คำราชาศัพท์

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

หมวดท่ี ๑๒
คำ�สภุ าพ

ค�ำ สุภาพ หมายถงึ คำ�ทไี่ มห่ ยาบกระด้างนา่ รังเกียจ สมควรจะใช้กราบบังคมทูลพระกรุณาหรือใชเ้ ปน็ ภาษา
ราชการ เป็นภาษาแบบแผน ใช้แกพ่ ระสงฆข์ ุนนาง และบุคคลทั่วไป
๑. ค�ำ ทใ่ี ช้แก่พระสงฆ์
พระสงฆ์มีหลายชัน้ และมสี ามานยนามบอกสมณศกั ดน์ิ �ำ นามตา่ งกนั ตามช้นั ดังน้ี
๑.๑ คำ�สามานยนามบอกสมณศกั ดิ์ ใช้น�ำ หน้าราชทนิ นาม มดี ังนี้
๑.๑.๑ สมเดจ็ พระสังฆราช สมเด็จพระสงั ฆราชที่มิใช่เจ้านาย ใชว้ ่า “สมเดจ็ พระ อริยวงศาคต
-ญาณ สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก” และลงนามเดมิ และนามฉายา เช่น สมเด็จพระอริยวงศาคต-
ญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก (จวน อุฏฐฺ าย)ี
๑.๑.๒ สมเดจ็ พระราชาคณะ ใชค้ �ำ สมเดจ็ พระ น�ำ หน้าราชทินนาม และจะลงนามเดิม นามฉายา
เพ่ือให้แนช่ ดั ดว้ ยกค็ วร เชน่ สมเดจ็ พระพุฒาจารย์ (นวม พุทฺธสโร)
๑.๑.๓ พระราชาคณะเจา้ คณะรอง เช่น พระวิสุทธาธิบดพี ระพรหมเมธี
๑.๑.๔ พระราชาคณะชั้นธรรม ใช้คำ� พระธรรม นำ�หน้าราชทนิ นาม เชน่ พระธรรมกิตติวงศ์พระธร
รมวราจารย์ (เขียนปรกตจิ ะไมใ่ ช้นามเดมิ ใชแ้ ตร่ าชทินนาม จะใช้นามเดิมเม่ือท�ำ ทำ�เนียบหรือทำ�ประวตั )ิ
๑.๑.๕ พระราชาคณะชน้ั เทพ ใชค้ �ำ พระเทพ น�ำ หน้าราชทนิ นาม เช่น พระเทพปญั ญาสุธีพระเทพ
ประสทิ ธคิ ณุ
๑.๑.๖ พระราชาคณะช้ันราช ใช้ค�ำ พระราช นำ�หนา้ ราชทินนาม เช่น พระราชปญั ญาวิสารัท พระ
ราชสารโกศล
๑.๑.๗ พระราชาคณะช้นั สามญั ใช้คำ� พระ นำ�หนา้ ราชทนิ นาม เชน่ พระประศาธน์โสภณ พระ
ปรยิ ตั โิ สภณ
๑.๑.๘ พระครู ใช้คำ� พระครู นำ�หน้า เชน่ พระครวู บิ ลู โชติวฒั น์ พระครไู พโรจน์โพธิวฒั น์
๑.๑.๙ พระสงฆท์ เ่ี ป็นเปรยี ญ ใชค้ ำ� พระมหา นำ�หนา้ ชื่อและนามสกลุ พร้อมท้งั นามฉายา และจะ
บอกเปรยี ญธรรมเทา่ ประโยคที่สอบไล่ไดด้ ว้ ยก็ไดเ้ ชน่ พระมหาทมิ ชื่นชอ้ ย (เขมโิ กป.ธ. 3)
๑.๑.๑๐ พระสงฆท์ ีม่ ีต�ำ แหนง่ ตา่ งๆ กม็ คี ำ�สามานยนามน�ำ ชื่อตา่ งกนั ไปตามตำ�แหนง่ เช่น เจ้า
อธิการ สริ โิ อบออ้ ม (สริ ิคุตฺโต) พระอธิการ ทิม ชื่นช้อย (เขมิโก) พระปลดั ชอบช่นื แชม่ (ปยิ วณโฺ ณ) พระสมหุ อ์ ิ่ม อาบ
เอม (เปมงกฺ โร) พระใบฎีกาเนยี ม ชืน่ ชอบ (ปภากโร)
๑.๑.๑๑ พระอนุจร ใช้ค�ำ พระ นำ�หน้าชือ่ นามสกุล และนามฉายา เชน่ พระผินเกิดชอบ (ญาณ
ทโี ป) หากเปน็ นักธรรมจะลงวฒุ ิต่อท้ายก็ได้เชน่ พระผนิ เกดิ ชอบ (ญาณทีโป น.ธ. เอก)
๑.๑.๑๒ สามเณร ใชค้ ำ� สามเณร น�ำ หนา้ ช่ือ นามสกลุ และจะลงวุฒเิ ปรียญ หรอื นกั ธรรม หรือลง
ทัง้ สองประการด้วยกนั ก็ไดเ้ ชน่ สามเณรสุโข สราญใจ สามเณรสุโข สราญใจ (น.ธ.โท) สามเณรสโุ ข สราญใจ (ป.ธ.
4, น.ธ. โท)
๑.๒ ค�ำ สรรพนามหรอื คำ�แทนชือ่
ในไวยากรณ์คำ�สรรพนามทีจ่ ะต้องเปล่ยี นแปลงใช้ตามบุคคล คอื บรุ ุษสรรพนาม และมีค�ำ ใชแ้ กพ่ ระสงฆต์ า่ ง
ช้นั กนั ท่ีใชก้ ันเปน็ แบบแผนแต่กอ่ นมดี งั น้ี

96 สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

บุรุษที่ ๑ ผู้พูด ใชแ้ ก่
สมเดจ็ พระราชาคณะ
คำ�สรรพนาม พระสงฆ์ พระราชาคณะ
เกลา้ กระผม
พระครูสญั ญาบัตร
กระผม พระสงฆ์ พระครฐู านานุกรม

ผม พระสงฆ์ พระครปู ระทวน
อาตมภาพ พระสงฆ์ พระเปรยี ญ
เกล้ากระผม บุคคลทว่ั ไป พระสงฆด์ ้วยกัน
กระผม (ภาษาปาก) บคุ คลท่วั ไป
ผม (ภาษาปาก) (ชาย) บุคคลท่วั ไป สมเดจ็ พระราชาคณะ
ดฉิ นั (หญิง) พระราชาคณะ
ผม (ชาย) บคุ คลท่วั ไป
ผม (ชาย) พระครูสญั ญาบัตร
พระครฐู านานกุ รม
ผม (ชาย) พระครูประทวน
ดีฉนั , ดิฉัน (หญงิ ) พระเปรียญ
พระสงฆ์ทั่วไป
บุรษุ ท่ี ๒
ค�ำ สรรพนาม ผู้พูด ใช้แก่
สมเดจ็ พระราชาคณะ
พระเดชพระคุณทา่ น พระสงฆ์
เจา้ พระคุณ , บคุ คลท่ัวไป

พระเดชพระคณุ ท่าน พระสงฆ์ พระราชาคณะ
เจา้ ประคุณ , บคุ คลทั่วไป

ทา่ นเจา้ พระคณุ (ภาษาปาก), พระสงฆ์ พระครูสัญญาบัตร
ทา่ นเจ้าประคุณ (ภาษาปาก)
พระเดชพระคณุ ท่านเจ้าคณุ 97
พระคุณเจา้
ท่านเจา้ คณุ (ภาษาปาก)
ท่านพระคร ู

สถานโี ทรทศั น์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

พระคุณเจ้า บุคคลทัว่ ไป พระครูฐานานกุ รม
พระครปู ระทวน
ท่าน พระสงฆ์ พระเปรียญ
บคุ คลท่วั ไป พระสงฆ์
พระคณุ ท่าน พระสงฆ์
สมเดจ็ บรมบพิตร พระมหากษตั ริย์
พระสงฆ์
พระราชสมภารเจา้ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ
บรมบพติ ร สมเด็จพระบรมราชินี
พระราชสมภารเจ้า , มหาบพติ ร สมเด็จพระบรมราชชนก
สมเด็จพระบรมราชชนน ี
สมเดจ็ พระยพุ ราช
สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช

สยามบรมราชกมุ ารี
บพิตร พระสงฆ์ สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ
ผูน้ ้อย
บรุ ษุ ที่ ๓ สยามมกฎุ ราชกุมารี
พระบรมวงศต์ งั้ แต่สมเดจ็ เจา้ ฟ้า
คำ�สรรพนาม ผูพ้ ูด
ทา่ น ผู้พูด ถึงหมอ่ มเจา้

๑.๓ ค�ำ กริยา พระสงฆ์ ผูพ้ ดู ใชแ้ ก่
คำ�กรยิ า บุคคลทั่วไป พระสงฆ์
บุคคลทัว่ ไป
ฉัน (กิน, ดื่ม) บคุ คลทว่ั ไป ใชแ้ ก่
มรณภาพ (ตาย) พระสงฆ์
ถวาย (ให)้ พระสงฆ์
ขอพระทาน , ขอประทาน พระสงฆ์
สมเด็จพระสงั ฆราช
๑.๔ ค�ำ วิเศษณ์ทีเ่ ป็นค�ำ ข้นึ ตน้ และค�ำ รบั
ใชแ้ ก่
ค�ำ สรรพนาม พระสงฆ์ พระมหากษตั ริย์ถึงหม่อม
ขอถวายพระพร เจ้า
บคุ คลท่วั ไป
เจริญพร พระสงฆ์

98 สถานโี ทรทัศน์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

๑.๕ ศัพทเ์ ฉพาะสำ�หรับพระสงฆ์
๑.๕.๑ คำ�นาม

คำ�ท่ีใช้แก่พระสงฆ์ ความหมาย
ของถวายพระ, ของท�ำ บุญตา่ งๆ
ไทยธรรม, ไทยทาน คำ�ประกาศใหส้ งฆ์ทราบเพอื่ ทำ�กจิ ร่วมกนั
ค�ำ เรมิ่ และค�ำ รับท่ีพระสงฆ์ ใช้แก่
ญตั ต ิ
พระมหากษตั รยิ ์ถงึ หม่อมเจ้า
ถวายพระพร คำ�เรม่ิ และคำ�รับทพี่ ระสงฆ์ใชแ้ กค่ นทว่ั ไป
ค�ำ ทพี่ ระสงฆเ์ รียกฆราวาส และค�ำ ท่ี

เจริญพร ฆราวาสใชแ้ ทนตัวเองเมอ่ื พูดกับพระสงฆ์
เคร่ืองใชจ้ �ำ เป็นของพระสงฆ์มี ๘ อยา่ ง
โยม
คอื สบง จีวร สังฆาฏบิ าตร มีดโกน เขม็
รัดประคด และกระบอกกรองน้ำ�
อัฐบริขาร เครอื่ งนุง่ หม่ ประกอบด้วย สบง จวี ร สงั ฆาฏิ
เครอื่ งอาศัยเลี้ยงชวี ติ ของพระสงฆใ์ นพระพุทธ -
ศาสนามี ๔ อยา่ ง คอื จีวร (ผ้านงุ่ ห่ม) บิณฑบาต
(อาหาร) เสนาสนะ (ทอ่ี ย่)ู คิลานเภสชั (ยา)
ไตรจวี ร เงินตรา
จดหมาย ใชแ้ กพ่ ระสงฆ์ท่ัวไป
จตปุ ัจจยั ชือ่ ที่พระอุปัชฌาย์ต้ังให้เป็นภาษาบาลีเมื่ออุปสมบท
ที่นัง่ , เคร่อื งปูรองน่ัง
ที่น่งั , ท่นี อน, ท่อี ยู่
ทย่ี กพนื้ ส�ำ หรับน่ัง
ปัจจัย ทส่ี �ำ หรับน่ังแสดงธรรม
ทอ่ี ยอู่ าศยั
ลิขติ โทษท่ีเกดิ จากการละเมิดสกิ ขาบท
นำ้�ท่ีคัน้ จากผลไม้มี ๘ อยา่ ง คอื น�ำ้ ผลมะมว่ ง
ฉายา นำ้�ผลชมพู่หรอื น้ำ�ผลหวา้ น้ำ�ผลกลว้ ยมีเมล็ด
หรอื น้ำ�ผลกล้วยไมม่ เี มลด็ น�ำ้ ผลมะซาง นำ�้ ผล
อาสนะ จนั ทนห์ รอื น้ำ�ผลองุ่น น้�ำ เหง้าบัว และน�ำ้ ผล
มะปรางหรอื นำ�้ ผลลิน้ จี่
เสนาสนะ
99
อาสน์สงฆ์

ธรรมาสน ์

กุฏิ

อาบตั ิ

อฐั บาน





สถานโี ทรทัศน์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

คำ�ท่ใี ชแ้ ก่พระสงฆ์ ความหมาย
เจา้ อาวาส พระภกิ ษุผู้ปกครองวดั
คลิ านเภสัช ยารักษาโรค
อนั เตวาสิก ศษิ ย์ทีอ่ ยใู่ นปกครองหรือที่อาศัยอยู่กับอาจารยจ์ ะ

สทั ธวิ หิ าริก, สัทธงิ วิหารกิ เปน็ พระสงฆห์ รือฆราวาสก็ได้
ค�ำ เรยี กผ้ไู ด้รบั การอปุ สมบทแล้ว ถ้าอุปสมบท

ฎกี า กบั พระอุปัชฌาย์องค์ใด กเ็ ปน็ สทั ธวิ หิ าริก
ภัตตาหาร, จังหนั พระอุปัชฌาย์องคน์ น้ั
ภตั ตาหารเชา้ , จงั หันเชา้ หนงั สือทเี่ ขียนนมิ นต์
ภตั ตาหารเพล, จังหันเพล อาหาร
อาหารเช้า
อาหารเพล
๑.๕.๒ คำ�กริยา
ค�ำ ทใี่ ช้แก่พระสงฆ์ ความหมาย
นมัสการ กราบ, ไหว้
ฉัน กิน, ดื่ม
ฉันจงั หัน, ฉนั ภตั ตาหาร กนิ อาหาร
ฉนั จงั หนั เชา้ , ฉันภัตตาหารเช้า, กนิ อาหารเช้า
ฉนั เชา้ (ภาษาปาก)
ฉันจังหนั เพล, ฉันภตั ตาหารเพล, กนิ อาหารกลางวนั

ฉนั เพล (ภาษาปาก) โกนคิว้
ปลงคิว้ โกนผม
ปลงผม โกนหนวด
ปลงหนวด ขอฝากตวั เปน็ ศษิ ยพ์ ระอปุ ชั ฌาย์
ขอนสิ ยั ขอใหพ้ ระสงฆท์ �ำ อยา่ งใดอย่างหนง่ึ
อาราธนา เชญิ
นมิ นต ์ แจง้ ใหส้ งฆท์ ราบ
เผดยี งสงฆ์

100 สถานโี ทรทัศน์ไทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ค�ำ ท่ีใชแ้ ก่พระสงฆ์ ความหมาย
อาพาธ เจ็บปว่ ย
ถงึ แก่มรณภาพ, ถึงมรณภาพ, ตาย
มรณภาพ
จ�ำ วดั นอน, นอนหลบั
ครองผา้ นงุ่ หม่
อุปสมบท บวชเป็นพระภกิ ษุ
บรรพชา บวชเปน็ สามเณร
ถวายพระพรลา บอกลาเฉพาะพระมหากษัตรยิ ์
สมเด็จพระบรมราชินนี าถ
สมเด็จพระบรมราชนิ ี
ปวารณา เปิดโอกาสให้ขอหรือเรียกร้องเอาได้
ไปห้องนำ�้ , ไปถาน ไปส้วม
รว่ มสังฆกรรม ร่วมท�ำ กิจของสงฆ์ภายในพัทธสมี า เชน่

การร่วมฟงั สวดพระปาติโมกข์ในวันข้ึน
๑๕ ค่ำ� วนั แรม ๑๕ คำ่� หรอื วนั แรม ๑๔
รบั บิณฑบาต ค�ำ่ ในเดอื นขาด
รบั นิมนต์ รับของใส่บาตร
ลงอุโบสถ, ลงอุโบสถกรรม รบั เชญิ
ลงสวดและฟังพระปาติโมกขใ์ นพระอโุ บสถและ
อุโบสถในวันข้ึน ๑๕ คำ�่ วนั แรม ๑๕ คำ่� หรอื วนั
กราบลา แรม ๑๔ ค�ำ่ ในเดือนขาด
ลาสิกขา ลา (ใช้แก่พระสงฆ์ท่นี บั ถือ)
องั คาส ลาสึกจากพระ
ทำ�วัตรเช้า เล้ยี งพระ, ถวายอาหารพระ
ทำ�วัตรเยน็ สวดมนตไ์ หวพ้ ระตอนเช้า
ทำ�วตั รคำ่� สวดมนต์ไหวพ้ ระตอนเยน็
เทศน์, เทศนา สวดมนต์ไหว้พระตอนค�่ำ
ครองจวี ร แสดงธรรม
ห่มจวี ร

สถานีโทรทศั นไ์ ทยรฐั ทีวี (ThairathTV) 101

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

คำ�ท่ใี ชแ้ กพ่ ระสงฆ์ ความหมาย

ถวาย ให้

ประเคน ใหใ้ นระยะไมเ่ กนิ หตั ถบาส

ถวายอดิเรก ให้พรพเิ ศษแดพ่ ระมหากษตั ริย์
สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ
สมเด็จพระบรมราชนิ ี

สรงน�ำ้ อาบน�ำ้

ปลงอาบตั ิ แสดงความผิดเพือ่ เปลอื้ งโทษที่เกิดจากการลว่ ง
ละเมิดสกิ ขาบทขนาดเบา ที่เรยี กว่า “ลหุกาบตั ิ”

ปรบั อาบัติ เอาโทษเปน็ ผิดตามพระวนิ ยั

๒. ค�ำ ทใี่ ชแ้ กข่ นุ นางและบุคคลทวั่ ไป

๒.๑ คำ�สามานยนามนำ�หน้าชอ่ื ใชแ้ กข่ นุ นางและบุคคลท่ัวไปมี ๒ อย่าง คือ
๒.๑.๑ คำ�สามานยนามบอกยศ ใช้ทั่วไปกับขุนนาง ปัจจบุ ันนม้ี ีแต่ยศทหารกบั ต�ำ รวจซ่งึ ทราบกนั
แพรห่ ลายอยแู่ ล้ว แตย่ ศทางพลเรอื นซงึ่ ปัจจุบันไม่มแี ลว้ นั้น แต่กอ่ นเคยมที วั่ กันทุกฝา่ ยทกุ กระทรวง ทง้ั ชนั้ สัญญาบัตร
และประทวน จะขอกลา่ วเฉพาะชั้นสญั ญาบัตรพอใหเ้ ป็นความรดู้ ังน้ี

ยศฝ่ายพลเรือน มมี หาอำ�มาตยน์ ายก มหาอำ�มาตย์(เอก โท ตร)ี อำ�มาตย์(เอก โท ตร)ี รอง
อำ�มาตย(์ เอก โท ตร)ี แต่ฝ่ายราชส�ำ นักมียศต่างออกไป ท้งั แยกออกตามหน้าทีก่ รมกองอีก

๒.๑.๒ คำ�สามานยนามทเี่ ป็นคำ�น�ำ ชื่อ ได้แก่ บรรดาศักดก์ิ บั คำ�ท่ีกฎหมายเรียกวา่ ค�ำ น�ำ นาม จะ
กลา่ วถึงพวกหลังกอ่ น

ชายทม่ี อี ายุ ๑๕ ปลี งมา มใิ ช่ผู้ทเี่ น่ืองในพระราชวงศ์ใชค้ ำ�น�ำ หนา้ ช่ือพร้อมกบั นามสกลุ วา่ เด็ก
ชาย เช่น เด็กชายชอบ เกดิ งาม ทมี่ ีอายเุ กนิ ๑๕ ปขี ้ึนไป และมใิ ช่ผทู้ เี่ นื่องในพระราชวงศใ์ ช้ค�ำ นำ�หน้าชื่อพรอ้ มกับ
นามสกลุ ว่า นาย เช่น นายชอบ เกดิ งาม

หญงิ โสดทมี่ อี ายุ ๑๕ ปีลงมา ซ่งึ มิใชผ่ ้ทู เ่ี นอื่ งในพระราชวงศ์ใชค้ ำ�น�ำ หนา้ ชอื่ ว่า เด็กหญิง เชน่
เดก็ หญงิ ชดชอ้ ย ใจเย็น หญงิ โสดท่ีมอี ายุ ๑๕ ปีขึน้ ไป ซ่ึงมิใชเ่ ปน็ ผทู้ ่เี นอ่ื งในพระราชวงศ์ใชค้ ำ�นำ�หนา้ ชือ่ วา่ นางสาว
เชน่ นางสาวชดช้อย ใจเยน็ หญงิ สมรสแลว้ ซ่ึงมิใชผ่ ู้ทเ่ี น่ืองในพระราชวงศใ์ ช้ค�ำ นำ�หน้าชือ่ ว่า นาง เชน่ นางชดชอ้ ย
อุน่ ใจ

นอกจากค�ำ น�ำ หน้าชอื่ สำ�หรบั สามญั ชนดงั กล่าว ก็มีค�ำ “หมอ่ มราชวงศ”์ กบั “หม่อมหลวง”
สำ�หรบั นำ�หนา้ ชื่อผทู้ เ่ี น่อื งในพระราชวงศอ์ กี สองช้ัน

อนง่ึ เดก็ ชาย เดก็ หญงิ นาย นางสาว และ นาง ผู้ท่ีใชน้ ามสกลุ ที่เป็น ราชสกุล ใหล้ งคำ�วา่
ณ อยธุ ยา ตอ่ ทา้ ยนามสกลุ ด้วยทกุ กรณี

ผูม้ ีบรรดาศักดอิ์ ีกพวกหนง่ึ ซึ่งแมจ้ ะไม่มีการแต่งตัง้ แลว้ โดยปรกติแต่กย็ ังตอ้ งกลา่ วอา้ งถงึ อยู่
จึงควรทราบไวด้ ้วย ดังนี้

102 สถานีโทรทัศน์ไทยรัฐทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

สมเด็จเจ้าพระยา เชน่ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุรยิ วงศ์
เจา้ พระยา เช่น เจ้าพระยาภธู ราภยั
พระยา เชน่ พระยาสีหราชเดโชชยั
เจา้ หมน่ื เชน่ เจา้ หม่ืนไวยวรนาถ
หมอ่ ม เช่น หมอ่ มราโชทัย
พระ เชน่ พระพรหมพจิ ิตร
จมน่ื เชน่ จมืน่ ทิพเสนา
หลวง เช่น หลวงคเชนทรามาตย์
นาย เช่น นายวรกจิ บรรหาร
ขุน เช่น ขนุ สุนทรภาษิต
จา่ เชน่ จ่าผลาญอรพิ ิษ
หมน่ื เชน่ หม่ืนพากยฉ์ นั ทวัจน์
พัน เชน่ พันพฒุ อนรุ าช
ทางฝ่ายสตรีผมู้ ีบรรดาศกั ดก์ิ ็มีสามานยนามเปน็ ค�ำ นำ�หนา้ ชอื่ เปน็ พเิ ศษตา่ งจากสามัญชนอีก
มาก ควรทราบไว้ด้วย เชน่
ท่านผหู้ ญิง แต่ก่อนมาใช้น�ำ หน้าชื่อภรรยาเอกของ เจา้ พระยา และเปน็ ผูไ้ ดร้ บั พระราชทาน
เคร่ืองยศท่านผ้หู ญิง ปจั จบุ นั น้ีใชแ้ กส่ ตรีที่มิใชเ่ จา้ นายหรือมิใช่หมอ่ มหา้ มของเจา้ นาย และเปน็ ผู้ทีไ่ ด้รบั พระราชทาน
เครือ่ งราชอิสริยาภรณจ์ ลุ จอมเกลา้ ฝา่ ยในช้นั ทตุ ยิ จลุ จอมเกล้าวเิ ศษข้ึนไป และค�ำ ทา่ นผูห้ ญงิ นี้ในกรณแี รก (ท่ีใชก้ ับ
เอกภรรยาของเจา้ พระยา) และสามยี งั มชี ีวติ อยู่ ให้ใช้คำ�นีน้ �ำ หน้าราชทนิ นามของสามีทเี ดียว เชน่ “ทา่ นผหู้ ญงิ ยมราช
” แต่หากสามีถึงอสญั กรรมแล้ว จะตอ้ งลงชอื่ ตัวเพมิ่ ลงหน้าราชทนิ นามด้วย เปน็ “ท่านผ้หู ญิงตลบั ยมราช” ในกรณี
หลงั ท่เี ปน็ ท่านผหู้ ญงิ เพราะไดร้ บั พระราชทานเครือ่ งราชอิสรยิ าภรณช์ นั้ ทุติยจลุ จอมเกลา้ วิเศษฝ่ายในขึ้นไปน้ัน ให้
อนโุ ลมตามกรณีแรก คือ ใช้ค�ำ ทา่ นผู้หญิง น�ำ ราชทินนามของสามี เชน่ “ท่านผู้หญงิ ดฐิ การภักด”ี “ทา่ นผู้หญงิ ละ
มลู บริรักษเ์ วชชการ” แตถ่ า้ สามีไม่มบี รรดาศกั ด์ใิ หใ้ ช้คำ� “ทา่ นผ้หู ญงิ ” นำ�หน้าชือ่ ตวั และนามสกลุ เชน่ “ท่านผ้หู ญิง
พงา ธรรมศักดิ์” สว่ นผูเ้ ป็น“หมอ่ มราชวงศ”์ และ “หมอ่ มหลวง”เมอ่ื ได้เปน็ ทา่ นผูห้ ญิง ให้ใช้คำ� ท่านผูห้ ญงิ นำ�หน้า
ช่ือแทนคำ� หมอ่ มราชวงศ์ หรอื หมอ่ มหลวง ได้ทีเดยี ว เช่น “หม่อมราชวงศพ์ รพรรณ ทววี งศ์ถวัลยศักด”์ิ เปน็ “
ท่านผหู้ ญิงพรพรรณ ทววี งศ์ถวัลยศักด์”ิ “หมอ่ มหลวงมณรี ัตนบ์ นุ นาค” เป็น “ทา่ นผหู้ ญงิ มณีรตั น์บุนนาค”
คุณหญงิ ใช้น�ำ หน้าชอ่ื ภรรยาเอกของ พระยา และใช้น�ำ หนา้ ช่ือสตรที ีไ่ ดร้ บั พระราชทานเคร่ือง
ราชอิสรยิ าภรณ์จลุ จอมเกล้าฝา่ ยใน ตงั้ แตช่ น้ั จตตุ ถจลุ จอมเกล้าขึ้นไปจนถงึ ชัน้ ทุตยิ จุลจอมเกลา้ คำ� คุณหญิง มีวธิ ีใช้
น�ำ หน้าช่ือท�ำ นองเดียวกบั คำ� ทา่ นผหู้ ญงิ ท่ีกลา่ วมาแลว้ เวน้ แต่ผทู้ เ่ี ปน็ หม่อมราชวงศ์ กับ หม่อมหลวง ให้ใช้ หม่อม
ราชวงศ์ หรอื หมอ่ มหลวง น�ำ หนา้ ชอ่ื อยา่ งเดิม หา้ มมใิ หใ้ ชค้ ำ� คุณหญิง แทนหรอื เติมเขา้ อีกค�ำ หนึ่ง
ภรรยาของผู้มีบรรดาศักดิต์ �ำ่ กว่า พระยา และมิไดเ้ ปน็ หมอ่ มราชวงศ์ หรอื หมอ่ มหลวง
ให้ใชค้ ำ�วา่ นาง นำ�หนา้ ราชทินนามของสามีเม่อื สามียงั มีชวี ิตอยู่ แต่ถา้ หากสามถี งึ แก่กรรมแลว้ ใหล้ งช่อื ตัวลงหน้า

สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV) 103

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ราชทินนามของสามดี ้วย ส่วนผ้ทู เี่ ป็น หม่อมราชวงศแ์ ละหมอ่ มหลวง ใช้คำ�วา่ หม่อมราชวงศ์ หรือ หมอ่ มหลวง นำ�
หน้าช่ือตวั และราชทินนามของสามีโดยตลอด

สตรีโสด ท่ีมิใช่ หม่อมราชวงศ์ หรอื หม่อมหลวง ถา้ ได้รับพระราชทานเครอื่ งราช
อิสริยาภรณ์จุลจอมเกลา้ ฝา่ ยใน ไมว่ า่ ชั้นหนง่ึ ชนั้ ใด ใหใ้ ช้ค�ำ นำ�หนา้ ช่ือวา่ คณุ ตลอดเวลาท่เี ป็นสมาชิกแห่งเครอื่ งราช
อสิ ริยาภรณ์จุลจอมเกลา้ อยู่ เชน่ คณุ นงลกั ษณ์ปาลกะวงศ์ณอยุธยา คุณมานา บญุ คนั้ ผล เปน็ ตน้

๒.๒ คำ�วสิ ามานยนามอนั เป็นชือ่ ของบุคคล อาจแบง่ ได้เปน็ ๒ อย่าง คือ ช่ือตัว กบั ราชทนิ นาม

๒.๒.๑ ชือ่ ตวั หรอื นามเดมิ ย่อมหมายรวมถึงนามสกุลทบ่ี ุคคลใชต้ ามกฎหมายดว้ ย เชน่ “สัญญา สุ
เรนทรานนท”์ หรอื “พรทพิ ย์วัยกิจ” ซ่ึงเม่ือเตมิ ค�ำ สามานยนามน�ำ หนา้ ชอ่ื เปน็ “นายสัญญา สุเรนทรานนท์” และ “
นางสาวพรทพิ ย์วยั กจิ ” แลว้ ก็เปน็ คำ�วิสามานยนามท่ีถูกต้องสมบูรณ์

๒.๒.๒ ราชทนิ นาม คอื นามท่ีได้รับพระราชทานพร้อมกับอิสรยิ ยศ สมณศักดิ์ และบรรดาศักด์ิ นาม
ใดท่บี ุคคลชน้ั ใดได้รบั พระราชทานโดยนัยนี้ถือเป็น “ราชทินนาม” ท้งั ส้ิน เช่นหมอ่ มราโชทัย (เจา้ นาย) “อบุ าลคี ณุ ูปมา
จารย์” (พระภกิ ษ)ุ “พหลพลพยุหเสนา” (ขนุ นาง) ซ่ึงเม่อื ประกอบสามานยนามเขา้ ขา้ งหน้าตามระเบยี บแล้ว จะเปน็
ราชทนิ นามราชาศพั ทท์ ่สี มบูรณเ์ ช่น “พระอบุ าลคี ุณปู มาจารย์” “พนั เอก พระยาพหลพลพยหุ เสนา”

เมอ่ื ทราบลักษณะของ “สามานยนามน�ำ หน้าชอ่ื ” และ “วิสามานยนามอนั เปน็ ช่อื ” ของบุคคลชั้น
ตา่ งๆ แล้ว ก็พึงพจิ ารณาใช้ประกอบกนั ใหเ้ ปน็ “วิสามานยนามราชาศพั ท์” ใหถ้ กู ต้องในท่นี ้จี ะยกตัวอย่างไว้เป็นแบบ
เพ่ือสังเกต ดงั นี้

จอมพล สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ เจา้ ฟา้ บรพิ ตั รสขุ มุ พนั ธ์ กรมพระนครสวรรคว์ รพินิต
มหาอ�ำ มาตย์นายก สมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเทวัญอไุ ทวงศ์ กรมพระยาเทวะวงศว์
โรปการ พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมืน่ พิทยาลงกรณ์
พลเอก เจา้ พระยาวงศานุประพัทธ (หมอ่ มราชวงศ์สทา้ น สนทิ วงศ์)
มหาเสวกเอก เจ้าพระยาวรพงศพพิ ัฒน์ (หม่อมราชวงศ์เย็น อิศรเสนา)
ท่านผ้หู ญงิ สรุ ณรงค์ (จรวย โชติกเสถียร)
นายจ�ำ นงราชกจิ (จรัญ บุณยรตั พนั ธ์)ุ
พลโท หมอ่ มหลวงจินดา สนิทวงศ์
พนั ตำ�รวจโท ประวิณ เกษมสขุ
หัวหมน่ื พระยาประสานดรุ ิยศพั ท์ (แปลก ประสานศพั ท)์
สมเดจ็ พระมหาวีรวงศ์ (อว้ น ติสฺโส)
พระพรหมมุนี (ผิน สุวโจ)
พระครไู พโรจนโ์ พธวิ ัฒน์ (เจรญิ ฐิโตภาโส)
พระเจรญิ ดอนจนั ทร์ (ฐิตปญฺโญ น.ธ. เอก)
สามเณรสโุ ข สราญใจ


๒.๓ ค�ำ สรรพนามหรอื ค�ำ แทนชอื่
ในไวยากรณค์ ำ�สรรพนามท่ีจะตอ้ งเปล่ียนแปลงใชต้ ามบุคคล คอื บุรุษสรรพนามและมคี ำ�ใชม้ ากส�ำ หรบั บคุ คล
ตา่ งช้ันกนั ท่ใี ช้กนั เปน็ แบบแผนแตก่ ่อนมีดงั น้ี

104 สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

บรุ ษุ ที่ ๑ ผ้พู ดู ใชแ้ ก่ หมายเหตุ
ค�ำ สรรพนาม ผู้น้อย (ชาย) ขนุ นางผู้ใหญ่
ผูน้ อ้ ย (ชาย) ขุนนางผู้ใหญ่ ปจั จุบันสตรี
เกลา้ กระผม ขนุ นางผ้ใู หญ่ ขนุ นางเสมอกนั น�ำ ไปใช้
เกลา้ กระผม ขุนนาง ขนุ นางผูน้ ้อยกว่า ค�ำ นี้ปัจจุบันสตร ี
ผม บุคคลท่วั ไป บุคคลทว่ั ไป ไม่นิยมใช้
เจ้านาย พระสงฆ์ทรงสมณศักด์ิ
ดีฉนั , ดฉิ ัน ขุนนาง
ผใู้ หญ่
อีฉัน, อฉิ ัน ผู้น้อย (หญิง) ผู้เสมอกัน
ผูเ้ สมอกนั (หญงิ )
ฉนั ผนู้ ้อย
ผู้ใหญ ่ บคุ คลทว่ั ไป
ข้าพเจ้า บุคคลทวั่ ไป บุคคลท่วั ไป
ข้าพเจา้ , กระผม, ผม บคุ คลทั่วไป ผใู้ หญ่
บคุ คลท่วั ไป (ชาย) บคุ คลทวั่ ไป
ขา้ พเจา้ , ดฉิ นั ผู้ใหญ่
บคุ คลทว่ั ไป (หญิง) บคุ คลทั่วไป
ผม บุคคลท่วั ไป
ดิฉนั บคุ คลท่ัวไป (ชาย) บุคคลทั่วไป
บุรษุ ท่ี ๒ บุคคลทั่วไป (หญงิ )
ใชแ้ ก่ หมายเหตุ
ค�ำ สรรพนาม ผ้พู ดู สมเดจ็ เจา้ พระยา
ใต้เท้ากรุณาเจา้ , ผนู้ ้อย
ใตเ้ ทา้ กรณุ า สมเดจ็ พระราชาคณะ

ขนุ นางชน้ั สงู
ใตเ้ ทา้ ผนู้ อ้ ย
สตรีผมู้ ีบรรดาศักด์สิ งู
เธอ ผใู้ หญ่ พระราชาคณะ
เจา้ ผใู้ หญ ่ ขนุ นางผใู้ หญก่ วา่
ท่าน บคุ คลทว่ั ไป ขุนนางผ้ใู หญก่ วา่
ผนู้ อ้ ยที่ยกยอ่ ง
ผู้นอ้ ย
บุคคลทั่วไป

สถานีโทรทศั นไ์ ทยรฐั ทวี ี (ThairathTV) 105

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

หลอ่ น ชาย หญงิ หมายเหตุ
หญิง
บุคคลท่วั ไป ผใู้ หญ่
ท่าน บคุ คลท่วั ไป บุคคลทว่ั ไป
คุณ
ผพู้ ูด ใช้แก่
บรุ ุษท่ี ๓ บุคคลท่วั ไป พระสงฆ์
คำ�สรรพนาม ขนุ นาง เจ้านาย
ขนุ นาง
ท่าน ผใู้ หญก่ ว่า
ผู้นบั ถือ
เธอ บคุ คลทั่วไป บคุ คลทั่วไป
หล่อน บคุ คลท่วั ไป บคุ คลท่ัวไป
เขา บุคคลทว่ั ไป ผูห้ ญิง
ผเู้ สมอกัน
มนั บคุ คลทัว่ ไป ผไู้ มส่ นทิ สนมกัน
สัตว์
ส่ิงของ

๒.๔ ค�ำ กริยา ค�ำ สภุ าพ ใช้แก่ หมายเหตุ
ค�ำ กรยิ า รบั ประทาน บคุ คลท่วั ไป สมเดจ็ ฯ กรมพระยาดำ�รง

กิน ถงึ แกพ่ ริ าลยั เจ้าประเทศราช ราชานุภาพ
สมเด็จเจ้าพระยา ทรงใชค้ �ำ นส้ี �ำ หรับเจ้าคณุ พระ
ตาย
ประยุรวงศ



106 สถานโี ทรทัศนไ์ ทยรฐั ทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

คำ�กริยา ค�ำ สุภาพ ใช้แก่ หมายเหตุ
สัง่ ถงึ แก่อสัญกรรม เจ้าพระยา หรือเทยี บ ใช้แก่ผู้เทยี บเทา่ ดว้ ย
เท่า ปจั จุบนั ใช้แกผ่ ไู้ ดร้ บั
ถึงแกอ่ นจิ กรรม พระราชทานเคร่ือง
ราชอิสรยิ าภรณ์จุลจอมเกล้า
ถงึ แก่กรรม ช้นั ปฐมจลุ จอมเกลา้ ทัง้ ฝ่าย
ลม้ หนา้ และฝา่ ยใน และผดู้ ำ�รง
ตาย ตำ�แหน่งประธานองคมนตรี
มีพระประศาสน์สง่ั องคมนตรี รัฐบุรุษ นายก
สั่ง รฐั มนตรีรฐั มนตรีประธาน
มคี ำ�สั่ง รฐั สภา ประธานวุฒสิ ภา
ประธานสภาผแู้ ทนราษฎร

ประธานศาลฎกี า และ
ประธานองค์กรอิสระที่
ก�ำ หนดไว้ในรัฐธรรมนูญ

พระยา หรือเทยี บเท่า ใชแ้ ก่ผู้เทยี บเท่าด้วย
ปจั จุบัน ใช้แกผ่ ้ไู ดร้ ับพระราช
ทานคร่ืองราชอิสรยิ าภรณ์ชั้น
ประถมาภรณ์

มงกุฎไทยข้นึ ไป ปฐมดเิ รก
คุณาภรณ์ ทุติยจุลจอมเกลา้
ขึ้นไป
ขนุ นางต�่ำ กวา่ พระยา
บุคคลทั่วไป

สตั ว์ใหญ่

อสูร (เช่น ชา้ งล้ม ทศกัณฐ์
ลม้ )
สัตว์
สมเดจ็ เจ้าพระยา
มพี ระประศาสนส์ ่ัง
สมเด็จเจ้าพระยา
ขนุ นางช้นั รองลงมา

ข้าราชการระดบั ปลดั
กระทรวงถงึ

อธบิ ดี

สถานโี ทรทศั น์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV) 107

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

คำ�กรยิ า ค�ำ สุภาพ ใช้แก่ หมายเหตุ
บอก กราบเรยี น ขุนนางช้ันผใู้ หญ่ ปัจจุบนั ใช้
แก่ประธานองคมนตรรี ัฐบรุ ุษ

นายกรัฐมนตรปี ระธานรัฐสภา
เรียน
ประธานวุฒิสภา ประธานสภา
ผแู้ ทนราษฎร ประธานศาล
ฎีกา

และประธานองค์กรอิสระที่
กำ�หนดไวใ้ นรฐั ธรรมนญู
ขา้ ราชการ

บุคคลทั่วไป

๒.๕ ค�ำ วเิ ศษณ์ทีแ่ สดงคำ�รับ ค�ำ วเิ ศษณ์ ใชแ้ ก่
ขอรับใสเ่ กลา้ ใส่กระผม , ขอรับ สมเดจ็ เจา้ พระยา
ผพู้ ดู
บคุ คลท่วั ไป ขอรบั กระผม
ครับผม, ขอรับ, ครับ ขุนนางชัน้ สูง
ขุนนางเสมอกัน คะ่ ขุนนางชนั้ รองลงมา
บุคคลทวั่ ไป (ชาย) เจ้าค่ะ, คะ่ ขุนนางเสมอกนั
ข้าราชการ
จะ้ บุคคลทว่ั ไป
บคุ คลทวั่ ไป (หญงิ ) จ้ะ
ข้าราชการ
ผู้น้อย (หญงิ )
บุคคลทวั่ ไป
ขา้ ราชการ
ผู้ใหญ ่ บคุ คลทว่ั ไป
คนสามัญ
ขุนนาง

พระสงฆ์
ผนู้ ้อย
คนสามัญ

๒.๖ ลกั ษณะคำ�สภุ าพ
คำ�ธรรมดาทตี่ ้องเปล่ียนใชใ้ ห้สุภาพ มลี กั ษณะตามท่กี ล่าวในต�ำ ราเปน็ 5 ลักษณะ ดังนี้

๒.๖.๑. ไมใ่ ชค่ ำ�กระด้าง ท่ีกลา่ วอยา่ งขาดความเคารพ เช่น หอื หา เออ โว้ย หรือคำ�พดู หว้ น ๆ เชน่
ไม่มีไม่ใช่ ไมอ่ ยู่ เปลา่ หรอื ใชอ้ าการพยกั หน้า ส่ันศรี ษะแทนค�ำ รับและค�ำ ปฏเิ สธควรมีค�ำ ลงท้ายตามขอ้ ๒.๕ แลว้ แต่

108 สถานีโทรทัศน์ไทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ความเหมาะสม
๒.๖.๒ ไม่ใช่ค�ำ ดา่ คำ�หยาบ ค�ำ โลน คำ�ที่ถือว่าสกปรก เชน่ อ้าย อี ข้ี เยย่ี ว โกหก ห่า เห้ีย ตดู ค�ำ
เหลา่ นม้ี ีอยูใ่ นที่แห่งใดต้องหาทางเปลย่ี นแปลงหรือตดั ออกเสยี เช่น อ้ายน่นั อา้ ยนี่ เปลี่ยนเปน็ คนน้นั คนน้ี หรอื สงิ่
นัน้ สิ่งนี้ ปลาอา้ ยบา้ ตดั เป็น ปลาบ้า อีเลง้ิ อีแอน่ เปลย่ี นเปน็ นางเลิ้ง นางแอน่ อีสุกอใี ส อแี ร้งอกี า ตดั เป็น สุกใส
แร้งกา ขี้ เยยี่ ว ตอ้ งใช้ อุจจาระ ปสั สาวะ หรอื คถู มูตร ข้นี ก ข้ีดิน ต้องเปล่ียนเปน็ มูลนก มลู ดนิ ขมี้ กู ว่า นำ้�มกู
ดอกขเ้ี หลก็ วา่ ดอกเหล็ก ขนมข้ีหนู ว่า ขนมทราย โกหก วา่ พดู ปด หรือ พูดเท็จ
๒.๖.๓. ไม่ใช่คำ�ท่มี ักนำ�มาพดู เปรยี บกบั ของหยาบ มีเปรียบกบั อวยั วะเพศ เป็นต้น
๒.๖.๔. ไม่ใช่ค�ำ ผวนท่ผี วนกลบั มาแล้วกลายเปน็ คำ�หยาบ
๒.๖.๕. เมอ่ื จำ�เปน็ ตอ้ งกล่าวถงึ คำ�หยาบหรือสกปรก เช่น อจุ จาระ ปสั สาวะ ต้องใช้ค�ำ นำ�ขน้ึ ก่อน เช่น
ใชค้ �ำ ว่า ขอโทษ กบั บคุ คลท่ัวไปใช้ ไมค่ วรจะกราบเรียน กบั ขุนนาง

สถานโี ทรทัศน์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV) 109

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

หมวดที่ ๑๓ คำ�สามญั
ค�ำ สุภาพเรียกสัตวแ์ ละอนื่ ๆ ควาย
110 คำ�สภุ าพ กลว้ ยกุ
กระบือ กลว้ ยไข่
กลว้ ยสั้น ขนมข้หี นู
กล้วยเปลือกบาง, กลว้ ยกระ ขนมใส่ไส้
ขนมทราย ววั
ขนมสอดไส ้ เครอื่ งจมิ้ , เครือ่ งแนม
โค เตา่
เครอื่ งเคียง เจด็ อยา่ ง
จิตรจลู , จติ รจุล ชา้ งสีดอ (ชา้ งพลายมงี าส้นั )
เจ็ดประการ ปลิง
ชา้ งนรการ ช้าง ๒ ตวั
ชลั ลกุ ะ, ชัลลุกา ดอกสลิด
ชา้ ง ๒ ชา้ ง, ชา้ ง ๒ เชอื ก ดอกซ่อนชู้
ดอกขจร ดอกนมแมว
ดอกซอ่ นกล่นิ ดอกผกั บงุ้
ดอกถนั วิฬาร ์ ดอกยห่ี ุบ
ดอกทอดยอด ดอกผักตบ
ดอกมณฑาขาว ดอกข้เี หล็ก
ดอกสามหาว ออกลกู (ส�ำ หรบั สัตว์ท้ังปวง)
ดอกเหล็ก ตน้ เหงือกปลาหมอ
ตกลูก ต้นทองกวาว, ต้นทองหลาง
ตน้ จะเกรง ต้นพุงดอ
ต้นปารฉิ ัตร, ตน้ ปารชิ าติ ต้นต�ำ แย
ตน้ หนามรอบขอ้ เถาหวั ลงิ
ต้นอเนกคณุ
เถาศรี ษะวานร

สถานีโทรทัศนไ์ ทยรฐั ทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

ค�ำ สุภาพ คำ�สามญั
เถากระพงั โหม เถาตูดหมตู ดู หมา
ถา่ ยมลู สตั วข์ ี้ เช่น นกถ่ายมูล
ถัว่ เพาะ ถัว่ งอก
เถามุ้ย เถาหมามยุ้
นางเกง้ อีเกง้
นางเลง้ิ อีเลง้ิ
นางเหน็ อเี หน็
บางชโี พ้น บางชหี น
บางนางร้า บางอีรา้
ปลาหาง ปลาช่อน (เมือ่ สดเรียกปลาหางสด
เม่อื แหง้ เรียก ปลาหางแห้ง)
ปลาใบไม ้ ปลาสลิด
ปลายาว ปลาไหล
ปลามจั ฉะ ปลาร้า
ปลาลน้ิ สุนัข ปลาลิน้ หมา
ปลกี ล้วย หวั ปลี
ผล ลูก (ใชเ้ รียกลกู ไม้ทัง้ ปวง)
ผลมูลกา ลกู ขี้กา
ผลมลู ละมัง่ ลูกตะลิงปลงิ
ผลนางนนู ลูกอนี ูน
ผลอลุ ิด ลกู แตงโม
ผกั สามหาว ผักตบ
ผักทอดยอด ผกั บงุ้
ผกั รูน้ อน ผกั กระเฉด
ผกั ไผ,่ ผกั ไห ่ ผักปลาบ
ผกั นางริ้น ผกั อีร้ิน
ฟอง ไข่ เช่น ฟองไก,่ ฟองจง้ิ จก

สถานโี ทรทศั น์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV) 111

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

คำ�สภุ าพ คำ�สามญั
ฟกั เหลอื ง ฟกั ทอง
มุสกิ ะ หนู
มูล ข้ีของสตั ว์
มลู ดนิ ขด้ี นิ
เยื่อเคย กะปิ
รากดนิ ไส้เดอื น
โรคกลาก ขก้ี ลาก
โรคเกล้ือน ขี้เกล้ือน
โรคเร้ือน ขเี้ รือ้ น
ล่ันทม ดอกลั่นทม
ศลิ า หิน
สกุ ร หมู
สนุ ัข หมา
เหด็ ปลวก เห็ดโคน
หอยนางรม หอยอรี ม

112 สถานีโทรทัศน์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

หมวดท่ี ๑๔
ลกั ษณนาม

ลักษณนาม ตัวอยา่ งสิง่ ทใี่ ชก้ ับค�ำ นั้น
อกั ษร ก
กระบอก กระบอกน�้ำ , ปนื , ขา้ วหลาม
กลัก ของที่ทำ�เป็นกลกั เชน่ ไมข้ ีดไฟ
กลมุ่ ดา้ ยกลุ่ม, ปา่ นกลุ่ม
กอ ไผ,่ หญา้
กอง กองทหาร, กองอิฐ, กองทราย
ก้อน ก้อนดิน, กอ้ นศลิ า, กอ้ นอิฐ, กอ้ นขา้ วตู
กัณฑ ์ เทศน์
กำ� ผกั ก�ำ , พลูก�ำ
ก่งิ ก่งิ ไม,้ งาชา้ ง
กุล ี ผา้ นุง่ , โสรง่ , ผา้ ขาวม้า (หนง่ึ กุลีมีย่ีสบิ ผืน)
เกล็ด เกล็ดปลา, เกลด็ กระ, พิมเสน

อกั ษร ข เชอื กขด, ลวดขด, หวายขด
ขด สวนท่ีมีคันดินกัน้ เปน็ ตอนๆ
ขนัด ยาแก้โรคต่าง ๆ
ขนาน ขวดตา่ ง ๆ เช่น ขวดหมกึ ๑ ขวด
ขวด

ลกั ษณนาม ตวั อย่างส่งิ ทีใ่ ช้กับคำ�นนั้
ขอน สังข์เช่น สังข์1 ขอน , เรยี กขา้ งหน่ึงของ

กำ�ไลที่เป็นคู่ วา่ กำ�ไล ๑ ขอน
เข็ด
ด้ายเขด็ , เชอื กเข็ด

สถานีโทรทัศนไ์ ทยรฐั ทวี ี (ThairathTV) 113

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

โขลง ช้างป่าหลายตัวรวมกันเรยี กวา่ โขลง
อักษร ค
คนั คันชั่ง, คนั กระสุน, คนั เบด็ , รถ, รม่ , ฉตั ร,
หน้าไม,้ แรว้
คัมภีร์
คำ� หนังสือคมั ภีร์
คำ�กลอน คำ�พูด, ค�ำ ข้าว, คำ�หมาก, คำ�กลอน
ค�ำ ประพนั ธป์ ระเภทกลอน ๒ วรรค เท่ากับ
คู่
๑ ค�ำ กลอน
เครือ ของ ๒ สิ่งใช้คกู่ นั เช่น ชอ้ นสอ้ ม หรอื
อกั ษร ง
งาน จำ�พวกเดยี วกนั เชน่ ก�ำ ไล, ตะเกยี บ
กลว้ ย
อักษร จ
จ่นั ทดี่ ิน (พ้ืนท่งี านหนึง่ เทา่ กบั หน่งึ รอ้ ยตาราง
จบั วา)
จีบ
จุก จ่นั หมาก, จั่นมะพรา้ ว
ลกั ษณนาม ขนมจนี
พลจู บี
อักษร ฉ ผม, หอม, กระเทียม (ที่มัดรวมกันเปน็ จุก)
ฉบับ ตัวอยา่ งสิง่ ที่ใชก้ ับคำ�นัน้

หนงั สอื เล่ม หรือหนงั สือเปน็ แผ่นท่ีถอื วา่
ฉาก เป็นหน่วยหน่งึ ๆ เช่น ธนบัตร, สัญญา,
โฉนด, หนงั สือพิมพ์รายวนั

อักษร ช เครื่องบังหรอื เครอื่ งก้นั , เรยี กตอนย่อยของ
ช่อ ละครองกห์ นงึ่ เม่ือเปดิ ม่านหนา้ เวทีครัง้
ชน้ิ หนง่ึ เรียกวา่ ๑ ฉาก

ดอกไม,้ ดอกมะมว่ ง
ชนิ้ เนื้อ, ชิน้ ผา้

114 สถานีโทรทศั น์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์ ของท่รี วมกันเปน็ ชุด เชน่ ถว้ ยชา ๑ ชุด,การ
เลน่ ตา่ งๆ ทีเ่ ปลย่ี นการแสดงเปน็ ชดุ ๆ
ชุด
ช้างบา้ น (ชา้ งบ้าน ใชว้ า่ เชือก, ชา้ งปา่ ใช้
วา่ ตัว, ช้างท่ขี นึ้ ระวาง ใชว้ า่ ชา้ ง)
เชอื ก
ตอไม้ไผ่คอ่ นขา้ งยาวท่เี หลืออยู่ที่กอ
บหุ ร,่ี พลู, จดหมาย
อักษร ซ ซ่โี ครง, ซ่ีกรง, ฟนั
ซอ
ซอง ดวงตรา, ดวงไฟ, ดาว, โคม, ตะเกียง
ซี ่ ดอกไม้, ดอกไม้ไฟ, ธปู
อกั ษร ด ปากกา
ดวง ฟืน
ดอก ตวั อยา่ งส่งิ ที่ใช้กบั คำ�นั้น
ดา้ ม
ด้นุ ฤาษ,ี อมนษุ ยเ์ ช่น อสรู , ยกั ษ์
ลกั ษณนาม ตน้ ไม,้ ซุง, เสา
ภาชนะบรรจสุ ีผ้ึง, ยาเส้น มฝี าปิดท่ีเรียกวา่
อักษร ต
ตน ตลับสีผ้งึ , ตลบั ยาเส้น เป็นตน้
ตน้ ใบไม้ทีเ่ ย็บเปน็ ตบั ใช้มงุ หลังคา เชน่ จาก,
ตลบั
แฝก, คา ของทเ่ี รียงเป็นตับ เชน่ พลูตับ
ตบั ผ้าไตร

ไตร ลำ�ต้นของไม้เล้อื ย เช่น เถาวัลยข์ องทเ่ี รียง
อักษร ถ เปน็ ชดุ เดยี วกนั เชน่ ป่นิ โต, ตลบั , เพลง
เถา ไทย

แพรแถบ, ผา้ แถบ
แถบ คน หรือสัตว์หรือสง่ิ ของ ทเี่ รียงเป็นแถว
แถว

สถานีโทรทัศนไ์ ทยรฐั ทีวี (ThairathTV) 115

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

เช่น แถวทหาร , มดทเ่ี ดนิ เปน็ แถว,
สนิ ค้าทจี่ ดั ไว้เป็นแถว

อกั ษร ท ฟืน, ซุง
ทอ่ น ทะลายหมาก, ทะลายมะพรา้ ว
ทะลาย เหล้า (เหล้า ๑ เท เทา่ กับ ๒๐ ทะนาน ๑
เท
ทะนานเท่ากับ ๑ ลติ ร
แทง่ ดนิ สอ, ทองคำ�, เงนิ , ตะกว่ั

ลักษณนาม ตวั อยา่ งสง่ิ ท่ีใชก้ ับคำ�นัน้
อกั ษร น
กระสนุ ปืน, ยิงปืน, จุดพลุ
นดั ขา้ ราชการ, ทหาร, ต�ำ รวจ เช่น ขา้ ราชการ
นาย
๓ นาย
อกั ษร บ
บท คาถา, โคลง, กลอน, เพลง
บาท เป็นส่วนหน่งึ ของบทคาถา หรอื โคลง, แสดง

หนว่ ยหนึ่งของมาตราช่งั แบบโบราณ
ของไทย เช่น ทองคำ� หนัก ๑ บาท ,
แสดงช่วงเวลา เชน่ บาทหนง่ึ เทา่ กับ
บาน หนึง่ ในสบิ ของนาฬกิ าหรือ ๖ นาที
กระจกสอ่ ง, ประตู, หน้าต่าง, ฉาก เช่น
ใบ ฉากนม้ี ี ๓ บาน
อกั ษร ป ภาชนะ เชน่ จาน, ชาม, แก้ว, ใบไม้
ปนั้
ภาชนะดนิ ส�ำ หรับชงน�้ำ ชา (ใช้ว่า ปา้ น ก็มี),
ปาก ส้มมะขามเปยี กท่ปี นั้ ไวเ้ ป็นกอ้ นๆ
ปึก
ปน้ื แห, อวน, เปล, สวงิ , โพงพาง
ขีผ้ งึ้ , น้ำ�ตาล, กระดาษ
เลื่อย

116 สถานโี ทรทัศน์ไทยรัฐทวี ี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

อกั ษร ผ ผลไม้ทุกชนดิ
ผล ผา้ , พรม, เส่ือ, หนงั สตั ว์
ผืน ตัวอยา่ งสงิ่ ที่ใชก้ บั ค�ำ น้นั
ลักษณนาม หนงั สือใบลาน
ผูก ยาทบี่ รรจุเป็นแผง , เคร่อื งก�ำ บงั ทที่ �ำ เป็น
แผง
แผง
แผน่ กระดาษ, กระดาน, อฐิ , ข้าวเกรยี บ,

อักษร ฝ กระเบ้ือง, กระจกตดั
ฝกั
ฝา ฝกั ถั่ว, ฝักมะขาม, ไขป่ ลา, ฝกั ดาบ
ฝงู ฝาโถ, ขนมครก, เปลือกหอย
ฝูงนก, ฝูงลิง, ฝูงโค
อกั ษร พ
พวง มาลยั , ผลไม้หรือของที่เช่ือมโยงกันอยเู่ ป็น
พวง เชน่ พวงล�ำ ใย
พับ
พ ู ผ้าหรือกระดาษทพ่ี ับไว้
แพ พูทุเรียน
สงิ่ ท่ตี ิดกนั เป็นแพ เช่น แพซงุ , ธปู แพ,
อกั ษร ฟ
ฟอง เทยี นแพ , ขา้ วเม่าทอดท่ีติดกันเปน็ แพ
ฟ่อน
อกั ษร ม ไขเ่ ปด็ , ไขไ่ ก่
มวน หญ้าหรือต้นขา้ วท่ีเอามารวมกันเป็นมดั
ม้วน
ลกั ษณนาม บหุ ร่ี
มดั แพร, พรม
เมด็ ตัวอย่างสิ่งทใ่ี ชก้ บั คำ�นัน้
ของทม่ี ัดไวเ้ ช่น ฟนื
สถานีโทรทัศนไ์ ทยรัฐทีวี (ThairathTV) เพชร, พลอย

117

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

เมลด็ พนั ธไุ์ ม้ตา่ งๆ
อักษร ย
ยก ไม,้ จำ�นวนหน้าหนงั สอื , การชกมวย, การ
เฆ่ยี น
ยวง
อักษร ร ยวงขนนุ
รวง
ราง ขา้ วรวง, ข้าวฟ่างรวง
รปู ลกู คดิ , ระนาด, รางรถไฟ
ภาพถา่ ย, ภาพวาด,ภกิ ษุ, สามเณร,
เรยี ง
เรือน บาทหลวง
ไร่ ใบพลูท่ีซ้อนกนั
โรง นาฬกิ า
ทีด่ ิน (พ้นื ท่ไี รห่ น่งึ เทา่ กับสี่ร้อยตารางวา)
อกั ษร พ โขน, ละคร, หนัง, หุน่ , โรงเรยี น
พวง
มาลัย, ผลไม้หรอื ของท่ีเช่อื มโยงกนั อยู่เป็น
พบั พวง เช่น พวงลำ�ใย
พู
ผา้ หรือกระดาษท่พี ับไว้
พูทเุ รียน

ลกั ษณนาม ตวั อยา่ งส่งิ ทีใ่ ชก้ ับค�ำ นน้ั
แพ สิ่งท่ตี ิดกันเปน็ แพ เช่น แพซุง, ธปู แพ,

อกั ษร ฟ เทยี นแพ, ขา้ วเมา่ ทอดท่ตี ิดกนั เป็นแพ
ฟอง
ฟ่อน ไขเ่ ปด็ , ไขไ่ ก่
อักษร ม หญ้าหรอื ตน้ ข้าวท่ีเอามารวมกนั เปน็ มัด
มวน
มว้ น บหุ ร่ี
แพร, พรม

118 สถานีโทรทศั น์ไทยรัฐทีวี (ThairathTV)

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

มัด ของที่มัดไว้เช่น ฟืน
เม็ด เพชร, พลอย
เมลด็ พนั ธุ์ไม้ต่างๆ
อกั ษร ย
ยก ไม,้ จ�ำ นวนหนา้ หนังสือ, การชกมวย, การ
เฆี่ยน
ยวง
อักษร ร ยวงขนนุ
รวง
ราง ข้าวรวง, ข้าวฟา่ งรวง
รปู ลกู คดิ , ระนาด, รางรถไฟ
ภาพถา่ ย, ภาพวาด, ภกิ ษ,ุ สามเณร,
เรยี ง
เรือน บาทหลวง
ลักษณนาม ใบพลูทซ่ี อ้ นกนั
ไร่ นาฬกิ า
โรง ตวั อย่างสงิ่ ทใี่ ช้กบั ค�ำ น้นั
ทีด่ ิน (พ้นื ที่ไร่หนง่ึ เทา่ กับสี่ร้อยตารางวา)
โขน, ละคร, หนัง, หุน่ , โรงเรยี น

สถานโี ทรทัศน์ไทยรฐั ทวี ี (ThairathTV) 119

ฝ่ายศูนย์ข้อมูลโทรทัศน์และออนไลน์

แหลง่ อ้างอิง
ส�ำ นกั งานเสรมิ สรา้ งเอกลกั ษณ์ของชาติ. (2554). ราชาศัพท์. กรุงเทพฯ: บริษทั ด่านสุทธาการพิมพ์ จ�ำ กดั .


120 สถานโี ทรทัศน์ไทยรฐั ทีวี (ThairathTV)