การผลิตท่อนพันธุ์มันสำปะหลังสะอาดและมีคุณภาพ

ค่มู อืมกาันรผสลสาํ ะอติ ปาทดแะอลหะมนีคลพุณนังัภาธพุ

ภายใต้โครงการ

วิจัยพฒั นาและขยายผลเทคนิคการผลติ ทอ่ นพนั ธ์มุ นั สำ�ปะหลงั
สะอาดและมีคุณภาพ 2563

สถาบนั วจิ ยั พืชไร่และพืชทดแทนพลงั งาน กรมวิชาการเกษตร

สนบั สนุนโดย

เงนิ รายได้จากการดำ�เนินงานวิจัยด้านการเกษตร
กรมวิชาการเกษตร



ค�ำนำ�

การผลิตมันส�ำปะหลังของ จัดท�ำข้ึนภายใต้โครงการวิจัยพัฒนา
ประเทศไทยก�ำลังเผชิญปัญหาการ และขยายผลเทคนิคการผลิตท่อนพันธุ์
ระบาดของโรคที่ส�ำคัญ ได้แก่ โรคใบด่าง มันส�ำปะหลังสะอาดและมีคุณภาพ
มันส�ำปะหลังและโรคพุ่มแจ้ โดย ได้รับการสนับสนุนงบประมาณวิจัย
โรคใบดา่ งมนั สำ� ปะหลงั เกดิ จากเชอ้ื สาเหตุ จากเงินรายได้จากการด�ำเนินงานวิจัย
Sri-Lankan Cassava Mosaic Virus ด้านการเกษตร กรมวิชาการเกษตร
ส่วนโรคพุ่มแจ้ หรือ Witches’ broom ปี 2563 เน้ือหาสาระเป็นประโยชน์ต่อ
มีเช้ือสาเหตุมาจากเชื้อไฟโตพลาสมา ทั้งนักวิชาการ เกษตรกร ผู้จ�ำหน่าย
(Phytoplasma) โรคทงั้ สองชนดิ สามารถ ท่อนพันธุ์มันส�ำปะหลัง นักเรียน
ถ่ายทอดผ่านท่อนพันธุ์มันส�ำปะหลังได้ นกั ศกึ ษา และบคุ คลทว่ั ไป ทส่ี นใจเกยี่ วกบั
ท�ำให้ท่อนพันธุ์มันส�ำปะหลังจากพ้ืนท่ี การผลิตท่อนพันธุ์มันส�ำปะหลังสะอาด
ท่ีมีการระบาดมีโอกาสปนเปื้อน จึงไม่ และมีคุณภาพ เน่ืองจากเนื้อหาสาระ
แนะนำ� ใหเ้ กบ็ ทอ่ นพนั ธไ์ุ ปปลกู ขยายตอ่ เนน้ ดา้ นวชิ าการทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั การจดั ทำ�
โรคท้ังสองชนิดสามารถสร้างความ แปลงผลิตท่อนพันธุ์มันส�ำปะหลังให้
เสยี หายใหก้ บั ผลผลติ มนั สำ� ปะหลงั ไดส้ งู สะอาดและมีคุณภาพ มีกระบวนการ
ถงึ 80-100 เปอรเ์ ซน็ ต์ เพอื่ ปอ้ งกนั ปญั หา ควบคมุ คณุ ภาพทอ่ นพนั ธต์ุ ง้ั แตเ่ รมิ่ ปลกู
การแพร่ระบาดของโรคดังกล่าว จนกระท่ังเก็บเกี่ยว ได้รับการพิจารณา
มแี นวทางปฏบิ ตั ทิ ส่ี ำ� คญั คอื ใชท้ อ่ นพนั ธ์ุ และตรวจสอบความถูกต้องสมบูรณ์
มันสำ� ปะหลงั สะอาดและมคี ุณภาพ โ ด ย ผู ้ เ ช่ี ย ว ช า ญ ด ้ า น ก า ร ผ ลิ ต
คู ่ มื อ ก า ร ผ ลิ ต ท ่ อ น พั น ธุ ์ มนั สำ� ปะหลงั ของสถาบนั วจิ ยั พชื ไรแ่ ละ
มันส�ำปะหลังสะอาดและมีคุณภาพ พชื ทดแทนพลงั งาน กรมวชิ าการเกษตร

สถาบนั วิจยั พืชไร่และพชื ทดแทนพลงั งาน
กรมวิชาการเกษตร
กนั ยายน 2563



สารบัญ

คำ� นำ�
สารบญั
กระบวนการผลติ ท่อนพนั ธม์ุ ันสำ� ปะหลงั สะอาดและมีคณุ ภาพ (แผนผงั )............... 6-7
ความสำ� คัญและลกั ษณะคุณภาพท่อนพันธ์ุมนั ส�ำปะหลงั สะอาดและมคี ุณภาพ........ 8
ลกั ษณะคุณภาพท่อนพันธุม์ ันสำ� ปะหลัง.............................................................. 10
เทคโนโลยีการผลิตท่อนพนั ธุ์มนั สำ� ปะหลังสะอาดและมคี ุณภาพ........................... 12
1. การเลอื กพนื้ ท.่ี..................................................................................... 13
2. การเตรียมท่อนพันธ.ุ์ ............................................................................ 14
3. การเตรยี มดนิ ...................................................................................... 16
4. การปลูก.............................................................................................. 19
5. การดแู ลรกั ษา..................................................................................... 20
6. การควบคมุ คณุ ภาพท่อนพนั ธมุ์ ันส�ำปะหลงั ........................................... 26
7. การเก็บเกยี่ วและการจดั เตรยี มทอ่ นพันธ.์ุ .............................................. 34
อาการผดิ ปกติเนอ่ื งจากการขาดธาตุอาหารหลัก................................................... 36
อาการผดิ ปกตเิ น่ืองจากการขาดธาตอุ าหารรอง.................................................... 38
อาการผดิ ปกตเิ นอ่ื งจากการขาดธาตุอาหารเสริม.................................................. 40
อาการผิดปกติเน่ืองจากการใชส้ ารกำ� จดั วชั พชื ..................................................... 42
การตรวจวนิ จิ ฉยั โรคใบด่างมันสำ� ปะหลงั และโรคพมุ่ แจ.้....................................... 47
แมลงศตั รสู ำ� คญั ในมนั สำ� ปะหลัง........................................................................ 56
โรคสำ� คัญในมนั สำ� ปะหลัง.................................................................................. 58
การเพ่มิ อตั ราการขยายพนั ธมุ์ ันสำ� ปะหลงั ............................................................ 60
การจำ� แนกพนั ธมุ์ ันส�ำปะหลงั (แผน่ แทรก)........................................................... 63

กระบวนการผลติ ทอ่ นพันธุ์

การเลอื กพืน้ ที่ การกำ�จัดวัชพืช

1. พ้นื ทไ่ี ม่พบการระบาดของโรค หรือหา่ งจากพน้ื ท่ี 1. กำ�จัดวัชพชื อย่างน้อย 2 ครง้ั
พบการระบาดอย่างนอ้ ย 10 กม. ครง้ั แรกพ่นด้วยสารกำ�จัด
2. ดินมีการระบายนา้ํ ดี วัชพืชหลังปลกู

การเตรียมดิน คร้งั ทส่ี องใชจ้ อบดาย
หรือพน่ ดว้ ยสารเคมี
1. ไถผาล 3 ลกึ 30-50 ซม.
2. การปรบั ปรุงบำ�รุงดิน ควรใชป้ ุ๋ยอินทรยี ์ หรือใชส้ าร หลงั มนั สำ�ปะหลังงอก
1-2 เดือน
ปรบั ปรงุ ดนิ หวา่ นใหท้ ั่วแปลง แล้วไถพรวนด้วยผาล 7
จำ�นวน 1 ครงั้ 2. หม่ันตรวจแปลงอย่าง
สมํ่าเสมอ ไม่ใหว้ ัชพชื
ขน้ึ ปกคลุม แย่งอาหาร

กบั มันสำ�ปะหลงั

30 วัน 60 วนั 90 วัน 120 วัน 150 วัน 180 วัน

การเตรียมท่อนพันธุ์ การคัดพันธุ์ปน

1. เลือกตน้ พันธทุ์ ป่ี ราศจากโรค ตัดตน้ ไว้ไม่เกนิ 15 วนั 1. แปลงผลติ ท่อนพันธุ์
2. ความยาวของท่อนพนั ธุ์ 20-25 ซม. มจี ำ�นวนตา 5-7 ตาต่อท่อน คณุ ภาพไมค่ วรมพี นั ธปุ์ น
3. แช่ท่อนพนั ธ์ุกอ่ นปลกู นาน 5-10 นาที ด้วย
3.1 ไทอะมโี ทแซม 25% WG อตั รา 4 กรมั ต่อน้ํา 20 ลติ ร 2. คัดพนั ธุป์ น จำ�นวน
3.2 อมิ ดิ าคลอพริด 70% WG อตั รา 4 กรัมตอ่ น้ํา 20 ลติ ร 3 ครงั้
3.3 ไดโนทฟี แู รน 10% WP อัตรา 40 กรัมต่อนํา้ 20 ลติ ร
คร้ังที่ 1 มันสำ�ปะหลัง
การปลูก อายุ 1-2 เดือนหลงั ปลกู
คดั พนั ธป์ุ นพรอ้ มกำ�จัด
1. ยกร่องปลูกใชร้ ะยะแถว 100-120 ซม. ระยะตน้ 60-80 ซม. มันสำ�ปะหลงั ค้างแปลง
ปักบนสนั รอ่ ง
2. จำ�นวนต้น 1,600-2,600 ตน้ ต่อไร่
3. การปกั ท่อนพนั ธุ์ ในฤดูฝนให้ลึก 5-10 ซม. ฤดแู ลง้ 10-15 ซม.

ตรวจแปลงอย่างสม่ําเสมอ เพ่ือเฝ้าระวงั โรคและแมลงศตั รสู ำ�คัญ
6

มันสำ�ปะหลงั สะอาดและมีคุณภาพ

การใส่ป๋ยุ การตรวจประเมนิ คณุ ภาพทอ่ นพันธ์ุ

1. ใส่ชว่ งอายุ 1-3 เดือนหลงั ปลกู 1. ดำ�เนินการกอ่ นเกบ็ เกย่ี ว 1-2 สัปดาห์
หรือหลงั กำ�จดั วชั พืช ครงั้ แรก 2. ลกั ษณะทีป่ ระเมนิ ได้แก่
เมอื่ ดินมีความชืน้ พอเหมาะ 2.1 ความยาวลำ�ต้น (ส่วนทใี่ ช้ทำ�พนั ธุ์) ไม่นอ้ ยกว่า 80 ซม.
2.2 จำ�นวนตา 5-7 ตา ตอ่ ความยาวทอ่ น 25 ซม.
2. ดนิ ทราย ดินร่วนทราย
ใส่ปยุ๋ เกรด 15-7-18 ในชว่ งกึ่งกลางลำ�ต้น
อตั รา 100 กก./ไร่ ดินรว่ นเหนยี ว 2.3 ขนาดเสน้ ผา่ นศนู ย์กลางท่กี ึง่ กลางของลำ�ต้น ไมน่ อ้ ยกว่า 2 ซม.
ใสป่ ุ๋ยเกรด 15-7-18 2.4 ปราศจากศตั รูพชื หรือรอ่ งรอยการทำ�ลายจากศัตรพู ืช
อัตรา 50 กก./ไร่ และดินเหนียว 2.5 ไมม่ คี วามเสียหายจากการใชส้ ารกำ�จัดวชั พืชและรอยไหม้
ปนกรวด ใสป่ ุย๋ เกรด 15-15-15
อตั รา 30-40 กก./ไร่ จากการตากแดด

210 วัน 240 วัน 270 วัน 300 วัน 330 วนั 360 วนั

ครัง้ ที่ 2 มนั สำ�ปะหลังอายุ การเกบ็ เก่ียว
3-4 เดือนหลังปลกู
มนั สำ�ปะหลังแสดงลักษณะ 1. อายุเก็บเกย่ี ว 8-14 เดือน ขึน้ อยูก่ บั พนั ธ์ุ
ประจำ�พนั ธุ์เดน่ ชดั คัดพนั ธ์ุ มนั สำ�ปะหลัง
ปนได้ง่าย 2. ตัดตน้ มนั สำ�ปะหลงั ให้มคี วามยาวลำ�ไมน่ ้อยกว่า

คร้งั ท่ี 3 ก่อนเกบ็ เกย่ี ว 80 ซม. มดั รวมกัน 20-25 ลำ�ต่อมัด โดยหันปลาย
1-2 สัปดาห์ คดั พนั ธป์ุ น ไปในทศิ ทางเดยี วกนั
ทีย่ ังคงเหลอื ค้างในแปลง 3. การเกบ็ รักษาตน้ พนั ธ์ุ ควรวางตัง้ ในร่มใหโ้ คนชิดดิน
อาจดำ�เนินการพร้อมกบั หรือใชด้ ินพนู โคนแลว้ รดนํ้าเพอ่ื รกั ษาความสดของ
การประเมินคุณภาพ ตน้ พันธุ์

ของมันสำ�ปะหลัง/ดำ�เนินการตามมาตรการทำ�ลายเมอ่ื พบโรค

7

ความส�ำคัญและ
ลักษณะคุณภาพ

ทอ่ นพันธุม์ ันสำ� ปะหลัง
สะอาดและมีคณุ ภาพ

การใช้ทอ่ นพนั ธม์ุ ันส�ำปะหลังสะอาดและมี
คณุ ภาพ ทำ� ให้มันส�ำปะหลงั มีเปอร์เซ็นต์ความงอกสงู

งอกเรว็ และมกี ารเจรญิ เตบิ โตแขง่ ขนั กบั วชั พชื ไดด้ ีคลมุ พน้ื ที่
ไดเ้ รว็ ลดแรงงานและจำ� นวนคร้ังในการก�ำจดั วัชพชื ลดต้นทุน
การผลิต ยกระดับผลผลิต ถ้าการเก็บรักษาต้นพันธุ์ไว้นาน ท�ำให้ต้น
ไมส่ มบรู ณ์ อายอุ อ่ นหรอื แกเ่ กนิ ไป มโี รคและแมลงศตั รู ตาชำ�้ เสยี หาย เมอื่
นำ� ไปปลกู ทำ� ใหม้ เี ปอรเ์ ซน็ ตค์ วามงอกตำ�่ งอกชา้ เจรญิ เตบิ โตแขง่ ขนั กบั วชั พชื
ไดช้ า้ เกิดการระบาดของโรคและแมลงศัตรูที่ตดิ มากบั ทอ่ นพนั ธไ์ุ ดง้ า่ ย
ทอ่ นพนั ธม์ุ นั ส�ำปะหลงั สะอาด หมายถงึ ทอ่ นพนั ธม์ุ นั สำ� ปะหลงั ทไี่ ดจ้ าก
แปลงผลิตพันธุ์ท่ีมีการป้องกันก�ำจัดสาเหตุท่ีอาจจะท�ำให้เกิดโรคต้ังแต่ปลูก
จนถึงเก็บเก่ียว มีการส�ำรวจแปลงอย่างสม่ําเสมอ และสุ่มเก็บตัวอย่างเพ่ือ
ตรวจวินิจฉัยโรค อย่างไรก็ตาม ท่อนพันธุ์ที่ได้อาจมีโอกาสติดเช้ือโรคได้
เนอ่ื งจากการเกบ็ ตวั อยา่ งเพอื่ ตรวจวนิ จิ ฉยั โรค ใชว้ ธิ สี มุ่ เกบ็ ตวั อยา่ ง แตกตา่ ง
จากท่อนพันธุ์มันส�ำปะหลังปลอดโรค ซึ่งเป็นท่อนพันธุ์มันส�ำปะหลังท่ี
ปราศจากเชอ้ื สาเหตุโรค 100 เปอร์เซ็นต์
8

9

ลกั ษณะคณุ ภาพ

ท่อนพันธมุ์ ันส�ำปะหลงั

1. ตรงตามพนั ธ์ุ และไมม่ ีพันธุ์อน่ื ปน
2. อายุเก็บเกยี่ ว 8-14 เดอื น
3. ขนาดเส้นผา่ นศนู ยก์ ลาง บริเวณกง่ึ กลางของล�ำต้นไม่นอ้ ยกวา่ 2 เซนติเมตร
4. จำ� นวนตาอยา่ งน้อย 7 ตาต่อทอ่ น มคี วามยาวทอ่ น 20-25 เซนติเมตร
5. เป็นท่อนทส่ี มบรู ณ์ ปราศจากการเขา้ ท�ำลายของโรคและแมลง
6. สว่ นของตาไม่มคี วามเสียหายจากสารกำ� จดั วชั พชื หรอื การปฏบิ ัตทิ าง
การเกษตรอ่นื ๆ ไมม่ รี อยไหมจ้ ากการตากแดด
7. ตัดใหม่สด หรือเก็บรกั ษาไว้รอปลกู ไมเ่ กนิ 15 วัน

10

11

เทคโนโลยี

การผลิต
ท่อนพั นธ์ุ

มนั สำ� ปะหลงั

สะอาดและ
มีคณุ ภาพ

12

1. การเลอื กพนื้ ท่ี

ดินร่วนหรือดินร่วนปนทราย ที่มีการระบายน้�ำดี
ความเป็นกรดด่างอยู่ระหว่าง 5-6 ปริมาณน�้ำฝนเฉลี่ยปีละ
1,000-1,500 มลิ ลเิ มตร ดินทมี่ ีช้ันดนิ ดาน ควรไถระเบิดดาน
ทุก 3-5 ปี แบบตารางหมากรุก ร่วมกับการใส่วัสดุอินทรีย์
ทสี่ ลายตวั ได้ยาก
อยใู่ นพนื้ ทที่ ไ่ี มพ่ บการระบาดของโรคใบดา่ งมนั สำ� ปะหลงั
และโรคพุ่มแจ้ หรือห่างจากพ้ืนที่การระบาดอย่างน้อย
10 กโิ ลเมตร

13

2. การเตรยี มท่อนพนั ธ์ุ

 เลอื กตน้ พนั ธป์ุ ราศจากโรค ตดั ตน้ ไวไ้ ม่
เกิน 15 วัน
 ใชท้ ่อนพันธ์ุท่มี ีขนาดเส้นผา่ ศูนยก์ ลาง
ณ กง่ึ กลางลำ� ไม่น้อยกว่า 2 เซนตเิ มตร
 ตดั ทอ่ นพนั ธย์ุ าว 20-25 เซนตเิ มตร หรอื
ประมาณ 5-7 ตาต่อท่อน
 แชท่ อ่ นพันธน์ุ าน 5-10 นาที ก่อนปลกู
ดว้ ยสารไทอะมโี ทแซม25%WG (Thiamethoxam)
อัตรา 4 กรัมต่อนำ้� 20 ลิตร หรืออิมดิ าคลอพรดิ
70% WG (Imidacloprid) อตั รา 4 กรัมต่อน�้ำ
20 ลติ ร หรอื ไดโนทฟี แรน 10% WP (Dinotefuran)
อัตรา 40 กรมั ต่อน�้ำ 20 ลิตร เพอื่ ก�ำจัดแมลง
ทต่ี ิดมากบั ท่อนพนั ธุ์

14

15

3. การเตรยี มดนิ

 ไถผาล 3 จ�ำนวน 1 คร้ัง ท่ีระดับ
ความลึก 30-50 เซนติเมตร เพ่ือไถกลบเศษซาก
ของมนั สำ� ปะหลังทิ้งไว้ประมาณ 15-20 วนั
 ควรใช้ปุ๋ยอินทรีย์ หรือใช้สารปรับปรุง
ดินหว่านให้ท่ัวแปลง แล้วไถพรวนด้วยผาล
7 จ�ำนวน 1 ครัง้ ปุ๋ยอนิ ทรยี ท์ แ่ี นะน�ำไดแ้ ก่ มลู ไก่
มูลสุกร มูลโค หรือมูลสัตว์ชนิดอื่นๆ อัตรา 500-
1,000 กิโลกรัมต่อไร่ หากดินมีค่าความเป็น
กรด-ดา่ ง (pH) ตำ่� กวา่ 5 ควรหวา่ นไดโลไมท์ อตั รา
100 กโิ ลกรมั ตอ่ ไร่

16

17

18

4. การปลูก

 ยกรอ่ งปลกู ระยะระหวา่ งแถว 100-120
เซนติเมตร ระยะระหวา่ งตน้ 60-80 เซนติเมตร
 จ�ำนวนต้น 1,600-2,600 ตน้ ตอ่ ไร่
 ปักท่อนพันธุ์ต้ังตรงบนสันร่อง
ในฤดูฝนปักท่อนพันธุ์ลึก 5-10 เซนติเมตร
ในฤดแู ล้งปกั ทอ่ นพนั ธ์ุลกึ 10-15 เซนตเิ มตร

19

5. การดูแลรกั ษา

5.1 การก�ำจัดวัชพืช

 ก�ำจดั วชั พชื ไม่น้อยกวา่ 2 ครง้ั ตลอดฤดูปลกู ครง้ั แรก
พน่ สารกำ� จดั วชั พชื กอ่ นงอกทนั ทหี ลงั ปลกู ขณะทด่ี นิ ยงั มคี วามชน้ื
อยู่ เชน่ ไดยรู อน หรอื อะลาคลอร์ ครงั้ ทสี่ อง เมอื่ มนั สำ� ปะหลงั อายุ
1-2 เดือน ก่อนใส่ปุ๋ย ใช้จอบดายหญ้า หรือพ่นสารก�ำจัดวัชพืช
ประเภทหลงั งอก หากเปน็ สารกำ� จดั วชั พชื ประเภทไมเ่ ลอื กทำ� ลาย
ใหใ้ ช้หัวครอบในการฉีดพน่
 กรณีวัชพืชข้ามปี หลังจากไถเตรียมแปลงครั้งแรก
ควรตากดิน 7-10 วัน แล้วไถพรวนและคราดเก็บเศษซาก
ราก เหง้า หัว และไหลของวัชพืชข้ามปีออกจากแปลงก่อน
ยกร่องปลูก

20

21

22

5.2 การใสป่ ุ๋ย

 ควรเก็บตัวอย่างดินวิเคราะห์ก่อนปลูก
และใส่ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน หรือใส่ปุ๋ยตาม
ลกั ษณะเนื้อดิน ดนิ ทราย ดินรว่ นทราย ใส่ปุ๋ยเกรด
15-7-18 อัตรา 100 กโิ ลกรัมต่อไร่ ดนิ รว่ นเหนยี ว
ใส่ป๋ยุ เกรด 15-7-18 อัตรา 50 กิโลกรัมตอ่ ไร่ และ
ดินเหนียวปนกรวด ใส่ปุ๋ยเกรด 15-15-15 อัตรา
30-40 กโิ ลกรัมต่อไร่
 ให้ปุ๋ยคร้ังเดียวหลังปลูก 1-3 เดือน
เมอ่ื ดนิ มคี วามชนื้ เพยี งพอ โดยโรยสองขา้ งตน้ ตาม
แนวกวา้ งของพมุ่ ใบแลว้ พรวนดนิ กลบ หรอื ขดุ หลมุ
ข้างทรงพุ่ม 1-2 หลมุ ใสป่ ุ๋ยแล้วกลบ

23

5.3 การใหน้ �้ำ

 มนั สำ� ปะหลงั ตอ้ งการนำ้� ในชว่ งแรก
ของการเจริญเติบโต โดยเฉพาะมนั ส�ำปะหลัง
อายรุ ะหวา่ ง 2-5 เดอื นหลังปลูก หากขาดน�้ำ
ในช่วงน้ี อาจท�ำให้ผลผลิตลดลงถึง 60
เปอร์เซ็นต์
 ถ้าฝนตกน้อยกว่า 40 มิลลิเมตร
ในรอบ 6 สัปดาห์ควรให้น�้ำทันที ประมาณ
40 มิลลิเมตรต่อครั้ง โดยให้แบบหยดจะมี
ประสิทธิภาพมากท่ีสุด และควรให้น้�ำทุก
2 สปั ดาห์ จนกระทงั่ ผ่านช่วงแล้ง
24

25

6. การควบคุมคุณภาพ
ทอ่ นพนั ธุม์ นั ส�ำปะหลัง

6.1 โรคมันส�ำปะหลังทีส่ �ำคญั

 โรคทสี่ ามารถถา่ ยทอดทางทอ่ นพนั ธ์ุ ไดแ้ ก่
โรคใบดา่ งมันส�ำปะหลัง และโรคพุ่มแจ้
 โรคท่ีปนเปื้อนไปกับท่อนพันธุ์ ได้แก่
โรคโคนเน่าหวั เน่า
 การส�ำรวจ ให้ส�ำรวจแปลงมันส�ำปะหลัง
อย่างสม่�ำเสมอ ต้ังแต่เริ่มงอกจนกระท่ังเก็บเก่ียว
(ทุก 2 สัปดาห์) เดินส�ำรวจให้เห็นมันส�ำปะหลังได้
ทกุ ตน้ หรอื เดนิ สำ� รวจเปน็ รปู ตวั ยู (U-shape surveying)

26

 เมื่อพบต้นแสดงอาการต้อง
สงสัย ให้เก็บมันส�ำปะหลังต้นดังกล่าว
ส่งตรวจวินิจฉัย และสุ่มเก็บตัวอย่างโดย
แบง่ พนื้ ที่ ประมาณ 1 ไร่ เดนิ จากมมุ แปลง
เป็นเส้นทแยงมุม 2 เส้น (X-shape
sampling) เกบ็ ยอดมนั สำ� ปะหลัง จำ� นวน
10 จุด ต่อเสน้ ทแยงมุม เก็บจุดละ 1 ยอด
รวม 20 ตัวอย่าง ต่อพ้ืนท่ี 1 ไร่ บรรจรุ วม
1 ถุง เพอ่ื ส่งวนิ จิ ฉยั
 ห า ก ผ ล วิ นิ จ ฉั ย พ บ ว ่ า
มนั สำ� ปะหลงั เปน็ โรคใบดา่ งหรอื โรคพมุ่ แจ้
หรือโรคร้ายแรงอื่นๆ ควรท�ำลายต้น
มันส�ำปะหลังท้ังหมดในแปลง และห้าม
นำ� ไปขยายพนั ธ์ตุ อ่

27

28

6.2 ส�ำรวจ และเฝา้ ระวังแมลงศตั รู
มนั ส�ำปะหลัง

 แมลงศัตรูท่ีส�ำคัญ ได้แก่ เพลี้ยแป้งสีชมพู
แมลงหวีข่ าวยาสูบ ไรแดง และเพลยี้ หอยเกล็ด
 ส�ำรวจแปลงมันส�ำปะหลังอย่างสม่�ำเสมอ
โดยเฉพาะในช่วงท่ีฝนท้ิงช่วงเป็นระยะเวลานาน หรือ
ชว่ งแลง้ หากพบ ใหก้ ำ� จดั ตามคำ� แนะน�ำ

29

พันธปุ์ น

มันเรอื้ หรอื มนั ค้างแปลง

30

6.3 การคัดพันธุ์ปน

 คร้ังแรก เม่ือมันส�ำปะหลังอายุ 1-2 เดือน
มันเรื้อหรือมันค้างแปลงก�ำลังเจริญเติบโต สังเกตเห็น
ได้ง่าย ให้ถอนไปก�ำจัดท้ิงนอกแปลง ในขณะเดียวกัน
มนั สำ� ปะหลงั ทป่ี ลกู บางพนั ธอ์ุ าจมลี กั ษณะเฉพาะทเ่ี รม่ิ
สงั เกตได้ หากพบพนั ธป์ุ นใหถ้ อนไปกำ� จดั ทง้ิ นอกแปลง
ในช่วงอายุนี้ การก�ำจัดมันเรื้อและการคัดพันธุ์ปน
สามารถด�ำเนินการควบคู่ไปกับการก�ำจัดวัชพืชและ
การใส่ปยุ๋ เคมไี ด้
 คร้ังท่ีสอง เมื่อมันส�ำปะหลังอายุ 3-4 เดือน
มนั สำ� ปะหลงั แสดงลกั ษณะประจำ� พนั ธช์ุ ดั เจน สามารถ
คัดพนั ธ์ปุ นได้ 95-100 เปอร์เซ็นต์
 คร้ังที่สาม ก่อนเก็บเก่ียว ประมาณ 1-2
สัปดาห์ เป็นการคัดพันธุ์ปนก่อนการตัดต้นพันธุ์พร้อม
กบั การตรวจประเมินคณุ ภาพท่อนพนั ธุ์

31

6.4 การตรวจประเมนิ คณุ ภาพทอ่ นพนั ธ์ุ

 ตรวจประเมินคุณภาพท่อนพันธุ์ก่อนเก็บเกี่ยว
ประมาณ 1-2 สัปดาห์
32

 ลักษณะที่ตรวจประเมินเป็นไปตามลักษณะคุณภาพท่อนพันธุ์
มนั สำ� ปะหลงั ซง่ึ สอดคลอ้ งกบั มาตรฐานตน้ พนั ธม์ุ นั สำ� ปะหลงั (มกษ.5704-2561)
1. ความยาวลำ� ตน้ (สว่ นทใ่ี ชป้ ระโยชนไ์ ด)้ ไมน่ อ้ ยกวา่ 80 เซนตเิ มตร
2. จำ� นวน 5-7 ตาตอ่ ทอ่ นยาว 20-25 เซนตเิ มตร ในชว่ งกงึ่ กลางลำ� ตน้
3. ขนาดเส้นผา่ ศนู ยก์ ลางทก่ี ึ่งกลางลำ� ไม่น้อยกว่า 2 เซนตเิ มตร
4. ปราศจากศตั รูพชื หรือร่องรอยการทำ� ลายของศัตรพู ืช
5. ไม่มีความเสียหายจากการใช้สารก�ำจัดวัชพืชและรอยไหม้
จากการตากแดด

33

7. การเกบ็ เกยี่ วและ
การจดั เตรียมท่อนพนั ธุ์

 เกบ็ เกย่ี วมนั สำ� ปะหลงั อายุ 8-14 เดอื น
 ตัดต้นมันส�ำปะหลังให้มีความยาวล�ำ
ไม่น้อยกว่า 80 เซนตเิ มตร

34

 มดั รวมกนั 20-25ลำ� ตอ่ มดั โดยหนั ปลาย
ไปทิศทางเดียวกัน พร้อมติดป้ายช่ือพันธุ์และ
วันเกบ็ เกีย่ ว
 หากจ�ำเป็นต้องเก็บรักษาต้นพันธุ์ควร
วางตง้ั ใหโ้ คนตน้ ชดิ ดนิ และใชด้ นิ พนู โคนแลว้ รดนำ�้
เพื่อรักษาความสดของต้นพนั ธ์ุ

35

อาการผดิ ปกติ

เน่ืองจากการขาดธาตุอาหารหลกั

36

เนือ่ งจากการขาดธาตอาุอกาาหราผรดิ หปลกกัติ

ไนโตรเจน: ชะงักการเจริญเติบโต
ต้นเตี้ยแคระแกร็น ใบล่างเปลี่ยน
จากสีเขียวเป็นเหลืองซีดและสีน�้ำตาล
และหลดุ รว่ ง

ฟอสฟอรัส: ชะงักการเจริญเติบโต
ต้นแคระแกร็น ใบแก่ (ใบล่าง) เปล่ียน
เป็นสีม่วง ต่อมาเปลี่ยนเป็นสีน�้ำตาล
ลำ� ตน้ บดิ เบยี้ ว รากหยดุ การเจรญิ เตบิ โต
ดอกและผลไมส่ มบรู ณ์
โพแทสเซยี ม: ขอบใบแกส่ ซี ดี จาง มจี ดุ
สนี ำ�้ ตาลแหง้ ระหวา่ งเสน้ ใบ และลกุ ลาม
เข้าหาเส้นกลางใบ พืชชะงักการเจริญ
เติบโต ต้นแคระแกร็น ล�ำต้นอ่อน
และหกั ลม้ งา่ ย เมลด็ และผลจะเหยี่ วลบี
ไมส่ มบูรณ์

37

อาการผิดปกติ

เน่ืองจากการขาดธาตุอาหารรอง

38

เนื่องจากการขาดธาอตาอุ กาาหรผารดิ รปอกตงิ

แมกนเี ซยี ม: ใบแก่ เปลยี่ นเปน็ สเี หลอื ง
แตเ่ สน้ ใบยงั มสี ีเขียวตอ่ มาใบจะเปล่ยี น
เป็นสีน�้ำตาล และแห้งตายในที่สุด
ใบขนาดเล็ก ขอบใบงอเข้าหากัน
และเปราะงา่ ยทำ� ใหโ้ รคเขา้ ทำ� ลายไดง้ า่ ย
แคลเซียม: ใบอ่อนบิดเบี้ยว ขอบใบ
มว้ นลงข้างลา่ ง และขาดเปน็ รวิ้ มจี ดุ ดำ�
ที่เส้นใบ ระบบรากผิดปกติ รากส้ันเน่า
และตายในท่ีสุด ถ้าขาดแคลเซียม
ในระดับรุนแรง ตาและยอดอ่อน
จะแหง้ ตาย โครงสรา้ งของลำ� ตน้ ออ่ นแอ
เซลลแ์ ตก ท�ำให้โรคเขา้ ทำ� ลายไดง้ ่าย
ก�ำ ม ะ ถั น : ใบอ่อนมีสีเหลืองซีด
คลา้ ยการขาดธาตไุ นโตรเจนแตเ่ ปน็ ในใบ
ท่ีมีต�ำแหน่งต่างกัน ยอดพืชชะงักการ
เจรญิ เตบิ โต ใบ ลำ� ตน้ มขี นาดเลก็ และลบี

39

อาการผิดปกติ

เน่ืองจากการขาดธาตอุ าหารเสรมิ

40

เน่อื งจากการขาดธาตออุ ากาาหราผรดิ เสปรกิมติ

สังกะสี: ใบที่ยังไม่แก่เต็มท่ีจะมีสีเหลืองซีด
และขาวเปน็ จดุ ๆ เสน้ ใบยงั มสี เี ขยี ว การเจรญิ
เติบโตชะงัก รากสั้นผดิ ปกติ มักเกิดในดินด่าง
หรือมแี คลเซยี มสงู
ทองแดง: ใบออ่ นมสี เี หลอื งซดี ตายอดชะงกั
การเจรญิ เติบโตและเปล่ยี นเป็นสีด�ำ

เหลก็ : ใบออ่ นมสี เี หลอื งซดี โดยเฉพาะระหวา่ ง
เส้นใบ ชะงักการเจริญเติบโต หากรุนแรง
มนั สำ� ปะหลงั จะแหง้ ตายตง้ั แตส่ ว่ นยอดลงมา
ข้างล่าง มักเกิดกับมันส�ำปะหลังที่ปลูกในดิน
ด่าง ดินทราย ดินที่มีอินทรียวัตถุสูง หรือ
ดนิ จอมปลวก อาการอาจรนุ แรงเมอื่ ฝนทงิ้ ชว่ ง

แมงกานีส: ใบอ่อน เปลี่ยนเป็นสีเหลืองซีด
แต่เส้นใบยังมีสีเขียว หรือเป็นจุดสีขาว หรือ
จุดเหลืองระหว่างเส้นใบ ต่อมาเปลี่ยน
เป็นสีน�้ำตาลและแห้งตายในท่ีสุด การเจริญ
เตบิ โตชา้ และมีพมุ่ ใบนอ้ ยกว่าปกติ

41

อาการผิดปกติ

เนอ่ื งจากการใช้สารกำ� จดั วชั พืช

42

เน่อื งจากการใช้สารอกากำ� าจรัดผวดิ ัชปพกตืชิ

ไกลโฟเสท เป็นสารเคมีก�ำจัดวัชพืช
ประเภทดดู ซึม ยบั ยั้งการสร้างกรดอะมิโน
สามารถเคลอ่ื นยา้ ยไดใ้ นตน้ พชื พบอาการ
เปน็ พิษ ภายใน 7-10 วัน
อาการความเป็นพษิ
ยอดออ่ นและใบมนั สำ� ปะหลงั บรเิ วณสว่ นยอดจะมอี าการใบผดิ รปู
ใบเรียวลบี

ไดยูรอน ใช้ได้ก่อนและหลังวัชพืชงอก
เข้าสู่ทางรากมากกว่าทางล�ำต้นและใบ
สามารถควบคุมวัชพืชใบกว้างได้ดี ยับยั้ง
การสังเคราะหแ์ สง ท�ำลายทกุ สว่ นของพชื
อาการความเป็นพิษ
ท�ำให้ใบมันส�ำปะหลังมีสีเหลืองซีด ในกรณีท่ีใช้สูงเกินอัตรา
ค�ำแนะน�ำ จะทำ� ใหใ้ บไหม้ ใบจะแห้งและร่วง

43

เนือ่ งจากการใชส้ ารกำ� จอดัากวาชั รพผชืิดป(ตก่อต)ิ

อะลาคลอร์ มีฤทธิ์ดูดซึมใช้ได้ก่อน
วัชพืชงอก ควบคุมเมล็ดวัชพืช ยับย้ัง
การเจริญเติบโตและลดการขยายและ
การแบ่งตวั ของเซลล์
อาการความเป็นพิษ
ทำ� ให้ใบมนั ส�ำปะหลังผิดรูป แผ่นใบมีลกั ษณะย่น และมีสีเขยี วซีด
หรอื สีเหลอื ง

อะมีทรีน ใช้ได้ก่อนและหลังวัชพืชงอก
มีผลท�ำลายพืชในลักษณะการยับย้ัง
การสงั เคราะห์แสง
อาการความเป็นพิษ
ทำ� ใหใ้ บมนั ส�ำปะหลังมสี เี หลืองซีด และใบแห้งในท่สี ดุ

44

เนื่องจากการใชส้ ารก�ำจอดัากวาชั รพผืชิดป(ตก่อต)ิ

2,4-ดี ทำ� ลายพชื ใบกวา้ ง ทำ� หนา้ ทคี่ ลา้ ย
ฮอร์โมนพืช หากใช้ในความเข้มข้นต�่ำ
แต่หากใช้ในระดับความเข้มข้นสูงจะ
ท�ำลายพืช ซึ่งท�ำให้เน้ือเย่ือของพืชเจริญ
เตบิ โตไมเ่ ท่ากนั
อาการความเป็นพษิ
ทำ� ใหใ้ บมนั สำ� ปะหลงั เกดิ อาการใบผดิ รปู ใบโคง้ งอ และใบจะแหง้
กรอบในทส่ี ดุ หากได้รับปรมิ าณมากจะทำ� ให้เปลือกของล�ำตน้ ปริแตก

อาทราซีน นิยมใช้แบบก่อนวัชพืชงอก
ส่วนใหญ่เข้าสู่พืชทางรากมากกว่าทาง
ล�ำต้นและใบ ควบคุมวัชพืชได้ทั้งใบแคบ
และใบกว้างมีผลท�ำลายพืชในลักษณะ
การยบั ยั้งการสงั เคราะห์แสง
อาการความเป็นพิษ
ทำ� ใหใ้ บมนั สำ� ปะหลงั เกดิ อาการใบเหลอื งซดี และแหง้ ตายในทสี่ ดุ

45

46

การตรวจวินจิ ฉัย

โรคใบด่างมันสำ� ปะหลัง

และโรคพุ่มแจ้

47

ลั ก ษ ณ ะ อ า ก า ร ข อ ง โ ร ค

โรค ใบด่างมันสำ� ปะหลัง
มนั สำ� ปะหลงั มลี กั ษณะอาการใบดา่ งเหลอื ง ตน้ แคระ
แกร็น ใบเสียรูปทรง ลดรูป ยอดที่แตกใหม่แสดงอาการ
ด่างเหลือง หากใช้ท่อนพันธุ์ที่มีเชื้อไวรัสมาปลูกจะท�ำให้
มนั ส�ำปะหลังเกดิ อาการใบด่างเหลืองท้งั ตน้
48

ระยะหลังงอก
ระยะเจริญเติบโต

49