากษตั ริยถ์ งึ หม่อมเจ้า

ถวายพรพระ - พระสงฆ์เจรญิ ชัยมงคลคาถาสรรเสรญิ พระพุทธเจ้า ก่อนที่
จะรบั ประเคนและฉนั ภัตตาหารในพิธตี า่ ง ๆ

ทรงจดุ ธปู เทียนเครอื่ งทรงธรรม - จุดธูปเทียนเคร่ืองบูชาก่อนพระเทศน์

ทรงสดับพระธรรมเทศนา - ฟงั เทศน์ใชแ้ ก่พระมหากษัตริย์ถึงสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ
สยามบรมราชกมุ ารี

สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV) 53

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ทรงธรรม - ฟังเทศน์ใช้แกพ่ ระราชวงศ์ตง้ั แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟ้าถงึ หม่อมเจา้
ทรงประเคนจตปุ จั จัยไทยธรรม - ถวายใบปวารณาและเคร่อื งสมณบริโภคแกพ่ ระสงฆ์โดย
เสด็จพระราชด�ำ เนนิ ไปทรงประเคนเฉพาะสมเด็จพระราชา
คณะซ่งึ นง่ั อยทู่ อี่ าสนส์ งฆ์พระสงฆน์ อกจากน้นั เดินเข้าไป
รับประเคนตามล�ำ ดบั
กรวดน้�ำ ใชแ้ ก่พระมหากษตั รยิ ์ถงึ พระองค์เจ้า
ทรงหลั่งทักษโิ ณทก - แผ่สว่ นบุญด้วยวิธหี ลัง่ น�้ำ ใช้แก่หม่อมเจา้
ทรงกรวดน้ำ� - พระสงฆใ์ หพ้ รในพระราชพิธแี ละพธิ ี หรือ เรียกเป็นสามญั ว่า
ถวายอนโุ มทนา - “ยถา สพพฺ ”ี
ประธานสงฆใ์ ห้พรเป็นพเิ ศษเฉพาะแดพ่ ระมหากษัตริย์
ถวายอดเิ รก - สมเดจ็ พระบรมราชินนี าถ และสมเดจ็ พระบรมราชินี
รองประธานสงฆก์ ลา่ วลาพระมหากษัตริย์สมเด็จ
ถวายพระพรลา - พระบรมราชินนี าถ สมเด็จพระบรมราชนิ ีเม่อื เสรจ็ พระราชพธิ ี
หรอื พธิ ีก่อนทพ่ี ระสงฆจ์ ะลกุ จากอาสนส์ งฆ์
ท�ำ บญุ ใชแ้ ก่พระมหากษตั รยิ ์ถงึ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ
ทรงบำ�เพญ็ พระราชกุศล - สยามบรมราชกุมารี
ทำ�บุญ ใชแ้ ก่พระราชวงศ์ช้นั สมเดจ็ เจ้าฟา้ และพระองค์เจา้
ทรงบำ�เพญ็ พระกศุ ล - ท�ำ บุญ ใชแ้ ก่หม่อมเจ้า
ทรงบ�ำ เพ็ญกุศล - ประพรมนำ้�พระพุทธมนตด์ ว้ ยพระสุหรา่ ย
ทรงพระสหุ รา่ ย - เจมิ แป้งหอมท่หี น้าผากหรอื วัตถเุ พอื่ สิรมิ งคล
ทรงเจมิ - พระมหากษตั ริยท์ ำ�บญุ อุทศิ สว่ นกุศลให้ผ้ทู ล่ี ว่ งลับไปแล้ว
ทักษิณานปุ ทาน - เทยี นข้ีผึง้ แท้หนกั ๑ บาท (หนกั ๑๕ กรมั ) ติดที่ฝาครอบ
เทยี นท่ีฝาครอบพระกร่ิง - พระกรง่ิ เป็นเทยี นมงคลส�ำ หรบั พระมหากษัตรยิ ์ทรงจุด
และทรงประเคนประธานสงฆ์ทเ่ี จรญิ พระปริตร
เทียนและธูป จ�ำ นวนอยา่ งละ ๑๑๗ สำ�หรับจดุ บชู าเทวดา
เทยี นบชู าเทวดานพเคราะห์ - นพเคราะห์ ๙ องคต์ ามกำ�ลงั วัน ไดแ้ ก่ พระอาทติ ย์ ๖
พระจันทร์ ๑๕ พระอังคาร ๘ พระพธุ ๑๗ พระพฤหัสบดี
๑๙ พระศุกร์๒๑ พระเสาร์๑๐ พระราห๑ู ๒ พระเกตุ ๙
ใช้ในการเจริญพระพทุ ธมนตน์ วัคคหายสุ มธมั มเ์ น่ืองใน
งานพระราชพิธเี ฉลิมพระชนมพรรษา บคุ คลทวั่ ไปท่ที ำ�บญุ
อายแุ ละมีพธิ สี วดนพเคราะหก์ ็ใชไ้ ด้
เทยี นทพ่ี ระราชทานในพธิ กี ฐินกรรม จำ�นวน ๒๖ เลม่ หนกั
เทยี นปาฏโิ มกข์ - เล่มละ ๕๐ กรมั ส�ำ หรับพระสงฆจ์ ดุ บชู าพระประธานใน
พระอุโบสถหรอื อุโบสถ ในวนั ท�ำ ปาฏโิ มกขค์ ร้งั ละ ๑ เลม่
ตลอดทัง้ ปี


54 สถานีโทรทัศน์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

เทยี นพระมหามงคล - เรียกอีกอยา่ งหนึง่ วา่ เทยี นมงคล ขนาดยาวเทา่ กับรอบ
พระเจา้ ตัง้ เป็นคู่ ปกั บนธรรมมาสน์ศิลาในวัดพระศรรี ัตน
ศาสดาราม และทีพ่ ระแท่นราชบัลลังกภ์ ายใตน้ พปฎลมหา
เศวตฉตั รในพระทน่ี ง่ั อมรนิ ทรวินจิ ฉัย จุดในงานพระราชพิธี
มงคล เช่น งานเฉลิมพระชนมพรรษา งานหล่อพระพทุ ธรูป
ประจ�ำ พระชนมวาร เป็นตน้ จดุ คูก่ บั เทียนเท่าพระองค์

เทียนเท่าพระองค์ - เทียนมงคล ขนาดสูงเท่าพระองค์วดั ตงั้ แต่พระเจา้ ถึง
พระบาท ตั้งเปน็ คู่ อย่ใู นตู้ขา้ งธรรมาสน์ศลิ า ๒ ดา้ น ใน
พระอุโบสถวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม และอยใู่ นตูข้ า้ ง
พระแท่นราชบัลลงั กณ์ พระที่นงั่ อมรนิ ทรวินิจฉยั จุดคู่กบั
เทียนพระมหามงคล การจดุ ตอ้ งจดุ เทียนพระมหามงคล
ก่อน แล้วจงึ จุดเทียนเท่าพระองค์

นิตยภัตร - เงนิ ค่าอาหารที่ถวายภิกษสุ ามเณรเป็นรายเดือน

บันไดแก้ว - ที่ส�ำ หรับวางเคร่ืองราชศตั ราวธุ

พระเต้าเบญจครรภ - พระเตา้ เบญจครรภ เป็นพระเตา้ ส�ำ หรับบรรจนุ �ำ้ พระพทุ ธ
มนต์และน้ำ�เทพมนตร์ถวายพระมหากษัตรยิ ใ์ นพระราชพธิ
บรมราชาภเิ ษก พระราชพธิ เี ฉลมิ พระชนมพรรษา เป็นตน้
พระเต้าเบญจครรภมหี ลายองคท์ �ำ ดว้ ยศิลาสตี ่าง ๆ
บางองคภ์ ายในแบง่ เปน็ ๕ ห้อง ตรงกลางพระเต้า
มีดอกอยา่ งดาว ๕ กลบี ท�ำ ด้วยทองค�ำ แตล่ ะกลบี ประดบั
ดว้ ยรัตนชาตสิ แี ดงสี เหลอื ง สขี าว สดี ำ� และสีเขียวตามล�ำ ดบั
อยา่ งท่เี รียกว่าเบญจรงคใ์ ต้ดอกมกี ้านทองค�ำ ๕ กา้ น จารกึ
พระนามพระพทุ ธเจา้ ๕ พระองค์แตล่ ะก้านเสยี บลงแต่ละห้อง
เช่น พระเตา้ เบญจครรภรัชกาลท่ี ๔
บางองคไ์ มแ่ บง่ เป็นหอ้ งแต่มแี ผ่นทองคำ�รูปกลม ๕
แผน่ จารึกพระนามพระพุทธเจา้ ๕ พระองค์เชน่ พระเตา้
เบญจครรภรัชกาลท่ี ๑ และพระเตา้ เบญจครรภ โมราแดง
บางองคภ์ ายในไมแ่ บ่งเปน็ หอ้ ง และไมม่ แี ผน่ ทอง
จารกึ พระนามพระพุทธเจ้า เช่น พระเต้าเบญจครรภโมราดำ�
และพระเต้าเบญจครรภกลีบบัว
แท่นเบญพาด - แท่นซ่ึงมีเสาตะลงุ เบญพาด คือ เสาตะลุงท่มี ีไม้พาดกัน
เพ่อื ยันให้มน่ั คง สำ�หรับผูกชา้ ง

ประกาศเทวดา - คำ�ประกาศอญั เชิญเทวดามาชุมนมุ รับพระราชกุศล และ
เปน็ สกั ขีพยานถวายพระพรและอวยพรในการประกอบพระ
ราชพธิ ีต่างๆ ทเี่ ป็นพระราชพิธปี ระจำ�และพระราชพิธจี ร
เทวดาท่ีเชิญมาชุมนมุ เปน็ สกั ขีพยานถวายพระพรและอวยพร
น้ันมจี �ำ นวนมาก เชน่ ท้าวจาตุมหาราช เทวดาผรู้ ักษาพระ
ราชอาณาเขต พระเส้ือเมอื ง พระทรงเมอื งพระหลกั เมือง
พระกาฬไชยศรียกั ษก์ มุ ภณั ฑค์ นธรรพน์ าคา เป็นตน้

ประกาศพระราชพธิ ี - ค�ำ ประกาศเรอ่ื งราวความเปน็ มาของงานพระราชพธิ ี

สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV) 55

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ซ่งึ โปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหพ้ ราหมณอ์ ่าน ปัจจบุ นั อ่าน
เฉพาะในพระราชพธิ ีฉัตรมงคล และพระราชพธิ พี ืชมงคล
คำ�ประกาศอญั เชิญเทวดามาชมุ นุมรบั เครอ่ื งสงั เวยและส่วน
ประกาศสังเวยเทวดา - พระราชกศุ ลในการพระราชพิธตี ่างๆ เชน่ พระราชพธิ บี รม
ราชาภเิ ษก พระราชพธิ ีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ครบ ๒๐๐ ปี
พระราชพิธีรชั มังคลาภิเษก เป็นตน้
บวงสรวงเทวดาดว้ ยเครื่องกระยาสงั เวย และอ่านประกาศ
เทวดา
สงั เวยเทวดา - ระเบยี บแบบแผน ขนบธรรมเนยี มประเพณที ใี่ ช้ใน
พระราชสำ�นกั
ผ้าขาวคูห่ นงึ่ ผืนหนึง่ สมมตเิ ปน็ ผ้านุ่ง อีกผนื หน่ึงสมมติ
ประเพณวี งั - เปน็ ผา้ ห่ม ผกู รวมกันใช้ถวายพระสงฆ์ในการสดับปกรณ์
พระบรมอฐั แิ ละพระอัฐใิ นพระราชพิธสี งกรานต์
เตา้ หรอื คนโทเล็กๆ มีพานรองเป็นทีร่ องรับน้�ำ ใชส้ �ำ หรบั
สดบั ปกรณ์ผา้ คู่ - กรวดน้�ำ เพือ่ อุทศิ ส่วนกุศล
พระแทน่ มเี สา ๔ เสา เพดานดาดและระบายด้วยผา้ ขาว
ประดิษฐานพระพุทธรูปและเครอื่ งประกอบในพระราชพิธี
พระพทุ ธรปู ท่ที รงสรา้ งเนอ่ื งในงานพระราชพธิ ีเฉลิมพระ
พระเต้าทกั ษิโณทก - ชนมพรรษา
พระพุทธรปู ประจำ�วันเกดิ (คอื วันอาทิตย์วันจันทร์ วันอังคาร
พระแทน่ มณฑล - ฯลฯ)
การเสดจ็ พระราชด�ำ เนนิ โดยขบวนพยหุ ยาตราทางสถลมารค
หรือทางชลมารค ให้ราษฎรเฝา้ ทูลละอองธลุ ีพระบาทเนือ่ งใน
พระพุทธรูปประจ�ำ พระชนมพรรษา - พระราชพธิ ีสำ�คัญ เชน่ พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษกพระราช
พธิ ีเฉลิมพระชนมพรรษา พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสนิ ทร์
ครบ ๑๐๐ ปฯี ลฯ
พระพทุ ธรปู ประจ�ำ พระชนมวาร - บังสกุ ลุ ใชส้ �ำ หรบั พระบรมศพและพระบรมอฐั ิพระศพ
และพระอฐั ขิ องพระราชวงศ์ช้นั พระองค์เจ้าข้ึนไป ศพและ
อัฐขิ องหมอ่ มเจา้
เลยี บพระนคร - ชา้ งส�ำ คญั ทขี่ ้นึ ระวางแลว้ อยู่ประจ�ำ ทโ่ี รงช้างต้น
ชา้ งส�ำ คัญผูกเคร่ืองคชาภรณท์ ีโ่ ปรดให้น�ำ ไปยนื บนแทน่
เบญพาดในพระราชพิธี
การอาบนำ�้ ในพระราชพธิ ตี ามลัทธิพราหมณ์
พระแท่นมีเสา ๔ เสา หมุ้ ด้วยผา้ ขาว เพดานดาดและระบาย
ด้วยผ้าขาว ใช้ส�ำ หรบั อาบน�้ำ ในพระราชพธิ ีตามลัทธิพราหมณ์
สดบั ปกรณ ์ - พระราชพธิ ที ่พี ระมหากษตั ริย์ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรด



ยืนโรง -

ยนื แทน่ -


สรงพระกระยาสนาน -

มณฑปพระกระยาสนาน -


พระราชพิธแี ละการพระราชกุศล -

56 สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

กระหมอ่ มใหป้ ระกอบขึ้นเป็นพระราชพิธีปรกติประจ�ำ แผ่นดนิ
บา้ งกเ็ ปน็ พระราชประเพณีที่ถอื ปฏบิ ัติสบื กันมาแต่โบราณ
บา้ งกย็ กเลกิ ไป หรอื เปล่ียนช่ือและรปู แบบพระราชพธิ ีไป เช่น
พระราชพิธีศรสี จั จปานกาล (ถือน้�ำ พระพิพัฒนส์ ัตยา ปัจจบุ ัน
เปน็ ส่วนหน่ึงของพระราชพิธพี ระราชทานเครือ่ งราช
อสิ รยิ าภรณอ์ นั มศี กั ด์ิรามาธบิ ดี) บ้างกเ็ พง่ิ จะมาเรม่ิ กำ�หนด
เป็นพระราชพิธเี มอื่ สมัยตน้ กรุงรัตนโกสนิ ทร์เชน่ พระราชพิธี
ฉัตรมงคล พระราชพธิ แี ละการพระราชกุศลประจ�ำ ปเี ชน่ พระ
ราชพธิ สี งกรานต์พระราชพธิ ีพชื มงคลจรดพระนงั คัลแรกนา
ขวญั พระราชพิธเี ฉลิมพระชนมพรรษา พระราชพิธที รง
บ�ำ เพญ็ พระราชกศุ ล
เนอ่ื งในวันสำ�คญั ทางศาสนา มพี ระราชพธิ ที รงบ�ำ เพ็ญพระ
ราชกศุ ลมาฆบชู า พระราชพิธีทรงบ�ำ เพ็ญพระราชกศุ ล
วิสาขบูชา พระราชพิธที รงบ�ำ เพญ็ พระราชกุศลเนือ่ งในวัน
อาสาฬหบชู าและเทศกาลเขา้ พรรษา พระราชกศุ ลฉลอง
เทียนพรรษา พระราชพธิ ถี วายผา้ พระกฐิน พระราชพิธีเปลี่ยน
เคร่อื งทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร เปน็ ต้น

พระราชพิธีประจ�ำ - พระราชพธิ ที ี่ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม
ให้จัดเปน็ ประจ�ำ ทุกปีส่วนใหญ่เปน็ พระราชพธิ ีทรงบำ�เพ็ญ
พระราชกุศลทางพระพทุ ธศาสนา

พระราชพธิ ีทรงเปล่ยี นเครื่องทรง - พระพทุ ธมหามณีรตั นปฏิมากร หรือท่เี รยี กกนั ทั่วไปว่า
พระพุทธมหามณรี ัตนปฏมิ ากร พระแกว้ มรกตเปน็ พระพุทธรูปส�ำ คญั ของชาติไทยพระราชพธิ ี

ทรงเปลีย่ นเคร่อื งทรงพระพุทธมหามณีรตั นปฏมิ ากร เร่ิมเป็น
ครัง้ แรกในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา้ จุฬาโลก
มหาราช เม่อื ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าโปรดกระหมอ่ มให้
สร้างวดั พระศรีรตั นศาสดารามขึน้ ในพระบรมมหาราชวัง เพ่ือ
ประดษิ ฐานพระพทุ ธมหามณีรตั นปฏมิ ากร แล้วมพี ระราช
ศรทั ธาสรา้ งเคร่ืองทรงฤดรู ้อนและฤดูฝนถวายเป็นพุทธบชู า
แล้วเสดจ็ พระราชด�ำ เนินไปทรงเปลย่ี นเคร่ืองทรงถวายเป็น
ราชประเพณตี งั้ แต่นัน้ มา
ครน้ั ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระน่ังเกลา้ เจ้าอยู่หวั
ได้ทรงสร้างเคร่ืองทรงฤดูหนาวถวายเปน็ พทุ ธบูชาอีกชุดหนง่ึ
จึงมเี คร่อื งทรงเปลีย่ นตามฤดกู าลมาจนปจั จุบัน คือ
วนั แรม ๑ คำ่� เดือน ๔ เปลี่ยนเคร่ืองทรงฤดหู นาว
เป็นเครือ่ งทรงฤดรู อ้ น
วันแรม ๑ ค�่ำ เดือน ๘ เปลย่ี นเครื่องทรงฤดรู ้อนเป็น
เครอ่ื งทรงฤดฝู น
วันแรม ๑ คำ่� เดอื น ๑๒ เปลยี่ นเครื่องทรงฤดูฝนเปน็
เครื่องทรงฤดูหนาว
พระราชพิธีทรงเปลยี่ นเคร่ืองทรงพระพทุ ธมหามณี
รัตนป์ ฏมิ ากร เป็นพระราชกรณียกจิ ทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระ
เจา้ อยหู่ ัวเสดจ็ พระราชด�ำ เนินไปทรงเปล่ยี นเครอ่ื งทรงด้วย

สถานีโทรทัศน์ไทยรัฐทวี ี (ThairathTV) 57

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

พระองคเ์ อง หากไม่สามารถเสดจ็ พระราชด�ำ เนนิ ไปได้จะทรง
พระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมใหพ้ ระราชวงศ์ฝ่ายหน้า
เสดจ็ พระราชดำ�เนินไปทรงปฏิบตั แิ ทนพระองค์
พระราชพธิ ที รงเปล่ยี นเครื่องทรงพระพุทธมหามณี
รตั นปฏมิ ากรนนั้ กอ่ นเวลาเสด็จพระราชดำ�เนินเจา้ หน้าท่ีวัด
พระศรีรัตนศาสดารามจะเปล้ืองเคร่อื งทรงฤดูกอ่ นออก เหลอื
ไว้แต่ศิราภรณค์ รน้ั พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูห่ ัวเสด็จพระ
ราชด�ำ เนนิ ไปยังพระอุโบสถวัดพระศรรี ัตนศาสดาราม ณ
ประตทู างเขา้ วดั เจ้าหนา้ ท่พี ระแสงต้นทลู เกล้าทลู กระหมอ่ ม
ถวายพระแสงดาบคาบค่ายซงึ่ เป็นพระแสงดาบที่
พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟา้ จุฬาโลกมหาราช โปรดเกล้า
โปรดกระหมอ่ มใหส้ ร้างขน้ึ แด่พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ ัว
ทรงรับแล้วพระราชทานใหม้ หาดเลก็ เชญิ ตามเสด็จ
เมอื่ เสดจ็ พระราชด�ำ เนนิ เขา้ พระอโุ บสถแลว้ เสดจ็
ขึ้นบันไดเกยด้านหลงั บษุ บกประดษิ ฐานพระพทุ ธมหามณี
รตั นปฏิมากร เมอ่ื ถงึ บุษบกทรงกราบ แล้วทรงเปลือ้ งศิรา
ภรณ์ออกจากพระเศียร ทรงหล่ังน�ำ้ พระสคุ นธด์ ้วยพระมหา
สังขซ์ ่ึงพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสรา้ งถวาย
ไวป้ ระจ�ำ พระพทุ ธมหามณรี ัตนปฏมิ ากร แลว้ ทรงหลัง่ นำ�้ พระ
สคุ นธ์ดว้ ยพระมหาสังข์เพชรนอ้ ย เสร็จแลว้ ทรงซับองค์พระ
ดว้ ยผา้ ขาว ๔ ผืน จากนั้นทรงสวมศิราภรณ์ถวายตามฤดกู าล
แล้วเสดจ็ ลงไปประทบั พระเก้าอข้ี า้ งฐานชุกชที รงจุ่มผ้าที่ซับ
องคพ์ ระพุทธมหามณีรัตนปฏมิ ากรลงในหม้อพระสุคนธ์แลว้
ทรงบิดลงในโถแก้วเพอื่ เป็นน้ำ�พระพทุ ธมนต์สำ�หรบั พระราช
ทานแกพ่ ระบรมวงศานวุ งศ์และข้าทลู ละอองธลุ ีพระบาท
ครนั้ แลว้ เสดจ็ ออกหน้าฐานชุกชีทรงเปล่ียนยอดพระ
รศั มีพระสมั พทุ ธพรรณีตามฤดูกาล ทรงจุดธปู เทยี นท้ายทน่ี ่งั
บูชาพระพุทธมหามณรี ตั นปฏิมากร พระสัมพุทธพรรณีพระ
พุทธยอดฟา้ จฬุ าโลกย์พระพุทธเลศิ หลา้ นภาไลย แลว้ ทรงจดุ
ธปู เทียนเครื่องนมัสการทองใหญบ่ ูชาพระพทุ ธมหามณรี ตั น-
ปฏมิ ากร จากนั้นประทับพระราชอาสน์เจ้าหน้าทเ่ี ชิญพระ
มหาสังขเ์ พชรน้อยบรรจนุ �ำ้ พระพทุ ธมนต์ทส่ี รงพระพทุ ธมหา
มณีรัตนปฏิมากรทูลเกล้าทูลกระหมอ่ มถวาย พระบาทสมเดจ็
พระเจ้าอยู่หัวทรงรับทรงหลัง่ น�ำ้ พระพทุ ธมนตจ์ ากพระมหา
สังข์ที่พระเศียรของพระองค์ แล้วทรงหลัง่ นำ�้ พระพทุ ธมนต์
พระราชทานพระบรมวงศานุวงศ์จากน้ันเสดจ็ พระราชด�ำ เนิน
ไปทรงพระสุหรา่ ยน�ำ้ พระพทุ ธมนต์พระราชทานแกข่ ้าทลู
ละอองธลุ พี ระบาทท่ยี ืนเฝา้ ฯ ภายในพระอุโบสถ แลว้ ประทบั
พระราชอาสน์ พราหมณ์เบิกแวน่ เวยี นเทียนสมโภชขณะน้ัน
เจ้าหน้าทว่ี ัดพระศรรี ัตนศาสดารามขึน้ ไปแต่งเครอื่ งทรงถวาย
พระพทุ ธมหามณรี ตั นปฏมิ ากร เมอื่ เวยี นเทียนครบ ๓ รอบ
หัวหน้าพราหมณข์ ึ้นไปเจิมที่ฐานพระพุทธมหามณีรัตนปฏมิ า-
กร แลว้ พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หัวทรงกราบท่หี นา้ เครือ่ ง

58 สถานีโทรทศั นไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

นมัสการ เสดจ็ ออกจากพระอุโบสถทรงพระสหุ ร่ายน้�ำ พระ
พทุ ธมนต์พระราชทานแก่ประชาชนทีเ่ ฝ้าทลู ละอองธุลี
พระบาทตามทางเสด็จพระราชด�ำ เนนิ กลับ กอ่ นเสด็จออก
จากประตูวัดพระศรีรัตนศาสดาราม พระราชทานพระแสง
ดาบคาบคา่ ยคนื เจา้ หน้าทีน่ �ำ ไปเกบ็ รกั ษา

พระราชพธิ ีทรงบ�ำ เพ็ญพระราช - การบ�ำ เพ็ญพระราชกศุ ลในวันสำ�คัญทางพระพุทธศาสนา
กศุ ลมาฆบูชา ในวันขน้ึ ๑๕ คำ�่ เดอื น ๓ หรอื เดือน ๔ ในปีอธกิ มาส (ปที ่ี
มีเดือน ๘ สองครั้ง) เพ่อื ระลึกถงึ เหตุการณส์ �ำ คัญในพระ
พทุ ธศาสนา หลังจากสมเดจ็ พระสัมมาสมั พทุ ธเจ้าทรงตรสั รู้
แลว้ ๙ เดอื น ประกอบดว้ ยองค์ ๔ คอื
๑.วนั นน้ั เป็นวันเพ็ญ ดวงจันทร์เสวยมาฆฤกษ์
๒. พระสงฆ๑์ ,๒๕๐ รูปมาประชุมพรอ้ มกันโดยมิไดน้ ัดหมาย
๓.พระสงฆท์ ี่มาประชุมนั้นล้วนไดร้ บั เอหภิ กิ ขอุ ปุ สมั ปทา
(พระสงฆท์ ี่พระพุทธเจา้ ทรงบวชให้)
๔. พระสงฆท์ ่ีมาล้วนเปน็ พระอรหันต์ทั้งสิน้
พระราชพธิ นี ้ีมีขึ้นเปน็ ครัง้ แรกในรชั กาล
พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจา้ อยู่หวั ในรัชกาลปัจจุบนั
ก�ำ หนดบำ�เพ็ญพระราชกศุ ล ณ พระอุโบสถวัดพระศรรี ัตน-
ศาสดาราม เวลา ๑๘ นาฬกิ า เสด็จพระราชดำ�เนินเขา้ สพู่ ระ
อโุ บสถ ทรงจุดธปู เทยี นนมัสการพระพุทธมหามณีรตั นปฏมิ า-
กร พระสงฆ์ ๓๐ รูปเจริญพระพุทธมนต์จบแลว้ ทรงจุดธูป
เทียนเคร่ืองทรงธรรม พระราชาคณะถวายศลี และถวายพระ
ธรรมเทศนา ๑ กณั ฑ์ พระสงฆ์ถวายอนุโมทนา ทรงประเคน
จตปุ ัจจยั ไทยธรรม พระราชาคณะถวายอดเิ รก เปน็ เสร็จพิธี

พระราชพิธสี งกรานต์ - กอ่ นวันท่ี ๑ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๐๘ พทุ ธศกั ราช
๒๔๓๒ ขน้ึ ไป ประเทศไทยยังมปี ระเพณนี ับวนั เดือนปที าง
จนั ทรคติอยู่ แม้ทางราชการกใ็ ช้วันขึน้ แรม เดอื นอ้ายเดือนยี่
ปีชวด ฉลขู าล เถาะ ซง่ึ ส้นิ ปนี กั ษัตรเมอ่ื วันแรม ๑๕ เดือน ๔
และข้ึนปีนกั ษัตรใหมเ่ มื่อวนั ขึน้ ๑ เดือน ๕ ต่อมาเปลย่ี นใช้
ปฏิทนิ ทางสรุ ิยคตหิ รอื ปฏิทินแบบเกรโกเรียนตามประกาศ
พระบรมราชโองการในรัชกาลท่ี ๕ เมื่อพทุ ธศกั ราช ๒๔๓๒
เปน็ ต้นมา แตต่ ามธรรมเนยี มเดมิ นั้น ก็ใชว่ า่ จะไม่นบั วันเดือน
ปีทางสรุ ิยคติเสยี ทเี ดียว เพราะ เมื่อจะเปลีย่ นจลุ ศกั ราชใหม่
จะต้องรอใหพ้ ระอาทติ ย์ยกขึ้นสรู่ าศเี มษเสยี ก่อน เรยี กวนั น้นั
วา่ วันมหาสงกรานต์ ภายหลงั วันมหาสงกรานตแ์ ลว้ วันหนงึ่
หรอื สองวนั จึงจะถงึ วนั เถลิงศก เปลย่ี นจลุ ศกั ราชด้วย เหตุที่
วันเปลยี่ นปีมีสองอย่าง คอื เปลย่ี นปีนกั ษตั รหรือปที าง
จนั ทรคติอยา่ งหนึ่ง กบั ปีจลุ ศักราชหรือปีทางสรุ ยิ คติอกี อยา่ ง
หน่ึงดว้ ย ดังนวี้ ันขน้ึ ปีใหมข่ องไทยจึงมเี ป็นสองขยกั เรียกวา่
“ตรุษ” คราวหนง่ึ “สงกรานต์” อกี คราวหนงึ่ ตรุษ นนั้ นับแต่
วนั แรม ๑๓-๑๔-๑๕ ค่�ำ เดอื น ๔ และเกาะเก่ียวมาถึงวนั ขึน้
๑ ค่�ำ เดอื น ๕ อันเปน็ วนั เปล่ยี นปีนักษตั รดว้ ย รวมเป็น ๔ วัน

สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรฐั ทวี ี (ThairathTV) 59

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ดว้ ยกนั สงกรานต์ นบั เอาวันมหาสงกรานตท์ ีพ่ ระอาทติ ย์
ยกข้ึนราศเี มษวันหน่ึง วันเนาหรือวนั ระหวา่ งกลางวัน ๑ หรือ
๒ วนั กับ วันเถลิงศก อกี วนั หนงึ่ รวมเข้าด้วยกันเปน็ ๓ หรอื
๔ วนั
ในปจั จุบัน มพี ระราชพิธีในวันเถลิงศก คอื วนั ท่ี ๑๕
เมษายน เพียงวนั เดยี ว
เวลาเช้า โปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมใหเ้ จา้ พนักงาน
นมิ นตพ์ ระสงฆ๑์ ๕๐ รูป เข้าไปรับพระราชทานอาหาร
บณิ ฑบาตในพระบรมมหาราชวัง
เวลา ๑๐ นาฬิกา ๓๐ นาทเี สดจ็ พระราชดำ�เนนิ ไป
ยังพระมหามณเฑยี ร ทรงสรงนำ�้ พระพทุ ธรปู สำ�คัญท่หี อพระสุ
ลาลัยพมิ าน ทรงจุดธูปเทียนเครอื่ งนมสั การ แล้วเสดจ็ ฯไป
ทรงจดุ ธปู เทยี นบูชาพระสยามเทวาธริ าชทพ่ี ระท่ีนงั่ ไพศาล
ทักษณิ แล้วเสด็จฯ ไปยังหอพระธาตุมณเฑยี ร ทรงจุดธูป
เทียนเครื่องราชสักการะ และสรงน�้ำ พระบรมอฐั ิพระอัฐิแล้ว
เสด็จออก ณ พระท่นี ัง่ อมรนิ ทรวนิ จิ ฉัย ทรงจดุ ธูปเทยี นเคร่อื ง
นมัสการบชู าพระรัตนตรยั พระสงฆท์ รงสมณศกั ดิ์ ๗๕ รูป
เจรญิ พระพทุ ธมนต์การพระราชพิธี เวลา ๑๐ นาฬกิ า ๓๐
นาทีเสด็จพระราชดำ�เนนิ ไปยงั พระมหามณเฑียร ทรงสรงน�้ำ
พระพทุ ธรปู ส�ำ คญั ทหี่ อพระสลุ าลยั พมิ าน ทรงจุดธูปเทยี น
เคร่ืองนมสั การ แลว้ เสดจ็ ฯ ไปทรงจดุ ธูปเทยี นบูชาพระสยาม
เทวาธิราชท่พี ระทนี่ ่ังไพศาลทกั ษณิ แลว้ เสด็จฯ ไปยังหอพระ
ธาตุมณเฑยี ร ทรงจดุ ธูปเทยี นเครื่องราชสกั การะ และสรงน�้ำ
พระบรมอฐั ิพระอฐั ิแลว้ เสด็จออก ณ พระทนี่ ง่ั อมรินทรวินจิ
ฉัย ทรงจดุ ธปู เทยี นเครื่องนมสั การบชู าพระรตั นตรยั พระสงฆ์
ทรงสมณศกั ด์ิ ๗๕ รปู เจรญิ พระพุทธมนต์การพระราชพิธี
เวลาบ่าย โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมใหพ้ ระราชวงศ์
เสด็จไปปฏบิ ัตพิ ระราชกรณยี กจิ แทนพระองค์ทว่ี ดั พระศรี
รัตนศาสดาราม คือทรงพระสุหรา่ ยสรงนำ�้ พระพทุ ธมหามณี
รัตนปฏิมากร พระสมั พุทธพรรณีพระพุทธยอดฟา้ จฬุ าโลกย์
พระพทุ ธเลศิ หล้านภาไลย และสรงน�้ำ ปชู นยี วัตถุตาม
เจดียสถานในพระอาราม แลว้ เสดจ็ ไปถวายสกั การะพระอัฐิ
สมเดจ็ พระบวรราชเจา้ พระบรมอฐั พิ ระบาทสมเด็จพระป่นิ
เกลา้ เจ้าอยหู่ วั ภายในหอพระนากแล้วทรงทอดผ้า พระสงฆ์
สดับปกรณพ์ ระบรมอัฐแิ ละพระอัฐิท่ีประดษิ ฐานในหอพระ
นาก แล้วถวายอนโุ มทนา ถวายอดิเรก เปน็ เสร็จการภายหลงั
พระราชพิธีแล้ว ยงั ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม
ใหเ้ ชญิ น้�ำ สงกรานตไ์ ปพระราชทานพระราชวงศก์ บั ท้ังขา้ ทลู
ละอองธลุ พี ระบาทผู้ใหญ่ และถวายสมเดจ็ พระสังฆราชตาม
โบราณราชประเพณีดว้ ย

พระราชพธิ ฉี ัตรมงคล - การบำ�เพ็ญพระราชกศุ ลหรอื ท�ำ บุญในวนั คล้ายวนั บรม
ราชาภเิ ษก ซ่ึงจะเปลี่ยนวันไปตามรชั กาล ในรัชกาลปัจจุบนั
พระราชพธิ นี มี้ กี ารบ�ำ เพญ็ พระราชกศุ ลรวม ๓ วัน วนั แรกเร่ิม

60 สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรัฐทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

งาน เป็นการพระราชกศุ ลทักษิณานปุ ทาน เชิญพระโกศพระ
บรมอัฐิและพระอฐั สิ มเด็จพระบรมราชบุรพการีออกประดิษ-
ฐานเหนือพระราชบัลลังกภ์ ายใต้นพปฎลมหาเศวตฉัตร
พระสงฆส์ วดพระพทุ ธมนตม์ พี ระธรรมเทศนากัณฑ์หนึ่งแลว้
สดบั ปกรณ์วันที่ ๒ เป็นวนั ฉัตรมงคลพราหมณ์อ่านประกาศ
พระราชพธิ ฉี ตั รมงคล พระสงฆเ์ จรญิ พระพทุ ธมนตว์ นั ที่ ๓
เวลาเชา้ ถวายภัตตาหารพระสงฆท์ เ่ี จริญพระพุทธมนตแ์ ต่วนั
ก่อน แลว้ พราหมณ์เบกิ แว่นเวยี นเทียนสมโภชพระมหา
เศวตฉัตร เครอ่ื งราชกกธุ ภณั ฑ์และพระแสงส�ำ คัญ เวลา
บ่ายพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จลุ จอมเกล้า

พระราชพธิ ที รงบ�ำ เพ็ญพระราช - การบำ�เพ็ญพระราชกศุ ลในวันวสิ าขบชู า ตรงกบั วนั ขนึ้ ๑๕
กุศลวสิ าขบชู า ค�ำ่ เดอื น ๖ หรือเดือน ๗ ในปอี ธิกมาส เปน็ วันประสูตติ รัสรู้
และปรินพิ พานของสมเดจ็ พระสัมมาสมั พทุ ธเจ้าเรมิ่ มีขึ้นใน
รัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธเลศิ หลา้ นภาลยั ในรัชกาล
ปัจจุบนั กำ�หนดบ�ำ เพญ็ พระราชกุศล ณ พระอโุ บสถ
วดั พระศรรี ตั นศาสดาราม
วันขึน้ ๑๔ เวลา ๑๖ นาฬิกา ๓๐ นาทีเสดจ็ พระราช
ดำ�เนินไปยงั พระอโุ บสถวดั พระศรรี ตั นศาสดารามทรงจดุ ธปู
เทยี นเคร่ืองนมัสการบูชาพระพทุ ธมหามณีรัตนปฏมิ ากร ทรง
ประเคนผา้ ไตร ประกาศนยี บตั รพัดยศต้ังพระภิกษุและสาม-

เณรเปรยี ญ พระสงฆ์ออกไปครองผ้าแล้วกลับมาน่งั ยังอาสนะ
ถวายอนโุ มทนา ถวายอดเิ รกออกจากพระอโุ บสถ แล้วเสด็จ
พระราชดำ�เนินกลบั
วันขนึ้ ๑๕ เวลา ๑๘ นาฬิกา เสดจ็ พระราชด�ำ เนินไป
ยังพระอุโบสถวดั พระศรีรตั นศาสดาราม ทรงจุดธูปเทยี น
เครอ่ื งนมัสการบชู าพระพุทธมหามณรี ตั นปฏมิ ากรแล้วเสดจ็
ออกหน้าพระอโุ บสถ ทรงจุดธูปเทียนบูชาสรรเสรญิ คณุ พระ
รัตนตรยั แล้วเสด็จพระราชด�ำ เนินประทกั ษณิ พระอโุ บสถ
พร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์และขา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท
ฝา่ ยหน้าฝา่ ยในถว้ นสามรอบเสด็จขน้ึ พระอุโบสถ ทรงสดบั
พระธรรมเทศนาซ่งึ พระราชาคณะถวายกัณฑ๑์ แลว้ เสด็จพระ
ราชดำ�เนนิ กลับ

พระราชพธิ พี ืชมงคล - พระราชพิธีแรกนาในเดือน ๖ พระมหากษัตริย์เสด็จพระราช
จรดพระนงั คัลแรกนาขวัญ ด�ำ เนนิ ไปทรงเป็นประธานในพระราชพธิ ที รงแต่งต้ังพระยา
แรกนาเป็นผแู้ ทนพระองค์ไปจรดคนั ไถ ณ บรเิ วณนาจ�ำ ลองที่
ท้องสนามหลวง และมนี างเทพคี ู่หาบทอง ๑ คู่ คหู่ าบเงนิ ๑
คู่ หาบพันธ์ขุ า้ วที่ทำ�ขวัญแลว้ ตามหลังไปใหพ้ ระยาแรกนา
หวา่ น เสมือนเป็นการประกาศแกเ่ กษตรกรวา่ เร่มิ ฤดกู าลทำ�
นาแล้ว โดยสมมุติว่าพระมหากษัตริย์ทรงเร่มิ การหว่านไถเปน็

61
สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

แบบอย่างและเป็นมงคลเมลด็ พันธขุ์ า้ วท่ีหว่านแลว้ นนั้
เกษตรกรและราษฎรเกบ็ น�ำ ไปเจือผสมในพันธขุ์ ้าวหว่านของ
ตน

พระราชกศุ ลฉลองเทยี นพรรษา - การบ�ำ เพ็ญพระราชกศุ ลเข้าพรรษาในเดอื นแปด พระสงฆ์
สวดมนต์วนั ข้ึน ๑๓ ค่�ำ และรบั พระราชทานฉัน วันข้นึ ๑๔ คำ�่
ทรงพระสุหร่ายประพรมและเจิมเทียนพรรษา พระราชทาน
ให้น�ำ ไปตง้ั ในพระอโุ บสถวดั ตา่ งๆ วนั ข้นึ ๑๕ ค่ำ� เวลาเช้า
เสดจ็ ฯไปยังวดั พระศรีรัตนศาสดาราม ถวาย ภตั ตาหารแด่
พระสงฆแ์ ละทรงจดุ เทียนพรรษาวัดพระศรีรตั นศาสดาราม
ส่วนทีว่ ัดอนื่ ๆ โปรดให้พระบรมวงศานุวงศไ์ ปทรงจดุ ปจั จุบนั
งานน้เี ปล่ยี นแปลง มีเฉพาะแตเ่ สดจ็ พระราชดำ�เนนิ มาถวาย
พมุ่ แด่พระสงฆช์ ้ันสมเด็จพระสงั ฆราช สมเด็จพระราชาคณะ
พระราชาคณะ เจ้าอาวาสพระอารามหลวง พระภิกษนุ าค
หลวง พร้อมกบั พระราชทาน โคมไฟทที่ รงจุดใหว้ ัดตา่ งๆ รับ
ไปจุดเทยี นพรรษาท่ีทรงพระราชอทุ ศิ ถวาย

พระราชพิธที รงบ�ำ เพ็ญพระราช - วันอาสาฬหบูชา ตรงกบั วันข้นึ ๑๕ ค�่ำ เดือน ๘ เป็นวันที่
กศุ ลเนือ่ งในวนั อาสาฬหบูชา สมเดจ็ พระสัมมาสัมพทุ ธเจา้ ทรงแสดงปฐมเทศนา เป็นพระ
และวันเขา้ พรรษา ราชพธิ ีทจ่ี ัดให้มีขึ้นเป็นคร้งั แรกในรชั กาลปัจจุบัน ก่อนวัน

เข้าพรรษา ๑ วนั กำ�หนดการพระราชพธิ ใี นเวลาเยน็ ๑๖
นาฬิกา ๓๐ นาทีพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หวั เสด็จพระราช
ดำ�เนินเขา้ สพู่ ระอโุ บสถวดั พระศรีรัตนศาสดารามทรงจุดเทียน
พรรษาบูชาพระรตั นตรยั ถวายพุม่ ธปู เทียนบูชาพระพทุ ธมหา
มณรี ัตนปฏมิ ากร พระสมั พทุ ธพรรณีพระพทุ ธยอดฟ้าจุฬา
โลกย์พระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาไลย แลว้ ทรงจุดธูปเทียนเครื่อง
นมัสการ ทรงประเคนพมุ่ ธปู เทยี นถวายสมเด็จพระสงั ฆราช
สมเด็จพระราชาคณะ พระราชาคณะ พระภกิ ษุนาคหลวง
เป็นเสร็จพธิ ี
เทศกาลเขา้ พรรษา เริม่ ต้งั แต่วนั แรม ๑ ค�่ำ เดือน ๘ จนถึง
วนั แรม ๑ ค่�ำ เดอื น ๑๑ เปน็ การบำ�เพญ็ พระราชกศุ ลทาง
พระพุทธศาสนาที่ต่อเน่ืองกบั การบำ�เพญ็ พระราชกศุ ลวนั
อาสาฬหบูชา มีมาแตค่ รง้ั สุโขทัย ในสมยั กรงุ รัตนโกสนิ ทรถ์ ือ
เป็นพระราชพธิ ที กี่ �ำ หนดไว้ในกฎมณเฑยี รบาล พระบาท
สมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยู่หวั มีพระบรมราชวินิจฉัยว่า
นา่ จะเป็นเพียงพระราชกุศล
ในรชั กาลปจั จุบนั ก�ำ หนดการพระราชกศุ ล วนั แรม
๑ ค�่ำ เดือน ๘ เวลาเชา้ โปรดเกลา้ ฯให้เจา้ พนักงานนมิ นต์
พระสงฆ์๑๕๐ รูป เข้าไปรับพระราชทานอาหารบิณฑบาต
ของหลวงในพระบรมมหาราชวังตามราชประเพณีเวลาบา่ ย
พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวเสดจ็ พระราชดำ�เนนิ ไปยงั วัด
บวรนเิ วศวิหาร เสด็จพระราชด�ำ เนนิ เข้าสู่พระอโุ บสถ ทรงจุด
เทียนพรรษาบูชาพระรตั นตรัย ถวายพุ่มธูปเทียนบชู าพระ
พทุ ธชนิ สีหพ์ ระรปู สมเดจ็ พระมหาสมณเจ้ากรมพระยา -

62 สถานีโทรทศั นไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ปวเรศวริยาลงกรณ์พระรปู สมเด็จพระมหาสมณเจา้
กรมพระยาวชริ ญาณวโรรส พระรูปสมเด็จพระสังฆราชเจ้า
กรมหลวงวชิรญาณวงศ์พระราชอุปธั ยาจารย์แล้วทรงจดุ ธปู
เทยี นเครื่องนมัสการและเครอ่ื งราชสักการะ ถวายพุ่มธปู
เทียนแดส่ มเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหา
สงั ฆปริณายก เสดจ็ พระราชด�ำ เนนิ ออกจากพระอุโบสถไป
ทรงจุดเทยี นพรรษาบูชาพระรตั นตรัย ถวายพุ่มธูปเทยี นบชู า
ณ ปชู นียสถานในพระอารามนี้
เวลา ๑๗ นาฬกิ า โปรดเกล้าโปรดกระหมอ่ มใหพ้ ระ
ราชวงศ์เสดจ็ ไปยงั พระอุโบสถวัดพระเชตุพนวิมลมงั คลาราม
ทรงจุดเทียนพรรษาบูชาพระรตั นตรยั ถวายพ่มุ บูชาพระพุทธ
เทวปฏิมากร ทรงจดุ ธูปเทยี นเครือ่ งนมัสการและเคร่อื งราช
สกั การะ แลว้ เสดจ็ ฯ ไปทรงจุดเทยี นบชู าพระพุทธรปู ณ
ปชู นียสถานต่างๆ ถวายพุ่มบชู าพระอฐั ิสมเดจ็ พระมหาสมณ -
เจา้ กรมพระปรมานุชิตชโิ นรสที่ตำ�หนกั วาสกุ รีและถวายพุ่ม
ดอกไม้ธปู เทียนแด่พระราชาคณะเจา้ อาวาส กับทรงพระ
กรณุ าโปรดเกล้าโปรดกระหมอ่ มใหพ้ ระราชวงศเ์ สดจ็ ไปยัง
พระอุโบสถวัดเบญจมบพติ รดุสิตวนาราม ถวายพุ่มบชู าพระ
พุทธชินราชจ�ำ ลอง และถวายเครอ่ื งราชสกั การะพระบรมราช
สรีรางคาร พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอย่หู วั
เชน่ เดยี วกบั ท่ีวดั พระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม

พระราชพธิ ีเฉลมิ พระชนมพรรษา - การบ�ำ เพ็ญพระราชกศุ ลในวนั คลา้ ยวันพระบรมราชสมภพ
ของพระมหากษัตริยส์ มเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระ
บรมราชินเี มอ่ื บรรจบรอบทางสรุ ิยคติกาล เกดิ ขึ้นโดยพระ
ราชดำ�รขิ องพระบาทสมเด็จพระจอมเกลา้ เจ้าอยหู่ วั มกี าร
บ�ำ เพ็ญพระราชกศุ ลสวดมนต์เลีย้ งพระ เปน็ ตน้ เค้าให้เจ้า
นายขุนนางทำ�บุญวนั เกดิ กนั แพรห่ ลายในเวลาตอ่ มาครั้น
พรรษา จงึ จดั พระราชพิธีเฉลมิ พระชนมพรรษาเปน็ การใหญ่
มีพระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต๖์ ๐ รปู และเจ้านายข้าราชการ
ท�ำ บญุ สวดมนต์เลี้ยงพระทุกวงั ทกุ บา้ น มีการจดุ ประทปี ตาม
วังเจา้ นายและบ้านเรือนขุนนางราษฎรท่วั ไป พระบาทสมเดจ็
พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หวั เสด็จออก ณ พระที่นง่ั อนันตสมาคม
(ในพระบรมมหาราชวงั ซ่งึ ร้อื ลงแล้วในรัชกาลท่ี ๕) ผูแ้ ทน
เจา้ นายขุนนางกราบบังคมทลู ถวายพระพรชัยมงคล พระ
ราชทานเหรยี ญทองคำ�ตรามงกุฎหนักตำ�ลึงทอง มีหว่ งบน
สำ�หรบั รอ้ ยสาย ห่วงลา่ งสำ�หรบั หอ้ ยพู่ ซ่งึ ผ้ไู ดร้ ับโดยเฉพาะ
พวกจีนนำ�ไปรอ้ ยไหมห้อยคอในเวลาแตง่ ตวั เต็มยศเขา้ เฝา้ ฯ
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยูห่ วั ทรงเร่มิ
ประกอบพระราชพิธีบำ�เพ็ญพระราชกุศลวันคลา้ ยวันพระบรม
ราชสมภพต้ังแต่ยงั ทรงพระผนวชอยู่ เป็นการบ�ำ เพ็ญพระราช
กศุ ลสว่ นพระองคค์ รั้นถึง พ.ศ. ๒๔๑๓ ทรงหลอ่ พระพทุ ธรูป
ประจ�ำ พระชนมพรรษา จึงโปรดใหจ้ ดั งานฉลองพระพุทธรูป

สถานโี ทรทัศน์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV) 63

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

มกี ารบ�ำ เพญ็ กศุ ล จดุ ประทีปตามไฟในพระบรมมหาราชวงั
ในวังเจ้านาย บา้ นขนุ นางและบา้ นราษฎร ผู้แทนพระบรม
วงศานุวงศก์ ราบบังคมทลู ถวายพระพรชัยมงคล ซ่งึ ไดโ้ ปรดให้
จัดต่อมาเปน็ งาน ๔ วันบ้าง ๕ วนั บา้ ง มีการสรงพระมรู ธา
ภเิ ษกและพระราชทานเลยี้ งอาหารค�่ำ
ในรชั กาลปจั จบุ ัน พระราชพิธเี ฉลิมพระชนมพรรษา
จัด ๒ วนั
วนั ท่ี ๕ ธันวาคม เวลาเช้า เสด็จออก ณ พระทนี่ ั่ง
อมรนิ ทรวินิจฉยั ประทับเหนือพระทีน่ ่ังพุดตานกาญจน
สิงหาสนบ์ นพระราชบลั ลงั กภ์ ายใตน้ พปฎลมหาเศวตฉัตร
ทหารบก ทหารเรอื ทหารอากาศ ยงิ ปนื ใหญเ่ ฉลมิ พระเกยี รติ
ฝ่ายละ ๒๑ นัด พระบรมวงศานวุ งศน์ ายกรฐั มนตรีประธาน
รฐั สภา กราบบังคมทลู ถวายพระพรชัยมงคลตามลำ�ดบั
เวลาบา่ ย เสด็จพระราชด�ำ เนนิ ไปยงั พระอโุ บสถวดั
พระศรีรัตนศาสดาราม บรรพชิตจนี และญวนถวายพระพรชัย
มงคลหนา้ พระอุโบสถ แลว้ เสด็จเขา้ สพู่ ระอโุ บสถ ทรงจดุ ธูป
เทยี นบชู าพระพทุ ธมหามณรี ัตนปฏิมากร พระสมั พทุ ธพรรณี
และพระพุทธรูปฉลองพระองค์แลว้ ทรงจดุ ธปู เทยี นเคร่อื ง
นมสั การ เทยี นบชู าเทพดานพเคราะห์พระสงฆ์เจริญพระพุทธ
มนตน์ วคั คหายสุ มธัมมโ์ หรบชู าเทพดานพเคราะห์แล้วเสดจ็
ออก ณ หน้ามุขพระอโุ บสถ พระราชทานราชสงั คหวัตถแุ ก่ข้า
ทลู ละอองธุลีพระบาทผสู้ ูงอายุ แลว้ เสดจ็ พระราชด�ำ เนนิ โดย
รถยนต์พระทน่ี ัง่ ไปยงั พระทีน่ ่งั อมรนิ ทรวินิจฉยั ทรงสถาปนา
สมณศักดิพ์ ระสงฆช์ ้นั สมเดจ็ พระราชาคณะ รองสมเดจ็ พระ
ราชาคณะ และพระสงฆ์ท่ไี ด้รบั พระราชทานสมณศักดใ์ิ หม่
ทรงจดุ เทียนพระมหามงคล เทียนเท่าพระองค์ธูป
เทยี นบูชาพระพทุ ธรูป เทวดาพระเคราะหท์ รงจดุ ธปู เทยี น
เคร่ืองนมัสการบูชาพระรตั นตรัย ทรงศีล แลว้ เสด็จขน้ึ บน
พระท่นี ่ังไพศาลทักษณิ ทรงจดุ ธปู เทยี นบูชาพระสยามเทวา
ธริ าช แล้วเสด็จออก ณ พระทน่ี ่งั อมรินทรวินจิ ฉยั พระสงฆ์
เจริญพระพุทธมนต์การพระราชพิธเี ฉลมิ พระชนมพรรษา
แลว้ เสด็จพระราชด�ำ เนนิ กลบั
ในวนั น้ตี งั้ แตเ่ วลา ๙ นาฬกิ าถงึ ๑๗ นาฬกิ า ส�ำ นกั
พระราชวังจัดทีส่ �ำ หรบั พระบรมวงศานวุ งศข์ า้ ราชการและ
ประชาชนลงพระนามและลงนามถวายพระพรในพระบรม
มหาราชวัง
วันท่ี ๖ ธนั วาคม เวลาเช้า เสดจ็ พระราชด�ำ เนินไป
ยงั พระบรมมหาราชวงั ทรงบำ�เพ็ญพระราชกศุ ลถวาย
ภัตตาหารแด่พระสงฆ์ทรงสดบั พระธรรมเทศนามงคลวเิ ศษ
กถากณั ฑ์๑ แล้วเสดจ็ พระราชด�ำ เนินกลบั เจ้าพนักงานตง้ั
บายศรีแกว้ ทอง เงนิ เวียนเทยี นสมโภชดวงพระบรมราช
สมภพ
เวลาบา่ ย เสด็จออก ณ ศาลาดสุ ดิ าลยั สวนจิตรลดา

64 สถานีโทรทศั น์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

พระราชวงั ดุสติ คณะทตู ต่างประเทศและผแู้ ทนฝา่ ยกงสลุ
เฝ้าทลู ละอองธุลพี ระบาทถวายพระพรชยั มงคล มีพระราช
ด�ำ รสั ตอบ และพระราชทานเล้ยี งรับรองเนื่องในโอกาสพระ
ราชพิธเี ฉลมิ พระชนมพรรษานที้ รงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ
พระราชทานเครอ่ื งราชอสิ ริยาภรณ์แก่ขา้ ราชการและผู้
บ�ำ เพ็ญประโยชนด์ ้วย หน่วยราชการและประชาชนตา่ งพรอ้ ม
ใจจุดประทปี โคมไฟเฉลิมฉลอง

พระราชพธิ ตี รยี มั ปวายและตรีปวาย - เป็นพธิ พี ราหมณ์คอื พระราชพิธีรบั เสด็จและสง่ เสด็จพระ
อิศวรและพระนารายณ์ท่ีเสด็จลงมาเย่ยี มโลกปลี ะครงั้ ในเดือน
ยี่ พระอศิ วรเสด็จลงวันข้นึ ๗ คำ่� เดอื นย่ี แรมค�ำ่ หนึ่งเสดจ็
กลบั และวนั แรมคำ่�หน่งึ วนั เดียวกนั นนั้ พระนารายณเ์ สดจ็ ลง
มขี บวนแห่รบั เสดจ็ และสง่ เสด็จเป็นที่สนกุ ครึกครน้ื
พระราชพิธนี มี้ มี าแตส่ มยั กรงุ ศรอี ยธุ ยา ท�ำ พิธที ่ี
เทวสถาน เพราะถือเปน็ พธิ ีพราหมณ์ตอ่ มาในสมัยกรุง
รตั นโกสนิ ทร์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจา้ อย่หู วั มี
พระราชด�ำ รวิ ่าพระราชพิธตี รียัมปวายและตรีปวายเป็นพิธี
ใหญส่ �ำ หรบั พระนคร จงึ โปรดใหม้ ีพธิ สี งฆ์ขนึ้ ในวนั ขึ้น ๗ ค่�ำ
ข้นึ ๘ คำ่� ข้ึน ๙ ค�ำ่ พระสงฆส์ วดมนต์และรบั พระราชทานฉนั
ครัน้ ถงึ วันแรม ๕ ค�ำ่ เร่ิมพระราชพธิ ตี รปี วายพระสงฆ์สวด
มนตร์และรบั พระราชทานฉัน ในพระราชพธิ ีน้ี มขี ้าราชการ
คนหนึ่งรับหนา้ ทีส่ มมติวา่ เป็นพระอศิ วรเป็นเจ้าเสดจ็ ลงมา
เยี่ยมโลกตามที่พราหมณ์คอยรบั อยู่จงึ มพี ธิ ีโล้ชงิ ช้า เดมิ
เจา้ พระยาพลเทพ ซงึ่ เปน็ ตำ�แหนง่ เกษตราธิบดเี ป็นผ้รู ับ
หนา้ ท่ี ตอ่ มาเปล่ียนเปน็ ข้าราชการทไ่ี ด้รับพระราชทานพาน
ทองเปล่ียนกนั ยืนชงิ ชา้ ปีละคนมขี บวนแห่ประกอบดว้ ย
ขา้ ราชการต�ำ แหน่งตา่ ง ๆ ๘๐๐ คน
การโล้ชิงช้ามีในวนั ขึน้ ๗ ค่�ำ ตอนเช้า และวนั ขึ้น ๙
ค่ำ� ตอนเย็น มีขบวนแห่ทั้ง ๒ วนั พระยายนื ชิงชา้ เข้าขบวน
แห่ไปน่ังในปะร�ำ ไม้ไผด่ าดผ้าขาว เรียกว่า ชมรมมพี ราหมณ์
ยนื ข้างขวา ๔ คน ขา้ งซ้ายข้าราชการกรมมหาดไทย และกรม
พระกลาโหม กรมละ ๒ คน มีพราหมณ์เปา่ สงั ขอ์ ยูข่ ้างหนา้ ๒
คน นาลวิ ัน หรอื ผู้โลช้ ิงช้าข้ึนกระดานชิงชา้ กระดานละ ๔ คน
๓ ครั้ง ๓ กระดาน มเี สาไม้ไผป่ ลายผกู ถุงใสเ่ งนิ ปกั ไว้กระดาน
แรก ๓ ตำ�ลึง (๑๒บาท) กระดานท่ีสอง ๒ ตำ�ลึงกึง่ (๑๐ บาท)
กระดานทีส่ าม ๒ ต�ำ ลึง (๘ บาท) นาลิวันจะคอยคาบถงุ เงนิ ที่
ห้อยไวต้ รงปลายไมพ้ ระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยูห่ วั
และเจา้ นายท้งั พระเจ้าลกู เธอและเจ้านายฝ่ายในเสดจ็ ไป
ทอดพระเนตรกันมาก แตง่ พระองค์เตม็ ยศถงึ ทรงเกยี้ วทรง
นวมเสดจ็ ไปเปน็ กระบวนช้างกม็ ี
พธิ ีโล้ชงิ ชา้ นี้ไดเ้ ลกิ ไปเม่ือรชั กาลพระบาทสมเด็จ
พระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั หลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง

พระราชพธิ ีจร - พระราชพิธที ่พี ระมหากษัตริยท์ รงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯให้

สถานีโทรทัศน์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV) 65

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ประกอบขน้ึ ในมงคลสมัยพิเศษต่าง ๆ นอกเหนือพระราชพิธี
ปรกติเปน็ ประจ�ำ แผ่นดิน เป็นตน้ ว่า พระราชพธิ ีรัชฎาภิเษก
สมภาคาภเิ ษก ทวีธาภเิ ษก รชั มงคล รัชมงั คลาภเิ ษก พระราช
พิธีกาญจนาภเิ ษก พระราชพิธฉี ลองสริ ิราชสมบัตคิ รบ ๖๐ ปี
และพระราชพธิ ีสมโภชกรุงรตั นโกสินทร์ครบ ๒๐๐ ปโี ดย
หลกั การจะโปรดให้จัดเป็นสองภาค ภาคหนง่ึ เป็นการทรง
บำ�เพ็ญพระราชกุศลถวายสนองพระเดชพระคุณในสมเดจ็
พระบรมราชบุรพการีบางทกี ็หมายถึงสมเดจ็ พระมหากษตั รยิ ์
ในโบราณสมัยดว้ ยอกี ภาคหนงึ่ เป็นการเฉลิมฉลองสมโภชและ
แผ่ส่วนพระราชกุศลบุญราศีเป็นเทวพลเี พอื่ สวัสดิมงคลความ
รงุ่ เรอื งไพบูลย์ความผาสุกถาวรในพระองค์ในสริ ริ าชสมบัติ
รชั พรรษา ในประเทศชาติราษฎร พระราชพธิ ีท้ังนช้ี ้ันเดมิ เปน็
การทีโ่ ปรดเกล้าโปรดกระหม่อมใหท้ �ำ เป็นของหลวง ต่อมา
พระบรมวงศานวุ งศข์ า้ ทูลละอองธลุ พี ระบาทและพสกนกิ รได้
มสี ว่ นเข้าจดั กิจกรรมต่าง ๆ เสริมพระราชพิธใี หย้ ิ่งใหญข่ ้นึ
เปน็ การสนองพระมหากรณุ าธิคณุ เฉลมิ พระเกยี รติเช่นที่
ปรากฏชดั ในคราวมกี ารพระราชพธิ ีรชั มงั คลาภเิ ษกในรชั กาล
พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจ้าอยูห่ ัว เมอ่ื พุทธศกั ราช
๒๔๕๑ ในปจั จุบนั เม่ือถึงวาระพเิ ศษท่ีจะมีการประกอบพระ
ราชพธิ สี �ำ คญั ๆ เช่น พระราชพธิ ีรัชดาภเิ ษก พระราชพธิ ี
มหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๕ รอบ พระราชพิธรี ัชมงั
คลาภิเษก รัฐบาลและประชาชนพรอ้ มใจกนั จัดท�ำ โครงการ
สรา้ งสรรค์งานทม่ี ีคุณประโยชน์ถวายเฉลมิ พระเกยี รติสนอง
พระเดชพระคณุ เพ่มิ ขน้ึ
พระราชพธิ ีราชาภิเษกสมรส - พธิ ีแต่งงานของพระมหากษัตริย์ มีขึน้ เป็นครั้งแรกในรชั กาล
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา้ เจ้าอย่หู ัว แต่คร้งั น้ันเป็นพระ
ราชนยิ มแบบตะวนั ตก พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิ
พลอดุลยเดชทรงประกอบพระราชพิธีตามแบบประเพณีไทย
ทรงจดทะเบียนสมรสตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์
พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก - พระราชพิธบี รมราชาภิเษก เปน็ พระราชพิธที ี่สำ�คญั ทีส่ ดุ ต่อ
การดำ�รงพระราชสถานะของพระมหากษัตรยิ ท์ ี่มสี ืบต่อมาทุก
ยคุ ทุกสมยั ด้วยมีคติความเชือ่ ว่าพระมหากษัตริย์ทรงเปน็
สมมุติเทพ อุบตั มิ าเพือ่ ขจัดทกุ ขเ์ ขญ็ ของอาณาประชาราษฎร์
ให้มีความสุขและบำ�รุงอาณาจกั รใหพ้ ร้อมไปดว้ ยความอดุ ม
สมบรู ณแ์ ละมคี วามเจรญิ ร่งุ เรอื ง
พระราชพิธีทรงบ�ำ เพญ็ พระราชกศุ ล - พระราชพธิ ีบำ�เพ็ญพระราชกศุ ลในมหามงคลสมยั ที่เสดจ็ ด�ำ รง
เสมอด้วยรชั กาลใดรัชกาลหนึ่ง สิริราชสมบตั เิ สมอดว้ ยรัชกาลทล่ี ว่ งมา เชน่ รัชกาลปจั จบุ ัน
โปรดใหป้ ระกอบการพระราชพธิ ที รงบ�ำ เพ็ญพระราชกศุ ล
เสมอด้วยรชั กาลพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจา้ อยู่หวั
สมเด็จพระบรมอัยกาธิราช
พระราชพธิ ีรชั ดาภเิ ษก - พระราชพิธีทรงบ�ำ เพญ็ พระราชกศุ ลและเฉลมิ พระเกยี รติ

66 สถานโี ทรทัศน์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

พระมหากษัตริย์ซง่ึ ทรงดำ�รงสริ ิราชสมบัตยิ ง่ั ยืนมา ๒๕ ปี
บริบูรณ์
พระราชพิธที ่ีพระมหากษัตริยท์ รงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรด
พระราชพิธสี มภาคาภเิ ษก - กระหมอ่ มให้ประกอบขึ้นในวาระทีท่ รงครองราชยย์ าวนาน
เทา่ สมเดจ็ พระบรมราชบุรพการีเช่น พระบาทสมเดจ็ พระ
จุลจอมเกลา้ เจา้ อยู่หัวทรงครองราชยย์ าวนานเทา่ พระบาท
สมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราชพระบาทสมเด็จพระ
พทุ ธเลศิ หลา้ นภาลยั พระบาทสมเดจ็ พระน่งั เกล้าเจา้ อยู่หวั
และพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หวั รวม ๔ ครง้ั
ดว้ ยกัน
พระราชพธิ ที รงบำ�เพ็ญพระราชกศุ ลในรัชกาลพระบาทสมเด็จ
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยหู่ วั เนื่องในโอกาสทรงครองราชยเ์ ปน็
พระราชพธิ ีทวีธาภเิ ษก - สองเท่าของรชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอยหู่ วั
เม่ือวันที่ ๗ พฤศจิกายน พุทธศกั ราช ๒๔๔๖
พระราชพิธที รงบ�ำ เพ็ญพระราชกศุ ลในรชั กาลพระบาทสมเดจ็
พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ ัว ระหวา่ งวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน - ๔
ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๕๐ ในโอกาสทีท่ รงดำ�รงสริ ิราช
พระราชพธิ รี ัชมงคล - สมบัตยิ าวนานเทา่ รชั พรรษาสมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ แหง่
กรุงศรอี ยธุ ยา ทรงครองราชย์๔๒ ปซี ึง่ ยาวนานกวา่ พระ
มหากษตั ริยพ์ ระองคอ์ ่ืนๆทป่ี รากฏในพระราชพงศาวดาร
พระราชพิธเี ฉลิมพระเกียรติพระมหากษัตริย์ซ่งึ ทรง
ครองราชย์ยาวนานกว่าพระมหากษัตริยพ์ ระองคใ์ ดในพระ
ราชพงศาวดาร พระราชพธิ ีนีม้ ขี ึน้ เปน็ ครงั้ แรกในรัชกาล
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ ัว ระหว่างวันที่ ๑๑
พระราชพธิ ีรชั มังคลาภเิ ษก - - ๑๘ พฤศจกิ ายน พทุ ธศกั ราช ๒๔๕๑ และครงั้ ท่ี ๒ เมอ่ื
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดชเสดจ็ ด�ำ รง
สริ ิราชสมบัติ๔๒ ป๒ี ๓ วัน เมือ่ วนั ท่ี ๒ กรกฎาคมพทุ ธศักราช
๒๕๓๑ ยาวนานกว่าพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้
เจ้าอยหู่ ัว พระราชพธิ กี าญจนาภเิ ษก – พระราชพธิ ีทรง
บ�ำ เพญ็ พระราชกุศลและเฉลมิ พระเกยี รตพิ ระมหากษัตริย์ซ่งึ
ทรงด�ำ รงสริ ริ าชสมบตั ิย่งั ยืนมาครบ ๕๐ ปมี ีข้ึนเป็นคร้ังแรก
ในรชั กาลพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช
เม่ือวันท่ี ๙ มถิ นุ ายน พทุ ธศักราช ๒๕๓๙
พระราชพธิ ีทรงบ�ำ เพ็ญพระราชกุศลและเฉลิมพระเกยี รติ
พระมหากษตั รยิ ์ซ่งึ ทรงดำ�รงสริ ริ าชสมบตั ยิ งั่ ยนื มาครบ ๖๐ ปี
มีขึ้นเปน็ คร้ังแรกในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา
ภูมพิ ลอดุลยเดช เมื่อวนั ที่ ๙ มถิ ุนายน ๒๕๔๙
พระราชพิธถี อื น�้ำ พระพพิ ัฒน์สัตยา ตามขตั ตยิ ประเพณใี น
พระราชพธิ ีฉลองสริ ิราชสมบัต ิ - ประเทศไทยมมี าแตโ่ บราณกาล ต้ังแต่ครงั้ ตน้ สมยั อยธุ ยา
ครบ ๖๐ ปี พระมหากษตั ริย์ของไทยทรงถอื ปฏบิ ตั ิตลอดมาจนถงึ สมยั กรงุ

67

พระราชพธิ ีถอื น�้ำ พระพิพัฒนส์ ตั ยา -
(ศรีสจั จปานกาล)


สถานโี ทรทศั น์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

รัตนโกสนิ ทร์เป็นพระราชพิธีที่มีประโยชน์ในด้านการปกครอง
เพอ่ื ใหพ้ ระบรมวงศ์ข้าราชการทั้งทหาร พลเรือนทไี่ ด้รบั
พระราชทานยศศักดิ์ต�ำ แหนง่ หน้าทีป่ กครองดูแลราษฎรต่าง
พระเนตรพระกรรณ ตลอดจนประเทศราชทเ่ี ปน็ เมืองออก
พร้อมด้วยภรยิ ามจี ิตใจจงรกั ภักดตี ่อพระประมุขของชาติ
ปฏบิ ตั ิหนา้ ที่ด้วยความซื่อสัตย์สุจรติ พรอ้ มไตรทวารพระราช
พิธีน้ีมอี ทิ ธิพลต่อชนในปกครองแตเ่ กา่ กอ่ นทง้ั ทางจติ ใจและ
ทางวินยั เปน็ พระราชพธิ ซี ึ่งบรรดาชนในปกครองทีก่ ลา่ ว
มาแลว้ ได้รับพระราชทานน�้ำ พระพิพัฒนส์ ัตยา ซึง่ พระราชครู
พราหมณอ์ ่านโองการแช่งนำ้� เสกน�้ำ แทงน้�ำ ด้วยพระแสงราช
ศัสตราวธุ ให้ทุกคนท่ีมีหน้าท่เี ฝ้าฯ ดมื่ ในสถานที่ซ่ึงเป็นท่ี
ศักดิส์ ทิ ธิ์อันเปน็ ท่ีเคารพ เช่น ในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตน
ศาสดารามพระอารามส�ำ คญั ในพระที่นั่ง ต่อหน้าพระพทุ ธรปู
และเฉพาะพระพักตรพ์ ระมหากษตั รยิ ์แล้วต้องกลา่ วค�ำ สตั ย์
ปฏญิ าณ สาบานตนว่าจะไม่ทรยศกบฏตอ่ พระมหากษตั รยิ ์ตอ่
บ้านเมอื ง และราษฎร ถ้าผดิ คำ�สาบานกจ็ ะถงึ ความพนิ าศ แต่
ถ้าซอ่ื ตรงสุจรติ กจ็ ะมคี วามเจริญสุข ในการพระราชพิธีศรี
สัจจปานกาลนพ้ี ระมหากษัตรยิ ์กท็ รงดมื่ นำ้�พระพิพฒั นส์ ัตยา
ปฏญิ าณพระองค์ว่า จะทรงปกครองบ้านเมอื งดว้ ยความซอ่ื
สัตย์ต่อประชาชนดว้ ย พระราชพธิ ศี รสี ัจจปานกาลไดค้ อ่ ย ๆ
เปล่ียนแปรรูปพธิ ีและถ้อยคำ�ในโองการแชง่ น�้ำ ส่วนค�ำ สาบาน
ฝ่ายหนา้ ฝา่ ยในเห็นได้ในสมัยรัตนโกสนิ ทรแ์ ต่ละรัชกาล มาถึง
สมัยทป่ี ระเทศไทยเปล่ียนแปลงการปกครองจากระบอบ
สมบรู ณาญาสิทธริ าชย์มาเปน็ ระบอบประชาธปิ ไตยมพี ระ
มหากษัตรยิ ์เปน็ พระประมขุ พระราชพธิ นี ้จี งึ เลกิ ราไป ครนั้
พทุ ธศักราช ๒๕๑๒พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอ
ดุลยเดช มพี ระราชดำ�ริใหฟ้ ้ืนพระราชพิธนี ีเ้ ปน็ พระราชพิธี
ถวายสตั ยส์ าบานของทหารตำ�รวจผู้ได้รบั พระราชทาน
เคร่ืองราชอิสริยาภรณอ์ นั มีศักดร์ิ ามาธบิ ดีมคี �ำ ถวายสตั ย์
สาบานอยา่ งยอ่ ๆ ประกอบพิธีณ พระอโุ บสถวัดพระศรรี ัตน
ศาสดาราม

พระราชพิธีรบั และสมโภช - พระราชพธิ ีทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยูห่ วั ทรงพระกรุณา
ขน้ึ ระวาง ชา้ งส�ำ คัญ โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จดั ขนึ้ เพ่ือสมโภชการรับชา้ ง

ส�ำ คญั ขน้ึ ระวางเป็นชา้ งต้น หรอื ชา้ งหลวงของพระมหา-
กษตั รยิ ต์ ามโบราณราชประเพณี
ชา้ งเผอื กเป็นรตั นะคพู่ ระบารมีของพระมหากษตั รยิ ์
ส่งิ หนึง่ ในเจด็ สิง่ ทเ่ี รียกว่า สัปตรตั นะ อันไดแ้ ก่ จักรแก้วช้าง
แกว้ ม้าแกว้ ขุนคลงั แก้ว ดวงแกว้ (มณ)ี และนางแก้ว ดงั นนั้
เม่อื ไดช้ า้ งเผอื กมาส่พู ระราชอาณาจักรจงึ เปน็ นมิ ติ ท่ดี ีของ
แผ่นดนิ และเปน็ ประเพณที ่จี ะสมโภชรับและข้ึนระวางเป็น
พระยาช้างตน้ หรอื นางพระยาช้างต้นซึ่งถอื เป็นช้างหลวงของ
พระมหากษัตรยิ ์สบื ไป พระราชพธิ ีในรัชกาลปัจจุบัน

68 สถานโี ทรทัศน์ไทยรัฐทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ประกอบด้วย
วนั แรก พิธีจารกึ นามช้างสำ�คญั ลงบนออ้ ยแดง
ประกอบพธิ ใี นพระอุโบสถ ก่อนหน้าวันพระราชพิธีฯ หรอื
ในช่วงเชา้ ของวันพระราชพธิ ฯี
วันทส่ี อง เปน็ วนั ประกอบพิธนี อ้ มเกล้านอ้ ม
กระหมอ่ มถวายช้างสำ�คญั และขึ้นระวางสมโภช พระราชพธิ ี
เร่ิมในตอนบ่าย มีพธิ ีแห่ชา้ งสำ�คญั เขา้ สโู่ รงพระราชพธิ เี ม่ือช้าง
สำ�คญั ลอดโขลนทวาร พราหมณ์และราชบณั ฑิตประพรมนำ้�
เทพมนตร์ น�ำ ชา้ งสำ�คัญเข้ายนื แทน่ ในโรงพระราชพิธีพระสงฆ์
เจริญชยั มงคลคาถา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู วั ทรงจุดธูป
เทียนเคร่อื งนมัสการบูชาพระพทุ ธปฏมิ าพระชัยหลังชา้ ง แล้ว
ทรงจดุ ธปู เทยี นบชู าพระเทวกรรม ทรงศลี ราชบัณฑิตบูชา
จฬุ าฐทิศ ผวู้ ่าราชการจงั หวดั น้อมเกลา้ น้อมกระหมอ่ มถวาย
ช้างส�ำ คัญเมอ่ื ไดเ้ วลาพระฤกษท์ รงหลงั่ น�้ำ พระพุทธมนต์ด้วย
พระเตา้ เทวบฐิ และพระมหาสังข์ทกั ษณิ าวัฏพระราชทานชา้ ง
สำ�คัญ ทรงเจิมทีก่ ระพองชา้ งสำ�คัญ แล้วพระราชทานออ้ ย
แดงจารึกนามช้างส�ำ คัญ พระราชทานคชาภรณเ์ ครอ่ื งยศ
พรอ้ มด้วยเสมาทองมีสายไปคลอ้ งคอ ทรงพระสหุ รา่ ย ทรง
เจิมแผน่ ป้ายนามช้างต้น ส�ำ หรับไปตดิ ทเ่ี สาหนา้ โรงชา้ งต้น
พราหมณ์อ่านฉนั ท์ดษุ ฎีสังเวย ศลิ ปนิ กรมศลิ ปากรขบั ไม้
ประกอบซอสามสายกล่อมชา้ งตน้
วนั ที่สาม เวลาเช้า พธิ นี ำ�ชา้ งต้นอาบน�ำ้ แลว้ นำ�ช้าง
ต้นไปตกั บาตรเพอื่ ความเปน็ สิรมิ งคล จากน้ันนำ�ชา้ งตน้ เขา้
ยืน ณ แทน่ เบญพาดในโรงพระราชพิธเี วลา๑๐ นาฬกิ า ๓๐
นาทีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู วั พระราชทานเลี้ยงภตั ตา -
หารพระสงฆ์ทีเ่ จรญิ พระพทุ ธมนตแ์ ตว่ นั กอ่ น เมอื่ พระสงฆ์
รบั พระราชทานฉันเสร็จแลว้ ทรงประเคนจตุปจั จยั ไทยธรรม
พระสงฆถ์ วายอนุโมทนา ถวายอดิเรก แล้วออกจากโรงพระ
ราชพธิ ีชา้ งต้น พราหมณเ์ บกิ แวน่ เวียนเทยี นสมโภชพระราช
ครวู ามเทพมุนเี จมิ และปอ้ นน้ำ�มะพร้าวอ่อนแกช่ า้ งต้น เป็น
เสร็จพิธี
ชา้ งส�ำ คัญในรัชกาลปัจจุบนั ทีข่ ึ้นระวางสมโภชแลว้ มี
๑๐ ชา้ ง คือ
- พระเศวตอดลุ ยเดชพาหนฯ
- พระเศวตวรรตั นกรฯี
- พระเศวตสุรคชาธารฯ
- พระศรีเศวตศุภลักษณฯ์
- พระเศวตศุทธวิลาสฯ
- พระวิมลรัตนกริ ณิ ีฯ
- พระศรนี รารัฐราชกริ ณิ ฯี
- พระเศวตภาสุรคเชนทร์ฯ
- พระเทพวชั รกิริณีฯ
- พระบรมนขทศั ฯ

สถานีโทรทัศน์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV) 69

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

หมวดท่ี ๗
เคร่ืองราชกกธุ ภัณฑแ์ ละเคร่ืองราชปู โภค

เครอื่ งราชกกธุ ภณั ฑ์ - เครื่องประกอบพระบรมราชอสิ ริยยศของพระมหากษตั รยิ ์

เบญจราชกกธุ ภณั ฑ ์ - เครอ่ื งประกอบพระบรมราชอสิ ริยยศของพระมหากษัตริย์
มี ๒ แบบ แต่ละแบบม๕ี อย่าง
แบบ ก ใชใ้ นสมยั กรุงศรอี ยุธยา
๑.พระมหาเศวตฉัตร
๒. พระมหาพชิ ัยมงกฎุ
๓. พระแสงขรรค์ชยั ศรี
๔. พัดวาลวิชนแี ละพระแสจ้ ามรี
๕. ฉลองพระบาทเชิงงอน
แบบ ข ใช้ในสมยั กรุงรตั นโกสนิ ทร์
๑. พระมหาพิชัยมงกุฎ
๒. พระแสงขรรค์ชัยศรี
๓. ธารพระกรชยั พฤกษ์
๔. พัดวาลวิชนีและพระแสจ้ ามรี
๕. ฉลองพระบาทเชิงงอน

พระมหาเศวตฉตั ร เปน็ ราชกกุธภณั ฑข์ องพระมหา-
กษตั รยิ ์มีลักษณะเปน็ ฉตั รผา้ ขาว ๙ ช้ัน แตล่ ะชั้นมีระบาย
ขลิบทองแผ่นลวด ๓ ช้นั และมียอด ใช้ปกั ทพ่ี ระแท่นราช
อาสนร์ าชบลั ลังกก์ างกน้ั เหนือพระแทน่ ท่ีบรรทมปักพระ
ยานมาศ และแขวนกางกน้ั พระโกศทรงพระบรมศพ เป็นตน้
แต่โบราณมาไทยถือเศวตฉัตรเปน็ ส่งิ ส�ำ คญั ย่ิงกว่าสงิ่ อื่นใด
เศวตฉตั รหมายถงึ ความเป็นราชามหากษัตรยิ เ์ ช่นเดยี วกบั
มงกฎุ ของชาวยุโรป

พระมหาพิชัยมงกุฎ เปน็ ราชกกธุ ภัณฑ์ประเภทราช
ศิราภรณท์ ำ�ดว้ ยทองคำ�ลงยา ยอดประดบั นวรัตน์ส�ำ หรับ
พระมหากษตั ริย์ทรงในงานพระราชพธิ ีสำ�คัญเชน่ พระราชพธิ ี
บรมราชาภิเษก เป็นต้น

พระแสงขรรคช์ ยั ศรี พระแสงองค์นีก้ ล่าวกนั มาวา่
พระขรรคเ์ ป็นของเกา่ เดมิ ตกจมอยใู่ นทะเลสาบเมอื งเสียม
ราฐ ชาวประมงทอดแหได้ผวู้ ่าราชการเมอื งเสียมราฐนำ�มา
ทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟา้
จฬุ าโลกมหาราช เมือ่ วนั พระแสงองคน์ ้ีมาถงึ อสุนบี าตตกใน
พระนครถงึ ๗ แห่ง เช่น ที่ประตวู เิ ศษไชยศรแี ละประตพู ิมาน
ไชยศรซี ง่ึ เป็นทางท่ีอัญเชิญพระแสงองคน์ ้ผี ่าน

ธารพระกรชัยพฤกษ์ ไมเ้ ทา้ ท�ำ ด้วยไม้ชยั พฤกษ์หมุ้
ทองค�ำ
พัดวาลวชิ นี พัดทำ�ด้วยใบตาล ดา้ มมเี ครอื่ ง
ประกอบเป็นทองค�ำ ลงยา

70 สถานโี ทรทัศน์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

พระแส้จามรี แส้ท�ำ ด้วยขนจามรีดา้ มเป็นแกว้
ปัจจบุ ันใชพ้ ระแสห้ างช้างเผอื กแทน

ฉลองพระบาทเชิงงอน รองเทา้ ท�ำ ดว้ ยทองค�ำ ลงยา

เครือ่ งราชกกธุ ภัณฑท์ งั้ หมดนส้ี ร้างในรัชสมัย
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

ราชศริ าภรณ์ - เคร่อื งสวมศรี ษะส�ำ หรบั พระมหากษตั รยิ ์ใชท้ รงในโอกาสต่างๆ
ประกอบดว้ ย
๑. พระมหาพชิ ยั มงกฎุ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟ้าจฬุ า
โลกมหาราชโปรดใหส้ ร้างขึน้ เปน็ เคร่ืองราชกกุธภัณฑล์ ักษณะ
ยอดเป็นพุ่มทรงข้าวบณิ ฑ์ ท�ำ ดว้ ยทองคำ�จ�ำ หลกั ลวดลายลง
ยาราชาวดีประดับเพชร สงู ๖๖เซนติเมตร นำ้�หนกั ๗,๓๐๐
กรมั ต่อมา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจา้ อยู่หวั โปรดให้
นำ�เพชรเมด็ ใหญข่ นาดเสน้ ผา่ ศนู ย์กลาง ๑.๖ เซนติเมตร สูง
๑.๔ เซนตเิ มตร มาประดบั ยอดแทนพ่มุ ข้าวบณิ ฑ์พระราช
ทานนามเพชรเม็ดนวี้ ่า พระมหาวเิ ชียรมณี
๒. พระชฎา ๕ ยอด พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ า
โลกมหาราชโปรดใหส้ รา้ งขน้ึ ส�ำ หรบั ทรงในพระราชพธิ สี ำ�คัญ
ลักษณะคล้ายลอมพอก ยอดชฎารปู ทรงกระบอกเรียวยาว
ปลายยอดทำ�เป็นช่อหางไหล ๕ เสน้ บัดปลายดา้ นซา้ ยปกั ช่อ
ใบสน กบั มีพระกรรเจยี กคู่หน่ึง ท�ำ ด้วยทองคำ�ลงยาราชาวดี
ประดับอัญมณตี า่ งสี
๓. พระชฎา ๕ ยอดรชั กาลที่ ๕ หรอื พระชฎามหาชมพู
พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจา้ อย่หู ัวโปรดให้สรา้ งข้ึน
ลักษณะคล้ายกบั พระชฎา ๕ ยอดรัชกาลท่ี ๑ต่างกันแต่การ
ลงยาตกแตง่ เป็นสชี มพทู ง้ั องค์ปักใบสนหรอื บางโอกาสปกั ขน
นกการเวกแทนชอ่ ใบสน
๔. พระชฎา ๕ ยอดรชั กาลที่ ๖ พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ
เกล้าเจ้าอยูห่ ัวโปรดใหส้ ร้างขนึ้ ลกั ษณะคล้ายกบั พระชฎา ๕
ยอดรัชกาลที่ ๕ ต่างกนั ตรงส่วนจอมมีรปู ทรงคอ่ นขา้ งราบ
กบั สว่ นปลายจ�ำ หลักเปน็ ลายกาบไผ่ ยอดหางไหลทง้ั ๕ เส้น
เรยี งชิดติดกนั สะบัดปลายตัง้ ขึ้น ดา้ นซา้ ยปกั ขนนกการเวก
๕. พระชฎา ๕ ยอดรชั กาลท่ี ๗ พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้
เจา้ อยู่หัวโปรดให้สรา้ งขึน้ ลักษณะคลา้ ยกับพระชฎา ๕ ยอด
รชั กาลท่ี ๖
๖. พระชฎากลีบ หรือ พระชฎาพระกลบี พระบาทสมเด็จ
พระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดใหส้ รา้ งขึน้ ลักษณะ
คล้ายลอมพอก ยอดพระชฎารปู ทรงกระบอกยาวเรียว ปลาย
บัด ปกั ช่อใบสน กบั มีพระกรรเจียกประกอบคู่หนึ่ง
๗. พระชฎาเดนิ หน พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬา
โลกมหาราชโปรดใหส้ ร้างขึน้ ลกั ษณะคล้ายลอมพอกยอด
พระชฎาทำ�เป็นอย่างหางไหลยาวเรียว ปลายบดั ด้านซา้ ยปัก
พระยีก่ ่า

สถานีโทรทศั น์ไทยรัฐทีวี (ThairathTV) 71

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

๘. พระอนุราชมงกฎุ พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา้ เจ้าอยูห่ ัว
โปรดให้สร้างขนึ้ สำ�หรับพระบาทสมเด็จพระป่นิ เกลา้ เจา้ อยหู่ ัว
ในการพระราชพธิ ีบวรราชาภเิ ษก และถือเปน็ ราชประเพณีที่
พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู ัวจะพระราชทานแกส่ มเดจ็ พระ
ยุพราชในแผน่ ดินนัน้ ลกั ษณะคลา้ ยพระมหาพชิ ัยมงกุฎ
ต่างกันแตส่ ่วนปลายยอดทรงกรวยเรยี วแหลม จ�ำ หลกั ลายลง
ยาเป็นลายกาบไผ่ และปลายทสี่ ดุ ไม่ประดบั เพชรลกู มพี ระ
กรรเจียกประกอบคู่หนึง่
๙. พระมาลาเส้าสะเทิน ลกั ษณะเป็นอย่างหมวกทรง
กระบอก ปีกกว้างโดยรอบ ท�ำ ดว้ ยผ้าตาด หลงั พระมาลา
ประดบั ดว้ ยยอดทองคำ�รูปพระเกี้ยวยอด หรอื จลุ มงกฎุ
ดา้ นซ้ายปักพระย่กี ่าทองค�ำ เสียบขนนกการเวก ม๗ี องค์สี
ต่างๆ กนั
๑๐. พระมาลาเส้าสงู หรือพระมาลาทรงประพาสลกั ษณะ
เป็นอยา่ งหมวกทรงกระบอก ปีกกวา้ งโดยรอบเฉพาะปกี ขา้ ง
ซ้ายพบั ตลบขน้ึ ท�ำ ด้วยสกั หลาดสีกรมท่าหลังพระมาลา
ประดบั ดว้ ยยอดทองคำ�รปู พระเกย้ี วยอดหรือจุลมงกุฎ
ดา้ นซ้ายพระมาลาปกั พระยกี่ ่าทองค�ำ เสยี บขนนกการเวก
๑๑. พระมาลาเบย่ี ง พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา้ จุฬา
โลกมหาราช โปรดใหส้ รา้ งเลียนอย่างพระมาลาเบีย่ งองคเ์ ดิม
ของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ทำ�ดว้ ยไมไ้ ผ่สานทรงลกู ฟัก
ตดั มปี กี คลุม่ โดยรอบ ลงรักทง้ั ด้านในและดา้ นนอกสีด�ำ เป็น
มนั ดา้ นในองคพ์ ระมาลามีรังสานดว้ ยไม้ไผ่อย่างรังงอบ ทรง
ลูกฟักตัด ขอบพระมาลาประดับดว้ ยพระพุทธรูป ๒๑ องค์
๑๒. พระมาลาเพชรใหญร่ ัชกาลที่ ๔ พระบาทสมเด็จพระ
จอมเกล้าเจา้ อย่หู วั โปรดให้สรา้ งข้นึ ลักษณะอย่างหมวกทรง
มะนาวตดั ขอบพระมาลามว้ นกลบั เป็นลอนกลมโดยรอบ ทำ�
ด้วยสักหลาดสดี �ำ ประดับเพชร
๑๓. พระมาลาเพชรนอ้ ย รชั กาลท่ี ๗ พระบาทสมเด็จ
พระปกเกลา้ เจ้าอยหู่ ัวโปรดให้สรา้ งขนึ้ ลกั ษณะคลา้ ยกับพระ
มาลาเพชรใหญร่ ัชกาลท่ี ๔ ทำ�ดว้ ยสกั หลาดสดี �ำ ประดับเพชร
ตอนบนทำ�เปน็ ยอดทรงพระเก้ียวนอ้ ย
๑๔. พระจุลมงกุฎ หรอื พระเกย้ี วยอด ลักษณะเป็นวง
ฉัตร - สำ�หรบั เกีย้ วหรอื รดั ล้อมพระเมาฬพี ระจลุ มงกุฎท�ำ ด้วยทองค�ำ
ยอดเป็นทรงมงกุฎอยา่ งน้อย
เครอ่ื งสูงส�ำ หรับแขวน ปกั ต้งั หรอื เชญิ เขา้ กระบวนแหเ่ ปน็
เกียรติยศ ฉัตรปกั นน้ั คนั ฉัตรอาจต้ังตรง หรอื หกั เป็นมมุ ฉาก
๒ ทบ ท่ีเรยี กวา่ ฉัตรคันดาร ฉัตรมี ๒ ประเภทดังนี้
๑. ฉตั รแขวนหรือปักแสดงพระอิสริยยศ เปน็ ฉัตรเดยี่ ว มี ๔
ชนิด คอื
72
๑.๑ เศวตฉตั ร มี ๔ แบบดงั น้ี

สถานโี ทรทศั น์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

๑.๑.๑ พระนพปฎลมหาเศวตฉตั ร มี ๙ ชัน้ แต่ละชั้น
มรี ะบายขลบิ ทองแผล่ วด ๓ ช้ัน ช้นั ล่างสดุ หอ้ ยอบุ ะจำ�ปาทอง
สำ�หรับพระมหากษัตริย์ท่ีทรงรับพระบรมราชาภิเษกแลว้ ใช้
แขวนหรือปกั เหนอื พระราชอาสนร์ าชบัลลังก์ในท้องพระโรง
พระมหาปราสาทราชมณเฑียรสถานแขวนเหนือพระแทน่
ราชปญั จถรณ์ภายในพระมหามณเฑียรแขวนเหนอื พระโกศ
ทรงพระบรมศพ ณ ท่ปี ระดิษฐานพระบรมศพ ปกั ยอดพระ
เมรุมาศ (ซงึ่ จะปรับรูปทรงไปตามสัดสว่ นของสถาปตั ยกรรม)
ปกั บนพระยานมาศสามล�ำ คานในการเชญิ พระบรมศพโดย
กระบวนพระราชอสิ รยิ ยศ ปักเหนือเกรินขณะเชญิ พระโกศ
พระบรมศพขน้ึ สู่พระมหา พิชัยราชรถ และเชิญขน้ึ
ประดษิ ฐานเหนอื พระเมรุมาศแขวนเหนอื พระจติ กาธานเม่อื
สุมและเกบ็ พระบรมอัฐ
๑.๑.๒ พระสปั ตปฎลเศวตฉัตร หรือท่พี ระบาท
สมเด็จพระจอมเกล้าเจา้ อยูห่ วั ทรงเรยี กวา่ พระสัตปฎล
เศวตฉตั ร หรือ พระบวรเศวตฉัตร (ใช้ส�ำ หรบั กรมพระราชวงั
บวรสถานมงคล) มี ๗ ช้นั มรี ะบายขลบิ ทองแผ่ลวด ๓ ชนั้
ชน้ั ลา่ งสุดห้อยอุบะจ�ำ ปาทอง ใชส้ ำ�หรบั พระมหากษตั ริยท์ ยี่ ัง
มไิ ดร้ ับพระบรมราชาภเิ ษก สมเดจ็ พระบรมราชินนี าถ สมเด็จ
พระบรมราชินสี มเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราช
ชนนีสมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยาม
มกฎุ ราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราช
กมุ ารีนอกจากน้ีใชแ้ ขวนหรอื ปักเหนอื พระทีน่ ่งั พดุ ตาน ปัก
เหนอื พระคชาธารพระทน่ี ง่ั ปกั เหนือพระทน่ี ่งั อฐั ทิศอุทมุ พร
ราชอาสนส์ �ำ หรับรบั น�ำ้ อภิเษก และปกั เหนอื พระทน่ี ัง่ ภัทรบิฐ
ท่ปี ระทบั รับเคร่ืองราชกกธุ ภณั ฑ์ในการพระราชพิธบี รม
ราชาภเิ ษกต่อมาในรัชกาลพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหา
ภูมิพลอดุลยเดช ปกั พระนพปฎลมหาเศวตฉตั รเหนือพระทนี่ ัง่
ภัทรบิฐแทนพระสัปตปฎลเศวตฉัตร นอกน้นั ใชป้ กั หรือแขวน
เชน่ เดียวกับพระนพปฎลมหาเศวตฉัตร
๑.๑.๓ พระเบญจปฎลเศวตฉัตร มี ๕ ช้ัน แต่ละชน้ั
มีระบายขลบิ ทองแผ่ลวด ๒ ช้ัน ชน้ั ล่างสุดหอ้ ยอุบะจำ�ปาทอง
ส�ำ หรบั พระราชวงศช์ น้ั สมเดจ็ เจ้าฟา้ พระราชเทวพี ระอัคร
ชายาเธอ และสมเด็จพระสงั ฆราชเจา้ ใชป้ กั หรือแขวนเชน่
เดียวกบั พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร
๑.๑.๔ เศวตฉัตร ๓ ช้ัน แตล่ ะชน้ั มีระบายขลิบทอง
แผ่ลวด ๒ ช้ัน ชนั้ ล่างหอ้ ยอบุ ะจำ�ปาทอง ส�ำ หรบั สมเดจ็
พระสังฆราช สกลมหาสงั ฆปรณิ ายก ใช้ปักเหนือพระแท่น
ประจำ�ต�ำ แหน่ง แขวนเหนือพระโกศ ณ ที่ประดษิ ฐานพระศพ
และแขวนเหนือพระจิตกาธานเมื่อสุมและเกบ็ พระอฐั
๑.๒ ฉัตรขาวลายทอง หรือ ฉตั รก�ำ มะลอ มี๕ ชัน้ พ้ืน
ขาวเขยี นลายทอง ชน้ั ล่างสดุ หอ้ ยอบุ ะจำ�ปาทองส�ำ หรบั พระ
ราชวงศ์ชั้นพระองค์เจ้าท่ีด�ำ รงพระอสิ รยิ ยศเปน็ เจา้ ตา่ งกรม

สถานโี ทรทัศน์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV) 73

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ชนั้ กรมพระยา ใช้แขวนเหนือพระโกศ ณ ท่ีตั้งพระศพ และ
แขวนเหนอื พระจิตกาธานเมือ่ สมุ และเกบ็ พระอฐั ิ

๑.๓ ฉตั รตาด มี ๒ แบบ คือ
๑.๓.๑ ฉตั รตาดขาว ๕ ชน้ั แต่ละช้ันมรี ะบาย ๒
ชน้ั ขอบระบายตดิ แถบกระจังเงิน ช้ันลา่ งสุดห้อยอุบะจ�ำ ปา
ทอง ส�ำ หรบั พระราชโอรสธิดาของพระมหากษตั รยิ ์ทด่ี �ำ รง
พระอิสริยยศพระองคเ์ จ้าต่างกรมชนั้ กรมพระ ใชเ้ ชน่ เดยี วกบั
ข้อ ๑.๒
๑.๓.๒ ฉตั รตาดเหลอื ง ๕ ชน้ั แตล่ ะช้ันมรี ะบายติด
แถบกระจังเงิน ชนั้ ล่างสดุ หอ้ ยอุบะจ�ำ ปาทอง ส�ำ หรับพระราช
โอรสธิดาของพระมหากษตั รยิ ์ทดี่ ำ�รงพระอิสรยิ ยศพระองค์
เจ้าตา่ งกรมช้นั กรมหลวง และสมเด็จพระสงั ฆราชเจา้ ใชป้ กั
เหนอื พระแทน่ ต�ำ แหน่ง นอกนนั้ ใชเ้ ช่นเดยี วกับข้อ ๑.๒
๑.๔ ฉัตรโหมด มี ๕ แบบ ดงั นี้
๑.๔.๑ ฉัตรโหมดขาว ๕ ชั้น แต่ละช้นั มีระบายขอบ
ตดิ แถบกระจังเงนิ ชนั้ ลา่ งสดุ ห้อยอบุ ะจำ�ปาทองส�ำ หรบั พระ
ราชโอรสธดิ าของพระมหากษัตรยิ ท์ ่ีดำ�รงพระอิสริยยศเปน็
พระองคเ์ จา้ ต่างกรมชั้นกรมขนุ
๑.๔.๒ ฉัตรโหมดเหลือง ๕ ช้นั ลกั ษณะเดียวกับ
ฉัตรตาด ส�ำ หรับพระราชโอรสธดิ าของพระมหากษัตริยท์ ี่
ด�ำ รงพระอิสรยิ ยศพระองคเ์ จ้าต่างกรมชนั้ กรมหมื่น
๑.๔.๑ ฉตั รโหมดขาว ๕ ชนั้ แต่ละชน้ั มีระบายขอบ
ตดิ แถบกระจังเงิน ช้นั ลา่ งสดุ หอ้ ยอุบะจำ�ปาทองสำ�หรบั พระ
ราชโอรสธดิ าของพระมหากษัตรยิ ท์ ด่ี ำ�รงพระอสิ ริยยศเปน็
พระองค์เจ้าตา่ งกรมชั้นกรมขุน
๑.๔.๒ ฉตั รโหมดเหลือง ๕ ชัน้ ลกั ษณะเดยี วกับ
ฉตั รตาด สำ�หรับพระราชโอรสธิดาของพระมหากษัตริย์ที่
ดำ�รงพระอสิ ริยยศพระองค์เจา้ ตา่ งกรมชั้นกรมหมื่นลูกขนาบ
ท่รี ะบายสแี ดงเขม้ ฉัตร ๕ ช้นั พืน้ สแี ดง ลกู ขนาบท่ีระบายสี
นำ้�เงนิ พ้นื สนี �ำ้ เงนิ ลูกขนาบทร่ี ะบายเปน็ สแี ดง สว่ นฉัตร
ชมุ สายพ้นื สีเขียว ลกู ขนาบที่ระบายเป็นสแี ดงเขม้
๒.๒.๒ พระอภริ ุมชุมสายทองแผล่ วด เปน็ ฉัตรผ้าสี
ตา่ งๆ แต่ละช้นั มีระบายซ้อน ๒ ช้ัน เดนิ ทองแผล่ วดเปน็
ลวดลายทง้ั บนเพดานและทรี่ ะบาย ใชเ้ ตม็ สำ�รับสำ�หรับพระ
ราชวงศช์ ั้นสมเด็จเจ้าฟ้า สว่ นพระองคเ์ จ้าพระสงฆท์ รงสมณ
ศกั ด์ิตงั้ แตส่ มเด็จพระสงั ฆราชเจา้ และสมเดจ็ พระสังฆราช ไม่
ใชฉ้ ตั รชุมสาย
๒.๓ ฉัตรเครอ่ื งสูงวังหนา้ มรี ะบาย ๒ ช้นั สเี ดยี วกนั
เหมือนฉตั รทองแผล่ วด สำ�หรบั สมเด็จพระบวรราชเจ้ากรม
พระราชวังบวรสถานมงคลและพระราชโอรสธิดา เป็นเครอ่ื ง
สูงทองแผล่ วดสีตา่ งๆ สำ�รบั หนึ่งมีฉัตร ๕ ชัน้ ๔ (ใช้แทนฉตั ร
๗ ชนั้ ) ฉัตร ๓ ช้นั ๑๐ (ใชแ้ ทนฉัตร ๕ ช้นั )
๒.๔ ฉตั รเคร่ือง เป็นฉตั ร ๕ ช้นั เหมอื นฉัตรทองแผล่ วด

74 สถานีโทรทัศนไ์ ทยรฐั ทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ใช้ส�ำ หรับศพพระสงฆ์ทรงสมณศกั ดชิ์ น้ั สมเด็จพระราชาคณะ
ศพผู้ได้รบั พระราชทานเครื่องราชอสิ ริยาภรณ์จลุ จอมเกล้า
ช้นั ปฐมจุลจอมเกลา้ ศพผ้มู บี รรดาศกั ดช์ิ น้ั เจา้ พระยา
สพุ รรณบัฏ หรอื หิรญั บฏั นอกจากนีย้ ังใช้สำ�หรับศพผูส้ �ำ เร็จ
ราชการแทนพระองค์ ประธานองคมนตรอี งคมนตรี
นายกรฐั มนตรปี ระธานรฐั สภา ประธานสภาผ้แู ทนราษฎร
ประธานวฒุ ิสภา ประธานศาลฎกี าและประธานองคก์ รอสิ ระที่
กำ�หนดไวใ้ นรัฐธรรมนูญท่ีถงึ แก่อสญั กรรมขณะดำ�รงตำ�แหนง่

๒.๕ ฉตั รเบญจา เปน็ ฉัตร ๕ ชั้น ทรงชะลดู เช่นเดยี วกับ
ฉตั ร ๕ ช้ันทองแผล่ วด แตไ่ มเ่ ดนิ ทองแผล่ วดบนเพดานฉตั ร
และระบายท่ซี อ้ นกนั เป็นผา้ ตา่ งสใี ช้สำ�หรับการศพพระสงฆ์
ทรงสมณศกั ด์ติ ้งั แตพ่ ระราชาคณะชนั้ ธรรมถึงพระราชาคณะ
ชั้นเจ้าคณะรอง พระราชวงศ์ชั้นหมอ่ มเจา้ ที่ได้รบั พระราช
ทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จลุ จอมเกล้าตำ�่ กวา่ ทุตยิ จลุ จอม
เกล้าวิเศษ หรอื ไม่ไดร้ ับพระราชทานเคร่อื งราชอสิ ริยาภรณ์
และศพผ้ไู ด้รับพระราชทานเครอ่ื งราชอสิ รยิ าภรณ์
จุลจอมเกลา้ ตงั้ แต่ชน้ั ทุตยิ จุลจอมเกล้าขึ้นไป แต่ไม่ถงึ ปฐม
จุลจอมเกล้า ผไู้ ด้รบั เคร่อื งราชอสิ รยิ าภรณ์ปฐมดเิ รกคณุ า
ภรณป์ ระถมาภรณ์มงกุฎไทย ประถมาภรณช์ า้ งเผอื ก
มหาวชิรมงกฎุ มหาปรมาภรณช์ า้ งเผือกรวมถงึ บิดามารดา
ของผูด้ ำ�รงตำ�แหน่งองคมนตรีนายกรฐั มนตรปี ระธานรฐั สภา
ประธานสภาผ้แู ทนราษฎรประธานวุฒสิ ภา ประธานศาลฎกี า
และประธานองคก์ รอิสระท่กี ำ�หนดไวใ้ นรัฐธรรมนญู ทถ่ี งึ แก่
กรรมขณะที่บุตรด�ำ รงตำ�แหนง่

๒.๖ ฉัตรราชวัติ ฉตั รทีป่ ักไวท้ รี่ ว้ั บอกเขตมณฑลพธิ ีเป็น
ฉตั รสีตา่ งๆ อนั เปน็ แม่สเี รยี กวา่ เบญจรงค์และฉตั รเงนิ ทอง
นาก มีระบายชั้นเดียว รูปทรงเหมอื นฉัตรเครือ่ งสงู บ้าง รปู
ทรงกระบอกบา้ ง เป็นฉตั รระบายกลีบบัวบ้างท�ำ ด้วยโลหะ
สลักโปร่งบ้าง จ�ำ นวนชั้นของฉัตรสุดแต่งานถา้ เปน็ งานส�ำ คัญ
ของพระมหากษตั รยิ ์เชน่ ราชวัติมมุ พระมณฑปพระกระยา
สนาน ราชวตั ิพระเมรุมาศใชฉ้ ตั ร ๗ชั้น พระราชวงศ์ชน้ั สงู ใช้
พระกลด - ๕ ชน้ั หรือใช้ทง้ั ๗ ชนั้ และ ๕ ชั้น หรอื บางงานใชฉ้ ตั รทอง
พระกลดคนั สนั้ , พระกลดน้อย - เงนิ นาก เทา่ นั้น
พระราชลัญจกร - รม่ ด้ามยาวสำ�หรับประกอบพระเกยี รติยศ
พระสังวาล - ร่ม
ตราส�ำ หรบั แผ่นดนิ สำ�หรบั ใชป้ ระทบั เอกสารสำ�คญั
พระสังวาล หรอื สรอ้ ยตวั ใชส้ วมเฉวียงบ่า สำ�หรับ
พระมหากษตั รยิ ์ทรงในงานพระราชพิธีสำ�คญั มี ๒ องคค์ ือ

๑. พระสังวาลพระนพ เป็นสรอ้ ยอ่อนรวม ๓ เสน้ เรยี งกัน
ทำ�ดว้ ยทองค�ำ มีดอกประจ�ำ ยามดอกหนงึ่ ประดบั ดว้ ยนพรัต
นมณี ๙ ชนิดคอื เพชร ทบั ทมิ มรกต บุษราคัม นิลโกเมน

สถานีโทรทัศนไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV) 75

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

มุกดา เพทาย และไพฑรู ย์
๒. พระมหาสังวาลนพรัตน์ เปน็ สงั วาลแฝดท�ำ ดว้ ยทองค�ำ

มดี อกประจำ�ยามท�ำ ดว้ ยทองฝังนพรตั นมณี ๙ ชนดิ คอื เพชร
ทับทิม มรกต บษุ ราคัม โกเมน นิล มุกดาเพทาย และไพฑรู ย์
รวม ๓ ชุดเรียงต่อกัน ทั้งสายมี ๒๗ ดอก

เครอ่ื งราชูปโภค - เคร่อื งใชต้ ามปรกตขิ องพระมหากษตั รยิ ม์ หี ลายสง่ิ ดว้ ยกัน
กลา่ วเฉพาะองค์ท่ีส�ำ คัญซึง่ เปน็ เครอ่ื งประกอบพระราช
อิสริยยศทใี่ ชต้ ั้งแต่งในงานพระราชพธิ ี ได้แก่

เคร่อื งราชปู โภค - เครื่องใชต้ ามปรกติของพระมหากษัตรยิ ์มีหลายส่ิงดว้ ยกัน
กลา่ วเฉพาะองค์ทีส่ ำ�คัญซึ่งเปน็ เคร่อื งประกอบพระราช
อสิ รยิ ยศทใ่ี ชต้ ง้ั แตง่ ในงานพระราชพิธไี ด้แก่

พระแสงราชศัสตราวุธ - อาวธุ ของพระมหากษตั ริย์ที่ส�ำ คัญ เชน่
๑. พระแสงราชศัสตรา ดาบทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระ

จลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ ัวโปรดให้สร้างขึน้ พระราชทานแก่
เมืองส�ำ คญั ตา่ งๆ เปน็ พระแสงอาญาสิทธ์ิแทนพระองคใ์ นการ
ปกครอง

๒. พระแสงอษั ฎาวุธ อาวธุ ทใี่ ช้ตั้งแตง่ ในการพระราชพธิ ี
บรมราชาภิเษกและพระราชพธิ ที ีส่ �ำ คัญ พระบาทสมเด็จพระ
พุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดให้สร้างขึน้ มี ๘ องคไ์ ดแ้ ก่

๑. พระแสงตรี
๒. พระแสงจกั ร
๓. พระแสงธนู
๔. พระแสงของา้ วแสนพลพ่าย
๕. พระแสงปนื คาบชดุ ขา้ มแม่น�ำ้ สะโตง
๖. พระแสงหอกเพชรรตั น หรอื พระแสง
หอกชยั
๗. พระแสงดาบเชลย
๘. พระแสงดาบมเี ขน
๓. พระแสงดาบคาบค่าย ดาบ ฝักและด้ามทำ�ด้วย
ทองคำ�
๔. พระแสงดาบใจเพชร ดาบ ฝกั และด้ามท�ำ ดว้ ย
ทองคำ�ฝังเพชร
๕. พระแสงเวยี ด ดาบ ฝกั และด้ามท�ำ ด้วยทองค�ำ พระเจ้า
เวยี ดนามญาลองถวายพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ า
โลกมหาราช
๖. พระแสงฟนั ปลา ดาบ มีลายท่ใี บดาบลกั ษณะคล้าย
ฟนั ของปลา ฝักและด้ามท�ำ ด้วยทองค�ำ
๗. พระแสงแฝด ดาบ ม๒ี เลม่ ซ้อนอยู่ในฝักเดียวกัน
ฝักและด้ามทำ�ดว้ ยทองค�ำ
๘. พระแสงฝักทองเกลี้ยง ดาบ ฝกั และดา้ มทำ�ด้วย
ทองค�ำ

76 สถานีโทรทัศนไ์ ทยรัฐทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

หมวดท่ี ๘

พระราชนิเวศนม์ ณเฑียรสถาน

พระบรมมหาราชวงั - วงั ใหญข่ องพระมหากษัตรยิ ์ ราษฎรเรยี กวา่ วังหลวง
พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา้ จุฬาโลกมหาราชโปรดให้
สร้างข้นึ เป็นทป่ี ระทบั และเปน็ ศนู ยก์ ารบริหารราชการ
แผน่ ดิน เรยี กวา่ พระราชวงั หลวง ครั้นถงึ รชั สมยั พระบาท
สมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจ้าอยหู่ ัว โปรดให้ประกาศเปน็ พระบรม
มหาราชวงั ในกาลต่อมาแมพ้ ระมหากษัตรยิ จ์ ะมิได้เสดจ็
ประทบั พระบรมมหาราชวงั ก็ยังเป็นสถานท่ีประกอบการพระ
ราชพธิ ีและรบั รองพระราชอาคนั ตุกะ

พระราชวงั - วงั ของพระมหากษัตริย์ มีระดับความสำ�คญั รองจาก
พระบรมมหาราชวัง เปน็ ทป่ี ระทับของพระมหากษัตริย์
เชน่ เดียวกนั วังใดท่ีจะเรียกว่า พระราชวงั ได้น้ัน
พระมหากษตั ริยจ์ ะทรงประกาศพระบรมราชโองการสถาปนา
ขน้ึ เปน็ พระราชวัง มิใชว่ า่ วงั ใดที่จัดเป็นทป่ี ระทับของ
พระมหากษัตริย์แลว้ จะเรียกวา่ พระราชวงั ทง้ั หมด บรรดาวงั
ทมี่ ปี ระกาศพระบรมราชโองการยกขน้ึ เป็น พระราชวังแล้ว
นัน้ ตามหลักฐานทป่ี รากฏในประชุมพงศาวดารภาค ๒๖ เร่อื ง
ต�ำ นานวังเก่า มี ๑๙ พระราชวงั คอื

สร้างในรัชกาลพระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟา้ จฬุ าโลก
มหาราช
๑. พระราชวงั บวรสถานมงคล (วงั หน้า) สร้างเป็นท่ี

ประทบั ของพระมหาอปุ ราช กรมพระราชวงั บวรสถานมงคล
ปจั จบุ นั คอื บรเิ วณพิพิธภัณฑสถานแหง่ ชาตพิ ระนคร โรงละคร
แห่งชาติ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และส�ำ นักงาน
คณะกรรมการกฤษฎกี า

๒. พระราชวังบวรสถานภิมขุ (วงั หลงั ) สร้างเป็นที่
ประทบั ของกรมพระราชวงั บวรสถานภมิ ุข อยู่ ณ ต�ำ บลสวน
ล้นิ จ่ี ธนบุรี ปจั จบุ ันคือ บริเวณทตี่ ัง้ โรงพยาบาลศริ ริ าช

สรา้ งในรัชกาลพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจา้ อยหู่ วั
๑. พระราชวังนันทอุทยาน สรา้ งขึ้นในสวนรมิ คลอง

มอญฝัง่ เหนือ ปัจจบุ นั เปน็ ทตี่ ้ังหน่วยงานของกองทพั เรอื
๒. พระราชวังปทุมวนั สรา้ งเป็นทเ่ี สดจ็ ประพาสในที่

ทงุ่ นาบางกะปิ ริมคลองแสนแสบฝ่ังใต้ ต่อมา พระบาทสมเด็จ
พระมงกุฎเกลา้ เจา้ อย่หู ัวทรงแบ่งที่ดนิ พระราชทานให้สมเด็จ
พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ เจา้ ฟ้าจุฑาธุชธราดลิ ก กรมขนุ เพชรบรู ณ์
อนิ ทราชยั ซึ่งทรงสร้าง วงั เพชรบูรณ์ และให้สมเดจ็ พระมหิต
ลาธเิ บศร อดลุ ยเดชวกิ รม พระ บรมราชชนก ซึ่งทรงสร้าง วัง
สระปทุม มีวัดปทุมวนารามค่นั กลาง

๓. พระราชวงั สราญรมย์ สร้างขน้ึ ทางฝง่ั ตะวนั ออกถนน
สนามไชย ปัจจบุ นั ส่วนทีเ่ ป็นพระต�ำ หนกั อย่ใู นความดแู ลของ

สถานโี ทรทศั นไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV) 77

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

กระทรวงการตา่ งประเทศ ส่วนทเี่ ป็นพระราชอุทยานสราญ
รมยเ์ ป็นสวนสาธารณะอยูใ่ นความดูแลของกรงุ เทพมหานคร

๔. พระราชวงั เมืองสมทุ รปราการ สร้างข้ึนตรงข้ามกบั
สถานีรถไฟสมทุ รปราการ ปัจจบุ ันรอื้ แล้ว

๕. พระราชวงั บางปะอนิ อ�ำ เภอบางปะอิน จงั หวัดพระ
นครศรีอยธุ ยา สรา้ งขนึ้ ในทเี่ ดิมทสี่ มเดจ็ พระเจ้าปราสาททอง
ทรงสร้างไว้ เมอื่ กรุงศรีอยธุ ยาเสยี แก่พมา่ พระราชวังถกู ท้ิง
รา้ งจนถึงรชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระ จอมเกล้าเจา้ อยู่หวั
โปรดให้สร้างพระท่ีนั่งขึ้นองค์หน่งึ พระบาทสมเด็จพระจุล
จอมเกลา้ เจ้าอย่หู ัวทรงสร้างพระ ทน่ี ่ังวโรภาษพมิ าน พระ
ทนี่ ั่งอุทยานภูมิเสถียร พระท่นี ่ังเวหาศน์จ�ำ รญู ต่อมาเมื่อ
พุทธศกั ราช ๒๔๘๔ พระทนี่ งั่ อทุ ยานภมู ิเสถยี รถกู ไฟไหม้
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร มหาภูมิพลอดุลยเดชโปรดให้
สรา้ งพระที่นง่ั อทุ ยาน ภมู ิเสถียรขนึ้ ใหม่ และบูรณะพระ
ตำ�หนกั และต�ำ หนกั ต่างๆ ดงั ปรากฏอยู่ในปจั จบุ ันนี้

๖. พระราชวงั จนั ทร์เกษม อำ�เภอพระนครศรอี ยุธยา
จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยา เดิมเรียกว่า “วงั จันทร”์ สมเดจ็
พระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำ�รงราชานภุ าพทรง
สนั นิษฐานวา่ สร้างข้นึ เปน็ ทป่ี ระทบั ของสมเด็จพระนเรศวร
มหาราชขณะยงั ดำ�รงพระยศเปน็ พระยพุ ราช ตอ่ มาไดเ้ ป็นที่
ประทับของพระมหาอุปราชแหง่ กรุงศรีอยุธยาอีกหลาย
พระองค์ ครนั้ ถึงรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่
หัวโปรดให้สรา้ งขึ้นใหม่สำ�หรบั เปน็ ทีป่ ระทบั เวลาเสดจ็
ประพาสกรงุ เกา่ พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกล้า เจา้ อยู่หวั
เคยเสดจ็ พระราชด�ำ เนินไปประทับ ครน้ั สร้างพระราชวงั บาง
ปะอนิ แลว้ จึงพระราชทานพระราชวงั จนั ทรเ์ กษมให้เป็นท่วี า่
การมณฑลกรุงเก่า ปจั จุบันเปน็ ท่ีตั้งพพิ ิธภณั ฑสถานแห่งชาติ
พระราชวังจันทร์เกษม

๗. พระราชวงั ท้ายพิกลุ เขาพระพทุ ธบาท อำ�เภอพระ
พทุ ธบาท จังหวดั สระบุรี พระเจา้ ทรงธรรมแหง่ กรงุ ศรีอยธุ ยา
โปรดใหส้ ร้างเป็นทป่ี ระทับเม่ือเวลาเสดจ็ ขนึ้ ไปทรงนมัสการ
รอยพระพุทธบาท พระบาทสมเด็จพระจอม เกลา้ เจ้าอยหู่ ัว
โปรดใหส้ ร้างต�ำ หนักและเรือนขา้ ราชบรพิ ารขึ้นในก�ำ แพง
พระราชวงั ตัวอาคารเป็นเครือ่ งขัดแตะถอื ปนู ปจั จบุ นั ผพุ งั ไป
หมดแล้ว

๘. พระราชวงั พระนครคีรี พระบาทสมเดจ็ พระจอม
เกลา้ เจา้ อยูห่ วั โปรดให้สรา้ งขนึ้ บนยอดเขามไหสวรรย์ อ�ำ เภอ
เมืองเพชรบรุ ี จังหวดั เพชรบรุ ี ได้มีการบูรณะเป็นระยะมา
ต้งั แต่รชั สมัยพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา้ เจ้าอยูห่ ัวจนถงึ
รัชกาลปัจจบุ นั ไดป้ ระกาศเป็นอทุ ยานประวัตศิ าสตร์ พระ
นครครี ี เม่ือพุทธศักราช ๒๕๓๒

๙. พระราชวังสีทา จังหวดั สระบุรี พระบาทสมเดจ็ พระ
ปน่ิ เกล้าเจ้าอยู่หวั โปรดใหส้ ร้างขึน้ ทร่ี มิ แม่นำ�้ ปา่ สกั ฝั่งตะวัน

78 สถานีโทรทัศน์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ตก ณ ต�ำ บลบ้านสีทา ปัจจบุ ันไมม่ แี ลว้ เป็นพ้ืนที่ทร่ี าษฎรอยู่
อาศัย
สร้างในรชั กาลพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา้ เจ้าอยู่หัว

๑. พระราชวังดสุ ติ เมอ่ื แรกสรา้ งพระราชทานชือ่ ว่า
สวนดสุ ติ ตอ่ มาจึงประกาศยกขึ้นเป็นพระราชวัง สว่ นพระ
ตำ�หนกั จติ รลดารโหฐาน ทปี่ ระทบั ของพระบาทสมเด็จพระ
ปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช น้นั สรา้ งขน้ึ ในรชั กาล
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยหู่ วั เป็นสว่ นหน่งึ ของ
พระราชวงั ดสุ ิต เรยี กวา่ พระตำ�หนักจติ รลดารโหฐาน สวน
จิตรลดา

๒. พระราชวังพญาไท เมอื่ แรกสรา้ งพระราชทานชื่อวา่
พระตำ�หนกั พญาไท ตอ่ มา พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกล้า
เจ้าอยหู่ วั ทรงใชเ้ ปน็ พระราชมณเฑยี รท่ีประทับ และประกาศ
ยกขนึ้ เปน็ พระราชวงั พญาไท ในรชั กาลพระบาทสมเด็จ
พระปกเกล้าเจ้าอยหู่ วั เป็น โฮเต็ลพญาไท สำ�หรับต้อนรบั
แขกเมอื ง เป็นสโมสรโรตาร่ี และเป็นทท่ี �ำ การกรมไปรษณีย์
โทรเลขตามลำ�ดบั โดยเฉพาะได้เป็นท่ตี ้งั สถานวี ิทยกุ ระจาย
เสียง ชอ่ื ว่า สถานวี ิทยกุ รุงเทพฯ ทพ่ี ญาไท (Radio Bangkok
at Phya Thai) ในสังกัดกรมไปรษณียโ์ ทรเลข ปจั จบุ นั คอื
โรงพยาบาลพระมงกฎุ เกล้า

๓. พระราชวังเมอื งราชบุรี อำ�เภอเมอื งราชบุรี จังหวัด
ราชบรุ ี สรา้ งขึน้ ทางฝั่งทางตะวนั ตก ตรงข้ามเมอื งราชบรุ ี
ปัจจุบันเปน็ ที่ท�ำ การสถานีต�ำ รวจภูธรเมอื งราชบรุ ี

๔. พระราชวังเขาสตั นาถ สร้างข้นึ บนเขาสตั นาถอำ�เภอ
เมืองราชบรุ ี จังหวัดราชบรุ ี และสรา้ งต�ำ หนกั ทปี่ ระทับของ
เจ้านายท่ตี ามเสด็จบนยอดเขามอ ปจั จบุ นั เรยี กว่า เขาวงั

๕. พระราชวงั จฑุ าธชุ ราชฐาน อยทู่ ่ีเกาะสชี ัง จงั หวัด
ชลบุรี พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ ัวโปรดให้
สรา้ งพระทีน่ ั่งองคห์ นึ่งดว้ ยไมส้ กั ทอง ตอ่ มา โปรดให้รือ้ พระท่ี
นงั่ ไม้สักทั้งองคน์ ้ันมาสรา้ งในพระราชวังดสุ ิต พระราชทาน
นามว่า พระที่นั่งวิมานเมฆ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหา
ภูมพิ ลอดลุ ยเดช โปรดใหบ้ ูรณะและจัดเป็นพิพธิ ภัณฑ์วิมาน
เมฆ เปิดให้ประชาชนเขา้ ชมไดส้ ่วนพระราชวงั จฑุ าธชุ ราชฐาน
ปจั จบุ ันอยใู่ นความดแู ลของจุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลยั ซึ่ง
ไดร้ ับการบูรณะเปน็ สถานทที่ อ่ งเทยี่ ว

๖. พระราชวังรตั นรงั สรรค์ อำ�เภอเมอื งระนอง จงั หวดั
ระนอง พระยารัตนเศรษฐี (คอซมิ ก๊อง ณ ระนอง) สร้างเป็น
พลบั พลาไมอ้ ย่างมน่ั คงบนเนนิ ควนอนั เพอ่ื รบั เสด็จ
สถานโี ทรทศั นไ์ ทยรัฐทวี ี (ThairathTV) พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจา้ อยู่หวั เมื่อคราวเสดจ็
ประพาสหวั เมืองตะวนั ตก พทุ ธศักราช ๒๔๑๓ ซงึ่ โปรดให้
สถาปนาขึ้นเป็นพระราชวงั ตอ่ มาองค์พระท่ีน่ังช�ำ รดุ ทรุด
โทรม จึงรอ้ื ลงแลว้ สรา้ งข้ึนเป็นตึก ปจั จุบันเปน็ ทีท่ ำ�การศาลา
กลางจงั หวดั ระนอง

79

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

๗. พระราชวงั บ้านปืน อ�ำ เภอเมอื งเพชรบุรี จังหวดั
เพชรบุรี สรา้ งขน้ึ เพื่อเป็นท่ปี ระทบั ของพระบาทสมเดจ็ พระ
จุลจอมเกล้าเจา้ อยหู่ ัวในฤดฝู น พระราชวังน้ันยังสร้างคา้ งอยู่
พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอย่หู ัว จึงโปรดใหส้ รา้ งต่อ
จนเสร็จ แล้วพระราชทานนามใหม่ว่า พระรามราชนิเวศน์
ปัจจบุ นั พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ ใช้เปน็ ทท่ี ำ�การ
ของหนว่ ยงานทหารบก

สรา้ งในรชั กาลพระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกล้าเจ้าอยู่หัว
พระราชวังสนามจันทร์ จังหวดั นครปฐม พระบาท
สมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยหู่ ัวโปรดให้สรา้ งข้ึนต้งั แตท่ รง
ดำ�รงพระยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกฎุ
ราชกุมาร พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยู่หวั เสด็จพระ
ราชด�ำ เนินแปรพระราชฐานไปประทับเพ่ือทรงตรวจตราและ
บัญชาการซ้อมรบเสือป่า ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปก
เกล้าเจ้าอยหู่ วั ไดพ้ ระราชทานพระราชวังสนามจนั ทร์
บางส่วนใหก้ ระทรวงมหาดไทยจัดเปน็ ศาลากลางจงั หวัด ใน
รชั กาลปจั จบุ นั กระทรวงมหาดไทยไดส้ ง่ คนื แกส่ ำ�นัก
พระราชวงั บางสว่ นใช้เป็นทตี่ งั้ มหาวทิ ยาลัยศิลปากร วทิ ยา
เขตทับแกว้

พระราชนิเวศน์ - ที่ประทบั ของพระมหากษัตริย์ มีความสำ�คญั รองลงมาจาก
พระราชวงั มกั สร้างขน้ึ ไวส้ �ำ หรบั พระมหากษัตริย์ เสด็จพระ
ราชดำ�เนนิ แปรพระราชฐาน พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา้
เจา้ อยู่หัวโปรดใหส้ รา้ งพระราชนิเวศนข์ ึน้ ในพ้ืนทีช่ ายทะเล
ตำ�บลบางกรา ระหว่างหัวหินและหาด เจ้าส�ำ ราญ
พระราชทานนามว่า พระราชนิเวศนม์ ฤคทายวัน ปัจจบุ นั
พระราชทานพระบรมราชานญุ าตใหต้ �ำ รวจตระเวนชายแดน
ใช้บรเิ วณโดยรอบเปน็ ที่ทำ�การค่ายพระรามหก
พระราชนเิ วศน์ ทีส่ ร้างขน้ึ ในรชั กาลปจั จุบนั มอี ยู่
๓ แห่ง คือ
๑. ภาคเหนอื ภูพงิ คราชนิเวศน์ จงั หวัดเชยี งใหม่
๒. ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ภูพานราชนิเวศน์
จังหวัดสกลนคร
๓. ภาคใต้ ทกั ษิณราชนเิ วศน์ จงั หวัดนราธิวาสพระ
ราชนิเวศน์ทงั้ ๓ แหง่ นี้ โปรดให้สร้างไวเ้ ป็นท่ปี ระทับแรมเม่อื
เสด็จพระราชดำ�เนนิ ไปทรงเยีย่ มราษฎรในทอ้ งถน่ิ ตา่ งๆ

วัง - ทีป่ ระทบั ของพระบรมวงศานวุ งศ์ ไม่วา่ จะเปน็ ท่ีอยขู่ องเจ้าฟ้า
พระองค์เจ้า หมอ่ มเจ้า เรียกว่า วงั ท้งั สิน้ เชน่ วงั วรดศิ ท่ี

ประทบั ของสมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาดำ�รงรา
ชานภุ าพ วงั บางขนุ พรหม ท่ีประทับของสมเด็จพระเจ้าบรม
วงศเ์ ธอ เจ้าฟ้าฯ กรมพระนครสวรรค์ วรพินติ ปัจจบุ นั เปน็

80 สถานีโทรทัศนไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ธนาคารแห่งประเทศไทย

ปราสาท - เรอื นหลวง เป็นอาคารมหี ลังคายอด ปลูกสรา้ งอย่ใู นพระ
บรมมหาราชวงั หรอื พระราชวัง เชน่

๑. พระทนี่ ง่ั ดุสิตมหาปราสาท เดิมเปน็ ทีต่ ้งั พระทีน่ ัง่ อม
รนิ ทราภิเษกมหาปราสาท ซง่ึ สร้างดว้ ยไม้ ตอ่ มาถูกฟา้ ผ่าไฟ
ไหมเ้ สียหายท้งั องค์ จึงรอื้ ลงแลว้ สร้างพระท่นี ัง่ ดสุ ิตมหา
ปราสาท

๒. พระทน่ี ง่ั อาภรณ์ภิโมกข์ปราสาท เปน็ พลบั พลาโถง
อย่บู นกำ�แพงแก้วด้านทิศตะวันออกของพระท่นี ่งั ดุสติ มหา
ปราสาท เป็นท่เี สด็จขึน้ เสด็จลงพระราชยานในพระราชพธิ ี

๓. พระทน่ี ่ังจกั รีมหาปราสาท เปน็ อาคารสถาปตั ยกรรม
แบบยโุ รป หลังคาเปน็ สถาปตั ยกรรมไทย ทรงปราสาท มี ๓
ยอด

๔. พระทนี่ งั่ มหศิ รปราสาท สรา้ งในรชั กาลพระบาท
สมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เปน็ ปราสาท ๕ ยอด

๕. พระทน่ี ง่ั สุทไธสวรรยป์ ราสาท สรา้ งในรชั กาล
พระบาทสมเดจ็ พระนงั่ เกล้าเจา้ อยหู่ ัว เปน็ พระที่น่งั ไม้
สรา้ งบนก�ำ แพงพระบรมมหาราชวงั ดา้ นทิศตะวนั ออก

พระมหามณเฑยี ร, พระราชมณเฑียร - เรอื นหลวงประเภทท่ีมหี ลงั คาคฤห (หลงั คาจั่ว) มีช่อฟ้า
หน้าบัน พระมหามณเฑยี รในพระบรมมหาราชวงั ทปี่ ลูก
สรา้ งติดตอ่ เชือ่ มกนั เรียกวา่ หมพู่ ระมหามณเฑยี ร ไดแ้ ก่
พระท่ีน่ังจกั รพรรดิพิมาน พระท่ีนั่งไพศาลทกั ษิณ พระท่นี ่ัง
อมรนิ ทรวนิ ิจฉัย พระท่ีน่ังเทพสถานพลิ าส และพระทน่ี ั่ง
เทพอาสนพ์ ิไล
พระมหามณเฑียร โบราณสร้างในรปู แบบหลังคา
คฤห ในสมยั ต่อมา เช่น ในรชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระ
จอมเกลา้ เจา้ อยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า
เจ้าอยู่หัว รปู แบบหลงั คาเปล่ยี นไปตามพระราชนยิ ม

พระที่น่งั - เรอื นหลวงในพระบรมมหาราชวัง และในพระราชวัง ไม่วา่ จะ
เป็นประเภทเรอื นทเี่ รยี กว่าปราสาท หรือเรือนหลงั คาจั่ว คือ
เรือนหลงั คาไม่มียอด ปลกู สร้างไว้เปน็ ท่ีประทบั ของพระ มหา
กษตั ริย์ หรือสถานที่ภายในองคป์ ราสาทที่ใชส้ ำ�หรับกจิ การ
ตา่ งๆ กเ็ รียกว่า พระท่ีนง่ั ท้งั นัน้ เชน่ ในหมูพ่ ระ ทีน่ ั่งจักรี
มหาปราสาทองคต์ ะวนั ตกช้ันกลาง มีพระท่ีน่งั สำ�คัญ ๆ คอื
๑. พระท่นี งั่ มลู สถานบรมอาสน์
๒. พระทีน่ งั่ สมมตเิ ทวราชอุปบัติ
๓. พระทีน่ ่ังด�ำ รงสวัสดิ์อนญั วงศ์
๔. พระทนี่ ั่งพิพัฒพงศถ์ าวรวิจิตร
๕. พระทน่ี ่งั บรมราชสถติ ยมโหฬาร (เปน็ ที่ประทบั
สว่ นพระองค์ของพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอม
เกล้าเจ้าอยหู่ ัว)
๖. พระทนี่ ่งั อมรพิมานมณี

สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรัฐทวี ี (ThairathTV) 81

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

๗. พระที่นง่ั สทุ ธาศรีอภิรมย์
๘. พระทนี่ ่ังบรรณาคมสรณยี ์
๙. พระที่น่งั ราชปรดี ีวโรทัย
๑๐. พระท่นี ัง่ เทพดนัยนนั ทิยากร
พระทนี่ ่งั เหลา่ นปี้ จั จุบันเหลือเพยี งพระท่ีน่ังมูลสถาน
บรมอาสน์ และพระทน่ี ่ังสมมติเทวราชอุปบัติส่วนพระที่น่ัง
องคอ์ ่นื ๆ รอื้ ลงหมดแล้ว ในรชั กาลพระบาทสมเด็จพระ
ปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดชโปรดให้สรา้ งพระท่นี ่ังข้ึนใหม่
เชือ่ มตอ่ ด้านหลังพระท่นี ัง่ จกั รมี หาปราสาทมขี นาดใกลเ้ คยี ง
กัน พระราชทานช่อื ตามพระทน่ี ั่งองค์เดมิ ว่า พระทนี่ ั่งบรม
ราชสถิตยมโหฬาร ด้านหลงั พระทีน่ ง่ั องค์นี้โปรดใหส้ ร้างพระ
ที่น่งั โถงอกี องคห์ นึง่ พระราชทานชือ่ วา่ พระท่นี ่ังเทวารัณย
สถาน

พระที่นงั่ โถง - พระทีน่ ง่ั โลง่ ไมม่ ีฝา เชน่ พระท่นี ่งั สนามจนั ทน์ พระท่นี ่งั สีตลา
ภริ มย์
พระตำ�หนัก - หมายถงึ อาคารทป่ี ระทบั ของพระมหากษตั รยิ ์ เช่น พระ
ต�ำ หนกั จติ รลดารโหฐาน พระราชวงั ดสุ ติ พระตำ�หนกั เป่ียม
สขุ วังไกลกังวล จงั หวัดประจวบคีรีขันธ์

ต�ำ หนัก - อาคารที่ประทับของพระราชวงศ์ต้งั แตช่ ั้นสมเด็จเจา้ ฟ้าถงึ
หม่อมเจา้

พลับพลา - ท่ปี ระทบั ช่ัวคราวของพระมหากษัตรยิ ์ สรา้ งขึน้ สำ�หรบั งานพธิ ี
กลางแจง้ หรอื เป็นทีป่ ระทบั ช่ัวคราว

พลับพลาโถง - พลบั พลาทไ่ี มม่ ีฝา โดยปกตเิ ปน็ ที่ประทบั ทอดพระเนตรขบวน
แหห่ รอื ทอดพระเนตรการแสดงตา่ งๆ

พลบั พลาเปลอ้ี งเครอ่ื ง - พลับพลาส�ำ หรบั พระมหากษตั ริย์เปลย่ี นเครื่องทรง เช่น ท่ีวดั
พระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม วัดราชบพธิ สถิตมหาสมี าราม

พระที่นั่งชมุ สาย - พระทนี่ ั่งท่สี รา้ งขึ้นสำ�หรบั ใชช้ วั่ คราวในการประกอบพระราช
พิธกี ลางแจง้ เช่น พระราชพธิ พี ระราชทานธงไชยเฉลิมพล

พระท่นี ่ังโถง - พระทนี่ ั่งโล่งไม่มีฝา เช่น พระที่น่ังสนามจันทน์ พระท่นี ั่งสีตลา
ภิรมย์

พระตำ�หนัก - หมายถึงอาคารทปี่ ระทบั ของพระมหากษัตริย์ เช่น พระ
ตำ�หนักจติ รลดารโหฐาน พระราชวงั ดุสติ พระต�ำ หนกั เปีย่ ม
สขุ วงั ไกลกังวล จังหวัดประจวบครี ีขนั ธ์

ตำ�หนกั - อาคารท่ปี ระทับของพระราชวงศ์ต้ังแตช่ ั้นสมเดจ็ เจ้าฟ้าถงึ
หมอ่ มเจา้

พลบั พลา - ทป่ี ระทบั ช่ัวคราวของพระมหากษัตริย์ สรา้ งข้นึ ส�ำ หรับงานพธิ ี
กลางแจง้ หรือเป็นทป่ี ระทบั ชัว่ คราว

พลับพลาโถง - พลบั พลาทไ่ี มม่ ีฝา โดยปกติเปน็ ท่ีประทับทอดพระเนตรขบวน

82 สถานโี ทรทศั น์ไทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

แห่หรอื ทอดพระเนตรการแสดงต่างๆ
พลบั พลาเปล้ีองเครอื่ ง - พลับพลาส�ำ หรับพระมหากษตั รยิ ์เปลย่ี นเคร่อื งทรง เช่น
ท่ีวดั พระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม วดั ราชบพธิ สถติ มหาสมี าราม
พระทนี่ ั่งชุมสาย - พระทีน่ งั่ ทส่ี ร้างขน้ึ สำ�หรับใช้ชว่ั คราวในการประกอบพระราช
พิธกี ลางแจง้ เช่น พระราชพธิ พี ระราชทานธงไชยเฉลมิ พล

สถานีโทรทศั น์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV) 83

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

หมวดที่ ๙
พระราชพาหนะ

พระราชพาหนะส�ำ หรับพระมหากษตั รยิ ท์ รงหรือประทบั เพือ่ เสดจ็ พระราชดำ�เนนิ ไปในการพระราชพิธีพธิ ี
หรือทรงปฏบิ ัติพระราชกรณียกิจ มหี ลายประเภทดังนี้
๑. พระราชยาน คือพาหนะประเภทมีคานหาม เคลอื่ นท่ีโดยมีเจ้าพนักงานแบกหาม ใช้ในการเสด็จพระราชดำ�เนิน
ไปในการพระราชพิธีพิธีหรอื ทรงปฏบิ ัตพิ ระราชกรณยี กิจ และใช้ในการเชญิ พระโกศพระบรมศพ พระบรมอฐั พิ ระศพ
พระอัฐิพระมหากษตั ริย์สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถสมเด็จพระบรมราชินีและพระราชวงศช์ ้ันสูง
พระราชยานทส่ี ำ�คัญมีช่อื และลักษณะตา่ งกันดงั น้ี
๑.๑ พระยานมาศ ท�ำ ด้วยไม้สลกั ลายปิดทอง มคี านหามคแู่ ละมแี อกท้งั หน้าหลัง มเี ชือกหมุ้ ผา้ ผูกแอกนน้ั
แลว้ ไปคลอ้ งกับลกู ไม้สำ�หรับประทับราบและมีพนักพงิ ใชค้ นหาม ๘ คน
๑.๒ พระยานมาศสามล�ำ คาน คานหามขนาดใหญท่ �ำ ดว้ ยไม้ปดิ ทอง ฐานประดับรูปเทพนมและครุฑเป็น ๒
ชน้ั มีพนกั มคี านหามสามคาน ใชค้ นหาม ๖๐ คน
๑.๓ พระราชยานกง พระราชยานสำ�หรับประทับหอ้ ยพระบาท ทำ�ด้วยไม้สลกั ลายปดิ ทอง ฐานประดบั ดว้ ย
ครุฑแบก มกี งกับพนักพงิ มีคาน ๒ คาน กับแอกและลกู ไมใ้ ช้คนหาม ๘ คนส�ำ หรบั ทรงเวลาปรกติ
๑.๔ พระราชยานถม พระราชยานส�ำ หรบั ประทบั ห้อยพระบาท ทำ�ด้วยไม้หมุ้ ด้วยเงนิ ถมลงยาทาทอง มี
กระจงั ปฏญิ าณทองคำ�ลงยาราชาวดปี ระดบั พระราชยานองค์นเี้ จา้ พระยานครศรธี รรมราช (นอ้ ย ณ นคร) สรา้ งถวาย
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนัง่ เกล้าเจา้ อยู่หัว
๑.๕ พระราชยานงา พระราชยานสำ�หรับประทบั หอ้ ยพระบาท ทำ�ด้วยงาชา้ งสลักลายพระราชยานองค์นี้
พระวรวงศ์เธอ กรมหมนื่ ปราบปรปกั ษ์รองเสนาบดกี ระทรวงวงั ผ้บู ัญชาการกรมพระคชบาลและผบู้ ญั ชาการกรมชา่ ง
สบิ หมู่ ทรงสรา้ งรว่ มกับพระยาจินดารงั สรรค(์ รอดรตั นศลิ ปิน) ถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เมื่อ
พุทธศกั ราช ๒๔๓๒
๑.๖ พระท่นี ัง่ ราชยานพุดตานถม พระราชยานส�ำ หรับประทบั ห้อยพระบาท ทำ�ดว้ ยไม้หมุ้ เงนิ สลักลาย
พุดตาน ถมลงยาทาทอง เดมิ สร้างข้นึ ส�ำ หรับเปน็ พระราชอาสนป์ ระจำ�พระท่ีนัง่ จักรมี หาปราสาท ใช้เป็นพระราชยาน
ไดจ้ ึงมหี ่วงและคานส�ำ หรบั หาม พระทน่ี ่งั ราชยานองคน์ ส้ี ร้างในรชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจา้ อย่หู วั
พระยาเพชรพิชยั (จีน) เปน็ ผสู้ ร้างถวาย
๑.๗ พระราชยานทองลงยา พระราชยานสำ�หรบั ประทับหอ้ ยพระบาท พระรัตนโกษาบุตรพระยาเพชรพิชัย
(จนี ) ผสู้ รา้ งพระราชยานพดุ ตานถม เป็นผู้สรา้ งถวายพระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา้ เจ้าอยู่หัว
๑.๘ พระทีน่ งั่ พดุ ตานกาญจนสงิ หาสน์ หรือ พระทนี่ ่งั ราชยานพดุ ตานทอง พระราชยานสำ�หรบั ประทับห้อย
พระบาท ท�ำ ด้วยไมส้ ลักลายหมุ้ ทอง ฐานประดับด้วยเทพนมและครฑุ แบก ๒ ชั้น เม่ือทอดเหนอื พระราชบัลลังกภ์ ายใต้
นพปฎลมหาเศวตฉตั ร เรยี กวา่ พระทีน่ ั่งพดุ ตานกาญจนสงิ หาสนใ์ ช้เปน็ ทป่ี ระทับเมือ่ พระมหา
กษัตริยเ์ สด็จออกในงานพระราชพิธใี หญๆ่ เชน่ พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก และรัฐพิธีเปดิ สมยั ประชุมสภาผู้แทน
ราษฎรพระทน่ี ง่ั องคน์ ใ้ี ช้เป็นพระราชยานไดจ้ ึงมหี ่วงและคานส�ำ หรบั หาม เรียกว่า พระทน่ี ่งั ราชยานพุดตานทอง ใช้ใน
งานเสด็จพระราชด�ำ เนนิ โดยขบวนพยหุ ยาตราทางสถลมารค
๑.๙ พระทนี่ งั่ ราเชนทรยาน พระราชยานทมี่ บี ษุ บก ใชค้ นหาม ๕๖ คน เปน็ ท่ีประทบั เมื่อเสดจ็ พระราชด�ำ เนิน
โดยขบวนพระราชอิสรยิ ยศในพระราชพิธีส�ำ คัญ เชน่ เสด็จเลยี บพระนครเนื่องในงานพระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก การ
เชิญพระโกศพระบรมอัฐพิ ระอัฐิจากพระเมรมุ าศทอ้ งสนามหลวงเขา้ สูพ่ ระบรมมหาราชวงั
๒. ราชรถ
๒.๑ พระมหาพิชยั ราชรถ เป็นราชรถทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา้ จุฬาโลกมหาราชทรงพระกรณุ าโปรด
เกลา้ โปรดกระหม่อมใหส้ ร้างขนึ้ ในพทุ ธศักราช ๒๓๓๘ เพอ่ื ใชเ้ ชญิ พระโกศพระบรมอัฐิสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกอ
อกถวายพระเพลิง ณ พระเมรมุ าศทอ้ งสนามหลวง ในพุทธศักราช ๒๓๓๙ เป็นครัง้ แรก จากน้ันจึงถอื เป็นราชประเพณี
ท่ีจะนำ�ราชรถองค์นีเ้ ป็นราชรถเชญิ พระโกศพระบรมศพพระมหากษัตรยิ พ์ ระศพสมเด็จพระอัครมเหสหี รือโปรดใหเ้ ชญิ

84 สถานีโทรทัศน์ไทยรัฐทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

พระโกศพระศพพระบรมวงศ์ผูท้ รงศักดิช์ ัน้ สมเดจ็ เจ้าฟ้าบางพระองคใ์ นสมัยต่อๆ มา
ภายหลงั การเชิญพระโกศพระบรมศพพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกล้าเจา้ อยูห่ วั ในพทุ ธศกั ราช ๒๔๕๓ พระ
มหาพิชัยราชรถชำ�รุด มไิ ดเ้ ชญิ ออกอีกเลย ตอ้ งใชพ้ ระเวชยันตราชรถเชิญพระโกศพระบรมศพแทน ในรชั สมยั พระบาท
สมเด็จพระมงกฎุ เกลา้ เจ้าอยู่หวั ได้บูรณปฏิสงั ขรณด์ ้วยการเพิ่มลอ้ อกี ๑ ล้อ เพอ่ื ใหร้ ับน้ำ�หนกั ไดด้ ขี ้นึ และสะดวกใน
การเคลอื่ นย้าย รวมทงั้ ซอ่ มส่วนทชี่ ำ�รดุ ท่วั ไปให้สมบูรณ์สวยงาม ในพระราชพิธีถวายพระเพลงิ พระบรมศพสมเดจ็ พระ
ศรนี ครินทราบรมราชชนนพี ุทธศักราช ๒๕๓๙ พระราชพิธพี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ พ่นี างเธอเจา้ ฟา้
กัลยาณวิ ฒั นา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครนิ ทรพ์ ทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑ และพระราชพธิ พี ระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จ
เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดีพทุ ธศักราช ๒๕๕๕ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทรง
พระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ใชพ้ ระมหาพิชัยราชรถเชญิ พระโกศพระบรมศพ และพระศพ เพอื่ เปน็ การถวาย
พระเกยี รติยศสูงสุด
พระมหาพิชัยราชรถ ทำ�ด้วยไมส้ ักแกะสลกั ลาย ทาชาด ปิดทอง ประดบั กระจก มีขนาดกวา้ ง ๕.๐๐ เมตร ยาว
๑๕.๓๐ เมตร สูง ๑๑.๒๐ เมตร นำ�้ หนกั ๑๓.๗ ตัน โครงเครอื่ งลา่ งซ่งึ เปน็ ส่วนรับนำ้�หนักประกอบด้วยล้อเหล็กดา้ น
หนา้ (ลอ้ เลย้ี ว) ๒ ล้อ ล้อเหลก็ ดา้ นหลงั (ลอ้ หลกั ) ๔ ล้อลอ้ น�ำ บงั คับเลีย้ ว ๑ ล้อ มลี อ้ ประดบั ซา้ ยขวา ๔ ล้อ เฉพาะลอ้
ประดบั ท�ำ ดว้ ยไมส้ กั แกะสลกั ลายปดิ ทองประดับกระจก ระหวา่ งลอ้ หน้ากับลอ้ หลงั ทั้งสองดา้ นมแี ปรกประกับ สว่ นหน้า
สดุ ของราชรถประกอบด้วยงอนรถ ๓ งอน ท�ำ ด้วยไม้กลึงรูปรที าสแี ดงเรียบ งอนรถด้านซ้ายและขวาปลายแกะสลกั เป็น
รูปเศยี รนาค ส่วนงอนรถงอนกลางแกะสลกั เปน็ รปู นาคสามเศียร ประดบั ธงสามชายพน้ื แดงลายทองแผ่ลวดประดับพสู่ ี
ขาวทัง้ ๓ งอน
พระมหาพชิ ัยราชรถ ทำ�ดว้ ยไมส้ กั แกะสลักลาย ทาชาด ปดิ ทอง ประดบั กระจก มีขนาดกว้าง ๕.๐๐ เมตร ยาว
๑๕.๓๐ เมตร สงู ๑๑.๒๐ เมตร น้�ำ หนกั ๑๓.๗ ตนั โครงเครือ่ งล่างซ่งึ เป็นส่วนรับน้�ำ หนักประกอบดว้ ยลอ้ เหลก็ ด้าน
หนา้ (ล้อเลย้ี ว) ๒ ลอ้ ล้อเหลก็ ดา้ นหลงั (ล้อหลกั ) ๔ ล้อล้อนำ�บังคบั เลี้ยว ๑ ล้อ มีลอ้ ประดบั ซา้ ยขวา ๔ ลอ้ เฉพาะลอ้
ประดับทำ�ด้วยไมส้ ักแกะสลกั ลายปิดทองประดับกระจก ระหว่างล้อหน้ากบั ลอ้ หลังทั้งสองด้านมีแปรกประกับ สว่ นหนา้
สุดของราชรถประกอบดว้ ยงอนรถ ๓ งอน ทำ�ดว้ ยไมก้ ลึงรปู รีทาสีแดงเรียบ งอนรถดา้ นซ้ายและขวาปลายแกะสลักเปน็
รูปเศียรนาค ส่วนงอนรถงอนกลางแกะสลกั เปน็ รูปนาคสามเศยี ร ประดบั ธงสามชายพ้ืนแดงลายทองแผ่ลวดประดบั พูส่ ี
ขาวทง้ั ๓ งอน
บุษบกส�ำ หรบั ประดษิ ฐานพระโกศพระบรมศพหรือพระศพ ฐานพนักด้านซา้ ยถอดประกอบได้เพอ่ื ใหพ้ ระโกศ
เคลื่อนเขา้ ประดษิ ฐานในบุษบกไดใ้ ตอ้ งค์บุษบกมกี วา้ นไขพนื้ บุษบกสง่ พระโกศขณะเขา้ ประดิษฐานอยใู่ นบษุ บกใหส้ ูง
ขน้ึ พน้ พนักเห็นเดน่ ชัดสงา่ งามตลอดทง้ั องคเ์ มื่อจะเล่อื นพระโกศลง เกรนิ จะหมุนกว้านลงเพ่ือใหฐ้ านพระโกศเสมอพ้นื
บษุ บกเช่นเดมิ เครือ่ งกวา้ นส่งนี้เปน็ เทคนคิ ของชา่ งฝีมอื เอกในรัชกาลท่ี ๒ คือ พระสัมพนั ธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวง
พทิ ักษม์ นตร(ี ตน้ ราชสกลุ มนตรีกุล) พระโอรสในสมเด็จพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรสี ุดารกั ษส์ มเดจ็ พระเจ้า
พนี่ างเธอในรชั กาลที่ ๑ เสาบุษบกย่อมุมไมส้ ิบสอง โคนเสาบุษบกประดับกาบพรหมศร หวั เสามีคันทวยสลกั ลาย เสา
บษุ บกแต่ละต้นผกู ม่านตาดทองซบั ในสีแดง รวบกลางมา่ นทีป่ ระจำ�ยามรดั อกของเสา หลงั คาบุษบกประกอบชนั้ เชงิ
กลอน ๕ ชนั้ ประดบั บนั แถลง ช่อฟา้ บราลนี าคปัก องคร์ ะฆงั เหม ๓ ช้ัน แกะสลักยอ่ มุมไมส้ ิบสอง บัวกลมุ่ ๕ ชั้น ปลี
ยอดปดิ ทองทบึ ลูกแกว้ แกะสลักลาย ยอดประกอบด้วยเมด็ น้ำ�ค้างและพมุ่ ข้าวบณิ ฑเ์ พดานหลังคาบษุ บกประดบั ลายดาว
จงกลและดอกจอก
๒.๒ พระเวชยนั ตราชรถ เป็นราชรถที่สรา้ งขึน้ ในรชั สมัยพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา้ จุฬาโลกมหาราช ราว
พทุ ธศกั ราช ๒๓๔๒ ส�ำ หรบั ใชเ้ ชิญพระศพพระบรมวงศซ์ ง่ึ ทรงศกั ดส์ิ งู ช้ันสมเด็จเจ้าฟ้า เปน็ ราชรถซึง่ มรี ปู ทรงและขนาด
ใกลเ้ คยี งกบั พระมหาพชิ ัยราชรถ ตา่ งกันแต่ลกั ษณะลวดลายทจ่ี ำ�หลักและตกแตง่ ท่อี งค์ราชรถเทา่ น้ัน ตอ่ มาพระเวชยนั
ตราชรถได้ใชเ้ ปน็ ราชรถเชญิ พระบรมศพพระมหากษัตริย์และพระศพสมเด็จพระอัครมเหสแี ทนพระมหาพิชัยราชรถ เรมิ่
แต่ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เนือ่ งจากพระมหาพิชัยราชรถน้นั ชำ�รดุ ทรดุ โทรมมากจนเคลอ่ื น
ออกจากที่ไมไ่ ด้แลว้ ส่วนพระเวชยันตราชรถอยู่ในสภาพดกี วา่ เนอ่ื งจากไดร้ ับการซอ่ มบูรณะเพือ่ ใชง้ านบ่อยครัง้ กว่า
พระเวชยนั ตราชรถ เม่อื แรกสร้างเสรจ็ ได้พระราชทานชือ่ ว่า “เวไชยยนั ตราชรถ” แตม่ าภายหลังไดเ้ ปลยี่ นไป
เปน็ “เวชยนั ตราชรถ” มลี ักษณะเป็นราชรถไม้ท�ำ ด้วยไม้สกั แกะสลักลายทาชาด ปิดทอง ประดบั กระจก มีขนาดกวา้ ง
๕.๐๐ เมตร ยาว ๑๔.๑๐ เมตร สูง ๑๑.๙๐ เมตรนำ้�หนัก ๑๒.๒๕ ตัน โครงเครอ่ื งล่างซง่ึ เป็นสว่ นรบั นำ�้ หนกั ประกอบ

สถานโี ทรทศั นไ์ ทยรัฐทวี ี (ThairathTV) 85

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ด้วยล้อเหลก็ ดา้ นหนา้ (ลอ้ เลีย้ ว) ๒ ล้อ ล้อเหล็กดา้ นหลัง (ล้อหลกั ) ๔ ลอ้ ล้อนำ�บังคับเล้ียว ๑ ล้อ และล้อประดบั
ซา้ ยขวา๔ ลอ้ เฉพาะลอ้ ประดับท�ำ ด้วยไม้แกะสลกั ลายปิดทองประดบั กระจก ระหว่างลอ้ หนา้ กบั ลอ้ หลังทงั้ สองดา้ น
มีแปรกประกบั สว่ นหนา้ สุดของราชรถประกอบดว้ ยงอนรถ ๓ งอน ทำ�ดว้ ยไมก้ ลงึ รูปรีทาสีแดงเรยี บ ปลายแกะสลัก
เป็นรูปเศียรนาค ประดบั ธงสามชายพนื้ แดงลายทองแผล่ วด ประดบั พู่สีขาว
ตัวราชรถ พน้ื ทาสีแดง ประกอบด้วยช้ันเกรนิ ลดหลนั่ กนั ๕ ชัน้ พนมของเกรนิ แต่ละชั้นดา้ นหน้าประดับ
ไม้แกะสลักเปน็ รูปหวั นาคประกอบลายกระหนก ดา้ นหลังประดับไมแ้ กะสลกั เป็นรปู หางนาคประกอบลายกระหนก
กระทบครึง่ ซกี รายละเอยี ดนอกน้ันเหมือนพระมหาพชิ ยั ราชรถยกเวน้ รปู เทพนมทฐ่ี านเกรินช้นั ที่ ๕ มี ๒๐ องค์
๒.๓ ราชรถนอ้ ย เป็นราชรถท่ีสร้างในรชั สมัยพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช ประมาณ
พุทธศักราช ๒๓๓๘ เพ่อื ใช้เป็นราชรถพระนำ� ส�ำ หรบั สมเดจ็ พระสงั ฆราชประทบั อ่านพระอภธิ รรมน�ำ พระโกศ
พระบรมอัฐสิ มเดจ็ พระปฐมบรมมหาชนกออกถวายพระเพลงิ ณ พระเมรมุ าศท้องสนามหลวง เมอ่ื พุทธศกั ราช ๒๓๓๙
ในรัชกาลตอ่ ๆ มาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมใหใ้ ช้ในการอ่ืนด้วย เชน่ เชิญพระชัย (หลงั ชา้ ง) โดยขบวน
พระอิสริยยศในพระราชพธิ ีสมโภชกรุงรัตนโกสินทรค์ รบ ๒๐๐ ปี
ราชรถน้อยท่พี ระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดให้สร้างขนึ้ มี๓ องค์ทงั้ ๓ องคม์ ลี กั ษณะ
เปน็ ราชรถไม้ท�ำ ด้วยไมส้ กั แกะสลักลายทาชาดปดิ ทอง ประดบั กระจก ขนาดกว้าง ๓.๘๐ เมตร ยาว ๘.๐๐ เมตร สูง
๗.๕๐ เมตร น้ำ�หนกั ๓.๘๕ ตนั ๓.๖๕ ตัน และ ๓.๖๕ ตันตามลำ�ดับ โครงเคร่อื งล่างซง่ึ เป็นส่วนรบั นำ�้ หนักประกอบ
ด้วย ลอ้ ไม้ดา้ นหน้า (ล้อเลยี้ ว) ๒ ล้อลอ้ เหล็กดา้ นหลัง (ล้อหลัก) ๒ ล้อ ลอ้ ประดบั ซ้ายขวา มี๔ ลอ้ เฉพาะลอ้ ด้านหน้า
และลอ้ ประดบั ประกอบไม้สกั แกะสลักลายปิดทองประดับกระจก มเี หล็กรดั วงล้อ ระหว่างล้อหน้ากบั ลอ้ หลงั ทัง้ สอง
ด้านมแี ปรกประกบั สว่ นหนา้ สดุ ของราชรถมงี อนรถ ๓ งอน ท�ำ ด้วยไมก้ ลึงรูปรที าสีแดงเรยี บปลายงอนรถเปน็ ไมแ้ กะ
สลกั ลายรูปเศยี รนาค ประดับธงสามชายพื้นแดงลายทองแผ่ลวด ประดบั พู่สีขาวทั้ง ๓ งอน
ตัวราชรถ พ้นื ทาสีแดง ประกอบดว้ ยชนั้ เกรินลดหลน่ั กัน ๔ ชัน้ พนมของเกรนิ แตล่ ะชนั้ ด้านหน้าประดบั ไม้
แกะสลักรปู หัวนาคประกอบลายกระหนกปดิ ทองประดบั กระจก ดา้ นหลังประดับไมแ้ กะสลักรปู หางนาคประกอบ
กระหนกกระทบครง่ึ ซกี เกรนิ ชัน้ ที่ ๑ หน้าเกรินตดิ ต้ังแท่นที่นั่งประดบั ลายกระหนกสำ�หรับเป็นทีน่ ั่งของสารถีถือ
แพนหางนกยูง ทา้ ยเกรนิ ติดตัง้ แทน่ ทน่ี ่ังประดบั ลายกระหนกส�ำ หรบั เป็นที่น่งั ของผ้เู ชญิ พดั โบก ใต้ฐานเกรนิ ชั้นท่ี ๑ มี
หว่ งสำ�หรับคลอ้ งเชือกทใ่ี ชฉ้ ุดชกั ราชรถทำ�ด้วยเชอื กมนลิ าหุ้มผ้าแดง ด้านหน้า ๔ สาย ด้านหลงั ๒ สาย เหนอื ทอ้ งไม้
ฐานเกรนิ ชนั้ ที่ ๒ ประดับเทพนม ๓๔ องคเ์ หนือทอ้ งไมฐ้ านเกรินชัน้ ที่ ๓ ประดับเทพนม ๓๐ องค์ เหนอื เกรินชน้ั ท่ี ๔
ประดษิ ฐานบุษบกหลงั คาเครื่องยอด ด้านขา้ งทง้ั สองดา้ นของชน้ั ฐานเกรินทกุ ชนั้ เวน้ ชอ่ งส�ำ หรบั ข้ึนลงบุษบก
บษุ บกสำ�หรบั สมเดจ็ พระสังฆราชประทับหรือสมเดจ็ พระราชาคณะน่งั อ่านพระอภธิ รรมช้ันฐานบุษบกชน้ั ท่ี ๑
ซ่ึงเป็นเกรินชนั้ ท่ี ๔ ด้วย และฐานบษุ บกชัน้ ท่ี ๒ ประดบั เทพนมชนั้ ละ ๒๐ องคเ์ สาบุษบกย่อมมุ ไมส้ ิบสอง หัวเสามคี นั
ทวยสลกั ลาย เสาบุษบกแตล่ ะต้นผกู ผ้าม่านตาดทองรวบกลางมา่ นท่ีประจำ�ยามรัดอกของเสา ด้านหลงั บุษบกมพี นกั
พิง สว่ นหลังคาบุษบกประกอบชน้ั เชิงกลอน ๕ ชั้น แต่ละชนั้ ประดบั บันแถลง ช่อฟ้า บราลนี าคปัก เหม ๓ ช้นั แกะ
สลกั ยอ่ มมุ ไม้สบิ สอง บวั กลุม่ ๕ ช้นั ปลยี อดปดิ ทองทบึ ลกู แกว้ แกะสลักลาย ยอดประกอบดว้ ยเม็ดน้ำ�คา้ ง พมุ่ ข้าว
บิณฑ์เพดานหลังคาบุษบกประดบั ลายดาวจงกลและดอกจอก มชี ะเนาะหวาย จำ�นวน ๖เสน้ ทำ�หน้าท่ยี ึดโยงบุษบก
และแครร่ องบษุ บกกบั แครร่ าชรถสว่ นล่างทงั้ ๔ ดา้ น
๓. เรอื พระท่ีน่ัง ยานพาหนะทางน�้ำ ใชใ้ นการเสดจ็ โดยขบวนเรอื ไมว่ ่าจะโดยขบวนพยุหยาตราทางชลมารค หรือ
ขบวนปรกติเรือล�ำ ท่ที รงแต่โบราณเรียกว่า เรือต้น ต่อมาเรยี กเรือลำ�ทีท่ รงว่าเรอื พระทีน่ ัง่
เรอื พระทน่ี ่งั มี ๔ ประเภท คือ
๓.๑ เรือพระทนี่ ่ังกราบ สรา้ งด้วยไม้ตัวเรอื ทาน�้ำ มนั ทอดบลั ลังก์กญั ญา เช่น เรือร้งุ ประสานสาย เรือประจำ�
ทวปี
กัญญาเรอื คือ สว่ นทตี่ ั้งอยกู่ ลางล�ำ เรอื สำ�หรบั นัง่ มีพืน้ พนกั เสา มา่ น และหลังคาของเหล่านี้รวมเรียกว่า
กญั ญา ส่วนเรอื กญั ญา เปน็ เรือประทุนสำ�หรบั ฝ่ายในโดยสาร หลังคากัญญา สว่ นกลางโคง้ ขึน้ ไป ด้านหนา้ ค่มุ ต่�ำ ลง
เป็นลกั ษณะเพรยี วลม ท�ำ ให้เรอื ไม่ต้องถูกลมปะทะมากนัก
๓.๒ เรอื พระทีน่ ่ังศรี สรา้ งดว้ ยไม้สลักลาย พื้นสีปิดทอง ทอดบัลลงั ก์กญั ญา เช่น
๓.๒.๑ เรือพระทีน่ ั่งทวยเทพถวายกร สร้างในรัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจ้าอยหู่ ัว พื้นสี

86 สถานโี ทรทัศน์ไทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

แสด กวา้ ง ๒.๒๔ เมตร ยาว ๓๔.๖๕ เมตร กินนำ้�ลึก ๐.๓๐ เมตร ฝีพาย ๔๘นาย พันทา้ ย ๒ นาย
๓.๒.๒ เรอื พระทน่ี งั่ อเนกชาตภิ ุชงค์ สร้างในรัชสมยั พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หวั พื้น
สชี มพตู วั เรือสลักเปน็ ลายนาค ล�ำ เรอื กว้าง ๒.๙๑ เมตร ยาว ๔๕.๖๗ เมตรกินน�้ำ ลึก ๐.๙๑ เมตร ฝีพาย ๖๑ นาย พัน
ท้าย ๒ นาย
๓.๓ เรือพระทนี่ ง่ั ชัย สร้างด้วยไม้สลักลาย พ้ืนสีปิดทอง ทอดบลั ลงั ก์บุษบกหรอื บลั ลังกก์ ัญญา เช่น เรอื
พระทน่ี ่ังประภสั สรชยั สรา้ งในรัชสมัยพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช พ้ืนสดี �ำ ตัวเรือกว้าง ๒.๕๓
เมตร ยาว ๓๖.๙๕ เมตร กนิ น�ำ้ ลกึ ๐.๓๗ เมตร ฝีพาย ๔๓นาย พันทา้ ย ๒ นาย
๓.๔ เรือพระท่ีนั่งกิง่ มีโขนเรอื สูงข้ึนไปสร้างดว้ ยไม้สลักลาย พน้ื สีปดิ ทอง ทอดบลั ลังก์บษุ บกหรือบัลลงั ก์
กญั ญา ในสมยั กรงุ รัตนโกสินทร์ม๓ี ลำ� คอื
๓.๔.๑ เรอื พระทน่ี ัง่ สุพรรณหงส์ สรา้ งในรชั สมัยพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช
พระราชทานนามวา่ ศรสี พุ รรณหงส์ตอ่ มาในรชั กาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจา้ อยหู่ วั โปรดใหส้ ร้างลำ�ใหม่
ขน้ึ แทนล�ำ เดมิ ทีช่ ำ�รุด พระราชทานนามวา่ สพุ รรณหงส์โขนเรือสลักเปน็ รปู หงส์พ้นื สดี �ำ ตัวเรือกวา้ ง ๓.๑๗ เมตร ยาว
๔๖.๑๕ เมตร กนิ นำ้�ลกึ ๐.๙๔ เมตรฝพี าย ๕๐ นาย พันท้าย ๒ นาย
๓.๔.๒ เรือพระที่นง่ั อนันตนาคราช สรา้ งในรัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยูห่ วั โขนเรือ
เป็นรปู นาค ๗ เศียร พื้นสเี ขียว ตัวเรือกว้าง ๒.๕๘ เมตร ยาว ๔๔.๘๕ เมตรกินน�ำ้ ลกึ ๐.๘๗ เมตร ฝีพาย ๕๔ นาย พัน
ท้าย ๒ นาย
๓.๔.๓ เรือพระทนี่ ัง่ นารายณท์ รงสุบรรณ รชั กาลท่ี ๙ สร้างในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปรมินทรม
หาภูมิพลอดลุ ยเดช โขนเรือจ�ำ หลักเปน็ รูปพระนารายณท์ รงยืนบนหลงั พญาครฑุ ตามแบบเรือนารายณ์ทรงสุบรรณใน
สมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอย่หู ัว ตวั เรอื กว้าง ๓.๒๐ เมตร ยาว ๔๔.๓๐ เมตร กนิ นำ�้ ลึก ๑.๑๐ เมตร ฝพี าย
๕๐ นาย พนั ทา้ ย ๒ นาย
๔. รถไฟพระทีน่ ่งั รถยนตพ์ ระทีน่ ั่ง เรือยนตพ์ ระท่นี ่ัง เคร่อื งบินพระท่ีนง่ั เฮลิคอปเตอร์พระทน่ี ั่งเปน็ ยานพาหนะ
ส�ำ หรับพระมหากษตั ริย์สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชินสี มเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราช
ชนนีสมเด็จพระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราช
กุมาร
รถยนตท์ น่ี ั่ง เรือยนต์ทีน่ ่ัง เครือ่ งบินท่นี ง่ั เฮลิคอปเตอร์ท่ีนง่ั ยานพาหนะสำ�หรบั สมเดจ็ พระบรมวงศ์ช้นั
สมเดจ็ เจา้ ฟา้ และพระองคเ์ จา้
รถยนตพ์ ระประเทียบ เรือยนต์พระประเทียบ ยานพาหนะส�ำ หรบั สมเดจ็ พระสงั ฆราชและหมอ่ มเจา้ ทพี่ ระ
มหากษตั ริยท์ รงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมใหเ้ ปน็ ผ้แู ทนพระองค์หรอื ใช้เชญิ พระพุทธรูปส�ำ คญั
รถยนตป์ ระเทียบ เรอื ยนตป์ ระเทียบ ยานพาหนะสำ�หรับองคมนตรที ี่พระมหากษัตริย์ทรงพระกรณุ าโปรด
เกลา้ โปรดกระหม่อมใหเ้ ปน็ ผูแ้ ทนพระองคร์ ถยนต์หลวง ยานพาหนะส�ำ หรับหมอ่ มเจา้ และข้าราชการช้ันผ้ใู หญ่ที่ไป
ปฏบิ ตั หิ น้าทเ่ี ปน็ ผู้แทนพระองคส์ มเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชินแี ละพระบรมวงศานุวงศ์

สถานโี ทรทัศน์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV) 87

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

หมวดที่ ๑๐
ลักษณนาม

ในหนงั สือราชาศพั ทแ์ บ่งคำ�ราชาศพั ทเ์ ป็น ๑๐ หมวด ได้แก่ หมวดขัตติยตระกลู หมวดร่างกาย หมวดอาการ
หมวดนาม หมวดเครื่องแตง่ กาย เครอื่ งประดับ ภาชนะใชส้ อย อาหารและเครื่องใช้ทว่ั ไป หมวดศัพทท์ ีใ่ ชใ้ นการพระ
ราชพิธแี ละการพระราชกุศล หมวดเคร่ืองราชกกธุ ภัณฑแ์ ละเคร่อื งราชูปโภค หมวดพระราชนเิ วศนม์ ณเฑยี สถาน
หมวดพระราชพาหนะ และหมวดลักษณนาม การใชค้ ำ�ลักษณนามสำ�หรับพระมหากษตั รยิ ส์ ว่ นใหญจ่ ะใชค้ ำ�ว่า “
พระองค์”และ “องค”์ จะมบี างค�ำ เท่าน้นั ทใี่ ชล้ กั ษณนามตา่ งออกไป
๑. หมวดขัตตยิ ตระกลู ใช้ลักษณนามแตกตา่ งกนั ไปตามฐานนั ดรศกั ดิ์ ได้แก่ พระมหากษัตริย์สมเด็จพระบรม
ราชนิ นี าถ สมเด็จพระบรมราชินีสมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนีสมเด็จพระยพุ ราช สมเด็จพระบรม
โอรสาธิราช สยามมกฎุ ราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารีพระบรมวงศ์ท่ีเป็นพระราชโอรส
พระราชธดิ าของพระมหากษตั รยิ ์และพระอนวุ งศช์ ั้นพระองค์เจ้า ใช้ลักษณนาม พระองค์
พระอนุวงศช์ ัน้ หม่อมเจา้ ใชล้ กั ษณนาม องค์
๒. หมวดร่างกาย ใชล้ ักษณนาม องค์ เช่น
พระทนต ์ ๑ องค์
พระองคุล,ี นวิ้ พระหตั ถ์ ๑๐ องค์
๓. หมวดนาม ใช้ลักษณนาม องค์ เช่น
พระบรมราชานสุ าวรีย,์ พระบรมรูปป้นั , ๑ องค์
พระบรมราชโองการ ๑ องค์
พระบรมราโชวาท, พระราโชวาท ๑ องค์
ยกเว้นบางคำ� เชน่
พระบรมฉายาลักษณ์ ๑ พระรปู
พระฉายาลักษณ์ ๑ พระรูป
พระรปู ๑ พระรปู
พระบรมสาทสิ ลักษณ์ ๑ พระรปู
พระสาทสิ ลักษณ ์ ๑ พระรปู
พระราชสาสน์ ๑ ฉบับ
พระราชหัตถเลขา ๑ ฉบับ
ลายพระหัตถ์ ๑ ฉบับ
๔. หมวดเครอ่ื งแต่งกาย เครอื่ งประดับ ภาชนะใช้สอย อาหาร และเครือ่ งใชท้ ัว่ ไปใช้ลักษณนาม
ต่างกนั ดังน้ี
เครือ่ งแต่งกาย ใช้ องค์ เชน่
ฉลองพระองค ์ ๑ องค์
สร้อยพระศอ ๑ องค์
ยกเว้นบางคำ� เชน่
ผ้าวงพระศอ, ผา้ พนั พระศอ ๑ ผืน
ถุงพระหัตถ ์ ๑ องค์, คู่
ถุงพระบาท ๑ องค,์ คู่
ภาชนะใช้สอย ใช้ลกั ษณนาม องค์ เช่น
ฉลองพระหัตถ์ช้อน ๑ องค์
พระมณฑปรัตนกรณั ฑ ์ ๑ องค ์
พระเตา้ ทกั ษโิ ณทก ๑ องค์

88 สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์ 89

ยกเวน้ บางคำ� เชน่
ฉลองพระหัตถ์ตะเกียบ ๑ ค ู่
เครื่องใชท้ ่ัวไป ใชล้ กั ษณนาม องค์ เชน่
กระเปา๋ ทรง ๑ องค์
พระราชลญั จกร ๑ องค์
ยกเวน้ บางค�ำ เชน่
พระสจุ หนี่ ๑ ผนื
๕. หมวดศพั ทท์ ่ีใช้ในการพระราชพธิ ีและการพระราชกศุ ล ใช้ลกั ษณนาม เครอ่ื ง เช่น
เคร่ืองนมัสการทองใหญ่ ๑ เครอ่ื ง
เครอื่ งนมสั การทองทิศ ๒ เครอื่ ง
เคร่อื งนมัสการทองน้อย ๓ เครื่อง

๖. หมวดเครอ่ื งราชกกธุ ภณั ฑแ์ ละเครอื่ งราชูปโภค ใชล้ ักษณนาม องค์ เชน่
พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร ๑ องค์
พระมหามงกุฎ ๑ องค์
พระราชยาน ๑ องค์
ยกเว้นบางค�ำ เชน่
ฉัตรโหมด ๑ คนั
ฉัตรตาด ๑ คนั
ฉตั รเบญจา ๑ คนั
ฉตั รเคร่อื งสงู ทองแผล่ วด ๑ ส�ำ รบั
๗. หมวดพระราชนิเวศนม์ ณเฑียรสถาน ใช้ลักษณนาม องค์ เชน่
พระทีน่ ง่ั ๑ องค์
พระตำ�หนกั ๑ องค์
ยกเวน้ บางค�ำ เชน่
ต�ำ หนัก ๑ หลงั
พลับพลา ๑ หลัง
๘. หมวดพระราชพาหนะ ใช้ลกั ษณนาม องค์ เชน่
ราชยาน
- พระที่นงั่ ราชยานพุดตานถม ๑ องค์
- พระราชยานทองลงยา ๑ องค์
- พระที่น่ังราชยานพุดตานทอง ๑ องค์
- พระที่น่ังราเชนทรยาน ๑ องค์
ราชรถ
- พระมหาพิชยั ราชรถ ๑ องค์
- พระเวชยันตราชรถ ๑ องค์
- ราชรถนอ้ ย ๑ องค์
ยกเวน้ บางคำ� เชน่
เรือพระทนี่ ั่ง ใช้ลักษณนาม ล�ำ เช่น
- เรอื พระทีน่ ่ังกราบ ๑ ล�ำ
รถยนต์พระท่ีนัง่ ใชล้ กั ษณนาม คัน เชน่
- รถยนตพ์ ระทีน่ งั่ เปิดประทุน ๑ คนั

สถานโี ทรทศั นไ์ ทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

เรือยนต์พระท่ีนัง่ เครอ่ื งบินพระทน่ี ่ัง เฮลคิ อปเตอรพ์ ระที่นั่ง ใช้ลกั ษณนาม ล�ำ
พระราชพาหนะ ท่ีเปน็ ชา้ ง ม้า ใช้ลกั ษณนามซ�ำ้ คำ� เช่น

- ชา้ งต้น ๑ ช้าง
- ม้าตน้ ๑ ม้า

90 สถานีโทรทัศนไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

หมวดท่ี ๑๑
คำ�นำ�พระนามและคำ�น�ำ นาม

พระปรมาภิไธยของพระมหากษัตรยิ ์และพระนามของพระบรมวงศานวุ งศ์ใชร้ าชาศัพท์ลดหล่นั กนั ลงมาตาม
ลำ�ดบั ดงั น้ี
๑. พระราชวงศ์พระองคใ์ ดทรงรับราชการแผน่ ดิน มพี ระยศทางทหารกน็ �ำ พระยศทางทหาร มากลา่ วไวก้ ่อน
เป็นล�ำ ดบั แรก เชน่
จอมพล สมเด็จพระราชปติ ลุ าบรมพงศาภมิ ุข เจา้ ฟา้ ภาณุรงั สีสว่างวงศก์ รมพระยาภาณุพนั ธุวงศวรเดช
พลเอก สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา้ ฟา้ มหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกมุ าร
พลเอกหญงิ สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟ้ามหาจักรสี ิรนิ ธร รฐั สมี าคณุ ากรปยิ ชาติสยามบรมราชกมุ ารี
๒. ต่อจากยศทางทหารจงึ เปน็ ค�ำ นำ�พระนาม เพื่อแสดงใหเ้ หน็ ว่าพระราชวงศ์พระองค์นั้นเป็นพระประยูรญาติ
ในลำ�ดับใดของพระมหากษตั รยิ เ์ ช่น
จอมพล สมเดจ็ พระราชปติ ลุ าบรมพงศาภิมุข เจ้าฟา้ ภาณรุ งั สสี วา่ งวงศก์ รมพระยาภาณพุ ันธวุ งศวรเดช
พลเอก สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช เจา้ ฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกฎุ ราชกุมาร
๓. ตอ่ จากค�ำ นำ�พระนามจงึ เปน็ สกลุ ยศ หมายความว่า พระราชวงศ์พระองคน์ น้ั ถือก�ำ เนิดมามพี ระยศทาง
ขัตติยราชสกุลช้นั ใด เช่น เจา้ ฟ้า พระองค์เจ้า หรอื หมอ่ มเจ้า เปน็ ตน้ เชน่
จอมพล สมเดจ็ พระราชปิตลุ าบรมพงศาภมิ ขุ เจา้ ฟ้าภาณรุ ังสีสวา่ งวงศก์ รมพระยาภาณุพันธวุ งศวรเดช
พลเอก สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจา้ ฟ้ามหาวชริ าลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร
๔. ต่อจากค�ำ นำ�พระนามและสกุลยศ จงึ เป็น พระนาม เชน่
จอมพล สมเดจ็ พระราชปิตลุ าบรมพงศาภิมขุ เจ้าฟ้าภาณุรงั ษสี วา่ งวงศ์ กรมพระยาภาณุพนั ธวุ งศวรเดช
พลเอก สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชริ าลงกรณ สยามมกฎุ ราชกุมาร
พลเอก พระวรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ นกั ขัตรมงคล กรมหมื่นจนั ทบรุ ีสรุ นาถ
๕. หลังจากพระนาม ถา้ พระราชวงศพ์ ระองคน์ ้ันได้ปฏบิ ตั ริ าชการแผน่ ดนิ มีความดีความชอบ ไดร้ บั การ
สถาปนาพระอสิ ริยยศขึ้นเปน็ เจ้าตา่ งกรม จึงตอ่ พระนามกรม ไวท้ ้าย พระนามเดิม เช่น
จอมพล สมเดจ็ พระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณรุ ังสีสว่างวงศก์ รมพระยาภาณุพนั ธวุ งศวรเดช
พลเอก พระวรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จ้านักขตั รมงคล กรมหม่นื จันทบรุ ีสรุ นาถ
ค�ำ นำ�พระนามน้นั เนื่องจากเป็นค�ำ ทม่ี ีความหมายเพ่ือจะใหท้ ราบวา่ เปน็ พระประยูรญาติช้ันใดของพระมหา
กษตั รยิ ์จึงมักจะมกี ารเปล่ียนแปลงตามรชั กาลแห่งพระมหากษตั ริย์เชน่ ถ้าเป็นพระราชโอรส พระราชธดิ า ก็เรยี กวา่
สมเด็จพระเจ้าลกู ยาเธอ สมเด็จพระเจา้ ลูกเธอ พระเจา้ ลกู ยาเธอ พระเจา้ ลกู เธอ ถ้าเป็น พี่ น้อง ก็ใช้คำ�นำ�พระนาม
วา่ สมเดจ็ พระเจา้ พีย่ าเธอ สมเด็จพระเจ้าพ่นี างเธอ พระเจา้ น้องนางเธอ เป็นตน้ ถา้ เป็นพระประยูรญาตผิ ู้ใหญ่ที่
เปน็ ลกู ชายลกู สาวของพระมหากษัตริยพ์ ระองค์กอ่ น ซง่ึ นับลำ�ดบั พระประยูรญาตทิ รงเป็น นา้ ปา้ ลุง ของพระมหา
กษตั รยิ ์พระองค์ทที่ รงครองราชย์อยู่ กใ็ ช้ค�ำ นำ�พระนามว่า สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ หรอื พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ ถา้
ทรงเปน็ พระประยรู ญาติผูใ้ หญ่ เชน่ ปู่ ย่า ตา ยาย กใ็ ช้ค�ำ นำ�พระนามว่า สมเด็จพระบรมอัยกา สมเด็จพระบรมอยั ยกิ า
เป็นตน้ สว่ นพระประยูรญาตชิ ้ันรองของพระมหากษัตริยเ์ รยี กวา่ พระอนุวงศ์ ได้แก่ ชัน้ หลาน ก็ใช้ค�ำ น�ำ หนา้ พระนามว่า
พระเจ้าหลานเธอ พระหลานเธอ ถา้ ส้ินรชั กาลของพระมหากษัตริยพ์ ระองค์ทีเ่ ปน็ ปู่ แล้ว ก็มักจะใช้ค�ำ นำ�พระนามวา่
พระเจ้าวรวงศ์เธอ หรือ พระวรวงศ์เธอ

สถานโี ทรทัศน์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV) 91

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ตวั อย่างคำ�น�ำ พระปรมาภิไธยของพระมหากษัตริยแ์ ละพระนามของพระบรมวงศานุวงศม์ ดี ังน้ี

พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทร, - คำ�นำ�พระปรมาภไิ ธยของพระมหากษตั รยิ ์ซงึ่ ทรงรบั พระบรม
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทร ราชาภเิ ษกแลว้ เรม่ิ ใช้ตงั้ แต่รชั กาลพระบาทสมเด็จพระจอม
เกลา้ เจ้าอยู่หวั เปน็ ครั้งแรก โดยใช้พระบาทสมเด็จพระ
ปรเมนทร สำ�หรบั พระองคเ์ อง และโปรดใหใ้ ช้พระบาทสมเดจ็
พระปรมินทร ส�ำ หรบั รัชกาลตอ่ ไป และสลบั กันในรัชกาลต่อๆ
ไป
คำ�เรยี กพระมหากษตั รยิ ์อยา่ งไมอ่ อกพระนามเฉพาะ
พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั - พระมหากษัตริย์ทท่ี รงรับพระบรมราชาภิเษกแล้ว


สมเด็จพระเจา้ ลกู ยาเธอ - คำ�น�ำ พระนามสมเดจ็ เจ้าฟ้า ท่เี ป็นลกู ชายพระมหากษตั รยิ ์

สมเดจ็ พระเจา้ ลกู เธอ - ค�ำ น�ำ พระนามสมเดจ็ เจา้ ฟ้า ท่เี ป็นลกู สาวพระมหากษตั รยิ ์

พระเจา้ ลกู ยาเธอ - คำ�นำ�พระนามพระองค์เจา้ ทีเ่ ป็นลูกชายพระมหากษตั รยิ ์

พระเจา้ ลูกเธอ - ค�ำ นำ�พระนามพระองคเ์ จ้า ทีเ่ ป็นลูกสาวพระมหากษัตริย์

สมเด็จพระเจา้ พีย่ าเธอ - คำ�น�ำ พระนามสมเด็จเจา้ ฟ้า ทเี่ ปน็ พ่ีชายพระมหากษตั รยิ ์

สมเดจ็ พระเจ้าพีน่ างเธอ - ค�ำ น�ำ พระนามสมเด็จเจา้ ฟา้ ท่เี ป็นพ่ีสาวพระมหากษตั ริย์

พระเจ้าพยี่ าเธอ - คำ�น�ำ พระนามพระองค์เจ้า ที่เปน็ พ่ชี ายพระมหากษตั รยิ ์

พระเจ้าพ่ีนางเธอ - ค�ำ น�ำ พระนามพระองคเ์ จ้า ท่เี ปน็ พี่สาวพระมหากษตั ริย์

สมเด็จพระเจ้านอ้ งยาเธอ - คำ�น�ำ พระนามสมเดจ็ เจ้าฟ้า ท่เี ป็นน้องชายพระมหากษัตริย์

สมเดจ็ พระเจ้าน้องนางเธอ - ค�ำ น�ำ พระนามสมเดจ็ เจา้ ฟา้ ที่เปน็ นอ้ งสาวพระมหากษตั รยิ ์

พระเจ้านอ้ งยาเธอ - คำ�นำ�พระนามพระองค์เจ้า ท่ีเป็นนอ้ งชายพระมหากษัตรยิ ์

พระเจา้ นอ้ งนางเธอ - ค�ำ นำ�พระนามพระองคเ์ จา้ ท่ีเปน็ น้องสาวพระมหากษตั รยิ ์

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ - คำ�นำ�พระนามสมเดจ็ เจา้ ฟ้า ทเ่ี ปน็ ลกู ชายลูกสาวพระมหา
กษตั ริยร์ ัชกาลกอ่ น

- ค�ำ น�ำ พระนามพระองคเ์ จา้ ที่ทรงสถาปนาขึ้นเปน็ สมเด็จพระ
เจ้าบรมวงศเ์ ธอ และทรงกรมเปน็ กรมพระยาหรอื กรมพระ

พระเจา้ บรมวงศ์เธอ - ค�ำ นำ�พระนามพระองค์เจา้ ที่เปน็ ลูกชายลูกสาวพระมหา
กษัตริย์รัชกาลกอ่ น

พระประพนั ธวงศ์เธอ - ค�ำ น�ำ พระนามลูกชายลกู สาว ของพระบาทสมเด็จพระปน่ิ
เกลา้ เจ้าอย่หู ัว ทีอ่ ายุสูงกวา่ พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้า
เจ้าอย่หู ัว และพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจา้ อยหู่ วั
โปรดให้ใช้เป็นค�ำ น�ำ พระนามพระราชวงศ์ทเ่ี ป็นพระประยูร

92 สถานโี ทรทัศน์ไทยรัฐทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ญาตขิ ้างฝา่ ยสมเดจ็ พระบรมราชชนนีคอื ลกู ชายลูกสาวของ
สมเดจ็ พระบรมราชมาตามหยั กาเธอกรมหมื่นมาตยาพทิ ักษ์
ท่ไี ด้รบั สถาปนาพระยศข้ึนเป็นพระองคเ์ จ้าและต่อมาโปรดให้
ใชว้ ่า พระสมั พันธวงศ์เธอ

พระเจ้าบวรราชวงศ์เธอ - คำ�น�ำ พระนามลกู ชายลกู สาว สมเดจ็ พระบวรราชเจา้ กรม
พระราชวังบวรสถานมงคล ยกเว้นกรมพระราชวงั บวรวิไชย
ชาญ ตอ่ มาใชพ้ ระเจ้าบวรวงศเ์ ธอ และ พระบวรวงศ์เธอ
พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกล้าเจ้าอยหู่ ัวโปรดให้เปล่ียนเปน็
พระราชวรวงศเ์ ธอ

พระสัมพันธวงศเ์ ธอ - ค�ำ นำ�พระนามลกู ชายลกู สาว ของกรมพระราชวงั บวรสถาน
ภิมุข ในรชั กาลพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลก
มหาราชโปรดใหใ้ ชค้ ำ�น�ำ พระนามว่า พระเจ้าหลานเธอ

สมเด็จพระเจ้าภาติกาเธอ - ค�ำ น�ำ พระนามเจา้ ฟา้ ท่ีเป็นลูกของพช่ี ายหรอื นอ้ งชายของ
พระมหากษัตริย์

สมเดจ็ พระเจา้ ภคินีเธอ - คำ�น�ำ พระนามเจ้าฟ้าทีเ่ ป็นลกู พลี่ ูกนอ้ งหญงิ ของ
พระมหากษตั รยิ ์
พระเจ้าวรวงศเ์ ธอ - ค�ำ นำ�พระนามหลานของพระมหากษตั ริย์รัชกาลก่อนทม่ี ารดา
เปน็ เจ้านาย

พระวรวงศ์เธอ - คำ�นำ�พระนามหลานของพระมหากษตั รยิ ร์ ัชกาลกอ่ นทม่ี ารดา
เป็นสามญั ชน

กรมสมเด็จพระ - พระยศเจา้ ต่างกรมชัน้ สูง ปรากฏในรัชกาลพระบาทสมเด็จ
พระจอมเกลา้ เจ้าอย่หู วั ตอ่ มาพระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้า
เจา้ อยหู่ ัว โปรดให้เปลี่ยนพระยศเจา้ ตา่ งกรม ชน้ั กรมสมเด็จ
พระ เป็น สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยา และ
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ

ตัวอย่างคำ�นำ�พระนามและต�ำ แหนง่ ภรรยาพระมหากษตั รยิ ์มดี งั นี้

สมเด็จพระนางเจา้ - คำ�น�ำ พระนามพระมเหสีเอก ชนั้ พระบรมราชเทวี พระอัคร
ราชเทวี พระวรราชเทวี

พระนางเจา้ - คำ�นำ�พระนามพระมเหสีชน้ั พระราชเทวี

พระนางเธอ - คำ�นำ�พระนามพระมเหสีรอง

สมเด็จพระบรมราชินนี าถ - ค�ำ เรียกพระมเหสเี อกทท่ี รงได้รับพระบรมราชโองการโปรด
เกล้าโปรดกระหมอ่ มใหท้ รงดำ�รงต�ำ แหนง่ ผ้สู ำ�เรจ็ ราชการ
แผ่นดนิ แทนพระองค์การสถาปนาพระยศนม้ี ีครัง้ แรกในรัช
สมยั พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสถาปนา

สถานีโทรทศั น์ไทยรัฐทีวี (ThairathTV) 93

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

สมเดจ็ พระนางเจ้าเสาวภาผอ่ งศรีพระอัครราชเทวเี ป็นสมเด็จ
พระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรพี ระบรมราชินนี าถ และมีขนึ้ เป็น
ครัง้ ท่ี ๒ ในรชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอ
ดุลยเดช เม่อื เสด็จออกทรงพระผนวช ได้ทรงพระกรุณาโปรด
เกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหส้ มเด็จพระนางเจ้าสิริกติ ์ิ พระบรม
ราชินีทรงเป็นผ้สู �ำ เรจ็ ราชการแทนพระองค์ ตอ่ มาจึงทรง
สถาปนาเฉลมิ พระเกยี รตยิ ศเปน็ สมเดจ็ พระนางเจ้าสิรกิ ติ ์ิ
พระบรมราชินีนาถ เม่อื พุทธศกั ราช ๒๔๙๙
สมเดจ็ พระบรมราชินี - คำ�เรียกพระมเหสเี อก ในรชั สมัยพระบาทสมเด็จพระมงกฎุ
เกลา้ เจา้ อยู่หวั ทรงสถาปนาพระวรราชชายาเธอ พระอินทร
ศักดิศจเี ป็นสมเดจ็ พระนางเจ้าอินทรศักดิศจีพระบรมราชินี
เมอื่ พทุ ธศกั ราช ๒๔๖๕ ในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระปก
เกลา้ เจ้าอยู่หัว ทรงสถาปนาหม่อมเจ้ารำ�ไพพรรณีพระวรราช
ชายา เปน็ สมเดจ็ พระนางเจ้ารำ�ไพพรรณพี ระบรมราชนิ ีเมื่อ
พุทธศกั ราช ๒๔๖๘ และในรชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระ
ปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดชเม่ือเสดจ็ เถลิงถวลั ยราชสมบัติ
บรมราชาภเิ ษกแล้ว ทรงสถาปนาเฉลิมพระเกียรติยศ สมเด็จ
พระราชนิ ีสริ กิ ติ ์ิ เป็นสมเด็จพระนางเจ้าสริ กิ ิต์ิ พระบรม
ราชินี เมอ่ื พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓
สมเด็จพระราชนิ ี - คำ�เรยี กพระมเหสเี อกของพระมหากษัตริยท์ ยี่ งั มไิ ดร้ ับพระ
บรมราชาภเิ ษก เช่น ในรัชกาลพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร
มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช เมอ่ื มีพระราชพิธรี าชาภิเษกสมรสกบั
หมอ่ มราชวงศส์ ริ กิ ิติ์กติ ิยากรแล้ว ทรงสถาปนาหมอ่ มราชวงศ์
สริ ิกิติ์กิติยากร เปน็ สมเดจ็ พระราชินสี ิริกติ ์ิ
พระอคั รมเหสี - คำ�เรยี กตำ�แหนง่ พระมเหสีเอก
พระอคั รราชเทวี - ค�ำ เรียกต�ำ แหน่งพระมเหสีเอกของพระบาทสมเดจ็ พระจอม
เกล้าเจา้ อยหู่ วั ซ่ึงเทยี บได้กับต�ำ แหน่งสมเด็จพระบรมราชนิ ี
คอื สมเดจ็ พระนางเจา้ โสมนัสวัฒนาวดีซึ่งพระบาทสมเดจ็
พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ ัวโปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมสถาปนา
พระอสิ ริยยศเปน็ สมเด็จพระนางเธอ พระองค์เจ้าโสมนัส
วฒั นาวดใี นที่สมเด็จพระนางนาฏบรมอคั รราชเทวี
พระบรมราชเทวี - ค�ำ เรยี กต�ำ แหน่งพระมเหสเี อกของพระบาทสมเดจ็ พระจลุ
จอมเกล้าเจา้ อยหู่ วั คือ สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวฒั นาพระ
บรมราชเทวีซ่งึ ต่อมาในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปรเมนทร
มหาอานันทมหดิ ล พระอฐั มรามาธบิ ดนิ ทรทรงสถาปนาขึ้น
เป็น สมเดจ็ พระศรสี วรินทริ า บรมราชเทวพี ระพนั วสั สา
อยั ยิกาเจา้

94 สถานีโทรทัศน์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

พระอคั รเทวี - คำ�เรยี กต�ำ แหน่งพระมเหสรี องลงมาจากพระอัครมเหสี
พระวรราชเทวี - ค�ำ เรียกตำ�แหนง่ พระมเหสีของพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอม
เกล้าเจา้ อยูห่ ัว คอื พระนางเธอ พระองคเ์ จ้าเสาวภาผอ่ งศรี
ทรงได้รบั สถาปนาเปน็ พระนางเจ้าเสาวภาผอ่ งศรพี ระวรราช
เทวแี ละของพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกล้าเจา้ อยู่หัว คือ
พระนางเจ้าสุวทั นา พระวรราชเทวี
พระราชเทวี - ค�ำ เรยี กตำ�แหนง่ พระมเหสีรองลงมาจากพระอัครมเหสแี ละ
พระอคั รเทวใี นรชั สมัยพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกล้าเจา้
อย่หู ัว ทรงสถาปนาพระนางเธอ พระองคเ์ จา้ สขุ ุมาลย์มารศรี
เปน็ พระนางเจ้าสุขมุ าลยม์ ารศรีพระราชเทวี
พระอัครชายาเธอ - คำ�เรยี กต�ำ แหนง่ พระมเหสีของพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอม
เกลา้ เจา้ อยหู่ ัว ซ่ึงเปน็ พระราชนัดดาของพระบาทสมเดจ็ พระ
น่งั เกลา้ เจ้าอยูห่ ัว ไดแ้ ก่ พระอคั รชายาเธอ พระองค์เจา้ อบุ ล
รัตนนารนี าคกรมขุนอรรควรราชกลั ยา พระอคั รชายาเธอ
พระองคเ์ จา้ เสาวภาคย์นารรี ตั น และพระอคั รชายาเธอ
พระองค์เจา้ สายสวลภี ริ มย์กรมขุนสุทธาสินนี าฏ
พระอคั รชายา - คำ�เรียกตำ�แหน่งพระมเหสรี องลงมาจากพระอัครมเหสีพระ
อัครเทวีและพระราชเทวี
พระวรราชชายาเธอ - คำ�เรียกต�ำ แหนง่ พระมเหสขี องพระบาทสมเด็จพระมงกุฎ
เกลา้ เจา้ อยหู่ วั คือ พระวรราชชายาเธอ พระอินทรศักดิศจี
เมอ่ื พทุ ธศกั ราช ๒๔๖๕
พระวรราชชายา - คำ�เรยี กตำ�แหน่งพระมเหสขี องพระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎ
เกล้าเจ้าอยหู่ ัว คือ สมเดจ็ พระนางเจ้าอนิ ทรศักดิศจีพระวร
ราชชายา เมื่อพทุ ธศักราช ๒๔๖๘
พระราชชายา - ค�ำ เรียกต�ำ แหนง่ พระมเหสขี องพระบาทสมเดจ็ พระจุล
จอมเกลา้ เจ้าอยู่หัว คือ พระราชชายา เจ้าดารารศั มี
เจา้ จอม - ค�ำ เรยี กต�ำ แหนง่ ภรรยาของพระมหากษตั ริยท์ ่ีมิได้เป็นเจ้าและ
ไม่มลี กู
เจ้าจอมมารดา - คำ�เรยี กตำ�แหน่งภรรยาของพระมหากษตั รยิ ์ที่มิได้เปน็ เจ้าซ่ึงมี
ลูก
เจ้าคณุ จอมมารดา - คำ�เรยี กต�ำ แหนง่ ภรรยาของพระมหากษตั ริยท์ ม่ี ิได้เปน็ เจ้าซึ่ง
เป็นเจ้าขรวั ยายของสมเด็จพระเจา้ ลูกเธอ เจ้าฟา้ เชน่ เจา้ คณุ
จอมมารดาเปย่ี ม เจา้ คุณจอมมารดาสำ�ลีในพระบาทสมเด็จ
พระจอมเกลา้ เจ้าอยูห่ วั เปน็ เจา้ ขรัวยายของสมเด็จพระเจ้า
ลกู เธอ เจา้ ฟา้ ในพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจ้าอยหู่ วั

สถานโี ทรทศั นไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV) 95